Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παιδαγωγική Σχολή Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παιδαγωγική Σχολή Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης"

Transcript

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παιδαγωγική Σχολή Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Διαπανεπιστημιακό - Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Ψυχοπαιδαγωγική της Ένταξης: Ένα Σχολείο για Όλους Κατεύθυνση: Ψυχοπαιδαγωγικές Συνιστώσες της Πολυπολιτισμικότητας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η εκπαιδευτική αξιοποίηση της παράδοσης ως μέσο αναγνώρισης του άλλου και βελτίωσης των κοινωνικών σχέσεων των παιδιών στο πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο The educational use of tradition as a means of recognition of each other and improvement to social relationships of children in the multicultural kindergarten Επιβλέπων Καθηγητής: Τσιούμης Κωνσταντίνος Επιτροπή Βαθμολόγησης: Γρηγοριάδης Αθανάσιος Μπίκος Κωνσταντίνος Τσιούμης Κωνσταντίνος Εισηγητής: Ματθαιόπουλος Ιωακείμ (Α.Μ. 39) Θεσσαλονίκη, 2012

2 Ο κάθε άνθρωπος είναι σαν ένα γράμμα του αλφάβητου: για να σχηματίσει μια λέξη, πρέπει να ενώνετε με άλλα γράμματα Ι. Μάντελσταμ 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ 6 ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ 7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ - ABSTRACT 9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 12 Αφετηρία 17 Στόχος 17 Υπόθεση 17 Μεθόδευση της ερευνητικής διαδικασίας 18 Έννοιες και αντίστοιχοι δείκτες 18 Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Βαδίζοντας προς το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης Το αφομοιωτικό μοντέλο Το μοντέλο ενσωμάτωσης Το πολυπολιτισμικό μοντέλο Το αντιρατσιστικό μοντέλο Το διαπολιτισμικό μοντέλο Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Η ένταξη των αλλοδαπών παιδιών στα Αναλυτικά Προγράμματα της τελευταίας εικοσαετίας Ο εκπαιδευτικός και οι άλλοι μαθητές Η παιδαγωγική αξία της αναγνώρισης του άλλου. 40 3

4 6. Γηγενείς και αλλοδαποί μαθητές στο σημερινό ελληνικό νηπιαγωγείο: Η διαμόρφωση μιας σχέσης Συνεργασία οικογένειας και σχολείου: Η περίπτωση της αλλοδαπής οικογένειας σε ένα πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο Ευρήματα ερευνών σχετικά με την παρουσία αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία των Η.Π.Α και της Ευρώπης Η χρήση του παιδαγωγικού υλικού στην τάξη Το κοινωνιομετρικό τεστ, η Κοινωνιομετρία και οι βασικές της έννοιες εργαλεία στα χέρια των εκπαιδευτικών Η αξιοποίηση της λαϊκής παράδοσης στα πλαίσια της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Η λαϊκή παράδοση στο πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο Η λαϊκή παράδοση αφορμή για πρόγραμμα παρέμβασης σε πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο Τα ήθη και τα έθιμα ενός τόπου Ήθη και έθιμα του Πάσχα στην Ελλάδα Ήθη και έθιμα του Πάσχα στα Δωδεκάνησα Ήθη και έθιμα του Πάσχα στις Κυκλάδες Ήθη και έθιμα του Πάσχα στην υπόλοιπη Ελλάδα Ήθη και έθιμα του Πάσχα στον κόσμο. 92 Β ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Μεθοδολογία Έρευνα δράσης Υποθέσεις Δείγμα - Πληθυσμός της έρευνας Μέσα συλλογής δεδομένων Διαδικασία συλλογής δεδομένων Η δημιουργία του προγράμματος παρέμβασης Σκοπός και στόχοι του προγράμματος παρέμβασης Η υλοποίηση του προγράμματος παρέμβασης. 105 Ημερολογιακές Παρατηρήσεις (Πριν το Πάσχα)

5 Ημερολογιακές Παρατηρήσεις (Μετά το Πάσχα) Γενική παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας Παρουσίαση δεδομένων και αποτελεσμάτων (Πριν την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης) Η θέση των αλλοδαπών μαθητών στο κοινωνικό δίκτυο της τάξης (Πριν την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης) Παρουσίαση δεδομένων και αποτελεσμάτων (Μετά την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης) Η θέση των αλλοδαπών μαθητών στο κοινωνικό δίκτυο της τάξης (Μετά την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης) Συζήτηση - Συμπεράσματα Η συλλογή υλικού και η εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης Σχολιασμός των πέντε κατηγοριών κοινωνιομετρικού status / δημοτικότητας Σχολιασμός των δημοφιλών και απορριπτόμενων παιδιών Σχολιασμός των κατηγοριών κριτηρίων επιλογής και απόρριψης των παιδιών Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας σε συνδυασμό με τον δείκτη συνοχής της τάξης Η συνεισφορά της έρευνας - Συμπεράσματα. 234 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ 242 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 245 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 265 5

6 ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ Α.Π. = Αναλυτικό Πρόγραμμα. Α.Π.Σ. = Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Δ.Ε. = Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Δ.Ε.Π.Π.Σ. = Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών. Δ.Σ. = Διαπολιτισμικά Σχολεία. Ε.Ε. = Ευρωπαϊκή Ένωση. Ι.Π.Ο.Δ.Ε. = Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Κ.Π.Σ. = Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Π.Δ. = Προεδρικό Διάταγμα. Π.Ε. = Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Π.Ι. = Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Σ.Π. = Σχολεία Παλιννοστούντων. Τ.Ε.Π.Α.Ε. = Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής & Εκπαίδευσης. Τ.Υ. = Τάξεις Υποδοχής. Υπ. Ε. Π. Θ. = Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Υπ. Π.Δ.Β.Μ.Θ. = Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Φ.Ε.Κ. = Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Φ.Τ. = Φροντιστηριακά Τμήματα. UNESCO UNICEF = United Nations Educational, Scientific & Cultural Organization. = United Nations Children's Fund 6

7 ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΩΝ 1 Αλλοδαπός: Κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν έχει την ιθαγένεια της χώρας στην οποία ζει. Στην Ελλάδα, ο όρος συμπεριλαμβάνει Έλληνες ομογενείς που δεν έχουν ακόμα αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, ξένους που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε. και ξένους από χώρες εκτός Ε.Ε. Κλίκα: Η υποομάδα μέσα στην ευρύτερη ομάδα της τάξης. Ο σχηματισμός της μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες: α) αντικειμενικούς, όπως π.χ. η ηλικία, το φύλο, η σχολική επίδοση, β) ψυχοκοινωνικούς, όπως π.χ. η ομοιότητα στάσεων και αξιών ή η ομοιότητα ενδιαφερόντων, γ) κοινωνιολογικούς, όπως π.χ. το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των γονέων ή η κοινωνικοπολιτισμική τους προέλευση, δ) οικολογικούς, όπως η φυσική εγγύτητα π.χ. κατοικία στην ίδια γειτονιά ή διαδρομή με το ίδιο λεωφορείο, ε) τυχαίους, όπως π.χ. η σύνδεση παιδιών που έτυχε να καθίσουν την πρώτη μέρα του σχολείου σε διπλανές θέσεις. Μετανάστης: Το άτομο που για οικονομικούς ή άλλους λόγους (επαγγελματικούς, προσωπικούς, οικογενειακούς κ.α.) εγκαταλείπει τη χώρα του οικειοθελώς, για να εγκατασταθεί σε μια άλλη ξένη χώρα, με σκοπό την αναζήτηση καλύτερης τύχης για τον ίδιο ή/και την οικογένεια του. Μουσουλμανική μειονότητα Θράκης / Μουσουλμανόπαιδες: Αποτελείται κυρίως από τρεις εθνότητες: Τούρκους, Πομάκους (βουλγαρόφωνοι μουσουλμανικοί) και Τσιγγάνους μουσουλμάνους. Κάθε μια από αυτές τις εθνότητες έχει μια ιδιαίτερη γλώσσα και πολιτισμό, αλλά την ίδια εθνική ταυτότητα. Για αυτόν τον λόγο, η Συνθήκη της Λωζάννης (1923) τους καθορίζει όλους ως μουσουλμανική μειονότητα. 1 Οι πηγές για την επεξήγηση των όρων προήλθαν: 1) Μπίκος, Κ. (2007β). Κοινωνικές σχέσεις συμμαθητών και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, στο: Επιμορφωτικό σεμινάριο: Διαπολιτισμική αγωγή και κοινωνική αλληλεπίδραση στο σχολείο. Συνοπτικές σημειώσεις. T.E.E. N. Μουδανιών, σελ. 5-7, Ανάκτηση 26/8/2012 από: 2) Μίτιλης, Α. & Θ. Σκαλή, (2004). Σχέδιο Δράσης «Καινούρια Αρχή». Οδηγός Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, σελ και 3) Ανάκτηση 26/7/2012 από: CE%B9%CE%B1 7

8 Παλιννοστών: Το άτομο που επαναπατρίζεται στη χώρα καταγωγής του μετά από χρόνια απουσίας. Παρεούλα: Ο χώρος στον οποίο τα παιδιά του νηπιαγωγείου κάθονται όλα μαζί για να ακούσουν τον/την νηπιαγωγό, να ασχοληθούν με μία κοινή δραστηριότητα, να μοιραστούν μια συζήτηση, να ακούσουν ένα παραμύθι ή να τραγουδήσουν τραγούδια. Προκατάληψη: Η στάση που προδιαθέτει το άτομο να σκεφτεί ή να δράσει με τρόπους ευνοϊκούς ή δυσμενείς έναντι μιας ομάδας/κατηγορίας ή των μελών της. Πρόσφυγας: Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951, είναι το άτομο που λόγω δικαιολογημένου φόβου δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα ή λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων βρίσκεται εκτός της χώρας, την οποίας έχει την ιθαγένεια και δεν μπορεί εξαιτίας του φόβου αυτού να επιστρέψει εκεί. Πυλί: Χωριό που βρίσκεται 15 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Κω και έχει τουλάχιστον μόνιμους κατοίκους. Ρομά: Είναι κατά βάση νομαδικός λαός με Ινδική καταγωγή και είναι γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, Αθίγγανοι, Κατσίβελοι, Σίντηδες ή με τον υποτιμητικό χαρακτηρισμό Γύφτοι. Στερεότυπα: Μια σειρά ή ένα σύνολο στάσεων απέναντι σε μια κατηγορία ανθρώπων. Συνήθως πρόκειται για πολύ απλουστευμένες εικόνες, που δίνουν έμφαση και υπερτονίζουν δυσφημιστικά χαρακτηριστικά. Σχολή της Φρανκφούρτης: Η σχολή νεομαρξιστικής κριτικής, θεωρίας, κοινωνιολογικής έρευνας και φιλοσοφίας. Ως όρος είναι άτυπος και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους στοχαστές που συνδέονταν ή επηρεάστηκαν από αυτήν. 8

9 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην Ελλάδα του 2012 οι περισσότεροι έλληνες μαθητές καλούνται να φοιτήσουν σε τάξεις πολυπολιτισμικών νηπιαγωγείων. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις όμως που αρκετοί φέρουν μαζί τους, τους δημιουργούν μια επικριτική στάση απέναντι στους αλλοδαπούς και συχνά τους οδηγούν σε συγκρούσεις μαζί τους. Ο νηπιαγωγός οφείλει να διαχειριστεί αυτήν την κατάσταση και να βοηθήσει τα παιδιά να καταλάβουν ότι αν και όλοι είμαστε διαφορετικοί, υπάρχουν πολλά κοινά σημεία που μας ενώνουν. Μέσα από ένα πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο η παράδοση (κυρίως με τα έθιμα του Πάσχα) παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο, θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε τους μαθητές στην αναγνώριση του άλλων και στη βελτίωση των κοινωνικών τους σχέσεων. ABSTRACT In Greece of 2012, most of the Greek students are supposed to attend a multicultural kindergarten. The stereotypes and prejudices that many of them have create a critical attitude towards foreigners and often lead to conflicts with them. The kindergarten teacher has to manage this situation and help children understand that although we are all different, there are many commonalities that unite us. Through an intervention program in which tradition (mainly customs of Easter) plays a major role, we will try to help students to recognize each other and improve their social relations. 9

10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αφετηρία της ενασχόλησης μου με τη «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση» και ειδικότερα με το θέμα: «Η εκπαιδευτική αξιοποίηση της παράδοσης ως μέσο αναγνώρισης του άλλου και βελτίωσης των κοινωνικών σχέσεων των παιδιών στο πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο» αποτέλεσαν προσωπικά βιώματα κατά της διάρκεια της σχολικής ηλικίας, της φοιτητικής ζωής και της δουλειάς μου μετέπειτα. Ήδη από το Δημοτικό σχολείο συνυπήρχα στην ίδια τάξη με αλλοδαπή συμμαθήτρια από την Αλβανία. Η κοινή μαθητική μας πορεία μπορεί να διακόπηκε στο Γυμνάσιο, όμως η φιλία που αναπτύξαμε παρέμεινε στο πέρασμα του χρόνου αναλλοίωτη και με βοήθησε να δω τα πράγματα και από την άλλη πλευρά, αυτήν που όλοι μας ξεχνάμε πως υπάρχει ή που δεν υπάρχει τελικά σύμφωνα με κάποιους Το ενδιαφέρον μου για τον «άλλο» καλλιεργήθηκε ακόμα περισσότερο κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων. Μαθήματα όπως «Ιστορία και Εκπαίδευση των Μειονοτικών Ομάδων στην Ελλάδα», «Παιδαγωγικά Μοντέλα στην Προσχολική Εκπαίδευση», «Κοινωνικές Σχέσεις και Πολιτισμικές Ιδιαιτερότητες» αλλά και ένα μέρος της Πρακτικής Άσκησης στο Ζ Εξάμηνο μου δημιούργησαν απορίες και μια έντονη ανάγκη να μάθω ακόμα περισσότερα. Ο προβληματισμός αυτός, για το πώς θα μπορούσα να εντάξω τα αλλοδαπά παιδιά στην τάξη μου, με παρακίνησαν στο να κάνω και το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό. Σε αυτό συνέβαλλαν βέβαια και ημερίδεςσυνέδρια-εκδηλώσεις όπως: «Πολιτισμική ετερότητα και σχολική επιτυχία: ζητήματα αιχμής για το ελληνικό σχολείο», «Τριήμερο Λόγου και Τέχνης για τον Πολυπολιτισμό και την Άρση της Ξενοφοβίας», «Εκπαίδευση των παιδιών Ρομά» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ», «14 ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του περιοδικού Πολύδρομο». Υπό το πρίσμα αυτής της «αναζήτησης» πήρα και την απόφαση το 2011 να συμμετέχω ως νηπιαγωγός στο πλαίσιο του Προγράμματος: «Εκπαίδευση των παιδιών Ρομά» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ. Οι προπτυχιακές και μεταπτυχιακές μου σπουδές, όπως και τα διάφορα συνέδρια μπορεί να μου χάρισαν και να μου χαρίζουν ακόμα όλα τα απαραίτητα εφόδια για να μπω στην τάξη του νηπιαγωγείου, αλλά διαπίστωσα πως η θεωρία απέχει αρκετά από την πράξη. Η εργασία μου σε πολυπολιτισμικά νηπιαγωγεία (Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ασκός, Κως) άρχισε να με προσγειώνει στην πραγματικότητα και να με φέρνει αντιμέτωπο με πολλά διλλήματα όπως και με το αν αντιμετωπίζω σωστά 10

11 τους «άλλους». Η καθημερινότητα του νηπιαγωγείου τα τελευταία 5 χρόνια με έκανε να αναρωτηθώ, αν εγώ πρώτα απ όλους είμαι απαλλαγμένος από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Η ευκαιρία όμως που μου δόθηκε αυτά τα χρόνια να έρθω σε επαφή, να συνδιαλεχτώ και να συνεργαστώ με γηγενείς και αλλοδαπούς μαθητές/τριες και γονείς και να δω την οπτική με την οποία οι εκάστοτε πλευρές βιώνουν και αντιμετωπίζουν την νέα πολυπολιτισμική εκπαιδευτική πραγματικότητα, μου άλλαξαν το σκεπτικό που είχα αρχικά διαμορφώσει. Κατάλαβα ότι δεν χρειάζονταν να κάνω κάτι το ιδιαίτερο με τους «άλλους». Έπρεπε να τους δω όπως τους υπόλοιπους μαθητές μου. Ο φόβος που μου προξένησαν γονείς, συγγενείς, διάφοροι φίλοι και συνάδελφοι ήταν αυτός που με έκανε να τους βλέπω από μια απόσταση στην αρχή. Δουλεύοντας όμως μαζί τους, ο φόβος έγινε αγάπη και η αγάπη μια καθημερινή μάχη να αποδείξω ότι τα μυαλά όπως και τα αλεξίπτωτα όταν είναι ανοιχτά, τότε τα πράγματα μπορούν να πάνε μόνο προς το καλύτερο. 11

12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι μετακινήσεις πληθυσμών, ως φαινόμενο αν και είναι πανάρχαιο, συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς έως σήμερα και αναμένεται να ενταθεί στο μέλλον. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μετανάστευση 2 αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο παγκόσμιας ιστορίας, ενώ σε κάθε θεωρητική συζήτηση υπερισχύει η άποψη πως η Ελλάδα από χώρα αποστολής μεταναστών έχει μετατραπεί σε χώρα υποδοχής μεταναστών 3. Οι αλλαγές που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και η φιλελευθεροποίηση των ρυθμίσεων σε ότι αφορά στις μετακινήσεις των πληθυσμών 4, επέτρεψαν σε εκατοντάδες χιλιάδες ομογενείς από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα. Παρόμοιες κινήσεις ξεκίνησαν να πραγματοποιούν και πολλοί μετανάστες από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες, τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, της Μεσογείου, της Ασίας και της Αφρικής κι αυτό γιατί η Ελλάδα αποτελεί για όλους τους ενδιάμεσο σταθμό ή/και τις περισσότερες των περιπτώσεων μόνιμο προορισμό 5. Ταυτόχρονα, αν και σύμφωνα 2 Από το 1990 και έπειτα το ζήτημα της μετανάστευσης γίνεται αντιληπτό μέσα από τα στοιχεία του πολιτισμού, όπως το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Τσιμπιρίδου, Φ. (2004). Μετανάστες και Πολιτισμός. Σκέψεις για την εννοιολόγηση και χρήση των αναλυτικών εργαλείων στο ζήτημα της «μετανάστευσης, στο: Παύλου, Μ. & Δ. Χριστόπουλος (επιμ): Η Ελλάδα της Μετανάστευσης. Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων. Αθήνα: Κριτική, σελ Βλ. Μαγκλιβέρας, Κ. (2008). Μετανάστευση, Διεθνές Δίκαιο και ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών στο: Καβουνίδη, Τζ.,, Καρύδης, Β., Στεφάνου Η. Ν. & Λ. Στυλιανούδη, (επιμ): Μετανάστευση στην Ελλάδα. Εμπειρίες - Πολιτικές - Προοπτικές (Τόμος Β ). Αθήνα: Εκδόσεις ΙΜΕΠΟ, σελ , αλλά και: Αθανασίου, Λ. (2007). Ο ρόλος του σύγχρονου εκπαιδευτικού σ ένα σχολείο που συνεχώς αλλάζει. Δυνατότητες - προβλήματα - προοπτικές, στο: Γκόβαρης, Χ., Θεοδωροπούλου, Ε. & Α. Κοντάκος, (2007). Η Παιδαγωγική πρόκληση της πολυπολιτισμικότητας. Ζητήματα θεωρίας και πράξης της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Ατραπός, σελ Βλ. Ευαγγέλου, Ο. & Ν. Κάντζου, (2005). Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαιδευτικός Ρατσισμός: Σχέδια εργασίας για το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό σχολείο. Αθήνα: Δίπτυχο. 5 Στο τέλος της δεκαετίας του 80, η δομή της ελληνικής κοινωνίας καθώς και μια σειρά διεθνών αλλαγών συνετέλεσαν στην αύξηση της εισόδου μεταναστών αλλά και έθεσαν τέλος στο ρόλο της Ελλάδας ως χώρα προσωρινής διαμονής ή ενδιάμεσου σταθμού. Αυτές οι αλλαγές σχετίζονταν με τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και την επικρατούσα πρακτική αυστηρών μέτρων κατά της εισόδου νέων μεταναστών εκτός των κρατών μελών στα πλαίσια της εναρμόνισης των πολιτικών για τη μετανάστευση, με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις χώρες 12

13 με την ισχύουσα πολιτική, ασυλία χορηγείται με μεγάλη φειδώ στους αιτούντες, οι υφιστάμενες κοινωνικές αξίες καθιστούν την Ελλάδα ως ένα τόπο φιλοξενίας ατόμων τα οποία ζητούν άσυλο από τις ελληνικές αρχές για να αποφύγουν το διωγμό, την κακή μεταχείριση ή να προστατεύσουν την ίδια τους τη ζωή και τη ζωή των οικείων τους 6. Όλα τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των αγορών, την φτώχεια, την παγκοσμιοποίηση και τις μισθολογικές διαφορές αποτελούν βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν και στις περισσότερες των περιπτώσεων αυξάνουν τα φαινόμενα της μετανάστευσης. Σύμφωνα με τη διεθνή μεταναστευτική εμπειρία οι κοινωνίες υποδοχής μεταναστών, ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα, άρχισαν να μετασχηματίζονται από τη μαζική παρουσία των νεοεισερχόμενων πληθυσμών ως προς τη δημογραφική τους σύνθεση και τις θεσμικές τους δομές 7. Απόρροια αυτών είναι φυσικά η αλλαγή προσώπου της κοινωνίας και η μετατροπή της τα τελευταία χρόνια σε πολυγλωσσική, πολυφυλετική 8 και πολυπολιτισμική σύμφωνα με τον Charles Taylor 9. της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, με τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία και γενικότερα με τις εθνικιστικές αναταραχές στα Βαλκάνια. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Ρουσάκη, Ε. (2011). Η κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών μέσω της εκπαίδευσης. Αθήνα: Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, σελ Βλ. Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών - Ο.ΕΠ.Ε.Κ., ( ). Διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας στο σχολείο. Αθήνα: Κέδρος - ΕΚΚΕ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών). σελ Σύμφωνα μάλιστα με την με την Ρούλα Τσοκαλίδου, επίκουρη καθηγήτρια του Τ.Ε.Π.Α.Ε. το πέρασμα από την μονοπολιτισμικότητα στην πολυπολιτισμικότητα των κοινωνιών επιφέρει αλλαγές εκτός από την δημογραφική σύνθεση και τις θεσμικές δομές και ως προς την αξιοποίηση των γλωσσών, τη δημιουργία πολυγλωσσικών υπηρεσιών και την ιδεολογία. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Τσοκαλίδου, Ρ. (2009). Πολυπολιτισμός: η σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα, Πολύδρομο, 1, Βλ. Τσοκαλίδου, Ρ. & Μ. Παπαρούση, (2005). Θέματα ταυτότητας στην ελληνική διασπορά. Γλώσσα και Λογοτεχνία. Αθήνα: Μεταίχμιο, σελ. 13 και: Tsokalidou, R. (2005). Raising Bilingual Awareness in Greek Primary Schools, International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 8, 1, 48-61, αλλά και: Γκόβαρης, Χ. (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός, σελ Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Δαμανάκης, Μ. ( ). Η Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών μαθητών στην Ελλάδα: Διαπολιτισμική Προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg και: Γκόβαρης, Χ. (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός, και: Μάρκου, Π-Γ, (1999). Διαπολιτισμική Αγωγή. Θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής, αλλά και: Σταθόπουλος, Γ. (2006). Λαϊκός πολιτισμός στο σύγχρονο διαπολιτισμικό σχολείο. Ανάκτηση 20/6/2012 από: 13

14 Η ελληνική κοινωνία «ως συμπαγές αποτέλεσμα και ταυτόχρονα παραγωγός κάποιου ενιαίου πολιτισμού» από μια φάση ξεκάθαρης μονοπολιτισμικότητας και ομοιογένειας πέρασε, λόγω του ρεύματος μετανάστευσης και παλιννόστησης, στη φάση της πολυπολιτισμικότητας και της ετερογένειας 10. Αν και καμία πολυπολιτισμική κοινωνία σύμφωνα με τους Clyne & Ozolins (2001) δεν θέλησε συνειδητά να γίνει πολυπολιτισμική, οι χώρες που το έπραξαν, το έκαναν μετά από πολλές πιέσεις και κοινωνικές δυνάμεις 11. Έτσι ή αλλιώς, η πολυπολιτισμικότητα των «μεταμοντέρνων 12» κοινωνιών έφερε στο προσκήνιο ζητήματα που αφορούν την ομαλή ένταξη πολιτισμικά και γλωσσικά διαφορετικών μαθητών στο σχολείο και στην κοινωνία 13. Άρχισε να δημιουργεί μια νέα τάξη πραγμάτων αλλά και νέες προκλήσεις στην επίσημη εκπαίδευση, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε εθνικό, καθώς καλείται να διαμορφώσει ένα εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις όλων των κοινωνικών και πολιτισμικών ομάδων. Η αποστολή του σχολείου στις μέρες μας αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα. Θεωρείται σημαντική και συνάμα δύσκολη μιας και η νέα τάξη πραγμάτων την καλεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία προϋποθέσεων αποδοχής και αναγνώρισης του πλουραλισμού και της ετερότητας ως βασικών γνωρισμάτων του κοινωνικού γίγνεσθαι %CF%8A%CE%BA%CF%8C%CF%82%20%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE% B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82%20%CF%83%CF%84%CE%BF%20%CF%83%CF%8D %CE%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%20%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF %80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF %8C%20%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF.pdf 10 Βλ. Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg - Γιώργος και Κώστας Δαρδανός. 11 Βλ. Τσοκαλίδου, Ρ. (2009). Πολυπολιτισμός: η σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα, Πολύδρομο, 1, Βλ. McLeod, J. (2005). Εισαγωγή στη Συμβουλευτική. Αθήνα: Μεταίχμιο. 13 Βλ. Δημάκος, Ι. & Κ. Τασιοπούλου, (2002). Αντιλήψεις και Προκαταλήψεις για τους μετανάστες στην Ελλάδα: Τι συμβαίνει στην πατρίδα το Ξένιου Δία; στο: Πρακτικά του 4 ου Συνεδρίου Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης με τίτλο Τα Ελληνικά ως δεύτερη ξένη ή ξένη γλώσσα, τομ.2. Πάτρα: ΚΕ.Δ.Ε.Κ. σελ Βλ. Γκόβαρης, Χ. (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός, σελ

15 Η εκπαίδευση είναι σημαντική, τι γίνεται όμως τα τελευταία χρόνια στα σχολεία της ελληνικής επικράτειας; Την τελευταία εικοσαετία 15 αυτό που παρατηρείται είναι η ύπαρξη μαθητών και μαθητριών από διάφορες χώρες, από πολλές γλωσσικές ή κοινωνικές ομάδες: ελληνόπουλα των οποίων και οι δυο γονείς έχουν ελληνική καταγωγή, παιδιά διεθνοτικών οικογενειών, μεταναστών από την Αλβανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Ουκρανία, Ρουμανία, Φιλιππίνες, παιδιά παλιννοστούντων Ελλήνων 16. Ο αριθμός μόνο των αλλόγλωσσων νηπίων που φοιτούσαν στα νηπιαγωγεία της χώρας τη σχολική χρονιά ανέρχονταν σε (ποσοστό 15%) σε σύνολο νηπίων (Πηγή: Υπ. Π.Δ.Β.Μ.Θ., Διεύθυνση Σπουδών Π.Ε., Τμήμα Γ, ) 17. Όλα αυτά τα παιδιά ζουν σε ένα πολύγλωσσο και πολυπολιτισμικό περιβάλλον και παρότι η εκπαίδευση ασκεί καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ενσωμάτωσης των μεταναστών και των παλιννοστούντων, η μέχρι τώρα εκπαιδευτική εμπειρία όσον αφορά στους αλλοδαπούς έγκειται στη λογική της αφομοίωσης και στην απουσία διασφάλισης της πολιτιστικής ετερότητας. Το σχολείο, ως πρωταρχικό κύτταρο της κοινωνίας, διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ομαλή ένταξη των μεταναστών στην Ελλάδα. Είναι κοινός τόπος πλέον, ότι τα παιδιά των μεταναστών και των παλιννοστούντων πρώτης και δεύτερης γενιάς αναζητούν μέσα από την εκπαίδευση τους δρόμους της πλήρους ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία. Όπως έχει επισημάνει ο Γεώργιος Π. Μάρκου, «οι αλλόφωνοι μαθητές φοιτούν στο σχολείο όχι για να μάθουν τη γλώσσα, αλλά για τους ίδιους λόγους 15 Το 1990 με το άνοιγμα των συνόρων και την κατάρρευση του πολιτικοοικονομικού συστήματος της χώρας ξεκίνησε μια αθρόα εισροή μεταναστών που αρχικά αποτελούνταν από Βορειοηπειρώτες και αργότερα από άλλους οικονομικούς μετανάστες. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, (2007). Το ψυχοκοινωνικό προφίλ του μετανάστη και η ένταξη του. Εκπόνηση Μελέτης: EUROPEAN PROFILES Α.Ε. Αθήνα. Οι Κανακίδου & Παπαγιάννη αναφέρονται σε μαζική είσοδο μετά το 1990 Ελληνοποντίων και Βορειοηπειρωτών. Για περισσότερες πληροφορίες βλ: Κανακίδου, Ε. & Β. Παπαγιάννη, (1998). Διαπολιτισμική Αγωγή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ Βλ. Μπενέτος, Δ. (2007). Διαπολιτισμικότητα και σχολική τάξη. Το σχολείο ως χώρος συνάντησης πολιτισμών και γλωσσών, Εκδόσεις Μέντορα, 10, Βλ. Παπαχρήστος, Κ. (2011). Διαπολιτισμική εκπαίδευση στο ελληνικό σχολείο. Αθήνα: Ταξιδευτής, σελ

16 που φοιτούν και όλοι οι υπόλοιποι μαθητές: για να μορφωθούν» 18. Ως βασικός κοινωνικός θεσμός η εκπαίδευση βρίσκεται διαρκώς αντιμέτωπη με την ανάγκη προσαρμογής στις κοινωνικές αλλαγές 19 και η Πολιτεία στρέφεται στην επιμόρφωση και τη δια βίου εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, με στόχο την προσαρμογή της γνώσης τους στη σημερινή ιστορική και κοινωνική συγκυρία. Η επίγνωση των ομοιοτήτων και των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική για τα σημερινά παιδιά που ζουν σε ένα κόσμο δίχως σύνορα. Για να επιτευχθεί όμως κάτι τέτοιο χρειάζονταν μια προσέγγιση η οποία θα ακύρωνε την επικρατούσα λογική της αφομοίωσης. Λύση σε αυτό το ζήτημα κλήθηκε να δώσει η διαπολιτισμική εκπαίδευση, της οποίας θεμέλιοι λίθοι είναι η ενσωμάτωση της κάθε είδους διαφοράς στο πρόγραμμα δραστηριοτήτων, η καλλιέργεια του σεβασμού προς τις διαφορές και η καταπολέμηση των προκαταλήψεων 20. Η διεθνής συζήτηση περί διαπολιτισμικής εκπαίδευσης «αντανακλά μια ολοένα και πιο διαδεδομένη αναγνώριση της πολυεθνικής σύνθεσης των σύγχρονων κοινωνιών» 21 και καθιστά προφανές ότι η εκπαίδευση σήμερα δεν μπορεί να είναι μόνο φορέας γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά και ένας τόπος όπου δημιουργούνται σχέσεις ανάμεσα στα διαφορετικά μέλη που τις απαρτίζουν, αναγνωρίζονται οι ατομικές αξίες του κάθε μαθητή και δίνεται η δυνατότητα στον καθένα να αναπτύξει την ταυτότητα και τη προσωπικότητα του με τέτοιο τρόπο που να μην νιώθει μειονεκτικά έναντι των υπολοίπων. 18 Βλ. Μάρκου, Π. Γ, (1999). Διαπολιτισμική Αγωγή. Θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής, σελ Η Ελληνική κοινωνία αποδεικνύεται ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα και, λησμονώντας την περιβόητη φιλοξενία της, συχνά αντιδρά εκδηλώνοντας ρατσιστικές συμπεριφορές υπογραμμίζει η Ειρήνη Μυρσίνη Παπάνη, Med-Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Παπάνη, Μ. Ε. (2011). Το πολυπολιτισμικό σχολικό περιβάλλον. Ανάκτηση 21/06/2012 από: 20 Βλ. Ντολιοπούλου, Ε. (2003). Σύγχρονα Προγράμματα για Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας. Αθήνα: Τυπωθήτω - ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ, σελ Βλ. Πασχαλίδης, Γ. (2002). Γενικές αρχές του προγράμματος, στο: Αποστολίδου, Β., Καπλάνη, Β. & Ε. Χοντολίδου, (επιμ): Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο. Μια νέα πρόταση διδασκαλίας. Αθήνα: Τυπωθήτω - ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ, σελ

17 ΑΦΕΤΗΡΙΑ Αφετηρία της ενασχόλησης με το συγκεκριμένο θέμα της έρευνας είναι οι κοινωνικές σχέσεις των παιδιών προσχολικής ηλικίας του ολοήμερου τμήματος του 1 ου Νηπιαγωγείου Πυλίου Κω και κατά πόσον αυτές μπορούν να αλλάξουν μέσα από ένα οργανωμένο πρόγραμμα παρέμβασης που έχει ως θέμα του την αξιοποίηση της παράδοσης του Πάσχα. ΣΤΟΧΟΣ Η παρούσα έρευνα διαπραγματεύεται τη διερεύνηση των κοινωνικών σχέσεων και τον βαθμό αποδοχής/ δημοτικότητας των παιδιών με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες στην τάξη του ολοήμερου νηπιαγωγείου. Στόχος της έρευνας είναι να διαπιστωθεί κατά πόσον αυτές οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν να αλλάξουν μέσα από ένα οργανωμένο πρόγραμμα παρέμβασης που θα αξιοποιεί τα ήθη και έθιμα του Πάσχα ανά τον κόσμο και πιο συγκεκριμένα στις γειτονικές μας χώρες (κυρίως τις χώρες καταγωγής των παιδιών). Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί η δυνατότητα στα γηγενή παιδιά να γνωρίσουν καλύτερα τους αλλοδαπούς συμμαθητές τους κι αυτό με τη σειρά του ίσως γίνει αφορμή για αλλαγή της στάσης τους απέναντι τους. ΥΠΟΘΕΣΗ Η εκπαιδευτική αξιοποίηση της παράδοσης του Πάσχα (ήθη και έθιμα), που πραγματοποιήθηκε κατά το προηγούμενο σχολικό έτος στο 1ο Νηπιαγωγείο Πυλίου της Κω θα συμβάλει αρχικά στον εμπλουτισμό των γνώσεων των παιδιών πάνω σε αυτό το θέμα και θα λειτουργήσει ως μέσο αναγνώρισης του άλλου, ανάπτυξης διαλόγου και συνεργασίας μαζί του. Επιπρόσθετα, θα αποτελέσει εφαλτήριο βελτίωσης των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ γηγενών και αλλοδαπών μαθητών με απώτερο στόχο την αλλαγή του δείκτη δημοφιλίας τους, στο μέγιστο δυνατό, στο σύνολο της τάξης. ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ 17

18 Μεθοδολογικά η προσέγγιση του θέματος θα συντελεστεί αρχικά θεωρητικά, μέσω της αξιοποίησης της βιβλιογραφίας όπου και θα έχουμε τη θεωρητική στήριξη, κατανόηση και ανάλυση των παιδιών με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Σε ένα δεύτερο επίπεδο θα διερευνηθεί η σχέση των γηγενών με τους αλλοδαπούς συμμαθητές στο ελληνικό νηπιαγωγείο μέσω της έρευνας πεδίου. Σε ένα τρίτο επίπεδο θα επιστρατευτεί και πάλι η ερμηνευτική μέθοδος για την ερμηνεία των εμπειρικών δεδομένων της έρευνας. Η έρευνα θα γίνει με τη μέθοδο της κοινωνιομετρίας και πιο συγκεκριμένα με το κοινωνιομετρικό τεστ κατά το οποίο τα μέλη της ομάδας καλούνται να εκφράσουν την προτίμηση και την απόρριψη τους προς κάποιο ή κάποια από τα υπόλοιπα μέλη της, σε ερώτηση που τους ζητάει να επιλέξουν άτομα που ικανοποιούν ή όχι κάποιο κριτήριο τους. Τα δεδομένα της έρευνας θα μας δοθούν σε δύο φάσεις, μια πριν από το πρόγραμμα παρέμβασης και μια μετά από αυτό, με απώτερο σκοπό να διαπιστωθεί αν η αξιοποίηση της παράδοσης λειτούργησε θετικά ή όχι στο κλίμα της σχολικής τάξης και στις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών της. Κάθε κεφάλαιο της εργασίας επιχειρεί να διαπραγματευτεί ένα συγκεκριμένο τομέα μελέτης του θέματος μέσω μιας κριτικής επισκόπησης της βιβλιογραφίας. Το περιεχόμενο των θεωρητικών κεφαλαίων αφορά αρχικά στην αποσαφήνιση όρων και εννοιών σχετικά με το θέμα μέσα από την παρουσίαση των ευρημάτων της διεθνούς βιβλιογραφίας. Έπειτα ακολουθεί διεξοδική ανάλυση του προγράμματος παρέμβασης και της αξιολόγησης αυτού, καθώς και των ερευνητικών ευρημάτων σχετικά με τις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών του πολυπολιτισμικού νηπιαγωγείου πριν και μετά την παρέμβαση. ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Οι έννοιες της έρευνας είναι η εκπαιδευτική αξιοποίησης της παράδοσης, οι άλλοι, οι κοινωνικές σχέσεις και το πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο. Πιο αναλυτικά, η πρώτη έννοια της έρευνας είναι η παράδοση και εννοούμε τη λαϊκή παράδοση και συγκεκριμένα τα ήθη και έθιμα του Πάσχα της Ελλάδας και του υπόλοιπου κόσμου. 18

19 Η δεύτερη έννοια είναι οι άλλοι και αναφερόμαστε στα παιδιά με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες (αλλοδαπά). Η τρίτη έννοια είναι οι κοινωνικές σχέσεις και εννοούμε τον βαθμό αποδοχής/δημοτικότητας, ο οποίος προκύπτει α) από την θετική ονοματοδοσία των παιδιών στην ερώτηση: Ποιούς συμμαθητές ή συμμαθήτριες της τάξης σου συμπαθείς πιο πολύ, είστε καλοί φίλοι, περνάτε χρόνο μαζί; και β) από την αρνητική ονοματοδοσία των παιδιών στην ερώτηση: Ποιούς συμμαθητές ή συμμαθήτριες της τάξης σου δεν συμπαθείς, δεν είστε φίλοι, δεν κάνετε παρέα; Οι απαντήσεις των παιδιών καταγράφονται και δημιουργούμε έτσι τον κοινωνιομετρικό χάρτη της τάξης. Η θέση των παιδιών με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες στη κοινωνική κλίμακα της τάξης πριν και μετά την παρέμβαση είναι κι αυτή που μας ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη έρευνα. Η τελευταία έννοια είναι το πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο και αναφερόμαστε στη σύγχρονη κατάσταση που είναι τα νηπιαγωγεία με παιδιά γηγενή και αλλοδαπά. Τώρα ας περάσουμε να δούμε τη θεωρητική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η έρευνα μας. 19

20 Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΒΑΔΙΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Επειδή τα ανθρώπινα δικαιώματα 20

21 είναι για όλους τους ανθρώπους ίδια όπου κι αν βρίσκονται, όπου κι αν γεννήθηκαν Εθνική Συντονιστική Επιτροπή Κινήματος «Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι» Σύμφωνα με το άρθρο 26, της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 22, ο καθένας έχει το δικαίωμα σε μια δωρεάν, στοιχειώδη και βασική εκπαίδευση. Σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από πολυγλωσσία, πολυπολιτισμικότητα, ποικιλομορφία σε δομές και συστήματα καθώς και ραγδαίες εξελίξεις, η εκπαίδευση αναδεικνύεται ως θεμελιώδης παράγων οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται επιτακτική η ανάγκη, τα εκπαιδευτικά συστήματα να γίνουν δυναμικά, ώστε να προβλέπουν τους μετασχηματισμούς της κοινωνίας και να μπορούν φυσικά να αντεπεξέρχονται στις προκλήσεις της. Από τη μία πλευρά οι εκπαιδευτικοί, ως κύριοι συντελεστές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, καλούνται να ανανεώσουν, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να επαναπροσδιορίσουν τις στάσεις και τις απόψεις τους σχετικά με τον ρόλο τους στο σχολείο, τη διδακτική πράξη και την αποτελεσματική μάθηση, με απώτερο σκοπό τον εκσυγχρονισμό του συστήματος και την βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η Πολιτεία, η οποία οφείλει να παρέχει στους εκπαιδευτικούς την δυνατότητα να αποκτήσουν τα εφόδια που θα τους επιτρέψουν να ανταποκρίνονται με επάρκεια και αποτελεσματικότητα στις αυξημένες απαιτήσεις του εκπαιδευτικού τους έργου. Το ζήτημα που αφορά στην εκπαιδευτική ένταξη των μαθητών/τριών που προέρχονται από διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις και έχει απασχολήσει πληθώρα ερευνών και μελετών στο χώρο των κοινωνικών επιστημών. Υπήρξαν αρκετές προσεγγίσεις για την διαχείριση της ετερότητας, οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν σε πέντε κύρια μοντέλα, το 22 Βλ. Μίτιλης, Α. & Θ. Σκαλή, (2004). Σχέδιο Δράσης «Καινούρια Αρχή». Οδηγός Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αθήνα: Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, σελ

22 αφομοιωτικό, της ενσωμάτωσης, το πολυπολιτισμικό, το αντιρατσιστικό και τέλος το διαπολιτισμικό ΤΟ ΑΦΟΜΟΙΩΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Η αφομοιωτική προσέγγιση αποτέλεσε τον κορμό της εκπαιδευτικής πολιτικής στις κλασικές χώρες μετανάστευσης τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1960 και εξακολουθεί να επηρεάζει και σήμερα την εκπαιδευτική πολιτική σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Βέβαια, η ιδέα της αφομοίωσης είναι αρκετά παλαιότερη. Η έννοια αυτή άρχισε να χρησιμοποιείται ήδη από τον 17ο αιώνα, με σκοπό να κωδικοποιηθεί ως απόρροια φυσικού νόμου το γεγονός της βαθμιαίας εξάλειψης των πολιτισμικών διαφορών στην περίπτωση συνάντησης ανθρώπων με διαφορετική προέλευση 24. Μέσω της διαδικασίας της αφομοίωσης τα άτομα διαφορετικής εθνικής ή φυλετικής προέλευσης αλληλεπιδρούσαν και συμμετείχαν στη καθημερινή ζωή της κοινωνίας, χωρίς να παίζει ρόλο η εθνική τους προέλευση. Μια τέτοια πολιτική ήταν επιτυχημένη όταν υπήρχε η αίσθηση του ανήκειν και η πλήρης αποδοχή των πολιτισμικών προτύπων της χώρας υποδοχής, παραμερίζοντας παράλληλα τα ιδιαίτερα εθνικά και πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά. Αυτές όμως οι προϋποθέσεις και συγχρόνως αδυναμίες της αφομοιωτικής προσέγγισης είναι που την οδήγησαν στην αμφισβήτηση της και στην υιοθέτηση ενός καινούργιου μοντέλου, αυτό της ενσωμάτωσης ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ 23 Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Μάρκου, Π. Γ. (1996). Προσεγγίσεις της Πολυπολιτισμικότητας και η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων - Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, και: Γεωργογιάννης, Π. (1997). Εκπαίδευση και Διαπολιτισμική Επικοινωνία: 1 ο Διαβαλκανικό Συνέδριο. Πάτρα 3-5 Μαΐου 1996, Πρακτικά. Αθήνα: Gutenberg, αλλά και: Νικολάου, Γ. (2011α). Ένταξη και εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα: Πεδίο. 24 Βλ. Γκόβαρης, Χ. (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός. 25 Βλ. Νικολάου, Γ. (2011α). Ένταξη και εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα: Πεδίο. 22

23 Ο όρος "ενσωμάτωση" υποδηλώνει την αναγνώριση ότι κάθε μεταναστευτική ομάδα είναι φορέας ενός πολιτισμού που δέχεται τις επιδράσεις από τη χώρα υποδοχής, ταυτόχρονα, όμως ασκεί επίδραση σε αυτήν και συμμετέχει στην αναδιαμόρφωση της 26. Ως απώτερο στόχο έθεσε την ισότητα ευκαιριών και την ανεκτικότητα. Η ανοχή όμως αφορούσε θρησκευτικές πεποιθήσεις, ήθη έθιμα, μουσική, γιορτές κ.τ.λ. που δεν αποτελούν το βασικό δομικό υπόβαθρο της κοινωνίας. Παρόλο που τα άτομα δεν αποκόπτονταν από το παρελθόν τους, καθώς αυτό θ αποτελούσε μέρος της νέας εθνικής τους ταυτότητας, δεν τους δίνονταν και πάλι καμία ευκαιρία ν ανακαλύψουν τις ικανότητες τους και να τις πραγματώσουν, και παρόλο που βάση της πολιτικής αυτής ήταν η ισότητα των ευκαιριών, ουσιαστικά αυτό καλύπτονταν από τη συμμόρφωση και την αποδοχή του συστήματος αξιών και πεποιθήσεων της χώρας υποδοχής από τους ετέρους. Στο μοντέλο της ενσωμάτωσης μπορεί να αναγνωρίζεται το δικαίωμα στη διαφορά, μα αυτό δεν το κάνει να διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό από το αφομοιωτικό μοντέλο, αφού οι μετανάστες για να ενταχθούν στην κοινωνία πρέπει να αφομοιώσουν εκείνα τα στοιχεία που θεωρούνται απαραίτητα για την συνοχή και ανάπτυξη της κοινωνίας, όπως πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αξίες. Όπως ήταν επόμενο δεν άργησαν να εμφανιστούν και εδώ αντιδράσεις, οι οποίες οδήγησαν στην δημιουργία του πολυπολιτισμικού μοντέλου της εκπαίδευσης ΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Το πολυπολιτισμικό μοντέλο εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1970, όταν έγινε αντιληπτό σε πολλές χώρες ότι ο εθνικός διαχωρισμός αναπαράγεται από γενιά σε γενιά και ότι η αφομοίωση και η ενσωμάτωση δεν έδιναν ουσιαστική λύση στα προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα παιδιά στο σχολείο. Γι' αυτό το λόγο έγινε μετατόπιση από τα εθνοκεντρικά μοντέλα προς το πολιτισμικό πλουραλισμό, που είναι γνωστή στην παιδαγωγική με τον όρο "πολυπολιτισμική εκπαίδευση" Βλ. Γεωργογιάννης, Π. (1999). Θέματα Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg. 27 Ο όρος Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση δεν περιγράφει ένα συγκεκριμένο μοντέλο εκπαίδευσης, αλλά σύμφωνα με τον James Banks μια ευρεία ποικιλία σχολικών πρακτικών, προγραμμάτων και υλικών που σχεδιάζονται για να βοηθήσουν τα παιδιά από διαφορετικές ομάδες να βιώσουν την εκπαιδευτική ισότητα. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Banks, J. A. (1997). Multicultural Education: 23

24 Το πολυπολιτισμικό μοντέλο ήρθε για να υποστηρίξει την ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα, καθώς αυτό που ενώνει όλες τις ομάδες είναι τελικά κάτι ουδέτερο, η εξουσία. Για πρώτη φορά λοιπόν υιοθετήθηκε η ιδέα του πλουραλισμού, όπου κάθε πολίτης είναι ενεργός στη διαμόρφωση της κοινωνίας και τα παιδιά στο σχολείο είναι σε θέση να μαθαίνουν εκτός από τον δικό τους πολιτισμό κι αυτόν των άλλων, περιορίζοντας έτσι τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις των ατόμων που διαφοροποιούνται γλωσσικά και πολιτισμικά από την κυρίαρχη ομάδα. Η αποκλειστική εστίαση όμως στις πολιτισμικές διαφορές αλλά και στους πολιτισμικούς παράγοντες σε σύγκριση με άλλους κοινωνικούς, οικονομικούς και ψυχολογικούς ή θεσμικούς παράγοντες, προκάλεσε αρκετά προβλήματα και πολλές συζητήσεις στα τέλη της δεκαετίας του Από τις πιο ισχυρές κριτικές που δέχθηκε είναι πως η διάχυση πληροφοριών για τον άλλο πολιτισμό δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον ρατσισμό. Σύμφωνα δε με τον Mark Nathan Cohen, οι προσπάθειες να αλλάξουμε με πληροφορίες τις στάσεις των μαθητών παραβλέπουν την υποκειμενική λειτουργικότητα του ρατσισμού, το γεγονός δηλαδή ότι οι μαθητές έχουν επενδύσει ισχυρά συναισθήματα σε συγκεκριμένους μύθους περί φυλετικής και εθνοτικής προέλευσης 28. Την λύση σε αυτό το αδιέξοδο και πάλι κλήθηκε να την δώσει ένα νέο μοντέλο εκπαίδευσης, το αντιρατσιστικό ΤΟ ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Το αντιρατσιστικό μοντέλο της εκπαίδευσης αναπτύχθηκε πρωταρχικά στη Μ. Βρετανία, την Ολλανδία και την Αμερική, σε χώρες δηλαδή που διακρίνονται ιδιαίτερα για την εφαρμογή πολιτικών προστασίας των μεταναστών. Η εξέλιξή του στη Μ. Βρετανία σχετίζεται άμεσα με τις φυλετικές συγκρούσεις των δεκαετιών του Characteristics and Goals, in: Banks A. J. & C. A. M. Banks, (Eds.). Multicultural Education: Issues and Perspectives. Boston: Allyn and Bacon. 28 Βλ. Cohen, N. M. (1998). Culture, Not Race Explains Human Diversity, Chronicle of Higher Education, April 17, pp. B4-B5. Ανάκτηση 25/6/2012 από: 24

25 1970 και του 1980, καθώς και με την κριτική που ασκήθηκε στον πατερναλιστικό και ατομικιστικό χαρακτήρα της κυρίαρχης κατεύθυνσης της Πολυπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Η κυρίαρχη σκέψη σύμφωνα μ αυτό μοντέλο είναι πως οι μειονοτικοί μαθητές δεν μπορούν να πετύχουν σε επίπεδο σχολικό και κοινωνικό, επειδή ο ρατσισμός διαποτίζει τη δομή και τους θεσμούς της κοινωνίας. Επόμενο είναι λοιπόν με την ανάλυση θεμάτων σχετικών με τον ρατσισμό, τις διακρίσεις μέσα κι έξω από το σχολείο αλλά και την αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων τα πράγματα να παίρνουν άλλη τροπή. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση πρέπει να αλλάξουν τόσο οι δομές της εκπαίδευσης όσο και εκείνες της κοινωνίας, ώστε να εξαλειφθούν οι διακρίσεις σε βάρος των παιδιών των μεταναστών. Το αντιρατσιστικό μοντέλο έχει ως στόχους: 1) ισότητα στην εκπαίδευση, μετασχηματισμό των δομών και των συστημάτων που ευνοούν την ανισότητα, 2) δικαιοσύνη από το κράτος για ίσες ευκαιρίες ζωής, ανάπτυξης και συμμετοχής σε όσα η κοινωνία προσφέρει, 3) χειραφέτηση και απελευθέρωση από φασιστικά πρότυπα των καταπιεσμένων και των καταπιεστών 29. Οι κριτικές όμως που γράφτηκαν και γι αυτό το μοντέλο εκπαίδευσης από τους ορθόδοξους μαρξιστές ριζοσπάστες, ότι πολιτικοποιεί δηλαδή την εκπαίδευση και αγνοεί τη κοινωνική τάξη, το φύλο κι ότι δημιουργεί αισθήματα ενοχής οδήγησαν στον αναστοχασμό και στην υιοθέτηση ενός ακόμα μοντέλου, του διαπολιτισμικού ΤΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης εμφανίζεται και αυτό στη δεκαετία του 1980, κυρίως στη Ευρώπη. Το συμβούλιο της Ευρώπης, η UNESCO και η Ευρωπαϊκή ένωση με τον όρο "διαπολιτισμική" εκπαίδευση εννοούν την αρχή που 29 Βλ. Γεωργογιάννης, Π. (1999). Θέματα Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg. 30 Βλ. Μάρκου, Π. Γ. (1996). Προσεγγίσεις της Πολυπολιτισμικότητας και η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων - Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης. 25

26 διαπερνά το σχολικό πρόγραμμα και η οποία δρα για την επίτευξη της ισότητας ευκαιριών στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Περισσότερες πληροφορίες για την διαπολιτισμική εκπαίδευση θα δούμε στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο. 2. Η ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 31 Στόχος του εκπαιδευτικού μας συστήματος πρέπει να είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από την αποδοχή του «άλλου», το διάλογο μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, την εξάλειψη στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Φώφη Γεννηματά (2011) Η έννοια της Διαπολιτισμικής Αγωγής είναι μια πολυσήμαντη έννοια, της οποίας τα σημαινόμενα μπορούν να διαφέρουν και να μεταβάλλονται, όπως διαφέρει και μεταβάλλεται στο χώρο και στο χρόνο ο πολιτισμός που αποτελεί τη σημασιολογική της βάση. Η έννοια Διαπολιτισμική Αγωγή εμφανίζεται, όπως και η συχνά συνώνυμη της έννοια Πολυπολιτισμική Αγωγή, ως αντανακλαστική σημασία της πολιτισμικής ποικιλίας μέρους ή μιας ολόκληρης κοινωνίας, η οποία δέχεται και στηρίζει αυτή την ποικιλία. Η πλειονότητα των θεωρητικών της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα (Κανακίδου και Παπαγιάννη 1992, Γκότοβος 2002, Ζωγράφου 2003, Παλαιολόγου και Ευαγγέλου 2003, Γκόβαρης 2004, Δαμανάκης 2005, Νικολάου 31 Ο Αθανάσιος Παπάς ερευνώντας τον όρο διαπολιτισμική εκπαίδευση καταλήγει σε τρείς ερμηνείες: α) την εκπαίδευση μέσω πολλών πολιτισμών, β) την εκπαίδευση μέσα σε πολλούς πολιτισμούς και γ) την εκπαίδευση για μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Μίλεση, Π. Χ. (2006). Οι αλλοδαποί μαθητές από την Αλβανία στη σχολική κοινότητα. Αθήνα: Γρηγόρη, σελ

27 2011 κ.α.) 32 συγκλίνουν στην άποψη ότι η πολυπολιτισμικότητα αφορά την περιγραφή της συγκεκριμένης κοινωνικής κατάστασης όλων των χωρών υποδοχής των μεταναστών και η διαπολιτισμικότητα την απάντηση στη διαχείριση αυτής της πραγματικότητας 33. Η πολυπολιτισμικότητα είναι με λίγα λόγια το δεδομένο και η διαπολιτισμικότητα το ζητούμενο. Η διαπολιτισμικότητα προϋποθέτει την πολυπολιτισμικότητα, αλλά δεν απορρέει αυτόματα απ αυτή. Ως όρος η Διαπολιτισμική Παιδαγωγική 34 πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ως «Παιδαγωγική για Αλλοδαπούς» (Ausländerpädagogik) στις 32 Βλ. Κανακίδου, Ε. & Β. Παπαγιάννη, (1994). Διαπολιτισμική Αγωγή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, Γκότοβος, Α. (2002). Εκπαίδευση και Ετερότητα. Ζητήματα διαπολιτισμικής παιδαγωγικής. Αθήνα: Μεταίχμιο, Δαμανάκης, Μ. ( ). Η Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών μαθητών στην Ελλάδα: Διαπολιτισμική Προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg, Ζωγράφου, Α. (2003). Διαπολιτισμική Αγωγή στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Αθήνα: Τυπωθήτω - ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Παλαιολόγου, Ν. & Ο. Ευαγγέλου, (2003). Διαπολιτισμική Παιδαγωγική. Εκπαιδευτικές, Διδακτικές & Ψυχολογικές Προσεγγίσεις. Αθήνα: Ατραπός, Νικολάου, Γ. (2011α). Ένταξη και εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα: Πεδίο. 33 Μερικοί ερευνητές όπως o L. Porscher χρησιμοποιούν τον όρο «διαπολιτισμικότητα» (Interculturalism) για να αναλύσουν και να περιγράψουν, από τη μια πλευρά, την πολυπολιτισμική κατάσταση (αναλυτική διάσταση του όρου), και για να διαπιστώσουν, από την άλλη, τους στόχους της διαπολιτισμικής αγωγής (κανονιστική διάσταση). Άλλοι ερευνητές, όπως η M. Hohmann διαχωρίζουν τους όρους «πολυπολυτισμικότητα» (Multiculturalism) και «διαπολιτισμικότητα» χαρακτηρίζοντας με τον πρώτο, την υπάρχουσα κατάσταση, δηλαδή «το τι είναι», και εκφράζοντας με το δεύτερο «το τι θα έπρεπε να είναι» Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Hohmann, M. (1983). A Study Guide to Young Children In Action. Ypsilanti: High/Scope Press. 34 Η Μαρία Λιακοπούλου διακρίνει τους όρους Διαπολιτισμική Αγωγή, Διαπολιτισμική Παιδαγωγική και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Η διαπολιτισμική αγωγή αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο τύπο αγωγής, κατά τον οποίο οι θεωρητικές παραδοχές που υιοθετούνται, οι μέθοδοι και οι στρατηγικές διδασκαλίας και μάθησης που εφαρμόζονται έχουν ως στόχο τη διασφάλιση της διαπολιτισμικότητας. Φορείς είναι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Η διαπολιτισμική παιδαγωγική αναφέρεται σε έναν νέο κλάδο των Επιστημών της Αγωγής, «αντικείμενο του οποίου είναι η συνάντηση και η αλληλεπίδραση πολλαπλών πολιτισμικών μορφών ως όρος άσκησης παιδαγωγικών επιρροών». Ο όρος, τέλος, διαπολιτισμική εκπαίδευση παραπέμπει τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα όσο και στη διαδικασία και το αποτέλεσμα της άσκησης αγωγής μέσα στο σχολείο. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Λιακοπούλου, Μ. (2006). Η διαπολιτισμική διάσταση στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σελ Η διαπολιτισμική ιδέα άρχισε να συζητείται μόλις το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960 στις Η.Π.Α. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Μασσιάλας, Β. (1986): Η εκπαίδευση των Ελλήνων της Αμερικής: Από την αφομοίωση στον πολιτιστικό πλουραλισμό, Νέα Παιδεία,

28 Η.Π.Α. και τον Καναδά ως «Multicultural Education» σε μια προσπάθεια ενός κυβερνητικού προγράμματος για την αντιμετώπιση των υψηλών ποσοστών αποτυχίας των μαθητών. Στη Λατινική Αμερική όμως γίνονταν λόγος για την πολυπολιτισμικότητα πολύ νωρίτερα, όταν για παράδειγμα ο Tupac Amarn το αντιμετώπισε την ποικιλία των πολιτισμών της χώρας του ως αδιαμφισβήτητο γεγονός 36. Η Διαπολιτισμική Παιδαγωγική οφείλει να λάβει υπόψη της, πρώτον, το στάδιο εξέλιξης των μαθητών και, δεύτερον, το εκάστοτε θεσμικό πλαίσιο. Θα έπρεπε να ξεκινά από το νηπιαγωγείο με την προετοιμασία των νηπίων στον διαπολιτισμικό διάλογο και να εμβαθύνει σε αυτόν όσο προχωράνε οι βαθμίδες της εκπαίδευσης 37. Στην πραγματικότητα όμως δεν αξιώνει την εγκαθίδρυση μιας ακόμη ιδιαίτερης παιδαγωγικής κατεύθυνσης και δεν περιορίζεται στην εφαρμογή κάποιων προγραμμάτων που απλά συμπληρώνουν την παραδοσιακή αγωγή και εκπαίδευση. Αξιώνει, όπως υπογραμμίζουν οι Borrelli & Hoff, τη διαπολιτισμική επανασυγκρότηση της Παιδαγωγικής στον ορίζοντα των επίκαιρων παγκόσμιων εξελίξεων και προκλήσεων 38. Στην Ευρώπη άρχισε να αναπτύσσεται στο δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1970 ως μια μετάβαση από την «υπόθεση της διαφοράς» ή αλλιώς από την «Παιδαγωγική για Αλλοδαπούς» στη «Διαπολιτισμική Παιδαγωγική», δηλαδή στην Παιδαγωγική για όλους 39, ενώ τον όρο διαπολιτισμική εκπαίδευση συναντούμε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1980 όπου και αποτέλεσε απάντηση στη δυναμική παρουσία κυρίως παλιννοστούντων, αλλά και αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία 40. Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση σύμφωνα με την Anna Aluffi Pentini αφορά όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές, ευνοεί την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία των 36 Βλ. Bagley, C. (1997). Πολυπολιτισμικότητα, τάξη και ιδεολογία: Μια σύγκριση Ευρώπης-Καναδά, στο: Ζώνιου-Σιδέρη, Α. & Π. Χαραμή (επιμ): Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση. Προβληματισμοί - Προοπτικές. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 37 Βλ. Γκόβαρης, Χ. (2009). Κείμενα για τη διδασκαλία και τη μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο. Αθήνα: Ατραπός, σελ Βλ. Borelli, M. & H. Essinger, (1986). Political Education in Classes with students from Different cultural and Ethnic Backgrounds. Intercultural Education, Strasburg: Council of Europe. 39 Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Niekrawitz, Cl. (1990). Interkulturelle Pädagogik im Überblick. Von der Sonderpädagogik fürausländer zur Interkulturellen Pädagogik für Alle. Frankfurt. 40 Βλ. Ανθοπούλου, Σ. (2001). Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Διαπολιτισμική Παιδεία. Η ελληνική πραγματικότητα, στο: Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ομάδες με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Θεσσαλονίκη: Οι Φίλοι του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη, σ

29 ατόμων που ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες και δεν συνδέεται αποκλειστικά με το φαινόμενο της μετανάστευσης 41. Η πολυπολιτισμική εκπαιδευτική πραγματικότητα που αποτυπώνεται στην ετερογένεια του μαθητικού πληθυσμού είναι γεγονός που δεν μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί και που δεν αφήνει περιθώρια στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα να λειτουργεί με όρους ομοιογένειας και ομοιομορφίας 42. Το γεγονός της παρουσίας παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών σηματοδοτεί εδώ και χρόνια και μια μεταστροφή στον τρόπο σκέψης και αντιμετώπισης των παραπάνω μαθητών 43. Στον ελληνικό χώρο η διαπολιτισμική εκπαίδευση έχει διατυπωθεί θεωρητικά, αλλά δεν έχει υλοποιηθεί ως εφαρμογή μέχρι σήμερα. Αν και έχουν γίνει κάποιες κινήσεις, όπως η δημιουργία της Ειδικής Γραμματείας Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στο Υπ. Ε.Π.Θ., οι Τάξεις Υποδοχής (Τ.Υ.), τα Φροντιστηριακά Τμήματα (Φ.Τ.) 44, τα Διαπολιτισμικά Σχολεία (Δ.Σ.) και η Ευέλικτη 41 Βλ. Pentini, A. A. (2005). Διαπολιτισμικό Εργαστήριο. Υποδοχή, επικοινωνία και αλληλεπίδραση σε πολυπολιτισμικό εκπαιδευτικό περιβάλλον. Αθήνα: Ατραπός, σελ Βλ. Δραγώνα, Θ. (2009). Παιδεία: Ο δρόμος για την ένταξη των μεταναστών, Τα Νέα. Ανάκτηση (30/6/2012) από: 43 Βλ. Παπαναούμ, Ζ. (2007α). Οδηγός χρήσης εκπαιδευτικού υλικού για παλιννοστούντες και αλλοδαπούς μαθητές γυμνασίου. Θεσσαλονίκη, και: Μάρκου, Π. Γ. (1996). Προσεγγίσεις της Πολυπολιτισμικότητας και η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων - Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, σελ Το 1980 εγκαινιάζεται με σχετική υπουργική απόφαση (Φ /Z/4139/ ) ο θεσμός των Τάξεων Υποδοχής. Το 1983 νομοθετούνται (N. 1404/83, αρθ. 45) τόσο οι Τάξεις Υποδοχής (T. Y.) όσο και ο νέος θεσμός των Φροντιστηριακών Τμημάτων (Φ. T.). Στόχος των T. Y. και των Φ. T. είναι η «ομαλή προσαρμογή στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας παλιννοστούντων μαθητών τέκνων Ελλήνων μεταναστών» (N. 1404/83, αρθ. 45) «ή τέκνων επαναπατριζόμενων Ελλήνων» (N. 1894/90, αρθ. 2). H ίδρυση T. Y. για μαθητές που προέρχονται από κράτη-μέλη της Κοινότητας, καθώς και για τους λοιπούς αλλοδαπούς μαθητές ρυθμίζεται από το Π. Δ. 494/83. H στοχοθεσία των T.Y. και των Φ.T. δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Στόχος είναι η προσαρμογή των μαθητών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, μέσα από την παροχή ειδικής βοήθειας στα πλαίσια των T. Y. και των Φ. T. Το μορφωτικό κεφάλαιο που φέρουν οι μαθητές από την οικογένειά τους και από τις χώρες προέλευσής τους αγνοείται, παρόλο που οι σχετικές υπουργικές εγκύκλιοι και αποφάσεις (βλ. Γ1/453/958/ , Φ2/378/Γ1/1124/ , Φ.E.K. 930 τβ, ) αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο διδασκαλίας της γλώσσας της χώρας προέλευσης. 29

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 1: Η πολυπολιτισμικότητα στην κοινωνία και στο σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και Εκπαίδευση

Διγλωσσία και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Διγλωσσία και Ζητήματα Εκπαίδευσης Διδάσκουσα: Ρούλα Τσοκαλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη θεματική:

Εισαγωγή στη θεματική: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Έργο «Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών» Δράση: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας Υποδράση: Ενδοσχολική Επιμόρφωση, Επιστ.υπεύθυνη:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ . Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Στρατηγικές για την ενίσχυση των μαθητών 2 & 3 Οκτωβρίου 2008 2ο Γυμνάσιο

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση»

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση» Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο «Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Eπιμορφωτικό σεμινάριο

Eπιμορφωτικό σεμινάριο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Δράση: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας Επιστ. υπεύθυνη: Ζωή Παπαναούμ Υποδράση: Εξ αποστάσεως επιμόρφωση Eπιμορφωτικό σεμινάριο 3

Διαβάστε περισσότερα

Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη

Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη Σωτήρης Τοκαμάνης Φιλόλογος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ν. Ηρακλείου Διαπολιτισμική εκπαίδευση: σύγχρονη ανάγκη Από τη δεκαετία του 1990 επισυνέβη μια μεταβολή στη σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, ως συνέπεια της αθρόας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 9: Μετανάστευση και διαπολιτισμική εκπαίδευση Αναστασία

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης

Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης Πολυπολιτισμικότητα και Σχεδιασμοί Μάθησης 5: Ορισμοί και πολυπολιτισμική πραγματικότητα στο ελληνικό σχολείο Αρβανίτη Ευγενία ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Άδειες Χρήσης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους

Διαβάστε περισσότερα

Καλές πρακτικές στο πολυπολιτισμικό σχολείο

Καλές πρακτικές στο πολυπολιτισμικό σχολείο Καλές πρακτικές στο πολυπολιτισμικό σχολείο «Αγαπημένο μου ημερολόγιο»: ένα πλαίσιο και στρατηγικές ενίσχυσης του κλίματος αποδοχής στην προσχολική εκπαίδευση Εύη Κομπιάδου 1. Εισαγωγή Η πρακτική που ακολουθεί

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 3: Μοντέλα διαχείρισης της ετερότητας Αναστασία Κεσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιστημονική υπεύθυνη: Καθηγήτρια Ζωή Παπαναούμ Ημερίδα Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Σταμέλος ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Πατρών

Γιώργος Σταμέλος ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Πατρών ΣΤΑΜΕΛΟΣ Γ., 004, Η αναγκαιότητα ύπαρξης μιας εκπαιδευτικής πολιτικής για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στα ελληνικά σχολεία, εις ΓΕΩΡΓΟΓΙΑΝΝΗΣ Π. (επιμ), Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νικόλαος Χ. Μπέκας Greek classroom of Masterστην "Κοινωνική Παιδαγωγική και μάχη ενάντια στη νεανική

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ.

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Καλλιέργεια στους μαθητές της ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ της Διαπολιτισμικής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 7: Ρατσισμός και σχολείο Αναστασία Κεσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση στην προσχολική εκπαίδευση. Κώστας Μάγος

Η διαπολιτισμική διάσταση στην προσχολική εκπαίδευση. Κώστας Μάγος Η διαπολιτισμική διάσταση στην προσχολική εκπαίδευση Κώστας Μάγος Διαπολιτισμικό Μοντέλο «Η χρήση της λέξης διαπολιτισμική αναγκαίως περιλαμβάνει αν δοθεί η ολική σημασία στο πρόθεμα διά - αλληλεπίδραση,

Διαβάστε περισσότερα

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Δρ Μαριάννα Φωκαΐδου Δρ Παυλίνα Χατζηθεοδούλου Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ -----

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Π.Ε. ΤΜΗΜΑ Α ΣΠΟΥΔΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αρβανίτη Ευγενία, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών

Αρβανίτη Ευγενία, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ Γ έτος: 2. Μορφές Ελληνικής Διασποράς: Ορισμοί, αίτια, οι διαδικασίες/πολιτικές μετανάστευσης, το ταξίδι, η εγκατάσταση Αρβανίτη Ευγενία, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Το μουσείο ζωντανεύει με ταξίδι σχολικό! Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ποδράσηη

Το μουσείο ζωντανεύει με ταξίδι σχολικό! Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ποδράσηη ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 5 ποδράσηη Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας Πανεπιστημίου Πατρών 2ο Δημοτικό Σχολείο Ακράτας Δημοτικό Μουσείο

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Π.Ε. & Δ.Ε. Νοτίου Αιγαίου ΗΜΕΡΙΔΑ Το νέο κοινωνιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Γ Ι Ο Υ Λ Η Π Α Π Α Δ Ι Α Μ Α Ν Τ Α Κ Η Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Δ Ι Α Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ι Κ Η Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η : Μ Ε Τ

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Επαγγελματικές Προοπτικές Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση Καθηγητής Ιορδάνης Ψημμένος, Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Καθηγητής Βασίλειος Χατζόπουλος, Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

ιαπολιτισµική εκπαίδευση: θεωρητικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις

ιαπολιτισµική εκπαίδευση: θεωρητικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις ιαπολιτισµική εκπαίδευση: θεωρητικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις Βασιλική Πασχαλιώρη, Εκπαιδευτικός Π.Ε. Υποψήφια ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αιγαίου ιαπολιτισµική Εκπαίδευση: Εννοιολογικές ερµηνείες και

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία ημάση ιαπολιτισμική Εκπαίδευση την Ελλάδα

Μαρία ημάση ιαπολιτισμική Εκπαίδευση την Ελλάδα ΠΕΓΑ - Νέες τεχνολογίες και πρόσβαση στον πολιτισμό και την τοπική ιστορία για άτομα με αναπηρίες. Η περίπτωση των ατόμων με προβλήματα όρασης. Μαρία ημάση ιαπολιτισμική Εκπαίδευση την Ελλάδα Μπορούμε

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων]

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] 1. Είστε ικανοποιημένος/η από το Πρόγραμμα; Μ. Ο. απαντήσεων: 4,7 Ικανοποιήθηκαν σε απόλυτο

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής. MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση

Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής. MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής Φιλοσοφία του προγράμματος MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση Η Κυπριακή κοινωνία, πολυπολιτισμική εκ παραδόσεως και λόγω ιστορικών και γεωγραφικών συνθηκών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 11: Ελληνική πραγματικότητα και διεθνής εικόνα Αναστασία

Διαβάστε περισσότερα

Ο σκοπός της πρότασης

Ο σκοπός της πρότασης ΠΡΟΛΟΓΟΣ H παγκοσμιοποίηση και τα νέα δεδομένα που καλούμαστε να βιώσουμε, ιδιαίτερα μέσα στους σχολικούς χώρους απαιτεί από την εκπαίδευση, τους εκπαιδευτικούς και την πολιτεία να μείνουν στο ύψος των

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 2: Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο πολυπολιτισμικό σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2009-10 Υ= Υποχρεωτικό Κ= ενότητα μαθημάτων «Κοινωνία και Εκπαίδευση» Ε= Κατ

Διαβάστε περισσότερα

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα»

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Σεμινάριο Επιμόρφωσης και Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή «Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» Ονοματεπώνυμο: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ Τμήμα: ΞΑΝΘΗΣ 2 ΜΑΙΟΣ 2010 1 Περιεχόμενα: Περίληψη..σελ. 3 Εισαγωγή:...

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης. Τίτλος Μαθήματος: Αντιρατσιστική εκπαίδευση

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης. Τίτλος Μαθήματος: Αντιρατσιστική εκπαίδευση Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Τίτλος Μαθήματος: Αντιρατσιστική εκπαίδευση Διδάσκων: Βασίλης Πανταζής, pantazisv@uth.gr Είδος Μαθήματος: Επιλογής Διδακτέα - εξεταστέα

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Κοινωνική Συνοχή Ομιλία ΠΖ «Πας μη Έλλην βάρβαρος» Αυτή η αντίθεση παρόλο που προβάλει ως προαιώνια, εμφανίζεται κατά τον 5 ο αιώνα και παγιώνεται μόνο μετά τη νίκη των Ελλήνων

Διαβάστε περισσότερα

Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική

Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική Αγγελική Τοτόλου Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κεφαλληνίας 2 «Από την πορεία προς το φως, να μην αφήσετε

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση της πολιτισμικής ετερότητας στο πολυπολιτισμικό σχολείο

Διαχείριση της πολιτισμικής ετερότητας στο πολυπολιτισμικό σχολείο Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση" και

Διαβάστε περισσότερα

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 5: Η διαχείριση της εκπαιδευτικής ετερότητας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα ποσοτικής εργασίας 1: «Η Διαπολιτισμική Επάρκεια και Ετοιμότητα των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων της Α/βάθμιας Εκπαίδευσης στο σημερινό σχολείο»

Θέμα ποσοτικής εργασίας 1: «Η Διαπολιτισμική Επάρκεια και Ετοιμότητα των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων της Α/βάθμιας Εκπαίδευσης στο σημερινό σχολείο» Ετήσιο Διαπανεπιστημιακό Διαδικτυακό Σεμινάριο στη Διοίκηση της εκπαίδευσης Θέμα ποσοτικής εργασίας 1: «Η Διαπολιτισμική Επάρκεια και Ετοιμότητα των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων της Α/βάθμιας Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού Η ξεκάθαρη εφαρμογή της αντιρατσιστικής πολιτικής του Υ.Π.Π. στη σχολική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ 1ης ΕΡΕΥΝΑΣ (1 ο Ερευνητικό Ερώτημα) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας της Β τάξης του Π.Π. ΓΕΛ Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, με θέμα Ρατσισμός-Ξενοφοβία, τέθηκαν τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα: 1. Ποιές οι αντιλήψεις των μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Ενότητα 5: Χρήστος Παρθένης Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ: Το παράδειγμα του Προγράμματος «Εκπαίδευση των παιδιών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ REMACO ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧEIΡΗΣΕΩΝ

ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ REMACO ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧEIΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ -1- 1. ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 2. ΣΚΟΠΟΣ & ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 4. ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ 5. ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΑΙΚ 2013-2014 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ «Ο ΕΝΣΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ-ΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΕΜΕΚΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας»

ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας» «Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας» Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2016 2017 Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου ΕΔΕ 1 H ετερότητα στις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Πολιτισμική Ετερότητα, Ιδιότητα του Πολίτη και Δημοκρατία: Εμπειρίες, Πρακτικές και Προοπτικές. Αθήνα, 7 8 Μαΐου 2010

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Πολιτισμική Ετερότητα, Ιδιότητα του Πολίτη και Δημοκρατία: Εμπειρίες, Πρακτικές και Προοπτικές. Αθήνα, 7 8 Μαΐου 2010 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Πληροφορίες : Παρθένης Χρήστος Τηλ. : 210-7277516 Δ/νση : Πανεπιστημιούπολη, Ιλίσια 157 84, Αθήνα Fax : 210-7277440 Email : information@keda.gr ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

«Διδάσκω και διερευνώ τη διδασκαλία μου σε μια πολυπολιτισμική τάξη»

«Διδάσκω και διερευνώ τη διδασκαλία μου σε μια πολυπολιτισμική τάξη» Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο «Διδάσκω και διερευνώ τη διδασκαλία μου σε μια πολυπολιτισμική τάξη»

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1 ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ «ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ» για την «Ενίσχυση της Συμμετοχής των Γυναικών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες» στις Θέματα Συνάντησης Ολοκλήρωση προτάσεων για την

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Κωδικός Μαθήματος: ΠΔ1250 Διδάσκων Βασίλης Πανταζής, pantazisv@uth.gr Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο: 1 ο, 2 ο Μονάδες ECTS:

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: δημιουργώντας κίνητρα μάθησης

Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: δημιουργώντας κίνητρα μάθησης Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση" και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων:

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2009-10 Υ= Υποχρεωτικό Ε= Κατ επιλογήν υποχρεωτικό Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: Κ= ενότητα μαθημάτων «Κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Η επιμόρφωση εκπαιδευτικών για το πολυπολιτισμικό σχολείο: εφαρμογές οφέλη συνέχεια

Η επιμόρφωση εκπαιδευτικών για το πολυπολιτισμικό σχολείο: εφαρμογές οφέλη συνέχεια ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση" και συγχρηματοδοτείται

Διαβάστε περισσότερα

Δημοτικό Σχολείο Σωτήρας Β Η δική μας πρόταση- εμπειρία

Δημοτικό Σχολείο Σωτήρας Β Η δική μας πρόταση- εμπειρία Δημοτικό Σχολείο Σωτήρας Β Η δική μας πρόταση- εμπειρία Συμμετοχή στο Πρόγραμμα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΔΡΑΣΗΣ Σχολική χρονιά: 2015-2016 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑIΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΑΡΗΣ 2016

Διαβάστε περισσότερα

Με τα μάτια του παππού και της γιαγιάς. 63o Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης. Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης

Με τα μάτια του παππού και της γιαγιάς. 63o Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης. Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης 63o Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης Με τα μάτια του παππού και της γιαγιάς 1 Σχολείο: 63 ο Δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Συμμετέχοντες Τάξη / Τμήμα: ΣΤ

Διαβάστε περισσότερα

ποδράσηη Ανιχνεύοντας το παρελθόν Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

ποδράσηη Ανιχνεύοντας το παρελθόν Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 ποδράσηη 5 Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων 2ο Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ιωαννίνων Ανιχνεύοντας το παρελθόν

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιμορφωτικό Σεμινάριο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου 21-22/3/2014, Λευκωσία 16-17/5/2014, Λεμεσός Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Ομότιμη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής»

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Ειδίκευση B «Γραμματισμός, αφήγηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης/ξένης» Στην ειδίκευση αυτή προσφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

«Πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση»

«Πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση» Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο «Πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση» ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

2006-2007 Διαπολιτισμική ανάγνωση του εκπαιδευτικού υλικού για την διδασκαλία της λογοτεχνίας στο πρόγραμμα μουσουλμανοπαίδων.

2006-2007 Διαπολιτισμική ανάγνωση του εκπαιδευτικού υλικού για την διδασκαλία της λογοτεχνίας στο πρόγραμμα μουσουλμανοπαίδων. ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΩΝ 2006-2007 Διαπολιτισμική ανάγνωση του εκπαιδευτικού υλικού για την διδασκαλία της λογοτεχνίας στο πρόγραμμα μουσουλμανοπαίδων. Η γλωσσική εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα #5: ΕΤΟΙΜΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Διδάσκων: Γουργιώτου Ευθυμία ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 19 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 37 1.1. Λειτουργικός ορισµός των εννοιών 38 1.1.1. Λειτουργικός ορισµός της έννοιας παλιννοστούντες 38 1.1.2.

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εκπαιδευτικών πυρήνων για την ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στη μαθησιακή διαδικασία στη σχολική μονάδα

Πρόγραμμα εκπαιδευτικών πυρήνων για την ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στη μαθησιακή διαδικασία στη σχολική μονάδα Πρόγραμμα εκπαιδευτικών πυρήνων για την ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στη μαθησιακή διαδικασία στη σχολική μονάδα Χριστόδουλος Τασουρής, Συνεργάτης Τομέα Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009 ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ 16-17 Οκτωβρίου 2009 Σημερινή κατάσταση της Περιφέρειας Αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί από Ελλάδα Διδάσκοντες με μακροχρόνια εμπειρία ελληνικής ή

Διαβάστε περισσότερα

Νιώθω, νιώθεις, νιώθει.νιώθουμε ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟ. Χανιά

Νιώθω, νιώθεις, νιώθει.νιώθουμε ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟ. Χανιά Νιώθω, νιώθεις, νιώθει.νιώθουμε ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σμαράγδα Τσιραντωνάκη, ΠΕ70 ΣΧΟΛΕΙΟ Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Θεοδωρόπουλου Χανιά Μάϊος 2015 Σελίδα 1 από 10 1. Συνοπτική περιγραφή της καλής πρακτικής Η παρούσα

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016

Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016 Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016 «Ευαισθητοποίηση των μαθητών κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και προώθηση της ισότητας και του σεβασμού, στο πλαίσιο της εκστρατείας κατά της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης

Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Κογκίδου, Δ. & Τσιάκαλος Γ. Οι αποδέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Η Κυριακάτικη Αυγή στις 24 Απριλίου 2005 και στο: Γ. Τσιάκαλος (2006) Απέναντι στα εργαστήρια του

Διαβάστε περισσότερα

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον!

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! 1 ΣΥΝΟΨΗ 150.000 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συμμετάσχουν μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Δράση Teachers 4 Europe

Εκπαιδευτική Δράση Teachers 4 Europe Εκπαιδευτική Δράση Teachers 4 Europe «Κάνε τη Διαφορά! Δράσεις κατά του ρατσισμού και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο περιβάλλον της Ε.Ε.» Ζερβού Κυριακή ΠΕ 70 Δασκάλα/ΠΕ 13 Νομικός 6 ο Διαπολιτισμικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Το προσφυγικό ως ανθρωπιστικό ζήτημα»

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Το προσφυγικό ως ανθρωπιστικό ζήτημα» ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Το προσφυγικό ως ανθρωπιστικό ζήτημα» «Διδάσκοντας αλλοδαπούς μαθητές στο Εσπερινό Γυμνάσιο Βόλου» Απόστολος Ν. Ζαχαρός Διδάκτωρ Θεολογίας Διευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

Η αποδοχή του «άλλου»

Η αποδοχή του «άλλου» Η αποδοχή του «άλλου» Διαθεματική Διδακτική Πρόταση στο μάθημα των Θρησκευτικών και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής Στ τάξη 5 ο Δ. Σ. Κομοτηνής Μαριγώ Παπανικολάου ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ενότητα 6: Μέθοδος project - Πολιτισμός και σχολείο - Διδασκαλία σε ομάδες Ελένη

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος του διευθυντή στο πολυπολιτισµικό σχολείο

Ο ρόλος του διευθυντή στο πολυπολιτισµικό σχολείο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Έργο «Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων µαθητών» Δράση: Επιµόρφωση εκπαιδευτικών και µελών της εκπαιδευτικής κοινότητας ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Ο ρόλος του

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσα από τα νέα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσα από τα νέα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου Eπιστημονικό Bήμα, τ. 12, - Ιανουάριος 2010 Η διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσα από τα νέα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου Δήμητρα Τσένου Εκπαιδευτικός Εισαγωγή Από το 1990 και μετά η ελληνική κοινωνία βιώνει

Διαβάστε περισσότερα

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 Εισαγωγή Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 μέχρι 11 8 / 12 χρονών, που φοιτούν στα δημοτικά σχολεία. Ακρογωνιαίος

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτύσσοντας δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ενσυναίσθησης μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων

Αναπτύσσοντας δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ενσυναίσθησης μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων Αναπτύσσοντας δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ενσυναίσθησης μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-17 ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΔΡΑΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Π. Κωνσταντινίδου,

Διαβάστε περισσότερα

Το σχολείο ως εστία προώθησης της διαφοροποιημένης διδασκαλίας μέσω της επαγγελματικής μάθησης ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Το σχολείο ως εστία προώθησης της διαφοροποιημένης διδασκαλίας μέσω της επαγγελματικής μάθησης ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Μάιος 2017 Το σχολείο ως εστία προώθησης της διαφοροποιημένης διδασκαλίας μέσω της επαγγελματικής μάθησης ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Δρ Γεωργία Πασιαρδή (Διευθύντρια) Χριστίνα Σταύρου (Λειτουργός Π.Ι.) Ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Erasmus + EUROPEAN LANGUAGE LABEL ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ 2016

Erasmus + EUROPEAN LANGUAGE LABEL ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ 2016 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ------ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ (Ι.Κ.Υ.) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Erasmus

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες

Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες Διαπολιτισμικές σχέσεις στις πλουραλιστικές κοινωνίες Βασίλης Παυλόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών vpavlop@psych.uoa.gr http://usrs.uoa.gr/~vpavlop Δύο μύθοι + ένας κίνδυνος Η ηθικολογία (καλοί

Διαβάστε περισσότερα

Νεοελληνικός Πολιτισμός

Νεοελληνικός Πολιτισμός ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Μειονότητες και μετανάστες Γρηγόρης Πασχαλίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου»

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΜΠΙΛΙΟΥΡΗ ΑΡΓΥΡΗ 2011 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΓΓΕΙΟΥ» ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί το θεωρητικό

Διαβάστε περισσότερα