ΣΕΥΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΣΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑ ΣΜΗΜΑ ΚΕΝΣΡΙΚΗ & ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΙΑ ΛΑΡΙΑ201

Transcript

1 ΣΕΥΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΣΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑ ΣΜΗΜΑ ΚΕΝΣΡΙΚΗ & ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΙΑ ΛΑΡΙΑ201

2 2 ΣΔΥΝΗΚΟ ΔΠΗΜΔΛΖΣΖΡΗΟ ΔΛΛΑΓΑ ΣΜΖΜΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ & ΓΤΣΗΚΖ ΘΔΑΛΗΑ Οκάδα εξγαζίαο: 1. Καιιίλνο Δπάγγεινο πνιηηηθφο κεραληθφο 2. Καινγηάλλε Υξηζηίλα αξρηηέθησλ κεραληθφο 3. Καξαγθνχλεο Γεκήηξηνο - αξρηηέθησλ κεραληθφο ΗΔ ΔΠΚΑ 4. Μφζηαινο Λάκπξνο πνιηηηθφο κεραληθφο 5. Μπεθεξηδήο Δπάγγεινο αξρηηέθησλ κεραληθφο 6. Νέκα νθία πνιηηηθφο κεραληθφο ΛΑΡΗΑ 2001

3 3 ΣΔΥΝΗΚΟ ΔΠΗΜΔΛΖΣΖΡΗΟ ΣΖ ΔΛΛΑΓΟ ΣΜΖΜΑ ΚΔΝΣΡΗΚΖ & ΓΤΣ. ΘΔΑΛΗΑ EIΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Δίλαη νξηζηηθά επηβεβαησκέλν, πιένλ, φηη ην Αξραίν Θέαηξν ηεο Λάξηζαο, πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαξδηά ηεο πφιεο, είλαη απφ ηα πην ζεκαληηθά κλεκεία ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Δπνκέλσο νπνηαδήπνηε ζπκβνιή πξνο ηεο θαηεχζπλζε ηεο πεξαηηέξσ απνθάιπςεο θαη αλάδεημεο ηνπ, είλαη πνιχηηκε. Ζ έληαμε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ, ζηνλ ιεηηνπξγηθφ ηζηφ ηεο πφιεο ζα βνεζήζεη απνηειεζκαηηθά ζηελ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο πεξηνρήο, αιιά θπξίσο, ζα δψζεη κηα λέα ηαπηφηεηα ζηελ πφιε πνπ είλαη θαη ην δεηνχκελν ησλ πξνζπαζεηψλ ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ. Σν ΣΔΔ ζεψξεζε ρξένο ηνπ λ αληαπνθξηζεί ακέζσο ζην αίηεκα ηνπ Πξντζηακέλνπ ηεο ΗΔ Δθνξείαο Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ θ. Αζ. Σδηαθάιηα, λα βνεζήζεη ζηελ πξνζπάζεηα απηή. Διπίδσ φηη ε κειέηε απηή, πνπ εθπφλεζε ε Οκάδα Δξγαζίαο ησλ άμησλ ζπλαδέιθσλ - ηνπο νπνίνπο ζπγραίξσ θαη απφ ηε ζέζε απηή- ζα απνηειέζεη ρξήζηκν βνήζεκα ζηε ζπλνιηθή πξνζπάζεηα απνθάιπςεο θαη αλάδεημεο ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, θαζψο θαη ζηελ αλαδήηεζε πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηηο αλαγθαίεο εξγαζίεο. Λάξηζα 5 Απξηιίνπ 2001 Ο Πρόεδρος ΠΔΣΡΟ ΖΛΗΑΓΖ

4 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Κεθάιαην 1 Δηζαγσγή Κεθάιαην 2 Ηζηνξηθά ζηνηρεία Κεθάιαην 3 πζηεκαηηθή αλάιπζε ελλνηνινγηθφο θαζνξηζκφο εηδηθφηεξα πξνβιήκαηα Κεθάιαην 4 Σεθκεξίσζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο Πξνδηαγξαθέο κειεηψλ Κεθάιαην 5 πληήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ Κεθάιαην 6 Πξνηάζεηο ρξνλνδηάγξακκα θφζηνο εξγαζηψλ Κεθάιαην 7 Τπνζεκεηψζεηο Παξαξηήκαηα Βηβιηνγξαθία

5 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1. Ζ αλάζεζε Ζ Γηνηθνχζα Δπηηξνπή ηνπ ΣΔΔ ηκήκα Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Θεζζαιίαο, έρνληαο ππφςε ηεο: α) Σελ παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 15 πνπ απφ 27.11/ Π.Γ. Πεξί θσδηθνπνηήζεσο ησλ πεξί ΣΔΔ θεηκέλσλ δηαηάμεσλ φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ην άξζξν 14 ηνπ Ν. 1486/84 ηξνπνπνίεζε δηαηάμεσλ ΣΔΔ θαη ηελ παξ. 39 ηνπ άξζξνπ 27 ηνπ Ν. 2166/93 πνπ ζπλερίδεη λα ηζρχεη θαη λα εθαξκφδεηαη, β) Σν άξζξν 50 ηνπ Ν. 1947/91 Απινχζηεπζε θνξνινγηθψλ λνκνζεζηψλ θαη άιιεο ξπζκίζεηο (ΦΔΚ 70Α). γ) Σελ αξ. 198/2000 πξνεγνχκελε απφθαζε ηεο γηα ηελ ζθνπηκφηεηα ζχζηαζεο ηεο νκάδαο εξγαζίαο. δ) Σν αξ. 1733/ έγγξαθν ηεο ΗΔ Δθνξείαο Κιαζζηθψλ Αξραηνηήησλ κε ην νπνίν δεηά ηελ ζπγθξφηεζε νκάδαο εξγαζίαο γηα ηελ κειέηε ζπληήξεζεο θαη αλάδεημεο ηνπ αξραίνπ Θεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, ε) Σελ εηζήγεζε ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ Σκήκαηνο θ. Πέηξνπ Ζιηάδε, γηα ηελ αλάγθε ζπγθξφηεζεο ηεο ελ ιφγσ νκάδαο εξγαζίαο, ε νπνία ζα βνεζήζεη ζηελ επίιπζε φισλ ησλ ηερληθψλ δεηεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πιήξε απνθάιπςε ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ Λάξηζαο (θπθινθνξηαθά, εδαθνινγηθά, ζηαηηθά θιπ) θαη ζα δηαηππψζεη πξνηάζεηο επίιπζεο απηψλ. Απνθάζηζε θαη αλέζεζε κε ηελ απφθαζε Νν205/2000 ζηνπο εηδηθνχο επηζηήκνλεο: 1) Καινγηάλλε Υξηζηίλα - αξρηηέθηνλα κεραληθφ, 2) Καξαγθνχλε Γεκήηξην, αξρηηέθηνλα κεραληθφ, ΗΔ ΔΠΚΑ 3) Μπεθεξηδή Δπάγγειν, αξρηηέθηνλα κεραληθφ, 4) Καιιίλν Δπάγγειν - πνιηηηθφ κεραληθφ 5) Μφζηαιν Λάκπξν, πνιηηηθφ κεραληθφ 6) Νέκα νθία, πνιηηηθφ κεραληθφ

6 6 λα κειεηήζνπλ απφ θνηλνχ θαη ζε ζπλεξγαζία φια ηα ηερληθά δεηήκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ηηο εξγαζίεο γηα ηελ πιήξε απνθάιπςε ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ ηεο Λάξηζαο. 1.2 Μεζνδνινγία Απφ ηελ πξψηε ζηηγκή θαη κε ηελ έλαξμε ησλ ζπλεδξηάζεσλ ησλ κειψλ ηεο Ο.Δ. έγηλε θαλεξφ φηη ην αληηθείκελν ηεο νκάδαο είρε απεξηφξηζην αληηθείκελν έξεπλαο θχξηα απφ πιεπξάο νπζίαο αιιά θαη φγθνπ εξγαζίαο, φζνλ αθνξά ηελ επεμεξγαζία ησλ ππφ εμέηαζε ζηνηρείσλ. Ζ απνθάιπςε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, απνηειεί κηα ζεκαληηθφηαηε θαη κεγάιεο θιίκαθαο επέκβαζε ζηε ζχγρξνλε πφιε φρη κφλν ιφγσ ηεο έθηαζεο ησλ αλαζθαθψλ αιιά θαη εμαηηίαο ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ επξχηεξνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ζηνλ πνιενδνκηθφ ηζηφ ηεο πφιεο, κε ηξφπν ψζηε λα απνηειέζεη νξγαληθφ κέξνο ηεο δνκήο θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πφιεο. Γηα ην ιφγν απηφ ε νκάδα απφ ηελ αξρή, πξνζπάζεζε λα αληηκεησπίζεη κε φιε ηε δένπζα ζνβαξφηεηα ην ζέκα, νξηνζεηψληαο ηαπηφρξνλα ην αληηθείκελν ηνπ, απζηεξά κέζα ζηα πιαίζηα ησλ αξκνδηνηήησλ κηαο νκάδαο εξγαζίαο ηνπ ΣΔΔ, πνπ πξνθαλψο δελ είλαη δπλαηφ λα αληηθαηαζηήζεη νκάδα επαγγεικαηηψλ κειεηεηψλ, αιιά λα βνεζήζεη ζε κηα θαη αξρή δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο κε ζηφρν ηελ αλάδεημε ησλ επί κέξνπο πξνβιεκάησλ πνπ νθείινπλ λα αληηκεησπηζηνχλ ζηε ζπλέρεηα. Ήδε ε νκάδα έρεη ζπλεδξηάζεη πνιιέο θνξέο ζηα γξαθεία ηνπ ΣΔΔ θαη επηζθέθηεθε επί ηφπνπ κε ηνλ Πξντζηάκελν ηεο Δθνξείαο Κιαζηθψλ θαη Πξντζηνξηθψλ Αξραηνηήησλ, θ. Α. Σδαθάιηα, ην κλεκείν γηα πιήξε ελεκέξσζε ηεο πνξείαο ησλ αλαζθαθηθψλ εξγαζηψλ, πνπ γίλνληαη εθεί. Δπίζεο έγηλε θαη κηα ζπλάληεζε κε ηηο αξκφδηεο Τπεξεζίεο ηνπ Γήκνπ Λάξηζαο. Ζ νκάδα εξγαζίαο κε ηηο αξρηθέο ζπλαληήζεηο ηεο νινθιήξσζε ηελ έξεπλά ηεο, πνπ ζηφρεπε ζηελ απφθηεζε απφ ηα κέιε ηεο κηαο ζθαηξηθήο εηθφλαο ηνπ έξγνπ πνπ είρε λα επηηειέζεη. Αθνινχζεζε δε

7 7 ε ζπγθέληξσζε ηεο ζρεηηθήο κε ην έξγν βηβιηνγξαθίαο ελψ παξάιιεια επηζεκάλζεθαλ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ πξνέρνπλ λα αληηκεησπηζηνχλ. ηε ζπλέρεηα κειεηήζεθαλ νη επί κέξνπο ελφηεηεο πνπ είραλ εληνπηζηεί θαηά εηδηθφηεηα θαη πξνηάζεθαλ νη αλαγθαίεο ιχζεηο. Βαζηθφ πξφβιεκα πνπ θπξηαξρεί ζηελ απνθάιπςε ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ, θαη ζηελ κεηέπεηηα αμηνπνίεζή ηνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ρξήζε ηνπ, είλαη νη θπθινθνξηαθέο ξπζκίζεηο πνπ ζα απαηηεζνχλ ζην θέληξν ηεο πφιεο. Οη ξπζκίζεηο απηέο θξίλνληαη αλαγθαίεο γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ ζηφρνπ πηζαλψο φκσο ζα επηβαξχλνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ ήδε πξνβιεκαηηθή θπθινθνξηαθή θαηάζηαζε ηεο πφιεο (κε νκαιή θπθινθνξία νρεκάησλ, έιιεηςε αλαγθαίσλ ρψξσλ ζηάζκεπζεο). Άιιν ζέκα πνπ επίζεο επεξέαζε ηελ πνξεία ηεο κειέηεο νπζηαζηηθά αιιά θαη ρξνληθά απνηέιεζε θαη ε ζχλδεζε ηεο εξγαζίαο απηήο, κε ηελ αλάγθε έληαμεο ηνπ έξγνπ ζην Γ ΚΠ. Πηζηεχνπκε φηη ε εξγαζία απηή πνπ αλαιπηηθά ζηε ζπλέρεηα αθνινπζεί, πέηπρε λα ζπκβάιεη ζεηηθά πξνο ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ψζηε λα απνηειέζεη κηα ειάρηζηε ζπκβνιή ηνπ ΣΔΔ, πνπ απφ ηελ πξψηε ζηηγκή, εδψ θαη ζρεδφλ ηξεηο δεθαεηίεο, βξίζθεηαη ζηε πξψηε γξακκή φισλ φζσλ αγσλίζζεθαλ γηα ηελ απνθάιπςε ηνπ Α Αξραίνπ Θεάηξνπ ηεο Λάξηζαο.

8 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΗΣΟΡΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ 2.1. Ηζηνξηθή αλαδξνκή Ζ Λάξηζα είλαη κηα απφ ηηο αξραηφηεξεο ειιεληθέο πφιεηο κε ηζηνξία ηεζζάξσλ θαη πιένλ ρηιηεηεξίδσλ. Σν φλνκά ηεο είλαη πειαζγηθφ θαη ζεκαίλεη θξνχξην ή αθξφπνιε ελψ ζχκθσλα κε έλα κχζν ρηίζηεθε απφ ην Λάξηζα ην γην ηνπ Πειαζγνχ. Ζ ηνπνζεζία φπνπ αλαπηχρζεθε ε αξραία Λάξηζα ήηαλ ζην Βνξεηναλαηνιηθφ ηκήκα ηεο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο, θνληά ζηε δεμηά φρζε ηνπ Πελεηνχ πνηακνχ. ηε ζέζε απηή ε πφιε αλαπηχρζεθε θαη εμειίρζεθε απφ ηνπο πξνρξηζηηαληθνχο ρξφλνπο κέρξη θαη ζήκεξα. Διάρηζηεο πιεξνθνξίεο δηαζέηνπκε γηα ηελ πφιε θαηά ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν πξηλ ην 500π.Υ. Δθείλε ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν δηαπηζηψζεθε φηη νη ζεζζαιηθέο πφιεηο νξγαλψζεθαλ ζε νκνζπνλδίεο κε θέληξν ηε Λάξηζα. Καηά ηνλ 5 ν π.υ. αηψλα ε Λάξηζα απνηειεί ην θχξην κέινο ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο κε ηηο άιιεο πφιεηο. Ζ πφιε ηεο Λάξηζαο νξγαλψλεηαη πνιηηηθά θαη ζηξαηησηηθά κε ηνπο Αιεπάδεο νη νπνίνη ηε δηνίθεζαλ κέρξη ηνλ 4 ν π.υ. αηψλα. Καηά ηελ πεξίνδν απηή ε πφιε απνθηά κεγάιε νηθνλνκηθή δχλακε θαη αμηφινγε πνιηηηζηηθή δξάζε. Ζ πεξίνδνο αθκήο ηεο Λάξηζαο ηνπνζεηείηαη κεηαμχ 450 θαη 370 π.υ. Καηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν ε Λάξηζα ηάζζεηαη ζην πιεπξφ ησλ Αζελαίσλ. Απφ ηνλ 4 ν π.υ. αηψλα κέρξη ην 197 π.υ. βξίζθεηαη θάησ απφ ηελ θπξηαξρία ησλ Μαθεδφλσλ θαη δηαδνρηθά πεξλά θάησ απφ ηελ θπξηαξρία ησλ Ρσκαίσλ. ηελ αξραηφηεηα ε πφιε δηέζεηε ζηάδην, σδείν, καξκάξηλν ζέαηξν θαη πιήζνο λαψλ. Ζ αλαζθαθηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ ρξφλσλ έθεξε ζην θσο ην αξραίν ξπκνηνκηθφ ζχζηεκα κε θεληξηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο νδνχο πνπ νξγαλψλνληαλ γχξσ απφ ηε ζεκεξηλή θεληξηθή πιαηεία, απνρεηεπηηθφ ζχζηεκα θαη πιήζνο άιισλ επξεκάησλ.

9 9 Σν αξραίν ζέαηξν ηεο πφιεο είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα ηεο Διιάδαο θαη δείρλεη έκκεζα ηελ αλάπηπμε ηεο πφιεο. Υξεζίκεπε γηα θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, θαη ζπλεδξηάζεηο ηνπ Κνηλνχ ησλ Θεζζαιψλ. Μέζα ζηα πιαίζηα ησλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζηελ αξραία Λάξηζα, κνπζηθνί αγψλεο, γπκληθνί θαη ηππνδξνκίεο. Οη ηππηθνί αγψλεο ηεο πφιεο ήηαλ παλειιήληαο θιίκαθαο θαη αθηηλνβνιίαο. Ζ πφιε έρεη αλαδείμεη έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ πξνζσπηθνηήησλ πνπ δηέπξεςαλ ζην ρψξν ηνπ πλεχκαηνο φπσο ν Φίισλ ν Λαξηζαίνο, ξήηνξαο θαη δάζθαινο ηνπ Κηθέξσλα, νη ξήηνξεο Ηππφδξνκνο θαη Σηκφιανο θαη ν Αλαμίιανο ν Ππζαγνξίαο. ηε Λάξηζα έδεζε ηνλ 4 ν αηψλα θαη πέζαλε ν Ηππνθξάηεο ν Κψνο. Ζ πφιε δέρζεθε πνιιέο βαξβαξηθέο επηδξνκέο θαηά ηνπο κεηαγελέζηεξνπο ρξφλνπο. Λεειαηήζεθε απφ ηνπο Γφηζνπο ην 396 π.υ. θαη απφ ηνπο Βεζηγφηζνπο ην 482 π.υ. Σν 1083 πνιηνξθήζεθε απφ ηνπο Ννξκαλδνχο θαη ην 1210 έπεζε ζηα ρέξηα ησλ Φξάγθσλ γηα 18 ρξφληα. Καηά ην Μεζαίσλα θαη ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο, ε πφιε γλψξηζε φιεο ηηο επηδξνκέο απφ Βνξξά θαη Γχζε πξνο ην Νφην. Υάξε ζηε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε ε πφιε δελ ράλεηαη παξά ην πιήζνο ησλ επηδξνκψλ αιιά παξνπζηάδεη ζεκάδηα αλάπηπμεο κεηά απφ νινζρεξείο θαηαζηξνθέο. ηελ πεξίνδν ησλ Βπδαληηλψλ ρξφλσλ ε πφιε αθκάδεη θαη πάιη. Σν 1393 δέρεηαη δχν ηνπξθηθέο επηδξνκέο ελψ ην 1423 παξαδίδεηαη νξηζηηθά ζηνπο Σνχξθνπο απφ ηνπο νπνίνπο ειεπζεξψλεηαη ζηηο 31 Απγνχζηνπ Ζ Λάξηζα ζηελ Σνπξθνθξαηία Ζ Λάξηζα ζηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο απνηειεί έδξα ηνπ Μσάκεζ ηνπ Γ θαη θέληξν κεγάισλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ. Οη Λαξηζαίνη εθδησθφκελνη απφ ηνπο Σνχξθνπο θαηαθεχγνπλ ζηηο γχξσ νξεηλέο πεξηνρέο. Γχξσ ζηα 1669, πεξίνδνο δηακνλήο ηνπ νπιηάλνπ ζηελ πφιε, ε Λάξηζα απνηειεί πφιν έιμεο αλζξψπσλ απφ φια ηα κέξε ηνπ θφζκνπ. ηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα ζηε Λάξηζα ππάξρνπλ 16 ρξηζηηαληθέο εθθιεζίεο νη νπνίεο ιφγσ απαγφξεπζεο ησλ απαξαίηεησλ γηα ηε ζπληήξεζή ηνπο επηζθεπψλ θαηαξξένπλ. Σελ ίδηα πεξίνδν ππάξρνπλ ζηελ πφιε πιήζνο ηδακηψλ θαη έλα αμηφινγν κπεδεζηέλη (ζηνά αγνξάο).

10 10 Απφ ην 1779 θαζηεξψλεηαη ν ζεζκφο ηεο αγνξάο θάζε Γεπηέξα θαη Σεηάξηε. Με θαηνπηλή θαηάξγεζε ηεο Γεπηέξαο, ν ζεζκφο ζπλέρηζε λα πθίζηαηαη κέρξη ηηο κέξεο καο. ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο θαζηεξψλεηαη επίζεο ην παδάξη ηεο Λάξηζαο. Απφ ηφηε θαη κέρξη ηηο κέξεο καο ην παδάξη δηνξγαλψλεηαη θάζε επηέκβξε ζηηο φρζεο ηνπ Πελεηνχ. ηε δηάξθεηα ηεο εκπνξνπαλεγχξεσο αλαβίσλαλ νη ηππηθνί αγψλεο κε άινγα απφ φιε ηελ επηθξάηεηα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Σν παδάξη έδσζε ψζεζε ζηελ νηθνλνκηθή θαη εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο πφιεο. ζνλ αθνξά ζηα γξάκκαηα, ζηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο αλαπηχρζεθαλ ειιεληθέο ζρνιέο θαη αμηφινγεο βηβιηνζήθεο. Γηαπξεπείο Λαξηζαίνη ηεο πεξηφδνπ είλαη ν Κσλζηαληίλνο Κνχκαο, ν Θεφθιεηνο Φαξκαθίδεο, ν Αιέμαλδξνο ν Διιάδηνο θ.α. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821 νη Ακαξησινί ηνπ Οιχκπνπ ππήξμαλ απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηνπ Αγψλα ζηελ πεξηνρή. Ζ πφιε καζηίδεηαη απφ δχν επηδεκίεο παλνχθιαο ην 1813 θαη ην 1848, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ εγθαηάιεηςή ηεο απφ κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ πξνο γεηηνληθέο αζθαιείο πεξηνρέο. ζνη παξακέλνπλ ζηελ πφιε θαηνηθνχλ ζε έμη ζπλνηθίεο: ζηνλ Σξαλφ Μαραιά ζεκεξηλή πεξηνρή ηνπ θέληξνπ ηεο πφιεο θαη ηνπ Φξνπξίνπ, ζηνλ Πέξα Μαραιά ζεκεξηλή πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Υαξαιάκπνπο, ζηνλ Αξλανχη Μαραιά ζεκεξηλή πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ, ζηα Σακπάθηθα ζεκεξηλή πεξηνρή ησλ Ακπεινθήπσλ, ζηα νπθιάξηα ζεκεξηλή πεξηνρή ησλ Αγίσλ Σεζζαξάθνληα Μαξηχξσλ θαη ζηνπ Παξάζρνπ ζεκεξηλή πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ. Σν 1881, ε Λάξηζα πξνζαξηάηαη ζηελ ππφινηπε Διιάδα ράλνληαο ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ Μνπζνπικαληθνχ πιεζπζκνχ ηεο. Σν 1894 ιεειαηείηαη άγξηα θαη ράλεη κεγάιν κέξνο ηνπ Υξηζηηαληθνχ πιεζπζκνχ ηεο. Ο πιεζπζκφο ηεο ηελ πεξίνδν απηή θηάλεη ζηνπο θαηνίθνπο. Καηά ηελ πεξίνδν ησλ Μαθεδνληθψλ αγψλσλ ε πφιε απνηειεί νξκεηήξην αξθεηψλ Μαθεδνλνκάρσλ. Ζ αλαβίσζε ηεο πφιεο μεθηλά νπζηαζηηθά κεηά ην ηέινο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ. ηελ πεξίνδν απηή ν πιεζπζκφο ηεο Λάξηζαο έρεη απμεζεί ζε θαηνίθνπο θαη ε πφιε παξνπζηάδεη αμηφινγε δξαζηεξηφηεηα ζηνλ ηνκέα ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο βηνκεραλίαο βηνηερλίαο. Αλαπηχζζνληαη νη πξψηεο βηνκεραλίεο βακβαθηνχ, δέξκαηνο, θαπλνχ θαη κεηαμηνχ.

11 Ζ Λάξηζα ζηνλ 20ν αηψλα Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο πφιεο απφ ηνπο Σνχξθνπο παξνπζηάδεηαη έληνλε αλάπηπμε ζηνλ ηνκέα ησλ ηερληθψλ θαη θνηλσληθψλ ππνδνκψλ. Σν 1881 θαηαζθεπάδεηαη ε πξψηε ζηδεξνδξνκηθή γξακκή Λάξηζαο Βφινπ θαη κε ηελ θαηαζθεπή ησλ πξψησλ δξφκσλ ε Λάξηζα αλαδεηθλχεηαη ζε ζπγθνηλσληαθφ θέληξν. Σν 1883 εθπνλείηαη ην πξψην ρέδην Αλάπηπμεο ηεο Πφιεο απφ ην Γήκν ελψ ηελ ίδηα ρξνληά απνθαζίδεηαη ε ίδξπζε ηνπ Γεκνηηθνχ Ννζνθνκείνπ ην νπνίν ηειηθά ζεκειηψλεηαη ην 1887 θαη απνπεξαηψλεηαη κε δσξεέο ηνπ Ησάλλε Κνπηιηκπαλά. Ζ πφιε απνθηά ηελ πξψηε Γεκνηηθή Αζηπλνκία ζηα ηέιε ηνπ Καηά ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 1900 ε πφιε ειεθηξνδνηείηαη θαη πδξεχεηαη απφ ηελ Δηαηξεία Όδξεπζεο θαη Ζιεθηξνθσηηζκψλ Λαξίζεο, δεκηνπξγείηαη ε πξψηε Ππξνζβεζηηθή Τπεξεζία ηνπ Γήκνπ, ν πξψηνο ππξήλαο ηνπ δαζπιιίνπ ηεο Γεσξγηθήο ρνιήο θαη ζεκειηψλεηαη ε Αβεξψθεηνο Γεσξγηθή ρνιή. Σν 1991 δηνξγαλψλνληαη νη Πξψηνη Παλειιήληνη Ηππηθνί Αγψλεο κε ηελ παξάιιειε δηνξγάλσζε πνδειαηηθψλ θαη γπκλαζηηθψλ αγψλσλ. Σελ ίδηα επνρή εκθαλίδεηαη ν πξψηνο θηλεκαηνγξάθνο. Σν 1915 θαζηεξψλεηαη επίζεκα ε αξγία ηεο Κπξηαθήο θαη ηδξχεηαη ην Δξγαηηθφ Κέληξν. Ζ Μηθξά, ε εθεκεξίδα ζε ζρήκα επηζηνιφραξηνπ πνπ εθδίδεηαη απφ ηνλ Θ. Μαθξή απνηειεί ηελ αξρή ηνπ ηνπηθνχ ηχπνπ. Ζ δεθαεηία ηνπ 1920 θέξλεη ηελ πφιε κπξνζηά ζην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα απφ ηηο πεξηνρέο ηνπ Πφληνπ θαη ηεο Μ. Αζίαο. Οη λένη θάηνηθνη ηεο πφιεο εγθαζίζηαληαη ζηηο πεξηνρέο ηεο Ν. κχξλεο θαη ηεο Φηιηππνχπνιεο, αθνκνηψλνληαη ζηαδηαθά ζηνλ ηζηφ ηεο πφιεο θαη ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηε πεξαηηέξσ αλάπηπμή ηεο. ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ ε πφιε εμσξαΐδεηαη πνιενδνκηθά ελψ κέρξη ην 1935 ηδξχνληαη ην Γεκνηηθφ Χδείν, ε Γεκνηηθή Βηβιηνζήθε, ην Μνπζείν, ν Μνπζηθφο χιινγνο θαη ζπζηήλεηαη ε επηηξνπή Σνπξηζκνχ ηνπ Ννκνχ Λαξίζεο. Με ηελ έλαξμε ηνπ πνιέκνπ ην 1940 ε Λάξηζα βάιιεηαη σο ζηφραζηξν αεξνπνξηθψλ επηδξνκψλ ιφγσ ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο ζέζεο. Ζ

12 12 πφιε ηζνπεδψλεηαη απφ ηνπο βνκβαξδηζκνχο θαη ηνλ θαηαζηξνθηθφ ζεηζκφ ηνπ ηελ πεξίνδν ηεο Καηνρήο ε πφιε παξνπζηάδεη έληνλε αληηζηαζηαθή δξαζηεξηφηεηα παξά ηελ εγθαηάζηαζε ζηελ πεξηνρή ηζρπξψλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ απφ ηνπο Γεξκαλνχο θαη ηνπο Ηηαινχο. Ζ απνρψξεζε ησλ Καηνρηθψλ δπλάκεσλ απφ ηελ πφιε θιείλεη κε ηελ αλαηίλαμε ηεο γέθπξαο ηνπ Πελεηνχ θαη ησλ ζηδεξνδξνκηθψλ εγθαηαζηάζεσλ. Μεηά ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ε Λάξηζα αθνινπζεί ηελ πνξεία ησλ κεγάισλ ειιεληθψλ πφιεσλ. ηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο παξνπζηάδεηαη έληνλε δξαζηεξηφηεηα κε ηελ αλάπηπμε θπξίσο ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα. Ζ νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα κε ην θαζεζηψο ηεο αληηπαξνρήο αλαπηχζζεηαη αλεμέιεγθηα αθήλνληαο ηα ζεκάδηα ηεο ζην ραξαθηήξα ηεο πφιεο. Καηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ε πφιε γλσξίδεη ζεκαληηθή θίλεζε ζηνλ Πνιηηηζηηθφ ηνκέα θαη απνθαζίδνληαη δξαζηηθέο επεκβάζεηο ζηνλ πνιενδνκηθφ ηεο ραξαθηήξα κε κηα ζεηξά αλαπιάζεσλ Ο Λφθνο ηνπ θξνπξίνπ Ο Λφθνο ηνπ Φξνπξίνπ είλαη ν κνλαδηθφο ζρεδφλ θπζηθφο ιφθνο ηεο πφιεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ επάιιειεο επηρψζεηο. Απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ηέζζεξηο πξντζηνξηθνχο νηθηζκνχο ηεο πφιεο θαη ηνλ κφλν ζηνλ νπνίν ππήξμε δξαζηεξηφηεηα θαηά ηνπο ηζηνξηθνχο ρξφλνπο. Ζ δξαζηεξηφηεηα ζηελ πεξηνρή ηνπ Λφθνπ ηνπ Φξνπξίνπ ζπλερίδεηαη ζηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο θαη κέρξη ηηο κέξεο καο. Ζ αξραία Λάξηζα αθκάδεη ζηελ πεξηνρή ηνπ Λφθνπ φπνπ βξίζθεηαη ε αθξφπνιε, ε νπνία αξρηθά εμππεξεηνχζε ζθνπνχο άκπλαο ελψ ζηαδηαθά κεηαβιήζεθε ζε ηφπν ζξεζθεπηηθήο ιαηξείαο θαη θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ αλζξψπσλ ηεο επνρήο απηήο. Σν πνιενδνκηθφ ζχζηεκα ηεο πφιεο ζηνπο αξραίνπο ρξφλνπο είλαη αηηηθφ κε ραξαθηεξηζηηθή αθαλφληζηε ξπκνηνκία ε νπνία παξείρε θαιχηεξα ακπληηθά απνηειέζκαηα. Λφγσ ηεο κνξθνινγίαο ηνπ ιφθνπ ε πφιε αλαπηχζζεηαη ζηηο λφηηεο θαη αλαηνιηθέο ππψξεηεο ηεο αθξφπνιεο θαζψο νη θιίζεηο ζηα βφξεηα ήηαλ απαγνξεπηηθέο θαη ν Πελεηφο εκπφδηδε νπνηαδήπνηε αλάπηπμε πξνο ηα δπηηθά. Οη δξφκνη είραλ αθηηλσηή δηάηαμε κε θέληξν ηελ αθξφπνιε.

13 13 ηνπο ειιεληζηηθνχο θαη ξσκατθνχο ρξφλνπο πηζηεχεηαη φηη ην πνιενδνκηθφ ζχζηεκα ηεο πφιεο ήηαλ ηππνδάκεην, έλα ζχζηεκα νξγάλσζεο ηνπ ρψξνπ πνπ ραξαθηεξηδφηαλ απφ νξηδφληηνπο θαη θάζεηνπο δξφκνπο θαη νξζνινγηζηηθή θαηαλνκή ησλ δεκφζησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πφιεο. ηελ πεξηνρή ηνπ ιφθνπ βξηζθφηαλ θαη ν λαφο ηεο Πνιηάδνο Αζελάο. Αξρηηεθηνληθά ζηνηρεία ηα νπνία εηθάδεηαη φηη απνηεινχζαλ κέξε ηνπ πξναλαθεξζέληνο λανχ ζπλαληψληαη εληνηρηζκέλα ζην Μπεδεζηέλη. ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ε πφιε φπσο αλαπηχζζεηαη ζην ιφθν ηνπ Φξνπξίνπ πξνζηαηεχεηαη κε πιίλζηλα ηείρε κήθνπο πεξίπνπ 6,5 ρηιηνκέηξσλ. Σα ηείρε καδί κε ηελ θνίηε ηνπ πνηακνχ ζηα Βφξεηα θαη Γπηηθά απνηεινχζαλ ηελ θχξηα νρπξσκαηηθή ππνδνκή ηεο πφιεο. Πέληε πχιεο ζηελ πεξίκεηξν ησλ ηεηρψλ ζπλέδεαλ ηε Λάξηζα κε ηελ χπαηζξν θαη ηηο άιιεο Θεζζαιηθέο πφιεηο. Σν δηνηθεηηθφ θέληξν ηεο πφιεο ρσξνζεηείηαη ζηελ πεξηνρή ηεο ζεκεξηλήο θεληξηθήο πιαηείαο ελψ ην εκπνξηθφ νηθνλνκηθφ θέληξν ζηε Ννηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ ιφθνπ εθεί. ην ηκήκα απηφ ηεο πφιεο ζπγθεληξψλνληαη ιεηηνπξγίεο εκπνξηθήο θαη αληαιιαθηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ νθείινληαη ζηε ρσξνζέηεζε ηνπ Bezesten, ηνπ pazar (ππαίζξηα αγνξά) θαη ηνπ carsi (κεγάιε αγνξά). ηηο παξπθέο απηήο ηεο πεξηνρήο θαη κε απηή σο θέληξν αλαπηχζζνληαη αθηηλσηά νη ζπλνηθίεο ηεο πφιεο. ηελ πεξηνρή ηνπ Λφθνπ ρηίδεηαη γηα πξψηε θνξά ζηα ρξφληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο ν λαφο ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ ελψ ζηα λνηηνδπηηθά αλαπηχζζεηαη ε πξψηε ρξηζηηαληθή ζπλνηθία ν Σξαλφο Μαραιάο. Οη θαηνηθίεο ηεο ζπλνηθίαο ρηίδνληαη γχξσ απφ ην λαφ, έρνπλ ζηνηρεία ιατθήο καθεδνληθήο αξρηηεθηνληθήο θαη αλήθνπλ ζε εχπνξνπο θαηνίθνπο. Σν Μπεδεζηέλη (γεληθή άπνςε ).

14 14 Ο ιφθνο ηνπ Φξνπξίνπ απνηειεί εκπνξηθφ θαη θνηλσληθφ θέληξν ηεο πφιεο κέρξη ην πξφζθαην παξειζφλ ιφγσ ηεο ιατθήο αγνξάο ηεο Σεηάξηεο ε νπνία πξσηνιεηηνχξγεζε ην ηελ πεξηνρή ηνπ ιφθνπ ρηίζηεθε ν λεψηεξνο κεηξνπνιηηηθφο λαφο ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ θαη ην πεξίθεκν Ρνιφη ηεο πφιεο ην νπνίν θαηεδαθίζηεθε πξηλ ιίγα ρξφληα γηα ηε δηεμαγσγή ησλ αλαζθαθηθψλ εξγαζηψλ απνθάιπςεο ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ ηεο πφιεο Άγηνο Αρίιιεηνο θαη Παιαηνρξηζηηαληθή Βαζηιηθή Οη αλαζθαθηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ θαινθαηξηνχ ηνπ1978 έθεξαλ ζην θσο ηα ζεκέιηα λανχ Βαζηιηθνχ ξπζκνχ ε θαηαζθεπή ηνπ νπνίνπ αλάγεηαη ζηα παιαηνρξηζηηαληθά ρξφληα φπσο καξηπξά έλα έλζηαπξν ζσξάθην πνπ δηαζψζεθε κεηά ηελ νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή ηνπ. Κάησ απφ ην ςεθηδσηφ δάπεδν ηνπ λανχ βξίζθνληαη ιαθθνεηδείο ηάθνη δηαηεηαγκέλνη γχξσ απφ έλα κεγαινπξεπή θακαξνζθεπή ηάθν ζην αλαηνιηθφ ηκήκα ηνπ Βφξεηνπ θιίηνπο θαη έλαλ άιιν ππνδεέζηεξν ζην κέζν ηνπ κεζαίνπ θιίηνπο. Οη ιαθθνεηδείο απηνί ηάθνη αλάγνληαη ζηνπο πξψηνπο ρξηζηηαληθνχο ρξφλνπο γεγνλφο πνπ καξηπξά ν πξνζαλαηνιηζκφο ηνπο θαη ε έιιεηςε θηεξηζκάησλ. Οη ρξηζηηαλνί ηεο πεξηφδνπ απηήο είραλ ηε ζπλήζεηα λα ζάβνληαη θνληά ζηνλ ηάθν ηνπ αγίνπ ηνπο. Απφ ηνπο ζπλαμαξηζηέο γλσξίδνπκε φηη ν Άγηνο Αρίιιεηνο πξνέβιεςε ηελ εκέξα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ θαη θξφληηζε γηα ηνλ ηάθν ηνπ. Γεληθή άπνςε ηεο παιαηνρξηζηηαληθήο Βαζηιηθήο θάησ απφ πξνζηαηεπηηθφ κεηαιιηθφ ζηέγαζηξν (2001).

15 15 Σα δχν πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία καο νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε παιαηνρξηζηαληθή Βαζηιηθή ρηίζηεθε πάλσ ζηνλ ηάθν ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ θαηά ηνλ 6ν ή 7ν κ. Υ. αηψλα. Ζ παιαηνρξηζηηαληθή Βαζηιηθή βξέζεθε κεηαμχ ηνπ Μπεδεζηελίνπ θαη ηεο νδνχ Μεηξνπνιίηνπ Αξζελίνπ θαη πηζηεχεηαη φηη ήηαλ αθηεξσκέλε ζηνλ Άγην Αρίιιεην θαηά ηε Βπδαληηλή πεξίνδν. Μεηά ηελ αλέγεξζε ηνπ Μπεδεζηελίνπ θαη ηε κεηαηξνπή ηεο πεξηνρήο ζε εκπνξηθφ θέληξν (ηέιε 15νπ αξρέο 16νπ αηψλα) ν Ναφο θαηεδαθίζηεθε θαη κεηαθέξζεθε ζηε βνξεηνδπηηθή άθξε ηεο αθξφπνιεο ζηε ζέζε ηεο ζεκεξηλήο κηθξήο πιαηείαο ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ. ηε ζέζε απηή παξέκεηλε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο Σνπξθνθξαηίαο. Ο λαφο ππξπνιήζεθε θαη θαηεδαθίζηεθε ζηηο 12 Ηνπλίνπ 1769, πεξίνδνο ηνπ πξψηνπ Ρσζνηνπξθηθνχ πνιέκνπ, απφ θαλαηηζκέλνπο κνπζνπικάλνπο. Σν 1779, νη Λαξηζαίνη ζπγθέληξσζαλ ρξήκαηα γηα ηελ έθδνζε άδεηαο αλνηθνδφκεζεο ηνπ λανχ ε νπνία ηειηθά δφζεθε απφ ην νπιηάλν ειήκ ηνλ Γ κεηά απφ κεζνιάβεζε ηνπ Μεγάινπ Γηεξκελέα ηεο Πχιεο Γ. Μνπξνχδε ην Ο λαφο πνπ αλαγέξζεθε ζηε ζέζε ηνπ παιαηνχ ππξπνιεκέλνπ ήηαλ ιακπξφηεξνο θαη κεγαινπξεπέζηεξνο ηνπ πξνεγνχκελνπ ζε ξπζκφ ηξίθιηηεο βαζηιηθήο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ειιεληθήο επαλάζηαζεο ( ) ν λαφο θαηαιακβάλεηαη απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη κεηαβάιιεηαη ζε ππξηηηδαπνζήθε ζε δχν ρξνληθέο ζηηγκέο: ηνλ Ηνχλην ηνπ 1822 θαη ηνλ Απξίιην ηνπ Μεηά απφ δσξνδνθίεο ησλ αξρψλ ηεο πφιεο απνδίδεηαη θαη πάιη ζηνπο ρξηζηηαλνχο ηνλ Μάξηην ηνπ 1826 θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ 1827 αληίζηνηρα. Μεηά ηα κέζα ηνπ 19νπ αηψλα ε πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ εππξεπίδεηαη θαη καδί κ απηή θαη ν λαφο κε ηελ θαηεδάθηζε θάπνησλ πξνθηηζκάησλ θαη ηελ θαηαζθεπή θιηκαθσηήο νδνχ πνπ ζπλδέεη ην πξναχιην ηνπ λανχ κε ηε δεμηά φρζε θαη ηε γέθπξα ηνπ Πελεηνχ. Ο λαφο θαηαζηξέθεηαη απφ ην ζεηζκφ ηνπ 1941 θαη ζηε ζέζε ηνπ νηθνδνκείηαη ν ζεκεξηλφο λαφο ζε λενθιαζηθφ ζρέδην Σν Μπεδεζηέλη Σν Μπεδεζηέλη ζεκειηψζεθε απφ ηνλ Οζσκαλφ θπβεξλήηε ηεο πεξηνρήο Turhanoglou Omer Beg κεηαμχ ηνπ 1484 θαη ηνπ 1507 φπσο ζπκπεξαίλεηαη απφ ηνπο θαηαιφγνπο ηδηνθηεζηψλ ηεο επνρήο θαη απφ ηα

16 16 ηερληθά θαη αξρηηεθηνληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θηηξίνπ. Σν 1799 θαηαζηξάθεθε απφ θσηηά, έλα ηκήκα ηνπ κεηαηξάπεθε ζε απνζήθε ππξίηηδαο ελψ ην ππφινηπν επηρσκαηψζεθε κέρξη ην χςνο ηεο θαηεζηξακκέλεο ζηέγεο θαη πηζηεχεηαη φηη ρξεζηκνπνηήζεθε σο ρψξνο αλέγεξζεο παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ επφπηεπζε ηεο πεξηνρήο. Λφγσ επάιιεισλ θαηαζηξνθψλ πνιιά ζηνηρεία ηνπ θηηξίνπ αθαηξέζεθαλ. Μεγάιν κέξνο ηεο κνξθήο ηνπ θηίζκαηνο απνθαηαζηάζεθε απφ ηελ Αξραηνινγηθή Τπεξεζία Θεζζαιίαο κε ηελ απνκάθξπλζε ηνπ πιηθνχ επηρσκάησζεο. ηε ζεκεξηλή ηνπ κνξθή ην θηίζκα είλαη νξζνγψληαο θάηνςεο δηαζηάζεσλ πεξίπνπ 30 επί 20 κέηξα κε ιίζηλνπο ηνίρνπο πιάηνπο 1,5 κέηξνπ. Ο ρψξνο ζηεγαδφηαλ θάησ απφ έμη ζφινπο νη νπνίνη ζηεξίδνληαλ πάλσ ζε δχν θνιψλεο νξζνγσληθήο δηαηνκήο απφ ηνηρνπνηΐα. Γηαπηζηψζεθε φηη ην θηίξην πεξηβαιιφηαλ απφ είθνζη ζνισηά καγαδηά θαη είρε ηέζζεξηο ζηνέο. Σν Μπεδεζηέλη (γεληθή άπνςε ιεπηνκέξεηα εηζφδνπ, 2001) Κηίξηα αξηνπνηείσλ ζηξαηνχ. Ληζφθηηζηα θηίξηα θαηαζθεπήο αξρψλ ηνπ αηψλα κε μχιηλε θεξακνζθεπή ζηέγε, ηα νπνία ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ην ζηξαηφ ζαλ θνχξλνη. ήκεξα ρξεζηκνπνηνχληαη σο απνζήθεο ηεο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο.

17 Κηίξηα «ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ» (γεληθή άπνςε 2001). 17

18 Σν αξραίν ζέαηξν Απφ ηελ αξραηφηεηα πιεξνθνξίεο γηα ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο καο δίλεη κφλν κηα απνζπαζκαηηθή επηγξαθή ηνπ α κηζνχ ηνπ 2 νπ αη. π.υ. πνπ βξέζεθε ζηε Λάξηζα θαη βξίζθεηαη ζήκεξα ζηηο απνζήθεο ηνπ Μνπζείνπ ηνπ Βφινπ. Πξφθεηηαη γηα έλα θείκελν, ην νπνίν πεξηιακβάλεη κηα δηθαζηηθή απφθαζε. ην ζθεπηηθφ ηεο απφθαζεο απηήο αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά ην αξραίν ζέαηξν σο ζηαζεξφ νξφζεκν γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ νξίσλ ελφο ηδησηηθνχ θηήκαηνο θνληά ζηνλ Πελεηφ. πγθεθξηκέλα θάπνηνο Γεκνθξάηεο θαηέζεζε ζην αξκφδην δηθαζηήξην αγσγή πεξί απνβνιήο απφ ην θηήκα ηνπ, φπνπ είρε ην πιηλζνπξγείν ηνπ, ελαληίνλ ηνπ Αξηζηνθιείηνπ, ν νπνίνο εγθαηαζηάζεθε εθεί παξάλνκα θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ην ρνξηνπεγείν ηνπ. Καηαζθεχαδε δειαδή δέκαηα κε δσνηξνθέο. Σν δηθαζηήξην κε ακεηάθιεηε απφθαζε ηνπ απέβαιε ηνλ Αξηζηφθιεηην θαη ηνλ ηηκψξεζε απζηεξά, φπσο ππαηλίζζεηαη ε επηγξαθή, δηφηη «είρε θαηαρξαζηεί θαη ηελ ρψζηλ ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ», είρε θαηαπαηήζεη δειαδή εθηφο απφ ην ηδησηηθφ θηήκα ηνπ Γεκνθξάηε θαη ηνλ ιφθν, ρψξν ηνπ Γεκνζίνπ, ν νπνίνο πεξηειάκβαλε ην πίζσ κέξνο ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. Ζ επηγξαθή απηή, παξφηη ειιηπήο, είλαη ζπνπδαία δηφηη καο δίλεη θάπνηεο πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ κνξθή θαη ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ηνπ κλεκείνπ. Πξψηα πξψηα κλεκνλεχεη ην ηεξφ ηνπ Γηνλχζνπ, ην νπνίν βξηζθφηαλ ζηνλ ρψξν ηνπ Γηβάλη Παιιάο θαη έρεη θαηαζηξαθεί αηπρψο νινθιεξσηηθά. Αλαθέξεη αθφκε ηηο δχν κεγαινπξεπείο εηζφδνπο ηνπ, ηηο παξφδνπο δειαδή, απφ ηηο νπνίεο ε αξηζηεξή, ε πξνο ηελ πφιε, νλνκαδφηαλ είζνδνο αλδξείαο. Σέινο ηδηαίηεξε κλεία θάλεη θαη κάιηζηα αξθεηέο θνξέο γηα ην πξνζθήλην κε ην ππεξψν ηνπ, κε ην ινγείν δειαδή, φπνπ έπαηδαλ νη αξραίνη ππνθξηηέο. Απηφ ην ζεκείν ηεο επηγξαθήο είλαη ζεκαληηθφηαην. Δπηβεβαηψλεηαη επηγξαθηθά ε ρξνλνινγία θαηαζθεπήο ηνπ πξνζθελίνπ ζην α κηζφ ηνπ 2 νπ αη. π.υ., ε νπνία ηεθκεξηψλεηαη επαξθψο απφ ιεπηνκεξή αλαζθαθηθά δεδνκέλα. Μ άιια ιφγηα, ηελ επνρή πνπ ραξάρηεθε ε επηγξαθή απηή πξέπεη λα είρε κφιηο απνπεξαησζεί ην πξνζθήλην, έλαλ αηψλα κεηά ηελ ίδηα ηε ζθελή. Μάξηπξαο ζηε

19 19 δηθαζηηθή απηή ππφζεζε ήηαλ έλαο νλφκαηη Φζηψηεο. Δίλαη γνεηεπηηθφ λ αλαξσηεζεί θαλείο κήπσο είλαη ν ίδηνο, κηαο θαη είλαη ζχγρξνλνο, κε ηνλ Φζηψηε, ν νπνίνο ήηαλ θαιιηηέρλεο ζην αξραίν ζέαηξν. Σψξα γηα ηελ ηζηνξία πνπ βξηζθφηαλ ην επίδηθν θηήκα ηνπ Γεκνθξάηε. Απ φζν κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε ηνπο απνζπαζκαηηθνχο ζηίρνπο απηφ εθηεηλφηαλ θνληά ζηε ζεκεξηλή γέθπξα ηνπ Αιθαδάξ, ζηελ έμνδν ηεο ζεκεξηλήο νδνχ Βεληδέινπ. Δθηφο απφ ηελ επηγξαθηθή απηή καξηπξία, νη αξραίεο θηινινγηθέο πεγέο ζην ζχλνιν ηνπο θαη ηδηαίηεξα νη ηζηνξηθέο, πνπ αλαθέξνληαη κε πνιιέο ιεπηνκέξεηεο ζηηο κάρεο ηνπ γ Mαθεδφληθνπ πνιέκνπ, πεξηκεηξηθά ηεο αξραίαο Λάξηζαο ζησπνχλ εληειψο. Δίλαη αθαηαλφεην πσο έλα κεγαινπξεπέο κλεκείν, έλα απφ ηα σξαηφηεξα ηνπ αξραίνπ θφζκνπ, κε πιήξε αξκνλία ζηηο αλαινγίεο ηνπ θαη ηνπο κεηξηθνχο πφδεο ηνπ, κε πινχζην γιππηηθφ δηάθνζκν, ηδηαίηεξα ζηε ζθελή ηνπ, έλα θνκςνηέρλεκα κε ζπάληα νκνξθηά, έκεηλε απαξαηήξεην απφ ηελ αξραία θηινινγηθή παξάδνζε θαη δελ γίλεηαη νχηε θαλ θαη έκκεζε γξαπηή αλαθνξά ζ απηφ. Βέβαηα απφ δσ δελ πέξαζε ν Παπζαλίαο. πσο είλαη γλσζηφ νη εθαηνληάδεο αξραίεο Λαξηζατθέο επηγξαθέο ησλ ειιεληζηηθψλ θπξίσο ρξφλσλ αλαθέξνπλ ηα πιίλζηλα ακπληηθά ηείρε ηεο πφιεο, ηνπο ιακπξνχο λανχο ηνπ Κεξδψνπ Απφιισλα, ζηε ζεκεξηλή πιαηεία Σαρπδξνκείνπ, ηεο Πνιηάδνο Αζελάο ζηελ Αθξφπνιε, ακέζσο αλαηνιηθά ηνπ ηεξνχ λανχ ηνπ Αγ. Αρίιιεηνπ, ην λαφ ηνπ Διεπζέξηνπ Γηφο ζηε δηαζηαχξσζε ησλ δξφκσλ Κνχκα - Κχπξνπ θαη Παλαγνχιε, ηα ζπνπδαηφηαηα ηεξά ηνπ Γηφο ζαπιίνπ, Γηφο Οκνιψνπ, Αξηέκηδνο Δηιπζίαο θαη Δλλνδίαο ζηελ Αθξφπνιε, ηα αγξνηηθά ηεξά έμσ απφ ηελ πφιε θαηά κήθνο ηεο ζεκεξηλήο νδνχ Φαξζάισλ, ηα δχν γπκλάζηα, απφ ηα νπνία ην έλα πνπ αθνξνχζε ηελ παηδεία βξηζθφηαλ θνληά ζην ζεκεξηλφ σδείν θαη ην άιιν γηα ηε ζηξαηησηηθή εθπαίδεπζε ησλ ηππέσλ πνπ εληνπίδεηαη έμσ απφ ηελ πφιε, ζηηο ζπλνηθίεο Νεάπνιε θαη Λεηβαδάθη (αθξηβψο ζηε ζπκβνιή ηνπο) θαη ηέινο ηνλ Ηππφδξνκν πνπ ηνπνζεηείηαη ρσξίο ηδηαίηεξεο επηθπιάμεηο ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηνπ γεπέδνπ ηνπ Αιθαδάξ. κσο, ζηα θείκελα ησλ επηγξαθψλ απηψλ δε γίλεηαη θακία κλεία γηα ηα

20 20 κεγάια δεκφζηα νηθνδνκήκαηα ηεο Διεχζεξεο Αγνξάο, ηηο ζηνέο, ην Πξπηαλείν, ην βνπιεπηήξην, ην δηθαζηήξην, ηνπο βσκνχο, ηνπο αλδξηάληεο, ην βήκα θαη πνιιά άιια. Ζ νλνκαζηή «Διεχζεξε Αγνξά» ησλ Λαξηζαίσλ, ηδαληθφ πξφηππν θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε γη φιεο ηηο αξραίεο πφιεηο δηφηη μερψξηδε πιήξσο απφ ηελ εκπνξηθή αγνξά θαη πξννξηδφηαλ απνθιεηζηηθά θαη κφλν γηα ηελ έθθξαζε ηνπ πνιηηηθνχ θξνλήκαηνο ησλ ειεχζεξσλ πνιηηψλ βξηζθφηαλ απφ ηα ειιεληζηηθά ρξφληα θαη πέξα θνληά ζηε ζεκεξηλή Κεληξηθή Πιαηεία κε ην επίθεληξν ηεο ζην ρψξν φπνπ βξίζθεηαη ζήκεξα ε ηξαηησηηθή Λέζρε. Αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο Διεχζεξεο Αγνξάο ήηαλ θπζηθά ην ιακπξφηεξν απ φια ηα θηίξηα, ην αξραίν ζέαηξν. ηα ςεθίζκαηα ηεο πφιεο ησλ Λαξηζαίσλ κε ηα νπνία ιακβάλνληαλ ζνβαξφηαηεο απνθάζεηο ησλ δεκνζίσλ αξρψλ γηα ζέκαηα θπξίσο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο πνιηηηθήο έρνπλ ζηελ αξρή ην αθφινπζν παλνκνηφηππν ηππηθφ: Σαγεπφληνπλ ηνπλ ηαγνπλ πάληνπλ Αγνξαλνκέληνο ηνπ δείλα Αγνξάο λνκίκαο εφπζαο θ.ιπ. Ζ ιέμε αγνξά ζηε ζεζζαιηθή δηάιεθην ζεκαίλεη θαη Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ. Αγνξαλφκνο είλαη ν πξσηνζηάηεο ηαγφο (πξφεδξνο ηνπ Ννκαξρηαθνχ ή Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ, ζα ιέγακε ζήκεξα) ππεχζπλνο γηα ηηο ζπλειεχζεηο ησλ κειψλ ηεο Δθθιεζίαο ηνπ Γήκνπ. Σν ρψξν πνπ ζπλεδξίαδε ε Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ, ε Αγνξά δειαδή εκείο κφλν ηνλ ππνπηεπφκαζηε. Γηα ηνπο αξραίνπο Λαξηζαίνπο φκσο απηφ ήηαλ απηνλφεην. Παξάιιειν κ απηφ ην ζηνηρείν απνηεινχλ θαη νη ηδησηηθέο αλαζέζεηο ζε δηάθνξα κεγάια ηεξά. ε αξθεηέο επηγξαθέο αθηεξσκάησλ δε κλεκνλεχεηαη ην φλνκα ηεο ζεφηεηαο θαζ φζνλ απηφ ήηαλ παζίγλσζην. Μφλν πνιιά ρξφληα αξγφηεξα φηαλ ε επξχηαηε δηαζεκφηεηα ηεο ζεφηεηαο είρε πεξηνξηζηεί ην Ηεξαηείν πξνζέζεηε κε λέεο ραξάμεηο επηγξαθψλ ζηα πνιχ παιηά αλαζήκαηα ην φλνκα ηεο ζεφηεηαο ην νπνίν νη λεψηεξνη πξνζθπλεηέο δε ζπκφληνπζαλ. Σν ίδην ζθεπηηθφ επαλαιακβάλεηαη θαη γηα ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο. Σν κλεκείν απνηεινχζε αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ειεχζεξεο Αγνξάο θαη

21 21 ηαπηηδφηαλ κε ηελ παλάξραηε ζεκαζία ηεο. Οη πξφζθαηεο αλαζθαθηθέο έδσζαλ άθζνλα αξραηνινγηθά ζηνηρεία πνπ ζπλεγνξνχλ φηη εδψ ζπλεδξίαδε ηφζν ε Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ ηεο πφιεο φζν θαη ε δηνίθεζε ηνπ νκφζπνλδνπ θξάηνπο ησλ Θεζζαιψλ, ηνπ πεξίθεκνπ Κνηλνχ ησλ Θεζζαιψλ. Αθφκε ζην ζέαηξν ηνπνζεηνχληαλ ηα ζπνπδαηφηεξα ςεθίζκαηα ησλ δεκνζίσλ αξρψλ ηεο πφιεο θαη ηνπ Κνηλνχ θαη αθφκα ζηήλνληαλ ηα αγάικαηα επσλχκσλ αλδξψλ, αζιεηψλ - ληθεηψλ αγψλσλ θαη δηάζεκσλ κνλνκάρσλ. Απηφ ην ζηνηρείν βέβαηα ζεκαίλεη ρσξίο θακηά επηθχιαμε φηη ην κλεκείν ην επηζθέπηνληαλ νη αξραίνη Λαξηζαίνη φρη κνλφ θαηά ηελ ηέιεζε ζθεληθψλ αγψλσλ ε ζηηο κνλνκαρίεο θαηά ηε Ρσκατθή πεξίνδν, αιιά θαη θαηά ηνλ θαζεκεξηλφ ηνπο πεξίπαην ζηελ ειεχζεξε αγνξά δε κλεκνλεχεηαη ην ζέαηξν ζαλ αξρηηεθηφλεκα δηφηη γηα ηνλ αξραίν Λαξηζαίν πνιίηε ήηαλ απηνλφεην φηη νη ζπλεδξηάζεηο ηεο Δθθιεζίαο ηνπ Γήκνπ, ε Αγνξά δειαδή, ζα ηεινχληαλ αζθαιψο ζ απηφ θαη δελ ρξεηαδφηαλ ηδηαίηεξα λα ην κλεκνλεχζνπλ. ια απηά ηα ςεθίζκαηα πνπ έρνπλ βξεζεί πεξηιακβάλνπλ απνθάζεηο δηνηθεηηθνχ ραξαθηήξα ή απνλνκήο πξνλνκίσλ ζε μέλνπο πνιίηεο. Μέρξη ζήκεξα δε βξέζεθαλ νηθνδνκηθέο επηγξαθέο πνπ λ αλαθέξνληαη ζηελ αξρηηεθηνληθή κνξθή ηνπ κλεκείνπ. ηα λεψηεξα ρξφληα έρνπκε αλαθνξέο γηα ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο απφ δηάθνξνπο πεξηεγεηέο, ηζηνξηθνχο θαη αξραηνιφγνπο. Μέρξη ην 1950 νη δεκηέο πνπ πξνθιήζεθαλ ζην αξραίν ζέαηξν απφ ηηο νηθνδνκέο ήηαλ αζήκαληεο, ζρεδφλ ακειεηέεο. Απφ ηε δεθαεηία φκσο απηή, θαη ηδηαίηεξα ηε δεθαεηία ηνπ 1960, νη βιάβεο έγηλαλ πάξα πνιχ ζνβαξέο κε ηηο λέεο νηθνδνκέο πνπ αλεγέξζεθαλ ζηε ζεζε ησλ παιηψλ. Πνιπθαηνηθίεο ζεκειηψζεθαλ πάλσ ζ απηφ, ζεπηηθνί βφζξνη ζεκειηψζεθαλ πάλσ ζηα κάξκαξα, πεδίισζε θαηαζθεπάζηεθε κε ππνδνκή ηα κάξκαξα ησλ ηνίρσλ θαη ηεο θνξχθσζεο ηεο ζθελήο. Παιαηά ηζφγεηα θαηαζηήκαηα πεξηβιήζεθαλ κε θνιφλεο απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα θαη κεηαβιήζεθαλ ζηα πιαίζηα ηεο αλαθαίληζεο ηνπο ζε δηψξνθα θηίζκαηα κε ππφγεην. Σα κάξκαξα πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηα βαζηά ππφγεηα, ή παθηψζεθαλ κε παρχ ζηξψκα ηζηκέληνπ ή ζξπκκαηίζηεθαλ κε θνκπξεζέξ.

22 22 Γεληθή άπνςε ηνπ ζεάηξνπ πξηλ απφ ηηο θαηεδαθίζεηο (1985). Γεληθή άπνςε ηνπ ζεάηξνπ κεηά ηελ θαηεδάθηζε ηνπ αθηλήηνπ επί ησλ νδψλ Βεληδέινπ θαη Παπαλαζηαζίνπ (1987).

23 23 Έλαξμε εξγαζηψλ θαηεδάθηζεο απαιινηξησζέλησλ αθηλήησλ ζην ρψξν ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (19/6/1992). Γεληθή άπνςε ηνπ ζεάηξνπ (1992).

24 Καηεδαθίζεηο (1992) Καηεδαθίζεηο (1998) 24

25 25 Δπίζεο ε πξφζνςε ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ ηνπ επηζεάηξνπ αθαηξέζεθε γηα λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξν εκβαδφ ηα θαηαζηήκαηα, θνιφλεο δσξηθέο εγθισβίζζεθαλ ζην κπεηφλ ηνπ ππνγείνπ θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο εθζεηήξην εκπνξεπκάησλ, ην βάζπζκα ηεο πάλσ επηθάλεηαο ησλ καξκάξηλσλ εηδσιίσλ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε κεηαπνίεζε γεσξγηθψλ πξντφλησλ, νη δε κεζφηνηρνη ηεο ζθελήο ζηήξηδαλ ηα ηνηρία απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα ηνπ ππνγείνπ εξγαζηεξίνπ. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ηα κάξκαξα, αθνχ μειψζεθαλ απφ ηε ζέζε ηνπο, ζηξψζεθαλ πάλσ ζην ζαζξφ έδαθνο κε θνιπκπεηφ ηζηκέλην γηα λα δεκηνπξγεζεί ζηξψκα θαζαξηφηεηαο. Πάλσ ζην ζηξψκα απηφ ηνπνζεηήζεθαλ ηα ζίδεξα ησλ πεδηινδνθψλ γηα ηελ αλχςσζε ησλ νηθνδνκψλ. Απνκάθξπλζε ζεκειίσλ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα (θαηεδαθίζεηο 1992).

26 26 ήκεξα έρεη απνκαθξπλζεί ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ζεκειίσλ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα απφ ηηο παξφδνπο, ην πξνζθήλην, ηελ πξφζνςε θαη ηα εζσηεξηθά δσκάηηα ηεο ζθελήο. Ζ ζπζηεκαηηθή αλαζθαθή ζηνλ ρψξν ηεο νξρήζηξαο έρεη μεθηλήζεη θαη αλακέλεηαη λα νινθιεξσζεί ζχληνκα. εκαληηθά πξνβιήκαηα παξνπζηάδνληαη ζηελ αλαζθαθή ηεο ζθελήο ιφγσ ηνπ φηη ν λφηηνο ηνίρνο ηεο απέρεη απφ ην πεδνδξφκην ηεο νδνχ Βεληδέινπ 3,00 κέηξα πεξίπνπ. ε πεξίπησζε απνρσκάησζεο ζε βάζνο 4,00 κέηξα πεξίπνπ απφ ην ζεκεξηλφ επίπεδν ηνπ νδνζηξψκαηνο ηεο νδνχ Βεληδέινπ ππάξρεη ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζηήξημεο ησλ εδαθψλ. Γελ είλαη γλσζηφ ηη αθξηβψο ππήξρε πίζσ απφ ην ρψξν ηεο ζθελήο. Αλ δειαδή είρακε ζην δξφκν πιαηεία ή θάηη άιιν. Οξηζκέλεο βαζηέο εξεπλεηηθέο ηνκέο ζην ζεκείν απηφ απεθάιπςαλ πιήζνο αξραίσλ καξκάξσλ. Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη άκεζα πξέπεη λα γίλεη ε πξνηεηλφκελε πεδνδξφκεζε ηκήκαηνο ηεο νδνχ Βεληδέινπ ψζηε λα νινθιεξσζεί ε αλαζθαθηθή έξεπλα. Σν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο θαηαζθεπάζηεθε ην α κηζφ ηνπ 3 νπ αη. π.υ. ζηα ρξφληα ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Αληίγνλνπ Γφλαηα. Λεηηνχξγεζε δε έμη αηψλεο πεξίπνπ κέρξη ην ηέινο ηνπ 3 νπ αη. κ.υ. νπφηε θαη δηαθφπεθε απφηνκα ε δσή ηνπ. Μεηά απφ ηζρπξφ ζεηζκφ πνπ έιαβε ρψξα ζηε Λάξηζα ηνλ 7 αη. κ.υ. θαηέξξεπζε έλα κεγάιν κέξνο ηνπ επηζεάηξνπ θαη ν δεχηεξνο φξνθνο ηεο ζθελήο κέζα ζην εζσηεξηθφ ηεο νξρήζηξαο. Ζ ζξαχζε ησλ κεηψπσλ πνιιψλ εδσιίσλ ηνπ θνίινπ δελ πξνέξρεηαη απφ αζβεζηνπνηνχο, φπσο ππνζέηακε παιαηφηεξα, αιιά απφ ην βίαην θαηξαθχιηζκα ησλ νγθσδψλ καξκάξσλ ηνπ επηζεάηξνπ. απηφ ην ζεκείν έξρεηαη ακείιηθην έλα εξψηεκα. Αθνχ ην ζέαηξν ηεο Λάξηζαο θηίζζεθε ηνλ 3 αη. π.υ. πνπ πξσηνπαίρζεθαλ ηα δξάκαηα κε παλζεζζαιηθφ ελδηαθέξνλ, φπσο ε Άιθεζηηο θαη ν Φηινθηήηεο ηνπ Δπξππίδε ή ην θαη εμνρήλ εζληθφ δξάκα ησλ Λαξηζαίσλ νη Λαξηζαίνη ηνπ νθνθιή; Οη αλαζθαθηθέο έξεπλεο έδσζαλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο γηα απηφ ην πειψξην

27 27 επηζηεκνληθφ ζέκα. Γηαπηζηψζεθε φηη θάησ απφ ην κεγαιεηψδεο ειιεληζηηθφ ζέαηξν ππήξμε έλα παιηφηεξν κε καξκαξνζηξσκέλε νξρήζηξα θαη μχιηλα έδξαλα, ηα νπνία νη αξραίνη απνθαινχζαλ ηθξία. Σν παιαηφηεξν ζέαηξν αλήθεη ρξνληθά ζηα θιαζζηθά ρξφληα θαη εδψ πξέπεη λα πξσηνπαίρζεθαλ ηα δξάκαηα, πνπ αλαθέξακε πξηλ. Πξέπεη φκσο λα δηεπθξηλίζνπκε ζην ζεκείν απηφ φηη έρνπλ γίλεη πνιιέο απφπεηξεο απφ εηδηθνχο επηζηήκνλεο γηα ηε απνθαηάζηαζε ηεο κνξθήο ηνπ θιαζζηθνχ ζεάηξνπ ρσξίο λα είλαη απφιπηα πεηζηηθά ηα απνηειέζκαηα. Καη απηφ γηαηί νη πιεξνθνξίεο ησλ δξακάησλ θαη άιισλ θηινινγηθψλ πεγψλ δε ζπκθσλνχλ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κε ηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα. Παξφιε ηελ ηεξάζηηα βηβιηνγξαθία πνπ ππάξρεη ην πξφβιεκα παξακέλεη αθφκε αλνηρηφ. Έλα είλαη βέβαην φηη ζε θαλέλα, κα ζε θαλέλα, απφ ηα κεγαιεηψδε κλεκεία πνπ βιέπνπκε ζήκεξα νη αξραίνη δξακαηηθνί πνηεηέο δελ δίδαμαλ ηα έξγα ηνπο. Απελαληίαο παίδνληαλ ζ απηά επαλαιήςεηο ησλ θιαζζηθψλ έξγσλ θαη έξγα ηεο Νέαο Κσκσδίαο. Γεληθή άπνςε ηνπ ζεάηξνπ (1999)

28 28 Κνίιν ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο απνηεινχζε ε ίδηα ε πιαγηά ηνπ ιφθνπ «Φξνχξην», ε νπνία κε θαηάιιειεο εθζθαθέο είρε δηακνξθσζεί ζε αλαβαζκνχο γηα ηελ ηνπνζέηεζε ησλ καξκάξηλσλ εδσιίσλ. Μεξηθή άπνςε ηνπ θνίινπ (2000). ην κέζν πεξίπνπ ηνπ θνίινπ κε κεγάιε αλαζθαθή είρε δεκηνπξγεζεί πεξηκεηξηθά έλαο δηάδξνκνο πι. 2,00 κ. θαη κηα ηαξάηζα - άλδεξν πξνο ηα βφξεηα γηα ηελ ζεκειίσζε ηνπ επηζεάηξνπ. Ο δηάδξνκνο απηφο ήηαλ ην δηάδσκα ηνπ ζεάηξνπ θαη ρξεζίκεπε γηα ηελ άλεηε δηαθίλεζε ησλ ζεαηψλ. Δίλαη ζηξσκέλνο κε κεγάιεο πιάθεο ιεπθνχ καξκάξνπ, νη νπνίεο παηνχλ πάλσ ζε νγθψδεηο πσξφιηζνπο. Σν δηάδσκα ρψξηδε ην κλεκείν ζε επηζέαηξν θαη ζην θάησ ή θπξίσο ζέαηξν.

29 29 Γεληθή άπνςε (2000). Σν επηζέαηξν, έλα ηκήκα ηνπ είρε βξεζεί παιαηφηεξα κέζα ζην ρψξν ησλ πξψελ ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ, είρε ηελ αθφινπζε δνκή: ην ζεκείν επαθήο κε ην δηάδσκα θαηαζθεπάζζεθε έλαο ηζρπξφο αληεξεηζκαηηθφο ηνίρνο χς κ. πι. 2,00 κ., ν νπνίνο ζηε κπξνζηηλή ηνπ επηθάλεηα, πνπ ήηαλ νξαηή απφ ηνπο ζεαηέο, είρε επέλδπζε απφ θπβφιηζνπο άζπξνπ καξκάξνπ, κε επηκειεκέλε θαη ιεπηνκεξή εξγαζία ιάμεπζεο. Γηα ην πίζσ κέξνο ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νγθψδεηο πσξφιηζνη, αδξά θαηεηξγαζκέλνη, δξνκηθά θαη κπαηηθά εληζρπφκελνη κε ζθήλεο γηα ηελ ζηαηηθή ηνπο επάξθεηα. Ο ηνίρνο απηφο παηάεη πάλσ ζε έλα ηνηρνβάηε απφ θπβφιηζνπο άζπξνπ επίζεο καξκάξνπ. ην ζεκείν επαθήο αλαιεκκαηηθνχ θαη ηνηρνβάηε δεκηνπξγήζεθε έλα σξαίν ιεζβίν θπκάηην. Ο ηνίρνο απηφο δερφηαλ φιεο ηηο πηέζεηο απφ ην ππεξέρνλ ηκήκα ηνπ επηζεάηξνπ.

30 30 Άπνςε επηζεάηξνπ (2000). Καηαζθεπάζηεθε γηα λα δερζεί πνιχ κεγαιχηεξεο απφ ηηο ζεηξέο εδσιίσλ πνπ ππνινγηδφηαλ κέρξη ην ηέινο ηνπ 1999 φηη δήζελ είρε ην επηζέαηξν. Καηά ηελ πξφνδν ησλ θεηηλψλ αλαζθαθψλ επηζεκάλζεθε ζηε ζέζε ηνπ έλα πνιχ κηθξφ ηκήκα ηνπ επηζεάηξνπ δίπια απφ ηα ζεκέιηα ηνπ σξνινγίνπ ηεο πφιεο. Δίλαη κηθξφ απφζπαζκα απφ απηφ πνπ απεηθνλίδνπλ νη Beguignon θαη Αμελίδεο ζηα βηβιία ηνπο κε αζπξφκαπξεο θσηνγξαθίεο ηεο επνρήο ηνπο βέβαηα. Δίλαη πεξίεξγν πσο μέθπγε ηελ νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή θαη παξέκεηλε εθεί μεραζκέλν κέζα ζηα ρνξηάξηα γηα λα ζπκίδεη κε θακάξη ηελ κεγαινπξέπεηα ηνπ κλεκείνπ. Σν αλαπάληερν απηφ εχξεκα καο βνεζά λα θαηαλνήζνπκε ην χςνο θαη ην εχξνο ηνπ επηζεάηξνπ. Βξίζθεηαη ζε απφζηαζε 12,00 κ. απφ ην δηάδσκα θαη 8,00 κ. ςειφηεξα απφ ην αληίζηνηρν ηκήκα ηνπ επηζεάηξνπ πνπ βξέζεθε ζην ζηξαηησηηθφ αξηνπνηείν. Ο ιφθνο ζην ρψξν ηνπ σξνινγίνπ ήηαλ ζηελ

31 31 αξραηφηεηα ηνπιάρηζηνλ θαηά ηέζζεξα κέηξα ςειφηεξνο. Σκήκα επηζεάηξνπ (2000)

32 32 ηελ απιή ησλ ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ ππήξρε ιφθνο, ν νπνίνο ηζνπεδψζεθε θαηά ηελ θαηαζθεπή ησλ θηηξίσλ θαη ην επηζέαηξν ζ απηφ ην ζεκείν απνμειψζεθε. Έλα κεκνλσκέλν θηίζκα ηνπ ζπγθξνηήκαηνο ησλ θηηξίσλ απηψλ παηάεη αθξηβψο πάλσ ζην επηζέαηξν θαη ζα θαηεδαθηζηεί ηνλ επφκελν ρξφλν. ηα νηθφπεδα ησλ θαηεδαθηζκέλσλ θηηξίσλ Μάηνπ θαη Παπαζαλαζίνπ, θαη ζην δξφκν θπζηθά, ηελ έμνδν δειαδή ηεο Παπαλαζηαζίνπ πνπ πεξλνχζε πάλσ απφ ην ζέαηξν πξνο ην Φξνχξην, ππήξμε ε ζπλέρεηα ηνπ εληαίνπ ιφθνπ. Μ άιια ιφγηα ν ιφθνο ηνπ επηζεάηξνπ ήηαλ εληαίνο θαη εκηθπθιηθφο απφ ηελ νδφ Βεληδέινπ κέρξη θαη ηνλ ρψξν ησλ ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ. ηα πιατλά θαηέιεγε ζε ηζρπξνχο αληεξεηζκαηηθνχο ηνίρνπο, εθ ησλ νπνίσλ ν δεμηφο ελ κέξεη έρεη απνθαιπθζεί ζε κήθνο 9.50 κ. πι. 2,00 κ., θαη χς.2.50 κ. Δίλαη δνκεκέλνο κε ηξηπιή ζεηξά γσληνιίζσλ εθ ησλ νπνίσλ νη δχν εζσηεξηθέο είλαη αδξά θαηεηξγαζκέλνη πσξφιηζνη θαη ε εμσηεξηθή ε νπνία ήηαλ νξαηή, απνηειείηαη απφ ιεηαζκέλνπο καξκάξηλνπο θπβφιηζνπο. Άπνςε αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ (2000) Σν επηζέαηξν ζηα πέξαηα ηνπ δεμηά-αξηζηεξά δελ θάιππηε ην ζπλνιηθφ εχξνο ηνπ θπξίσο ζεάηξνπ αιιά ήηαλ πην πεξηνξηζκέλν θαηά 2,00 κ. ην ζεκείν επαθήο δειαδή ησλ αληεξεηζκαηηθψλ ηνίρσλ ηνπ θπξίσο ζεάηξνπ θαη ηνπ επηζεάηξνπ δεκηνπξγνχληαλ, έλα ζπάζηκν κε θάζεην αλάκεζα ηνπο ζπλδεηηθφ ηνίρν. Πξνθαλψο ν αξρηηέθησλ πνπ ζρεδίαζε ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο έδσζε απηή ηε ιχζε γηα λα

33 33 ηνπνζεηήζεη ζην ζεκείν απηφ κηα θιίκαθα γηα ηελ άλνδν ησλ ζεαηψλ ζην επηζέαηξν. Ζ ππφζεζε απηή εληζρχεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη πίζσ απφ ηα θαηαζηήκαηα ηεο Βεληδέινπ, απφ ην ζέαηξν κέρξη ηελ Πνιπθάξπνπ, ππάξρεη έλα θπζηθφ βάζπζκα ηνπ ιφθνπ πιάηνπο 4,00 κ, πνπ ελδερνκέλσο ήηαλ εμσηεξηθφο δξφκνο πνπ νδεγνχζε ζηελ εμσηεξηθή θιίκαθα ηνπ επηζέαηξνπ. Με ηηο λέεο αλαζθαθέο μεπεξάζηεθαλ νη παιηφηεξεο δπζθνιίεο θαη ππνινγίζζεθε κε αθξίβεηα ην εχξνο ηνπ επηζεάηξνπ. Κάιππηε ην κηθξφ παξθάθη κε ηα πεχθα, ην ιφθν ηνπ σξνινγίνπ θαη θπζηθά ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θηηξίσλ ηνπ αξηνπνηείνπ. Υσξηδφηαλ κε 24 θιηκαθίδεο αλφδνπ ζε 22 θεξθίδεο κε 25 ζεηξέο εδσιίσλ. Απφ ην δηάδσκα κέρξη ην χςνο ηνπ αλαιιεκαηηθνχ ηνίρνπ νη θιηκαθίδεο αλέβαηλαλ πνιχ απφηνκα. Απφ εθεί θαη πάλσ φδεπαλ νκαιά. Γεληθή άπνςε (2000).

34 34 Έρεη εθέηνο ππνινγηζζεί κε αθξίβεηα φηη νη ζεαηέο ζην ςειφηεξν ζεκείν ηνπ επηζεάηξνπ έβιεπαλ θαη άθνπγαλ απφ ην δάπεδν ηεο νξρήζηξαο, φπνπ εθηπιίζζνληαλ ην αξραίν δξάκα ε νη κνλνκαρίεο θαηά ηελ ξσκατθή πεξίνδν, απφ απφζηαζε 45,00 κ. Απηφ βέβαηα απνηειεί κηα αζθαιή έλδεημε γηα ηελ κεγάιε επθξίλεηα θαη ηελ ζπνπδαία αθνπζηηθή ηνπ κλεκείνπ. Απφ ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε ηνπ επηζεάηξνπ, ιείπεη πεξίπνπ ην 60% ησλ καξκάξσλ. Απφ απηά ην 20% ίζσο θαη ιίγν παξαπάλσ είλαη πεζκέλν κέζα ζηελ νξρήζηξα. Έλα κέξνο είλαη αθφκε εληνηρηζκέλν ζηα ζεκέιηα ηνπ εμαγσληθνχ σξνινγίνπ ηεο πφιεο θαη ηέινο έλα κεγάιν πνζνζηφ είλαη δηαζθνξπηζκέλν ζηα πξαλή ηνπ ιφθνπ. Σέινο έλα κηθξφ πνζνζηφ 8-10% ζεσξείηαη νξηζηηθά ρακέλν, εθηφο αλ θαηά ηελ αλαζθαθή ηεο νξρήζηξαο βξεζνχλ θαη άιια πεζκέλα κάξκαξα ηνπ επηζεάηξνπ. Σν γεγνλφο πάλησο απηφ ηεο απψιεηαο δειαδή θάπνησλ καξκάξσλ είηε απφ ην επηζέαηξν είηε απφ άιια ζεκεία ηνπ κλεκείνπ δελ πξφθεηηαη λα καο πξνβιεκαηίζεη ζηελ θάζε αλαζηήισζεο δηφηη γλσξίδνπκε πνιχ θαιά ην αξραίν ιαηνκείν ζην Καζηξί Αγηάο, απ φπνπ πξνήιζε ην κάξκαξν ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. Αξραίν ιαηνκείν ζηε ζέζε Καζηξί Αγηάο.

35 Άπνςε ηκήκαηνο αξραίνπ ιαηνκείνπ ζηε ζέζε Καζηξί Αγηάο. 35

36 36 ην θπξίσο ζέαηξν ηα πξάγκαηα είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθά. Σα κάξκαξα πνπ είλαη ζηε ζέζε ηνπο καδί κε απηά πνπ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο έρνπλ εμαρζεί θαη είλαη ζήκεξα ζθφξπηα ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ ρψξνπ θαιχπηνπλ έλα πνζνζηφ 95% θαη πιένλ. Γελ έρνπκε εδψ θαλέλα ηδηαίηεξν πξφβιεκα γηα ηελ αλαζηήισζε ηνπ. Με βάζε ηηο επηγξαθέο πνπ είλαη ραξαγκέλεο πάλσ ζ απηά κπνξνχκε λα ηαπηίζνπκε ηελ αθξηβή ζέζε φισλ φζσλ έρνπλ εμαρζεί. Σν θπξίσο ζέαηξν ρσξηδφηαλ κε 12 θιίκαθεο αλφδνπ ζε 11 θεξθίδεο κε 25 ζεηξέο εδσιίσλ ε θαζεκία, φζν δειαδή θαη ην επηζέαηξν. Σα κάξκαξα έρνπλ κεγαιχηεξε επηκέιεηα ιείαλζεο ηφζν ζηα κέησπα φζν θαη ζηελ πάλσ επηθάλεηα ηνπο απφ ηελ αληίζηνηρε ηνπ επηζεάηξνπ. Παηνχλ πάλσ ζε ππνδνκέο απφ πσξνιηζηθφ ή ζρηζηνιηζηθφ πιηθφ. Οη αξκνί κεηαμχ ηνπο είλαη αζθαιψο ηξηρνεηδείο. Σα εδψιηα θαηά κήθνο ησλ θιηκάθσλ αλφδνπ είλαη ζπλήζσο πην κηθξά ζε ζρέζε κε ηα νγθψδε, κε κήθνο πάλσ απφ 2,00 κ., θεξθίδσλ. Σα κηθξφηεξα εδψιηα ησλ θιηκάθσλ είραλ επηκειεκέλε εξγαζία ιάμεπζεο θαη ζηε ζηελή ηνπο πιεπξά, ε νπνία ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο ζηηο θαηψηαηεο ζεηξέο πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο είραλ αλάγιπθε δηαθφζκεζε κε πφδηα ιηνληαξηψλ. Γηα αζθαιέζηεξε ζηήξημε ησλ νγθσδψλ εδσιίσλ γηλφηαλ θαη ζχλδεζε κε ζηδεξέληνπο ζπλδέζκνπο θαη κνιπβδνρφεζε ησλ θάησ κε ηηο ακέζσο ππεξθείκελεο ζεηξέο. ηελ πάλσ επηθάλεηα φισλ ησλ εδσιίσλ ηφζν ηνπ θπξίσο ζεάηξνπ φζν θαη ηνπ επηζεάηξνπ είρε ιαμεπηεί έλα εληαίν ξερφ ησλ ππεξθείκελσλ ζεαηψλ. Με ηηο ηειεπηαίεο αλαζθαθηθέο έξεπλεο απνθαιχθζεθε ην πέξαο ηνπ θπξίσο ζεάηξνπ πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο νξρήζηξαο ζε κήθνο πάλσ απφ 25,00 κ. Δίλαη θαηαζθεπαζκέλν κε ιεηαζκέλνπο θπβφιηζνπο άζπξνπ καξκάξνπ κε αξηζηνηερληθή ζχλζεζε. Οη θπβφιηζνη απηνί ρξεζίκεπαλ θαη σο αληέξεηζκα γηα ηελ ζηήξημε ησλ ππεξθείκελσλ θεξθίδσλ. ηελ πάλσ επηθάλεηα ηνπο έρνπλ ηφξκνπο γηα ηελ ζηεξέσζε ησλ πξψησλ ηεζζάξσλ ζεηξψλ ησλ εδσιίσλ, πνπ δελ είλαη ζήκεξα ζηε ζέζε ηνπο. Απφ ην ηέινο ηνπ 1 νπ αη. π.υ. θαη ηηο αξρέο ηνπ 1 νπ αη. κ.υ. ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο κεηακνξθψζεθε ζε ξσκατθή αξέλα γηα ηελ ηέιεζε κνλνκαρηψλ θαη άιισλ παξαζηάζεσλ απηήο ηεο επνρήο, κίκσλ, αθξνβαηψλ, ηζαξιαηάλσλ, κάγσλ, παιαηζηψλ

37 37 θ.ιπ. Κακηά παξέκβαζε δελ έγηλε ζην θνίιν, πιελ νξηζκέλσλ κέρξη ηα κέζα ηνπ 2 νπ αη. κ.υ. θαη ίζσο ιίγν αξγφηεξα. ην ηέινο ηνπ 2 νπ αη. κ.υ. έγηλε ξηδηθή κεηαηξνπή ηνπ θπξίσο ζεάηξνπ. Ξειψζεθαλ νη 4 πξψηεο ζεηξέο ησλ εδσιίσλ γηα λα δηεπξχλνπλ ηελ παιηά νξρήζηξα θαηά 4,00 κέηξα πεξίπνπ. Πάλσ απφ ηελ 5 ε παιηά ζεηξά ησλ εδσιίσλ, ε νπνία θαηά ηνλ 3 κεηαρξηζηηαληθφ αηψλα κεηαηξάπεθε ζε πξψηε, ηνπνζέηεζαλ καξκάξηλα ζπξψκαηα, φξζηα ελεπίγξαθα κάξκαξα δειαδή ζε β ρξήζε, απφ ηα νπνία ηα πεξηζζφηεξα βξέζεθαλ ζηε ζέζε ηνπο, θαη πεξηέηξεραλ φιε ηελ θνλίζηξα ηεο λέαο αξέλαο. Σα κάξκαξα απηά δηαζη κ. x 0.90 κ., είραλ ζηελ πάλσ ζηελή πιεπξά ηνπο ηφξκνπο γηα ηελ έλζεζε ζηδεξέλησλ ή μχιηλσλ δηθξάθησλ. Σκήκα θνίινπ (1999) Σκήκα θνίινπ (2000) ηφρνο φισλ απηψλ ήηαλ ε πξνζηαζία ησλ ζεαηψλ ιφγσ ηνπ φηη ζην αξραίν ζέαηξν γηλφηαλ θαη ζεξηνκαρίεο. Σα απνμεισκέλα εηδψιηα είραλ ρξεζηκνπνηεζεί θάησ απφ ηα νγθψδε ζεξψκαηα γηα ιφγνπο θαζαξά ζηαηηθνχο. Μπξνζηά θαη ζε επαθή κε ην πέξαο ηνπο θπξίσο ζεάηξνπ, 0,35 κ. βαζχηεξα βξέζεθε ν θηηζηφο αγσγφο πιάηνπο 1,00 κ. πεξίπνπ θαιπκκέλνο κε ιεηαζκέλεο καξκάξηλεο πιάθεο. Ο αγσγφο απηφο πεξηέηξερε φιε ηελ νξρήζηξα, δηαπεξλνχζε ηε ζεκειίσζε ηεο ζθελήο κε δχν εμφδνπο θαη θάπνπ έμσ απ απηήλ ζα έζηξηβε κε θαηεχζπλζε πξνο ηνλ Πελεηφ. Αλεμάξηεηα βέβαηα κε ηελ πξαγκαηηθή θαηεχζπλζε ηνπ παξαηεξνχκε φηη αθφκα θαη ζήκεξα απνξξνθά ην ζχλνιν ησλ νκβξίσλ πδάησλ ηνπ ζεάηξνπ. ζνλ αθνξά ηε ρσξεηηθφηεηα ηνπ κλεκείνπ κε βάζε ηα

38 38 παιαηφηεξα αξραηνινγηθά δεδνκέλα ππνινγίζακε φηη ρσξνχζε ηνπιάρηζηνλ ζεαηέο ζηελ πεξίνδν ηεο αθκήο ηνπ. Σψξα είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα αλαζεσξήζνπκε απηέο ηηο ζθέςεηο θαη λα ππνζηεξίμνπκε κ αζθάιεηα φηη ην ζέαηξν ηεο Λάξηζαο ήηαλ έλα απφ ηα κεγαιχηεξα ηνπ αξραίνπ θφζκνπ θαη ρσξνχζε πάλσ απφ θαζήκελνπο ζεαηέο. Απηφ ην ζηνηρείν βέβαηα είλαη πνιχ ζνβαξφ αλ ιάβνπκε ππφςε καο φηη ζχκθσλα κε ηηο επηγξαθηθέο ελδείμεηο, πνπ ππάξρνπλ ηα ζθεληθά δξψκελα ζην κεγαιεηψδεο απηφ κλεκείν δελ παξαθνινπζνχζαλ κφλν αξραίνη Λαξηζαίνη πνιίηεο αιιά θαη θάηνηθνη άιισλ γεηηνληθψλ δνξπθνξηθψλ πφιεσλ φπσο Κξαλλσλίσλ, Γπξησλίσλ, Γνλλέσλ θαη Φαιαλλέσλ. Γεληθή άπνςε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (2000) Ζ πξφνδνο ησλ εξγαζηψλ ζα δψζεη πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ην ζέκα απηφ θαη αθφκα φηη ζα πξνθχςνπλ επηπιένλ πιεξνθνξίεο γηα ηελ φιε δηαδηθαζία ησλ παξαζηάζεσλ, ηηκέο εηζηηεξίσλ, επνρή ηέιεζεο ησλ ζθεληθψλ αγψλσλ, νλφκαηα εζνπνηψλ, ρνξεγψλ, δηνλπζηαθψλ ηερληηψλ θαη άιια. Γηα ηελ νξρήζηξα δελ κπνξνχκε αηπρψο λα κηιήζνπκε αθφκα θαζψο απηή δελ έρεη αλαζθαθεί. Τπνινγίδνπκε φηη είρε δηάκεηξν 24,00 κ. Σν δάπεδν ηεο βξίζθεηαη ζε βάζνο 4,00 κ. θαη είλαη θαηάζπαξην απφ κάξκαξα ηεο ζθελήο θαη ηνπ επηζεάηξνπ.

39 39 Οη πάξνδνη κε ηνπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο ζψδνληαη ζε άξηζηε θαηάζηαζε ζε βάζνο 4,00 κ. Ζ πξφζνςε ηνπο θαζαξίζηεθε ην ηειεπηαίν ηξίκελν απφ ηα ππφγεηα ησλ θαηαζηεκάησλ θαη είλαη ζήκεξα νξαηή απφ ηνπο δηεξρφκελνπο πνιίηεο. Πάλησο ε εηθφλα είλαη άθξσο εληππσζηαθή. Οη αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη είλαη θαηαζθεπαζκέλνη απφ θπβφιηζνπο άζπξνπ καξκάξνπ θαη έρνπλ αξηζηνηερληθή εξγαζία ιάμεπζεο. Άπνςε αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ (2000) Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη νη ππνθείκελνη θπβφιηζνη θάζε ζεηξάο ζην ζεκείν αξκψλ κε ηνπο ππεξθείκελνπο πξνεμέρνπλ θαηά νξηζκέλα εθαηνζηά. Απηφ γίλεηαη ζ φιε ηελ ηεξάζηηα επηθάλεηα ησλ ηνίρσλ θαη επηλνήζεθε απφ ηνπο αξραίνπο ζηπινθνπάδεο γηα ιφγνπο θαζαξά αηζζεηηθνχο. Να κελ βιέπνπλ δειαδή νη ζεαηέο κηα ιεία, λεθξή επηθάλεηα αιιά λα παηγληδίδεη ην βιέκκα ηνπο πάλσ ζ απηή. Ο αλαιεκκαηηθφο ηεο δεμηάο παξφδνπ απνθαιχθζεθε ζε κήθνο 26,00 κ., χςνο 4,50 κ. θαη πιάηνο 3,00 κ. Ο αληίζηνηρνο ηεο αξηζηεξάο παξφδνπ βξέζεθε ζε κήθνο κ., χςνο 3,00 κ. θαη πιάηνο 3,00 κ., φπσο ν πξνεγνχκελνο. Καη ζηνπο δχν αλαιεκκαηηθνχο ηνπ θνίινπ βξέζεθαλ νη είζνδνη ηνπ ζεάηξνπ. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο επηζεκάλζεθαλ ηα ζηνηρεία ησλ κλεκεησδψλ ηνμσηψλ εηζφδσλ (ζνιίηεο ιίζνη ζθφξπηνη θαηαγήο, εγθνπέο ζηα κάξκαξα θ.ιπ.). Με ην πέξαο ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ ζηα δχν άθξα ηεο νξρήζηξαο θιείλεη θαη

40 40 ην άλνηγκα ηνπ πεηάινπ ηνπ ζεάηξνπ. Οη δξφκνη ησλ παξφδσλ ήηαλ καξκαξνζηξσκέλνη θη απηφ γηαηί δελ ήηαλ απιά κηθξνί δξφκνη πξνζπέιαζεο ζην κλεκείν αιιά απνηεινχζαλ ζηε ζπλέρεηα ηνπο κεγάινπο δεκφζηνπο πνκπηθνχο δξφκνπο. Ο δξφκνο ηεο δεμηάο παξφδνπ επηθνηλσλνχζε κε ην β' ζέαηξν θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηε θχξηα έμνδν ηεο Λάξηζαο πξνο ηε Φάιαλλα θαη ηελ Οινζζφλα απφ ηε μχιηλε γέθπξα ηνπ Πελεηνχ απέλαληη αθξηβψο απφ ην Σερληθφ Δπηκειεηήξην. Ο δξφκνο ηεο αξηζηεξήο παξφδνπ επηθνηλσλνχζε κε ηνλ καξκαξνζηξσκέλν δξφκν, πνπ βξέζεθε πξηλ απφ ιίγα ρξφληα ζην νηθφπεδν Υαηδεπνχιηνπ ζηε γσλία ησλ νδψλ Ρνχζβειη θαη Κχπξνπ. Ο ιακπξφο απηφο δξφκνο μεθηλνχζε απφ ηελ ηεξή πεξηνρή ηεο πιαηείαο Σαρπδξνκείνπ, έβαηλε παξάιιεια κε ηελ ζεκεξηλή νδφ Ρνχζβειη, δηέζρηδε ην νηθνδνκηθφ ηεηξάγσλν κεηαμχ ησλ νδψλ Δξκνχ θαη Παλφο θαη θάπνπ εθεί ζηελ αξρή ηεο νδνχ Φηιειιήλσλ θαη Βεληδέινπ έζηξηβε απφηνκα πξνο ηελ αξηζηεξή πάξνδν ηνπ ζεάηξνπ. Ζ ζθελή είλαη ην θαιχηεξα δηαηεξεκέλν ηκήκα ηνπ κλεκείνπ. Δίλαη ζηελ νπζία έλα απηνηειέο, κεγαινπξεπέο νηθνδφκεκα πνπ απνηειείηαη απφ ηέζζεξα δσκάηηα - παξαζθήληα κε ηξείο εηζφδνπο αλάκεζα ηνπο έρνληαο ζπλνιηθφ κήθνο 37,00 κ. θαη χςνο 3,00 κ. Άπνςε ζθελήο (2000)

41 41 Έρεη ηξεηο θχξηεο νηθνδνκηθέο θάζεηο: ε πξψηε αλάγεηαη ζην α κηζφ ηνπ 3 νπ αη. π.υ. θαη είλαη ζχγρξνλε κε ηελ θαηαζθεπή ηνπ ζεάηξνπ. Δίρε ηέζζεξα δσκάηηα θαη ήηαλ θαηαζθεπαζκέλε κε ιαμεπηνχο πσξφιηζνπο. Άπνςε ζθελήο (1999). Σν πσξνιηζηθφ πιηθφ πξνέξρεηαη απφ ηα κεγάια αξραία ιαηνκεία πνπ βξίζθνληαη ζηε ζέζε «Κξηληήξη» θνληά ζηνλ Σχξλαβν. Ζ πψξηλε θχξηα φςε ηεο ζθελήο πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο θαη ησλ ζεαηψλ θαιππηφηαλ θαηά ηελ ηέιεζε ησλ παξαζηάζεσλ κε δσγξαθηθνχο πίλαθεο. Απηφ ηεθκεξηψλεηαη απφ ηα ζηδεξέληα θαξθηά, πνπ ππάξρνπλ αθφκα θαη ζήκεξα, απ φπνπ θξεκνχζαλ ηνπο πίλαθεο. Ζ θεληξηθή είζνδνο ρξεζηκνπνηνχληαλ σο Υαξψλεηα θιίκαθα, απ φπνπ νη ππνθξηηέο εκθαλίδνληαλ σο θαληάζκαηα, φπσο ην θάληαζκα ηνπ Γαξείνπ ζηνπο «Πέξζεο» ηνπ Αηζρχινπ. Πξέπεη λα δηεπθξηλίζνπκε ζην ζεκείν απηφ φηη ηα δχν πιατλά δσκάηηα είραλ αλεμάξηεηε εμσηεξηθή είζνδν απφ ηνλ λφηην ηνίρν θαη δελ επηθνηλσλνχζαλ κε ηα άιια δχν εζσηεξηθά δσκάηηα. Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα δχν πιατλά δσκάηηα ήηαλ ζθεπνζήθεο θαη δελ ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ηηο ζθεληθέο αλάγθεο ησλ παξαζηάζεσλ. Δδψ θπθινθνξνχζαλ δειαδή νη δηνλπζηαθνί ηερλίηεο πνπ εηνίκαδαλ ηηο παξαζηάζεηο θη εδψ απνζεθεχνληαλ ην απαξαίηεην πιηθφ, θνπζηνχκηα, κάζθεο, εγθχθιεκα, αηψξα, βξνληείν, αζηξαπείν θ.ιπ. ηα δχν εζσηεξηθά δσκάηηα θπθινθνξνχζαλ νη ππνθξηηέο θαη ν ζθελνζέηεο ζα ιέγακε ζήκεξα, πνπ δίδαζθε ην έξγν. Με εζσηεξηθέο ζχξεο ηα δχν απηά δσκάηηα

42 42 επηθνηλσλνχζαλ κεηαμχ ηνπο θαη ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ηελ εηνηκαζία ησλ ππνθξηηψλ, πξηλ βγνπλ ζηελ παξάζηαζε γηα λα παίμνπλ ην ξφιν ηνπο. Ήηαλ κ άιια ιφγηα ηα ζεκεξηλά θακαξίληα. Μεηά απφ έλαλ αηψλα ζην α κηζφ ηνπ 2 αη. π.υ. ε ζθελή ζπκπιεξψζεθε. Γχν κέηξα κπξνζηά απφ ην ζπλνιηθφ νηθνδφκεκα, πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο βέβαηα, θαηαζθεπάζηεθε κία θηνλνζηνηρία ζπλνιηθνχ κήθνπο 20,00 κ. Παηάεη πάλσ ζε κία επζπληεξία χςνπο 0,30 κ. απφ θπβφιηζνπο άζπξνπ καξκάξνπ, ε νπνία είλαη ζεκειησκέλε πάλσ ζε ζεηξά νγθσδψλ πσξφιηζσλ. Ζ θηνλνζηνηρία απηή απνηειείηαη απφ 6 παξαζηάδεο θαη 6 κνλνιηζηθνχο δσξηθνχο εκηθίνλεο, ζε παξάηαμε. Οη δσξηθνί εκηθίνλεο θνξπθψλνληαλ ζηελ πάλσ ηνπο απφιεμε κε δσξηθά θηνλφθξαλα. Ζ θαηαζθεπή απηή είλαη ην ιεγφκελν πξνζθήλην ηεο ζθελήο. Μεξηθή άπνςε πξνζθελίνπ (2000). Πάλσ ζηνπο 6 δσξηθνχο εκηθίνλεο θαη ζηνπο 6 πεζζνχο ζηεξηδφηαλ ν δσξηθφο ζξηγθφο, δειαδή νγθψδε επηζηχιηα δηαθνζκεκέλα κε ζηαγφλεο θαη πάλσ ζ απηά ηξίγιπθα θαη κεηφπεο.. Ο δσξηθφο ζξηγθφο ήηαλ ηνπνζεηεκέλνο δξνκηθά θαη έβαηλε παξάιιεια πξνο ηε

43 43 ζθελή. Γηα ζηαηηθνχο ιφγνπο θαηά δηαζηήκαηα έκπαηλαλ θάζεηα κπινθ καξκάξσλ, ηα νπνία ζπλέδεαλ ηελ θηνλνζηνηρία κε ηνλ κπξνζηηλφ ηνίρν ηεο ζθελήο. Σα καξκάξηλα απηά κπινθ νλνκάδνληαλ ζηελ αξραηφηεηα κεηέσξνη ζξάλνη θαη έκνηαδαλ κε ηα δνθάξηα ησλ ζχγρξνλσλ νηθνδνκψλ. Γηα αζθαιή αληηζηήξημε ησλ κεηέσξσλ ζξάλσλ εληζρχζεθε απηή ηελ επνρή ν κπξνζηηλφο ηνίρνο ηεο ζθελήο κε κηα εζσηεξηθή ζεηξά πσξφιηζσλ ζε ηξφπν ψζηε ην ζπλνιηθφ πάρνο ηνπ λα δηπιαζηαζηεί. Πάλσ απφ ηα επηζηχιηα θαη ηνπο κεηέσξνπο ζξφλνπο ηνπνζεηνχληαλ μχιηλεο ηξαβέξζεο θαη ζαλίδηα. Έηζη δηακνξθψλνληαλ ην μχιηλν παηάξη. Τπεξείρε απφ ην δάπεδν ηνπ ηζνγείνπ γχξσ ζηα 3,00 κ. θαη ήηαλ θάηη ζαλ θαξδχ ζχγρξνλν κπαιθφλη. Σν παηάξη απηφ ήηαλ ην ινγείν ηεο αξραίαο παξάδνζεο φπνπ έπαηδαλ νη αξραίνη ππνθξηηέο, νη νπνίνη αλέβαηλαλ εθεί απφ εζσηεξηθέο μχιηλεο θιίκαθεο. Σα ελδηάκεζα θελά κεηαμχ ησλ εκηθηφλσλ ηνπ πξνζθελίνπ θαιχπηνληαλ κε δσγξαθηθνχο πίλαθεο πνπ είραλ ζρέζε κε ηελ πινθή θάζε έξγνπ. Δίλαη ηα γλσζηά απφ ηελ παξάδνζε ζηπινπηλάθηα. Οη ζεαηέο δειαδή δελ έβιεπαλ ηελ παιηά πψξηλε πξφζνςε ηεο αξραηφηεξεο ζθελήο. Σν πξνζθήλην είρε ηξεηο εηζφδνπο πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο ζηνλ ίδην άμνλα κε ηηο εηζφδνπο ηεο ίδηαο ηεο ζθελήο. Οη είζνδνη ηνπ πξνζθελίνπ πξνεμείραλ απφ ηελ επζπληεξία πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο θαηά 0.70 κ. πεξίπνπ. ηελ πξνεμνρή απηή, εθαηέξσζελ ηεο ζχξαο ηνπνζεηήζεθαλ κνλνιηζηθνί δσξηθνί θίνλεο, έμη ηνλ αξηζκφ. Πάλσ ζηηο θνιφλεο ηνπνζεηνχληαλ ρσξηζηά επηζηχιηα θαη ηξίγιπθα κε κεηφπεο. Απηφ έγηλε βέβαηα γηα λα δνζεί κεγαινπξέπεηα ζηηο εηζφδνπο ηνπ πξνζθελίνπ. Ζ ηξίηε νηθνδνκηθή θάζε ηεο ζθελήο ρξνλνινγείηαη ζηα ρξφληα ηνπ ξσκαίνπ απηνθξάηνξα Οθηαβηαλνχ Απγνχζηνπ (28 π.υ.- 14 κ.υ.) θαη ηνπ δηαδφρνπ ηνπ απηνθξάηνξα Σηβεξίνπ (14-31 κ.υ.). Ο Οθηαβηαλφο Αχγνπζηνο αλαγνξεχζεθε εδψ ζε άξρνληα ηνπ Κνηλνχ ησλ Θεζζαιψλ θαη θαίλεηαη φηη πξνζέθεξε πνιιέο επεξγεζίεο ζηε Λάξηζα, εθηφο απφ ηα πξνλφκηα ηεο Αugusta πνπ ηηο είρε απνλείκεη. ην κέησπν ηνπ θεληξηθνχ γείζνπ ηνπ δσξηθνχ ζξηγθνχ νη Λαξηζαίνη αλέγξαςαλ ζε αληαπφδνζε κεγάιε ηηκεηηθή επηγξαθή:

44 44 «Ο Γάκνο Λαζζαίνπλ απηνθξάηνξα Καίζαξα ζεφλ ζεβαζηφλ ζεφπαηδα κέγηζηνλ ηνλ θηίζηαλ θαη επεξγέηαλ θαη ζνπηείξα». Σν ίδην ζπλέβε θαη κε ηνλ απηνθξάηνξα Σηβέξην, ηνλ νπνίν ηίκεζαλ κε αξθεηέο κλεκεηψδεηο επηγξαθέο. Ζ κία απ απηέο πνπ ζψζεθε αιψβεηε είλαη ε αθφινπζε: «Ο Γάκνο ν Λαζζαίνπλ Σηβέξηνλ Καίζαξα ζεφλ ζεβαζηφλ ηνλ θηίζηαλ θαη επεξγέηαλ». πσο ζα παξαηεξείηε ηα θείκελα είλαη γξακκέλα ζηε ζεζζαιηθή δηάιεθην. Μέρξη ηψξα γλσξίδακε ηελ ρξήζε ηεο ζεζζαιηθήο δηαιέθηνπ ζηα επίζεκα έγγξαθα ηεο Λάξηζαο κέρξη ηα κέζα ηνπ 2 νπ αη. π.υ. Απφ εθεί θαη πέξα ρξεζηκνπνηείηαη θη εδψ ε ειιεληζηηθή θνηλή. Φαίλεηαη φηη ζηηο επηγξαθέο απηέο, πηζαλφλ ιφγσ ησλ πνιχ πςειψλ πξνζψπσλ πνπ ηηκνχληαλ, επαλέθεξαλ ηελ παιηά ζεζζαιηθή γιψζζα γηα ιφγνπο ηδηαίηεξεο ηηκήο. Πξέπεη αθφκα λα πξνζέμνπκε ηελ πάλσ επηθάλεηα ησλ καξκάξσλ. Έρνπλ ηφξκνπο γηα ηελ έλζεζε ράιθηλσλ αλδξηάλησλ ησλ ξσκαίσλ απηνθξαηφξσλ, πνπ έζηεζαλ νη αξρέο ηεο Λάξηζαο πξνο ηηκήλ ηνπο. Σε ξσκατθή πεξίνδν ε ζθελή έρεη ππνζηεί ζνβαξή αιινίσζε. Καζαηξέζεθε ε κπξνζηηλή πιεπξά πσξφιηζσλ ησλ πιατλψλ δσκαηίσλ θαη αληηθαηαζηάζεθε κε καξκάξηλε επέλδπζε. Σψξα πξνζηέζεθαλ ζπκθπείο ζηνπο καξκάξηλνπο θπβφιηζνπο δσξηθνί εκηθίνλεο, νη νπνίνη επηζηέθνληαλ κε δσξηθά εκηθηνλφθξαλα. Έηζη, βιέπνπκε ζήκεξα απφ ηξείο δσξηθνχο εκηθίνλεο ζηε ζέζε ηνπο, ζηελ αλαηνιηθή θαη δπηηθή εμσηεξηθή πιεπξά ηνπο θαη έμη βφξεηα, πξνο ηελ πιεπξά ηεο νξρήζηξαο. Άπνςε αλαηνιηθήο θαη δπηηθήο εμσηεξηθήο πιεπξάο ηεο ζθελήο (2000)

45 45 ηηο γσλίεο ηνπ αλαηνιηθνχ θαη δπηηθνχ δσκαηίνπ ηψξα ιαμεχηεθαλ ηέζζεξηο πεζζνί. Αθφκα, πξνζηέζεθε ν δεχηεξνο φξνθνο ηεο ζθελήο θαη ην ζπλνιηθφ χςνο ηεο ήηαλ γχξσ ζηα 8.5 κ. Σν πιήζνο ησλ καξκάξσλ πνπ έρεη θαηαπέζεη είλαη ηεξάζηην. Πέξα απφ ηα αξρηηεθηνληθά απηά κνηίβα ππήξμε απηή ηε πεξίνδν θαη πινχζηα δσγξαθηθή δηαθφζκεζε ηεο επηθάλεηαο ησλ ηνίρσλ, ζηνπο δσξηθνχο εκηθίνλεο ηνπ πξνζθελίνπ θαη ηδηαίηεξα ζην δσξηθφ ζξηγθφ. Σν πξνζθήλην απηή ηελ πεξίνδν αλακνξθψζεθε. Σν παιηφ μχιηλν παηάξη αληηθαηαζηάζεθε απφ καξκάξηλα θαηλψκαηα. Σψξα πάλσ ζηελ εληαία καξκάξηλε επηθάλεηα ηνπ παιηνχ μχιηλνπ ινγείνπ ηνπνζεηήζεθαλ αδξηάληεο, θίνλεο κε αλάγιπθε θπηηθή δηαθφζκεζε θαη εκηθπθιηθή εμέδξα πξνο ηηκή ησλ πςειψλ αμησκαηνχρσλ ηε Ρψκεο πξνθεηκέλνπ λα παξαθνινπζνχλ κνλνκαρηθνχο αγψλεο. Δίλαη ζρεδφλ βέβαην φηη ε ζηέγε ηεο ζθελήο ήηαλ αεησκαηηθή κ έλα ηεξάζηην αέησκα ζηε κέζε θαη δχν κηθξφηεξα ζηα πιατλά κε ηε κνξθή λαΐζθσλ. Μέρξη ηψξα ζεσξνχζακε πηζαλφ φηη ηα ηχκπαλα ησλ αεησκάησλ ζα δηαθνζκνχληαλ κε ηξεηο καξκάξηλεο αλάγιπθεο αζπίδεο πνπ είραλ επηζεκαλζεί αλάκεζα ζηα εξείπηα. Απηφ φκσο πξηλ απφ ιίγν θαηξφ δηαςεχζηεθε. Γηφηη ζην κεηαμχ βξέζεθαλ άιιεο ηξεηο καξκάξηλεο αζπίδεο θαη έρνπκε ζπλνιηθά έμη. Αλαγθαδφκαζηε έηζη λα εηθάζνπκε φηη νη αζπίδεο απηέο πξέπεη λα δηαθνζκνχζαλ ή ηνπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο ησλ παξφδσλ ή λα ππήξρε ζηελ αξηζηεξή πάξνδν θάπνην κλεκείν κ αζπίδεο ζαλ απηφ πνπ βξέζεθε ζηηο αλαζθαθέο ηνπ Γίνλ Πηεξίαο. ηνλ εξεηπηψλα ηεο ζθελήο βξέζεθε αλάκεζα ζηα αξρηηεθηνληθά κέιε θαη έλα πιήζνο άιισλ καξκάξσλ πνπ ζπγθεληξψζεθαλ εθεί απφ ηνπο λεψηεξνπο ρξήζηεο ηνπ ρψξνπ, φπσο ππνπφδηα πξνεδξηψλ (επίζεκσλ εδξάλσλ), επηγξαθέο, ζηξνγγπιά, βάζξα αλδξηάλησλ επσλχκσλ κνλνκαρψλ θαη άιια πνιιά.. Δίλαη ε επνρή πνπ ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο δε ρξεζηκνπνηείηαη πηα γηα ζθεληθνχο αγψλεο. Έρεη ήδε κεηαηξαπεί απφ ηελ επνρή ηνπ Απγνχζηνπ θαη πέξα ζε αξέλα γηα ηελ ηέιεζε θπξίσο κνλνκαρηθσλ αγψλσλ. Ζ εηθφλα ηνπ κλεκείνπ απηή ηελ επνρή καο νδεγεί θαηά αλάγθε ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ καο δίλεη ην 2 αη. κ.υ. ν Απνπιήηνο κε ην δηάζεκν ζε φιε ηε ξσκατθή απηνθξαηνξία κπζηζηφξεκα ηνπ «Μεηακνξθψζεηο» ή «Υξπζφο

46 46 Γάηδαξνο». Ο Απνπιήηνο γλψξηδε πάξα πνιχ θαιά ηηο Λαξηζατθέο κνλνκαρίεο θαη αλαθέξεηαη πνιιέο θνξέο ζ απηέο. Απηή ηελ επνρή άξρηζε θαη κηα ζηαδηαθή βεβήισζε ηνπ κεγαιεηψδνπο κλεκείνπ. Σξχπεο δηαλνίγνληαη πάλσ ζηα εδψιηα γηα ηελ ηνπνζέηεζε ζθηαδίσλ πξνζηαζίαο απφ ηνλ ήιην. Ολφκαηα γξάθνληαη θαη μαλαγξάθνληαη ζην ίδην ζεκείν απφ ηνπο εθκηζζσηέο ησλ ζέζεσλ. Απηέο νη κεηαηξνπέο γηα ηελ αξραηφηεηα ζα ήηαλ αζθαιψο «χβξηο» θαη ζα επηβάιινληαλ βεβαίσο απφ ηα δηθαζηήξηα απζηεξέο πνηλέο. Σψξα ζην επηζέαηξν θάζνληαλ κφλν νη δνχινη θαη νη γπλαίθεο. Σν ζέαηξν παχεη λα έρεη ηνλ παιηφ δξακαηηθφ ραξαθηήξα, θαη κεηαβάιιεηαη νπζηαζηηθά ζε ηζίξθν. Σελ ίδηα πεξίνδν νη Λαξηζαίνη θαηαζθεπάδνπλ ην ιηηφ β ζέαηξν γηα ηε ζπλέρηζε ησλ ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε άιισλ πλεπκαηηθψλ εθδειψζεσλ. Οη αξραίεο επηγξαθέο ζπλεγνξνχλ γηα απηφ θαζφζνλ κηινχλ κε ζαθήλεηα φηη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Ρσκαηνθξαηίαο ζηε κεγάιε παλζεζζαιηθή γηνξηή ηεο Λάξηζαο, ηα Διεπζέξηα, ηεινχληαλ παξάιιεια κε ηνπο ηππηθνχο αγψλεο ζηνλ Ηππφδξνκν θαη αγψλεο πνίεζεο, ρνξνχ θαη κνπζηθήο. Τςεινί επηζθέπηεο ηεο Λάξηζαο έρνπλ θαηά θαηξνχο εθθξάζεη ην ζαπκαζκφ ηνπο γηα ην αξραίν ζέαηξν. Μπνξεί λα αλαινγηζζεί θαλείο ηη ζα ζπκβεί φηαλ ην κλεκείν νινθιεξσζεί θη αλαζηεισζεί. ρη κφλν ζ αλπςψζεη ην πνιηηηζκηθφ επίπεδν ηεο πφιεο θαη ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, κε πςεινχ επηπέδνπ εθδειψζεηο αιιά θαη ζα γίλεη πφινο έιμεο θαη ησλ απιψλ επηζθεπηψλ. Δδψ αμίδεη λα εηπσζεί θαη ην εμήο: θαη άιιεο πφιεηο ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν δηαζέηνπλ αξραία ζέαηξα, θακηά φκσο εθηφο απφ ηελ Λάξηζα δελ έρεη ην ζέαηξν κέζα ζηνλ πνιενδνκηθφ ηζηφ ηεο θαη κάιηζηα ζην θέληξν ηεο.

47 47 ΥΔΓΗΑΣΗΚΖ «ΑΠΟΚΑΛΤΦΖ» ΣΟΤ ΑΡΥΑΗΟΤ ΘΔΑΣΡΟΤ. Η αποηύπωζη και η ζτεδίαζη έγινε από ηοσς σπαλλήλοσς ηης ΙΔ ΔΠΚΑ Γημήηριο Καραγκούνη - Αρτιηέκηονα Μητανικό και Παναγιώηη Γκένα. Σνπνγξαθηθφ δηάγξακκα πεξηνρήο αξραίνπ ζεάηξνπ (1978) Σκήκα ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (1981)

48 Σκήκα ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (1983) 48

49 Σνκέο ζην ρψξν ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (1983). 49

50 50 Σνπνγξαθηθφ δηάγξακκα πεξηνρήο αξραίνπ ζεάηξνπ (1987) Σκήκα ηεο ζθελήο ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ (1987)

51 51 Σκήκα αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (1987). Αξραίν ζέαηξν Λάξηζαο (1987)

52 52 Σκήκα αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (1994). Σκήκα αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (1994).

53 53 Σκήκα αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (1995).

54 54 Απνηχπσζε αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (1997). Απνηχπσζε αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο (2000).

55 Σνπνγξαθηθφ δηάγξακκα επξχηεξεο πεξηνρήο ρψξνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. 55

56 56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΤΣΖΜΑΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟ ΚΑΘΟΡΗΜΟ ΔΗΓΗΚΟΣΔΡΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ 3.1. Ζ Αξρηηεθηνληθή ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ Ζ δεκηνπξγία ηνπ ζεάηξνπ νθείιεηαη εμ νινθιήξνπ ζηνπο Έιιελεο. Απφ ηνλ 18ν - 17ν π.υ. αηψλα δηαθξίλνπκε κηα πξψηκε ζεαηξηθή δηακφξθσζε ζηηο κεγάιεο βαζκίδεο δπν θάζεησλ δηεπζχλζεσλ ζην ΒΑ ηκήκα ηεο Κλσζνχ, φπσο θαη ζηε Φαηζηφ (20νο, 17νο αηψλαο π.υ.) ε κλεκεηψδε, θαηαζθεπή βαζκίδσλ έρεη ραξαθηήξα παξαθνινχζεζεο ηειεηνπξγηψλ θαη ζεακάησλ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ ζεάηξνπ νθείιεηαη εμ νινθιήξνπ ζηνπο Έιιελεο. Με αθεηεξία ηα άζκαηα θαη ηνπο ρνξνχο ηεο ιατθήο ιαηξείαο ηνπ ζενχ Γηνλχζνπ, ε εμέιημε έθεξε ηελ ηξαγσδία θαη ηα κεγάια πνηεηηθά δξάκαηα ηεο θιαζζηθήο πεξηφδνπ. Οη παξαζηάζεηο είραλ πάληνηε ζξεζθεπηηθφ ραξαθηήξα θαη ηδηαίηεξα ιατθφ. Δπίζεο είραλ άκεζε ζρέζε κε ηνλ ρνξφ, ηελ κνπζηθή θαη ηα κεγάια κπζνινγηθά ζέκαηα ησλ Διιήλσλ. Σα ζέαηξα πνπ έρνπλ δηαζσζεί, έρνπλ πάληνηε ζρεδφλ ζρέζε κε έλα ηεξφ (Δπίδαπξνο, Γειθνί, Ακθηάξεηνλ) ή κε έλα λαφ ηνπ Γηνλχζνπ (Αζελψλ). Αξγφηεξα, ζέαηξα απέθηεζαλ φιεο νη πφιεηο, φκσο πάληα κε ζξεζθεπηηθφ ζθνπφ. Ζ αξρηθή κνξθή ηεο δηνλπζηαθήο, ιαηξείαο εξκελεχεη απφιπηα ηελ δηάηαμε ησλ ζεάηξσλ. Σα πξψηα θαη παιαηφηεξα ζηνηρεία ήηαλ ηα ρνξηθά άζκαηα θαη νη νξρήζεηο ζε θχθιν. Δηζη, ε πην παιηά κνξθή ήηαλ ελφο ηζνπεδσκέλνπ θπθιηθνχ ππαίζξηνπ ρψξνπ, ηεο νξρήζηξαο. ην κέζνλ ήηαλ ε Θπκέιε, έλαο βσκφο δειαδή ηνπ ηηκψκελνπ ζενχ, ηνπ Γηνλχζνπ. Μπξνζηά απφ ηνλ βσκφ θαζφηαλ, νη κνπζηθνί πνπ έπαηδαλ απινχο. Γχξσ απφ ηελ νξρήζηξα καδεπφηαλ θφζκνο γηα λα δεη ηνλ ρνξφ θαη λα αθνχζεη ηα άζκαηα θαη ηελ κνπζηθή. Έλα νκφθεληξν πξαλέο γηα ηνπο ζεαηέο, δεκηνχξγεζε ηελ έλλνηα ηνπ θνίινπ, πνπ ζα είλαη γηα πάληα ην γλψξηζκα ηνπ θιαζζηθνχ ζεάηξνπ.

57 57 Ζ θαηαζθεπή ηνπ νινθιεξψλεηαη ηνλ 4ν αηψλα π.υ., ην δε κέγεζνο κεγαιψλεη απφ ηελ θιαζηθή σο ηελ ξσκατθή πεξίνδν. Σα ζέαηξα θηίδνληαλ θνληά ζηα θέληξα ηεο θνηλσληθήο δσήο, ηελ Αθξφπνιε (Αζήλα, Λάξηζα, Αξγνο), ηελ αγνξά, ην ζηάδην, ην Βνπιεπηήξην, ηα ηεξά. πρλά ζρεηίδνληαη κε ηελ νρχξσζε (Γσδψλε, πάξηε, Ν. Πιεπξψλα), ελψ θηινμελνχζαλ θαη άιιεο ιεηηνπξγίεο, φπσο ζπλεδξηάζεηο, κνπζηθνχο αγψλεο δηθαζηήξην (Πξηήλε). Πάληνηε φκσο ήηαλ απφιπηα εληαγκέλα ζην ηνπίν, ελψ πξνζέθεξαλ εμαηξεηηθή ζέα. Σν ζέαηξν ηεο Αηγείξαο ζηελ Αθξάηα Αραίαο Σν θνίιν Σν θνίιν πξννξίδεηαη γηα ην θνηλφ, θαη είλαη δεκηνχξγεκα ηνπ 5νπ π.υ. αηψλα. Έρεη κεγάιε ρσξεηηθφηεηα, σο άηνκα.

58 58 Ζ θιίζε ηεο γξακκήο ηνκήο ηνπ θνίινπ δελ είλαη ζε φια ηα ζέαηξα ε ίδηα, νχηε ν πξνζαλαηνιηζκφο αθνινπζεί έλα ζπγθεθξηκέλν θαλφλα, θαίλεηαη φκσο φηη θαη ηα δπν απηά εμαξηηφηαλ απφ ην πξνζθεξφκελν έδαθνο. Πξνηηκνχζαλ πάλησο ηνλ λφηην πξνζαλαηνιηζκφ. Σν θνίιν, δηακνξθσλφηαλ ζηελ πιαγηά ηνπ πςψκαηνο θαη ζπκπιεξσλφηαλ κε ζπζζψξεπζε γαηψλ, ηηο νπνίεο ζηήξηδαλ αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη. Ζ ζπκπιήξσζε θαίλεηαη φηη γηλφηαλ θαη κε μχιηλεο θαηαζθεπέο (ηθξία) πνπ εγθαηαιείθζεθαλ φκσο, κεηά απφ αηπρήκαηα (φπσο ηνπ 498 π.υ.). Οη ζεαηέο παιαηφηεξα θαζφηαλ πάλσ ζην ρψκα ή ζε μχιηλα θαζίζκαηα. Σα ζέαηξα κε ιίζηλα εδψιηα εκθαλίδνληαη ηνλ 4ν π.υ. αηψλα. Καηά ηελ κεγάιε επνρή ηεο ηξαγσδίαο, ην θνίιν ήηαλ αθφκα απφ ρψκα. ρεδφλ πάληα, ην θνίιν αλαπηχζζεηαη ζε ηκήκα ηεο πεξηθέξεηαο ιίγν κεγαιχηεξν απφ ην εκηθχθιην. Τπάξρνπλ ζέαηξα πνπ ηα πξφζζεηα ηκήκαηα έρνπλ θαηαζηξαθεί (φπσο ηνπ Πεξγάκνπ) κε απνηέιεζκα ηελ δηαηήξεζε ησλ εδσιίσλ κφλν απφ κέζνλ. Τπάξρεη επίζεο παξάδεηγκα θνίινπ ιαμεπκέλνπ ζην βξάρν, κε εδψιηα ζεαηψλ δηακνξθσκέλα ζηελ θπζηθή πέηξα (Αξγνο). Τπάξρεη ηέινο πεξίπησζε πνπ ην ζχλνιν ηνπ θνίινπ έρεη γίλεη πάλσ ζε ηερλεηή επίρσζε (ζεάηξνπ Μαληηλείαο). ηελ Δξέηξηα έρνπκε επέθηαζε ηνπ θνίινπ, κε ηερλεηή επίρσζε πξνο ηα επάλσ. Σα νκφθεληξα ζε θάηνςε θαζίζκαηα ηνπ θνίινπ ρσξίδνληαη κε ζηελέο θιίκαθεο αθηηλνεηδψο δηαηεηαγκέλεο ζε ηνκείο, πνπ νλνκάδνληαη θεξθίδεο. Δλαο νξηδφληηνο δηάδξνκνο νκφθεληξνο κπνξνχζε λα ρσξίδεη ην θνίιν θαζ χςνο. Ο δηάδξνκνο απηφο νλνκάδεηαη δηάδσκα. Σα δηαδψκαηα ζπρλά εληάζζνληαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ πεξηβάιινληνο ρψξνπ ηεο πφιεο ή ηνπ ηεξνχ. Δηζη βιέπνπκε ζην Γηνλπζηαθφ λα απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ πεξηπάηνπ, ελψ ζηνπο Γειθνχο ην δηάδσκα δίλεη πξφζβαζε ζε κηα απφ ηηο εμφδνπο ηνπ ηεξνχ. ηε Γσδψλε έρνπκε ζχλδεζε ησλ παξφδσλ κε πχξγνπο, νη νπνίνη έρνπλ θαηαζθεπαζηεί αλά δπν ζε θάζε αλαιεκκαηηθφ ηνίρν, πνπ ππάξρεη πξνο ηελ κεξηά ησλ παξφδσλ. Ζ πξφζβαζε ζηνπο πχξγνπο γίλεηαη εμσηεξηθά κέζσ θιηκάθσλ, ελψ ην επάλσ δηάδσκα επηθνηλσλεί κε ηελ εγγχο ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ πεξηνρή, ε νπνία έρεη ρξήζε πεξίδξνκνπ, αθνχ ηα πιάγηα αλαιήκκαηα

59 59 δηακνξθψλνληαη κε ηελ πξνζζήθε γσλησδψλ πξνεμνρψλ, σο πξφζζεηνο νρπξσκαηηθφο πεξίβνινο, καδί κε ηα αλαιήκκαηα θαη ηνπο πχξγνπο ηεο πιεπξάο ησλ παξφδσλ. Απηφο εληζρχεη ηελ άκπλα παξά ηελ ΝΓ πχιε ηεο αθξφπνιεο, κε ηελ νπνία βξίζθεηαη ζε επαθή. Σν θάησ κέξνο ηνπ θνίινπ νλνκάδεηαη ζέαηξν, θαη ην επάλσ επηζέαηξν. Αιινηε ζπλαληάκε έλα επηζέαηξν (Γήινο, Ρφδνο, Γειθνί, Μίιεηνο) θαη άιινηε δπν (Μεγαιφπνιε, Γσδψλε, Αξγνο, Πέξγακνο, Δθεζνο, Σαπξνκέληνλ). πρλά απηά είλαη πξνζζήθεο. Πνιιά επηζέαηξα, έρνπλ πξφζζεηεο ελδηάκεζεο θιίκαθεο. ηελ άλσ απφιεμε ηνπ θνίινπ ελίνηε ζρεκαηηδφηαλ πεξηκεηξηθφο δηάδξνκνο κε ζηνά, ν πεξίπαηνο. Σν εμσηεξηθφ θπθιηθφ αλάιεκκα κπνξνχζε (ζε ζπάληεο πεξηπηψζεηο) λα εληζρχεηαη απφ πχξγνπο φπσο ζην ζέαηξν ηεο Γσδψλεο. πρλά ην επηζέαηξν πεξηνξίδεηαη ζε ζρέζε κε ην ζέαηξν, κε κείσζε πιάηνπο ησλ αθξαίσλ θεξθίδσλ, γηα ηνπο εμήο ιφγνπο: α) Απνθπγή ςειψλ αλαιεκκάησλ (Πεξγάκνπ, Αηγείξαο), β) Μέξνο ησλ αθξαίσλ θεξθίδσλ ηνπ επηζεάηξνπ, δηαηίζεηαη γηα πξνζβάζεηο ζηα δηαδψκαηα (Δπηδαχξνπ, πάξηεο, Μεγαιφπνιεο), γ) Αλαγθαηφηεηα εγγξαθήο ηνπ θνίινπ ζε δεδνκέλν πεξίγξακκα (Γειθψλ, Ρφδνπ). Μεηαμχ ηεο ζθελήο θαη ησλ πιεπξηθψλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ ηνπ θνίινπ, ζρεκαηίδνληαη δχν δηάδξνκνη πνπ νλνκάδνληαη πάξνδνη. Απφ ηηο παξφδνπο εηζέξρνληαη ζην ζέαηξν θαη νη ζεαηέο. Οξηζκέλεο θνξέο νη πάξνδνη θιείλνπλ κε απιέο πχιεο (Πξηήλε) ή κε δηπιέο (Δπίδαπξνο, Γσδψλε, Χξσπφο), απφ ηηο νπνίεο ε κηα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ είζνδν ζεαηψλ θαη ε άιιε γηα ηελ είζνδν ησλ εζνπνηψλ. ηελ ξσκατθή επνρή νη πάξνδνη δηακνξθψλνληαη κε ζνισηνχο ζθεπαζηνχο δηαδξφκνπο. Σα δπν πέξαηα ηνπ θνίινπ, πξνο ηελ πιεπξά ησλ παξφδσλ δηακνξθσλφηαλ επίζεο κε κεγάινπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο, πνπ έπαηξλαλ ζε φςε ζρήκα ηξηγσληθφ. Μηα επίζηεςε ιίζηλε, κε εηδηθή δηαηνκή, πξνζηάηεπε ηα αλαιήκκαηα απηά απφ ηε βξνρή θαη φξηδε ην πιεπξηθφ φξην ηεο αθξαίαο θιίκαθαο ζε θάζε ζεηξά. Οη αξραίνη Έιιελεο ζε αληίζεζε πξνο

60 60 ηνπο Ρσκαίνπο, πνηέ δελ εθήξκνζαλ θηηζηά ζπζηήκαηα ππνδνκψλ θάησ απφ ην θνίινλ, ή ηξφπνπο εθθέλσζεο ηνπ θνίινπ κε πνιιέο εμφδνπο. Σν ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ (Αζθιεπείνλ) θαη ε ζθελή ηνπ ζηε β θάζε ηεο αλνηθνδφκεζήο ηνπ, ηεο Διιεληζηηθήο πεξηφδνπ.

61 Ζ νξρήζηξα Ζ νξρήζηξα θαηαζθεπάδεηαη πιήξεο θχθινο. Με θπθιηθέο ραξάμεηο είλαη ζπαληφηαηεο (Πξηήλεο, Θνξηθνχ). Οηαλ ην πξνζθήλην είλαη πξνζζήθε ζηε ζθελή, ηέκλεηαη απφ απηφ (Γήινο, Μαληηλεία, Μεγαιφπνιε, Βνησηηθφο Οξρνκελφο). Σν θπθιηθφ ζρήκα θαηάγεηαη απφ ην ρνξφ θαη ηνπο δηζπξάκβνπο (νξρνχκαη = ρνξεχσ), πνπ έρνπλ πεξηγξαθεί σο θχθιηνη ρνξνί, ζε αληίζεζε κε ηελ ηξαγσδία, ηε ζάηηξα θαη ηε θσκσδία, φπνπ ε θίλεζε ηνπ ρνξνχ είλαη γξακκηθή θαη ραξαθηεξίδνληαη σο νξζνγψληνη ρνξνί. Ζ κεηάβαζε απφ ηνλ θπθιηθφ ζην γξακκηθφ ρνξφ ζπλαξηάηαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ δξάκαηνο, πνπ έθηαζε ζηελ θιαζηθή ηνπ κνξθή ηνλ 5ν αη., ρσξίο λα εθηνπίζεη ην δηζχξακβν. Ζ θπθιηθή νξρήζηξα ζηα ειιεληθά ζέαηξα ζπλήζσο δελ είρε πιαθφζηξσζε, αιιά ήηαλ παηεκέλε γε. Αξγφηεξα θαηά ηελ Ρσκατθή επνρή, κεξηθά ζέαηξα απέθηεζαλ πιαθφζηξσζε κε θαλνληθέο πιάθεο, (Γηνλπζηαθφ) ή αθαλφληζηεο (π.ρ. Γειθνί). ηελ νξρήζηξα ππάξρεη βσκφο γηα ζπζίεο, ζπλήζσο ζηνλ Γηφλπζν, ε Θπκέιε, ε νπνία φκσο κπνξνχζε λα κεηαθηλείηαη ζηνλ άμνλα ζπκκεηξίαο. ε πνιιά ζέαηξα (Αξγνο, Δξέηξηα, ηθπψλ, Γίν, Μαγλεζία, Σξάιιεηο), ζην θέληξν ηεο νξρήζηξαο θιίκαθα, ε Υαξψλεηνο, επηθνηλσλεί κε ππφγεην δηάδξνκν, ζπλήζσο ζνισηφ, κε ηε ζθελή ή ην πξνζθήλην. Υξεζίκεπε γηα ηελ θίλεζε ησλ ζεψλ ηνπ θάησ θφζκνπ θαη γηα ηελ θάζνδν ζ απηφλ. Ζ απνρέηεπζε ησλ λεξψλ απφ ην θνίιν θαη ηελ νξρήζηξα γίλεηαη κε αγσγνχο, ησλ νπνίσλ νη παξεηέο δηακνξθψλνληαη κε ιίζνπο. Έρνπλ ζρήκα θπθιηθφ, αθνινπζψληαο απηφ ηεο νξρήζηξαο θαη απνκαθξχλνπλ ηα λεξά πξνο ηελ πιεπξά ηεο θιίζεο, ε νπνία είλαη ζπλήζσο πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο, είηε απφ ηε κηα πιεπξά ηεο ζθελήο, είηε απφ ηηο δπν πιεπξέο ηεο, ή θαη θάησ απφ απηήλ (π.ρ. ζέαηξν Αίγεηξαο). Δρεη ζπλήζσο πιάηνο γχξσ ζηα 50 ή 60 εθ. θαη έλα βάζνο 40 κε 50 εθ. Οη αγσγνί θαηαζθεπάδνληαη αλνηθηνί, φπσο π.ρ. ζηε Γήιν, ηε Μεγαιφπνιε, ή πιήξσο ζθεπαζηνί, φπσο ζηελ Δπίδαπξν, ηνπο Γειθνχο θ.α., ε ελ κέξεη θαιππηφκελνη αθήλνληαο αθάιππηα ηκήκαηα γηα ηελ θαιχηεξε είζνδν ησλ νκβξίσλ, φπσο π.ρ. ζηε Γσδψλε, ηηο Οηληάδεο, ην Γηνλπζηαθφ, ην Γίν θ.α. Ζ θάιπςε ησλ αγσγψλ δηεπξχλεη είηε ην ρψξν ηεο ζθελήο, είηε ηνπ

62 62 πεξηκεηξηθνχ ηεο δηαδξφκνπ. Οξηζκέλεο θνξέο ηνπνζεηείηαη ηάθξνο θαη εκπξφο απφ ηελ ζθελή. Γχξσ απφ ηελ νξρήζηξα ππάξρεη δηάδξνκνο, ν δηάδξνκνο νξρήζηξαο, γηα ηελ θίλεζε ησλ ζεαηψλ, ζπρλά δηεπξπλφκελνο πξνο ηηο παξφδνπο, γη απηφ θαη ν θχθινο ράξαμεο ηνπ θνίινπ θαη ν θχθινο ηεο νξρήζηξαο δελ είλαη νκφθεληξνη. Αιινηε ηνπνζεηείηαη κεηαμχ νξρήζηξαο θαη πξνεδξίαο, (π.ρ. ζέαηξν Γηνλπζηαθφ, Δπηδαχξνπ, Γσδψλεο, Γειθψλ θ.α.) θαη άιινηε κεηαμχ πξνεδξίαο θαη εδσιίσλ (π.ρ. Γήινπ, Πξηήλεο, Μεγαιφπνιεο) ηνηρεία ραξάμεσλ θνίινπ θαη νξρήζηξαο ηα αξραία ειιεληθά ζέαηξα, ην θνίινλ ππεξβαίλεη ην εκηθχθιην. Ζ δεκηνπξγία κεγαιπηέξσλ ησλ 180 ν θνίισλ θαη ε δηεχξπλζε ηεο θακππιφηεηαο, εμππεξεηνχλ ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο ζθελήο θαη αθνπζηηθέο αλάγθεο. Σελ θπθιηθή νξρήζηξα πεξηβάιιεη ζπλήζσο θπθιηθήο ράξαμεο θνίιν. Οη δπν θχθινη κπνξεί λα είλαη νκφθεληξνη, (φπσο π.ρ. ζηε Μαληηλεία, ηθπψλα, Μεγαιφπνιε θ.α.) κπνξεί θαη φρη. ηε δεχηεξε πεξίπησζε έρνπκε κεηαηφπηζε ηνπ θέληξνπ ηνπ θχθινπ, κε βάζε ην νπνίν έρνπλ ραξαρζεί ηα ζηνηρεία ηνπ θνίινπ, δει. εδψιηα θαη δηαδψκαηα, πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο κε ζπλέπεηα λα κεγαιψλεη πξνο ηελ πιεπξά απηή ε απφζηαζε νξρήζηξαο εδσιίσλ, φπσο π.ρ. ζην ζέαηξν ησλ Οηληάδσλ, φπνπ ην θέληξν ράξαμεο ηνπ θχθινπ ηνπ θνίινπ παξνπζηάδεη κεηαηφπηζε εθαη., πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο ζε ζρέζε κε απηφ ηεο ράξαμεο ηεο νξρήζηξαο, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη αχμεζε ηνπ πιάηνπο ηνπ δηαδξφκνπ κεηαμχ ηεο νξρήζηξαο θαη ηεο πξψηεο ζεηξάο εδσιίσλ, απφ 2.05 κ., πνπ είλαη ζηνλ θχξην άμνλα ηνπ ζεάηξνπ, ζηα 2.60 κ. ζηα πιάγηα. Αληίζηνηρεο ραξάμεηο έρνπλ πνιιά άιια ζέαηξα, φπσο ην Διιεληζηηθφ Κνξίλζνπ θ.α. ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ραξάζζεηαη ην θνίιν κε βάζε θχθιν κηαο αθηίλαο, ν βαζηθφο θχθινο θαηαιακβάλεη πάληνηε ην θεληξηθφ ηκήκα ηνπ θνίινπ, ζπλήζσο κηθξφηεξν ησλ 180 ν. Σν ππφινηπν ηκήκα πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο πέξαλ ηνπ ηνκέα απηνχ ραξάζζεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο: α. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη αθηίλεο κεγαιχηεξεο απφ ηε βαζηθή αθηίλα, φπσο έρνπκε ζηελ πεξίπησζε ηνπ ζεάηξνπ ηεο

63 63 Δπηδαχξνπ, φπνπ ηα δπν λέα θέληξα ζπκκεηξηθά σο πξνο ηνλ θχξην άμνλα ηνπ ζεάηξνπ, απέρνπλ απ απηφλ πεξίπνπ 3,40 κ. Σα θέληξα απηά βξίζθνληαη ζηελ πξνέθηαζε ησλ αθηηλψλ, πνπ ελψλνπλ ην θέληξν ηνπ βαζηθνχ θχθινπ κε ην άθξν ηνπ πξψηνπ εδσιίνπ εζσηεξηθήο πιεπξάο ηεο ηξίηεο απφ ηα άθξα ηνπ ζεάηξνπ θιίκαθαο θαη ηελ πξνέθηαζε ησλ εμσηεξηθψλ αλαιεκκάησλ. Αληίζηνηρε ράξαμε έρεη ην ζέαηξν πάξηεο θαη νξηζκέλα άιια. β. ην εκηθχθιην ηεο βαζηθήο ράξαμεο δεκηνπξγείηαη επέθηαζε πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο θαηά ηελ θαηεχζπλζε ησλ εθαπηφκελσλ, φπσο π.ρ. ζην Γηνλπζηαθφ, ην ζέαηξν Αηγείξαο θ.α. γ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αθνινπζνχληαη πνιππινθφηεξεο ραξάμεηο, ζηελ επέθηαζε πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο, φπσο π.ρ. φηαλ ε βαζηθή ράξαμε ζπλερίδεηαη κε κεγαιχηεξεο αθηίλεο απφ δπν λέα θέληξα κεηαηνπηζκέλα πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο. Δθείλν πνπ βξίζθεη γεληθή εθαξκνγή ζε φιεο ηηο πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο είλαη ην γεγνλφο ηεο αχμεζεο ηνπ πιάηνπο ηνπ δηαδξφκνπ κεηαμχ ηεο νξρήζηξαο θαη ηεο πξψηεο ζεηξάο ησλ εδσιίσλ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν δηάδξνκνο ηνπνζεηείηαη κεηαμχ πξνεδξίαο θαη ηεο ζεηξάο εδσιίσλ, ε πξνεδξία ζπρλά αθνινπζεί ηελ ράξαμε ηεο νξρήζηξαο. Ζ δηεχξπλζε ηνπ δηαδξφκνπ πξφζβαζεο θαη απνρψξεζεο, είλαη κηα ιεηηνπξγηθή αλάγθε, ε νπνία είλαη δπλαηφλ λα επέβαιε ηέηνηεο ραξάμεηο. Δρεη δηαηππσζεί θαη ε άπνςε φηη ε δηεχξπλζε ηεο θακππιφηεηαο εμππεξεηνχζε αθνπζηηθέο ζθνπηκφηεηεο. ηελ πεξίπησζε ηεο Μεγαιφπνιεο ε γσλία ηνπ θνίινπ είλαη 196,2 ν. Ζ αθηίλα ηεο νξρήζηξαο κέρξη ηελ εμσηεξηθή πιεπξά ηεο πεξηκεηξηθήο απνρεηεπηηθήο αχιαθαο, πνπ αξρίδεη ε ζέζε γηα ηα πφδηα ησλ θαζήκελσλ ζηελ πξνεδξία είλαη 15,65 κ. θαη κέρξη ηελ εζσηεξηθή παξεία ηεο αχιαθαο απηήο είλαη 15,15 κ. θαη αληίζηνηρα ε δηάκεηξνο είλαη 30,30 κ. Ζ αθηίλα κέρξη ηελ πξψηε ζεηξά ησλ εδσιίσλ είλαη 17,33 κ. θαη αληίζηνηρα ε δηάκεηξνο 34,66 κ. Οη ραξάμεηο ηεο νξρήζηξαο θαη ηνπ θνίινπ έρνπλ έλα θνηλφ θέληξν. Ο εγθισβηζκφο ηνπ ήρνπ γίλεηαη ζπλήζσο κε αχμεζε ηνπ χςνπο θαη ηεο θιίζεο θαη ηελ πξνζζήθε ζηεγάζηξνπ πάλσ απφ ην πξνζθήλην.

64 64 Οη άμνλεο ησλ θιηκάθσλ, ζπλήζσο δηέξρνληαη απφ ην θέληξν ράξαμεο ηνπ θχθινπ, φπσο ζπκβαίλεη θαη ζηε Μεγαιφπνιε, φπσο δηαπηζηψλνπκε απφ ην ζσδφκελν ηκήκα ησλ εδσιίσλ θαη θιηκάθσλ. Οιεο νη θιίκαθεο, πνπ δηαηξνχλ ην θνίιν, ζπγθιίλνπλ ζην θέληξν. Σν ζέαηξν δηαηξείηαη ζε ελλέα θεξθίδεο αλνίγκαηνο 21 ν, ζεσξψληαο ηηο γσλίεο, πνπ ζρεκαηίδνπλ νη άμνλεο ησλ θιηκάθσλ. Ζ πξνέθηαζε ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο ηνπ δπηηθνχ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ δηέξρεηαη απφ ην θέληξν ηεο ράξαμεο ηνπ θνίινπ, ελψ ζρεκαηίδεη γσλία 5 ν κε ηνλ αλαιεκκαηηθφ ηνίρν ηεο ζθελνζήθεο. Ζ πξνέθηαζε ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο ηνπ αλαηνιηθνχ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ δηέξρεηαη ζε απφζηαζε 0,85 κ. απφ ην θέληξν ηεο ράξαμεο ηνπ θνίινπ. ε πεξίπησζε πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζηε ράξαμε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θέληξα αληίζηνηρα ζπγθιίλνπλ ζ απηά αλάινγα κε ην ηκήκα ζην νπνίν αλήθνπλ, φπσο π.ρ. ζην ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο πνπ νη άμνλεο ησλ θιηκάθσλ ζπγθιίλνπλ ζε άιια ζεκεία. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηνπ ζεάηξνπ ησλ Οηληάδσλ, φπνπ νη άμνλεο ησλ θιηκάθσλ ζπγθιίλνπλ ζε έλα ζεκείν πνπ βξίζθεηαη ζε απφζηαζε 1,45 κ. απφ ην θέληξν ηεο ράξαμεο ηνπ θνίινπ πξνο ην κέξνο ηεο ζθελήο, ελψ ησλ δπν αθξαίσλ θιηκάθσλ νη άμνλεο ζπγθιίλνπλ ζην θέληξν ράξαμεο ηνπ θνίινπ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο νη ραξάμεηο είλαη πεξηζζφηεξν πνιχπινθεο δίλνληαο κηα απηνηειή πεξίπησζε, φπσο π.ρ. ζέαηξα Ζιηδαο, Θνξηθνχ, Υαηξψλεηαο θ.α. Αμίδεη λα αλαθεξζεί ε κεηαβνιή ηεο θιίζεο ζηα ηξία ηκήκαηα ηνπ θνίινπ κεηαμχ ησλ δηαδσκάησλ, κε αχμεζή ηεο απφ θάησ πξνο ηα επάλσ, πνπ παξνπζηάδεη ην ζέαηξν ηεο Δθέζνπ, γεγνλφο πνπ ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε νπηηθή θαη αθνπζηηθή αληηκεηψπηζε ηεο ράξαμεο ηνπ θνίινπ. Σν ζέκα ησλ ραξάμεσλ ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ απαηηεί ζεκαληηθφηεξε δηεξεχλεζε, νπσζδήπνηε φκσο νη πνηθηιίεο ησλ ραξάμεσλ πνπ ππάξρνπλ θαη θαζηζηνχλ θάζε ζέαηξν νπζηαζηηθά κηα κνλαδηθή πεξίπησζε, δελ επηδέρνληαη γεληθεχζεηο, είλαη φκσο δπλαηή ε δηαηχπσζε θάπνησλ γεληθψλ αξρψλ ραξάμεσλ. Οη αξρέο ησλ ραξάμεσλ ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ξσκατθψλ ζεάηξσλ, φπσο απηέο δηαηππψζεθαλ απφ ην Βηηξνχβην, αλ θαη ζε γεληθφηεηεο πξνζεγγίδνπλ ην ζέκα δελ έρνπλ επαιεζεπηεί ζηελ πξάμε ζε

65 65 θαλέλα απφ ηα ζσδφκελα ζέαηξα. Έρνπλ επίζεο δηαηππσζεί θαη άιιεο γεληθέο θαη επί κέξνπο παξαηεξήζεηο, θαζψο θαη ζπζρεηηζκνί ραξάμεσλ θαη αθνπζηηθήο ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ. Σα ζέκαηα απηά απνηεινχλ αληηθείκελν πεξαηηέξσ έξεπλαο Σα εδψιηα Σα θαζίζκαηα ηνπ θνίινπ νλνκάδνληαη εδψιηα θαη έρνπλ δηάθνξεο δηαηάμεηο, αλάινγα κε ηελ πνιπηέιεηα ηεο θαηαζθεπήο θαη ην δηαηηζέκελν πιηθφ. Σα εδψιηα θαηαζθεπάδνληαη καξκάξηλα ή ιίζηλα ζπκπαγή ή θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζχλζεηα κε κηθξφηεξνπο ιίζνπο θάησ θαη επάλσ κεγάινπο (π.ρ. ζέαηξν Αξθαδηθνχ Οξρνκελνχ). ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο νη ιίζηλεο βάζεηο κε ηελ πξνζζήθε θπζηθψλ πξνεθηάζεσλ αλά θαζνξηζκέλα δηαζηήκαηα ζην εκπξφο κέξνο ηνπ θηινμελνχζαλ ζην πάλσ κέξνο ηνπ έδξαλα πηζαλφλ μχιηλα ή καξκάξηλα, ηα νπνία ζην θάησ κέξνο ηνπο είραλ θνίιαλζε θαη θελφ ζην κεηαμχ ησλ εμνρψλ ηεο ζηήξημεο ησλ εδξάλσλ δηάζηεκα. Σέηνηεο εμνρέο ζπλαληάκε ζην ζέαηξν ηεο Πξηήλεο θαη ζε ηκήκα ηνπ ζηηο 4 πξψηεο ζεηξέο ηνπ ζεάηξνπ ηνπ Βνηση. Οξρνκελνχ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε εκπξφζζηα πιεπξά ησλ εδσιίσλ θαηαζθεπάδεηαη θαηαθφξπθε. Ζ πεξίπησζε απηή είλαη πεξηζζφηεξν ζπρλή ζηα ιαμεπκέλα ζην βξάρν εδψιηα (Οηληάδεο, πξαθνχζεο). πρλφηεξε είλαη φκσο ε θαηαζθεπή θνίιαλζεο ζην θάησ κέξνο, πνπ αθήλεη κηα εμνρή νξζνγσληθή ή πξνζεγγίδνπζα ηελ νξζνγσληθή κε θακπχιε ζην θάησ κέξνο, ζην πάλσ ηκήκα, ελψ ην θάησ ηκήκα ιαμεχεηαη ζε εζνρή. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζπλαληάκε θαη θαηαθφξπθεο εμνρέο ζηα άθξα ηεο θεξθίδαο νξζνγσληθήο ή πνιππινθφηεξεο κνξθήο, φπσο π.ρ. ζην Αζθιεπηείν ηεο Πεξγάκνπ. Δηζη δεκηνπξγείηαη κηα εμνρή ζε ζρήκα Π, φπσο ζηε Μεγαιφπνιε θαη ηνλ Αξθαδηθφ Οξρνκελφ ή θαη κε ελδηάκεζεο, φπσο ζην Αξγνο, φπνπ έρνπκε νξζνγσληθέο εμνρέο. Οξηζκέλεο θνξέο ην θάησ ηκήκα ηεο θαηαθφξπθεο πιεπξάο είλαη ζε εμνρή, ψζηε λα έξρεηαη πξφζσπν κε ην εμέρνλ επάλσ ηκήκα (π.ρ. Γηνλπζηαθφ). Σν ηκήκα απηφ ζπλήζσο αλήθεη ζηελ πέηξα, πνπ δηακνξθψλεη ην ρακειφηεξν εδψιην θαη ζπλήζσο ιαμεχεηαη γηα λα δεκηνπξγεζεί ε ππνδνρή γηα ηα πφδηα.

66 66 Ζ ππνδνρή γηα ηα πφδηα άιινηε ιαμεχεηαη ζην πίζσ κέξνο ηνπ θαζίζκαηνο, άιινηε ζρεκαηίδεηαη κε άιιε πέηξα, ε νπνία ηνπνζεηείηαη ρακειφηεξα απφ απηή πνπ ρξεζηκεχεη γηα θάζηζκα, φπσο ζηε Μεγαιφπνιε, ελψ νξηζκέλεο θνξέο αθήλεηαη ρψκα. Δίλαη δπλαηφλ λα κελ ππάξρεη ιάμεπζε θαη ε επάλσ επηθάλεηα ησλ εδσιίσλ λα βξίζθεηαη ζηελ ίδηα ζηάζκε, ηφζν ζηε ζέζε ηνπ θαζίζκαηνο, φζν θαη ηνπ δηαδξφκνπ (π.ρ. ζέαηξν Κνπξίνπ, Οηληάδσλ θ.α.). Ζ ηαπείλσζε απηή ηνπ δηαδξφκνπ, πίζσ απφ ηε ζέζε ηνπ θαζίζκαηνο, έρεη σο ζπλέπεηα ηελ κείσζε ηνπ χςνπο ησλ εδσιίσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο θιίζεο θαη ηνπ χςνπο ηνπ ζεάηξνπ. Σαπηφρξνλα εμαζθάιηδε θαη νηθνλνκία πιηθνχ. ηε Μεγαιφπνιε ε εζνρή απηή είλαη ηεο ηάμεσο ησλ 5 εθ., κε ζπλέπεηα 3 κ. πεξίπνπ κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ χςνπο ηνπ ζεάηξνπ. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε εκπξφο θάζεηε επηθάλεηα ησλ εδσιίσλ παίξλεη κηα θιίζε πξνο ηα κέζα, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη εζνρή ζην θάησ κέξνο, γηα λα δηεπθνιχλνληαη ηα πφδηα, φπσο π.ρ. ζην ζέαηξν Β Λάξηζαο, ην Κνχξην Κχπξνπ, θ.α. ηελ πεξίπησζε ηνπ πξψηνπ ε ηαηλία ηνπ έρεη αθεζεί ζην πάλσ κέξνο ηνπ πξνζψπνπ ησλ εδσιίσλ θαη θάζεηα ζηα άθξα ησλ θεξθίδσλ. Δίλαη θαλεξφ φηη απνθηά ιφγσ ηεο πξνο ηα κέζα θιίζεο δηαθνζκεηηθφ ξφιν θαη θαηαζθεπάδεηαη ρσξίο ζεκαληηθφ βάζνο. Σν θάησ ηκήκα ηνπ πξνζψπνπ, ην νπνίν αληηζηνηρεί ζην ππνθείκελν εδψιην δελ εμέρεη, αιιά είλαη ιαμεπκέλν ζην ηκήκα ηεο ηαπείλσζεο ηνπ δηαδξφκνπ πξφζσπν κε ην εκπξφο ηνπ εδσιίνπ. Σν χςνο ησλ εδσιίσλ ζπλήζσο είλαη εθαηνζηά θαη ην πιάηνο ηνπο πεξίπνπ 70 εθαηνζηά. ρεηηθά κε ηηο δηαζηάζεηο ησλ εδσιίσλ έρνπκε λα αλαθέξνπκε ηα παξαθάησ: Οξηζκέλα απφ ηα χςε γλσζηψλ ζεάηξσλ είλαη ζην Γηνλπζηαθφ 0,33 κ., ζηνλ Πεηξαηά 0,32 κ. ζηελ Πξηήλε 0,325 κ., Κνξίλζνπ 0,33 κ., Οηληάδσλ 0,345 κ., ζηελ Μεγαιφπνιε 0,395 κ. Πιάηνο θαζηζκέλσλ εδσιίσλ έρνπλε ζην Γηνλπζηαθφ 0,33 κ., ζηελ Μεγαιφπνιε 0,26-0,30 κ. θάζηζκα θαη κε ινμή δηακφξθσζε απφηκεζεο ζην πίζσ κέξνο ζπλνιηθά 0,37 κ. Ζ απφζηαζε κεηαμχ ησλ δπν εδσιίσλ είλαη 0,715 κ., ελψ ζην Γηνλπζηαθφ ε απφζηαζε είλαη 0,765 κ. ηελ πεξίπησζε κε θαηαζθεπήο θνίιαλζεο δηαδξφκνπ ζην πίζσ κέξνο ησλ

67 67 θαζηζκάησλ ζηηο Οηληάδεο, ε απφζηαζε ησλ εδσιίσλ είλαη 0,70 κ. Οξηζκέλα ζέαηξα παξνπζηάδνπλ θνηιάλζεηο ζηελ επάλσ επηθάλεηα ησλ εδσιίσλ, φπσο ηνπ Γπζείνπ, ην Β ηεο Πεξγάκνπ θ.α. Οη επηγξαθέο επί ησλ εδσιίσλ είλαη ζπλήζεο πεξίπησζε ζηα ζέαηξα, θαη αλαθέξνληαη ζηα νλφκαηα απηψλ γηα ηνπο νπνίνπο πξννξίδνληαλ ζπλήζσο ζε άξρνληεο, ζε ζενχο, (π.ρ. ζέαηξα Γηνλπζηαθφ, Πφιεο Δπηδαχξνπ, Μηιήηνπ, πξαθνπζψλ θ.α.). Αλαθέξνληαη φκσο θαη ζε ζέκαηα άζρεηα κε ην ζέαηξν, φπσο ε απειεπζέξσζε δνχισλ, φπσο π.ρ. ζην ζέαηξν Λαξίζεο, θαη ζην ζέαηξν Οηληάδσλ. Καηά ηνπο ειιεληζηηθνχο θαη ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο ζπλαληάκε ζε νξηζκέλα ζέαηξα ηελ θαηαζθεπή εηδηθψλ ζεσξείσλ βαζηιηθψλ π.ρ. ζέαηξν Μηιήηνπ, Πεξγάκνπ. Σα ζεσξεία απηά θηινμελνχληαη ζην θέληξν ηνπ θνίινπ θαη ςειφηεξα απφ ηηο πξψηεο ζεηξέο εδσιίσλ (π.ρ. αιακίλαο, Κχπξνπ άλσ ηεο 6εο, Πεξγάκνπ Β άλσ ηνπ 3νπ, Ηεξάπνιεο άλσ ηνπ 2 νπ, Αθξφπνιεο Πεξγάκνπ άλσ ηνπ 1νπ δηαδψκαηνο) Πξνεδξία Πνιιέο θνξέο, ζηηο θαηψηαηεο ζέζεηο ηνπ θνίινπ, έρνπκε πνιπηειή θαζίζκαηα ηηο πξνεδξίεο, κε επηγξαθέο, πξννξηδφκελεο γηα ζπνπδαία πξφζσπα, άξρνληεο θαη ηεξείο. Ζ ζεηξά απηή δηακνξθψλεηαη κε εξεηζίλσηα θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κε εξεηζίρεηξα. Σα εξεηζίρεηξα δηακνξθψλνληαη θακππισηά (Μεγαιφπνιε, Δπίδαπξνο, Αξθ. Οξρνκελφο, πφιε Δπηδαχξνπ), ηξηγσληθά (ηθπψλα, πάξηε, Γχζεην, Αξγνο, Γήινο), ή ίζνπ χςνπο κε εξεηζίλσηα (ηξάηνο). Μεηαμχ ησλ πξνεδξηψλ ηδηαίηεξα μερψξηδε ηνπ ηεξέα ηνπ Γηνλχζνπ, ζην κέζν (Θέαηξν ηνπ Γηνλχζνπ ζηελ Αζήλα, ζέαηξα ηθπψλαο, πάξηεο θ.α.). ην ζέαηξν Χξσπνχ αληί πξνεδξίαο έρνπκε 5 ζξφλνπο εμαηξεηηθήο ηέρλεο, φπσο απηνχο ηνπ ηεξέα ηνπ Γηνλχζνπ Διεπζεξέσο ηνπ Γηνλπζηαθνχ θαη ηεο πλαγσγήο ζηε Γήιν. ην Γηνλπζηαθφ έρνπκε ζηηο 2 πξψηεο ζεηξέο 67 ζξφλνπο, κε πνιπηειέζηεξν φισλ ην ζξφλν ηνπ Γηνλχζνπ Διεπζεξέσο.

68 Ζ ζθελή - ην πξνζθήλην Ζ ζθελή είλαη ρακειφ νξζνγσληθφ θηίξην, αλεμάξηεην, ζην πίζσ κέξνο ηεο νξρήζηξαο. Σν αξρηθφ ζέαηξν δελ είρε αλάγθε ζθελήο. Σελ επέβαιε ε πξφνδνο ηνπ δξάκαηνο. ηελ αξρατθή πεξίνδν ππήξρε έλαο εζνπνηφο (ππνθξηηήο), ν νπνίνο ζπλδεφηαλ κε ην ρνξφ ή αληαπνθξηλφηαλ. Ο Αηζρχινο αχμεζε ηνπο εζνπνηνχο ζε δχν θαη ν νθνθιήο ζε ηξεηο. Βαζκηαία ν ιφγνο ζε βάξνο ηνπ ιπξηθνχ κέξνπο θαη νη ξφινη απμάλνληαη, απαηηνχληαη πιένλ θνζηνχκηα, πξνζσπεία, θιπ. θαη κηα εγθαηάζηαζε δίπια ζηελ νξρήζηξα. Ζ ζθελή ηνπ ζεάηξνπ ηεο Δπηδαχξνπ (ζχκθσλα κε γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ησλ Α. Von Gerkan θαη W. Muller Wiener) ζε ηξηζδηάζηαηε ειεθηξνληθή απεηθφληζε. Ζ ζθελή σο θηίζκα ηππνπνηήζεθε κφλν ζην ηέινο ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ, γηα λα αλαπηπρζεί πιήξσο θαηά ηελ ειιεληζηηθή επνρή. ην θιαζηθφ δξάκα νη ππνθξηηέο παίδνπλ ζηελ νξρήζηξα καδί κε ηνλ ρνξφ θαη δελ πθίζηαηαη θακηά δηαθνξνπνίεζε χςνπο, φπσο γίλεηαη ζην ζεκεξηλφ ζέαηξν.

69 69 Σα εξείπηα ησλ ζθελψλ δείρλνπλ πνηθηιία ζθελψλ, κε επηθξαηέζηεξνπο δπν ηχπνπο: α) Ο παιαηφηεξνο ηχπνο, κε ζπλήζσο ππεξπςσκέλε εμέδξα θαη παξαζθήληα ζην πιάη. β) Ο ηχπνο ηεο ζθελήο κε πξνζθήλην. Σν πξνζθήλην ππήξμε κηα ειαθξά θηνλνζηνηρία ε νπνία ήξζε λα πξνζηεζεί κπξνζηά απφ ηνλ ηνίρν ηεο πξφρεηξεο ζθελήο. Ζ ζηνά απηή ζηηο δπν άθξεο ηεο παξνπζίαδε ζπκκεηξηθέο κηθξέο πξνρσξήζεηο, πνπ νλνκάδνληαη παξαζθήληα (άζρεηα κε ηελ ζεκεξηλή ζεκαζία ηνπ φξνπ). Σν ζχλνιν γηα πνιιά ρξφληα δελ είρε πάξε κηα ηειηθή κνξθή θαη κφλν ζην ηέινο ηεο θιαζζηθήο πεξηφδνπ ηππνπνηήζεθε. Απφ παιαηφηεξα φκσο ην πξνζθήλην άξρηζε λα παίξλεη εηδηθή ζεκαζία ζε θάζε έξγν, κε ηνπο πίλαθεο, δσγξαθηθά ζηνηρεία πνπ έθιεηλαλ ηα κεηαθηφληά ηνπ θαη ηξεηο πφξηεο νη νπνίεο πάιη έθιεηλαλ κε δσγξαθηζκέλα θχιια. Οη πφξηεο απηέο είραλ ζπκβνιηθή αμία θαη ππνηίζεηαη φηη ε κηα νδεγνχζε ζε αλάθηνξν, ε δεχηεξε ζηελ εμνρή, ε ηξίηε ζηνλ ιηκέλα. θελή θαη πξνζθήλην, πξφρεηξα, ππήξραλ ζηνλ 4ν αηψλα. Μφληκε μχιηλε θαηαζθεπή θαζηεξψζεθε ζην δηάζηεκα π.υ. Μεηά ην 250 π.υ. εηζάγνληαη ηα πξψηα ιίζηλα κφληκα θηίξηα, φρη ζηελ Αζήλα (πνπ ζε φια ηα ζέκαηα ηνπ ζεάηξνπ είρε πάληνηε ηελ πξσηνβνπιία) αιιά ζε δεπηεξεχνληα θέληξα. Σνλ 2ν αηψλα γεληθεχνληαη. Ζ φςε ηεο ζθελήο πξνο ην πξνζθήλην νλνκάδεηαη θαη απηή ζθελή. Σν ηζφγεην έρεη ηξεηο πφξηεο, πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη πάληα. Ο φξνθνο νλνκάδεηαη ινγείνλ, ε φςε ηνπ έρεη κηα ή ηξεηο πφξηεο ή δηακνξθψλεηαη κε πεζζνχο ή θίνλεο (ζπξψκαηα), επί ησλ νπνίσλ ζηεξεψλνληαη ζθεληθά. Οξηζκέλεο θνξέο ππάξρεη θαη 3νο φξνθνο, ην ζενινγείν. Ο Δπξηπίδεο απ απηφ, εκθάληδε ηνπο ζενχο, πνπ παξελέβαηλαλ ζηελ ππφζεζε. Ο Αηζρχινο παξνπζίαδε εζνπνηνχο απφ επίπεδε νξνθή ηεο μχιηλεο ζθελήο. Ζ ζθελή θέξεη δίπια παξαζθήληα, ρψξνπο απνζήθεπζεο θαη εμππεξέηεζεο ησλ εζνπνηψλ (Καζζψπε Ζπείξνπ, Νέα Πιεπξψλ, Οηληάδεο). Δλίνηε ε ζθελή απνθηά εηδηθή δηακφξθσζε. ηε πάξηε θηλεηή επί ηξνρψλ, κε πιηλζφθηηζηε ππφζηεγε ζθελνζήθε. ηε Μεγαιφπνιε ην πξνζηψν ηνπ Θεξζηιίνπ έρεη ζέζε ζθελήο. ην Καβηξείν ζην θέληξν ηεο

70 70 ππάξρεη λαφο. Ναφ πιεζίνλ ηεο ζθελήο, ζπλήζσο δπηηθά ηεο, ζπλαληάκε ζπρλά (Γηνλπζηαθφ, Θνξηθφο, Πέξγακνο). Μεξηθέο θνξέο, πίζσ απφ ηε ζθελή ππάξρεη ζηνά (Γηνλπζηαθφ, Αξγνο). Γηα ηα παιαηά μχιηλα θαηαζθεπάζκαηα ζθελήο θαη πξνζθελίσλ δελ έρνπκε ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο, νχηε ππάξρνπλ αξραηνινγηθά επξήκαηα, κεξηθά κεηαγελέζηεξα (ειιεληζηηθά θπξίσο) παξαδείγκαηα, φπσο ηεο Δπηδαχξνπ θαη ηνπ Ακθηαξείνπ ηνπ Χξσπνχ, ιίζηλα πιένλ, επηηξέπνπλ πιήξε γλψζε ηεο φιεο δηάηαμεο. Σν πξνζθήλην εδψ ζρεκαηίδεηαη απφ θίνλεο δσξηθνχο ή ησληθνχο, κε πιήξε ζξηγθφ θαη βαηή μχιηλε νξνθή, έρεη ζηα πιάγηα παξαζθήληα ή φρη, ελψ πην πίζσ ην θηίξην ηεο θπξίσο ζθελήο ππεξπςψλεηαη γηα λα δεκηνπξγεζεί πξφζνςε ζηελ νπνία θαη ηνπνζεηνχληαη νη γξαπηνί πίλαθεο. ηα κεηαγελέζηεξα απηά παξαδείγκαηα, ην πξνζθήλην άιινηε αθήλεη αθέξαην ηνλ θχθιν ηεο νξρήζηξαο (φπσο π.ρ. ζην ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ) θαη άιινηε ηνλ δηαθφπηεη (Δθεζνο, Χξσπφο θ.η.ι.). ρεδηαγξάκκαηα δηαθφξσλ ζθελψλ ηνπ Γπηηθνχ ζεάηξνπ.

71 Σα ζθεληθά ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ - Οη κεραληζκνί Ζ αλαθάιπςε ηεο ζθελνγξαθίαο απνδίδεηαη ζηνλ νθνθιή, ζχκθσλα κε ηνλ Αξηζηνηέιε, ελψ ν Βηηξνχβηνο αλαθέξεη φηη απφ ηνλ Αηζρχιν ρξεζηκνπνηήζεθε ε δσγξαθηθή γηα ηελ δηακφξθσζε ηνπ ζθεληθνχ. Ο Βηηξνχβηνο, αλαθέξεη ηξία είδε ζθεληθψλ εηθφλσλ, γηα ηα ηξία είδε ζεάκαηνο: ηελ ηξαγσδία, ηελ θσκσδία θαη ην ζαηπξηθφ δξάκα. Διαθξά ζθελνγξαθηθά ζηνηρεία, ηα θαηαβιήκαηα (θαηά ηνλ Πνιπδεχθε) παξεκβάιινληαλ αλάκεζα απφ ηνπο εκηθίνλεο ηεο ζηνάο ηνπ πξνζθελίνπ, ζην ηζφγεην, θαη ζηα κεγάια αλνίγκαηα ηνπ νξφθνπ, ζηα ζπξψκαηα. Σα θαηαβιήκαηα ήηαλ είηε πθαζκάηηλα παξαπεηάζκαηα, είηε πίλαθεο δσγξαθηθήο. Ηρλε ζηεξέσζήο ηνπο έρνπλ απνθαιπθζεί ζε πνιιά κλεκεία ηεο ειιεληζηηθήο πεξηφδνπ, ελψ πνιινί εξεπλεηέο ηα έρνπλ εηζάγεη ζε αλνίγκαηα γξαθηθψλ απνθαηαζηάζεσλ πξνζφςεσλ ζθελψλ αθφκε θαη πξσηκφηεξσλ θάζεσλ. Οη κεραληζκνί πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ήηαλ δηάθνξεο επηλνήζεηο, αλαγθαίεο γηα ηε ζθεληθή δξάζε. Απηή ζα ήηαλ ηφηε ε εκθάληζε ελφο ζενχ, πνηέ ελφο πξνζψπνπ ηνπ εμσζθεληθνχ ρψξνπ, πνηέ ε αλαπαξάζηαζε ελφο θπζηθνχ θαηλνκέλνπ. Ζ χπαξμε ησλ κεραληζκψλ απηψλ επηβεβαηψλεηαη απφ θείκελα αξραίσλ ηξαγσδηψλ, θσκσδηψλ, απφ ηζηνξηθέο πξαγκαηείεο, θαη απφ αλαπαξαζηάζεηο ζε αγγεία. α) Σν εθθχθιεκα απνηεινχζε έλα ρακειφ ηξνρνθφξν φρεκα επί ηνπ νπνίνπ εκθαλίδνληαλ ή εμαθαλίδνληαλ, απφ ηελ θεληξηθή είζνδν ηεο ζθελήο, πξφζσπα ή θαη ην εζσηεξηθφ ελφο ρψξνπ. Πηζαλή ήηαλ θαη ε πεξηζηξνθηθή θίλεζε ηνπ εθθπθιήκαηνο, αλάινγε κε ηε ζεκεξηλή ρξήζε ηεο πεξηζηξνθηθήο ζθελήο πάλσ ζε βαγνλέην. Παξφκνηνο κεραληζκφο ήηαλ θαη ε εμψζηξα γηα ηελ έμνδν ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπ ζθεληθνχ. β) ε κεραλή, πνπ ήηαλ αλπςσηηθφ κεράλεκα γηα ηελ κεηαθνξά ζηε ζθελή θαζνξηζηηθψλ γηα ηε δξάζε πξνζψπσλ, φπσο νη ήξσεο ή νη ζενί. Ζ εκθάληζε ζεψλ ζε θξίζηκα ζεκεία αξθεηψλ ηξαγσδηψλ ηνπ Δπξηπίδε, κε ηελ επηζηξάηεπζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ κεραληζκνχ πξνζδηφξηζε ηνλ ραξαθηεξηζκφ απφ κεραλήο ζεφο θαη απνηέιεζε αθνξκή γηα έληνλε

72 72 παξσδία απφ ηνλ Αξηζηνθάλε. Καηά ηνλ Πνιπδεχθε ρξήζε ηεο κεραλήο γηλφηαλ ζηελ ηξαγσδία, ελψ ζηελ θσκσδία εκθαληδφηαλ ε θξάδε. Ζ κεραλή κπνξεί λα ζεσξεζεί ν πξφδξνκνο ησλ αλπςσηηθψλ κεραληζκψλ πςειήο ηερλνινγίαο ηνπ ζεκεξηλνχ ζεάηξνπ θαη ιεηηνπξγνχζε σο γεξαλφο κε ζρνηλί πνπ νλνκαδφηαλ αηψξα. ην ζέαηξν ηεο πάξηεο ε ζθελή ήηαλ θπιηφκελε θαη ηελ έβγαδαλ κφλν ηηο εκέξεο ησλ παξαζηάζεσλ απφ ην νίθεκα πνπ ηεο πξνζηάηεπε. γ) ηα αλαπηέζκαηα, έλα είδνο θαηαπαθηψλ γηα ηελ άκεζε εκθάληζε ή απνκάθξπλζε πξνζψπσλ ή αληηθεηκέλσλ. δ) νη πεξίαθηνη, πξηζκαηηθήο κνξθήο πεξηζηξεθφκελεο θαηαζθεπέο γηα άκεζε αιιαγή ζθεληθψλ. ε) ην θεξαπλνζθνπείν, γηα ηελ παξνπζίαζε έληνλσλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ. Ζηαλ έλα είδνο πεξηάθηνπ πνπ έρεη πιεπξέο κε ζρέδηα θεξαπλψλ, ή γπαιηζηεξή επηθάλεηα, φπνπ αληαλαθινχζε ην θσο ηνπ ήιηνπ. δ) ην βξνληείνλ γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ήρνπ ηεο βξνληήο, ήηαλ άιινηε κεηαιιηθφ δνρείν κε ραιίθηα, θαη άιινηε ηελησκέλν δέξκα, φπνπ πξνζέθξνπαλ κνιχβδηλα ζθαηξίδηα.

73 73 ε) Τθάζκαηα γηα ηελ θάιπςε δηαθφξσλ θελψλ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαλ, φκσο απιαία κε ηελ κνξθή πνπ ππάξρεη ζήκεξα δελ πξέπεη λα ππήξρε. Απιαία (aulaeum) ππήξμε αξγφηεξα ζηε ξσκατθή πεξίνδν, φπσο θαη ηα siparia, θνπξηίλεο γηα ηελ θάιπςε επηκέξνπο ηκεκάησλ ηεο πξφζνςεο ηεο ξσκατθήο ζθελήο πνπ ήηαλ πνιχ πην ζχλζεηε Ζ αθνπζηηθή ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ Ζ αθνπζηηθή ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ είλαη εμαηξεηηθά επηηπρήο. Γελ είλαη γλσζηφ εάλ ε θαιή αθνπζηηθή ήηαλ απνηέιεζκα εηδηθήο θξνληίδαο ησλ αξρηηεθηφλσλ ή ηχρεο, αιιά είλαη γεγνλφο φηη ζε κεξηθά ζέαηξα (φπσο ηεο Δπηδαχξνπ) είλαη εθπιεθηηθή. Ο Βηηξνχβηνο γηα ην ζέκα απηφ αθηεξψλεη νιφθιεξν θεθάιαην (Β. V, VIII) αιιά δελ δίλεη ζαθείο πιεξνθνξίεο. απιψο, ζπκβνπιεχεη γηα ηελ εθινγή ηφπσλ ζπλερνχλησλ γηα ηελ θαηαζθεπή ζεάηξνπ. Ο Βηηξνχβηνο επίζεο αλαθέξεη ηελ χπαξμε ερείσλ, κεγάισλ ράιθηλσλ δνρείσλ ζε θνηιφηεηεο ησλ ζεάηξσλ, πνπ είραλ ζθνπφ λα εληζρχνπλ ηνπο ήρνπο ηεο νξρήζηξαο. Αγγεία ηνπ είδνπο απηνχ δελ έρνπλ βξεζεί απφ αλαζθαθή παξά κφλνλ ζε ζέαηξα ξσκατθήο επνρήο (φπσο ησλ Αηδαλψλ ηεο Μ. Αζίαο) αλ θαη ν αξραίνο ζπγγξαθεχο δηεπθξηλίδεη φηη ππήξραλ θαη ζε πνιχ παιαηφηεξα ειιεληθά φπσο ηεο Κνξίλζνπ (Μπνχξαο) 1. (1) Αξρηηεθηνληθή πξαγκαηεία ηνπ Βηηξνχβηνπ. Ζ αξραηνινγηθή γλψζε ζρεηηθά κε ηελ νηθνδφκεζε ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ ζπκπιεξψλεηαη θαη πινπηίδεηαη απφ θηινινγηθέο καξηπξίεο. Απφ ην έξγν Πεξί αξρηηεθηνληθήο (De architectura) ηνπ Ρσκαίνπ αξρηηέθηνλα Βηηξνχβηνπ (1νο π.υ. αηψλαο), ηα ηξία βηβιία είλαη αθηεξσκέλα ζην ζρέδην θαη ηελ θαηαζθεπή ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ξσκατθψλ ζεάηξσλ. Ο ζπγγξαθέαο δίλεη γεληθνχο θαλφλεο γηα ηελ ηνπνζεζία ηνπ ππαίζξηνπ ζεάηξνπ θαη γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ζθελήο, ηεο νξρήζηξαο θαη ηνπ θνίινπ. Οη θαλφλεο απηνί, πνπ αθνξνχλ ζην ρσξνκεηξηθφ ζρεδηάγξακκα θαη ζηηο αλαινγίεο, βαζίδνληαη ζηηο αξρέο ηεο επθιείδεηαο γεσκεηξίαο. Σα ζπκπεξάζκαηα ηνπ πνπ αθνξνχλ ηελ εμαζθάιηζε θαιήο νπηηθήο επζείαο αλάκεζα ζην θνίιν θαη ζηελ ζθελή είλαη, γεληθά, ζσζηά. Καηά ηα άιια φκσο, ε πξαγκαηεία ηνπ δελ είλαη πνιχ δηαθσηηζηηθή. Αλαθέξεηαη ζηα

74 74 θηλεηά ζθεληθά, αιιά είλαη αζαθήο σο πξνο ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Δρνπλ δηαηππσζεί πνιιέο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε απηφ ην ζέκα, φπσο θαη γηα άιια ζέκαηα, ηα νπνία αθνξνχλ θπξίσο ζηελ αθνπζηηθή, αιιά ηα αξραηνινγηθά επξήκαηα πνπ ππάξρνπλ δελ παξέρνπλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο ψζηε λα νδεγνχλ ζε βάζηκα ζπκπεξάζκαηα. Ζ αληίιεςε ηνπ Βηηξνχβηνπ γηα ηελ αθνπζηηθή, ε νπνία, φπσο ν ίδηνο ηζρπξίδεηαη, βαζίδεηαη φρη κφλνλ ζηε ζεσξία, αιιά θαη ζηελ πξαθηηθή εθαξκνγή, έρεη θάπνηα αφξηζηε ζρέζε κε ηηο αληηιήςεηο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ γηα ηε θπζηθή ζεσξία, αιιά έρεη απνδεηρζεί πιένλ φηη ζηεξείηαη επηζηεκνληθήο βάζεο. 'Ηζσο, νη απφςεηο ηνπ πάλσ ζην ζεκαληηθφ απηφ ζέκα λα δεκηνχξγεζαλ θαη πξνβιήκαηα γηα ηα επφκελα ρξφληα.

75 Αληηπξνζσπεπηηθά ζσδφκελα αξραία ειιεληθά θαη ξσκατθά ζέαηξα ε επηζηεκνληθή θαηαγξαθή πνπ έγηλε, πεξηιακβάλνληαη 728 αξραίεο ζεαηξηθέο θαηαζθεπέο ηεθκεξησκέλεο απφ ηα ζσδφκελα ηκήκαηά ηνπο, ηηο αξραίεο πεγέο (επηγξαθέο, θείκελα θιπ), ηε ζχγρξνλε έξεπλα ή ηελ πξνθνξηθή παξάδνζε. Βξίζθνληαη δηεζπαξκέλεο ζε έλα επξχ, γεσγξαθηθά, ρψξν πνπ νξίδεηαη αλαηνιηθά απφ ην ειιεληζηηθφ ζέαηξν ηεο Αιεμάλδξεηαο Χμεηαλήο ζην Αθγαληζηάλ, δπηηθά απφ ηα εκηζθακκέλα, αλάκεζα ζε ζχγρξνλεο νηθνδνκέο, ιείςαλα ηνπ ξσκατθνχ ζεάηξνπ ηεο Ληζζαβφλαο, βφξεηα απφ ην ζέαηξν ηεο πφιεο Catterick ζηε Βφξεηα Αγγιία πνπ εληνπίζηεθε απφ αεξνθσηνγξαθίεο, θαη λφηηα απφ ην ζέαηξν ηεο Πηνιεκατδνο ζηε Νφηηα Αίγππην, ε χπαξμε ηνπ νπνίνπ επηβεβαηψζεθε έκκεζα απφ ζσδφκελε επηγξαθή. Κέληξν ηνπ ρψξνπ απηνχ απνηειεί ε Μεζφγεηνο Θάιαζζα, θνηηίδα ηνπ ειιελνξσκατθνχ πνιηηηζκνχ. Απφ ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο, δηαπηζηψζεθε ε χπαξμε 189 ζεάηξσλ Διιεληθήο πεξηφδνπ (έσο ηα κέζα ηνπ 1νπ π.ρ. αηψλα), ξσκατθά ηα 461 θαη ηα 77 παξακέλνπλ αηαμηλφκεηα, ιφγσ κε επαξθψλ ζηνηρείσλ. Απφ απηά, ηα 159 έρνπλ απνθαιπθζεί θαη είλαη δηαηεξεκέλα ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ ην θαζέλα. Ζ χπαξμε ησλ ππνινίπσλ ηεθκεξηψλεηαη κφλνλ απφ πεγέο. Σνπιάρηζηνλ ηα 34 απφ ηα 159 ζηεγάδνπλ ζήκεξα, επθαηξηαθά ή ζπζηεκαηηθά, ζχγρξνλεο πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σα ππφινηπα ζσδφκελα ζέαηξα, απνηεινχλ απιψο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο επηζθέςηκνπο ή κε απφ ην επξχ θνηλφ. Οη κειεηεηέο Κ. Μπνιέηεο θαη Μ. Πηηέλεο έρνπλ ζπληάμεη ζρεηηθφ ράξηε κε ηα 728 αξραία ειιεληθά θαη ξσκατθά ζέαηξα, φπνπ θαίλεηαη ε χπαξμε ζεάηξσλ ζε 32 ζεκεξηλέο ρψξεο. Σα πεξηζζφηεξα ειιεληθά ζέαηξα βξίζθνληαη θπζηθά ζηε ζεκεξηλή Διιάδα (103) θαη αθνινπζνχλ: Σνπξθία 46 ειιεληθά, Ηηαιία 24, Αιβαλία 4, Ληβχε 3. Απφ δπν ειιεληθά έρνπλ Κχπξνο, Ηξάθ θαη Οπθξαλία θαη απφ 1 Αίγππηνο, Λίβαλνο, Αθγαληζηάλ θαη Ηξάλ (Δθβάηαλα).

76 76 Σα πεξηζζφηεξα ξσκατθά έρεη βέβαηα ε Ηηαιία (120) θαη αθνινπζνχλ: Γαιιία 98, Σνπξθία 65, Διιάδα 30, Σπλεζία 27, Ηζπαλία 23, Ηνξδαλία θαη Αιγεξία απφ 12, ελψ νη ππφινηπεο έρνπλ απφ 9 έσο 1. Σκήκα ηνπ κεγάινπ ράξηε (6Υ3,20 κέηξα ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ, ν νπνίνο πεξηιακβάλεηαη ζηελ έθζεζε «Μηα ζθελή γηα ηνλ Γηφλπζν ζεαηξηθφο ρψξνο θαη αξραίν δξάκα»). Απφ ηα 728 ζέαηξα ηα 154 είλαη γλσζηά κφλν απφ πεγέο θαη δελ έρνπλ εληνπηζζεί αθφκε. Απφ ηα 574 πνπ έρνπλ βξεζεί, κφλν ηα 85 ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηα λεψηεξα ρξφληα γηα επθαηξηαθέο ή ηαθηηθέο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο. Πξψηε ζηε ρξήζε αξραίσλ ζεάηξσλ (ηηκή, αιιά

77 77 θαη φλεηδνο ηαπηφρξνλα, ιφγσ ηεο πξνρεηξφηεηαο κε ηελ νπνία ζπλήζσο ζπλέβε απηφ) ε Διιάδα, κε 30 ζέαηξα. Αθνινπζνχλ Ηηαιία κε 25 ελ ρξήζεη, Γαιιία 8, Ηζπαλία 6, Κχπξνο 3, απφ 2 Σνπξθία, Ηνξδαλία, πξία θαη Σπλεζία θαη απφ 1 Βνπιγαξία, Βξεηαλία, Ηζξαήι, Ληβχε θαη FΤROM.

78 78

79 79 Οη Ηηαιίδεο εξεπλήηξηεο Paola Ciancio Rossetto θαη Giuseppina Pisani Sartorio, δεκηνπξγνί ηνπ ζεκαληηθνχ ηξίηνκνπ έξγνπ Teatri Antichi Greci e Romani (Ρψκε, 1994), ππνινγίδνπλ ζε 790 ηα ζέαηξα, πεξηιακβάλνληαο φκσο θαη ρψξνπο ζπγθέληξσζεο θνηλνχ γηα κε ζεαηξηθνχο ζθνπνχο. Καηά ηηο ίδηεο εξεπλήηξηεο, ηα ζέαηξα απηά ζα κπνξνχζαλ ηππνινγηθά θαη ρξνλνινγηθά λα ηαμηλνκεζνχλ σο εμήο: 167 ειιεληθά, 311 ξσκατθά, 48 σδεία, 89 γαιινξσκατθά, 16 ειιελνξσκατθά ( ηηαιηθά ), 14 ζέαηξα - σδεία, 14 ειιεληθά θνίια κε ξσκατθή ζθελή (ζπλαληψληαη ζηε Μηθξά Αζία) θαη 123 κε εληνπηζκέλα. Οη Κ. Μπνιέηεο θαη Μ. Πηηέλεο, κειεηψληαο θαηά ηε ζπγθέληξσζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπο ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ρξεζηκνπνίεζαλ επξέσο ην ζεκειηψδεο έξγν ησλ Ηηαιίδσλ επηζηεκφλσλ, φρη φκσο ρσξίο δηνξζψζεηο, πξνζζήθεο θαη ζπκπιεξψκαηα, ηδίσο ζε φ,ηη αθνξά ηα ειιεληθά ζέαηξα, έηζη πνπ ε θαηαγξαθή ηελ νπνία παξνπζηάδνπλ ζηελ έθζεζε λα είλαη ε πιεξέζηεξε κέρξη ζήκεξα Θέαηξα ηνπ Διιαδηθνχ ρψξνπ Δμεηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα ηα πην γλσζηά ζέαηξα ηεο αξραίαο ειιεληζηηθήο αξρηηεθηνληθήο. Σν αζελατθφ ζέαηξν ηνπ Γηνλχζνπ είλαη απφ πιεπξάο αξραηνινγηθήο πνιπηηκφηαην θαη ηνχην δηφηη ζ απηφ εθεξκφζζεζαλ γηα πξψηε θνξά λέα ζηνηρεία, ζε άκεζε ζρέζε κε ηελ εμέιημε ηεο αζηηθήο ηξαγσδίαο. Ζ αξρηθή νξρήζηξα ηνπ 6νπ π.υ. αηψλα κε δηάκεηξν 24,5 κέηξσλ, ζρεκαηηδφηαλ κε ηελ βνήζεηα ελφο αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ αξθεηά λνηηφηεξα απφ ηελ ζεκεξηλή θαη ην θνίιν ζε ηνκή άξρηδε εθεί πνπ ζήκεξα είλαη ην θέληξν ηεο νξρήζηξαο. Μηα δεπηέξα θάζε ζηνλ 5ν αηψλα, κεηέζεζε ηελ νξρήζηξα βνξεηφηεξα θαη πεξηέιαβε ηελ αλέγεξζε κηαο ζηνάο πξνο λφην ζε ζπζρεηηζκφ φρη ηφζν κε ην ζέαηξν φζν κε ηνλ λαφ ηνπ Γηνλχζνπ. Ζ δεπηέξα απηή θάζε είλαη γλσζηή κε ην φλνκα ηνπ Νηθία. Ζ ηξίηε θάζε είλαη πεξίπνπ απηή πνπ ζψζεθε σο ζήκεξα, ηνπ 330 π.υ., πεξίπνπ, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηα έξγα ηνπ ξήηνξα Λπθνχξγνπ. Σα θαζίζκαηα γίλνληαη ιίζηλα, ε νξρήζηξα κεηαηνπίδεηαη αθφκα βνξεηφηεξα, δεκηνπξγείηαη ν ππφλνκνο ησλ πδάησλ θαη κφληκν μχιηλν θηίζκα ζθελήο - πξνζθελίνπ. Πνιχ αξγφηεξα, ζηελ ξσκατθή επνρή, ην ζέαηξν κεηαζθεπάδεηαη θαη πάιη, κε ςειή ζθελή, ηελ πξφζνςε

80 80 ηεο νπνίαο δηαθνζκνχλ αλάγιπθα απφ ηελ δσή ηνπ Γηνλχζνπ, αλέγεξζε ςεινχ πεξηκεηξηθνχ ζηελ νξρήζηξα ζηεζαίνπ απφ πιάθεο θαη πιαθφζηξσζε ηεο νξρήζηξαο. Οιφθιεξε ε ζχλζεζε ηνπ Γηνλπζηαθνχ ζεάηξνπ παξνπζηάδεη αζπκκεηξίεο, πνπ νθείινληαη αθ ελφο κελ ζηηο δηαδνρηθέο αιιαγέο ηνπ ζρεδίνπ ηνπ, αθ εηέξνπ δε ζηελ αλέγεξζε ηνπ Χδείνπ ηνπ Πεξηθιένπο πνπ θαηειάκβαλε ηκήκα ηνπ θνίινπ ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά (440 π.υ.). Οη καξκάξηλνη ζξφλνη (πξνεδξίεο) θαηαιακβάλνπλ ηελ πξψηε ζεηξά ζέζεσλ ηνπ θνίινπ θαη απφ πιεπξάο κνξθήο κηκνχληαη μχιηλα θαζίζκαηα ηεο επνρήο. Σν ζέαηξν ηνπ Γηνλχζνπ είρε πξψην θαη δεχηεξν δηάδσκα, πάλσ απφ ην νπνίν γηλφηαλ επέθηαζεο ηνπ θνίινπ κε εδψιηα ιαμεπκέλα ζηνλ θπζηθφ βξάρν. ην ζχλνιν κπνξνχζε λα πεξηιάβεη ζεαηέο. Μαδί κε ηνλ λαφ ηνπ Γηνλχζνπ, ηνλ λεψηεξν λαΐζθν, ηνλ ηεξφ πεξίβνιν θαη ηα ρνξεγηθά κλεκεία ηα αθηεξσκέλα ζην Θεφ, ζρεκάηηδε έλα κνλαδηθφ ζχλνιν ιαηξείαο ηνπ Γηνλχζνπ. Σν ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ είλαη φρη κφλνλ ην θαιχηεξα δηαηεξνχκελν, αιιά θαη ην σξαηφηεξν ίζσο ζέαηξν πνπ καο έρεη αθήζεη ε αξραία ειιεληθή αξρηηεθηνληθή. Καηά ηνλ πεξηεγεηή Παπζαλία, αξρηηέθησλ εδψ ήηαλ ν Πνιχθιεηηνο ν λεψηεξνο θαη ην έξγν πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα κέζα ηνπ 4νπ π.υ. αηψλα (ππάξρεη θαη ε γλψκε γηα θάπσο κεηαγελέζηεξν, κεηά ην 300, ηνπ Arnim von Gerkan). Σν ζέαηξν ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ απφιπηε ζπκκεηξία ηνπ θαη ηηο ηδεψδεηο αλαινγίεο ηνπ. Δρεη δψδεθα θεξθίδεο κε δεθαηξείο θιίκαθεο ζην θάησ κέξνο θαη είθνζη δπν θεξθίδεο ζην επηζέαηξν. Ζ ράξαμεο ηνπ ζπλφινπ έρεη γίλεη κε ηξία δηαθνξεηηθά θέληξα θαη ε κεγίζηε δηάκεηξνο θζάλεη ηα 117 κέηξα. ηνλ Πνιχθιεηην απνδίδνληαη ην θάησ κέξνο ηνπ θνίινπ, ε νξρήζηξα θαη ην θηίζκα ηεο ζθελήο, ελψ ην ησληθφ πξνζθήλην ζεσξείηαη κεηαγελέζηεξν. ηηο δπν παξφδνπο ηνπ ζεάηξνπ ππήξραλ δπν κεγαινπξεπή ζπξψκαηα κε αμνληθά ζηεξίγκαηα, δηπιά, πνπ νδεγνχζαλ αθ ελφο ζηελ πάξνδν θαη αθ εηέξνπ ζε θεθιηκέλα επίπεδα πνπ έθζαλαλ ζηελ ζηέγε ηνπ πξνζθελίνπ. Σα θεθιηκέλα απηά επίπεδα απνδεηθλχνπλ θαη ηελ κεηαγελέζηεξα ρξνλνιφγεζε ηνπ πξνζθελίνπ. Σν πξνζθήλην εδψ δελ ηέκλεη ηελ νξρήζηξα. Απηή έρεη ζρήκα πιήξνπο θχθινπ θαη πεξηκεηξηθψο ειαθξηά αλχςσζε κε ιίζηλν ζπεηξνεηδέο

81 81 πιαίζην. ην θνίινλ ην χςνο ησλ αλαβαζκψλ είλαη 33 εθαηνζηά ζην θάησ κέξνο θαη 43 πεξίπνπ ζην επηζέαηξν. έηζη ε θιίζε γίλεηαη ζεκαληηθά δηαθνξεηηθή ζηα δπν ηκήκαηα. Πεξηκεηξηθψο, πάλσ απφ ηνλ αλψηαην δηάδξνκν, ππάξρεη ν εμσηεξηθφο αλαιεκκαηηθφο ηνίρνο ζηα άθξα ηνπ νπνίνπ έρνπλ ζσζεί αξθεηά ιείςαλα έηζη ψζηε λα είλαη δπλαηή ε πιήξεο αλαπαξάζηαζεο. ηα δπν άθξα ηνπ ζρεκαηίδεη ειαθξέο πξνρσξήζεηο κνξθήο παξαζθελίσλ, ζρεκαηηδφκελεο απφ δπν κφλνλ θίνλεο. Σν ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ δηαζψδεηαη ζε πνιχ θαιή θαηάζηαζε, πξάγκα πνπ επηηξέπεη ηελ εθηέιεζε παξαζηάζεσλ θαη ζήκεξα. Σα κφλα ηκήκαηά ηνπ πνπ έρνπλ αλαθαηαζθεπαζζεί είλαη νη αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη πνπ ζπγθξαηνχλ ηα αθξαία εδψιηα θαηά κήθνο ησλ παξφδσλ θαη ηα ζπξψκαηα. Με ηελ ιακπξή αθνπζηηθή ηνπ θαη ηελ έληαμή ηνπ ζην ηνπίν είλαη αζθαιψο απφ ηα ζπνπδαηφηεξα κλεκεία ηεο Διιάδνο. Σν κεγαιχηεξν ζέαηξν ζηελ θπξίσο Διιάδα ήηαλ ηεο Μεγαιφπνιεο, εθηεηλφκελν πίζσ απφ ην Θεξζίιην θαη ζε ζπκκεηξηθή κε απηφ δηάηαμε, κε δηάκεηξν ζρεδφλ 130 κέηξσλ. Δδψ ην θνίιν ειάρηζηα ππεξβαίλεη ηελ γσλία ησλ 180 κνηξψλ θαη ρσξίδεηαη απφ δπν δηαδψκαηα ζε ηξία κέξε. Πίζσ απφ ηελ νξρήζηξα εθηεηλφηαλ ε ζηνά ηνπ Θεξζηιίνπ ε νπνία ζρεκάηηδε έλα κλεκεηψδεο βάζνο, γηα ηηο παξαζηάζεηο. Δηζη ην ζέαηξν δελ απέθηεζε πνηέ ιίζηλε κφληκε ζθελή, θαίλεηαη φκσο φηη ππήξρε κηα μχιηλε εκηκφληκε θαηαζθεπή ε νπνία έπαηξλε θαηάιιειε ζέζε κπξνζηά απφ ηελ ζηνά, θαηά ην δηάζηεκα ησλ παξαζηάζεσλ. Σν μχιηλν απηφ πξνζθήλην ην απέζπξαλ νιφθιεξν, θπιψληαο ην πάλσ ζε ηξνρηέο θαη ην πξνζηάηεπαλ κέζα ζε έλα εηδηθφ πιεπξηθφ ζηέγαζηξν, ηελ ζθελνζήθε, θηηζκέλν ζηελ δεμηά πάξνδν ηνπ ζεάηξνπ. Ζ νξρήζηξα ηνπ ζεάηξνπ ηεο Μεγαιφπνιεο δηακέηξνπ 30 κέηξσλ, ε κεγαιχηεξε γλσζηή, θαίλεηαη φηη είρε ζρεδηαζζεί φρη κφλνλ γηα παξαζηάζεηο δξακαηηθέο, αιιά θαη γηα ηηο εηδηθέο γηνξηέο ησλ Αξθάδσλ κε ρνξνχο απφ πνιπκειείο νκάδεο. Γπζηπρψο, ην ζέαηξν ηεο Μεγαιφπνιεο ζψζεθε ζε πνιχ θαθή θαηάζηαζε. Πνιχ κεγάιεο δηαζηάζεηο έρεη θαη ην ζέαηξν ηνπ παλάξραηνπ ηεξνχ ηεο Γσδψλεο, ζηελ Ήπεηξν (δηακ. 132 κέηξα), αλαγφκελν ζηνλ 3ν π.υ. αηψλα, ζπλδέεηαη άκεζα κε ηνλ βαζηιηά Πχξξν.

82 82 Δρεη δπν δηαδψκαηα θαη γηγαληηαίνπο πχξγνπο πνπ εληζρχνπλ ηνπο πιεπξηθνχο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο. Σν κλεκείν ιφγσ ηνπ θαθνχ πιηθνχ ηεο θαηαζθεπήο ηνπ (ζρηζηνιηζηθφ πέηξσκα), ηεο ξσκατθήο κεηαζθεπήο ηεο νξρήζηξαο ηνπ θαη ηεο ελ γέλεη δηαηεξήζεψο ηνπ, δελ ελζνπζηάδεη παξά ην κέγεζφο ηνπ. Σν ζθεληθφ νηθνδφκεκα είλαη δηψξνθν κε δσξηθή ζηνά ζηε λφηηα πιεπξά θαη ηεηξάγσλα παξαζθήληα. Ζ είζνδνο ησλ ζεαηψλ πξνο ηα αλψηεξα δηαδψκαηα γηλφηαλ κε κεγάια θιηκαθνζηάζηα εμσηεξηθά ηνπ θνίινπ, ελψ ε απνρψξεζή ηνπο δηεπθνιπλφηαλ κε πιαηηά έμνδν ζηελ θεληξηθή θεξθίδα πνπ έθιεηλε κε θηλεηφ θηγθιίδσκα. Σν ζέαηξν ηνπ Θνξηθνχ (θνληά ζην Λαχξην Αηηηθήο) έρεη πξσηφηππε θάηνςε θαη πξφρεηξε εκθάληζε έηζη ψζηε λα είλαη θαιφ παξάδεηγκα ηνπ πφζν εχθνια ε ειιεληθή αξρηηεθηνληθή κπνξνχζε λα πξνζαξκνζζεί ζηηο αλάγθεο, εγθαηαιείπνληαο ην κλεκεηψδεο χθνο. Σν έξγν αλάγεηαη ζηνλ 5ν π.υ. αηψλα Ζ νξρήζηξα εδψ έρεη ζρήκα νξζνγψλην κε θακππισκέλεο ηηο γσλίεο θαη ηα θαζίζκαηα εθηείλνληαη ζε ζρήκα κάιινλ αθαλφληζην, επζχγξακκν κφλν ζην θεληξηθφ ηκήκα. Δλαο ηνίρνο ζηελ λφηηα πιεπξά δεκηνπξγεί ην βάζνο γηα ηηο παξαζηάζεηο. Ζ πξφρεηξε ιάμεπζε ησλ θαζηζκάησλ, νη αηειείο ραξάμεηο θαη νη νγθψδεηο αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη δίλνπλ έλα ηδηαίηεξν, αγξνηηθφ ραξαθηήξα ζην κλεκείν. Σν αληίζεην αθξηβψο έρνπκε ζην κεηαγελέζηεξν θάπσο ζέαηξν ηνπ Ακθηαξείνπ ζηνλ Χξσπφ ηεο Αηηηθήο. Σν κέγεζφο ηνπ είλαη ζρεηηθά κηθξφ θαη ην θνίινλ δελ είρε πνηέ απνθηήζεη κφληκα θαζίζκαηα (ίζσο είρε μχιηλα), αιιά ην πξνζθήλην θαη ε ζθελή δηέζσζαλ ηφζα πνιιά ζηνηρεία ψζηε φρη κφλνλ λα επηηξέπνπλ πιήξε αλαπαξάζηαζε, αιιά θαη αλαζηήισζε ηνπο. Γηαηεξνχλ πνιχ θαιά ηνλ ηχπν ηνπ ειιεληζηηθνχ ζεάηξνπ κε ην πξνζθήλην χςνπο 2,68 κ. ζρεκαηηδφκελν απφ εκηθίνλεο πξνζαξηεκέλνπο ζε πεζζίζθνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ έκπαηλαλ ηα ζπξψκαηα (ζχκθσλα κε δηαζσζείζα επηγξαθή) πνπ ήζαλ ίζσο νπδέηεξνη πίλαθεο παξηζηάλνληεο ζχξεο ή θάηη παξφκνην, ελψ ςειφηεξα, πίζσ απφ ην ινγείν, πςσλφηαλ ην θπξίσο θηίζκα ηεο ζθελήο, κε έμη πεζζνχο ζηελ πξφζνςε. Μεηαμχ ηνπο ηνπνζεηνχληαλ άιινη πίλαθεο, νη ζρεηηθνί κε ην παξηζηαλφκελν έξγν. ην Ακθηάξεην νη πξνεδξίεο έρνπλ ηελ κνξθή πνιπηειψλ ζξφλσλ θαη βξίζθνληαη κέζα ζηελ ίδηα ηελ νξρήζηξα, πεξηκεηξηθά δηαηεηαγκέλεο.

83 83 Σν ζέαηξν ηεο Μπηηιήλεο αλήθεη επίζεο ζηελ ειιεληζηηθή αξρηηεθηνληθή θαη παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ γηαηί θαίλεηαη φηη ήηαλ ην πξφηππν ελφο άιινπ πνπ έθηηζε ν Πνκπήηνο ζηελ Ρψκε. Ζ πεξηγξαθή ειιεληθνχ ηχπνπ ζεάηξνπ πνπ δίδεη ν Βηηξνχβηνο, πξαγκαηηθά πιεζηάδεη πνιχ ην ειιεληζηηθφ κλεκείν ηεο Μπηηιήλεο, έηζη ψζηε λα πηζηεχεηαη φηη ην αληίγξαθφ ηνπ είρε κειεηήζεη ν Ρσκαίνο αξρηηέθησλ. Σν ζέαηξν ηεο Μπηηιήλεο θαίλεηαη φηη ζε κεηαγελέζηεξε επνρή ππέζηε κεηαζθεπέο θαη πξνζζήθεο, φπσο ηνπο ξσκατθνχο ππιψλεο ησλ παξφδσλ. Σν ζέαηξν ηεο Δξέηξηαο, ζεσξείηαη σο έλα απφ ηα αξραηφηεξα, ελψ κηκείηαη θαηά πνιχ ην ζέαηξν ηνπ Γηνλχζνπ. Ζ αξραηφηεξε θάζε ηνπ κε ηε ζθελή λα ζπκίδεη πεξζηθφ αλάθηνξν αλάγεηαη ζην 5ν αη. π.υ. Απφ ηα αξραηφηεξα ζσδφκελα ηνπ είδνπο, είλαη ην ιίζηλν πξνζθήλην κε ησληθνχ ξπζκνχ θηνλνζηνηρία ζηελ πξφζνςε, πνπ θαηαζθεπάζηεθε ζηνλ πξψηκν 4ν αη. Σν ζέαηξν ηνπ Άξγνπο, ρξνλνινγείηαη ζην ηέινο ηνπ 4νπ ή ζηηο αξρέο ηνπ 3νπ αηψλα, θαη είρε θπθιηθή νξρήζηξα. ην ρψξν θηινμελνχληαλ νη θαιιηηερληθνί αγψλεο θαηά ηε κεγάιε γηνξηή ησλ Νεκέσλ. Σν θνίιν ρσξηδφηαλ απφ δπν δηαδψκαηα, ελψ πέληε θιίκαθεο αλφδνπ δεκηνπξγνχζαλ ηέζζεξηο θεξθίδεο, πνπ αληηζηνηρνχζαλ ζηηο θπιέο ηνπ Αξγνπο. Καηά ηα ξσκατθά ρξφληα έλα ζθέπαζηξν απφ χθαζκα (velum) πξνζηάηεπε ηνπο ζεαηέο απφ ηηο θαθέο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Σν ζέαηξν ησλ Γειθψλ κε ηε ζαπκάζηα έληαμή ηνπ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, θαηαζθεπάζηεθε ζηνλ 4ν αη. αιιά γλψξηζε πνιιέο επηζθεπέο θαη αιιαγέο ζην 2ν αη.π.υ. πνπ ζπλερίζηεθαλ σο θαη ηα ξσκατθά ρξφληα. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρεη ε κνξθή ηνπ θνίινπ, πνπ έρεη πεξηζζφηεξν βάζνο παξά πιάηνο. Ο ίδηνο ηδηφξξπζκνο ζρεδηαζκφο κε δηεπξπκέλν ηνλ άμνλα ηνπ βάζνπο παξά ηνπ πιάηνπο, παξαηεξείηαη θαη ζην ζέαηξν ηεο Γήινπ, πνπ νηθνδνκήζεθε ζηαδηαθά κέζα ζηνλ 3ν αη. πυ. Ηδηφξξπζκν είλαη θαη ην ζθεληθφ νηθνδφκεκα. Μηα νξζνγψληα θαηαζθεπή έρεη ηέζζεξηο ζχξεο, κηα ζηε δπηηθή θαη ηξεηο ζηελ αλαηνιηθή, πίζσ απφ ην πξνζθήλην κε ηνπο δσξηθνχο εκηθίνλεο. Οη άιιεο πιεπξέο πεξηβάιινληαη απφ ζηνέο.

84 84 Απφ ηα ζέαηξα πνπ βξίζθνληαη ζην βφξεην ειιαδηθφ ρψξν αμίδεη λα αλαθέξνπκε απηφ ηεο Βεξγίλαο πνπ ζπλδέεηαη κε ην αλάθηνξν θαη ηελ Αγνξά θαη κέζα ζην νπνίν ην 336 π.υ. δνινθνλήζεθε ν Φίιηππνο. Σν ζέαηξν ηνπ Γίνπ, πνπ βξίζθεηαη εθηφο ησλ νξίσλ ηεο πφιεσο θαη έρεη βνξεηναλαηνιηθφ πξνζαλαηνιηζκφ (ηνλ πιένλ θαηάιιειν, ζχκθσλα θαη κε ηηο κεηαγελέζηεξεο ππνδείμεηο ηνπ Βηηξνχβηνπ, γηα ηνλ αεξηζκφ ηνπ ρψξνπ) θαηαζθεπάζηεθε ζηνπο ρξφλνπο ηνπ Φηιίππνπ Δ ( π.υ.). Με ηελ πφιε ηνπ Γίνπ φκσο ζρεηίδνληαη θαη πξνγελέζηεξνη ζθεληθνί αγψλεο, απφ ηελ επνρή ηνπ Αξρειάνπ ( π.υ.), ζηνπο νπνίνπο ζπκκεηείρε θαη ν Δπξηπίδεο. Με ηνλ Φίιηππν Β ζρεηίδεηαη θαη ην ζέαηξν ησλ Φηιίππσλ, ηνπ νπνίνπ ε αξραηφηεξε θάζε αλάγεηαη ζηα κέζα ηνπ 4νπ αη. Σν ζέαηξν ηεο Θάζνπ πνπ γηα πξψηε θνξά αλαθέξεηαη απφ ηνλ Ηππνθξάηε, εδξάδεηαη κεξηθψο ζηελ παξεηά ηνπ ηείρνπο ηεο πφιεο. Ξερσξηζηφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε καξηπξία φηη θαηά ηνλ 5ν αη. έδεζε ζηελ πφιε ν δεκηνπξγφο ηνπ ζεαηξηθνχ είδνπο ηεο παξσδίαο, ν θσκηθφο εζνπνηφο Ζγήκσλ. Σν ζέαηξν ηεο Μαξψλεηαο πνπ ρξνλνινγείηαη ζηελ πξψηκε ειιεληζηηθή πεξίνδν, ραξάρηεθε κε ηξία θέληξα, αξρή πνπ ζπληζηνχζε θαη ν Βηηξνχβηνο. Απφ ηα ζέαηξα ζηνλ ππφινηπν ειιαδηθφ ρψξν ηδηαίηεξα αμηφινγα ήηαλ ηεο Λάξηζαο (4νο / 3νο αη.) (βιπ. Κεθάιαην 2) ηεο Καζζψπεο ζηελ Ζπεηξν, πνπ ζπγγελεχεη ηππνινγηθά κε ηεο Γσδψλεο (3νο αη.), ησλ Οηληάδσλ (4νο αη.), ηεο ηξάηνπ ζηελ Αηησιναθαξλαλία (ηέινο 4νπ αη.) ηεο Πιεπξψλνο (κέζα 3νπ αη.) φπνπ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί σο ζθεληθφ νηθνδφκεκα έλαο ςειφο πχξγνο ηεο νρχξσζεο, ηεο Θήξαο (3νο / 2νο αη.), ηεο Αηγείξαο (κέζα 3νπ αη.), ηεο ηθπψλνο (3νο αη.) θαη ηεο Μαληηλείαο (κεηά ην 371 π.υ.). Ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ήηαλ θαη ην ειιεληζηηθφ ζέαηξν ηεο Μπηηιήλεο, αθνχ ζχκθσλα κε ηνλ Πινχηαξρν, ρξεζηκνπνηήζεθε σο πξφηππν απφ ηνλ Πνκπήην γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ πξψηνπ ιίζηλνπ ζεάηξνπ ζηε Ρψκε (55 π.υ.).

85 Θέαηξα ηεο Μηθξάο Αζίαο Απφ ηα κλεκεηαθά ζέαηξα ηεο κηθξαζηαηηθήο αθηήο μερσξίδεη ην ζέαηξν ηεο Δθέζνπ κε ηα ηξία δηαδψκαηα, πνπ ήηαλ απφ ηα κεγαιχηεξα ηνπ αξραίνπ θφζκνπ. Ζ αξραηφηεξε θάζε ηνπ αλάγεηαη ζηελ ειιεληζηηθή επνρή (γχξσ ζην 200 π.υ.). Σν ζέαηξν ηεο Πξηήλεο, είλαη πνιχ δηδαθηηθφ απφ πιεπξάο δηαηήξεζεο ζθελήο θαη πξνζθελίνπ. Αλήθεη ζηνλ 3ν αηψλα π.υ., θαη βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο πφιεο. Ζ γεληθή ράξαμε δελ είλαη θπθιηθή, αιιά εκηειιεηπηηθή. Σκήκα ηνπ θνίινπ δηαηεξείηαη ζε θαιή θαηάζηαζε, φπσο θαη φινη νη θίνλεο ηνπ πξνζθελίνπ. Ζ νξρήζηξα είλαη πεηαιφζρεκε απφ παηεκέλν ρψκα. Σν ζθεληθφ νηθνδφκεκα είλαη έλα καθξφζηελν δηψξνθν θηίξην. ηελ πξφζνςε ηνπ πξνζθελίνπ, πνπ δηαηεξείηαη ζρεδφλ αθέξαην, ππήξρε ην πάησκα ηνπ ινγείνπ, ελψ ζρεκαηηδφηαλ θηνλνζηνηρία 12 δσξηθψλ εκηθηφλσλ κε ηξεηο ζχξεο εμφδνπ ησλ ππνθξηηψλ. ηα ππφινηπα κεηαθηφληα δηαζηήκαηα ήηαλ ηνπνζεηεκέλνη νη πίλαθεο. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη ην ειιεληζηηθφ ζέαηξν ηεο Μηιήηνπ κε ην δηψξνθν ζθεληθφ νηθνδφκεκα, ην θαξδχ ηξαπεδηφζρεκν ινγείν θαη ηα επηά δσκάηηα αλά φξνθν. Μεγάιε ζεκαζία επίζεο έρεη ην ζέαηξν ηνπ Πεξγάκνπ, απφ ηνλ 3ν αηψλα, κε ηκήκα κφλν ηνπ θνίινπ δηαηεξνχκελν ζήκεξα. Ζ ζθελή θαη ην πξνζθήλην ήηαλ εδψ απφ μχια θαη κεηά απφ θάζε παξάζηαζε κπνξνχζαλ λα αθαηξεζνχλ. Ζ ιχζεο απηή είρε επηβιεζεί απφ ηελ έιιεηςε ρψξνπ ζην εμαηξεηηθά θεθιηκέλν έδαθνο. Γηαζψδνληαη αθφκα νη εηδηθέο εγθνπέο ζην έδαθνο, ζηηο νπνίεο ζηεξεσλφηαλ θάζε θνξά ηα θάζεηα ζηνηρεία ηνπ μχιηλνπ θαηαζθεπάζκαηνο. Μεηαμχ ησλ ππνινίπσλ ζεάηξσλ ηεο πεξηνρήο μερσξίδνπλ ην ζέαηξν ηνπ Λεηψνπ (177 π.υ.), ηα ξσκατθά ζέαηξα ηεο Αθξνδηζηάδνο (1νο αη.), ησλ Παηάξσλ (14-37 κ.υ.), ηεο Νχζζαο (β ήκηζπ 1νπ αη.), ηεο Ηεξάπνιεο ( κ.υ.) ηεο Αζπέλδνπ ( κ.υ.), πνπ εληππσζηάδεη κε ηελ εμαηξεηηθή αθνπζηηθή ηνπ, ησλ Μχξσλ (κεηά ην 141 κ.υ), θαη ηεο ίδεο (2νο αη. κ.υ.).

86 Θέαηξα ηεο Κάησ Ηηαιίαο Σν ζέαηξν ηνπ Μεηαπνληίνπ ζεσξείηαη απφ ηα πιένλ αμηφινγα κλεκεία ηεο Μεγάιεο Διιάδνο. Καηαζθεπάζηεθε ηνλ 4ν αη. πυ. Σν θνίιν έρεη δηακνξθσζεί εμ νινθιήξνπ ζε ηερλεηή επίρσζε. Γχν αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη πεξηέβαιαλ ην θνίιν, εθ ησλ νπνίσλ ν εμσηεξηθφο έθεξε πινχζην αξρηηεθηνληθφ δηάθνζκν. ηηο πξαθνχζεο έρνπλ βξεζεί δπν ζεαηξηθά νηθνδνκήκαηα. ην αξραηφηεξν (6νο/5νο αη.) έξγν ηνπ αξρηηέθηνλα Γεκφδνθνπ, φπνπ πηζαλψο δίδαμε ηηο ηξαγσδίεο ηνπ ν Αηζρχινο, ηα επζχγξακκα εδψιηα είλαη εμ νινθιήξνπ ιαμεπκέλα ζην θπζηθφ βξάρν, θαη ε νξρήζηξα είρε ζρήκα ηξαπεδίνπ. Σν κεγάιν ζέαηξν ζηελ κνξθή πνπ ζψδεηαη ζήκεξα ζρεηίδεηαη κε ηνλ Ηέξσλα Β ( π.υ.). Σν θνίιν έρεη ζρήκα πεηάινπ. Κνληά ζην πξνζθήλην είρε δεκηνπξγεζεί έλαο βαζχο ππφγεηνο ρψξνο πνπ εμππεξεηνχζε ηνπο ηερληθνχο ηεο παξάζηαζεο, ελψ ζην ρψξν εληνπίζηεθε θαη κηα εγθαηάζηαζε αλεβάζκαηνο θαη θαηεβάζκαηνο ηεο απιαίαο. Μεηαμχ ησλ ππνινίπσλ ζεάηξσλ ηεο πεξηνρήο μερσξίδνπλ ην ζέαηξν ηνπ Σαπξνκελίνπ (Σανξκίλα), πνπ απφ ηελ ειιεληζηηθή θάζε ηνπ ζψζεθαλ κφλν νξηζκέλα ελεπίγξαθα εδψιηα, ηεο Καηάλεο κε ηελ ηξαπεδηφζρεκε κνξθή ηνπ 5νπ αη., ησλ Αθξσλ (3νο/2νο αη.), πνπ ζπλδεφηαλ κε ην Βνπιεπηήξην κέζσ ελφο ζθεπαζηνχ δηαδξφκνπ, ηεο Μνξγαληίλαο, πνπ θαηά ηελ αξραηφηεξε θάζε ηνπ (4νο αη.), νξρήζηξα θαη θνίιν ήηαλ ηξαπεδηφζρεκα, ηεο Δγέζηεο (ηέιε 3νπ αη.), ηεο Ζξάθιεηαο (4νο/3νο αη.), ηνπ νινχληνο (β ήκηζπ 4νπ αη.) ηεο Σπλδαξίδνο (4νο/3νο αη.) θαη ηεο Ηαηηίαο (ηέιε 4νπ αη.).

87 87 Σν ζέαηξν ηεο Ζξάθιεηαο Μηλψαο, κεηά ηελ θάιπςή ηνπ κε δηαθαλέο πιηθφ Θέαηξα ηεο Κχπξνπ Σν ζέαηξν ηνπ Κνπξίνπ είλαη απφ ηα αξραηφηεξα κέρξη ζηηγκήο ζέαηξα ηεο κεγαινλήζνπ. Ζ αξρηθή θάζε ηνπ αλάγεηαη ζηα ηέιε ηνπ 2νπ αη. Σν θνίιν έρεη θηηζηεί ζχκθσλα κε ηα ξσκατθά πξφηππα. Σν θεληξηθφ ηκήκα ζεκειηψλεηαη ζην θπζηθφ βξάρν, ελψ νη πηέξπγεο ζε ηερλεηέο επηρψζεηο. ηελ άλσ απφιεμε έρεη δεκηνπξγεζεί πεξηκεηξηθή ζηνά, πνπ θζάλεη κέρξη ην ζπγθξφηεκα ηεο ζθελήο. Σν ζέαηξν ηεο αιακίλνο ρξνλνινγείηαη ηελ επνρή ηνπ Απηνθξάηνξα Απγνχζηνπ. Σν θνίιν ήηαλ θαη εδψ δηακνξθσκέλν ζε ηερλεηή επίρσζε. Σν ζθεληθφ νηθνδφκεκα είρε θηηζηεί ζχκθσλα κε ηα ξσκατθά πξφηππα θαη απνηεινχληαλ απφ επηά δσκάηηα θαη δηάδξνκν κε κλεκεηαθή πξφζνςε ζε δπν επίπεδα. Σν θνίιν ηνπ ξσκατθνχ ζεάηξνπ ηνπ φισλ (2νο/3νο αη. κ.υ.) έρεη θαηά ην κεγαιχηεξν ηκήκα ησλ εδσιίσλ ιαμεπηεί ζην θπζηθφ βξάρν, φπσο θαη ε εκηθπθιηθή νξρήζηξα, ελψ ην ππφινηπν ζηεξίδεηαη ζε ηερλεηή επίρσζε. Σν θπξίσο ζθεληθφ νηθνδφκεκα έρεη πνιιά δσκάηηα θαη έλα κεγάιν ππφγεην πέξαζκα πνπ ην δηέζρηδε ζε φιν ην κήθνο ηνπ.

88 88 Σν ζέαηξν ηεο Βεξφλαο, ζηελ Ηηαιία. Σν θνίιν ηνπ είρε θαιπθζεί θαηά κεγάιν κέξνο απφ δηάθνξα θηίξηα. Μεηά ηελ απνθάιπςή ηνπ, δηαηεξείηαη ζε κέξνο ηνπ θνίινπ έλαο λαφο (Απφ ηνλ θαηάινγν ηεο έθζεζεο «Μηα ζθελή γηα ην Γηφλπζν»).

89 Σν θπθινθνξηαθφ πξφβιεκα ζηε Λάξηζα. Σν αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο είλαη ην κνλαδηθφ ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν πνπ βξέζεθε ζε ηφζν θεληξηθή αζηηθή ζέζε, κέζα ζην θέληξν ηνπ βαζηθνχ ηζηνχ ηεο πφιεο κηαο πφιεο ζαλ ηελ Λάξηζα κε ηα γλσζηά θπθινθνξηαθά πξνβιήκαηα ηεο. Σαπηφρξνλα ην κέγεζνο ηνπ πνπ ζεσξείηαη ηεξάζηην (ρσξεηηθφηεηαο ζέζεσλ), θαζηζηά ηελ παξνπζία ηνπ έληνλα επηβιεηηθή. Ζ απνθάιπςε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, απνηειεί κηα ζεκαληηθφηαηε θαη κεγάιεο θιίκαθαο επέκβαζε ζηε ζχγρξνλε πφιε φρη κφλν ιφγσ ηεο έθηαζεο ησλ αλαζθαθψλ αιιά θαη εμ αηηίαο ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ επξχηεξνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ζηνλ πνιενδνκηθφ ηζηφ ηεο πφιεο, κε ηξφπν ψζηε λα απνηειέζεη νξγαληθφ κέξνο ηεο δνκήο θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πφιεο. Αλνίγεηαη ινηπφλ έλα κεγάιν δήηεκα αξραηνινγηθφ, αξρηηεθηνληθφ θαη πνιενδνκηθφ πνπ επεξεάδεη ηελ θεληξηθή πεξηνρή ηεο πφιεο θαη γηαπηφ ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή. Ζ δε κειέηε ηνπ ζα πξέπεη λα έρεη ζαλ θχξην ζηφρν ηελ αλάθηεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ κε ηέηνηεο ιεηηνπξγίεο ψζηε λα πξνζειθχεη φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξνπο ρξήζηεο. Γελ ζα πξέπεη λα κηιάκε ζηελ πεξίπησζε καο κφλν γηα κηα ξνκαληηθή αλάθηεζε ησλ αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ φπσο ζπλέβαηλε ηνλ 19 ν θαη αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα πνπ ζα απεπζχλνληαη ζε ιίγνπο εηδηθνχο, αιιά γηα κηα λέα αληηκεηψπηζε κηαο θιεξνλνκηάο θαη κηαο ηζηνξηθήο καξηπξίαο ηνπ παξειζφληνο ηεο πφιεο. Έηζη, ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζνπκε ην ζέαηξν θαη κέζα απφ ελδερφκελε απνθαηάζηαζε πνπ ζα έρεη ζηφρν λα μαλαδψζεη ζηελ πφιε κε ηελ νινθιεξσκέλε κνξθή πνπ είρε ηνπο ρξφλνπο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ. Αο ζθεθζνχκε παξαδείγκαηα φπσο ε αγνξά ηεο Αζήλαο ε ην αλάθηνξν ηεο Κλσζνχ αλαζηεισκέλα ε αλαθαηαζθεπαζκέλα κε αθεηεξία θάπνηα ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία θαη φια αμηνκλεκφλεπηα γηα ηε ζπλνιηθή εηθφλα πνπ δίλνπλ ζηνλ επηζθέπηε. Έηζη είλαη πην εχθνιν λα θαηαιάβεη θαλείο γηαηί θαη γηα πνηνλ θαηαζθεπάζηεθαλ. Δπνκέλσο, κηα κειέηε ζαλ ηε παξνχζα πνπ αζρνιείηαη κε ηελ απνθάιπςε ηνπ πξψηνπ Αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, (γηαηί ππάξρεη θαη ην 2 ν Θέαηξν δίπια απφ ην Δξγαηηθφ Κέληξν), αιιά θαη κε ηελ αμηνπνίεζε

90 90 ηνπ ζηε ζπλέρεηα, δελ κπνξεί παξά λα αζρνιεζεί ηδηαίηεξα κε ηα πνιενδνκηθά-θπθινθνξηαθά πξνβιήκαηα πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ απφ ην γεγνλφο απηφ. Φπζηθά ζε κηα πφιε ζαλ ηε Λάξηζα δελ ρξεηαδφηαλ ε απνθάιπςε ηνπ Αξραίνπ ζεάηξνπ γηα λα δεκηνπξγεζνχλ λέα θπθινθνξηαθά πξνβιήκαηα, αθνχ είλαη γλσζηφ θαη ππαξθηφ πξφβιεκα απηφ απφ ρξφληα, αλ θαη αξθεηά βήκαηα έρνπλ γίλεη θαηά θαηξνχο θαη ηδηαίηεξα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία γηα απάιιπλζε ηνπ (Πεδνδξνκήζεηο, Γηαλνίμεηο νδψλ, θιπ.). Ήδε έρεη παιαηνηέξα κειεηεζεί ην θπθινθνξηαθφ απφ ηελ κειεηεηηθή εηαηξεία DENCO (1985), αιιά θαη πξφζθαηα απφ ην Α.Π.Θ. (Σκήκα Αγξνλφκσλ Σνπνγξάθσλ Μεραληθψλ / Σνκέαο πγθνηλσληαθψλ θαη Τδξαπιηθψλ Έξγσλ) θαη έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο πξνηάζεηο γηα ιχζε ηνπ φινπ πξνβιήκαηνο αιιά θαη γηα επί κέξνπο παξεκβάζεηο. ήκεξα βέβαηα κε ηελ απνθάιπςε ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ πνπ θαίλεηαη λα κπαίλεη ζηε ηειηθή ηνπ θάζε, πξνζηίζεηαη αθφλε έλαο επηβαξπληηθφο παξαγνληαο ζην νιν πξνβιεκα θαη ε παξνπζα κειεηε επηρεηξεί ζηε ζπλέρεηα λα δψζεη θάπνηεο απαληήζεηο ζηα πξνβιήκαηα απηά ρσξίο λα δηεθδηθεί ηελ ππνθαηάζηαζε πιήξνπο κειέηεο πνπ πξνηείλεηαη λα δηεμαρζεί άκεζα γηα ηνλ ζθνπφ απηφ Κπθινθνξηαθά δεδνκέλα θέληξνπ Ζ απφηνκε αλάπηπμε ηεο Λάξηζαο ν ζπληεξεηηθφο αξρηθφο ζρεδηαζκφο ηεο, αιιά θαη ε αλππαξμία βνχιεζεο ζηε ζπλέρεηα γηα βαζηέο ηνκέο θαηά ηε δηάξθεηα θάπνησλ πξνζπαζεηψλ πνπ έγηλαλ ηελ έρνπλ θαηαζηήζεη ζε έλα κεγάιν αζηηθφ θέληξν αλαπηπγκέλν πεξηθεξεηαθά κε πιεζσξα απζαηξεησλ αιια θαη θπζηθψλ εκπνδίσλ (ηξαηφπεδα, Αεξνδξφκην, πνηάκη ρσξίο απαξαίηεηεο, γέθπξεο, ηδ. ηαζκφο θιπ) πνπ ηε θαζηζηνχλ εθ γελεηήο πξνβιεκαηηθή απφ πιεπξάο θπθινθνξηαθήο. Αθφκε θαη νη θαηλνχξγηεο ζπλνηθίεο (Ηππνθξάηεο, Ληβαδάθη θιπ), πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κεηά ηηο επεθηάζεηο ηνπ 1976, ζρεδηάζηεθαλ κε πξνδηαγξαθέο πνπ δελ θαιχπηνπλ ζχγρξνλεο απαηηήζεηο (πιάηε δξφκσλ 6-10 κέηξσλ, θιπ).

91 91 Γηα ην ιφγν απηφ ζηε Λάξηζα ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηαβάιιεηαη κηα ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ δηακφξθσζε ζπγθνηλσληαθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ζα παξέρεη ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν εμππεξέηεζεο δειαδή απνηειεζκαηηθφηεηα, άλεζε θαη αζθάιεηα γηα ηνπο πνιίηεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθέξνπκε φηη ίζσο γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα ε δεκνηηθή αξρή θαη νη ηερληθέο ππεξεζίεο κηαο πφιεο δελ πξνβαίλνπλ ζε απνζπαζκαηηθέο επεκβάζεηο αιιά δξνπλ κεζνδηθά κε νπζηψδε βήκαηα θαη ζπγρξφλσο κε δηαξθή αμηνιφγεζε ησλ δξάζεσλ. Μέζα ζ απηφ ην πιαίζην ν Γήκνο Λάξηζαο ζπλεξγάζηεθε θαη κε ην Α.Π.Θ. θαη ζπγθεθξηκέλα κε ηελ εξεπλεηηθή νκάδα πγθνηλσληαθψλ Έξγσλ ηνπ Σκ. Αγξ.Σνπ. Μερ. Ζ νκάδα αλέιαβε ππφ ηελ κνξθή εξεπλεηηθνχ έξγνπ ηελ αμηνιφγεζε ηεο ήδε ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο, σο πξνο ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ, ηελ θπθινθνξία θαη ηελ ζηάζκεπζε, ηελ πξφηαζε κέηξσλ αλαπξνζαξκνγήο θαη βειηίσζεο ηνπ ζπγθνηλσληαθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ αιιαγψλ πνπ ζα επηθέξεη ε πινπνίεζε ησλ κέηξσλ απηψλ. Ήδε νινθιεξψζεθε ην Α ζηάδην πνπ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ιεηηνπξγνχληνο ζπγθνηλσληαθνχ ζπζηήκαηνο ζηνηρεία ηνπ νπνίνπ αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε θαηφπηλ ζπιινγήο θαη αλάιπζεο δεδνκέλσλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ δνκή θαη ιεηηνπξγία ησλ εμήο ππνζπζηεκάησλ: Οδηθή ππνδνκή θαη γεληθφ ζρέδην θίλεζεο πεδψλ θαη νρεκάησλ ζηελ πφιε. Σν νδηθφ δίθηπν ηνπ θέληξνπ ηεο πφιεο παξνπζηάδεη νξζνγσληθή κνξθή, ζπκκεηέρνληαο σζηφζν ζ έλα επξχηεξν αθηηλσηφ νδηθφ αζηηθφ δίθηπν, ηνπ νπνίνπ νη βαζηθνί αγσγνί θαη επαγσγνί εθηεινχλ θαη έξγν εμππεξέηεζεο δηακεηξηθψλ ζπλδέζεσλ θαη δηακπεξνχο ππεξηνπηθήο θπθινθνξίαο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθά ηα πνζνζηά απηψλ εηδηθά ησλ κεγεζψλ. Γηα έλα ηππηθφ ινηπφλ απφγεπκα ή έλα ηππηθφ πξσηλφ ε δηακπεξήο θπθινθνξία ρσξίο ζηάζε ζην θέληξν αλέξρεηαη ζε 35% θαη 38% αληίζηνηρα. Γεληθά φκσο ε κε ηελ επξεία έλλνηα δηακπεξήο ηνπ θέληξνπ θπθινθνξία (κε νιηγφιεπηε ζηάζε) αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 50%.

92 92 Ζ ζπλνιηθή θπθινθνξία δελ είλαη ηδηαίηεξα πςειή (πεξί ηα 1500 νρήκαηα ηελ ψξα αηρκήο ζην πην θνξηηζκέλν ηκήκα ηνπ θέληξνπ, δειαδή επί ηεο νδνχ Κχπξνπ ζην χςνο ηεο πιαηείαο Λανχ). Αιιά ην πνιενδνκηθφ θαη ξπκνηνκηθφ ζχζηεκα ηνπ θέληξνπ, πνπ είλαη παξαδνζηαθφ, θαη ε απνπζία δαθηπιίνπ πξνζηαζίαο ζπκβάιινπλ ζην λα ιεηηνπξγεί ην θέληξν ηεο πφιεο σο θπθινθνξηαθφο θφκβνο κε δηαηνκέο πνπ νθείινπλ λα θαιχςνπλ πνιιέο θαη ζπρλά αληηθξνπφκελεο αλάγθεο θαη ιεηηνπξγίεο θπθινθνξίαο θαη ζηάζκεπζεο κε απνηέιεζκα λα θαίλνληαη θησρέο. Πξνηείλεηαη ινηπφλ ε κείμε ησλ νδηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ θέληξνπ λα είλαη ειεγρφκελε. Ο έιεγρνο κπνξεί λα επηηεπρζεί θαηαξρήλ κε ηελ εθαξκνγή δαθηπιίνπ πξνζηαζίαο ηαπηνρξφλσο δε κε ηελ ζπληεηαγκέλε επηδίσμε αιιαγήο ηεο θηλεηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ πνιηηψλ. Πξέπεη θπξίσο λα δνζεί ζηνπο πνιίηεο ελαιιαθηηθή ιχζε σο πξνο ην Η.Υ.Δ.Α. γηα ηελ πνιηθνχ ηχπνπ πξνο ην θέληξν θηλεηηθφηεηα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην πνζνζηφ ησλ κεηαθηλήζεσλ κε Η.Υ.Δ.Α. (32%) ελψ ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ησλ πνδειάησλ θαη ησλ ιεσθνξείσλ είλαη 4,5% θαη 12% αληίζηνηρα. Αμίδεη βέβαηα λα ηνληζζεί ε πξνηίκεζε ησλ πνιηηψλ ζηελ πεδή κεηαθίλεζε (πνζνζηφ 42%) αιιά γηα κηθξνχ κήθνπο θαη πεξηνξηζκέλεο δηάξθεηαο κεηαθηλήζεηο.(έσο 500 κέηξα θαη 10 ιεπηά). Δηδηθή αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη ζην ζχζηεκα ησλ πεδνδξφκσλ πνπ είλαη έλα απφ ηα εθηελέζηεξα θαη πιένλ θαινδηεπζεηεκέλα θαη θαινζπληεξεκέλα ζε επξσπατθή θιίκαθα. Χζηφζν, ην δίθηπν πεδνδξφκσλ δε ζπλνδεχεηαη θαη δε ζπκπιεξψλεηαη απφ ζπλερέο ζχζηεκα δηεθπεξαηψζεηο πεδψλ κεηαθηλήζεσλ θαη εθηφο θέληξνπ, ζχζηεκα εμππεξέηεζεο πνδειάησλ θαη θπξίσο απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα καδηθψλ κεηαθνξψλ. Σέινο ε ξπζκηζηηθή ζήκαλζε θξίλεηαη επαξθήο θαη γεληθά ζαθήο. Αληηζέησο είλαη ειιηπέζηαηε ε θαηεπζπληήξηα ζήκαλζε (κε εμαίξεζε ζεκαληηθνχο ππεξαζηηθνχο πξννξηζκνχο). Ζ έξεπλα κεηαθηλήζεσλ ζηα λνηθνθπξηά Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζην δηάζηεκα 10 Μαίνπ έσο 10 Ηνπλίνπ 1997 ζε 913 λνηθνθπξηά. Δθηηκάηαη φηη ν πιεζπζκφο ηεο Λάξηζαο αλέξρεηαη ζήκεξα ζε πεξίπνπ θαηνίθνπο (ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ

93 ). Ο κέζνο αξηζκφο κειψλ λνηθνθπξηνχ είλαη ίζνο κε 3,19 κέιε. Απφ ηελ έξεπλα πξνθχπηεη φηη αλά 1000 θαηνίθνπο ην θπξίαξρν φρεκα είλαη ην Η.Υ. κε 241 νρήκαηα αλά 1000 θαηνίθνπο. Έλα απφ ηα θεληξηθά ζηνηρεία ηεο έξεπλαο ζηα λνηθνθπξηά είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ κεηαθηλήζεσλ απφ θαη πξνο ηε θέληξν ηεο πφιεο. Γεληθά έλαο ζηνπο δχν θαηνίθνπο κεηαθηλείηαη δχν ή πεξηζζφηεξεο θνξέο πξνο θαη απφ ην θέληξν. Αμηνζεκείσηε είλαη ε πξνηίκεζε ησλ πνιηηψλ πνπ κεηαθηλνχληαη ζην θέληξν πξνο ηελ πεδή κεηαθίλεζε θαη ην πνδήιαην (62% ησλ αληίζηνηρσλ κεηαθηλήζεσλ) γεγνλφο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ξηδνζπαζηηθέο ιχζεηο γηα πεξαηηέξσ βειηίσζε ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Αληηζέησο πξέπεη λα πξνβιεκαηίζεη ε φρη ηδηαίηεξα επκελήο ζηάζε ησλ πνιηηψλ πξνο ηηο πθηζηάκελεο καδηθέο κεηαθνξέο, πνπ ηα πξνβιήκαηα ηνπο ζχκθσλα κε ηνπο εξσηεζέληεο, επηθεληξψλνληαη θπξίσο ζην αθξηβφ εηζηηήξην, ζηηο αξαηέο ζηάζεηο, ζηελ κηθξή ηαρχηεηα θαη ζηα κε ηαθηηθά δξνκνιφγηα. Ο κέζνο αξηζκφο παξαγφκελσλ θαζεκεξηλά κεηαθηλήζεσλ είλαη πεξίπνπ δχν αλά λνηθνθπξηφ. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ κεηαθηλήζεσλ πνπ παξάγνληαη θάζε κέξα αλέξρεηαη ζε πεξίπνπ Γεληθά ε θαηαλνκή ησλ κεηαθηλήζεσλ δελ παξνπζηάδεη θάπνηα ηδηνκνξθία, έηζη ν «παηέξαο» θπξηαξρεί ζηηο κεηαθηλήζεηο γηα εξγαζία, ε «κεηέξα» ζηηο κεηαθηλήζεηο πξνο ηελ αγνξά θαη ην «παηδί» ζηηο κεηαθηλήζεηο γηα ηελ εθπαίδεπζε. Φπζηνινγηθά δε ζπλεπάγεηαη φηη φζν πην κεγάινο είλαη ν αξηζκφο νρεκάησλ Η.Υ. ζην λνηθνθπξηφ ηφζν απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ παξαγφκελσλ κεηαθηλήζεσλ. Γηα κεηαθηλήζεηο δηάξθεηαο έσο θαη 10 ιεπηψλ ε πεδή κεηαθίλεζε ππεξηεξεί φισλ ησλ ππνινίπσλ κέζσλ. Κπξίσο πξνηηκάηαη γηα κεηαθηλήζεηο κε ζθνπφ ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ αγνξά ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 60%. Έληνλε θηλεηηθφηεηα παξνπζηάδεηαη ην πξσί 7:00-8:00 κε ζθνπφ ηελ εξγαζία θαη ηελ εθπαίδεπζε, 9:00-1:00 κε ζθνπφ ηελ αγνξά, 13:00-14:00 κε ζθνπφ ηελ επηζηξνθή ζην ζπίηη θαη 18:00-21:00 κε ζθνπφ ηελ ςπραγσγία.

94 94 Αξλεηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη 53% ησλ νδεγψλ Η.Υ. κεηαθηλείηαη ρσξίο ζπλεπηβάηε. Σέινο ην ιεσθνξείν είλαη ην ζρεηηθφ πην αξγφ κέζν κεηαθίλεζεο. Έξεπλα κεραλνθίλεησλ κεηαθηλήζεσλ Ζ έξεπλα Πξνέιεπζεο - Πξννξηζκνχ (Π - Π) νρεκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο παξπθέο ηνπ θέληξνπ ζε δχν πεξηφδνπο, κηα πξσηλή θαη κηα απνγεπκαηηλή, ζε δπν δηαθνξεηηθέο εξγάζηκεο εκέξεο Σξίηε θαη Σεηάξηε) πξνθεηκέλνπ λα θαηαγξαθεί ε δηαθχκαλζε θαη λα εληνπηζζεί ε κέγηζηε αληηπξνζσπεπηηθή θψηηζε ηνπ δηθηχνπ ηνπ θέληξνπ. Αξρηθά, φπσο θαίλεηαη απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, ππάξρεη εληαηηθφηεξε θφξηηζε ηνπ δηθηχνπ ην απφγεπκα απφ φηη ην πξσί. πγθεθξηκέλα ην πξσί έρνπκε θαηά κέζνλ φξν 4426 εηζφδνπο θαη 4193 εμφδνπο (νρήκαηα αλά ψξα) ελψ ηα αληίζηνηρα κεγέζε γηα ην απφγεπκα είλαη 4765 θαη πσο είλαη αλακελφκελν ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ (75% θαη άλσ) ησλ νρεκάησλ είλαη Η.Υ. ελψ αμίδεη λα επηζεκαλζεί ην φρη αζήκαλην πνζνζηφ πνδειάησλ (4%-5,5%). Σα θνξηεγά εκθαλίδνπλ ηξηπιάζηα ζπκκεηνρή ζηελ δηακφξθσζε ηεο θπθινθνξίαο ην πξσί απφ φηη ην απφγεπκα. Δπίζεο, θαηά ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο (Π-Π) δηαπηζηψζεθε φηη ζην θέληξν ηεο πφιεο ε δηάξθεηα παξακνλήο γηα ην ήκηζπ θαη πιένλ ησλ κεηαθηλήζεσλ θπκαίλεηαη έσο 30, γεγνλφο πνπ καξηπξεί γηα άιιε κηα θνξά φηη ην θέληξν ηεο πφιεο ιεηηνπξγεί σο θπθινθνξηαθφο θφκβνο. Σα πνζνζηά απηά δελ δηαθνξνπνηνχληαη νχηε θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ θνξηεγψλ φπνπ εθεί ην θαηλφκελν είλαη πην εκθαλέο. Γεληθά νη είζνδνη ζην θέληξν ηεξαξρνχληαη ζρεηηθά ζηαζεξά απφ άπνςε ειθπζηηθφηεηαο ηνπο πξσί θαη απφγεπκα, ελψ νη έμνδνη είλαη γεληθά αζηαζείο. Σν γεγνλφο απηφ θάλεη εχθνια πξνβιέςηκν ηνλ θφξην ησλ εηζφδσλ αιιά αληηζέησο ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ θφξηνπ ησλ εμφδσλ είλαη πην ζχλζεην εγρείξεκα θαη δπζθνιφηεξα πξνβιέςηκν. Ζ θφξηηζε ηνπ θέληξνπ δελ είλαη ππεξβνιηθή αιιά άιινη παξάγνληεο φπσο ε θαηαρξεζηηθή ζηάζκεπζε ζην θέληξν θαη ε ρακειήο πξνζαξκνγήο

95 95 ζηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο δηαρείξηζε ηεο θπθινθνξίαο πξνθαινχλ ηελ θαηάζηαζε αηαμίαο θαη θαηλφκελεο ππεξθφξηηζεο πνπ ζπλαληάηαη ζήκεξα ζην θέληξν ηεο πφιεο. Ζ κεγαιχηεξε θφξηηζε παξνπζηάδεηαη ην απφγεπκα κε 5127 εηζεξρφκελα νρήκαηα θαηά ηελ ψξα 19:00-20:00. Ζ απνθφξηηζε ηνπ θέληξνπ παξνπζηάδεη αηρκή κεηαμχ ησλ σξψλ 19:00-20:00. Πάλησο γεληθά ε θφξηηζε ηνπ δηθηχνπ είλαη ζρεδφλ αδηάιεηπηε ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εξγάζηκεο εκέξαο θαη ρσξίο πνιχ έληνλεο εμάξζεηο. Έιεγρνο ιεηηνπξγίαο ζεκαηνδνηνχκελσλ θφκβσλ. Σν ζπληνληζκέλν ζχζηεκα ζεκαηνδφηεζεο είλαη ππνινγηζκέλν κε ηαρχηεηα ζπληνληζκνχ 35ρικ/ψξα θαη ξνέο θνξεζκνχ γηα ηδαληθέο ζπλζήθεο. Ζ επηινγή απηή φκσο δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ιφγσ ηεο κείμεο θπθινθνξηαθψλ ξνψλ (θαη ζηάζκεπζεο) κε πνηθίια ραξαθηεξηζηηθά (ξνέο πεδψλ θαη ηνπηθέο, ππεξηνπηθέο, δηακπεξείο ξνέο νρεκάησλ). Δμ άιινπ ε ζηαζεξή πεξίνδνο ζεκαηνξξχζκηζεο ησλ 70 δεπηεξνιέπησλ είλαη αξθεηά κεγάιε κε απνηέιεζκα ηελ κεγέζπλζε ησλ θαζπζηεξήζεσλ ζε πξνζβάζεηο αξθεηψλ θφκβσλ, θπξίσο θαηά ηηο πεξηφδνπο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο. ηάζκεπζε ηελ θεληξηθή πεξηνρή ηεο Λάξηζαο ππάξρνπλ ζπλνιηθά 4660 ζέζεηο ειεχζεξεο θαη ειεγρφκελεο ζηάζκεπζεο. Σν ζχζηεκα ηεο ειεγρφκελεο ζηάζκεπζεο ρσξίδεηαη ζε ηξεηο δψλεο, πνξηνθαιί - πξάζηλε θαη κπιε, κε ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ ζέζεσλ θαη κε δηαθνξεηηθνχο πεξηνξηζκνχο ε θάζε κία. Πξφζθαηα νξίζζεθε θαη ηέηαξηε δψλε πςειήο δήηεζεο θαη ελαιιαγήο (θαη ηηκνινγίνπ) ζην ππεξθέληξν. Οη ζέζεηο ζηάζκεπζεο (κπιε δψλε)κε θάξηα κνλίκνπ θαηνίθνπ ζηελ πεξηνρή ειεγρφκελεο ζηάζκεπζεο είλαη επηβεβιεκέλεο θαη πξέπεη λα ειέγρνληαη δξαζηηθά.

96 96 Σα πνζνζηά θαηάιεςεο γεληθά θπκαίλνληαη ζε πςειά επίπεδα ηεο ηάμεο ηνπ 80%-90%, ελψ ζηελ πνξηνθαιί δψλε πνπ αθνξά θπξίσο ηηο πην θεληξηθέο νδνχο ν ζπληειεζηήο ελαιιαγήο είλαη πςειφο, γεγνλφο πνπ δηθαηνινγεί θαη ηελ χπαξμε απηήο ηεο δψλεο πνπ θαιείηαη λα εμππεξεηήζεη βξαρείαο δηάξθεηαο ζηαζκεχζεηο. Οη ζέζεηο λφκηκεο ζηάζκεπζεο δελ αξθνχλ λα θαιχςνπλ ηηο θαηλφκελεο αλάγθεο ζηάζκεπζεο. Βέβαηα απηφ δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο παξά ηελ νδφ ζηάζκεπζεο ζην θέληξν, δεδνκέλεο ηεο πεπεξαζκέλεο ρσξεηηθφηεηαο ηεο ππνδνκήο. Δπηβάιιεηαη ζπλεπψο σο ζηφρνο ε απνηξνπή ηνπ πνιίηε απφ ηελ ππέξρξεζε ηνπ Η.Υ. νρήκαηνο ηνπ, εμαζθαιίδνληάο ηνπ γξήγνξε, άλεηε θαη αζθαιή κεηαθίλεζε κε άιινπο ηξφπνπο (πεδή κεηαθίλεζε, πνδήιαην ή καδηθέο κεηαθνξέο). ε ζπλάξηεζε κε ηα πξναλαθεξζέληα παξαηεξείηαη κεγάιν πνζνζηφ παξάλνκεο ζηάζκεπζεο ηφζν ζε ζέζεηο απαγνξεπκέλεο ζηάζκεπζεο φζν θαη ζε ζέζεηο ειεγρφκελεο ζηάζκεπζεο. Πξνθαλψο ζπκβάιινπλ ζ απηφ ε Διιηπήο αζηπλφκεπζε θαζψο θαη ην ειάρηζην πνζνζηφ επηβαιιφκελσλ πξνζηίκσλ ζην ζχλνιν ησλ παξαβάζεσλ. Ζ ιεηηνπξγία (κε δηαθνξηθή αζθαιψο απφδνζε) ηεζζάξσλ (ηξηψλ ππαίζξησλ δεκνηηθψλ θαη ελφο πνιπψξνθνπ ηδησηηθνχ) ζηαζκψλ απηνθηλήησλ πξνζζέηεη 639 επί πιένλ δεκφζηεο ζέζεηο ζηελ επξχηεξε θεληξηθή πεξηνρή. Αζηηθέο καδηθέο κεηαθνξέο Οη αζηηθέο καδηθέο κεηαθνξέο ζπλδένπλ ηελ πεξηνρή ηνπ θέληξνπ κε ηηο ζπλνηθίεο ηεο Λάξηζαο θαζψο θαη νξηζκέλεο θνηλφηεηεο έμσ απφ απηή. Απηφ επηηπγράλεηαη κε 13 ζπλνιηθά γξακκέο, 4 θχξηεο, 8 δεπηεξεχνπζεο θαη κία εηδηθή. Οη θχξηεο γξακκέο παξνπζηάδνπλ ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ιεηηνπξγίαο ρσξίο έληνλεο δηαθπκάλζεηο ζηνπο ζπλνιηθνχο ρξφλνπο δηαδξνκήο, ελψ αλάινγε ζηαζεξφηεηα παξνπζηάδεη θαη ε επηβαηηθή θίλεζε. Χζηφζν κηα ιεπηνκεξέζηεξε ζεψξεζε, απνθαιχπηεη κάιινλ ζεκαληηθέο απνθιίζεηο αλά

97 97 θαηεχζπλζε, πξάγκα άιισζηε πνπ επαηζζεηνπνηεί θαηά θχξην ιφγν ηνλ ρξήζηε. Παξαηεξείηαη φηη ε επηβαηηθή θίλεζε παξνπζηάδεη κεγαιχηεξα κεγέζε ηηο πξσηλέο ψξεο θαη κε θαηεχζπλζε πξνο ην θέληξν παξά πξνο ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε. Ζ κέζε εκπνξηθή ηαρχηεηα ησλ ιεσθνξείσλ θπκαίλεηαη απφ 14,5 έσο 18,0 ρικ/ψξα. Σν δίθηπν ησλ καδηθψλ κεηαθνξψλ ηεο Λάξηζαο θαιχπηεη ηελ πφιε κε δηακπεξείο ζπλδέζεηο σο πξνο ην θέληξν. Παξ φια απηά ηίζεηαη πξνο δηεξεχλεζε ε ζθνπηκφηεηα αλαδηάξζξσζεο κε αθηηληθέο βαζηθά ζπλδέζεηο κηαο θαη νη ρξφλνη δηαδξνκήο ζήκεξα είλαη αξθεηά κεγάινη θαη απηφ δξα αλαζηαιηηθά γηα ηνπο πνιίηεο, ζχκθσλα θαη κε ηελ έξεπλα λνηθνθπξηψλ. Δπηζεκαίλεηαη ε παληειήο έιιεηςε δηαζπλνηθηαθψλ ζπλδέζεσλ, θαζψο θαη ζπλδέζεσλ κε ζεκαληηθνχο πφινπο γέλεζεο κεηαθηλήζεσλ (π.ρ. ππεξαζηηθφ Κ.Σ.Δ.Λ.). Πξνο δηεπθφιπλζε ηεο θίλεζεο ησλ αζηηθψλ ιεσθνξείσλ έγηλε εγθαηάζηαζε ιεσθνξεηνισξίδσλ ζε δχν θχξηεο νδνχο ηεο πφιεο. Βέβαηα ην κήθνο ηνπο ήηαλ πνιχ κηθξφ γηα λα έρνπκε εκθαλείο βειηηψζεηο, αιιά ε απνπζία θπζηθήο πξνζηαζίαο θαη ε ειιηπήο αζηπλφκεπζε νδεγνχλ ζηελ πιήξε αλαίξεζε ηνπ κέηξνπ εθ ησλ πξαγκάησλ Δπηπηψζεηο απφ ηελ απνθαηάζηαζε θαη ρξήζε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. ήκεξα ζην ζηάδην πνπ βξίζθεηαη ε φιε αλαζθαθή, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο πξνζπάζεηαο απφ ην Γ ΚΠ, κπνξεί λα ειπίδνπκε φηη βξηζθφκαζηε πξν ησλ ππιψλ ηεο πιήξνπο απνθάιπςεο ηνπ θαη είλαη ζχληνκνο ν ρξφλνο γηα παξάδνζε ηνπ ζην Λαξηζατθφ ιαφ αιιά θαη γεληθφηεξα γηα ελζσκάησζε ηνπ ζηνλ ηζηφ ηεο πφιεο. Σφζν φκσο γηα ηε ζπλέρηζε θαη νινθιήξσζε ηεο αλαζθαθήο (αλαζθαθή πίζσ απφ ηε ζθελή) αιιά θαη γηα ηε ρξήζε ηνπ κεηά ηελ κεξηθή ε πιήξε απνθάιπςε ηνπ είηε ζαλ κνπζεηαθφ αληηθείκελν είηε ζαλ ζέαηξν θαζαπηφ, επηηαθηηθή δηαθαίλεηαη ε αλάγθε γηα πεζοδρόμηζη ημήμαηος ηης οδού Βενιζέλοσ, ημήμαηος ηης οδού Παπαναζηαζίοσ και οδού Ηθαίζηοσ.

98 98 Γελ ρξεηάδεηαη θπζηθά λα είλαη θαλείο πνιχ εηδηθφο γηα λα αληηιεθζεί ηε ζεκαίλεη απηή ε αλάγθε, φηαλ κηιάκε γηα θιείζηκν ελφο βαζηθνχ νδηθνχ άμνλα κέζα ζηε θαξδηά ηεο πφιεο, φκσο ε παξνπζία ηνπ Αξραίνπ Θεάηξνπ ζηε ζέζε πνπ απηφ βξίζθεηαη, θαζηζηά ηελ επηινγή απηή κνλφδξνκν. Γελ είλαη ηπραίν βέβαηα θαη ην γεγνλφο φηη ε πηζαλφηεηα απηή απνηεινχζε θαη έλα απφ ηα ζελάξηα πνπ ε νκάδα ηνπ ΑΠΘ εμέηαζε γηα ηε θπθινθνξηαθφ ηεο πφιεο Σν έδαθνο - γεσηερληθά ζηνηρεία επξχηεξεο πεξηνρήο. Ζ πεξηνρή ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο ζπληίζεηαη απφ ηερληθέο επηρσκαηψζεηο νη νπνίεο θαη δεκηνπξγήζεζαλ δηα ησλ επηρψζεσλ αλά ηνπο αηψλεο. Πξφθεηηαη γηα κίγκα δηαθφξσλ πιηθψλ κε βάζνο απφ 2κ έσο 10 κε 15 κ θάησζελ ησλ νπνίσλ αλεπξίζθνληαη δηάθνξνη άξγηινη κέζεο θαη θαηά ζέζεηο πςειήο πιαζηηθφηεηαο κε θπκαηλφκελν πνζνζηφ ηιχνο θαη ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηηο κεραληθέο ηνπο ηδηφηεηεο. αλ γεληθφ ζπκπέξαζκα πξφθεηηαη γηα πιηθά κεησκέλεο αληνρήο θαη κε κεγάιε δηαθχκαλζε ζηα γεσηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηα νπνία κεηαβάιινληαη έληνλα απφ ζέζε ζε ζέζε. Απφ ππάξρνπζεο γεσηξήζεηο ζηε επξχηεξε πεξηνρή ηνπ έξγνπ πξνθχπηεη φηη ε κέγηζηε επηηξεπφκελε ηάζε αλέξρεηαη ζε 1.00 Kg/cm2. Δπνκέλσο πξηλ απφ θάζε ελέξγεηα ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ην έδαθνο θξίλεηαη απαξαίηεηε ε γεσηερληθή δηεξεχλεζε ησλ ηδηνηήησλ ηνπ εδάθνπο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ γεσηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ. Ο παξάγσλ έδαθνο είλαη θαζνξηζηηθφο γηα έλα ζχλνιν ελεξγεηψλ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη ηφζν κε ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ ζεάηξνπ φζν θαη κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ θαη ζα πξέπεη λα αμηνινγεζεί ζε βάζνο έηζη ψζηε λα απνθεπρζνχλ κειινληηθέο αζηνρίεο νη νπνίεο ζα έρνπλ ζρέζε κε ην έδαθνο.

99 99 ΤΠΟΜΝΗΜΑ Α: Αργιλώδης άμμοι με χαλίκια Β: Άργιλοι Γ: Μάργες-Σηιθρές άργιλοι Γ: Αργιλώδεις άμμοι με ιλύ Δ: Λεπηόκοκκοι Άμμοι-αμμοιλείς Ε: Μεζόκοκκοι Άμμοι Ζ: Τεχνιηές Δπιχωμαηώζεις ΟΜΑΓΑ ΔΡΓΑΙΑ ΔΤΑΓΓΔΛΟ ΚΑΛΛΙΝΟ ΙΩΑΝΝΗ ΘΑΝΟΠΟΤΛΟ ΘΔΟΓΩΡΟ ΛΔΟΝΣΙΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ ΑΛΔΞΟΠΟΤΛΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ ΚΑΛΜΠΟΓΚΙΝΗ ΛΑΡΙΑ ΝΟΔΜΒΡΙΟ 1999 Γεσηερληθή ηνκή δηεξρφκελε απφ ηνλ ρψξν ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηνπ θξνπξίνπ Απεηθφληζε ησλ εδαθνηερληθψλ ζρεκαηηζκψλ ηεο Λάξηζαο.

100 100 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΣΔΚΜΖΡΗΧΖ ΣΖ ΤΠΑΡΥΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΖ ΜΔΛΔΣΧΝ ΠΡΟΓΗΑΓΡΑΦΔ Πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ην κλεκείν πξέπεη θαλείο λα ην δεη φρη κφλν ζην ζχλνιφ ηνπ αιιά θαη λα παξαηεξήζεη πξνζεθηηθά θάζε ηνπ κέξνο ρσξηζηά, θαζψο επίζεο ηε ζρέζε πνπ έρεη κε ην πεξηβάιινλ ηνπ σο: α) ηζηνξηθή καξηπξία β) θαιιηηερληθφ έξγν γ) απφ ζηαηηθή άπνςε, αλαιχνληαο ηηο αιινηψζεηο ή θαηαζηξνθέο πνπ έρεη ππνζηεί θαη ζπγθξίλνληαο ην κε κλεκεία ηεο ίδηαο επνρήο ή παξφκνηα. Ζ ηζηνξηθή έξεπλα είλαη ε πξψηε απαξαίηεηε εξγαζία γηα λα γλσξίζνπκε ην κλεκείν, πξνζδηνξίδνληαο ζε πξψηε θάζε ηα «φξηα» ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ κειεηάκε. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν επξίζθνληαη νη αθξηβείο ρξνλνινγήζεηο ησλ πιηθψλ, ησλ αιινηψζεσλ ή θαη ησλ κεηαηξνπψλ, ησλ πξνζζεθψλ, ησλ θαηεδαθίζεσλ, ησλ θαηαζηξνθψλ θαη ην θπξηφηεξν ησλ δηαθφξσλ ηζηνξηθψλ θάζεσλ (αθξηβήο ρξνλνιφγεζε θάζε κέξνπο ηνπ κλεκείνπ). Ζ απνθαηάζηαζε ηνπ κλεκείνπ πξέπεη λα απνηειέζεη εξγαζία νκάδαο επηζηεκφλσλ, δειαδή αξρηηέθηνλα, αξραηνιφγνπ, πνιηηηθνχ κεραληθνχ, ηνπνγξάθνπ κεραληθνχ, ρεκηθνχ, γεσιφγνπ, ζπληεξεηή έξγσλ ηέρλεο. Ζ πιήξεο θαη ζσζηή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ, θαηά ηελ άπνςή καο, ζα απνηειέζεη ηε βάζε γηα νπνηαδήπνηε κειέηε ή επέκβαζε πξφθεηηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί ζ απηφ. Καζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ δηαδηθαζία ηεο ηεθκεξίσζεο δηαδξακαηίδνπλ νη αληίζηνηρεο πξνδηαγξαθέο, βάζεη ησλ νπνίσλ ζπιιέγνληαη, αξρεηνζεηνχληαη θαη δηαρεηξίδνληαη ηα αληίζηνηρα ζηνηρεία. Αθνινπζεί κηα πξψηε πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ πξνδηαγξαθψλ ζχγρξνλεο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ.

101 Πξνδηαγξαθέο Αξρηηεθηνληθήο Μειέηεο Σεθκεξίσζεο Άξζξν 1 Οκάδεο κειεηψλ Αληηθείκελν - ηφρνο Γηαθξίλνληαη δπν νκάδεο κειεηψλ: α) Α νκάδα, πνπ έρεη α.α.) Αληηθείκελν: ηε δηεξεχλεζε, αλάιπζε, αμηνιφγεζε θαη απεηθφληζε απφ αξρηηεθηνληθή - κνξθνινγηθή θαη ηζηνξηθή άπνςε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ. α.β.) ηφρν: ηελ θαηαγξαθή, αξρεηνζέηεζε, αλάδεημε, πξνζηαζία ή δηελέξγεηα κηθξήο θιίκαθαο εξγαζηψλ ζπληήξεζεο - επηζθεπήο - απνθαηάζηαζεο, πνπ δελ ζίγνπλ ην κλεκείν νχηε εζσηεξηθά, νχηε εμσηεξηθά. β) Β νκάδα, πνπ έρεη: β.α.) Αληηθείκελν: ηε ζπκπιήξσζε θαη νινθιήξσζε κειεηψλ ηεο Α νκάδαο, χζηεξα απφ δηελέξγεηα ιεπηνκεξνχο νηθνδνκηθήο έξεπλαο θαη θαηαγξαθήο ησλ βιαβψλ ησλ κλεκείσλ β.β.) ηφρν: ηελ αξρηηεθηνληθή - κνξθνινγηθή απνθαηάζηαζε, αλαζηήισζε, δηελέξγεηα κεγάιεο θιίκαθαο εξγαζηψλ ζπληήξεζεο ζηεξέσζεο ή πηζαλή πξνζαξκνγή ηνπ κλεκείνπ ζε λέεο ρξήζεηο. Άξζξν 2 Πεξηερφκελν ηεο κειέηεο 1. Ζ Α νκάδα κειεηψλ πεξηέρεη: α) Σελ αλάιπζε θαη ηνλ έιεγρν ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ (αληηθείκελν, πξφζζεηεο ή εηδηθέο απαηηήζεηο, νδεγίεο θαη πιεξνθνξίεο), φπσο θαζνξίδεηαη απφ ηνλ εξγνδφηε. β) Σε ζπγθέληξσζε, αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ πξνεξρνκέλσλ απφ ηελ αξρηηεθηνληθή - κνξθνινγηθή - ηζηνξηθή έξεπλα ηνπ κλεκείνπ θαη ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο ηνπ,

102 102 γηα ηε γλσξηκία καδί ηνπ, ηε δηάθξηζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ, ηε δηαπίζησζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαη ηνλ θαη αξρήλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ηζηνξηθψλ ηνπ θάζεσλ. γ) Σε ζρεδηαζηηθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ, γηα ηελ απεηθφληζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ. δ) Σε θσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ. 2. Ζ Β νκάδα κειεηψλ πεξηέρεη: α) Σα ζηνηρεία ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ παξφληνο άξζξνπ. β) Σε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ πξνεξρνκέλσλ απφ ηελ νηθνδνκηθή έξεπλα ηνπ κλεκείνπ θαη ηελ αλάιπζε - αμηνιφγεζε ηνπο, γηα ηε βαζχηεξε γλψζε, ηελ θαηαλφεζε ηεο δνκήο ηνπ, ηνλ αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ησλ νηθνδνκηθψλ θάζεσλ θαη ηελ απνζαθήληζε ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ. γ) Σε ζρεδηαζηηθή ηεθκεξίσζε ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ιεπηνκεξεηψλ θαη ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ. Άξζξν 3 ηάδηα κειέηεο Ζ κειέηε αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ εθπνλείηαη ζε δχν ζηάδηα: α) Γεληθή κειέηε β) Δηδηθή κειέηε. Άξζξν 4 Πξνυπνζέζεηο εθπφλεζεο κειέηεο 1. Πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηεο γεληθήο κειέηεο απνηειεί ε παξάδνζε απφ ηνλ εξγνδφηε ζην κειεηεηή, ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ θαη φισλ ησλ ζρεηηθψλ κε ην κλεκείν ζηνηρείσλ πνπ ηπρφλ δηαζέηεη (π.ρ. ζρέδηα, θσηνγξαθίεο, ηζηνξηθφ, βηβιηνγξαθία θιπ.). 2. Πξνυπφζεζε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εηδηθήο κειέηεο απνηειεί ε

103 103 έγθξηζε ηεο γεληθήο κειέηεο απφ ηνλ εξγνδφηε θαη ηηο θαηά πεξίπησζε αξκφδηεο αξρέο. Άξζξν 5 Α' νκάδα κειεηψλ - Γεληθή κειέηε Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Ζ γεληθή κειέηε θαιχπηεη ηε ζχληαμε θαη ππνβνιή ζηνλ εξγνδφηε ησλ γεληθψλ ζηνηρείσλ ηεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ. 2. Πεξηιακβάλεη: α) Σερληθή έθζεζε, ζηελ νπνία πεξηγξάθνληαη ζπλνπηηθά: α.α.) Ζ ζέζε ηνπ κλεκείνπ, ν ραξαθηήξαο ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο, νη πξνζπειάζεηο, νη πεξηνρέο αλάδεημεο ηνπ θ.ιπ. α. β.) Σν κλεκείν ζε ζχλνιν θαη κέξε, κε αλαθνξά ζηηο αξρηθέο ρξήζεηο ζην επηκέξνπο αξρηηεθηνληθά θαη δηαθνζκεηηθά ζηνηρεία. α. γ.) Οη δηάθνξεο εγθαηαζηάζεηο εμππεξέηεζήο ηνπ α. δ.) Σα πιηθά θαηαζθεπήο. α. ε.) Ο θέξσλ νξγαληζκφο. β) χληνκε ηζηνξηθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ: β.α.) Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα. β.β.) Δληνπηζκφ θαη ζπγθέληξσζε αλέθδνησλ θαη εηθνλνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ (πιεξνθνξίεο απφ Τπεξεζίεο, ρξήζηεο, παιηά αξρεία, ζπκβφιαηα, θσηνγξαθίεο, ράξηεο, γθξαβνχξεο θ.ιπ.). β.γ.) πλνπηηθή έθζεζε ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ κλεκείνπ, φπνπ ηα ζηνηρεία θαη νη πιεξνθνξίεο, πνπ ζα ζπγθεληξψλνληαη, ζα αλαιχνληαη θαη ζα αμηνινγνχληαη παξάιιεια πξνο ηηο πξνεξρφκελεο απφ ηελ επηηφπνπ κειέηε ηνπ κλεκείνπ. γ) Φσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ δ) ρεδηαζηηθή ηεθκεξίσζε: δ.α) ρέδην γεληθήο δηάηαμεο ηνπ κλεκείνπ θαη ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο ηνπ.

104 104 δ. β) Αξρηηεθηνληθά γεληθά ζρέδηα ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο (θαηφςεηο, ηνκέο, φςεηο), αδηαζηαζηνιφγεηα θαη ρσξίο δηάθξηζε ησλ πηζαλψλ θάζεσλ ηνπ κλεκείνπ, δ.γ) Σα ζρέδηα ηεο παξαγξ. δβ, δηαζηαζηνινγεκέλα, κε ηξφπν πνπ λα είλαη δπλαηφο ν νξηζκφο θαη ε επαιήζεπζε ηεο γεσκεηξηθήο ζέζεο φισλ ησλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ. 3. Κιίκαθεο ησλ ζρεδίσλ ηεο γεληθήο κειέηεο νξίδνληαη θαη αξρήλ γηα ην ζρέδην γεληθήο δηάηαμεο νη 1:500, 1:200. 1:100 ή 1:50 θαη γηα ηα ππφινηπα ζρέδηα νη 1:50 ή 1:20. Ο αθξηβήο θαζνξηζκφο ή ε ελδερφκελε ηξνπνπνίεζε ηεο θιίκαθαο ησλ ζρεδίσλ εμαξηάηαη απφ ηελ έθηαζε θαη ηε θχζε ηνπ κλεκείνπ θαη ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο ηνπ. Άξζξν 6 Α' νκάδα κειεηψλ - Δηδηθή κειέηε Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Ζ εηδηθή κειέηε θαιχπηεη ηε ζχληαμε θαη ππνβνιή ζηνλ εξγνδφηε ησλ ιεπηνκεξεηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ. 2. Πεξηιακβάλεη: α) πκπιήξσζε ηεο θσηνγξαθηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο γεληθήο κειέηεο, κε απφδνζε ηεο εηθφλαο ησλ κνξθνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ. β) πκπιήξσζε ηεο ζρεδηαζηηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο γεληθήο κειέηεο: β.α.) ρέδηα ιεπηνκεξεηψλ, ηα νπνία ζα είλαη πιήξσο δηαζηαζηνινγεκέλα θαη ζα εκθαλίδνπλ φια ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ κλεκείνπ πνπ έρνπλ κνξθνινγηθφ ελδηαθέξνλ. β.β.) ρέδηα ρξσκαηηθήο απφδνζεο (γεληθά θαη ιεπηνκεξεηψλ) ησλ πεξηνρψλ ηνπ κλεκείνπ πνπ παξνπζηάδνπλ ζρεηηθφ ελδηαθέξνλ. 3. Κιίκαθεο ησλ ζρεδίσλ ιεπηνκεξεηψλ ηεο εηδηθήο κειέηεο νξίδνληαη νη 1:10, 1:5 θαη 1:1.

105 105 Άξζξν 7 Β' νκάδα κειεηψλ - Γεληθή κειέηε Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία Ηζρχνπλ ηα νξηδφκελα ζην άξζξν 6. Άξζξν 8 Β' νκάδα κειεηψλ - Δηδηθή κειέηε Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Ζ εηδηθή κειέηε θαιχπηεη ηε ζχληαμε θαη ππνβνιή ζηνλ εξγνδφηε ησλ ιεπηνκεξεηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ. 2. Πεξηιακβάλεη: α) πκπιήξσζε ηεο ηερληθήο έθζεζεο ηεο γεληθήο κειέηεο: α.α) Αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ πιηθψλ θαηαζθεπήο. α.β) Γηεπθξηληζηηθά ζρφιηα γηα ηε ζχλζεζε, ηελ θαηάζηαζε ηνπο, κε δηάθξηζε ηνπ βαζκνχ θαηαζηξνθήο θαη παξάιιειε αλαθνξά ζηηο ηερληθέο κεζφδνπο ζχλδεζεο - δνκήο ηνπο. β) πλνπηηθή πεξηγξαθή φισλ ησλ θζνξψλ (γήξαλζε, ξσγκέο, πγξαζία, επίδξαζε θσηηάο, απνζάζξσζε, ειάηησζε ζπλνρήο ηνηρνπνηίαο θ.ιπ.) θαη φισλ ησλ παξακνξθψζεσλ ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ, ζπζρεηηζκέλε κε ηε ζπκπιεξσκαηηθή θσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε ηεο παξαγξάθνπ (δ). γ) πκπιήξσζε ή αλαζεψξεζε ηεο ηζηνξηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο γεληθήο κειέηεο. δ) πκπιήξσζε ηεο θσηνγξαθηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο γεληθήο κειέηεο, κε απφδνζε πιήξνπο εηθφλαο ηεο παζνινγίαο, ησλ νηθνδνκηθψλ θάζεσλ θαη ησλ κνξθνινγηθνχ ή θαηαζθεπαζηηθνχ ελδηαθέξνληνο ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ. ε) πκπιήξσζε ηεο ζρεδηαζηηθήο ηεθκεξίσζεο ηεο γεληθήο κειέηεο:

106 106 ε.α) ρέδηα θαηαζθεπαζηηθψλ ιεπηνκεξεηψλ, ηα νπνία ζα είλαη πιήξσο δηαζηαζηνινγεκέλα θαη ζα εκθαλίδνπλ φια ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ κλεκείνπ, πνπ παξνπζηάδνπλ κνξθνινγηθφ ή θαηαζθεπαζηηθφ ελδηαθέξνλ. ε.β) ρέδηα ρξσκαηηθήο απφδνζεο (γεληθά θαη ιεπηνκεξεηψλ) ησλ πεξηνρψλ ηνπ κλεκείνπ πνπ παξνπζηάδνπλ ζρεηηθφ ελδηαθέξνλ. 3. Κιίκαθεο ησλ ζρεδίσλ ιεπηνκεξεηψλ ηεο εηδηθήο κειέηεο νξίδνληαη νη 1:20, 1:10, 1:5 θαη 1:1. Άξζξν 9 Αθξίβεηα κεηξήζεσλ θαη ζρεδίαζεο 1. Ζ αθξίβεηα ζηελ άκεζε κέηξεζε ηεο απφζηαζεο δχν ζεκείσλ πξέπεη λα είλαη θαιχηεξε απφ (3+0.5 Η) ριζη. φπνπ Η ην κεηξνχκελν κήθνο ζε κέηξα. Ζ αθξίβεηα ηεο απεηθφληζεο ζηα δηαθαλή ζρέδηα είλαη αλεθηή κε απφθιηζε 0,5 ριζη. Άξζξν 10 Φσηνγξάθηζε 1. Οη θσηνκεραλέο πξέπεη λα έρνπλ ειάρηζην FΟRΜΑΣ 24x36 ριζη. 2. Ζ ζρέζε κεηαμχ θιίκαθαο θσηνγξαθίαο θαη αληηθεηκέλνπ δελ πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξε απφ 1:8 ή 1:50 ή 1:100 ή 1:250, αλ ε θιίκαθα ζρεδίαζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ είλαη αληίζηνηρα 1:1 ή 1:10 ή 1:20 ή 1: Σα αξλεηηθά πξέπεη λα παξέρνπλ επθξηλή εηθφλα ηνπ αληηθεηκέλνπ. 4. ε πεξίπησζε πνπ δελ είλαη δπλαηή ε θσηνγξάθηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ κε κηα ιήςε, επηβάιιεηαη ε απφδνζε ηνπ ζπλφινπ κε ζχλζεζε επηκέξνπο ιήςεσλ. 5. Ζ ρξήζε επξπγψληνπ θαθνχ επηηξέπεηαη κφλν γηα γεληθέο θαηαηνπηζηηθέο θσηνγξαθίεο.

107 107 Άξζξν 11 ρέδηα κειέηεο 1. ια ηα γεληθά ζρέδηα πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ απφιπηα κεηαμχ ηνπο. Γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ ζπζρεηηζκνχ ηνπο, ζρεδηάδεηαη ζε φια ηα ζρέδηα αξηζκεκέλνο θάλαβνο (20x20 εθ.). 2. Σα γεληθά δηαζηαζηνινγεκέλα ζρέδηα θαη ηα ζρέδηα ιεπηνκεξεηψλ πεξηιακβάλνπλ ζχληνκα ζρφιηα πνπ αθνξνχλ: α) Γηεπθξηλίζεηο πάλσ ζηα αξρηηεθηνληθά ή νηθνδνκηθά θ.ιπ. ζηνηρεία ηνπ κλεκείνπ, γηα ηελ εχθνιε θαηαλφεζε ηεο πξαγκαηηθήο θαηάζηαζεο. β) πζρεηηζκφο κε θσηνγξαθίεο ή κε άιια ζρέδηα (θαηφςεσλ, αλφςεσλ, ηνκψλ, φςεσλ, ιεπηνκεξεηψλ, θαηαηνπηζηηθψλ). γ) Άιια ζρφιηα θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή. Άξζξν 12 ρεδίαζε - παξνπζίαζε ηεο κειέηεο 1. Ζ ζρεδίαζε φισλ ησλ κειεηψλ γίλεηαη ζε δηαθαλέο ραξηί ( γξ.) κε ζηληθή κειάλε παξαδίδνληαη φκσο δηαθαλείο αδηάζηαιηεο θσηνηππίεο. Ο κειεηεηήο ιακβάλεη φια ηα κέηξα γηα ηελ απνθπγή παξακνξθψζεσλ ησλ ζρεδίσλ. 2. Καηά ηα ινηπά γηα ηε ζρεδίαζε θνη ηελ πιεξφηεηα ησλ ζρεδίσλ ηζρχνπλ ηα αλαθεξφκελα ζηα άξζξα 231 θαη 232 ηνπ ΠΓ 696/74. Άξζξν 13 Γεσκεηξηθή απνηχπσζε θαη ππνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Ζ γεσκεηξηθή απνηχπσζε θαιχπηεη ηε ζχληαμε θαη ππνβνιή ζηνλ εξγνδφηε ησλ βνεζεηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο ζρεδηαζηηθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ.

108 Ζ γεσκεηξηθή απνηχπσζε πξνζδηνξίδεη αξηζκφ ραξαθηεξηζηηθψλ ζεκείσλ κε ηηο ηξεηο (3) ζπληεηαγκέλεο ηνπο (ρ, ς, δ). Σα ζεκεία απηά νξίδνληαη απφ ηνλ αξρηηέθηνλα κειεηεηή ζε ζθαξηθήκαηα (γεληθήο δηάηαμεο, θαηφςεσλ, αλφςεσλ, ηνκψλ θαη φςεσλ) ηνπ κλεκείνπ, πνπ ζπληάζζεη ν ίδηνο, έηζη, ψζηε λα είλαη δπλαηφ λα απνδψζεη κε αθξίβεηα ηα εμσηεξηθά πεξηγξάκκαηα ησλ θαηφςεσλ ηνπ κλεκείνπ, ηα φξηα εζσηεξηθψλ ρψξσλ ζε ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ηνπο, ηηο πξνβνιέο, ζε θάηνςε - ηνκή - φςε, ραξαθηεξηζηηθψλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ, ηα πεξηγξάκκαηα ησλ ηνκψλ, φςεσλ θαη αμηνζεκείσησλ ζηνηρείσλ ηνπο θαη ηηο παξακνξθψζεηο ησλ δνκηθψλ θαη δηαθνζκεηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ. Ζ ζέζε θάζε ζεκείνπ πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά θαη, φπνπ απαηηείηαη, είηε ζεκεηψλεηαη ζε ηδηαίηεξν ζθαξίθεκα ή ζε θαζαξή θσηνγξαθία πνπ παξέρεη επθξηλή εηθφλα ηνπ, είηε επηζεκαίλεηαη κε ηε βνήζεηα εηδηθνχ ζηφρνπ. Ζ ηειηθή αθξίβεηα ηεο ζέζεο θάζε ραξαθηεξηζηηθνχ ζεκείνπ πξέπεη λα είλαη θαιχηεξε απφ ± 2 (δχν) εθ. νξηδνληηνγξαθηθά θαη ± 1 (έλα) εθ. πςνκεηξηθά. Ζ ηξνπνπνίεζε ηεο ηειηθήο αθξίβεηαο εμαξηάηαη απφ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηεο θαηά πεξίπησζε κειέηεο. Καηά ηα ινηπά ηζρχνπλ ηα αλαθεξφκελα ζηα ζρεηηθά άξζξα (ηκήκα Β) ηνπ ΠΓ 696/ Ζ γεσκεηξηθή απνηχπσζε πεξηιακβάλεη: α) Σελ αλάπηπμε, γχξσ θαη πηζαλψο πάλσ ζην κλεκείν, πνιπγσληθήο φδεπζεο, απφ ηηο θνξπθέο ηεο νπνίαο εμαζθαιίδνληαη φια ηα ραξαθηεξηζηηθά ζεκεία. Ζ ζέζε θαη ε θαηαζθεπή κφληκεο ζήκαλζεο ησλ πνιπγσλνκεηξηθψλ θνξπθψλ εγθξίλνληαη απφ ηνλ εξγνδφηε. Ζ εμαζθάιηζε ηνπο γίλεηαη απφ ηξία (3) ηνπιάρηζηνλ, ζαθή, κφληκα θαη επδηάθξηηα ζεκεία, πνπ πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά θαη ζεκεηψλνληαη ζε ηδηαίηεξα θαηαηνπηζηηθά ζθαξηθήκαηα. Ζ αθξίβεηα πξνζδηνξηζκνχ ησλ ζπληεηαγκέλσλ ησλ πνιπγσλνκεηξηθψλ ζεκείσλ είλαη ηέηνηα, πνπ λα εμαζθαιίδεηαη ε ηειηθή αθξίβεηα ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζεκείσλ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ παξάγξαθν 2.

109 109 Καηά ηα ινηπά ηζρχνπλ ηα αλαθεξφκελα ζηα ζρεηηθά άξζξα (ηκήκα Β) ηνπ ΠΓ 696/74. β) Σελ εγθαηάζηαζε ζην άκεζν πεξηβάιινλ ηνπ κλεκείνπ, ελφο αξηζκνχ ηξηψλ (3) ηνπιάρηζηνλ κφληκσλ ρσξνζηαζκηθψλ αθεηεξηψλ, πνπ πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά θαη ζεκεηψλνληαη ζε ηδηαίηεξα θαηαηνπηζηηθά ζθαξηθήκαηα. Ζ ζέζε θαη ε θαηαζθεπή κφληκεο επηζήκαλζεο ησλ ρσξνζηαζκηθψλ αθεηεξηψλ εγθξίλνληαη απφ ηνλ εξγνδφηε. Πξνζδηνξίδνληαη πςνκεηξηθά νη πνιπγσλνκεηξηθέο θνξπθέο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ζεκεία, ηα επίπεδα ησλ νξηδνληίσλ ηνκψλ ηνπ κλεκείνπ, ηα ζηνηρεία ηεο θαηαζθεπήο ηνπ πνπ πξνβάιινληαη ζ απηέο, κε φιεο ηηο θιίζεηο ή ηνπηθέο παξακνξθψζεηο, θαη ην έδαθνο κε φια ηα ραξαθηεξηζηηθά κνξθνινγηθά ηνπ γλσξίζκαηα. Σα πςφκεηξα ηφζν ησλ ρσξνζηαζκηθψλ αθεηεξηψλ, φζν θαη φισλ ησλ ζεκείσλ ζηάζεο νξγάλνπ, κεηξψληαη κε γεσκεηξηθή ρσξνζηάζκηζε, κε αθξίβεηα (δηαθνξέο κεηαμχ κεηξήζεσλ) ± 2 ριζη./ ρηιηφκεηξν δηπιήο ρσξνζηάζκηνήο. Καηά ηα ινηπά ηζρχνπλ ηα αλαθεξφκελα ζηα ζρεηηθά άξζξα (ηκήκα Β') ηνπ ΠΓ 696/74. γ) Σε ρξήζε αλεγκέλσλ θσηνγξαθηψλ ζε θιίκαθα, ζε πεξηπηψζεηο εθηεηακέλσλ επηθαλεηψλ ηνπ κλεκείνπ, επηπέδσλ ή ζρεηηθά επηπέδσλ ή ειαθξά αλαγιχθσλ. Κάζε αλεγκέλε εηθφλα ειέγρεηαη κε ηε βνήζεηα ηξηψλ (3) ηνπιάρηζην ζεκείσλ (θσηνζηαζεξψλ), πνπ πξνζδηνξίδνληαη φπσο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ζεκεία, απφ ηηο ηξεηο ζπληεηαγκέλεο ηνπο (ρ, ς, δ). Ζ ζήκαλζε ησλ θσηνζηαζεξψλ ζην κλεκείν γίλνληαη κε εηδηθνχο ζηφρνπο, πνπ δηαθξίλνληαη θαζαξά ζε θάζε ιήςε. Οη θσηνκεραλέο πξέπεη λα έρνπλ ειάρηζην FORΜΑΣ 6x6εθ. Ηζρχνπλ ηα νξηδφκελα ζηηο παξαγξάθνπο 2 θαη 3 ηνπ άξζξνπ Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία: α) Γηάγξακκα πνιπγσλνκεηξίαο θαη ρσξνζηαζκηθψλ αθεηεξηψλ, ζηελ θιίκαθα πνπ ζα νξηζηεί απφ ηνλ αξρηηέθηνλα κειεηεηή. β) Σνπνγξαθηθφ δηάγξακκα, ζηελ ίδηα θιίκαθα κε ην ζρέδην γεληθήο δηάηαμεο.

110 110 γ) Πίλαθεο απεηθφληζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ή ησλ θσηνζηαζεξψλ ζεκείσλ, ζηελ θιίκαθα ησλ ζρεδίσλ ηεο ζρεδηαζηηθήο ηεθκεξίσζεο. δ)σεχρε: α.α) Μεηξήζεσλ πνιπγσλνκεηξίαο, ρσξνζηάζκηζεο, ηαρπκεηξίαο, ραξαθηεξηζηηθψλ θαη θσηνζηαζεξψλ ζεκείσλ. δ.β) Δμαζθάιηζεο ησλ πνιπγσλνκεηξηθψλ ζεκείσλ θαη ησλ ρσξνζηαζκηθψλ αθεηεξηψλ. δ.γ) πλφξζσζεο θαη ππνινγηζκνχ πνιπγσλνκεηξηθνχ θαη ρσξνζηαζκηθνχ δηθηχνπ, ραξαθηεξηζηηθψλ θαη θσηνζηαζεξψλ ζεκείσλ. δ.δ) Βνεζεηηθψλ ζθαξηθεκάησλ θαη κεηξήζεσλ. ε) Αξλεηηθά ιήςεσλ (ΚΟΝΣΑCΣ) θαη κία (1) ζεηξά θσηνγξαθηψλ εμ επαθήο. ζη) Αλεγκέλεο θσηνγξαθίεο ιήςεσλ ή θσηνκσζατθά, ζηελ απαηηνχκελε θιίκαθα. δ) Σα ζηνηρεία ησλ ιήςεσλ (άμνλαο ιήςεο θ.ιπ.) ηεο θσηνκεραλήο θαη ησλ θαθψλ κε ηηο νπνίεο έγηλαλ νη ιήςεηο, γηα ηε κεηξεηηθή αμηνπνίεζε ησλ θσηνγξαθηψλ.

111 Πξνδηαγξαθέο Αξρηηεθηνληθήο Μειέηεο Αλαζηήισζεο. Άξζξν 1 ηάδηα κειέηεο Ζ αξρηηεθηνληθή κειέηε πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα ζηάδηα: α. Πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην β. Πξνκειέηε γ. Οξηζηηθή κειέηε δ. Μειέηε εθαξκνγήο Άξζξν 2 Πξνυπνζέζεηο εθπφλεζεο ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ ζηαδίνπ 1. Πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ ζηαδίνπ απνηειεί ε παξάδνζε απφ ηνλ εξγνδφηε ζην κειεηεηή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ, θαη φισλ ησλ εγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ ηεο κειέηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ, φπσο πξνδηαγξάθνληαη ζηα άξζξα 1 θαη 5-8 ηνπ 1νπ Μέξνπο. 2. Πξνυπφζεζε γηα ηε ζπγθέληξσζε, αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ ζηνηρείσλ απφ ηελ έξεπλα ησλ αθαλψλ αξρηηεθηνληθψλ θαη νηθνδνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ απνηεινχλ: α) Ζ έγθξηζε ηνπ "Πξνγξάκκαηνο εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ" απφ ηνλ εξγνδφηε ή θαη απφ ηηο, θαηά πεξίπησζε, αξκφδηεο αξρέο, αλ απαηηείηαη, ε νπνία ιακβάλεηαη κε επζχλε ηνπ εξγνδφηε. β) Ζ εθηέιεζε ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ κε επζχλε, δαπάλεο θαη επίβιεςε ηνπ εξγνδφηε θαη επνπηεία ηνπ κειεηεηή. γ) Ζ παξάδνζε ησλ απνηειεζκάησλ ηπρφλ απαηηνχκελσλ γεσηερληθψλ θαη ινηπψλ εξγαζηεξηαθψλ εξεπλψλ απφ ηνλ εξγνδφηε ζην κειεηεηή.

112 112 Άξζξν 3 Πεξηερφκελν ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ ζηαδίνπ Αλαιπηηθά, ην πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην πεξηιακβάλεη: α. Δλεκέξσζε ηεο κειέηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο. αα. Έιεγρν ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ, επηζήκαλζε ελδερφκελσλ κεηαβνιψλ ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ (θαηαξξεχζεηο, θαηεδαθίζεηο, πξνζζήθεο, αθαηξέζεηο ή αληηθαηαζηάζεηο επηκέξνπο ζηνηρείσλ) απφ ην ρξφλν ζχληαμεο ηεο κειέηεο απνηχπσζεο ηνπ κλεκείνπ. αβ. πκπιήξσζε ηεο κειέηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, κε βάζε ηηο παξαπάλσ επηζεκάλζεηο. αγ. χληαμε, πηζαλψο, ζπκπιεξσκαηηθψλ ζηνηρείσλ αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ, ηα νπνία πξνηείλεη ν κειεηεηήο θαη εγθξίλεη ν εξγνδφηεο. β. Αξρηηεθηνληθή θαη νηθνδνκηθή έξεπλα ηνπ κλεκείνπ. βα. Πξνγξακκαηηζκφ εθηέιεζεο εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ, πνπ αθνξνχλ ηα αθαλή αξρηηεθηνληθά θαη νηθνδνκηθά ζηνηρεία θαη πιηθά ηνπ κλεκείνπ. ββ. πγθέληξσζε, αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο. γ. Καηαγξαθή θαη εξκελεία ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ. δ. Γηάθξηζε ησλ νηθνδνκηθψλ θάζεσλ. ε. Γξαθηθή απνθαηάζηαζε ηνπ κλεκείνπ, κε απεηθφληζε ησλ κνξθψλ ηνπ θαηά επνρέο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα αληίζηνηρα ζσδψκελα ζηνηρεία θάζεσλ θαηαζθεπήο θαη επεκβάζεσλ ζ απηφ.

113 113 Άξζξν 4 Πξφγξακκα Δξεπλεηηθψλ Δξγαζηψλ 1. Σν πξφγξακκα ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ ζπληάζζεηαη απφ ην κειεηεηή θαη πεξηιακβάλεη ηελ πξφηαζε γηα ηηο απαξαίηεηεο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο. 2. Τπνβάιινληαη: α. Αηηηνινγεκέλε ηερληθή πεξηγξαθή ησλ απαηηνχκελσλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ κλεκείνπ θαη ησλ πξνηεηλφκελσλ κεζφδσλ εθηέιεζεο ηνπο κε ζθνπφ: αα. ηε κειέηε ησλ αθαλψλ νηθνδνκηθψλ θαη αξρηηεθηνληθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιηθψλ θαη ηεο θαηάζηαζεο ηνπο, αβ. ηελ απνζαθήληζε ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ, αγ. ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ηζηνξηθψλ θάζεσλ ηνπ κλεκείνπ. β. ρέδηα ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, φπνπ ζεκεηψλνληαη ε ζέζε θαη ε έθηαζε ησλ πξνηεηλφκελσλ εξεπλψλ, κε αλαθνξά ζην είδνο ηνπο. γ. Πξνζεγγηζηηθφο πξνυπνινγηζκφο γηα θάζε είδνο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ή εξγαζίαο επαλαθνξάο ησλ πεξηνρψλ έξεπλαο ζηελ αξρηθή ηνπο θαηάζηαζε, φπνπ απαηηείηαη. Άξζξν 5 Πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην - Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Τπνβάιινληαη: α. Έθζεζε, πνπ πεξηιακβάλεη: αα. Παξαηεξήζεηο γηα ηηο ελδερφκελεο κεηαβνιέο ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ, ζε ζρέζε κε απηή πνπ απνδίδεηαη ζηα ζρέδηα ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, κε παξαπνκπέο ζηα αξρηθά θαη ηα ηπρφλ ζπκπιεξσκαηηθά ζρέδηα. αβ. Αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ πνπ εθηειέζηεθαλ, θαη αλάιπζε - αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ, κε

114 114 παξαπνκπέο ζε δηαζηαζηνινγεκέλα ζθαξηθήκαηα θαη ραξαθηεξηζηηθέο θσηνγξαθίεο. αγ. πκπιήξσζε ή αλαζεψξεζε ηεο ηερληθήο έθζεζεο θαη ηεο ηζηνξηθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ, πνπ ζπληάρζεθαλ θαηά ηε κειέηε αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο. αδ. Αμηνιφγεζε θαη εξκελεία ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ κε γεληθή εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ζπλφινπ θαη ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ ηνπ κε αλαθνξά ζηηο θζνξέο ησλ πιηθψλ. Ζ πνξεία νινθιήξσζεο ηεο δηαγλσζηηθήο θάζεο (δνκηθά πιηθά, αίηηα, κεραληζκφο, απνηειέζκαηα) πεξηιακβάλεη ηα παξαθάησ βήκαηα: 1) Ηζηνξηθφ (ειηθία, πιηθά, απνθαηαζηάζεηο, αλαζηειψζεηο θ.ιπ.). 2) Παξνχζα θαηάζηαζε. i. ρέδηα. Μεηξήζεηο. Φσηνγξαθίεο. ii. Αξρηηεθηνληθή ραξηνγξάθεζε. iii. Πεηξνγξαθηθή ραξηνγξάθεζε. iv. Φπζηθνρεκηθή ραξηνγξάθεζε. v. Βηνινγηθή ραξηνγξάθεζε. vi. Αλάιπζε θνληακάησλ. vii. Πξνέιεπζε πεηξσκάησλ. viii. ηαηηθά. ix. Πεξηβαιινληηθά δεδνκέλα. α. Μαθξνθιίκα (t C, πγξαζία, ξππαληέο) β. Μηθξνθιίκα (ηνπηθά ή κέζα ζην κλεκείν) 3) πληήξεζε. Α. Γνκηθή πληήξεζε (απνθαηάζηαζε ζηαηηθήο επζηάζεηαο). i. Μέηαιια (κεραληθή αληνρή, αληνρή ζηε δηάβξσζε, ζπληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο). ii. Κνληάκαηα, ηζηκέληα, ζθπξφδεκα, ελέκαηα, πεηξψκαηα (κεραληθή αληνρή, αληνρή ζηε δηάβξσζε, ζπληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο, επίδξαζε ησλ θνληακάησλ ζε κέηαιια θαη δνκηθά πεηξψκαηα).

115 115 Β. πληήξεζε επηθάλεηαο. i. Μεηξήζεηο (ηαρχηεηα θζνξάο, ηξηρνεηδήο αλαξξίρεζε, απνξξφθεζε λεξνχ, πνξψδεο, θαηαλνκή πφξσλ, ειεθηξηθή αγσγηκφηεηα, ζπληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο ησλ πεηξσκάησλ). ii. Μεραληζκνί θζνξάο. iii. Δξγαζηεξηαθέο κεηξήζεηο θαη επί ηφπνπ δνθηκέο επηιεγκέλσλ ή θαη λέσλ κεζφδσλ θαη πιηθψλ: α) Καζαξηζκνχ. β) ηεξέσζεο. γ) Πξνζηαζίαο. δ) Σερλεηήο Παηίλαο. 1. Ηζηνξηθφ Πξνγελέζηεξεο επεκβάζεηο Σν ηζηνξηθφ ηνπ κλεκείνπ εκπιέθεηαη ζηε κειέηε ζπληήξεζεο, κφλν γηα λα γίλεη γλσζηή ε ειηθία ηνπ κλεκείνπ πξνθεηκέλνπ καδί κε άιινπο παξάγνληεο (θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, ξχπαλζε θαη ινηπνί παξάγνληεο θζνξάο) λα απνθαιπθζνχλ ε ηαρχηεηα θαη ε έθηαζε ηεο θζνξάο. Δπίζεο, ρξεηάδεηαη γηα λα θαζνξηζηεί ην είδνο (αλ ππάξρεη ζηα αξρεία) θαη ε ειηθία ησλ λέσλ πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ή ηελ αλαζηήισζή ηνπ. 2. Μειέηε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πιηθψλ δνκήο θαη έξεπλα γηα ηελ πξνέιεπζή ηνπο (ηνπνζέηεζε) - παξνχζα θαηάζηαζε. 2.1 ρέδηα, θσηνγξαθίεο, κεηξήζεηο Υξεηάδνληαη ιεπηνκεξή ζρέδηα θαη θσηνγξαθήζεηο φισλ ησλ ζεκείσλ ησλ κλεκείσλ. Με βάζε ηα ζρέδηα απηά ζα γίλνπλ νη ραξηνγξαθήζεηο Αξρηηεθηνληθή ραξηνγξάθεζε Πάλσ ζηα ζρέδηα θαη ζηηο θσηνγξαθίεο φπσο απηά πεξηγξάθνληαη ζην θεθάιαην ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο επηζεκαίλνληαη θαη ηνλίδνληαη ιεπηνκέξεηεο θζνξάο (ξεγκαηψζεηο, επηθαζίζεηο, εμαλζήζεηο, απνθινηψζεηο θ.ιπ.) φηη κπνξεί λα δηαθξίλεη ην κάηη. Απηφ είλαη ρξήζηκν γηα ηελ ζπληήξεζε (θαζαξηζκφο, ζηεξέσζε, πξνζηαζία).

116 Πεηξνγξαθηθή ραξηνγξάθεζε Πάλσ ζηα ζρέδηα θαη ζηηο θσηνγξαθίεο ζεκεηψλνληαη κε δηαθνξεηηθφ ρξψκα ην θάζε πέηξσκα. Ο πξνζδηνξηζκφο θαη ε πξνέιεπζε ησλ πεηξσκάησλ ηνπ κλεκείνπ είλαη απαξαίηεηνο γηαηί νη επεκβάζεηο ζπληήξεζεο δνθηκάδνληαη ζην εξγαζηήξην ζε δείγκαηα θαη εμαξηψληαη απφ ην είδνο ηνπ πεηξψκαηνο. 2.4 Φπζηθνρεκηθή ραξηνγξάθεζε απηήλ θαηαγξάθνληαη κεηά απφ αλαιχζεηο ηα πξντφληα δηάβξσζεο (ι.ρ. γχςνο) ή νη απνζέζεηο (ι.ρ. αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ) ζηελ επηθάλεηα ηφζν ησλ θχξησλ δνκηθψλ πεηξσκάησλ φζν θαη ησλ θνληακάησλ (αλ ππάξρνπλ) θαη ησλ κεηαιιηθψλ ζπλδέζκσλ. 2.5 Βηνινγηθή ραξηνγξάθεζε εκεηψλνληαη ηα είδε ησλ κηθξννξγαληζκψλ θαη ε έθηαζε ησλ απνηθηψλ ηνπο. Απηφ πξνυπνζέηεη ιήςε δεδνκέλσλ, θαιιηέξγεηα θαη πξνζδηνξηζκφ (αλαγλψξηζε) ζην εξγαζηήξην. Δπίζεο, γίλνληαη δνθηκέο γηα ηελ αλεχξεζε βηνθηφλσλ γηα ηελ επί ηφπνπ εμφλησζε ησλ κηθξννξγαληζκψλ αιιά ρσξίο λα θζείξνπλ ηα δνκηθά πιηθά.

117 117 Καπληθαξέα. Οη επηζεκάλζεηο έγηλαλ απφ ηα ΣΔΗ Αζελψλ, ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ΔΠΔΣ-ΔΚΒΑΝ 514.

118 118 Καπληθαξέα. Οη επηζεκάλζεηο έγηλαλ απφ ην ΗΓΜΔ, ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ΔΠΔΣ-ΔΚΒΑΝ 514.

119 119 Καπληθαξέα. Οη επηζεκάλζεηο έγηλαλ απφ ηελ Κ.Α. Παληαδίδνπ, Βηνιφγν, ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ΔΠΔΣ-ΔΚΒΑΝ 514.

120 Πξνέιεπζε πεηξσκάησλ. Ζ γλψζε είλαη απαξαίηεηε γηα λα ιεθζνχλ απφ ιαηνκεία πνζφηεηεο πεηξσκάησλ ίδησλ κε ηα δνκηθά πιηθά ηνπ κλεκείνπ. Γηάγξακκα EPR (Ζιεθηξνληθνχ Παξακαγλεηηθνχ πληνληζκνχ), γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ ιαηνκείσλ πξνέιεπζεο πεηξσκάησλ (ΔΚΔΦΔ Γεκφθξηηνο, Γξ. Η. Μαληάηεο). Σα ζεκεία είλαη δείγκαηα καξκάξνπ ηνπ Η.Ν. Καπληθαξέαο.

121 121 (α) θαηαγξαθή γχςνπ θαη ραιαξψλ επηθαζήζεσλ, (β) θαηαγξαθή ξεγκαηψζεσλ, (γ) θαηαγξαθή φμηλεο πξνζβνιήο

122 Μειέηε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο ζην κλεκείν. α. Μαθξνθιίκα Θα πξέπεη λα ζπιιεγεί θάζε δεδνκέλν ζρεηηθφ κε ηελ πγξαζία, ηε ζεξκνθξαζία θαη ηε ζπγθέληξσζε ησλ ξππαληψλ (SO x, NO X, CO 2, Cl, θ.ιπ.). Απαξαίηεηε θξίλεηαη ε ηνπνζέηεζε κεραλεκάησλ κέηξεζεο ησλ παξακέηξσλ απηψλ θαη κέζα ζην ίδην ην κλεκείν, ηνπιάρηζηνλ γηα έλα ρξφλν. β. Μηθξνθιίκα Πέξαλ ησλ κεηξήζεσλ ηεο γεληθήο ξχπαλζεο, ππάξρεη ηνπηθή δηαθνξνπνίεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ δεδνκέλσλ κέζα θαη έμσ απφ ην κλεκείν αλάινγα κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ, ηε ζπρλφηεξε θαηεχζπλζε ησλ αλέκσλ, ηε θφξηηζε θαηά ηε δηαδξνκή ηνπο κε ξππαληέο θαη ην είδνο ηεο επηθάλεηαο (επίπεδν, αλάγιπθν, άγαικα). 2.8 Μειέηε ζην εξγαζηήξην δεηγκάησλ απφ δηαβξσκέλε πέηξα ηνπ κλεκείνπ. Πξνυπνζέηεη ζπζηεκαηηθή δεηγκαηνιεςία απφ ηα δηαβξσκέλα εμσηεξηθά ηκήκαηα ηεο πέηξαο θαη κε ηξφπν ψζηε λα θαιχπηεη φιεο ηηο κνξθέο δηάβξσζεο πνπ εληνπίζηεθαλ ζην πξνεγνχκελν ζηάδην. Σα απνηειέζκαηα ηεο εμέηαζεο ζπγθξηλφκελα κε ηα αληίζηνηρα απφ ηελ κειέηε ησλ θπζηθψλ κε δηαβξσκέλσλ δεηγκάησλ πέηξαο νδεγνχλ ζε ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε: α. ην είδνο θαη ην βαζκφ δηάβξσζεο β. ηε θχζε θαη ηελ θαηάζηαζε ησλ πξντφλησλ δηάβξσζεο γ. ηε θπζηθή θαηάζηαζε ηεο δηαβξσκέλεο πέηξαο θαη δ. ηα αίηηα ηεο δηάβξσζεο ε δεχηεξν επίπεδν ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα ζπζρεηηζζνχλ ηα απνηειέζκαηα απηά κε ηνπο παξάγνληεο ηεο δηάβξσζεο. 2.9 Γηαηχπσζε θαη έιεγρνο ππνζέζεσλ γηα ηα αίηηα θαη ηνλ κεραληζκφ ηνπ θαηλνκέλνπ δηάβξσζεο.

123 Παξακεηξηθή αλάιπζε Πξνζνκνίσζε ζπλζεθψλ ζην εξγαζηήξην Τπνβνιή δνθηκίσλ ζε δνθηκέο ηερλεηήο γήξαλζεο (πξνζνκνησκέλεο ζπλζήθεο ζην εξγαζηήξην) χγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ κε ηα αλακελφκελα απφ ηελ ππφζεζε ζην ζηάδην 2.9 Γηάγξακκα ξνήο γηα κειέηε ζπληήξεζεο. Δθαξκφζηεθε γηα ην πξφγξακκα ΔΠΔΣ-ΔΚΒΑΝ 514.

124 124 α.ε Αμηνιφγεζε θαη εξκελεία ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ κε γεληθή εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ζπλφινπ θαη ησλ επί κέξνπο ζηνηρείσλ ηνπ κε αλαθνξά ζηηο παξακνξψζεηο (απνθιίζεηο, ζηξνθέο, θαζηδήζεηο, θπξηψζεηο, θνηιάλζεηο, θ.ιπ.) θαη ηε ρξνληθή εθηίκεζε δεκηνπξγίαο ησλ βιαβψλ, κε παξαπνκπέο ζηηο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο, ηα ζρέδηα παζνινγίαο θαη θσηνγξαθίεο. α. χληνκν ηζηνξηθφ, κε ζρνιηαζκφ φισλ ησλ πηζαλψλ θάζεσλ θαηαζθεπήο θαη κνξθψλ ηνπ κλεκείνπ, ησλ επεκβάζεσλ ζ απηφ (επηζθεπψλ, ζηεξεψζεσλ, κεηαθηλήζεσλ αξρηηεθηνληθψλ κειψλ, πξνζζεθψλ, θ.ιπ.), θαη ησλ ζηνηρείσλ πνπ επηηξέπνπλ ην ρξνληθφ πξνζδηνξηζκφ ηνπο, κε παξαπνκπέο ζε ζρέδηα, ζθαξηθήκαηα, θσηνγξαθίεο, ηζηνξηθά - βηβιηνγξαθηθά ζηνηρεία, θ.ιπ. β. ρέδηα πνπ απνδίδνπλ γξαθηθά ηα αλαθεξφκελα ζηελ έθζεζε: βα. Δλεκεξσκέλα, φζα απφ ηα ζρέδηα ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ κεηαβάιινληαη, κε βάζε ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ εδαθίνπ αα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ εδαθίνπ αβ. ββ. πκπιεξσκαηηθά ζρέδηα αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ, εάλ έρνπλ απαηηεζεί απφ ηνλ εξγνδφηε. βγ. ρέδηα παζνινγίαο, κε ππφβαζξν ηα ζρέδηα ηεο κειέηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, φπσο έρνπλ ελεκεξσζεί κε απηά ησλ πξνεγνχκελσλ εδαθίσλ βα θαη ββ, ζηα νπνία νη θζνξέο θαη παξακνξθψζεηο απνδίδνληαη κε επνπηηθφ ηξφπν, ζρφιηα θαη κεηξεηηθά ζηνηρεία. βδ. Γεληθά ζρέδηα νηθνδνκηθψλ θάζεσλ ηνπ κλεκείνπ, κε ππφβαζξν ηα ζρέδηα ηεο κειέηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, ζηα νπνία παξνπζηάδνληαη ε έθηαζε θαη ηα φξηα ησλ δηαθφξσλ ηζηνξηθψλ θάζεσλ ηνπ κλεκείνπ, κε ζρνιηαζκφ θαη ρξνλνιφγεζε ηνπο. βε. Γεληθά ζρέδηα γξαθηθήο απνθαηάζηαζε ηεο κνξθήο ηνπ κλεκείνπ θαηά θάζεηο, εθφζνλ ππάξρνπλ επαξθή ζηνηρεία, κε ζρνιηαζκφ θαη βαζηθή δηαζηαζηνιφγεζε. 2. Σα ζρέδηα ησλ εδαθίσλ βα, ββ θαη βγ ππνβάιινληαη ζηελ θιίκαθα ησλ ζρεδίσλ ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο πνπ έρνπλ παξαδνζεί ζην κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε. Σα ζρέδηα ησλ εδαθίσλ βδ θαη βε ππνβάιινληαη ζε θιίκαθα 1:50 ή 1:20, θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή.

125 125 Άξζξν 6 Αληηθείκελν - πεξηερφκελν - πξνυπνζέζεηο εθπφλεζεο πξνκειέηεο 1. Αληηθείκελν ηεο πξνκειέηεο είλαη ε δηαηχπσζε πξφηαζεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ θαη πξνζαξκνγήο ηνπ ζε λέεο ρξήζεηο, αλ απηφ πεξηιακβάλεηαη ζην πξφγξακκα ηνπ έξγνπ. 2. Ζ πξνκειέηε πεξηέρεη: α. Αλάιπζε θαη έιεγρν ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ. β. Αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ ζηαδίνπ. γ. Γηακφξθσζε βαζηθψλ ηδεψλ θαη ιχζεσλ γηα ηε κνξθή ηεο επέκβαζεο. δ. Πξνυπνινγηζκφ ηεο δαπάλεο ηνπ έξγνπ. 3. Πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηεο πξνκειέηεο απνηειεί ε έγθξηζε ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ ζηαδίνπ απφ ηνλ εξγνδφηε θαη ε παξάδνζε απφ απηφλ ζην κειεηεηή ηνπ «θηηξηνινγηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ». Άξζξν 7 Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Τπνβάιινληαη: α. Έθζεζε πνπ πεξηιακβάλεη: αα. Αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ ησλ κειεηψλ νηθνδνκηθψλ θάζεσλ θαη γξαθηθήο απνθαηάζηανεο ηνπ κλεκείνπ. αβ. Γηαηχπσζε θαη αηηηνιφγεζε ηεο πξφηαζεο γηα ηελ αξρηηεθηνληθή κνξθνινγηθή απνθαηάζηαζε, δει. ηε δηαηήξεζε ησλ ζηνηρείσλ φισλ ησλ θάζεσλ ηνπ κλεκείνπ ή ηελ επηινγή κηαο απφ ηηο ηζηνξηθέο θάζεηο ηνπ θαη ελδερνκέλσο ηκεκάησλ άιισλ θάζεσλ πνπ ζα

126 126 απνθαηαζηαζνχλ θαη ζα αλαδεηρζνχλ κε ηελ πξνηεηλφκελε επέκβαζε. Ζ έθζεζε ζα παξαπέκπεη ζε ζρέδηα, ζθαξηθήκαηα, θσηνγξαθίεο, θ.ιπ. αγ. Αηηηνιφγεζε ησλ πξνηάζεσλ γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ κλεκείνπ ζηε λέα ρξήζε θαη γηα ηηο εληειψο απαξαίηεηεο ηξνπνπνηήζεηο ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ, γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο, κε αλαθνξέο ζε ζρέδηα, ζθαξηθήκαηα, θσηνγξαθίεο, θ.ιπ. β. Γεληθά ζρέδηα ζε θιίκαθα 1:50 ή 1.20 θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή: βα. ρέδηα ηεο πξφηαζεο γηα ηελ αξρηηεθηνληθή - κνξθνινγηθή απνθαηάζηαζε θαη αλάδεημε ηνπ κλεκείνπ, κε ζπλνπηηθά ζρφιηα θαη βαζηθέο δηαζηάζεηο. ββ. ρέδηα ηεο λέαο ρξήζεο ηνπ κλεκείνπ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ κηα ζεηξά ζρεδίσλ αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο απνθαηάζηαζεο φπνπ ζεκεηψλνληαη νη ζρεηηθέο πξνηάζεηο. βγ. Πξνζεγγηζηηθφ πξνυπνινγηζκφ ηνπ έξγνπ πνπ ζπληάζζεηαη κε βάζε ηηκψλ κνλάδαο νη νπνίεο πξνθχπηνπλ απφ εγθεθξηκέλα ή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θφζηνπο παξφκνησλ έξγσλ. Άξζξν 8 Αληηθείκελν - πεξηερφκελν - πξνυπνζέζεηο εθπφλεζεο νξηζηηθήο κειέηεο 1. Αληηθείκελν ηεο νξηζηηθήο κειέηεο είλαη ε ζαθήο δηαηχπσζε ηεο πξφηαζεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ θαη ηεο πξνζαξκνγήο ηνπ ζε λέα ρξήζε, αλ απηφ έρεη απνθαζηζζεί. 2. Ζ νξηζηηθή κειέηε πεξηέρεη: α. Οξηζηηθνπνίεζε ηεο ιχζεο γηα ηελ επέκβαζε ζην κλεκείν. β. Πξνυπνινγηζκφ ηεο δαπάλεο ηνπ έξγνπ. 3. Πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηεο νξηζηηθήο κειέηεο απνηειεί ε έγθξηζε ηεο πξνκειέηεο απφ ηνλ εξγνδφηε.

127 127 Άξζξν 9 Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Τπνβάιινληαη: α. Έθζεζε πνπ πεξηιακβάλεη: αα. Πεξηγξαθή ησλ πξνβιεπφκελσλ εξγαζηψλ απνθαηάζηαζεο, ζπληήξεζεο, πξνζηαζίαο, αλάδεημεο θαη πξνζαξκνγήο ηνπ κλεκείνπ ζηε λέα ηνπ ρξήζε. αβ. Πεξηγξαθή ησλ κεζφδσλ πνπ πξνηείλνληαη γηα ηηο εξγαζίεο επέκβαζεο ζην κλεκείν, αλαθνξά ησλ πιηθψλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη αηηηνιφγεζε ησλ ιφγσλ γηα ηνπο νπνίνπο επηιέγνληαη. αγ. Πξφηαζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πηζαλψλ επηπηψζεσλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο κειέηεο ζηεξέσζεο θαη ησλ κειεηψλ εγθαηαζηάζεσλ. Ζ έθζεζε ζπλνδεχεηαη απφ δηεπθξηληζηηθά ζθαξηθήκαηα, θσηνγξαθίεο, παξαπνκπέο ζε ζρέδηα, θ.ιπ., φπνπ θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή απαηηείηαη, γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ. β. Γεληθά ζρέδηα: βα. Καηφςεηο φισλ ησλ επηπέδσλ ζε θιίκαθα 1:50 ββ. ιεο νη φςεηο, ζε θιίκαθα 1:50. βγ. Γχν ηνπιάρηζηνλ ηνκέο δηεξρφκελεο ζε επίπεδα θάζεηα κεηαμχ ηνπο, ζε θιίκαθα 1:50. βδ. Γηακφξθσζε πεξηβάιινληνο ρψξνπ ζε θιίκαθα 1:200 ή 1:100, αλαιφγσο κε ηελ έθηαζε ηνπ ρψξνπ. Ζ θιίκαθα ησλ ζρεδίσλ ησλ εδαθίσλ βα, ββ, βγ είλαη δπλαηφ λα είλαη ε 1:20, θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή. Σα ζρέδηα παξέρνπλ πιήξε εηθφλα ησλ νξηζηηθψλ ζπλνιηθψλ πξνηάζεσλ απνθαηάζηαζεο, ζπληήξεζεο, πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο ηνπ κλεκείνπ, θαζψο θαη ηεο πξνζαξκνγήο ηνπ ζηε λέα ρξήζε. εκεηψλνληαη νη γεληθέο δηαζηάζεηο ησλ ρψξσλ θαη ηνπ θηηξίνπ, ε ζέζε θαη νη δηαζηάζεηο ησλ αλνηγκάησλ, νη ζηάζκεο θαη ηα χςε ησλ ρψξσλ, νη ζέζεηο ησλ νηθνδνκηθψλ ζηνηρείσλ φπσο απηά πξνθχπηνπλ απφ ηηο κειέηεο ζηεξέσζεο θαη εγθαηαζηάζεσλ.

128 128 πνπ θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή απαηηείηαη, ζεκεηψλνληαη ζηα ζρέδηα ζχληνκα ζρφιηα θαη παξαπνκπέο ζηελ έθζεζε θαη ηηο ππάξρνπζεο θσηνγξαθίεο ηεο αξρηηεθηνληθήο - κνξθνινγηθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ. γ. Πξνυπνινγηζκφ ηνπ έξγνπ, πνπ ζπληάζζεηαη κε βάζε ηελ επηθάλεηα ή ηνλ φγθν ηνπ θαη ηηκέο κνλάδαο απηψλ, νη νπνίεο πξνθχπηνπλ απφ εγθεθξηκέλα ή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θφζηνπο παξφκνησλ έξγσλ. Άξζξν 10 Αληηθείκελν - πεξηερφκελν - πξνυπνζέζεηο εθπφλεζεο κειέηεο εθαξκνγήο 1. Αληηθείκελν ηεο κειέηεο εθαξκνγήο είλαη ε ζχληαμε φισλ ησλ ζηνηρείσλ, ηα νπνία είλαη απαξαίηεηα γηα ηε δεκνπξάηεζε θαη ηελ απξφζθνπηε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. Σα ηεχρε δεκνπξάηεζεο ζπληάζζνληαη θαηά ηηο νηθείεο πξνδηαγξαθέο. 2. Ζ κειέηε εθαξκνγήο πεξηέρεη πιήξε ζρέδηα, ηερληθή έθζεζε γηα ηελ εθηέιεζε ησλ νηθνδνκηθψλ θαη ησλ άιισλ ζπλαθψλ εξγαζηψλ θαη πξνυπνινγηζκφ ηνπ έξγνπ. 3. Πξνυπφζεζε γηα ηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηεο κειέηεο εθαξκνγήο απνηειεί ε έγθξηζε ηεο νξηζηηθήο κειέηεο απφ ηνλ εξγνδφηε. Άξζξν 11 Τπνβαιιφκελα ζηνηρεία 1. Τπνβάιινληαη: α. Γεληθά ζρέδηα: αα. Καηφςεηο φισλ ησλ επηπέδσλ ζε θιίκαθα 1:50. Αλαγξάθνληαη φιεο νη γεληθέο θαη επηκέξνπο δηαζηάζεηο, φιεο νη ζρεηηθέο ζηάζκεο, θαη νη δηαζηάζεηο φισλ ησλ αλνηγκάησλ. Οινη νη ρψξνη, θιεηζηνί ή αλνηθηνί ραξαθηεξίδνληαη κε εηδηθφ γξάκκα ή αξηζκφ ζε ζπλάξηεζε κε εθείλνπο ηεο έθζεζεο. Οη

129 129 ιεπηνκέξεηεο ζεκεηψλνληαη κε ραξαθηεξηζηηθφ ζεκείν ζε ζπλάξηεζε κε ηα ζρέδηα ιεπηνκεξεηψλ. Δπίζεο ζεκεηψλνληαη φιεο νη γξακκέο ηνκψλ ζε ζπλάξηεζε κε ηηο γεληθέο ηνκέο ηνπ θηηξίνπ. αβ. ιεο νη φςεηο ζε θιίκαθα 1:50, κε έλδεημε ηεο ζηάζκεο ησλ επηπέδσλ θαη αλαγξαθή ησλ πιηθψλ δηακφξθσζεο ηνπο. αγ. Σνκέο, θαηά δχν θαηεπζχλζεηο (θάζεηεο κεηαμχ ηνπο), ζε θιίκαθα 1:50. Ζ θιίκαθα ησλ γεληθψλ ζρεδίσλ είλαη δπλαηφ λα είλαη 1:20 θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή. ηελ πεξίπησζε απηή δελ ζπληάζζνληαη φζα εθ ησλ ζρεδίσλ ιεπηνκεξεηψλ θαιχπηνληαη απφ ηα γεληθά ζρέδηα. β. ρέδηα ιεπηνκεξεηψλ: βα. Καηφςεηο φισλ ησλ θιηκάθσλ ηνπ κλεκείνπ ζε θιίκαθα 1:20, κε αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ηεο ράξαμεο, κε αλαπηχγκαηα φισλ ησλ βαζκηδνθφξσλ θαη κε επηκέξνπο ηνκέο 1:10, φπνπ απαηηνχληαη. ββ Σνκέο θαζ χςνο. απφ ηε ζηέςε κέρξη ηε βάζε ηνπ κλεκείνπ ζε ραξαθηεξηζηηθέο ζέζεηο, ζε θιίκαθα 1:20 ή 1:10, πνπ δείρλνπλ ηηο νηθνδνκηθέο θ.ιπ. ιεπηνκέξεηεο, κε επεμεγήζεηο ηεο θαηαζθεπήο θαη ησλ πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. βγ. ρέδηα ιεπηνκεξεηψλ θάζε άιινπ ζηνηρείνπ πνπ ζεσξείηαη αλαγθαίν λα δηεπθξηληζζεί πιήξσο γηα ηελ απξφζθνπηε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. γ. Σερληθή πεξηγξαθή πνπ πεξηιακβάλεη: γα. Αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ πξνβιεπφκελσλ εξγαζηψλ, ε νπνία επεμεγεί θαη ζπκπιεξψλεη ηα ζρέδηα ηεο κειέηεο, έηζη ψζηε κε βάζε απηή θαη ηα ζρέδηα, λα είλαη δπλαηφο ν έιεγρνο θαη ε απξφζθνπηε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. γβ. Πεξηγξαθή κεζφδσλ θαη πιηθψλ θάζε ζηνηρείνπ ρσξηζηά. γγ. Πεξηγξαθή ησλ δαπέδσλ θ.ιπ. αλά ρψξν, αξηζκεκέλν ζηα ζρέδηα. Ζ έθζεζε ζπλνδεχεηαη απφ δηεπθξηληζηηθά ζθαξηθήκαηα, θσηνγξαθίεο, παξαπνκπέο ζε ζρέδηα θ.ιπ., φπνπ θαηά ηελ θξίζε ηνπ κειεηεηή απαηηείηαη, γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ. δ. ηνηρεία ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ. ε. Πξνκέηξεζε θαη πξνυπνινγηζκφ. ζη. Σεχρε δεκνπξάηεζεο, φζα απαηηνχληαη αλάινγα κε ηνλ ηξφπν δεκνπξάηεζεο ηνπ έξγνπ.

130 130 Άξζξν 12 ρεδίαζε ηεο κειέηεο Ζ ζρεδίαζε ηεο κειέηεο γίλεηαη κε ζηληθή κειάλε ζε δηαθαλέο ραξηί βάξνπο gr/m 2.

131 Πξνδηαγξαθέο κειέηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο Πξνβιήκαηα θαη ηδηαηηεξφηεηεο Βαζηθή αξρή γηα ηε ζχληαμε ηεο πξνδηαγξαθήο, απνηειεί ε αληίιεςε φηη θάζε κλεκείν αλεμάξηεηα ηνπ κεγέζνπο θαη ηεο ηζηνξηθήο ηνπ αμίαο ζα αληηκεησπίδεηαη ζαλ «κνλαδηθφ», αιιά θαη ζαλ παξαδνζηαθφ. Απηά ήδε είλαη απαγνξεπηηθά γηα ηε δεκηνπξγία ελφο θαλνληζκνχ πεξηνξηζηηθνχ θαη απζηεξνχ, φπσο νη θαλνληζκνί πνπ ππάξρνπλ θαη εθαξκφδνληαη ζηηο λέεο θαηαζθεπέο. Μηιάκε ινηπφλ γηα έλα πιαίζην πξνδηαγξαθψλ κέζα ζην νπνίν ζα θηλεζεί ν κειεηεηήο γηα λα αληηκεησπίζεη ην ζπγθεθξηκέλν κλεκείν, έζησ θη αλ νη επηινγέο ηνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε άιινπο εθαξκνζκέλνπο θαλνληζκνχο. Σα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηε κειέηε απνθαηάζηαζεο ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: α) Απαηηείηαη επίπνλε έξεπλα γηα.ηελ εθηίκεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πιηθψλ θαη ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ. Ζ έξεπλα απηή γίλεηαη αθφκε πην δχζθνιε γηαηί, ίζσο πξνο ην παξφλ, δελ επαξθνχλ ηα εμεηδηθεπκέλα εξγαζηήξηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ. β) Γελ δηαηίζεληαη ζηνηρεία κειέηεο ή ηνπ ηξφπνπ θαηαζθεπήο. Αληί ηνπ ζρεδηαζκνχ κε ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ απαηηήζεσλ αζθαιείαο ππφ θαζνξηζκέλεο θνξηηθέο θαηαζηάζεηο, απαηηείηαη ε κειέηε ζπκπεξηθνξάο δεδνκέλσλ θνξέσλ ππφ θνξηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ πηζαλνινγείηαη φηη ππήξμαλ. Δπίζεο απαηηείηαη αηηηνιφγεζε ηεο πξαγκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο κε κφλν δεδνκέλν ηηο ππάξρνπζεο βιάβεο, ε θαηαγξαθή ησλ νπνίσλ δελ κπνξεί λα γίλεη ζε φιε ηνπο ηελ έθηαζε Δξκελεία ρξεζηκνπνηνχκελσλ φξσλ Θεσξείηαη ζθφπηκν πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ εμέηαζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ ζέκαηνο, λα δηαζαθελίζνπκε φξνπο πνπ ζα

132 132 ρξεζηκνπνηνχκε απφ εδψ θαη πέξα θαη πνπ ζην παξειζφλ έρνπλ πξνμελήζεη πνιιέο παξεμεγήζεηο. α. Απνθαηάζηαζε: Δπαλαθνξά ζηελ αξρηθή «παξζεληθή αληνρή- Φ.Ο. β. Δλίζρπζε: Αχμεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο Φ.Ο. γ. πληήξεζε: πλερή θαη κφληκε θξνληίδα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο Φέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηνπ κλεκείνπ. Απηνί νη φξνη πξνηείλεηαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηνλ Φ.Ο. ηνπ κλεκείνπ θαη δηαθξίλνληαη απφ ηνλ φξν επηδηφξζσζε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα επηζθεπή κε θέξνπζαο θαηαζθεπήο. Ο ράξηεο ηεο Βελεηίαο (βιέπε πην θάησ) ρξεζηκνπνηεί ηνπο ίδηνπο φξνπο, πνπ βεβαίσο έρνπλ επξχηεξε ζεκαζία κηα θαη εκπεξηέρνπλ έλλνηεο ηζηνξηθέο, αξραηνινγηθέο, αξρηηεθηνληθέο, πνιηηηζηηθέο θ.ιπ Νφκνη - θαλνληζκνί - πξνδηαγξαθέο α) Λφγσ ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηνχ ηνπ είδνπο ησλ κειεηψλ θαη κε ηε ινγηθή φηη θάζε κλεκείν είλαη δηαθνξεηηθφ, (νη βιάβεο πνπ παξνπζηάδνληαη, δελ έρνπλ θακία ζρέζε κε ηηο βιάβεο θάπνηνπ άιινπ κλεκείνπ, επνκέλσο θαη ν ηξφπνο αληηκεηψπηζεο ηνπο ζα είλαη δηαθνξεηηθφο κε δηαθνξεηηθά πιηθά θαη ηερληθέο), είλαη αδχλαηνλ λα κηιάκε γηα θαλνληζκνχο πνπ ζα έρνπλ εθαξκνγή ζηα παιηά θηίξηα. Παξ φια απηά πξέπεη λα ππάξρνπλ γηα ην κεραληθφ νξηζκέλα βνεζήκαηα πνπ ζα ηνλ θαζνδεγνχλ ζ φιεο ηηο θάζεηο ηεο επέκβαζεο, δειαδή ζηε ζχιιεςε ηνπ πξνβιήκαηνο, ηε κειέηε θαη ηελ θαηαζθεπή. β) Αλαθέξνληαη αλαιπηηθά νη γεληθέο αξρέο πνπ πξέπεη λα έρεη θαλείο ππφςε ηνπ ζηελ αληηκεηψπηζε γηα ηε ζχληαμε ησλ κειεηψλ. Απφ ην 1964 θαηαβιήζεθε πξνζπάζεηα ε ζπληήξεζε (δφκεζε θαη ηεο επηθάλεηαο) ησλ κλεκείσλ λα αθνινπζεί ηηο αξρέο ηεο Υάξηαο ηεο Βελεηίαο, πνπ δηαηππψζεθαλ θαηά ην 2 ν Γηεζλέο πλέδξην Αξρηηεθηφλσλ, Σερληθψλ θαη Ηζηνξηθψλ. Οη

133 133 αξρέο απηέο πξνζπάζεζαλ λα πξνσζήζνπλ κηα επηζηεκνληθά απζηεξφηεξε αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ αλαζηήισζεο, απνθαηάζηαζεο θαη ζπληήξεζεο ησλ κλεκείσλ. Δίραλ πξνεγεζεί: - (1882) Ζ χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αξραίσλ κλεκείσλ (Protection Act for Ancient Monuments) - (1913) Ζ ζχκβαζε γηα ηε ζηεξέσζε ησλ Αξραίσλ (Consolidation Act for Ancient Monuments) - (1931) Ζ Υάξηα Απνθαηάζηαζεο (θαη ζπληήξεζεο) ηεο Αζήλαο. (Carta del Restauro, di Atene) - (1931) Ζ Ηηαιηθή Υάξηα Απνθαηάζηαζεο (θαη ζπληήξεζεο), (Carta italiana del Restauro) - (1953) Ζ ζχκβαζε γηα ηζηνξηθά θηίξηα θαη Αξραία Μλεκεία (Act for Historic Buildings and Ancient Monuments) - (1954) European Cultural Convention, Παξίζη 19 Γεθεκβξίνπ - (1964) Οη βειηησκέλεο αξρέο ηεο Υάξηαο ηεο Βελεηίαο θαη νη επεθηάζεηο ηεο (Παξάξηεκα Η). - (1969) Ζ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο (European Act for the Protection of Archaeological Heritage, Λνλδίλν, 6 Μαίνπ). - (1972) Ζ ζχκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο (Convention concerning the protection of the world cultural and natural Heritage), Παξίζη 16 Ννεκβξίνπ. γ) Καλνληζκνί Πξνδηαγξαθέο πσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ παξάγξαθν 1.1.γ, θαλνληζκνί γεληθνί δελ κπνξνχλ λα ππάξρνπλ. Τπάξρνπλ φκσο θαλνληζκνί (DΗΝ, ΑSΣΜ, θ.ιπ.) γηα επηκέξνπο πιηθά θαη ηερληθέο επηζθεπψλ πνπ πξέπεη λα ηηο έρεη ππφςε ηνπ ηφζν ν κειεηεηήο, φζν θαη ν θαηαζθεπαζηήο φηαλ ηηο εθαξκφδεη. Δδψ πξέπεη λα ηνληζηεί ηδηαίηεξα φηη πνιιά πιηθά ή ηερληθέο είλαη ηειείσο απζαίξεηεο, ρσξίο θακία θάιπςε πξνδηαγξαθψλ ε πνηνηηθνχ ειέγρνπ. Δπνκέλσο ν θχξηνο ηνπ έξγνπ ή ν ππεχζπλνο κεραληθφο νθείιεη πάληα λα ρξεζηκνπνηεί πιηθά πνπ λα θαιχπηνληαη απφ πξνδηαγξαθέο ή πηζηνπνηεηηθά πνηνηηθνχ ειέγρνπ. δ) Νφκνη

134 134 Γηάηαγκα (ΦΔΚ 275/ ) «Πεξί θσδηθνπνηήζεσο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν. 5351, σο θαη ηελ ελ ηζρχη ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ ησλ Νφκσλ ΔΥΜΣ, 2447, 491, 4823 θαη ηνπ ΝΓ ηεο 12/16 Ηνπλίνπ 1926 εηο ελ εληαίνλ θείκελνλ λφκνπ, θέξνλ ηνλ αξηζ θαη ηνλ ηίηιν «πεξί αξραηνηήησλ». Άξζξν 52. Ν. 1469/1950 (ΦΔΚ 169Α ) «Πεξί πξνζηαζίαο εηδηθήο θαηεγνξίαο νηθνδνκεκάησλ θαη έξγσλ ηέρλεο κεηαγελέζηεξσλ ηνπ 1830» Ν. 1337/83 (ΦΔΚ 33Α/ ) Δπέθηαζε ησλ πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ, νηθηζηηθή αλάπηπμε θαη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο - Άξζξν Καηεγνξίεο κειεηψλ θέξνπζαο θαηαζθεπήο ηελ πξνδηαγξαθή ζα δηαθξίλνπκε ηα θηίζκαηα ζε θαηεγνξίεο. Κξηηήξηα, γηα ην δηαρσξηζκφ ζα είλαη: α) ην είδνο ησλ θνξέσλ ηεο θαηαζθεπήο (ζχλζεηνη ή απινί), β) ην κέγεζνο ηνπ κλεκείνπ (εκβαδφλ θάηνςεο, αξηζκφο επηπέδσλ, γ) ε ηζηνξηθή αμία ηνπ θηίζκαηνο, δ) νη θνξηίζεηο (ίδηα ρξήζε ή αιιαγή ρξήζεο ηνπ θηίζκαηνο), ε) ην επηζπκεηφ εχξνο ησλ επεκβάζεσλ. Αλάινγεο κε ηελ θαηεγνξία ζα είλαη θαη νη απαηηήζεηο απφ ην κειεηεηή (θπξίσο ζε φηη αθνξά ην πξφγξακκα εξεπλψλ) Δπζχλε κειεηεηψλ Απφ φζα είδε έρνπλ αλαθεξζεί δηαθαίλνληαη απμεκέλεο επζχλεο γηα ην κειεηεηή ηνπ κλεκείνπ. Γη απηφ, αλ θαη μεθεχγεη ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, επηζεκαίλνπκε ηα εμήο: α) Γελ επζχλεηαη ν κειεηεηήο γηα ηηο ηπρφλ αζηνρίεο ηνπ κλεκείνπ (επηκέξνπο δνκηθψλ ζηνηρείσλ ή ζπλνιηθή) πνπ είλαη δπλαηφλ λα πξνέιζνπλ απφ ζεηζκφ ή άιιε αηηία θαηά ηε θάζε ζπγθεληξψζεσο ησλ ζηνηρείσλ θαη ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ, εθηφο αλ αηηία αζηνρίαο

135 135 είλαη εξγαζίεο πνπ ν ίδηνο έρεη ππνδείμεη. Ο κειεηεηήο πξέπεη λα ππνδεηθλχεη ζηνλ εξγνδφηε θαη λα ιακβάλεη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα αζθαιείαο (ππνζηπιψζεηο - αληηζηεξίμεηο) πξηλ απφ νπνηαδήπνηε εξγαζία. β) Πξέπεη ν κειεηεηήο λα ρξεζηκνπνηεί πιηθά κε θαηνρπξσκέλεο πξνδηαγξαθέο θαη θπξίσο ρξφλν δσήο. γ) Απαηηείηαη ζπλερήο ζπλεξγαζία ηνπ επηβιέπνληα κε ην κειεηεηή, ψζηε λα επαιεζεχνληαη ηα δεδνκέλα ηεο κειέηεο θαηά ηε θάζε ησλ εξγαζηψλ. δ) Απαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ. Ο κειεηεηήο δελ επζχλεηαη γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξεπλψλ εθηφο αλ ν ίδηνο θάλεη ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε. ε) Ο θχξηνο ηνπ έξγνπ είλαη ππεχζπλνο λα επηιέμεη αλ ην θηίξην ζα απνθαηαζηαζεί απιψο ή ζα εληζρπζεί. Ζ επζχλε ηνπ κειεηεηή ζπλίζηαηαη αθελφο κελ ζηελ ππνβνιή ζρεηηθψλ πξνηάζεσλ ζηνλ εξγνδφηε, αθεηέξνπ δε ζηε κέξηκλα ψζηε νη ζρεδηαδφκελεο επεκβάζεηο λα κελ ζπλεπάγνληαη κείσζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο Πεξηερφκελα κειέηεο Ζ κειέηε ζπληήξεζεο αλαζηήισζεο - αλάδεημεο ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ζα απνηειείηαη απφ ηξία κέξε: α) ηε ζπγθέληξσζε ησλ απαηηνχκελσλ ζηνηρείσλ πνπ πεξηιακβάλεη θαη ην ζχλνιν ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ, β) ηε κειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ θηίζκαηνο ζηε ζεκεξηλή ηνπ ή θαη ηελ αξρηθή ηνπ κνξθή θαη γ) ηε κειέηε ησλ επεκβάζεσλ πγθέληξσζε ζηνηρείσλ (εξεπλεηηθέο εξγαζίεο) Σν ζχλνιν ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε δχν ππνζχλνια: ηηο εξγαζίεο πνπ έρνπλ σο θχξην ζθνπφ ηελ απνηχπσζε θαη ζ απηέο πνπ απνβιέπνπλ ζηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αληνρήο.

136 136 Ζ απνηχπσζε είλαη γεσκεηξηθή θαη κνξθνινγηθή, θαηαγξάθεη ηα πιηθά θαη ηνλ ηξφπν δφκεζεο, απνζαθελίδεη ην θέξνληα νξγαληζκφ ηνπ κλεκείνπ, θηάλεη κέρξη θαη ηελ απνηχπσζε βιαβψλ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ελδερφκελεο εμέιημεο ηνπο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο κειέηεο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ην κέξνο ηεο απνηχπσζεο πνπ αληιψληαο ζηνηρεία απφ ηελ Ηζηνξηθή - Αξραηνινγηθή έξεπλα ή θαη απιέο καξηπξίεο, δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηηο θάζεηο θαηαζθεπήο, ηηο κεηαγελέζηεξεο επεκβάζεηο θαη ην ηζηνξηθφ ηεο εκθάληζεο ησλ νπνηνλδήπνηε βιαβψλ. Χο ζηνηρεία γηα ηα ραξαθηεξηνηηθά αληνρήο ελλννχκε ηα ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληαη ζηα κεραληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πιηθψλ δφκεζεο ή ησλ επηκέξνπο δνκηθψλ ζηνηρείσλ, αιιά θαη ζηε ζπλνιηθή επζηάζεηα ηνπ κλεκείνπ. ηα ζηνηρεία απηά πεξηιακβάλεηαη θαη φ,ηη έρεη ζρέζε κε ην έδαθνο ζεκειηψζεσο, ηε ζεηζκηθφηεηα ηεο πεξηνρήο θαη άιινπο παξάγνληεο ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ αζθάιεηα ηνπ κλεκείνπ. Σν πιήζνο ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ πνπ κπνξνχλ λα απαξηζκεζνχλ είλαη πνιχ κεγάιν, φζν κεγάιν είλαη θαη ην πιήζνο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αλαδεηνχληαη. ε θάζε πεξίπησζε, πξέπεη λα θαζνξηζηεί ην ζχλνιν ησλ απαηηνχκελσλ ζηνηρείσλ θαη λα αθνινπζήζεη ε επηινγή ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ απφ ηηο νπνίεο ηα ζηνηρεία απηά κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ. Έηζη, ζα θαζνξηζηεί ην πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο εξεπλψλ. Ζ ινγηθή ηεο ζχληαμεο ελφο εξεπλεηηθνχ πξνγξάκκαηνο, δηακνξθψλεηαη απφ πνηθίινπο παξάγνληεο φπσο: Ζ ζεκαζία ηνπ αληηθεηκέλνπ Ζ επηθηλδπλφηεηα ή αλάγθε άκεζεο επέκβαζεο Οη νηθνλνκνηερληθέο δπλαηφηεηεο Γηα ην κειεηεηή (ηδηψηε ή ππεξεζία) πνπ ζα ζπληάμεη ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα, ν θχξηνο παξάγνληαο πξέπεη λα είλαη ε πξννπηηθή αμηνπνίεζεο ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ αμηνπνίεζε κπνξεί λα γίλεη ζε κηα απφ ηηο θχξηεο θάζεηο ηεο κειέηεο:

137 137 ζηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ζηελ νπνία ζα βαζηζζεί ε αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ θαη ν θαζνξηζκφο ηεο αληνρήο ηνπ ζπλφινπ ή επηκέξνπο ηκεκάησλ θαη ζηε κειέηε ησλ επεκβάζεσλ Ζ δπζρέξεηα ηεο εθηέιεζεο ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ πνπ απνξξέεη απφ ηελ ηδηνκνξθία ηνπ κλεκείνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε εηδηθψλ εξγαζηεξίσλ, πνπ λα κπνξνχλ ζηα ρξνληθά πεξηζψξηα ηεο κειέηεο λα δηεμάγνπλ ηηο απαηηνχκελεο δνθηκέο, θαζηζηά ζπρλά ηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αληνρήο ηεο επηβάιιεηαη ε εμάληιεζε ησλ δπλαηνηήησλ έξεπλαο. Γηα ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, κπνξνχλ λα ιακβάλνληαη ππφςε νη παξαηεξήζεηο πνπ αθνινπζνχλ: α) Δηδηθά πξνβιήκαηα απνηχπσζεο Ζ γεσκεηξηθή θαη κνξθνινγηθή απνηχπσζε έρεη βνεζεζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ηνπνγξαθίαο, ηε θσηνγξακκεηξία θιπ. κε ηηο νπνίεο επηηπγράλεηαη απμεκέλε αθξίβεηα θαη μεπεξληνχληαη πξνβιήκαηα πξφζβαζεο. ηα ζέκαηα δηεξεχλεζεο ζηνηρείσλ κέζα ζηε κάδα ελφο δνκηθνχ ζηνηρείνπ (ζπήιαηα) ή ζηελ επηθάλεηα (ξσγκέο) ε ρξήζε ησλ ππεξήρσλ είλαη πιένλ δηαδεδνκέλε. Δπηπιένλ παξνπζηάδεη ην πιενλέθηεκα φηη δίλεη θαη άιιεο πιεξνθνξίεο (αληνρέο, κέηξα ειαζηηθφηεηαο ησλ πιηθψλ θ.ιπ.). Ηδηαίηεξε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα ρξεηάδεηαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή παξαθνινχζεζε ηεο εμέιημεο ξσγκψλ, παξακνξθψζεσλ ή απνθιίζεσλ απφ ηελ θαηαθφξπθν, θαζψο θαη γηα ηελ εμαθξίβσζε ηνπ ηξφπνπ δφκεζεο ζηνηρείσλ κεγάινπ φγθνπ. Γηα ηνλ πξψην ηνκέα, πάιη ε Σνπνγξαθία κπνξεί λα δψζεη αθξηβή απνηειέζκαηα, ελψ ππάξρνπλ πάληα ηα εχθνια ζηε ρξήζε (αιιά επαίζζεηα θαη ρξήδνληα εηδηθεπκέλσλ ρεηξηζηψλ), κεραληθά ή αθνπζηηθά κεθπλζηφκεηξα. ηα θιηζηφκεηξα θαη ηα απιά ξεγκαηφκεηξα ή αθφκα θαη ην απιφ γπαιάθη κε γχςν (γηα κηα πξψηε εμαθξίβσζε ηνπ εάλ ε ξσγκή είλαη ελεξγή ή φρη). Δπεηδή νη κεηξήζεηο γίλνληαη ζε αλνηρηφ ρψξν θαη φρη ζηνπο ζαιάκνπο εξγαζηεξίνπ, είλαη πξνθαλέο φηη ή ιήςε αμηφπηζησλ

138 138 απνηειεζκάησλ απαηηεί κεγάιν πιήζνο επαλαιήςεσλ ησλ κεηξήζεσλ ζε δηάθνξεο πεξηφδνπο θαη ζπλππνινγηζκφ ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. ηα νγθψδε δνκηθά ζηνηρεία είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιε ε ιεπηνκεξήο απνηχπσζε ηνπ ηξφπνπ δφκεζεο αιιά αθφκε θαη ησλ πιηθψλ πνπ βξίζθνληαη ζηηο εζσηεξηθέο, αθαλείο πεξηνρέο. Φπζηθά, θαιχηεξνο ηξφπνο δηεξεχλεζεο είλαη ε «νπηηθή επηζθφπεζε» πνπ φκσο πξνυπνζέηεη κεγάια ηξαχκαηα, αζπκβίβαζηα πξνο ηηο αξρέο ζεβαζκνχ ηνπ κλεκείνπ θαη. ίζσο, ζηαηηθψο επηθίλδπλα. Ζ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο δίλεη ηε δπλαηφηεηα γηα ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθέο, αιιά κε κηθξφηεξν ηξαπκαηηνκφ, δηεηζδχζεηο κε δηαηξήζεηο δηακέηξνπ 5-10 εθ. θαη δεηγκαηνιεςία ή κε αθφκα κηθξφηεξεο δηακέηξνπο θαη ελδνθσηνγξάθηζε. ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο έλα ηέηνην νγθψδεο ζηνηρείν δελ είλαη ζηαηηθψο απηνηειέο αιιά απνηειεί κέξνο (ζεκαληηθφ ιφγσ ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ) ελφο ζπλνιηθνχ θνξέα, ε ιεπηνκεξήο έξεπλα ζην εζσηεξηθφ είλαη απαξαίηεην ηφζν γηα ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο φζν θαη γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ επεκβάζεσλ. Γελ εληάζζνπκε ζ απηέο ηηο έξεπλεο ηηο ξαδηνγξαθίεο, πνπ ιφγσ ησλ δπζρεξεηψλ, ηεο δαπάλεο θαη ησλ θηλδχλσλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε πνιχ εηδηθέο πεξηπηψζεηο. Σέινο, πξέπεη λα αλαθεξζνχλ νη ρεκηθέο αλαιχζεηο, πνπ θη απηέο κπνξνχλ λα εληαρηνχλ ζηηο έξεπλεο απνηχπσζεο, αθνχ δίλνπλ πιεξνθνξίεο θπξίσο γηα ηε ζχλζεζε ησλ πιηθψλ. Γηα νξηζκέλεο κνξθέο επεκβάζεσλ (πρ. ελέκαηα), νη ρεκηθέο αλαιχζεηο πξέπεη λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηελ αλαδήηεζε ηεο ζπκβηβαζηφηεηαο ησλ πιηθψλ ηνπ κλεκείνπ κε λέα πιηθά ηα νπνία ελδέρεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Γεληθψο κπνξεί λα πεη θαλείο φηη ιεπηνκεξείο έξεπλεο γηα ηε ζπκπιήξσζε ηεο απνηχπσζεο είλαη πάληα ρξήζηκεο ή κε άιια ιφγηα φηη θάζε ζηνηρείν πνπ πξνθχπηεη απ απηέο είλαη άκεζα αμηνπνηήζηκν.

139 139 β) Έξεπλεο ζην άκεζν πεξηβάιινλ Σν θπζηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ην κλεκείν θηίζηεθε θαη ζπληεξήζεθε, είλαη ζπρλά ππεχζπλν γηα θζνξέο θαη αιινηψζεηο ησλ δνκηθψλ ηνπ ζηνηρείσλ. Οη κεηαβνιέο ηεο ζεξκνθξαζίαο, ν άλεκνο, ε βξνρή θαη ε απιή πγξαζία, είλαη ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα εξεπλεζνχλ γηα ηηο αλάγθεο ηεο ζπλεζηζκέλεο ζπληήξεζεο. ηα θπζηθά απηά ζηνηρεία, ζηηο κέξεο καο, έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ νη επηπηψζεηο ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ: ε κφιπλζε ηεο αηκφζθαηξαο, νη θξαδαζκνί απφ ηελ θπθινθνξία νρεκάησλ θ.ά. Ζ δηεξεχλεζε φισλ απηψλ ησλ παξαγφλησλ κπνξεί λα ππαρζεί ζηελ απνηχπσζε ησλ ζπλζεθψλ ππφ ηηο νπνίεο ην κλεκείν πξέπεη λα δηαηεξεζεί. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππάξρεη ην έδαθνο θαη ηα φζα ζπκβαίλνπλ ζ απηφ (παξακνξθψζεηο, ζεηζκνί, ππφγεηα λεξά). Γηα ην κειεηεηή ηεο ζηεξέσζεο είλαη ίζσο ην πξψην αληηθείκελν έξεπλαο, αθνχ ζπλήζσο απνηειεί θαη ηνλ θχξην παξάγνληα ηεο ζπλνιηθήο επζηάζεηαο ηνπ κλεκείνπ. Ζ θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ εδάθνπο είλαη ην πξψην ζηνηρείν πνπ εμεηάδεηαη, κνινλφηη ζπλήζσο ην πξφβιεκα δελ βξίζθεηαη εθεί. Σν κλεκείν κε ηελ χπαξμε ηνπ, απνδεηθλχεη φηη ε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ εδάθνπο είλαη ηθαλνπνηεηηθή, εθηφο αλ κεηαγελέζηεξεο επεκβάζεηο ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν, έρνπλ δεκηνπξγήζεη λέεο θαηαζηάζεηο. Σέηνηεο επεκβάζεηο κπνξεί λα είλαη εθζθαθέο ή επηρσκαηψζεηο, λεφηεξα θηίζκαηα πνιχ θνληά ζην κλεκείν ή θαη αιιαγέο ζηελ πδξνινγία ηεο πεξηνρήο νη νπνίεο κεηαβάιινπλ ηε ζηάζκε ησλ ππνγείσλ πδάησλ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, θχξην ζηνηρείν γηα ηε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ κλεκείνπ θαη γηα ηελ αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ είλαη ε παξακνξθσζηκφηεηα ηνπ εδάθνπο. χλεζεο ραξαθηεξηζηηθφ ησλ κλεκείσλ είλαη ην κεγάιν βάξνο ηνπο, ζε ζχγθξηζε κε ηηο λεφηεξεο θαηαζθεπέο. Απηφ ζπλεπάγεηαη ζεκαληηθέο παξακνξθψζεηο ηνπ εδάθνπο ζεκειηψζεσο. Δπεκβάζεηο ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ζαλ θη απηέο πνπ πξναλαθέξζεθαλ έρνπλ ζεκαληηθή επηξξνή ζηηο παξακνξθψζεηο, φπσο θαη νη επεκβάζεηο ζην ίδην ην κλεκείν, εθφζνλ νδεγνχλ ζε αχμεζε

140 140 ησλ θνξηίσλ ή πξνθαινχλ κεηαβνιέο ηεο αθακςίαο ηκεκάησλ ή ηνπ ζπλφινπ. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ νη πξφζζεηεο θαζηδήζεηο θαη λα εθηηκεζεί ε επηξξνή ηνπο ζηα δνκηθφ ζηνηρεία ηνπ κλεκείνπ. ηελ πεξίπησζε κεηαβνιψλ αθακςίαο πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ κέζσ ηεο εδαθνηερληθήο έξεπλαο ζηνηρεία πνπ λα επηηξέπνπλ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ γηα ην αλ νη παξακνξθψζεηο ηνπ εδάθνπο ππφ ηα ππάξρνληα θνξηία έρνπλ ζπληειεζηεί ζην ζχλνιν ή αλ ζπλερίδνληαη: Οη παξακνξθψζεηο ηνπ εδάθνπο δελ είλαη κφλν θαζηδήζεηο, αιιά ζε κεξηθά είδε εδαθψλ θαη δηνγθψζεηο πξαθηηθά αλεμάξηεηεο απφ ηα επηβαιιφκελα θνξηία. Γηα ην έδαθνο ζεκειηψζεσο, ηνπ νπνίνπ νη παξακνξθψζεηο ζπληεινχληαη ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ε ζεηξά θαηαζθεπήο ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ ηνπ κλεκείνπ, έρεη θαζνξίζεη ηε κνξθή ησλ δηαθνξηθψλ θαζηδήζεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηηο επηπηψζεηο ζηελ αλσδνκή. Πξνθαλψο ην ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο πεξηπηψζεηο αλαθαηαζθεπήο θάπνηνπ ηκήκαηνο ηνπ κλεκείνπ, ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα έδαθνο πνπ κεηά ηελ αθαίξεζε ηνπ θνξηίνπ εθηνλψλεηαη γξήγνξα. Σφηε ε αλαθαηαζθεπή θάπνηνπ ηκήκαηνο ζπλεπάγεηαη λέεο θαζηδήζεηο. Σέινο, αθφκα θαη ζηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο δελ ππάξρνπλ βιάβεο νθεηιφκελεο ζε παξακνξθψζεηο ηνπ εδάθνπο, ν θαζνξηζκφο ησλ απαηηνχκελσλ ζηνηρείσλ θαη επνκέλσο ην πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο εδαθνηερληθήο έξεπλαο, ζα γίλεη αλάινγα κε ηα πξνζνκνηψκαηα ζηαηηθψλ θνξέσλ πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη επνκέλσο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαζνξηζκνχ ησλ παξαδνρψλ γηα ηηο ζηεξίμεηο ησλ θνξέσλ ζην έδαθνο. γ) εηζκηθφο θίλδπλνο Ζ έξεπλα ηνπ ζεηζκηθνχ θηλδχλνπ έρεη δχν ζθέιε: Σν έλα αθνξά ηελ επξχηεξε πεξηνρή θαη ην άιιν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ίδηνπ ηνπ κλεκείνπ. ηνηρεία γηα ην ζεηζκηθφ θίλδπλν, κπνξεί λα ππάξρνπλ έηνηκα, απφ πξνγελέζηεξεο κειέηεο (ηζηνξία ησλ ζεηζκψλ,

141 141 ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζεηζκψλ, πηζαλφηεηα επαλάιεςεο ζεηζκνχ θάπνηνπ κεγέζνπο θ.ιπ.). Ζ ηζηνξηθή - αξραηνινγηθή έξεπλα, πξνθαλψο, έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηνπο ζεηζκνιφγνπο γη απηφ ην ζθνπφ, είλαη δε πηζαλφ νη ηζηνξηθέο αλαθνξέο ζην ζπγθεθξηκέλν κλεκείν λα απνηέιεζαλ ηελ θχξηα πεγή πιεξνθνξηψλ. Οη αλαθνξέο απηέο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηηο αλάγθεο ηεο κειέηεο ηεο παζνινγίαο ηνπ κλεκείνπ. Αλ ππάξρνπλ ηα απαξαίηεηα ζεηζκνινγηθά ζηνηρεία, (κέγεζνο θαη ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηνπ αλαθεξφκελνπ ζεηζκνχ) ε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ κλεκείνπ κπνξεί λα γίλεη κε ρξήζε κηαο απφ ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο αλαιχζεσο. ηελ πεξίπησζε απηή, ην πξφγξακκα εξεπλψλ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη επηηφπνπ δνθηκέο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ κλεκείνπ (ηδηνπεξίνδνο, απφζβεζε). δ) Έξεπλεο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ θαη πιηθψλ Οη έξεπλεο απηέο έρνπλ ζθνπφ λα πξνζδηνξίζνπλ: Σε «θχζε» ησλ πιηθψλ (ππθλφηεηα, νκνηνκνξθία, κέγεζνο θαη θαηαλνκή πφξσλ θιπ.) Ηδηφηεηεο ησλ πιηθψλ ζε ζρέζε κε ην λεξφ (ζπληειεζηήο θνξεζκνχ, πγξαζία, πδξναπνξξνθεηηθφηεηα θιπ.), Μεραληθά ραξαθηεξηζηηθά (ζιηπηηθή θαη εθειθπζηηθή αληνρή, κέηξν ειαζηηθφηεηαο θιπ.). Ηδηφηεηεο ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο (ζθιεξφηεηα, αδξφηεηα). Αληνρή ζε δηάξθεηα (αληνρή ζηνλ πάγν, αιινίσζε απφ θαηξηθέο ζπλζήθεο). Μνλσηηθέο ηδηφηεηεο. Οη ζπλήζεηο εξγαζηεξηαθέο δνθηκέο, ρξεηάδνληαη δνθίκηα πνπ απνθφπηνληαη απφ ην ζψκα ηνπ κλεκείνπ, πξνθαιψληαο βιάβε. Ζ έξεπλα κε δνθηκέο επηηφπνπ (κε θαηαζηξνθηθέο) είλαη επηζπκεηή κε ηελ πξνυπφζεζε φηη γίλεηαη ή θαηάιιειε αλαγσγή ησλ απνηειεζκάησλ.

142 142 Ζ ζχληαμε ηνπ πξνγξάκκαηνο εξεπλψλ, πξέπεη λα επηδηψθεη ζπλδπαζκφ δνθηκψλ επηηφπνπ θαη δεηγκαηνιεςηψλ, ψζηε κε ηνπο ιηγφηεξν δπλαηνχο ηξαπκαηηζκνχο ηνπ κλεκείνπ λα ζπιιέγνληαη αμηφπηζηα ζηνηρεία. Γηα ηελ ηειηθή επηινγή, πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ αξρέο, φπσο: Αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ησλ δεηγκάησλ ή ησλ ζέζεσλ δνθηκψλ Καζνξηζκφο ηνπ ειάρηζηνπ πιήζνπο δνθηκψλ γηα θάζε νκάδα δνθηκψλ ή γηα ην ζχλνιν, ψζηε λα είλαη δπλαηή ή ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία, ψζηε ηα απνηειέζκαηα λα είλαη αμηφπηζηα. πζρεηηζκφο κε ηηο κεζφδνπο ζηαηηθνχ ππνινγηζκνχ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ, ψζηε λα θξίλεηαη π.ρ. αλ είλαη απαξαίηεηνο ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ κέηξνπ ειαζηηθφηεηαο ή είλαη αξθεηή ε εθηίκεζε ηεο αληνρήο Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο Ζ ζηαηηθή κειέηε ππάξρνληνο θηηξίνπ, έρεη γεληθψο δηαθνξεηηθφ ραξαθηήξα απφ ηε κειέηε γηα κηα λέα θαηαζθεπή. ηε λέα θαηαζθεπή ν ππνινγηζκφο ησλ εληαηηθψλ κεγεζψλ γίλεηαη κε ζθνπφ ηελ θαηάιιειε επηινγή πιηθψλ θαη δηαζηαζηνιφγεζε ησλ θνξέσλ, ψζηε νη αλαπηπζζφκελεο ηάζεηο λα κελ ππεξβαίλνπλ ηηο επηηξεπφκελεο θαη νη ζπληειεζηέο αζθαιείαο ηνπ έξγνπ λα έρνπλ ηηο επηζπκεηέο ηηκέο. ην ππάξρνλ θηίζκα, νη δηαζηάζεηο θαη ηα πιηθά είλαη δεδνκέλα νπφηε ν ππνινγηζκφο ησλ εληαηηθψλ κεγεζψλ νδεγεί απιψο ζε δηαπηζηψζεηο. Με ηνλ φξν κειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο, ππνλνείηαη ε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ ππφ θνξηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ ππήξμαλ ή κπνξνχλ λα ππάξμνπλ. Αλαιπηηθφηεξν, ή ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα εθθξαζηεί κε ηηο αλαπηπζζφκελεο ηάζεηο θαη ηε ζχγθξηζε ηνπο κε ζπλήζσο απνδεθηέο ηηκέο, ή εθηίκεζε ησλ ζπληειεζηψλ αζθαιείαο θαη νη πηζαλέο βιάβεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ πξνθιεζεί σο απνηέιεζκα ησλ θαηαπνλήζεσλ. Ζ εξκελεία ησλ πξαγκαηηθψλ βιαβψλ είλαη ηκήκα ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο. Μεγάιε ζεκαζία γηα ηε κειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο έρεη ην "Ηζηνξηθφ" απφ ην νπνίν πξνθχπηεη θαη ε ηζηνξία θνξηίζεσο θαη νη

143 143 πξαγκαηηθέο θνξηηθέο θαηαζηάζεηο ππφ ηηο νπνίεο έρεη βξεζεί ην θηίζκα. Ζ απνπζία πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ηζηνξία θνξηίζεσο αιιά θαη ε ζπλήζεο αβεβαηφηεηα σο πξνο ηα πξαγκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά αληνρήο ησλ πιηθψλ θαη ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ, κεηψλεη ζεκαληηθά ηελ αθξίβεηα ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη θαζηζηά ηα ζπκπεξάζκαηα πεξηζζφηεξν πνηνηηθφ θαη ιηγφηεξν πνζνηηθά. Ζ ρξήζε παξακεηξηθψλ επηιχζεσλ κε ππνζέζεηο σο πξνο ηηο θνξηηθέο θαηαζηάζεηο θαη παξαιιαγή ηηκψλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αληνρήο, κπνξεί λα θαιχςεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ έιιεηςε ζηνηρείσλ θαη ηηο αβεβαηφηεηεο. Ζ αθξίβεηα ηεο κειέηεο κπνξεί λα ζεσξεζεί ηθαλνπνηεηηθή φηαλ δηαπηζηψλεηαη ζπκθσλία ησλ απνηειεζκάησλ σο πξνο ηε ζπκπεξηθνξά κε ηηο δηαπηζησκέλεο πξαγκαηηθέο βιάβεο ή αζηνρίεο (ξεγκαηψζεηο, παξακνξθψζεηο θιπ.). Ζ αθξίβεηα ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ θαη απφ πξνζνκνίσζε ησλ θνξέσλ ή κε άιια ιφγηα ηε κφξθσζε «κνληέισλ» ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο. Σα κνληέια κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθά γηα θάζε είδνο θαηαπφλεζεο, φπσο επίζεο λα είλαη ζπλνιηθά (γηα φιν ην θέξνληα νξγαληζκφ) ή γηα επηκέξνπο ζηνηρεία, ζπλαξηψληαη δε άκεζα απφ ηηο ππνινγηζηηθέο κεζφδνπο πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Ζ ρξεζηκνπνίεζε ππνινγηζηηθψλ κεζφδσλ κεγάιεο αθξίβεηαο είλαη ζηελ επνρή καο εθηθηή, αιιά φρη πάληα απνηειεζκαηηθή, αλ δελ κπνξεί λα βαζίδεηαη ζε αθξηβή δεδνκέλα. ε άιιεο πεξηπηψζεηο, ηδίσο δε γηα επηκέξνπο ηκήκαηα ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ, ε ρξήζε θιαζηθψλ απιψλ κεζφδσλ ηεο ζηαηηθήο κπνξεί λα είλαη πεξηζζφηεξν ξεαιηζηηθή, ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ εμαγσγή πνηνηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ. Γηα ηε ζπκπεξηθνξά θξηηήξην επηηπρίαο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ «κνληέισλ» θαη κεζφδσλ ππνινγηζκνχ είλαη ε δπλαηφηεηα εξκελείαο ησλ πξαγκαηηθψλ βιαβψλ. Ζ έξεπλα κπνξεί λα δψζεη πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ηελ αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ, αλ απαληήζεη ζηα εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο θάζεηο θαηαζθεπήο ηνπ

144 144 θέξνληα νξγαληζκνχ ηνπ κλεκείνπ, ηηο κεηαγελέζηεξεο επεκβάζεηο, ην ρξφλν εκθάληζεο ησλ βιαβψλ. Αληίζηνηρα φκσο ε έξεπλα κπνξεί λα βνεζεζεί απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο, πνπ ζπλδπαδφκελεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ππνζέζεηο εξγαζίαο γηα ηηο πεξηνρέο ηνπ κλεκείνπ φπνπ ζα πξεπε λα αλακέλνληαη βιάβεο αθφκα δε θαη γηα ην ρξφλν ηεο εκθάληζεο ηνπο. Ηδηαίηεξν θεθάιαην ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο είλαη ή κειέηε ηεο αληηζεηζκηθήο ζπκπεξηθνξάο. Ζ χπαξμε ελφο κλεκείνπ ζε ζεηζκηθή πεξηνρή είλαη ε θαιχηεξε απφδεημε ηεο αληηζεηζκηθφηεηάο ηνπ. Υξεηάδεηαη φκσο θαη ε επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε απηήο ηεο αληηζεηζκηθφηεηαο. Γελ πξέπεη λα μερλάκε φηη ε αληηζεηζκηθφηεηα ζε θαηαζθεπέο απφ ηνηρνπνηία κπνξεί λα κεησζεί ζεκαληηθά αλ δελ ππάξμεη ε θαηάιιειε ζπληήξεζε. Ο ζεηζκφο φκσο είλαη θαηλφκελν πηζαλνινγηθφ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επφκελνπ κεγάινπ ζεηζκνχ κπνξεί λα είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθά απφ ηα αλακελφκελα. Γη απηφ, ε ρξήζε ησλ επηηεπγκάησλ ηεο ηερλνινγίαο γηα ηηο έξεπλεο θαη ηηο κεζφδνπο αλαιχζεσο, δελ πξέπεη λα νδεγήζεη ζε ππνηίκεζε ησλ απιψλ, ίζσο, αιιά απνηειεζκαηηθψλ θαλφλσλ ηεο ζπληήξεζεο ησλ θαηαζθεπψλ απφ ηνηρνπνηία θαη απφ ηελ αλαδήηεζε κέηξσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηνπ κλεκείνπ απφ αλεπαλφξζσηεο βιάβεο. Ηδηαίηεξε πξνζνρή, ρξεηάδεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο νη ζρεδηαδφκελεο ζηεξεσηηθέο ή εληζρπηηθέο επεκβάζεηο αιινηψλνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κλεκείνπ γηαηί ηφηε ε ηζηνξηθά απνδεδεηγκέλε αληηζεηζκηθφηεηα κπνξεί λα επεξεαζηεί αξλεηηθά. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ε έξεπλα, ίζσο, πξέπεη λα επεθηείλεηαη θαη κεηά ηελ εθηέιεζε ηεο επέκβαζεο κε επηηφπνπ ειέγρνπο ηνπ απνηειέζκαηνο, ψζηε λα είλαη δπλαηή κεηαγελέζηεξε δηνξζσηηθή επέκβαζε.

145 Μειέηε επεκβάζεσλ Πξνυπνζέζεηο Οη πξνυπνζέζεηο γηα ηε ζχληαμε κειέηεο επεκβάζεσλ ζηνλ ΦΟ είλαη: Ζ γλψζε ησλ αξρψλ ησλ επεκβάζεσλ: Γειαδή φιν εθείλν ην πιέγκα Νφκσλ, Πξνδηαγξαθψλ, Καλνληζκψλ πνπ δηέπνπλ απηνχ ηνπ είδνπο ηα έξγα. Πξέπεη λα έρεη νινθιεξσζεί ή απνηχπσζε ηνπ ΦΟ ηνπ κλεκείνπ. πληζηάηαη λα γίλεηαη απφ ηνλ ίδην κειεηεηή πνπ ζα ζπληάμεη ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ηε κειέηε ησλ επεκβάζεσλ. Πξέπεη λα έρεη ζπληαρηεί ε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη λα ππάξρνπλ ην δπλαηφλ ζαθείο αηηηνινγήζεηο ησλ δεκηψλ ηνπ. Δπηπιένλ πξέπεη ν κειεηεηήο λα γλσξίδεη ηα ζέκαηα επζχλεο ησλ κεραληθψλ θαη λα πξνβιέςεη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα αζθαιείαο ηφζν θαηά ηε δηάξθεηα ζχληαμεο ηεο κειέηεο φζν θαη θαηά ηελ θαηαζθεπή. Οη πξνηεηλφκελεο επεκβάζεηο λα είλαη ηερληθά θαη νηθνλνκηθά εθηθηέο. Σέινο, ε ζχκβαζε κε ηνλ εξγνδφηε πξέπεη ζαθψο λ αλαθέξεη ηελ επηζπκεηή ζηάζκε επέκβαζεο. Μεηά ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαζνξίδνληαη νη πξνηάζεηο επέκβαζεο. Απηέο κπνξεί λα είλαη γεληθέο πνπ επεξεάδνπλ ηε ζηαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπλφινπ ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ ή επεκβάζεηο ηνπηθέο ζηα επαίζζεην ηκήκαηα ηνπ θηίζκαηνο. Οη επεκβάζεηο πνπ ζα γίλνπλ ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδνπλ ηηο εμήο βαζηθέο αξρέο: εβαζκφο ηεο αξρηηεθηνληθήο ηνπ θηηξίνπ ή ηνπ κλεκεηαθνχ ηνπ ραξαθηήξα. Ζ δπλαηφηεηα ηεο αγνξάο. Ζ νηθνλνκνηερληθή αηηηνιφγεζε ηεο επηινγήο ηνπ. Ζ δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο επηιεγφκελεο ηερλνινγίαο.

146 146 Δηδηθφηεξα: Οη επεκβάζεηο λα είλαη θαηά ην δπλαηφλ ζαθψο δηαρσξηζκέλεο ψζηε λα κελ ακθηζβεηείηαη ε γλεζηφηεηα ηνπ κεγάινπ ηκήκαηνο ηνπ κλεκείνπ. Οη επεκβάζεηο λα είλαη φζν ην δπλαηφλ αλαζηξέςηκνη ψζηε εθφζνλ ζην άκεζν ή απψηεξν κέιινλ βξεζεί θαιχηεξε δηαδηθαζία επεκβάζεσο λα είλαη δπλαηή ε άξζε ηεο παιηάο θαη ε εθαξκνγή ηεο λέαο. Όζεο επεκβάζεηο δελ είλαη δπλαηφλ λα έρνπλ αλαζηξέςηκν ραξαθηήξα ζα πξέπεη λα γίλνπλ κε πιηθά ζπκβηβαζηά πξνο ηα πιηθά δνκήζεσο ηνπ κλεκείνπ θαζψο θαη κε εγγπεκέλε ηελ πνιχ κεγάιε δηάξθεηα δσήο ηνπο. Λφγσ ηεο εηδηθήο θχζεσο ηεο κειέηεο, ζπληζηάηαη ν κειεηεηήο λα παξαθνινπζεί ην έξγν θαη ζηε θάζε ηεο θαηαζθεπήο Πξνδηαγξαθέο α. θνπφο θνπφο ηεο, πξνδηαγξαθήο είλαη λα δψζεη ην γεληθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν πξέπεη λα θηλεζεί ε κειέηε αλαζηήισζεο ηνπ κλεκείνπ θαζψο επίζεο θαη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε επηκέξνπο πξνβιεκάησλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε α) ηε ζπγθέληξσζε ησλ απαηηνχκελσλ ζηνηρείσλ, β) ηε κειέηε ηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη γ) ηε κειέηε ησλ επεκβάζεσλ. Κχξην ζηνηρείν ηεο πξνδηαγξαθήο είλαη ε δηαθνξνπνίεζε απφ αληίζηνηρεο πξνδηαγξαθέο θαη θαλνληζκνχο πνπ αθνξνχλ ηε κειέηε λέσλ έξγσλ ή αθφκα ηε κειέηε επεκβάζεσλ ζε ζχγρξνλεο θαηαζθεπέο. Ζ παξνχζα πξνδηαγξαθή αλαθέξεηαη ζηε κειέηε ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο ηνπ κλεκείνπ πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ζπκπιεξσκαηηθά ζηελ αληίζηνηρε πξνδηαγξαθή γηα ηελ αξρηηεθηνληθή κειέηε.

147 147 β. Οξνινγία ηελ παξνχζα πξνδηαγξαθή, ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη: Απνθαηάζηαζε: γηα ηελ επαλαθνξά ζηελ αξρηθή "παξζεληθή αληνρή" ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο. Δλίζρπζε: γηα ηελ αχμενε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο. πληήξεζε: γηα ηε ζπλερή θαη κφληκε θξνληίδα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο. Οη παξαπάλσ φξνη δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηνλ φξν «Δπηδηφξζσζε» πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ζπληήξεζε ή απνθαηάζηαζε θαηαζθεπψλ πνπ δελ είλαη θέξνπζεο. γ. Νφκνη, αξρέο, θαλνληζκνί θαη πξνδηαγξαθέο πνπ ζπληζρχνπλ Ζ κειέηε απνθαηάζηαζεο κλεκείσλ θαη κλεκεηαθψλ νπλφισλ ππφθεηηαη ζηελ ππάξρνπζα ειιεληθή λνκνζεζία θαη ζπγθεθξηκέλα: Γηάηαγκα (ΦΔΚ 275/ ) «πεξί θσδηθνπνηήζεσο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν. 5351, σο θαη ηελ ελ ηζρχ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ ησλ Νφκσλ ΔΥΜΣ, 2447, 491, 4823 θαη ηνπ Ν.Γ. ηεο 12/16 Ηνπλίνπ 1926 εηο ελ εληαίνλ θείκελνλ λφκνπ, θέξνλ ηνλ αξηζ θαη ηνλ ηίηιν «πεξί αξραηνηήησλ». Άξζξν 52. Ν. 1469/1950 (ΦΔΚ 169Α ) «πεξί πξνζηαζίαο εηδηθήο θαηεγνξίαο νηθνδνκεκάησλ θαη έξγσλ ηέρλεο κεηαγελέζηεξσλ ηνπ 1830». Ν. 1337/83 (ΦΔΚ 33Α/ ). Δπέθηαζε ησλ πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ, νηθηζηηθή αλάπηπμε θαη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο. Άξζξν 32. Ν. 1469/50 «πεξί πξνζηαζίαο εηδηθήο θαηεγνξίαο νηθνδνκεκάησλ θαη έξγσλ ηέρλεο κεηαγελέζηεξσλ ηνπ 1830». Ζ παξνχζα πξνδηαγξαθή εθαξκφδεηαη παξάιιεια κε ηηο βαζηθέο αξρέο απνθαηάζηαζεο πνπ θαζνξίδνληαη απφ δηεζλήο ζπκβάζεηο θαη δηαθεξχμεηο. Οη θαλνληζκνί θαη νη πξνδηαγξαθέο πνπ ηζρχνπλ ζηελ Διιάδα θαη δηεζλψο, γηα ηε κειέηε θαη ηελ θαηαζθεπή έξγσλ κε ζχγρξνλα πιηθά θαη ηερληθέο, φπσο ι.ρ. Διιεληθφο αληηζεηζκηθφο θαλνληζκφο,

148 148 θαλνληζκφο νπιηζκέλνπ ζθπξνδέκαηνο, δελ κπνξνχλ πάληα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ησλ κειεηψλ απνθαηαζηάζεσο Μλεκείσλ θαη Μλεκεηαθψλ πλφισλ, πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηνπο κειεηεηέο θαη ηνπο θαηαζθεπαζηέο, ηφζν θαηά ηε ζχληαμε ππνινγηζκψλ φζν θαη γηα ην ζρεδηαζκφ επεκβάζεσλ. Δηδηθψο ε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ πιηθψλ γηα επηζθεπή ή ελίζρπζε, πξέπεη λα είλαηζχκθσλε κε θαλνληζκνχο ή πξνδηαγξαθέο (εθφζνλ ππάξρνπλ), ή λα ζπλνδεχεηαη απφ εγθξηηηθέο απνθάζεηο απνδεθηέο απφ ηελ Δπηβιέπνπζα Αξρή πγθέληξσζε ζηνηρείσλ - Απνηχπσζε θέξνληνο νξγαληζκνχ α. Γεληθά Ζ απνηχπσζε ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ ηνπ κλεκείνπ γηα ην κειεηεηή ηεο ηαηηθήο Λεηηνπξγίαο έρεη πξνυπφζεζε ηελ χπαξμε αξρηηεθηνληθήο απνηχπσζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ Γεληθψλ ρεδίσλ απνηχπσζεο. Ζ απνηχπσζε ηνπ Φ.Ο. πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο γηα: 1. Σε γεσκεηξία, ηε κνξθή θαη ηα πιηθά θαηαζθεπήο ηνπ Φ.Ο. 2. Σελ θαηάζηαζε ηνπ Φ.Ο. απφ πιεπξάο επζηάζεηαο. 3. Σηο βιάβεο πνπ έρνπλ παξνπζηαζηεί ζηνλ Φ.Ο. θαη ηα πηζαλά αίηηα ηνπο. 4. Σηο πηζαλέο πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο ζηνλ Φ.Ο. ηνπ. β. Γεσκεηξηθή απνηχπσζε Φ.Ο. Ζ γεσκεηξηθή απνηχπσζε είλαη δπλαηφλ λα εθηειεζηεί ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αξρηηεθηνληθή απνηχπσζε θαη πξέπεη λα απεηθνλίδεη απφ άπνςε κνξθνινγίαο δηαζηάζεσλ θαη ιεπηνκεξεηψλ ηνλ Φ.Ο. πγθεθξηκέλα ε γεσκεηξηθή απνηχπσζε ζα απεηθνλίδεη ζε θιίκαθα αληίζηνηρεο ηεο αξρηηεθηνληθήο απνηχπσζεο, ηνλ Φ.Ο. ραξαθηεξίδνληαο ηα πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα ζηνηρεία ηνπ Φ.Ο. σο θαη ηα ζηνηρεία πιεξψζεσο. Σα ζρέδηα ζα πεξηιακβάλνπλ εθηφο απφ ηηο γεληθέο

149 149 δηαζηάζεηο θαη δηάζηαζε ησλ δηαηνκψλ ησλ θεξφλησλ ζηνηρείσλ. Σα ζρέδηα ζα ζπλνδεχνληαη απφ θαηαζθεπαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο ζε θιίκαθα 1:50 ή 1:20 ή 1:10 ή απφ αμνλνκεηξηθά ζθαξηθήκαηα, φπνπ θξίλεη ζθφπηκν ν κειεηεηήο. γ. Φέξσλ Οξγαληζκφο - Τιηθά - Σξφπνο δφκεζεο Ζ απνηχπσζε ηνπ Φ.Ο. πξέπεη λα δψζεη ζηνηρεία ζην κειεηεηή ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα απνζαθελίζεη ηνλ Φ.Ο. θαη λα δηαπηζηψζεη ηνλ αξρηθφ ηξφπν θαηαζθεπήο, ηηο κεηαγελέζηεξεο επεκβάζεηο θαη ηελ θαηάζηαζε ησλ πιηθψλ θαη ζπλζέησλ ζηνηρείσλ πνπ απνηεινχλ ηνλ Φ.Ο. πγθεθξηκέλα πξέπεη λα δηαπηζησζνχλ: 1. ηνηρεία απφ ηα νπνία λα κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ ηα λεθξά θνξηία ηνπ Φ.Ο. 2. Ζ δηάηαμε, νη δηαζηάζεηο, ν ηξφπνο θαη ηα πιηθά θαηαζθεπήο ηεο ζεκειίσζεο ζηηο ζέζεηο πνπ έγηλαλ εξεπλεηηθέο ηνκέο ζην έδαθνο. 3. Ο ηξφπνο θαηαζθεπήο θαη ν ηξφπνο εδξάζεσο ησλ θαηαθφξπθσλ ζηνηρείσλ. ε πεξίπησζε θέξνπζαο ηνηρνπνηίαο, ζα αλαιχνληαη ζχκθσλα κε ην ζπλεκκέλν ππφκλεκα ν ηχπνο ηεο ηνηρνπνηίαο θαη ηνπ ζπλδεηηθνχ θνληάκαηνο. Δπίζεο ζα πεξηγξάθνληαη πξέθηα, δηαδψκαηα, αλαθνπθηζηηθά ηφμα θαη νηηδήπνηε άιιν ζηνηρείν επεξεάδεη ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο ηνηρνπνηίαο. 4. Ζ δηάηαμε θαη ηα πιηθά ησλ νξηδνληίσλ ζηνηρείσλ ηνπ Φ.Ο. θαζψο θαη ν ηξφπνο ζχλδεζεο ηεο κε ηα θαηαθφξπθα ζηνηρεία. 4α. Παηψκαηα θαη δψκαηα ζα αλαιχνληαη ζχκθσλα κε ην ζπλεκκέλν ππφκλεκα. 4β. Σφμα. ζφινη, ηξνχινη: ζα πεξηγξάθεηαη ε γεσκεηξία θαη ε θέξνπζα θαηαζθεπή ησλ ζηνηρείσλ κε ζπκπιεξσκαηηθέο ηνκέο θαη θαηαζθεπαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο. δ. Παζνινγία Με ηνλ φξν απνηχπσζε βιαβψλ, λνείηαη ε θαηαγξαθή θαη παξνπζίαζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ, ηα νπνία ζπληζηνχλ θζνξά ή βιάβε

150 150 πνπ κπνξεί λα κεηψζεη ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο θαηαζθεπήο θαη έρεη πξνθιεζεί απφ δηάθνξεο εμσηεξηθέο ελέξγεηεο, έθηαθηεο θαηαπνλήζεηο, αιιαγή ζηε ρξήζε, θζνξά ησλ πιηθψλ ή αθφκα θαη απφ ειαηηψκαηα ηεο αξρηθήο ζπιιήςεσο ηνπ έξγνπ. ηα πιαίζηα ηεο απνηχπσζεο ησλ βιαβψλ, γίλεηαη θαη ε ζπιινγή ζηνηρείσλ, ηα νπνία κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ εξκελεία ησλ βιαβψλ (Παζνινγία). Σα σο άλσ ζηνηρεία παξνπζηάδνληαη ζε ηδηαίηεξε ζεηξά ζρεδίσλ, πνπ κπνξεί λα είλαη αληίγξαθα ησλ ζρεδίσλ ηεο γεσκεηξηθήο απνηχπσζεο ή πάλσ ζηα ίδηα ηα ζρέδηα ηεο γεσκεηξηθήο απνηχπσζεο κε θαηάιιειε ζήκαλζε, εθφζνλ απηφ δηεπθνιχλεη ηελ Καηαλφεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ. Σα ζρέδηα ζπλνδεχνληαη απφ ηερληθή πεξηγξαθή θαη αλαιφγσο ηεο ζεκαζίαο ηνπ έξγνπ απφ θσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε. ηνηρεία πνπ πξέπεη λα απνηππσζνχλ είλαη ελδεηθηηθψο ηα παξαθάησ: Σνπηθέο θαηαξξεχζεηο ηνηρνπνησλ. εκεηψλεηαη ε ζέζε, ε κνξθή θαη ην πεξίγξακκα ηεο θαηαξξεχζεσλ. Ρεγκαηψζεηο. Έιεγρνο θαη απνηχπσζε φισλ ησλ ξσγκψλ (δηαδξνκή, εχξνο) δηακπεξψλ ή κε πνπ παξνπζηάδνληαη ζηηο ηνηρνπνηίεο ή ζε αιιά δνκηθά ζηνηρεία ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ξσγκψλ πνπ εκθαλίδνληαη κφλν ζηα επηρξίζκαηα θαη ησλ ξσγκψλ πνπ έρνπλ επηζθεπαζζεί ζε παιαηφηεξεο επεκβάζεηο ζην θηίξην. Απφθιηζε θαηαθφξπθσλ ζηνηρείσλ απφ ηελ θαηαθφξπθν. Ζ δεκηνπξγία εκθαλνχο βέινπο ζε νξηδφληηα θέξνληα ζηνηρεία (ζέζε, κέγεζνο). Ζ δεκηνπξγία βέινπο θαηά ηελ νξηδφληηα έλλνηα ζε θαηαθφξπθα ζηνηρεία. Ζ εκθάληζε ηνπηθψλ θαη γεληθψλ θαζηδήζεσλ ηνηρνπνηίαο. Ζ ζηξνθή πεζζψλ ηνηρνπνηίαο ή ζηχισλ απφ δηάθνξα πιηθά πεξί ηνλ άμνλα ηνπο. Ζ παξακφξθσζε πιαηζίσλ θνπθσκάησλ. Οη παξακνξθψζεηο ηνπ Φ.Ο. ζηεγψλ.

151 151 Σνπηθέο παξακνξθψζεηο ζηνηρείσλ ιφγσ ππεξθνξηίζεσο ή επεκβάζεσλ ή θπζηθήο θζνξάο φπσο: ζξαχζεηο ζιηπηηθέο ιίζσλ. Γηαβξψζεηο κεηαιιηθψλ πξεθηψλ ή κεηαιιηθψλ δνθψλ ζηεξίμεσο. Χζήζεηο - ζξαχζεηο ηνηρνπνηίαο νθεηιφκελεο ζε δηφγθσζε ιφγσ νμείδσζεο κεηαιιηθψλ ζηνηρείσλ. Απνηππψλνληαη φιεο νη θζνξέο πιηθψλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ Φ.Ο. θαη ζπγθεθξηκέλα: 1) Φζνξέο απφ ρξήζε. 2) Φζνξέο απφ ππξθαγηά. 3) Φζνξέο απφ πγξαζία ζηηο νπνίεο απνηππψλεηαη ε ζέζε εκθάληζεο θαη ε πεγή. 4) Φζνξέο απφ ρεκηθέο ή πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο δηάβξσζεο. ηα πιαίζηα ηεο απνηχπσζεο ησλ βιαβψλ, ν κειεηεηήο πξνηείλεη, εθφζνλ ην θξίλεη αλαγθαίν, ηελ εγθαηάζηαζε ζπζηεκάησλ παξαθνινχζεζεο ηεο εμέιημεο ησλ βιαβψλ. ε. Ηζηνξηθφ Χο ηζηνξηθφ νξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ πιεξνθνξηψλ ησλ ζρεηηθψλ κε: 1) Σελ αξρηθή κνξθή ηνπ θηίζκαηνο. 2) Σηο θάζεηο θαηανθεπήο ηνπ. 3) Μεηαγελέζηεξεο επεκβάζεηο ή αιιαγέο ρξήζεσο. 4) Σελ εκθάληζε βιαβψλ θαη ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο ηνπο ζην παξειζφλ. Απνηειεί ζπκπιεξσκαηηθφ ζηνηρείν ηεο απνηχπσζεο θαη ε ζχληαμε ηνπ είλαη απαξαίηεηε πξηλ ηελ έλαξμε ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο. Ζ έθηαζε ηνπ είλαη ζπλάξηεζε ηεο ζπνπδαηφηεηαο ηνπ αληηθεηκέλνπ. ηελ πεξίπησζε κλεκείσλ, ην ηζηνξηθφ ζπληάζζεηαη κε

152 152 ζηνηρεία απφ ηηο ηζηνξηθέο πεγέο θαη ηηο αξραηνινγηθέο έξεπλεο (θαη αξρηηεθηνληθέο κειέηεο) πνπ παξέρνληαη απφ ηνλ θχξην ηνπ έξγνπ. ε θάζε πεξίπησζε, ην ηζηνξηθφ παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ζε έθζεζε πνπ ζπλνδεχεη ηε κειέηε θαη ε νπνία παξαπέκπεη ζηηο πεγέο ησλ πιεξνθνξηψλ. ζη. Δξεπλεηηθέο εξγαζίεο θνπφο θνπφο ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ είλαη ε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αληνρήο ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ θαη γηα ηα ζηνηρεία ηνπ ακέζνπ πεξηβάιινληνο ηα νπνία κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ θηίζκαηνο. Οη εξεπλεηηθέο εξγαζίεο δηαθξίλνληαη ζε θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην εμεηαδφκελν αληηθείκελν, σο αθνινχζσο: - Φπζηθφ θαη ηερλεηφ πεξηβάιινλ. - Έδαθνο ζεκειηψζεσο. - εηζκηθή επηθηλδπλφηεηα. - Τιηθφ θαη δνκηθά ζηνηρεία ηνπ Φ.Ο. χληαμε πξνγξάκκαηνο εξεπλψλ Σν πξφγξακκα ησλ εξεπλψλ ζπληάζζεηαη απφ ην κειεηεηή θαη εθηειείηαη κε δαπάλεο ηνπ θπξίνπ ηνπ έξγνπ. Σν πξφγξακκα ζπλνδεχεηαη νπφ αηηηνιφγεζε θαζεκηάο απφ ηηο πξνηεηλφκελεο έξεπλεο, ππφδεημε ηεο κεζφδνπ πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί, πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ πνπ αλαδεηνχληαη θαη αλαθνξά ηνπ κέξνπο ηεο κειέηεο ζην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα απνηειέζκαηα.

153 153 Ζ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ κπνξεί λα γίλεηαη απφ ην κειεηεηή ή απ απηφλ πνπ εθηειεί ηελ έξεπλα. Φπζηθφ (ή ηερλεηφ) πεξηβάιινλ Σν θπζηθφ πεξηβάιινλ κπνξεί λα είλαη ππεχζπλν γηα θζνξέο ή αιινηψζεηο ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ. ηνηρεία φπσο νη κεηαβνιέο ζεξκνθξαζίαο, ν άλεκνο, ε πγξαζία θ.ά. πξέπεη λα εμεηαζζνχλ. Πιεξνθνξίεο κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο. Παξάιιεια κε ηηο θπζηθέο ζπλζήθεο, πξέπεη λα εμεηάδεηαη ε πηζαλή επηξξνή ηερλεηψλ ζπλζεθψλ ή επεκβάζεσλ ζην άκεζν πεξηβάιινλ φπσο ε κφιπλζε, θξαδαζκνί απφ θπθινθνξία νρεκάησλ ή ιεηηνπξγία κεραλεκάησλ, εθξήμεηο θιπ. Έδαθνο ζεκειίσζεο Ζ έξεπλα ηνπ εδάθνπο ζεκειηψζεσο ησλ παιηψλ θαηαζθεπψλ απνζθνπεί, ζηε ζπιινγή ζηνηρείσλ πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαζνξηζκνχ ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηνπ εδάθνπο, ηελ εξκελεία πθηζηακέλσλ βιαβψλ ιφγσ παξακνξθψζεσλ ηνπ εδάθνπο ζεκειίσζεο θαη ηεο εθηίκεζεο ησλ αλακελφκελσλ θαζηδήζεσλ ησλ θνξέσλ ηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ «επαηζζεζία» ηεο αλσδνκήο. Ζ έξεπλα ηνπ εδάθνπο ζεκειηψζεσο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηηο παξαθάησ εξγαζίεο: Καηαγξαθή ηππηθψλ ζπλζεθψλ Γεηηνλία κε ξέκαηα, πεγάδηα, βφζξνπο. Βάζνο θαη έθηαζε ζεκειίσλ νκφξσλ θηηζκάησλ. Όπαξμε ζηνψλ, ζπειαίσλ θαη εθηεηακέλσλ επηρψζεσλ. πγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ γηα ηε ζηάζκε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα.

154 154 Δξεπλεηηθέο ηνκέο Δθηεινχληαη ζε ραξαθηεξηζηηθέο ζέζεηο, θηάλνπλ εθφζνλ είλαη δπλαηφλ κέρξη ηε ζηάζκε έδξαζεο ησλ ζεκειίσλ θαη ζπλνδεχνληαη απφ καθξνζθνπηθή παξαηήξεζε γηα ηε ζχζηαζε ηνπ εδάθνπο θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ ζεκειίσλ. Δδαθνηερληθή έξεπλα αλαιφγσο κε ην είδνο ηνπ εδάθνπο θαη ην κέγεζνο ηνπ έξγνπ Ζ εθηέιεζε εδαθνηερληθήο έξεπλαο, επηβάιιεηαη ζε έξγα κεγάιεο ζπνπδαηφηεηαο θαζψο επίζεο ζε πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ε έθηαζε θαη ην είδνο ησλ πξνβιεκάησλ θαζηζηνχλ αλεπαξθείο ηηο πξνζεγγηζηηθέο εθηηκήζεηο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ εδάθνπο πνπ γίλνληαη κε βάζε ηηο άιιεο πιεξνθνξίεο. δ. εηζκηθή επηθηλδπλφηεηα Σα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηε κειέηε ηνπ έξγνπ έλαληη ζεηζκνχ, έρνπλ ζθνπφ αθελφο ηελ εθηίκεζε ηνπ ζεηζκηθνχ θηλδχλνπ θαη αθεηέξνπ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο απφθξηζεο ηνπ έξγνπ ζε ζεηζκηθέο δξάζεηο. Γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ ζεηζκηθνχ θηλδχλνπ απαηηείηαη λα αλαδεηεζνχλ: 1) Σα ζεηζκνινγηθά ζηνηρεία ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο 2) ηνηρεία κηθξνδσληθήο κειέηεο 3) Γηαηάμεηο ηνπ ηζρχνληα αληηζεηζκηθνχ θαλνληζκνχ γηα ηελ ππφςε πεξηνρή. Γηα κλεκεία κεγάιεο ζπνπδαηφηεηαο αλαγθαία είλαη ε επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ κε ηε ζπλεξγαζία εηδηθνχ ζεηζκνιφγνπ. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο απφθξηζεο ηνπ έξγνπ ζε ζεηζκηθέο δξάζεηο απαηηνχληαη.

155 155 1) Ζ ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ γηα ηελ πξνεγνχκελε ζπκπεξηθνξά ηνπ κλεκείνπ ζε ζεηζκνχο θαη 2) Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ θαζνξίδνπλ ηελ απφθξηζε (π.ρ. ηδηνπεξίνδνο, απφζβεζε). ε κλεκεία κεγάιεο ζεκαζίαο πξέπεη λα εμεηάδεηαη ε δπλαηφηεηα εηδηθήο έξεπλαο γηα ηε κέηξεζε ησλ δπλακηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ Τιηθά θαη δνκηθά ζηνηρεία Πιεξνθνξίεο νη νπνίεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ή ηεο κειέηεο ησλ επεκβάζεσλ, αλαθέξνληαη ζηα θπζηθά, ρεκηθά θαη κεραληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πιηθψλ δφκεζεο ή θαη νιφθιεξσλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ. ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πιηθψλ, κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ε ππθλφηεηα, ε νκνηνκνξθία, ην κέγεζνο θαη ε θαηαλνκή ησλ θελψλ, ε πγξαζία θαη ε πδξναπνξξνθεηηθφηεηα, ε ζθιεξφηεηα θαη ε αδξφηεηα ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο, ε αληνρή ζε δηάξθεηα θαη νη κνλσηηθέο ηδηφηεηεο. ια απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά, κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ θαη γηα ηα δνκηθά ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ άζξνηζκα επηκέξνπο πιηθψλ. Σα ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ελδηαθέξνπλ θπξίσο ζε ζρέζε κε ηελ πηζαλφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο θαηά ηελ επέκβαζε λέσλ πιηθψλ κε ηα νπνία πξέπεη λα ππάξρεη ζπκβαηφηεηα. Χο κεραληθά ραξαθηεξηζηηθά ελλννχληαη νη πάζεο θχζεσο αληνρέο (ζιηπηηθή, εθειθπζηηθή) θαη ε παξακνξθσζηκφηεηα (κέηξν ειαζηηθφηεηαο θιπ.) ησλ επηκέξνπο πιηθψλ. Μεγαιχηεξε φκσο ζεκαζία γηα ηε κειέηε έρνπλ ηα κεραληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ ηα νπνία φηαλ δελ έρνπλ κεηξεζεί ακέζσο, κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ εκκέζσο βάζεη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ επηκέξνπο πιηθψλ θαη ηνπ ηξφπνπ ζχλδεζεο ησλ. Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ γίλεηαη κε εξγαζηεξηαθέο δνθηκέο (πνπ πξνυπνζέηνπλ ηελ απνθνπή δνθηκίσλ) θαη κε επηηφπνπ δνθηκέο (κε θαηαζηξνθηθέο). Σα φξγαλα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο επηηφπνπ κε θαηαζηξνθηθέο δνθηκέο (π.ρ. θξνπζίκεηξν) πξέπεη λα είλαη

156 156 βαζκνλνκεκέλα γηα φκνηα πιηθά. ε αληίζεηε πεξίπησζε ε βαζκνλφκεζε πξέπεη λα γίλεη ζε δείγκαηα πνπ ζηε ζπλέρεηα ζα δνθηκαζηνχλ ζην εξγαζηήξην. Ζ ζχληαμε ηνπ πξνγξάκκαηνο εξεπλψλ πξέπεη λα ζπλδπάδεη ηηο δεηγκαηνιεςίεο κε ηηο δνθηκέο επηηφπνπ ψζηε κε ηνπο θαηά ην δπλαηφλ ιηγφηεξνπο ηξαπκαηηζκνχο λα ζπιιέγνληαη αμηφπηζηα νηνηρεία. Γηα ηε ζχληαμε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πιήζνπο ησλ δνθηκψλ θάζε εξεπλεηηθήο εξγαζίαο πξέπεη λα εθαξκφδνληαη νη παξαθάησ αξρέο: Αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ησλ δεηγκάησλ ή ησλ ζέζεσλ δνθηκίσλ. Καζνξηζκφο ηνπ ειαρίζηνπ πιήζνπο δνθηκψλ γηα θάζε είδνο ψζηε λα είλαη δπλαηή ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ. πζρεηηζκφο κε ηηο κεζφδνπο ππνινγηζκνχ πνπ ζα εθαξκνζηνχλ ψζηε λα αλαδεηψληαη θάζε θνξά ηα απαηηνχκελα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηε κειέηε. ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο δηαπηζηψλεηαη φηη δελ είλαη δπλαηή ε δηελέξγεηα εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ είηε γηαηί ππάξρεη κεγάιε αλνκνηνκνξθία πιηθψλ θαη ηξφπσλ δφκεζεο είηε γηαηί απνθιείεηαη ε ιήςε δνθηκίσλ είηε γηαηί ην θφζηνο ησλ απαηηνχκελσλ εξεπλψλ είλαη δπζαλάινγν κε ηε ζεκαζία ηνπ αληηθεηκέλνπ, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ζηνηρείσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηε κειέηε κπνξεί λα γίλεηαη κε εθαξκνγή ησλ θαλνληζκψλ θαη πξνδηαγξαθψλ ή κε ηε βνήζεηα ηεο βηβιηνγξαθίαο, βάζεη ησλ ζηνηρείσλ ηεο απνηχπσζεο θαη ηνπ καθξνζθνπηθνχ ειέγρνπ ησλ πιηθψλ θαη ηνπ ηξφπνπ δφκεζεο Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγία α. θνπφο θνπφο ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο είλαη λα δψζεη πιεξνθνξίεο γηα ηελ εληαηηθή θαηάζηαζε ησλ θεξφλησλ ζηνηρείσλ ηνπ κλεκείνπ ππφ ηε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε αιιά θαη ζε πξνεγνχκελεο θάζεηο, λα εξκελεχζεη ηηο βιάβεο πνπ πηζαλφλ ππάξρνπλ θαη λα εθηηκήζεη ην βαζκφ αζθαιείαο.

157 157 β. Κχξηα πεξηερφκελα ηεο κειέηεο Σα πεξηερφκελα ηεο κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο κπνξνχλ λα πνηθίιινπλ, αλαιφγσο κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε έξγνπ θαη ηελ πξνβιεπφκελε επέκβαζε. ηε γεληθή πεξίπησζε ηα θχξηα πεξηερφκελα ηεο κειέηεο είλαη ηα αθφινπζα: Παξαδνρέο θνξηίζεσλ. Βαζίδνληαη ζηελ απνηχπσζε θαη ηηο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο. Αλ ηα ζηνηρεία δελ είλαη επαξθή, εθαξκφδεηαη ν Διιεληθφο Καλνληζκφο Φνξηίζεσλ δνκηθψλ έξγσλ. Οη θνξηίζεηο κπνξνχλ λα δηαθξίλνληαη ζε 3 θαηεγνξίεο: Φνξηίζεηο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε, θνξηίζεηο πνπ ππήξμαλ ζην παξειζφλ θαη θνξηίζεηο πνπ ελδέρεηαη λα εθαξκνζηνχλ ππφ ηε ζεκεξηλή κνξθή θαη ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ. Μεραληζκνί κεηαθνξάο θνξηίσλ. ηαλ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επίιπζε πξνζνκνηψκαηα ηνπ ζπλφινπ ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ, πεξηγξάθνληαη νη κεραληζκνί κεηαθνξάο ησλ θνξηίσλ θαη ππνινγίδνληαη ηα δηαβηβαδφκελα θνξηία ζηα θχξηα θαηαθφξπθα ζηνηρεία θαη ζηα ζεκέιηα. Μφξθσζε πξνζνκνησκάησλ ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο (κνληέισλ). Σα κνληέια ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο κπνξνχλ λα είλαη δηαθνξεηηθά γηα δηαθνξεηηθά είδε θαηαπνλήζεσλ θαη λα αληηπξνζσπεχνπλ ην ζχλνιν ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο ή επηκέξνπο ζηνηρεία. Οη ππνινγηζηηθέο κέζνδνη επηιέγνληαη βάζεη ησλ αλαγθψλ θαη ησλ επηδησθνκέλσλ ζηφρσλ. Σν είδνο ησλ κνληέισλ πξέπεη λα θαζνξίδεηαη αλάινγα κε ηηο ππνινγηζηηθέο κεζφδνπο πνπ ζα εθαξκνζηνχλ. Ζ αθξίβεηα ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ ππνινγηζηηθψλ κεζφδσλ θαιφ είλαη λα ζπκβαδίδεη κε ηελ αθξίβεηα ησλ δεδνκέλσλ. Ζ αλεπάξθεηα ή ε πιήξεο απνπζία πιεξνθνξηψλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ θαη ηελ ηζηνξία θνξηίζεσο κπνξνχλ λα εμηζνξξνπεζνχλ κε παξακεηξηθέο επηιχζεηο. Κξηηήξην επηηπρνχο επηινγήο είλαη ε αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ.

158 158 Έιεγρνο ζπκπεξηθνξάο ηεο ζεκειίσζεο. Βάζεη ησλ θπζηθψλ θαη κεραληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, ηεο ζηξσκαηνινγίαο ηνπ εδάθνπο, ησλ θνξηίσλ ηεο αλσδνκήο θαη ηεο κνξθήο ησλ θνξέσλ ηεο αλσδνκήο ζα πξέπεη λα ππνινγηζζεί ν ζπληειεζηήο αζθαιείαο ηεο ζεκειίσζεο έλαληη θαηαζηξνθηθήο ή ιεηηνπξγηθήο αζηνρίαο θαη νη πηζαλέο θαζηδήζεηο. Βάζεη ησλ ζηνηρείσλ απηψλ ν κειεηεηήο είλαη ππνρξεσκέλνο λα δηαπηζηψζεη εάλ ε ζεκειίσζε ηνπ θηηξίνπ πξέπεη λα εληζρπζεί θαη εάλ ηελ επεξεάδνπλ ή ζα ηελ επεξεάζνπλ δπζκελψο νη ζπλζήθεο ηνπ ακέζνπ πεξηβάιινληνο (εθζθαθέο, γεηηνληθέο θαηαζθεπέο θιπ.). Δθηίκεζε θέξνπζαο ηθαλφηεηαο. Ζ εθηίκεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ζπλίζηαηαη ζηνλ ππνινγηζκφ ησλ εληαηηθψλ κεγεζψλ ππφ ηηο θνξηίζεηο ηνπ εδαθίνπ α θαη ηελ εθηίκεζε ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ηάζεσλ (νη νπνίεο ζπγθξίλνληαη κε ηηο ζπλήζσο απνδεθηέο ηηκέο ηάζεσλ γηα παξφκνηα πιηθά) ή ησλ δηαηηζεκέλσλ ζπληειεζηψλ αζθαιείαο. Ζ εηθφλα ηεο ζπκπεξηθνξάο νινθιεξψλεηαη κε ηελ πεξηγξαθή ησλ πηζαλψλ βιαβψλ ή παξακνξθψζεσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα αλαπηπρζνχλ ππφ ηελ επελέξγεηα ησλ εμεηαδνκέλσλ θνξηηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ηδηαίηεξν ηκήκα ηεο εθηίκεζεο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο απνηειεί ε κειέηε ηεο ζεηζκηθήο ζπκπεξηθνξάο, γηα ηελ νξζφηεξε αληηκεηψπηζε ηεο νπνίαο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε ν πηζαλνηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ ζεηζκνχ, θαζψο επίζεο θαη ε ελδερφκελε αιινίσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ, ιφγσ πιεκκεινχο ζπληήξεζεο. Αηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ. Κξηηήξην επηηπρίαο ησλ ρξεζηκνπνηνπκέλσλ κνληέισλ θαη κεζφδσλ ππνινγηζκνχ είλαη ε δπλαηφηεηα εξκελείαο ησλ βιαβψλ πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί. Ζ αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ, βαζίδεηαη ζηηο παξαηεξήζεηο ησλ εδαθίσλ δ θαη ε, ζπλδπάδεηαη δε κε ην ηζηνξηθφ θαη ηελ απνηχπσζε ησλ βιαβψλ. Δθηίκεζε επηθηλδπλφηεηαο θαη απνκέλνπζαο αληνρήο. Ζ εθηίκεζε απνξξέεη απφ ηελ εθηίκεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο θαη ηελ αηηηνιφγεζε ησλ βιαβψλ, πεξηιακβάλεη δε ηελ πξφηαζε γηα ελδερφκελε άκεζε ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο (π.ρ. ππνζηχισζε).

159 159 γ. Ηζρχνληεο θαλνληζκνί Καηά ηελ εθπφλεζε ησλ κειεηψλ ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ιακβάλνληαη ππφςε νη εθάζηνηε ηζρχνληεο θαλνληζκνί θαη απνθάζεηο γηα ηηο επεκβάζεηο ζε πθηζηάκελα θηίξηα ή θαη κλεκεία ε ζέκαηα πνπ δελ ξπζκίδνληαη απφ ηνπο πην πάλσ θαλνληζκνχο θαη απνθάζεηο ηζρχνπλ νη θαλνληζκνί άιισλ ρσξψλ, εθφζνλ πξφθεηηαη πεξί εηδηθψλ θαηαζθεπψλ θαη γίλεηαη επαξθήο αηηηνιφγεζε εθαξκνγήο απηψλ. δ. ηάδηα κειέηεο Ζ κειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο εθπνλείηαη ζε δχν ζηάδηα: 1) Πξνθαηαξθηηθή κειέηε θαη 2) ηειηθή κειέηε. ε. Πξνυπνζέζεηο εθπνλήζεσο ηεο κειέηεο Πξνυπφζεζε ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ ηεο κειέηεο, ήηνη ηεο πξνθαηαξθηηθήο κειέηεο, απνηειεί ε παξάδνζε ζην κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε: 1) Σσλ απνηειεζκάησλ έξεπλαο ηνπ εδάθνπο ζεκειίσζεο, εθφζνλ απηή θξίλεηαη απαξαίηεηε. 2) Σεο απνηχπσζεο ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ ηνπ θηηξίνπ ζχκθσλα κε ην άξζξν ηνπ παξφληνο. 3) Σηο πάζεο θχζεσο έξεπλεο ηνπ Φ.Ο. φπσο απηέο αλαθέξνληαη ζην άξζξν (ζη) ηνπ παξφληνο. Πξνυπφζεζε γηα ηελ εθπφλεζε ηνπ δεπηέξνπ ζηαδίνπ, ήηνη ηεο ηειηθήο κειέηεο, απνηειεί ε παξάδνζε ζην κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε: 1) Σεο εγθεθξηκέλεο πξνθαηαξθηηθήο κειέηεο. 2) Σσλ ζπκπεξαζκάησλ ηπρφλ ζπκπιεξσκαηηθψλ εξεπλψλ

160 160 ζη. Πξνθαηαξθηηθή κειέηε Απηή πεξηιακβάλεη: 1. Σηο παξαδνρέο ησλ θνξηίζεσλ. 2. Πεξηγξαθή κεραληζκνχ κεηαθνξάο θνξηίσλ ηε κφξθσζε πξνζνκνησκάησλ ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ηηο πξνβιεπφκελεο επηιχζεηο. δ. Σειηθή κειέηε Απηή πεξηιακβάλεη: Σν ζχλνιν ησλ εξγαζηψλ ζχκθσλα κε ηελ παξάγξαθν (β) ε. Δίδε κειεηψλ Δθηφο απφ ηελ θαηάηαμε ζε θαηεγνξίεο αλαιφγσο ηνπ είδνπο ηνπ θηηξίνπ, νη κειέηεο ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο δηαθξίλνληαη ζηα εμήο είδε, αλαιφγσο ηεο πξνβιεπφκελεο επέκβαζεο. 1) Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ρσξίο πξνβιεπφκελε επέκβαζε. 2) Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο γηα ην νπνίν πξνβιέπεηαη αιιαγή ρξήζεσο ή θνξηίσλ. 3) Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο γηα ην νπνίν πξνβιέπεηαη κεηαξξχζκηζε - δηαζθεπή ή δηαξξχζκηζε. Γηα ηα είδε κειέηεο 2 θαη 3, είλαη δπλαηφλ ηα πεξηερφκελα λα ππνιείπνληαη ή λα πιενλάδνπλ ησλ νξηδνκέλσλ ζηελ (γ) αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπ έξγνπ θαη ηελ εληνιή ηνπ θπξίνπ ηνπ έξγνπ. ζ. Δηδηθέο πεξηπηψζεηο Δίλαη δπλαηφλ λα απαηηείηαη δηεχξπλζε ησλ πεξηερνκέλσλ ηεο κειέηεο, κε εληνιή ηνπ θπξίνπ ηνπ έξγνπ γηα εηδηθέο πεξηπηψζεηο, φπσο: 1. Μειέηε ζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ θεξφλησλ ζηνηρείσλ ππφ πξνγελέζηεξε θαηάζηαζε δηαθνξεηηθή ηεο ζεκεξηλήο.

161 Παξακεηξηθέο επηιχζεηο ππφ δηάθνξεο πηζαλέο θνξηηθέο θαηαζηάζεηο ή γηα δηάθνξεο παξακέηξνπο ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πιηθψλ. 3. Ηδηνκνξθίεο ηνπ έξγνπ ή κεγάιε ηζηνξηθή αμία Μειέηε επεκβάζεσλ α. Αληηθείκελν - θνπφο Οη ζηαηηθέο κειέηεο γηα ηηο επεκβάζεηο (επηζθεπή - ελίζρπζε) ηνπ θέξνληνο νξγαληζκνχ, κεκνλσκέλνπ ηκήκαηνο, παξέρνπλ ηα αλαγθαία ηερληθά ζηνηρεία θαη νδεγίεο κε ζθνπφ ηελ ηερληθννηθνλνκηθή επέκβαζε ζην θέξνληα νξγαληζκφ ηνπ έξγνπ. β. Πεξηερφκελν ηεο κειέηεο Ζ κειέηε πεξηιακβάλεη: 1) Σε ζχληαμε κειεηψλ, ζρεδίσλ, πηλάθσλ, πεξηγξαθψλ θαη ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηηο πάζεο θχζεσο επεκβάζεηο ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ ηνπ έξγνπ. 2) Σελ πξφβιεςε ηεο δαπάλεο επέκβαζεο ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ. 3) Σελ ππφδεημε ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ. γ. Ηζρχνληεο θαλνληζκνί 1. Καηά ηελ εθπφλεζε ησλ ζηαηηθψλ κειεηψλ επεκβάζεσλ ιακβάλνληαη ππφςε νη εθάζηνηε ηζρχνληεο θαλνληζκνί θαη απνθάζεηο γηα ηηο επεκβάζεηο ζε πθηζηάκελα θηίξηα ή θαη κλεκεία. 2. ε ζέκαηα πνπ δελ ξπζκίδνληαη απφ ηνπο πην πάλσ θαλνληζκνχο θαη απνθάζεηο ηζρχνπλ νη θαηά πεξίπησζε επξσπατθνί θαλνληζκνί ή θαλνληζκνί άιισλ ρσξψλ εθφζνλ πξφθεηηαη πεξί εηδηθψλ θαηαζθεπψλ θαη γίλεηαη επαξθήο αηηηνιφγεζε εθαξκνγήο απηψλ. δ. ηάδηα κειέηεο Ζ ζηαηηθή κειέηε εθπνλείηαη θαηά ηα επφκελα ζηάδηα: 1) Πξνκειέηε 2) Οξηζηηθή κειέηε

162 162 3) Μειέηε εθαξκνγήο 4) Σεχρε δεκνπξάηεζεο Αλάινγα θαη ηεο απαηηήζεσο ηνπ εξγνδφηε κπνξεί θάπνην ζηάδην λα παξαιεθζεί ή δχν ζηάδηα λα ππνβιεζνχλ ηαπηφρξνλα. ε. Πξνυπνζέζεηο εθπνλήζεσο κειέηεο 1. Πξνυπφζεζε ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ ηεο κειέηεο ήηνη ηεο πξνκειέηεο απνηειεί ε παξάδνζε ζην κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε. α) Σεο εγθεθξηκέλεο αξρηηεθηνληθήο πξνκειέηεο. β) Σσλ απνηειεζκάησλ έξεπλαο ηνπ εδάθνπο ζεκειηψζεσλ εθφζνλ απηή θξίλεηαη απαξαίηεηε. γ) Σελ απνηχπσζε ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ ηνπ θηηξίνπ ζχκθσλα κε ην άξζξν ηνπ παξφληνο. δ) Σηο πάζεο θχζεσο έξεπλεο ηνπ Φ.Ο. φπσο απηέο αλαθέξνληαη ζην άξζξν (ζη) ηνπ παξφληνο. ε) Σνλ έιεγρν ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο φπσο απηφο αλαθέξεηαη ζην άξζξν (ε) ηνπ παξφληνο. 2. Πξνυπφζεζε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο νξηζηηθήο κειέηεο απνηειεί ε παξάδνζε ζηνλ κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε: α) Σεο εγθεθξηκέλεο νξηζηηθήο αξρηηεθηνληθήο κειέηεο. β) Σεο εγθεθξηκέλεο ζηαηηθήο πξνκειέηεο. γ) Σσλ εγθεθξηκέλσλ πξνκειεηψλ εγθαηαζηάζεσλ. δ) Σα ζπκπεξάζκαηα ηπρφλ ζπκπιεξσκαηηθψλ εξεπλψλ 3. Πξνυπφζεζε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο κειέηεο εθαξκνγήο απνηειεί ε παξάδνζε ζηνλ κειεηεηή απφ ηνλ εξγνδφηε: α) Σπρφλ ηξνπνπνηεηηθψλ ζρεδίσλ ηεο εγθεθξηκέλεο νξηζηηθήο αξρηηεθηνληθήο κειέηεο. β) Σεο εγθεθξηκέλεο νξηζηηθήο ζηαηηθήο κειέηεο επεκβάζεσλ, γ) Καη ησλ εγθεθξηκέλσλ νξηζηηθψλ κειεηψλ εγθαηαζηάζεσλ. ζη. Πξνκειέηε Απηή πεξηιακβάλεη: 1) Σελ εθπφλεζε ζρεδίσλ ηεο ίδηαο θιίκαθαο κε ηελ αξρηηεθηνληθή πξνκειέηε πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο επεκβάζεηο ζην θέξνληα

163 163 νξγαληζκφ ζχκθσλα κε ηνλ έιεγρν ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη ηηο πξνηεηλφκελεο ζηελ αξρηηεθηνληθή πξνκειέηε ιχζεηο. 2) Σερληθή έθζεζε πνπ ζα αλαθέξεηαη ζηα πιηθά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηηο επεκβάζεηο ζηνλ θέξνληα νξγαληζκφ, ζηνλ ηξφπν επέκβαζεο ζηνλ Φ.Ο. ηνπ θηηξίνπ θαη ηεο ζεκειηψζεσο ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ πνπ αλαθέξζεθαλ ζηελ παξάγξαθν, θαζψο θαη ηηο παξαδνρέο ηνπ ππνινγηζκνχ, σο πξνο ηε θφξηηζε, ηνπο ρξεζηκνπνηνχκελνπο θαλνληζκνχο θαη ηα ππνινγηζηηθά κνληέια. δ. Οξηζηηθή κειέηε Απηή πεξηιακβάλεη: 1) ρέδηα γεληθήο δηαηάμεσο ηεο ζέζεσο θαη ηνπ είδνπο ησλ επεκβάζεσλ ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ αληαπνθξηλφκελα ζηελ αξρηηεθηνληθή νξηζηηθή κειέηε. 2) ρέδηα ζε θιίκαθα 1:100 ή 1:50 ζηα νπνία αλαγξάθνληαη νη απαξαίηεηεο γηα ηελ αξρηηεθηνληθή κειέηε εθαξκνγήο δηαζηάζεηο. ηελ πεξίπησζε εληζρχζεσλ ζρεδηάδνληαη νη εληζρχζεηο ζηελ ηδηα θιηκαθα θαη αλαγξάθνληαη φιεο νη δηαζηάζεηο ησλ ζηνηρείσλ ησλ εληζρχζεσλ. 3) Σερληθή πεξηγξαθή πνπ πεξηιακβάλεη ην είδνο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ πιηθψλ θαη ην είδνο ησλ επεκβάζεσλ. 4) Πξνκέηξεζε θαη πξνυπνινγηζκφ θαηά πξνζέγγηζε βάζεη ησλ ζρεδίσλ ηεο παξνχζεο θάζεο θαη ησλ ηξερνπζψλ ηηκψλ κνλάδαο αξκνδίσο εγθεθξηκέλσλ ή ιακβαλνκέλσλ απφ παξφκνηα έξγα. ε. Μειέηε εθαξκνγήο Απηή πεξηιακβάλεη: 1) Λεπηνκεξή ζηαηηθφ θαη αληηζεηζκηθφ ππνινγηζκφ (φπνπ απαηηείηαη) ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο φπσο δηακνξθψλεηαη κε ηηο πξνηεηλφκελεο επεκβάζεηο. 2) ρέδηα θαηεδαθίζεσλ θαη απνμειψζεσλ θ. ζηνηρείσλ (ζε θιίκαθα 1:50 ή 1:100) φπνπ αλαθέξνληαη ηπρφλ επηπηψζεηο ζε γεηηνληθά θέξνληα ζηνηρεία, κέηξα πξνζηαζίαο γεηηνληθψλ θεξφλησλ ζηνηρείσλ πνπ δελ πξφθεηηαη λα ηξνπνπνηεζνχλ, ηξφπνο θαηεδάθηζεο ή

164 164 απνμήισζεο θαη ζηνηρεία απαηηνχκελεο ππνζηχισζεο ή αληηζηήξημεο. Αλαιπηηθφηεξα ηα πην πάλσ ζα πεξηγξαθνχλ θαη ζηελ ηερληθή έθζεζε. 3) ρέδηα (ζε θιίκαθα 1:50 ή 1:100) ηεο θέξνπζαο θαηαζθεπήο θαη ησλ απαξηηδφκελσλ απηήο ζηνηρείσλ κε φιεο ηηο πξνβιεπφκελεο επεκβάζεηο δνζκέλεο κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα κπνξνχλ λα θαηαζθεπαζηνχλ φζν ην δπλαηφλ κε αθξίβεηα. ηα ζρέδηα ζα αλαθέξνληαη ιεπηνκεξψο ηα πιηθά ησλ επεκβάζεσλ, νη αθξηβείο ζέζεηο ησλ επεκβάζεσλ, νη δηαζηάζεηο απηψλ, πςφκεηξα θαη ηπρφλ αλαβαζκνί, σο θαη ινηπά ζηνηρεία πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αθξηβή απηψλ θαηαζθεπή. 4) ρέδηα ιεπηνκεξεηψλ ζε θαηάιιειε θιίκαθα απαξαίηεηα γηα ηελ εθαξκνγή ησλ επεκβάζεσλ. 5) Αλαιπηηθή ηερληθή πεξηγξαθή θαη ηερληθέο πξνδηαγξαθέο ησλ πιηθψλ θαη ησλ εξγαζηψλ πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηδηαίηεξα απηψλ πνπ δελ θαιχπηνληαη απφ θαλνληζκνχο. 6) ηνηρεία ρξνληθνχ Πξνγξακκαηηζκνχ. ζ. Σξφπνο παξνπζίαζεο ηεο κειέηεο Ζ ζρεδίαζε ηεο κειέηεο γίλεηαη ζε δηαθαλέο ραξηί, βάξνπο ηνπιάρηζηνλ 75 gr/m 2 κε κειάλε. ια ηα ηεχρε θαη νη θσηνηππίεο ππνγξάθνληαη θαη ζθξαγίδνληαη, ηεξνχληαη δε ηα θάησζη: 1) Σα ζρέδηα πξέπεη λα είλαη θαηάιιεια αξηζκεκέλα. ε πεξίπησζε πνπ ην ζρέδην αλαθέξεηαη ζε ηκήκα ηνπ θηηξίνπ πξέπεη κε θαηάιιειν ζθαξίθεκα λα ζεκεηψλεηαη ε ζέζε ηνπ σο πξνο ην φιν θηίξην. 2) Οη ζειίδεο φισλ ησλ ηεπρψλ πξέπεη λα είλαη αξηζκεκέλεο θαηά αχμνληα αξηζκφ θαη θαηά ηεχρνο. 3) Κάζε ηεχρνο λα αλαθέξεηαη ζε νιφθιεξν ην έξγν θαη λα κελ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα φκνηα ηεχρε πνπ λα αλαθέξνληαη ην θαζέλα ζε ηκήκα ηνπ έξγνπ. 4) Κάζε ζηάδην ηεο κειέηεο ππνβάιιεηαη ζηνλ εξγνδφηε εηο ηξηπινχλ γηα έιεγρν. Μεηά ηελ έγθξηζε θάζε ζεηξάο ππνβάιινληαη άιιεο ηέζζεξηο ζεηξέο γηα ζεψξεζε νη νπνίεο είλαη αθξηβή αληίγξαθα ησλ εγθξηζεηζψλ κειεηψλ θάζε ζηαδίνπ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζζεί.

165 165 5) Σα πξσηφηππα δηαθαλή ζρέδηα θάζε ζηαδίνπ ηεο κειέηεο παξαδίδνληαη κεηά ηε ζεψξεζε ησλ αληηγξάθσλ ηεο εγθξηζείζαο κειέηεο. 6) Πεξηιακβάλεηαη πίλαθαο πεξηερνκέλσλ κειέηεο (ζρεδίσλ θαη ηεπρψλ) ζχκθσλα κε ηα ππνδείγκαηα ηεο ππεξεζίαο. η. Σεχρε δεκνπξάηεζεο εκείσζε: ια ηα πξναλαθεξφκελα ζρέδηα ζηνηρεία ζα ππνβιεζνχλ θαη ζε ςεθηαθή κνξθή ζε CD.

166 Πξνδηαγξαθέο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ. Ζ πιήξεο θαη ζσζηή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ απνηειεί ηε βάζε γηα νπνηαδήπνηε κειέηε ή επέκβαζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη πάλσ ζ απηφ. Καζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δηαδηθαζία ηεο ηεθκεξίσζεο, δηαδξακαηίδνπλ νη αληίζηνηρεο πξνδηαγξαθέο, βάζεη ησλ νπνίσλ ζπιιέγνληαη αξρεηνζεηνχληαη θαη δηαρεηξίδνληαη ηα αληίζηνηρα ζηνηρεία. Αθνινπζεί κηα πξψηε πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ πξνδηαγξαθψλ ζχγρξνλεο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ. Δπηπιένλ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο, αλαιχνληαη ηα δεδνκέλα πνπ απαηηνχληαη θαη παξαηίζεληαη ηα κέζα θαη νη δηάθνξεο κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπλδπαζκφ κε θαηάιιειν ινγηζκφ θαη ειεθηξνληθφ εμνπιηζκφ. Σέινο γηα φια ηα πξνεγνχκελα πξνηείλνληαη ζπγθεθξηκέλνη θαλφλεο, νη νπνίνη κε πεξαηηέξσ επεμεξγαζία κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηηο ηειηθέο πξνδηαγξαθέο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ Δηζαγσγή Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ζπιιέγεηαη γεσκεηξηθή (γξαθηθή) θαη πεξηγξαθηθή πιεξνθνξία ζρεηηθά κε ην κλεκείν ή ζχλνιν κλεκείσλ ή κλεκεηαθφ ρψξν, είλαη γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ ηεθκεξίσζε ηνπ. Με ηνλ φξν ηεθκεξίσζε ελλνείηαη ε πιήξεο θαηαγξαθή θαη αξρεηνζέηεζε, φισλ ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κλεκείν ή ην ζχλνιν κλεκείσλ ή ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν. Έηζη παξέρνληαη ηα απαξαίηεηα εθφδηα ζηνπο αληίζηνηρνπο επηζηήκνλεο γηα ηε κειέηε ή γηα δηάθνξεο επεκβάζεηο ζην κλεκείν, κε ζθνπφ ηε ζπληήξεζε, ηελ αλαζηχισζε, ηελ αλάδεημε. Γηα ινγνχο ηεθκεξίσζεο αξρεηνζεηνχληαη θαη δηαρεηξίδνληαη ζε γεληθέο γξακκέο κηα ζεηξά πιεξνθνξηψλ φπσο: α. γεσκεηξηθή πιεξνθνξία γηα ην κλεκείν απηφ θαζαπηφ θαη γηα ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν. Μέζσ απηήο ην αληηθείκελν νξίδεηαη θαηά ζέζε θαη κέγεζνο θαη ζπλδέεηαη κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Αλαιπηηθφηεξα ην κλεκείν κπνξεί λα ηνπνζεηεζεί πάλσ ζε θάπνην ράξηε πνπ απεηθνλίδεη ηε

167 167 γεηηνληά ηνπ ή ηελ επξχηεξε πεξηνρή θαη λα ζπλνδεπζεί απφ δηάθνξα δηδηάζηαηα ζρέδηα, φπσο φςεηο, θαηφςεηο, ηνκέο θιπ. Δπηπιένλ παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα αλαπαξάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ, κε ηε βνήζεηα ησλ ηξηζδηάζηαησλ ζπληεηαγκέλσλ ηνπ θαη ηνπ ςεθηαθνχ κνληέινπ εδάθνπο. β. Ζ πεξηγξαθηθή πιεξνθνξία ηνπ κλεκείνπ, πνπ ζρεηίδεηαη θαηά θχξην ιφγν κε ηε ζχλζεζε ηεο θηηξηαθήο θαηαζθεπήο, ηηο δηαθνζκεηηθέο ιεπηνκέξεηεο, ηε ρσξνηαμηθή νξγάλσζε - πξνθεηκέλνπ γηα αξραηνινγηθφ ρψξν ή ζχλνιν κλεκείσλ - θιπ. Δπίζεο πεξηγξαθηθέο θηεκαηνινγηθέο, πνπ αλαθέξνληαη ζην κλεκείν, φπσο π.ρ. ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο, βάξε, ρξήζεηο γεο θιπ. γ. ησλ ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ πνπ ζπλδένληαη κε ην κλεκείν θαη ηνλ επξχηεξν ρψξν πνπ απηφ αλήθεη. δ. δηάθνξεο θσηνγξαθίεο πνπ απεηθνλίδνπλ ην κλεκείν ή ην ζχλνιν κλεκείσλ θαηά δηάθνξεο ρξνληθέο πεξηφδνπο θαη απνζθνπνχλ ζηε θσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε θαη ηε δηαρξνληθή παξαθνινχζεζε ηνπ. Σν ζχλνιν ηεο πιεξνθνξίαο πνπ ζπγθεληξψλεηαη ζηηο πξνεγνχκελεο θάζεηο θαη ην νπνίν πξέπεη λα δηαρεηξηζζεί γηα ηελ ηεθκεξίσζε ελφο κλεκείνπ, ρσξίδεηαη σο πξνο ηνλ ηχπν ηνπ ζε γξαθηθή (φπσο π.ρ. ράξηεο, ζρέδηα, θσηνγξαθίεο θιπ) θαη αιθαξηζκεηηθή (κε-γξαθηθή) (φπσο πρ ηζηνξηθά αξρεία, πεξηγξαθέο θιπ). Ο ηξφπνο δηαρείξηζεο ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ επειημία θαη λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζπζρέηηζεο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ δεδνκέλσλ. Γηα λα επηηεπγρζεί ν ζηφρνο απηφο, ζα πξέπεη λα ππάξμεη αθ ελφο κελ θάπνηα ηππνπνίεζε, αθ εηέξνπ δε δνκηθή νξγάλσζε ηεο πιεξνθνξίαο. Οη πξνεγνχκελεο πξνυπνζέζεηο εμαζθαιίδνληαη κε ηελ χπαξμε θαη ηελ εθαξκνγή πξνδηαγξαθψλ ηεθκεξίσζεο. Οη πξνδηαγξαθέο ηεθκεξίσζεο θαζνδεγνχλ ηνπο επηζηήκνλεο πνπ ζ αζρνιεζνχλ κε ην αληηθείκελν, ζηε ζπιινγή, επεμεξγαζία θαη αξρεηνζέηεζε νξηζκέλσλ δεδνκέλσλ κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν θαη κνξθή, ρξεζηκνπνηψληαο πξνθαζνξηζκέλεο ηερληθέο θαη

168 168 ηερλνινγία. Σαπηφρξνλα παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα πνηνηηθνχ ειέγρνπ ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αξρεηνζεηνχληαη Φεθηαθή κέζνδνο ηεθκεξίσζεο Αλαπφθεπθηα ε ηεθκεξίσζε απνθηά ςεθηαθφ ραξαθηήξα, παξνπζηάδνληαο παξάιιεια θαη φια ηα πιενλεθηήκαηα πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη. Πεξά φκσο απφ ηε ρξήζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο, ε ςεθηαθή ηεθκεξίσζε παξέρεη επηπιένλ ηε δπλαηφηεηα ηεο ηνπνινγηθήο νξγάλσζεο θαη ζπζρέηηζεο ησλ δεδνκέλσλ. ζνλ αθνξά ηηο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ ςεθηαθή ηεθκεξίσζε ησλ κλεκείσλ, απνηεινχλ δηεπηζηεκνληθφ αληηθείκελν ηνπ Αξραηνιφγνπ, ηνπ Αξρηηέθηνλα Μεραληθνχ θαη ηνπ Σνπνγξάθνπ Μεραληθνχ. Ζ ζπκβνιή ησλ δχν πξψησλ επηζηεκφλσλ, έρεη λα θάλεη ζρεηηθά κε ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ησλ ζηνηρείσλ πνπ πξφθεηηαη λα θαηαγξαθνχλ θαη ηε γεληθφηεξε αληηκεηψπηζε ηνπ κλεκείνπ σο ζπλφινπ. Ο ξφινο ηνπ Σνπνγξάθνπ Μεραληθνχ ζρεηίδεηαη κε ηε δηαηχπσζε θαλφλσλ πνπ αθνξνχλ: α) ηελ απνζήθεπζε ηεο γξαθηθήο (γεσκεηξηθήο) πιεξνθνξίαο, β) ηε ζχλδεζε ηεο γξαθηθήο πιεξνθνξίαο κε ηελ αληίζηνηρε ζεκαηηθή πεξηγξαθηθή ηεο (κε-γξαθηθή), γ) ηε δεκηνπξγία ηνπνινγίαο κεηαμχ ησλ δηαθφξνπ ηχπνπ δεδνκέλσλ (γεσκεηξηθψλ θαη πεξηγξαθηθψλ) - έηζη ψζηε λα δίλνληαη απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα πνπ ζα δηαηππψλνληαη απφ ηνπο Αξραηνιφγνπο θαη ηνπο Αξρηηέθηνλεο Μεραληθνχο - θαη δ) ηε βειηηζηνπνίεζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο ηεο δηαρείξηζεο ησλ δεδνκέλσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο ηεθκεξίσζεο. Ζ εθαξκνγή θαλφλσλ ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο γηα ην κλεκείν πξνυπνζέηεη θαη αξράο ηε βειηίσζε ησλ δηαθφξσλ δηαδηθαζηψλ θαη δεδνκέλσλ ηνπ ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο ηεθκεξίσζεο (π.ρ. ηχπνο εληχπνπ θαηαγξαθήο, ηξφπνο ζπιινγήο δεδνκέλσλ, ζπιινγή λένπ ηχπνπ δεδνκέλσλ θιπ). Απηφο είλαη έλαο θαλφλαο ηεο απηνκαηνπνίεζεο, ν νπνίνο θαη πξέπεη λα ηεξείηαη ζρνιαζηηθά, πξνθεηκέλνπ ην απνηέιεζκα λα είλαη αθ ελφο κελ ην βέιηηζην, αθ εηέξνπ δε ιεηηνπξγηθφ. Ζ θηινζνθία ηεο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο δελ είλαη απιά λα "κεραλνγξαθήζεη" κε ηελ θνηλή έλλνηα ηνπ φξνπ κηα αθνινζνχκελε

169 169 δηαδηθαζία - απηνκαηνπνηψληαο απιψο ηα "πξνβιήκαηα" ηεο - αιιά λα δεη ππφ ην πξίζκα ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο ην φιν ζέκα. ε αληηδηαζηνιή δε κε ηελ θιαζζηθή ηεθκεξίσζε, ε νπνία έρεη ηα δεδνκέλα ηεο απνζεθεπκέλα ζε δηαθνξεηηθά κέζα θαη πιηθά θαη σο εθ ηνχηνπ παξνπζηάδεη πξνβιήκαηα άκεζεο πξφζβαζεο ζε απηά, ε ςεθηαθή ηεθκεξίσζε δηαζέηεη ην πιενλέθηεκα ηεο εληαίαο δηαρείξηζεο φισλ ησλ δεδνκέλσλ ζην πεξηβάιινλ ηνπ Ζ/Τ. Δπίζεο ε ςεθηαθή ηεθκεξίσζε έρεη σο απνηέιεζκα α) ηελ αχμεζε ηεο αθξίβεηαο ησλ ζπιιεγνκέλσλ γεσκεηξηθψλ θαη ζεκαηηθψλ ζηνηρείσλ θαη β) ηελ αχμεζε ηεο ππθλφηεηαο ηεο πιεξνθνξίαο Γεδνκέλα ηνπ πξνβιήκαηνο κηαο ζχγρξνλεο ηεθκεξίσζεο Ζ ζχγρξνλε ηεθκεξίσζε ελφο κλεκείνπ, πξνυπνζέηεη ζε πξψην επίπεδν ηε δηαρείξηζε ελφο κεγάινπ πιήζνπο δεδνκέλσλ θαη θαηά δεχηεξν κηαο πνηθηιίαο φζνλ αθνξά ηελ,νξθή ηνπο. Ζ πνηθηιία απηή αληηζηνηρεί ζε δεδνκέλα φπσο: α) αξρεία Δθνξείαο Αξραηνηήησλ, β) έληππα απνγξαθψλ, γ) ηζηνξηθά αξρεία, δ) αλαινγηθά ζρέδηα θαη ράξηεο, ε) θσηνγξαθηθά αξρεία, ζη) θηλεκαηνγξαθηθά αξρεία, δ) ζεκεία ζηηο δχν δηαζηάζεηο (2-D), ε) ζεκεία ζηηο ηξείο δηαζηάζεηο (3-D) θαη ζ) κεηξήζεηο γεσκεηξηθψλ κεγεζψλ (βι. παξαθάησ).

170 170 ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΣΔΚΜΖΡΗΧΖ Αξρεία Δθνξείαο Αξραηνηήησλ Έληππα απνγξαθψλ Ηζηνξηθά αξρεία αλαινγηθά ζρέδηα & ράξηεο θσηνγξαθηθά αξρεία θηλεκαηνγξαθηθά αξρεία ζεκεία ζηηο 2-D (x,y) ζεκεία ζηηο 3-D (x,y,z) κεηξήζεηο γεσκεηξηθψλ κεγεζψλ Γεδνκέλα πνπ ζπιιέγνληαη γηα ηε ζχγρξνλε ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ.

171 171 2-D 3-D Υάξηεο ηξηζδηάζηαην κνληέιν Βάζε Γεδνκέλσλ Κσδ. Πεξηγξαθή Κάηνςε DTM ςεηο, ηνκέο, ιεπηνκέξεηεο θ.ιπ ςεθηαθφ κνληέιν εδάθνπο Φεθηαθή θσηνγξάθεζε Φεθηαθή βηληενζθφπεζε Φεθηαθή ηεθκεξίσζε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο ζηηο 2-D θαη 3-D.

172 172 Σα παξαπάλσ δεδνκέλα κπνξνχλ λα θαηαηαγνχλ ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: α) ηα γξαθηθά θαη ηα ζεκαηηθά ή πεξηγξαθηθά. Σα γξαθηθά δεδνκέλα πεξηιακβάλνπλ αλαινγηθά ζρέδηα θαη ράξηεο, ηαηλίεο video θαη αλαινγηθέο θσηνγξαθίεο. ηα ζεκαηηθά δεδνκέλα πεξηέρνληαη ηα δηάθνξα έγγξαθα αξρεία ηεο Δθνξείαο Αξραηνηήησλ, ηα έληππα ησλ απνγξαθψλ, ηα ηζηνξηθά αξρεία, εηδηθέο πεξηγξαθέο θιπ. Σέινο ζηα γξαθηθά δεδνκέλα κπνξνχλ λα θαηαηαγνχλ θαη νη ζπληεηαγκέλεο ζηηο 2-D θαη 3-D, θαζψο θαη νη κεηξήζεηο γεσκεηξηθψλ κεγεζψλ. Σα ηειεπηαία δεδνκέλα είλαη απφ ηε θχζε ηνπο ςεθηαθά θαη αληηκεησπίδνληαη σο ηέηνηα. Οξγάλσζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ ςεθηαθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ.

173 173 Γηα λα πξνζαξκνζζνχλ ηα νπνηαδήπνηε δεδνκέλα ζηελ ςεθηαθή ινγηθή, ζα πξέπεη λα πεξηγξαθνχλ ηα κελ γξαθηθά ζηε κνξθή ηνπ δηαλχζκαηνο (vector) θαη ηνπ ςεθηδσηνχ (raster), ηα δε αιθαξηζκεηηθά λα κεηαηξαπνχλ ζε κνξθή αλαγλσξίζηκε απφ ηνλ ΖΤ, φπσο π.ρ. ε ΑSCΗΗ. Δθηφο ησλ θιαζζηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αμηνινγνχληαη θαη θαηαηάζζνληαη ζε απηήλ ηελ αλάιπζε, ππάξρνπλ θαη ηα πξντφληα ηεο λέαο ηερλνινγίαο, φπσο π.ρ. νη ςεθηαθέο θσηνγξαθίεο, ηα ηξηζδηάζηαηα ζρέδηα θιπ, ηα νπνία ιφγσ ηεο θχζεο ηνπο ελζσκαηψλνληαη πιήξσο ζηε ζπγθεθξηκέλε ινγηθή. Κξίλεηαη ινηπφλ αλαγθαία ε αλάιπζε ησλ δπλαηνηήησλ θαη ησλ πξνδηαγξαθψλ πνπ πξέπεη λα πιεξεί κηα ςεθηαθή ηεθκεξίσζε, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο πιήξνπο θαη ιεηηνπξγηθήο θαηαγξαθήο νπνησλδήπνηε πιεξνθνξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κλεκείν ή ην ζχλνιν κλεκείσλ ή ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν Γεληθέο θαηεπζχλζεηο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο κλεκείσλ Δλψ ζηελ θιαζζηθή ηεθκεξίσζε ην ζρέδην ή ν ράξηεο σο παξάγνληαο ηεθκεξίσζεο ήηαλ ζε δεχηεξε κνίξα, απνηειψληαο θπξίσο ζπλνδεπηηθφ ζηνηρείν ησλ εληχπσλ απνγξαθήο, ζηελ ςεθηαθή ηεθκεξίσζε αλαβαζκίδεηαη ν ξφινο ηνπ θαη απνθηά απνθαζηζηηθή ζεκαζία. Σν βαζηθφ ζηνηρείν ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε είλαη ην ζρέδην ή ν ράξηεο. Ζ αιθαξηζκεηηθή ή νπνηαδήπνηε άιιε πιεξνθνξία απνθηά νληφηεηα κέζα απφ ηα γξαθηθά δεδνκέλα ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ ςεθηαθή ηεθκεξίσζε ελφο κλεκείνπ, ζα πξέπεη λα ηθαλνπνηεί ηηο παξαθάησ ηθαλέο θαη αλαγθαίεο ζπλζήθεο: λα παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα ζρεκαηίδεη κηα πξαγκαηηθή εηθφλα γηα ην αληηθείκελν, ζην κέηξν πάληνηε ηνπ δπλαηνχ, παξέρνληαο ηνπ ηελ άκεζε κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή επαθή κε ην κλεκείν (ηξηζδηάζηαην θπζηθφ κνληέιν ηνπ κλεκείνπ). ην ζχλνιν ησλ επί κέξνπο πιεξνθνξηψλ λα είλαη απεπζείαο θαη άκεζα δηαζέζηκεο ζην ρξήζηε

174 174 λα νξγαλψλεη θαη λα δηαρεηξίδεηαη ηνπνινγηθά ηελ φιε πιεξνθνξία, κε ηνλ νξηζκφ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ επί κέξνπο ζηνηρείσλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ηεθκεξίσζε (γξαθηθά, αιθαλνπκεξηθά, γξαθηθά κε γξαθηθά, γξαθηθά κε αιθαλνπκεξηθά, αιθαλνπκεξηθά κε αιθαλνπκεξηθά) λα θάλεη ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ δεδνκέλσλ λα γίλεηαη ζπζρέηηζε κεηαμχ γξαθηθψλ δεδνκέλσλ δηαλπζκαηηθήο κνξθήο (ζρέδηα θαη ράξηεο) θαη κνξθήο ςεθηδσηνχ (θσηνγξαθίεο θαη εηθφλεο απφ video). ρξεζηκνπνίεζε ςεθηαθψλ εηθφλσλ εθηφο ηνπ νξαηνχ θάζκαηνο, φπσο ζεξκηθέο θαη ππέξπζξεο. ζπζρέηηζε ςεθηαθψλ ζρεδίσλ ζηηο 2-D θαη ζηηο 3-D δηαζηάζεηο. επθνιία ρξήζεο θαη εμαγσγήο πιεξνθνξηψλ απφ ην ζχζηεκα ηεθκεξίσζεο. δπλαηφηεηα δνκηθήο αλάιπζεο ηνπ κλεκείνπ κέζσ ηεο ηνπνινγίαο ησλ γεσκεηξηθψλ θαη αιθαλνπκεξηθψλ δεδνκέλσλ. δπλαηφηεηα ζπζρέηηζεο ηνπ κλεκείνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ, κε ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ηξηζδηάζηαηνπ κνληέινπ ζην ςεθηαθφ κνληέιν εδάθνπο. δηαρξνληθή κειέηε ηνπ κλεκείνπ κε ηε ζπζρέηηζε ραξηψλ ζρεδίσλ θαη αιθαξηζκεηηθψλ δεδνκέλσλ. αχμεζε ηεο αθξίβεηαο ησλ γεσκεηξηθψλ ζηνηρείσλ πνπ εηζάγνληαη γηα ηε δεκηνπξγία ησλ δηδηάζηαησλ θαη ηξηζδηάζηαησλ ζρεδίσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη ςεθηαθνί ράξηεο θαη ηα ςεθηαθά ζρέδηα είλαη αλεμάξηεηα απφ ηελ θιίκαθα απφδνζεο ζε ραξηί (αλαινγηθφ ζρέδην). Σν θιαζζηθφ αλαινγηθφ ζρέδην ή ν ράξηεο, δελ είλαη παξά έλα πξντφλ ηεο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο. Με άιια ιφγηα ε αθξίβεηα θαη ε πνηφηεηα ησλ γεσκεηξηθψλ δεδνκέλσλ κπνξεί λα είλαη ε κέγηζηε δπλαηή, εμαληιψληαο ζην ζεκείν απηφ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο (π.ρ. ηνπνγξαθηθά θαη θσηνγξακκεηξηθά φξγαλα) θαη ηερλνγλσζίαο (π.ρ. κέζνδνη επεμεξγαζίαο ησλ απνηειεζκάησλ). ια φζα αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο είλαη κέζα ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε ζχγρξνλε ηερλνινγία θαη ηερλνγλσζία ζρεηηθά κε ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο. Δπηπιένλ απνηεινχλ

175 175 θαη ηνλ νδεγφ γηα ηε δεκηνπξγία ησλ πξνδηαγξαθψλ ηεο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο. Κάησ απφ απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο ν επηζηήκνλαο (Αξραηνιφγνο ή Αξρηηέθηνλαο), έρεη ηε δπλαηφηεηα λα κειεηήζεη ην κλεκείν ζε πεξηβάιινλ γξαθείνπ, έρνληαο ηαπηφρξνλε πξφζβαζε ζην ζχλνιν ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ είλαη δηαζέζηκεο γηα ην αληηθείκελν Πξνδηαγξαθέο δεδνκέλσλ ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο κλεκείσλ χκθσλα κε φζα αλαθέξζεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπο ε ςεθηαθή ηερλνινγία εηζάγεη κηα δηαθνξεηηθή πξννπηηθή θαη θαηλνχξγηνπο θαλφλεο ζηελ ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ. Οη θαλφλεο απηνί ζρεηίδνληαη κε ηα γλσζηηθά αληηθείκελα ησλ επηζηεκψλ θαη ηερλνινγηψλ, πνπ εκπιέθνληαη ζηελ φιε δηαδηθαζία ηεο ηεθκεξίσζεο θαη είλαη: Απηνκαηνπνηεκέλε Υαξηνγξαθία (π.ρ. ςεθηαθφο ράξηεο, ςεθηαθά κνληέια εδάθνπο (DΣΜ), απφδνζε ζνισηψλ επηθαλεηψλ, δνκέο ραξηνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ θ.ιπ.) Φσηνγξακκεηξία (π.ρ. νξζνθσηνγξαθίεο, θσηνκσζατθά θ.ιπ.) ρεδίαζε κε ΖΤ θαη γεληθά ηα γξαθηθά κε ΖΤ (π.ρ. ηερληθέο δηαλχζκαηνο θαη ςεθηδσηνχ, ηξηζδηάζηαηεο απεηθνλίζεηο, ςεθηνπνηεηέο, ζαξσηέο θ.ιπ.) πζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ Υψξνπ (πρ GIS, LIS, ηνπνινγία γξαθηθψλ θαη κε γξαθηθψλ δεδνκέλσλ θιπ) Βάζεηο Γεδνκέλσλ (π.ρ. δνκέο αξρείσλ δεδνκέλσλ, ζρεδηαζκφο βάζεσλ, είδε βάζεσλ δεδνκέλσλ, ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο δεδνκέλσλ θιπ) Βαζηδφκελνη ζηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ήδε έγηλε θαη ζηε ινγηθή πνπ αλαπηχρζεθε, κπνξνχκε λα πξνηείλνπκε κηα ζεηξά απφ θαλφλεο πνπ ζα απνηεινχλ κηα πξψηε πξνζέγγηζε ζην ζέκα ησλ πξνδηαγξαθψλ ηεθκεξίσζεο ησλ κλεκείσλ, ζπλφισλ κλεκείσλ θαη αξραηνινγηθψλ ρψξσλ γηα ηε ρψξα καο. Δπεηδή ε πιεξνθνξία ηεο ηεθκεξίσζεο ρσξίδεηαη σο πξνο ηε θχζε ηεο ζε γξαθηθή θαη ζε αιθαξηζκεηηθή, δηαθνξνπνηείηαη θαη ν

176 176 ηξφπνο ηεο ηνπνινγηθήο νξγάλσζεο θαηά ηελ απνζήθεπζεο ηεο. Ζ πιεξνθνξία πνπ πξέπεη λα εηζαρζεί ζην ζχζηεκα ηεθκεξίσζεο, ψζηε απηφ λα θαζίζηαηαη πιήξεο, είλαη ε εμήο: 1. ην ραξηνγξαθηθφ ππφβαζξν κεζαίαο θιίκαθαο π.ρ. 1:5,000 ή 1:10,000, ζην νπνίν ζα ζεκεηψλεηαη ε ζέζε ηνπ κλεκείνπ, ζε ζρέζε κε ηελ επξχηεξε πεξηνρή. Οη ζπγθεθξηκέλνη ράξηεο ζα είλαη είηε ηεο ΓΤ (Γεσγξαθηθή Τπεξεζία ηξαηνχ) πξνθεηκέλνπ γηα 1:10,000, είηε ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ ή θαη ηεο ΓΤ πξνθεηκέλνπ γηα θιίκαθα 1:5,000. Σν θξηηήξην γηα ηελ επηινγή ηεο θιίκαθαο ζα είλαη ε έθηαζε ηνπ κλεκείνπ ή ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. Οη ράξηεο κεζαίαο θιίκαθαο, ζα αθνινπζνχλ φπσο είλαη θπζηθφ ηηο αληίζηνηρεο πξνδηαγξαθέο θαη ζα αλαθέξνληαη ζε ηππνπνηεκέλν ραξηνγξαθηθφ παξάζπξν. ην ράξηε απηφ ζα πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί κε ηελ αλάινγε αθξίβεηα ιφγσ θιίκαθαο, ε θάηνςε ηνπ κλεκείνπ, ηνπ ζπλφινπ κλεκείσλ, ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ θιπ. Ο ράξηεο ζα είλαη ςεθηαθφο θαη ζε δηαλπζκαηηθή κνξθή. Δπίζεο ζα αλαιχεηαη ζε ραξηνγξαθηθά επίπεδα, έηζη ψζηε λα είλαη ηνπνινγηθά δνκεκέλνο θαη ν ρξήζηεο λα κπνξεί λα πάξεη κεηξεηηθέο πιεξνθνξίεο θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε γξαθηθή δνκή ηνπ. 2. ην ραξηνγξαθηθφ ππφβαζξν κεγάιεο θιίκαθαο 1:1,000, πνπ φπσο θαη πξνεγνπκέλσο ζα απεηθνλίδεη ηε ζέζε ηνπ κλεκείνπ. Λφγσ θιίκαθαο ν ράξηεο απηφο, ζα δίλεη ηελ απαξαίηεηε ιεπηνκέξεηα ζηελ εγγχηεξε πεξηνρή ηνπ κλεκείνπ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηε γεηηνληά ηνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα θχιια 1:1,000 ηεο ΔΠΑ (Δπηρείξεζε Πνιενδνκηθήο Αλαζπγθξφηεζεο) ηα νπνία έρνπλ θαηαζθεπαζζεί γηα ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ αζηηθψλ θαη πεξηαζηηθψλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο επηπιένλ φπνπ έρνπλ γίλεη εληάμεηο λέσλ πεξηνρψλ ζε ρέδηα Πφιεο είλαη θαη πξνζθάησο ελεκεξσκέλα. Καη ζε απηή ηελ πεξίπησζε αθνινπζείηαη ε δηαλνκή θαη θσδηθνπνίεζε ησλ θχιισλ πνπ πξνδηαγξάθεη ε ΔΠΑ. Ζ ηνπνζέηεζε ηεο θάηνςεο ηνπ κλεκείνπ ή ηνπ ζπλφινπ, γίλεηαη κε ηελ αλάινγε αθξίβεηα. ηαλ ην πξνο ηεθκεξίσζε κλεκείν είλαη αξραηνινγηθφο ρψξνο ή αξραηνινγηθφ πάξθν, ηφηε ζ απηνχο ηνπο ράξηεο εθηφο απφ ηηο θαηφςεηο ησλ αξραίσλ θηηζκάησλ,

177 177 ηνπνζεηνχληαη απαξαίηεηα θαη νη ζέζεηο αλαθάιπςεο ησλ δηαθφξσλ αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ, φπσο π.ρ. θηεξίζκαηα, πεζκέλνη θίνλεο, αγάικαηα θ.ιπ. Ζ επηζήκαλζε ησλ ζέζεσλ ησλ ελ ιφγσ αληηθεηκέλσλ, ζα γίλεηαη κε ηε βνήζεηα εηδηθψλ ζεκαηηθψλ ζπκβφισλ. Ο ράξηεο απηφο φπσο θαη ν πξνεγνχκελνο ζα είλαη ζε δηαλπζκαηηθή κνξθή θαη νξγαλσκέλνο ζε ραξηνγξαθηθά επίπεδα. Πξνζνρή ζα απαηηεζεί θαηά ηε ζπζρέηηζε ησλ ραξηψλ ηεο κεζαίαο θαη ηεο κεγάιεο θιίκαθαο, δηφηη δελ είλαη ζηελ ίδηα ραξηνγξαθηθή πξνβνιή. Οη θιίκαθεο 1:10,000 θαη 1:5,000 είλαη ζε πξνβνιή Hatt, ελψ ε θιίκαθα 1:1,000 ζε ΣΜ3. 3. ην ηξηζδηάζηαην κνληέιν ηνπ κλεκείνπ. Απηφ απνηειεί θαη ηε βαζηθή ζπληζηψζα, ηε "ζπνλδπιηθή ζηήιε" φπσο ζα ιέγακε ηνπ ζπλφινπ ηεο ηεθκεξίσζεο γη απηφ ζα πξέπεη λα πεξηγξάθεηαη απφ έλα ζχλνιν ζεκείσλ, ην νπνίν ζα νξίδεη ηθαλνπνηεηηθά θαη κε ηελ επηζπκεηή αθξίβεηα ηε γεσκεηξία ηνπ κλεκείνπ ζην ρψξν. Ζ επίηεπμε ηεο αθξίβεηαο ηνπ 3-D κνληέινπ πξνθαζνξίδεηαη απφ ηηο πξνδηαγξαθέο απνηχπσζεο ελψ ν δηαρσξηζκφο ησλ γξαθηθψλ ηνπ επηπέδσλ απφ ηελ αλαιπηηθή ηνπ δπλαηφηεηα - ιεπηνκέξεηα, ε νπνία είλαη αληηθείκελν αλάιπζεο ησλ αξρηηεθηνληθψλ θαη δνκηθψλ ηνπ ζηνηρείσλ. Ζ γεσκεηξηθή ιεπηνκέξεηα πνπ ζα απνηππσζεί, απαηηεί ηδηαίηεξε αλάιπζε θαη κειέηε. Θα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππ φςε φηη ζπλήζσο ε αχμεζε θαηαγξαθήο ηεο ιεπηνκέξεηαο, δηαθνξνπνηεί ζπλήζσο θαη ηελ αθξίβεηα ηεο απνηχπσζεο. 4. ηε βάζε ησλ δεδνκέλσλ, ε νπνία ζα είλαη ζρεζηαθή (relational) ή αληηθεηκελνζηξαθήο (object oriented) θαη ζα ζπλεξγάδεηαη ην ηξηζδηάζηαην γξαθηθφ κνληέιν ηνπ κλεκείνπ. Σν πεξηερφκελν ηεο βάζεο απνηειεί αληηθείκελν ησλ εηδηθψλ επηζηεκφλσλ πνπ αζρνινχληαη κε ην κλεκείν, σο πξνο ηε κειέηε, ζπληήξεζε θαη απνθαηάζηαζε ηνπ ν δε ζρεδηαζκφο ηεο πξέπεη λα παξνπζηάδεη επειημία, ψζηε λα κπνξεί λα ζπκπιεξψλεηαη απφ θαηλνχξγηα πεδία εάλ απηφ θξηζεί απαξαίηεην. 5. ηα δηδηάζηαηα ζρέδηα ησλ επηκέξνπο αξρηηεθηνληθψλ ζηνηρείσλ θαη ιεπηνκεξεηψλ, φπσο πρ θηνλφθξαλα, επηγξαθέο θιπ. Σα ζρέδηα απηά ζα βξίζθνληαη ζε κνξθή ςεθηδσηνχ απνζεθεπκέλα θαη

178 178 ηαμηλνκεκέλα ζα ζπλδένληαη δε κε ηε δηαλπζκαηηθή πιεξνθνξία ηνπ ηξηζδηάζηαηνπ κνληέινπ. Δπηπιένλ ζα κπνξνχλ λα δηαρεηξίδνληαη ηαπηφρξνλα κε ηε βάζε δεδνκέλσλ θαη ηα δηαλπζκαηηθά γξαθηθά. 6. ην ςεθηαθφ κνληέιν εδάθνπο (DΣΜ), ην νπνίν ζα ζπλδπάδεηαη κε ην ηξηζδηάζηαην κνληέιν ηνπ αληηθεηκέλνπ, φηαλ πξφθεηηαη γηα αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, αξραηνινγηθά πάξθα, ζχλνια κλεκείσλ, θιπ. Οη ζπληεηαγκέλεο Υ, Τ, Ε ηνπ κνληέινπ ζα δίλνληαη απφ ηνπνγξαθηθέο ή θσηνγξακκεηξηθέο κεζφδνπο. Ζ αθξίβεηα ηνπ ζα πξέπεη λα είλαη ζπκβαηή κε ηελ θιίκαθα 1:1,000, ε νπνία είλαη θαη ε κεγαιχηεξε θιίκαθα ράξηε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ηεθκεξίσζε, ελψ ζπγρξφλσο παξέρεη θαη ηθαλνπνηεηηθή ιεπηνκέξεηα. Σν DΣΜ ζα πξέπεη λα είλαη ζπκβαηφ κε ην γεσδαηηηθφ θαη ραξηνγξαθηθφ ζχζηεκα ησλ ραξηψλ 1:1,000, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ ηεθκεξίσζε. 7. ηα δηάθνξα ηερληθά ζρέδηα, πνπ ππάξρνπλ απφ ηηο θαηά θαηξνχο απνηππψζεηο. Σα ζρέδηα ζα κεηαηξαπνχλ ζε ςεθηαθή κνξθή ςεθηδσηνχ θαη ζα είλαη αλά πάζα ζηηγκή ζηε δηάζεζε ηνπ ρξήζηε. ε πεξίπησζε πνπ γηα θάπνην ιφγν είλαη επηζπκεηή ε κεηξεηηθή ηθαλφηεηα απηψλ ησλ ζρεδίσλ, ηφηε ηα ζρέδηα ζα κεηαηξαπνχλ ζε δηαλπζκαηηθή κνξθή. Γηα ηε κεηαηξνπή ζα εθαξκνζηνχλ καζεκαηηθέο κέζνδνη κεηαζρεκαηηζκνχ ζε ζπλάξηεζε κε ζηαηηζηηθέο κέζνδνη ειέγρνπ ηεο αθξίβεηαο ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο. 8. νη θσηνγξαθίεο πνπ έρνπλ ιεθζεί γηα θσηνγξαθηθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ θαη αθνξνχλ είηε ζην ζχλνιν ηνπ, είηε ζε δηάθνξεο ιεπηνκέξεηεο. Οη θσηνγξαθίεο ζα πξέπεη λα είλαη ζπγθεθξηκέλσλ δηαζηάζεσλ θαη ζα είλαη απνζεθεπκέλεο ζηνλ ΖΤ ζε κνξθή ςεθηδσηνχ. Δάλ νη θσηνγξαθίεο πξνυπήξραλ ηεο ηεθκεξίσζεο ηφηε ζαξψλνληαη κε ηε βνήζεηα ελφο ζαξσηή θαη κεηαηξέπνληαη ζε ςεθηαθή κνξθή. Δάλ νη ιήςεηο ζπκβαδίδνπλ κε ηελ ηεθκεξίσζε, ηφηε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη ςεθηαθέο θάκεξεο, νπφηε ην απνηέιεζκα είλαη απεπζείαο κηα ςεθηαθή εηθφλα. Δπίζεο ζα κεηαηξαπνχλ ζε ςεθηαθή κνξθή θαη νη ηαηλίεο video. Ζ κεηαηξνπή ζα γίλεη αλά εηθφλα βηληενζθφπεζεο (frame), ε νπνία ζα κεηαθέξεηαη ζηνλ ΖΤ ςεθηαθά. Με ηνλ ηξφπν απηφ δεκηνπξγείηαη

179 179 κηα αθνινπζία απφ ςεθηαθέο εηθφλεο, νη νπνίεο πξνβαιιφκελεο κέζσ ηεο νζφλεο ηνπ ΖΤ, κπνξνχλ λα αλαπαξαγάγνπλ ην video. 9. νη θσηνγξαθίεο ή ηα δηαζεηηθά πνπ έρνπλ ιεθζεί γηα θσηνγξακκεηξηθή απνηχπσζε ή έρνπλ ππνζηεί θάπνηα εηδηθή επεμεξγαζία, π.ρ. νξζνθσηνγξαθίεο, θσηνκσζαΐθά θιπ. απηέο ηηο πεξηπηψζεηο εθηφο απφ ηε κεηαηξνπή ησλ αλαινγηθψλ θσηνγξαθηψλ ζε ςεθηαθέο, ζα πξέπεη - γηα λα είλαη πιήξεο ε ηεθκεξίσζε - λα ζπλνδεχνληαη απηέο απφ ηηο αληίζηνηρεο θσηνγξακκεηξηθέο πιεξνθνξίεο, πρ. θσηνζηαζεξά πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, ηξφπνο πξνζδηνξηζκνχ, φξγαλα νξζναλαγσγήο θιπ. Οη πξνεγνχκελεο θαηεπζχλζεηο, δίλνπλ ην ζηίγκα ηεο ζχγρξνλεο ηεθκεξίσζεο ησλ κλεκείσλ θαη νξηνζεηνχλ ηα πιαίζηα ηεο δεκηνπξγίαο πξνδηαγξαθψλ ηεθκεξίσζεο Πξνδηαγξαθέο γηα ην ινγηζκηθφ θαη ηνλ ηερληθφ εμνπιηζκφ πνπ απαηηείηαη ζηελ ςεθηαθή ηεθκεξίσζε πσο έγηλε θαλεξφ απφ ηελ αλάιπζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο, απηή είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηε ζχγρξνλε ηερλνινγία ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, ησλ δηαθφξσλ πεξηθεξεηαθψλ ηνπο θαη ηελ εμέιημε ηνπ ινγηζκηθνχ, θχξηα φζνλ αθνξά ηα γξαθηθά. Οη νπνηεζδήπνηε ινηπφλ πξνδηαγξαθέο ζρεηίδνληαη κε ηελ πιήξε θαη ζε βάζνο γλψζε ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ. Ξεθηλψληαο ινηπφλ απφ ην ινγηζκηθφ, κπνξνχκε λα πνχκε φηη απηφ ζα πξέπεη λα πιεξεί ηηο παξαθάησ πξνδηαγξαθέο: λα ππάξρεη θάπνηνο δηαρεηξηζηήο (editor) ηεο γξαθηθήο πιεξνθνξίαο, ν νπνίνο πξέπεη λα δηαζέηεη δπλαηφηεηεο ηξηζδηάζηαηεο απεηθφληζεο θαη δπλαηφηεηεο ηξηζδηάζηαηεο δηαρείξηζεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα κπνξεί λα παξέρεη ζην ρξήζηε ηνκέο θαη θαηφςεηο ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν απηφο επηζπκεί. λα δηαζέηεη ηελ ηθαλφηεηα δεκηνπξγίαο ηνπνινγίαο κεηαμχ ησλ ηξηζδηάζηαησλ γξαθηθψλ δεδνκέλσλ, αιιά θαη ησλ δηδηάζηαησλ.

180 180 λα κπνξεί ν δηαρεηξηζηήο γξαθηθψλ λα ζπλδέεη ηηο γξαθηθέο νληφηεηεο κε ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεο δεδνκέλσλ. ν δηαρεηξηζηήο γξαθηθψλ λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξνπζηάδεη ζην ίδην πεξηβάιινλ γξαθηθψλ, γξαθηθή πιεξνθνξία ζε κνξθή δηαλχζκαηνο θαη ζε κνξθή ςεθηδσηνχ. ζα πξέπεη λα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη "εχθνια" θαη κε "θηιηθφ" ηξφπν ην ζχλνιν ηεο πιεξνθνξίαο, κέζσ παξάζπξσλ θαη κελνχ. ν ρξήζηεο ζα πξέπεη λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηαηππψλεη ηνπνινγηθά ή άιια εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηε γξαθηθή θαη κε γξαθηθή πιεξνθνξία. Οη αλσηέξσ δπλαηφηεηεο πνπ παξαηέζεθαλ θαη ηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα πιεξεί ην ινγηζκηθφ, κπνξνχλ λα εμππεξεηεζνχλ κφλν ελ κέξεη απφ ηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα. Απηφ είλαη θπζηθφ επεηδή ηα CAD δελ έρνπλ θαηαζθεπαζζεί γηα ηε δηαρείξηζε θαη ην ζπλδπαζκφ πιεξνθνξίαο γξαθηθήο θαη κε-γξαθηθήο, αιιά κφλν γηα ζρεδίαζε. Δπηπιένλ φπσο είλαη θπζηθφ παξνπζηάδνπλ θαη αληηθεηκεληθέο αδπλακίεο ζρεηηθά κε ηελ ηνπνινγηθή δηαρείξηζε ησλ δεδνκέλσλ, επεηδή δε δηαζέηνπλ αλάινγεο ηθαλφηεηεο. Μηα άιιε θαηεγνξία πξνγξακκάησλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ, είλαη ηα Γεσγξαθηθά πζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ (GIS). Σα GIS έρνπλ ζπγθξηηηθά πνιχ πην πνιιέο δπλαηφηεηεο απφ ηα CAD, νη νπνίεο ηθαλνπνηνχλ ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ έρνπλ ηεζεί παξαπάλσ θαη ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπνινγίαο κεηαμχ ησλ δεδνκέλσλ, θάηη πνπ είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθφ. Γηα λα αληαπνθξηζνχλ φκσο θαηά ην δπλαηφλ ηα Γεσγξαθηθά πζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ ζηελ ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ, ζα πξέπεη λα πξνζαξκνζζνχλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο απνζηνιήο. ζνλ αθνξά ηψξα ηα πξνγξάκκαηα CAD θαη GIS πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά, ζα πξέπεη λα ηνληζζεί φηη δε δηαζέηνπλ φια ηηο βαζηθέο δπλαηφηεηεο γηα λα απνηειέζνπλ εξγαιεία ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ. ρεηηθά κε ηα CAD κηα απφ ηηο βαζηθέο αδπλακίεο πνπ παξνπζηάδνπλ πνιιά απφ απηά, είλαη φηη δελ είλαη πξαγκαηηθά

181 181 ηξηζδηάζηαηα κε ηελ πιήξε έλλνηα ηνπ φξνπ. Απηφ κεηαθξάδεηαη ζην λα κε κπνξνχλ λα απνδψζνπλ ηνκέο ηνπ ηξηζδηάζηαηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ απεηθνλίδνπλ, κε έλα νπνηαδήπνηε επίπεδν. Σα CAD απηά πνπ είλαη ςεπδνηξηζδηάζηαηα ραξαθηεξίδνληαη σο 2.5-D, ζε αληίζεζε κε ηα πξαγκαηηθά ηξηζδηάζηαηα πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο 3-D. Έλα άιιν κεηνλέθηεκα ηνπο, εληνπίδεηαη ζρεηηθά κε ηελ αδπλακία ηνπο λα ζπλδεζνχλ θαη κε θάπνηα βάζε δεδνκέλσλ θαη ζην λα δηαρεηξηζζνχλ γξαθηθή πιεξνθνξία ζε κνξθή ςεθηδσηνχ. Σα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνπλ ηα ζπζηήκαηα GIS, είλαη παξφκνηα κε απηά ησλ CAD ζην βαζκφ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε γξαθηθήο πιεξνθνξίαο. Έηζη θαη εδψ εκθαλίδνληαη πξνβιήκαηα δηαρείξηζεο "πξαγκαηηθήο" ηξηζδηάζηαηεο πιεξνθνξίαο, θαη αδπλακία πξνζπέιαζεο ςεθηδσηήο πιεξνθνξία. Σν λα κε δηαζέηεη ην CAD ή ην GIS ηελ ηθαλφηεηα λα δηαρεηξηζζεί κνξθέο ςεθηδσηήο απεηθφληζεο, ζεκαίλεη φηη ν ρξήζηεο δε κπνξεί λα πξνζπειάζεη ςεθηνπνηεκέλεο θσηνγξαθίεο ή ζρέδηα γεληθά, ηαπηφρξνλα κε ηα ππφινηπα γξαθηθά δεδνκέλα πνπ βξίζθνληαη ζε δηαλπζκαηηθή κνξθή. Σέινο έλα απφ ηα βαζηθά κεηνλεθηήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ηφζν ζε CAD φζν θαη ζε GIS είλαη ε θηιηθφηεηα ηνπο σο πξνο ην ρξήζηε. Πνιιά απφ απηά δηαζέηνπλ κε ιεηηνπξγηθφ γξαθηθφ πεξηβάιινλ GUI (Graphical User Interface). Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηε δπζθνιία ηνπ ρξήζηε ζρεηηθά κε κηα ζεηξά απαξαίηεησλ δηαδηθαζηψλ, φπσο π.ρ. ε ςεθηνπνίεζε ζρεδίσλ, ε δηαρείξηζε ηνπ ζρεδίνπ κε ηελ έιιεηςε δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ (view), φπσο ραξαθηεξίδνληαη ζηε γιψζζα ησλ γξαθηθψλ πνπ είλαη πνιχ βαζηθφ ζηελ απεηθφληζε αληηθεηκέλσλ ζηηο ηξείο δηαζηάζεηο, ε πνιππινθφηεηα ζηελ πξφζβαζε εληνιψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πνιχ ζπρλά φπσο κεγεζχλζεηο (ZOOM IN), ζκηθξχλζεηο (ΕΟΟM OUT), κεηαηφπηζε ηνπ ζρεδίνπ (pan) θιπ. Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαλεξφ φηη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ηεθκεξίσζεο ηνπ κλεκείνπ απαηηνχλ πην εμεηδηθεπκέλν ινγηζκηθφ, ην νπνίν δελ ππάξρεη απηή ηε ζηηγκή ζηελ αγνξά, κε ην ζπγθεθξηκέλν θαη ζαθή απηφ πξνζαλαηνιηζκφ. Έρνπλ βέβαηα γίλεη κεξηθέο πξνζπάζεηεο ζε δηεζλέο επίπεδν γηα ηε δεκηνπξγία εηδηθνχ ινγηζκηθνχ, αιιά αθφκε βξίζθνληαη ζε πξσηνγελέο ζηάδην. Μπνξεί ζε κηα

182 182 ηθαλνπνηεηηθή πξνζέγγηζε επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, λα ρξεζηκνπνηεζνχλ έηνηκα παθέηα, πνπ πιεξνχλ θαηά ην δπλαηφ ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ πξναλαθέξακε. Ζ ζσζηή αληηκεηψπηζε φκσο βξίζθεηαη ζηε ζπγγξαθή πξνγξακκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην πεξηβάιινλ ελφο παθέηνπ γξαθηθψλ (CAD) αιιά είλαη πιήξσο πξνζαξκνζκέλα ζην ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ. Δθηφο απφ ην ινγηζκηθφ πξσηεχνληα ξφιν δηαδξακαηίδεη θαη ν απαξαίηεηνο εμνπιηζκφο (hardware) πκπεξάζκαηα πσο πξνθχπηεη απφ φζα παξαηέζεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπο, ε ςεθηαθή ηεθκεξίσζε ηνπ κλεκείνπ ή ζπλφινπ κλεκείσλ ή αξραηνινγηθνχ ρψξνπ, παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ επηζηήκνλα. Αξραηνιφγν, Αξρηηέθηνλα, Ηζηνξηθφ θιπ λα έξζεη ζε κηα θαηά ην δπλαηφ "επαθή" εμ απνζηάζεσο κε ην αληηθείκελν, κέζα απφ ην ηξηζδηάζηαην κνληέιν ηνπ, ηηο ςεθηαθέο εηθφλεο θαη ηηο καγλεηνζθνπήζεηο (video). Απνηειεί δε ηε ζπλδπαζκέλε δηεπηζηεκνληθή πξνζπάζεηα ηνπ Αξραηνιφγνπ, ηνπ Αξρηηέθηνλα θαη ηνπ Σνπνγξάθνπ Μεραληθνχ, κε απζηεξά πξνδηαγεγξακκέλε ηε ζπκβνιή ηνπ θαζελφο. Κάησ απφ απηή ηε ινγηθή ε παξάζεζε ζε κηα πξψηε πξνζέγγηζε πξνδηαγξαθψλ πνπ αθνξνχλ ην είδνο ηεο ςεθηαθήο πιεξνθνξίαο, ην ινγηζκηθφ θαη ηνλ ηερληθφ εμνπιηζκφ ελφο ζχγρξνλνπ ζπζηήκαηνο ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο κλεκείσλ, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηε βάζε ζχληαμεο πξνδηαγξαθψλ ηεθκεξίσζεο.

183 183 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΤΝΣΖΡΖΖ & ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΑΡΥΑΗΟΤ ΘΔΑΣΡΟΤ 5.1. Κξηηήξηα ζπληήξεζεο - ζηφρνη Ζ δηαηχπσζε ελφο αζθαινχο θαη αθξηβνχο θξηηεξίνπ είλαη κελ αδχλαηε, επηηξέπεηαη φκσο κηα πνηνηηθήο θαη νηνλεί πνζνηηθήο αμίαο πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο, πεξηγξάθνληαο ην γεληθφ εξψηεκα σο ζπλάξηεζε άιισλ επί κέξνπο παξακέηξσλ, πνπ επηδέρνληαη ακεζφηεξα, άξα επθνιφηεξα, αμηνιφγεζε. ε θάζε πεξίπησζε ν αθφινπζνο αιγφξηζκνο κπνξεί λα θαλεί ρξήζηκνο γηα ηε ιήςε απφθαζεο ζηελ πξάμε: Τπνινγηζκφο ηνπ βαζκνχ αθεξαηφηεηαο ηνπ ιίζνπ ή αιιηψο ηνπ πνζνζηνχ δηαηεξήζεσο θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ επηθαλεηψλ. Απνηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ, απφ πιεπξάο απνκέλνπζαο αληνρήο θαη ηθαλφηεηαο αληηζηάζεσο ζηνπο δηαβξσηηθνχο παξάγνληεο. Αμηνιφγεζε ηεο αλαβάζκηζεο, πνπ πξνθχπηεη απφ ην απνηέιεζκα ηεο έληαμεο ελφο ιίζνπ ζηε ζέζε πνπ ηνπ αλήθεη ζην θηήξην. Ζ παξάκεηξνο απηή είλαη κε ηε ζεηξά ηεο ζπλάξηεζε ηεο «αξρηηεθηνληθήο αμίαο ηνπ ιίζνπ» (ηδηαίηεξνο ξφινο ηνπ σο κέινπο ηνπ αξρηηεθηνληθνχ ζπλφινπ), αιιά θαη ηεο αμίαο ηνπ ιίζνπ σο απηφλνκεο θαιιηηερληθήο (γιππηηθήο) δεκηνπξγίαο. Δθηίκεζε ηνπ αλακελφκελνπ ζρεηηθνχ βαζκνχ έθζεζεο ζηνπο δηαβξσηηθνχο παξάγνληεο κεηά ηελ έληαμε. Τπελζπκίδεηαη φηη ε έθζεζε δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ ιίζν ζε ιίζν, αλάινγα κε ηε ζέζε ζην θηήξην. Ζ παξάκεηξνο απηή εμαξηάηαη θαη απφ ηε ζπλνιηθή πξφηαζε αλαζηήισζεο. Γηαηχπσζε ηεο ειάρηζηεο ζηάζκεο ηεο αληνρήο θαη ησλ ινηπψλ απαηηήζεσλ επηηειεζηηθφηεηαο, πνπ πξέπεη λα έρεη απνθηήζεη ν ιίζνο κεηά ηηο εξγαζίεο ζπληεξήζεσο. Απηφ ζε κεγάιν βαζκφ απνξξέεη απφ ηνλ ηδηαίηεξν ξφιν θάζε ιίζνπ ή νκάδαο ιίζσλ ζην θηήξην.

184 184 Δθηίκεζε θαη αξρήλ ηεο δπλαηφηεηαο, θαη ελ ζπλερεία ηεο δπζθνιίαο λα απνθαηαζηαζεί ν ιίζνο, έηζη ψζηε λα είλαη επηηξεπηή, ζχκθσλα κε ηηο ηεζείζεο ειάρηζηεο πξνυπνζέζεηο. ε επαλέληαμή ηνπ. Δδψ ρξεηάδεηαη λα ππελζπκήζνπκε φηη νη εξγαζίεο ζπληήξεζεο θαη απνθαηάζηαζεο ελφο ιίζνπ δελ πξέπεη λα αληηβαίλνπλ πξνο νξηζκέλνπο θαλφλεο δενληνινγίαο. Ζ εθαξκνγή επνκέλσο ηερληθψλ ιχζεσλ δελ είλαη απεξηφξηζηε. Δθηίκεζε ηεο ζπλνιηθήο σθέιεηαο απφ ηελ επαλέληαμε ηνπ ιίζνπ ζην κλεκείν. Ζ απάληεζε βεβαίσο πξνθχπηεη, αθνχ ζπκςεθηζζεί ε σθέιεηα πνπ απνθνκίδεηαη απφ ηελ έληαμε ηνπ ιίζνπ κε ηηο αξλεηηθέο ζπληζηψζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, δειαδή ηελ απαηηνχκελε δαπάλε ρξφλνπ εξγαζίαο, αιιά θαη ηνλ θίλδπλν ζνβαξήο θζνξάο ή θαη νξηζηηθήο απψιεηαο, πνπ κπνξεί λα πξνθιεζεί απφ ηελ εθ λένπ έθζεζε ηνπ απζεληηθνχ ιίζνπ, ή απφ κηαλ εληαηηθή θαη αλαπφθεπθηα αλαληίζηξεπηε επέκβαζε ζπληήξεζεο. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ην πξφβιεκα ηεο ζπληήξεζεο θαη έληαμεο ελφο απζεληηθνχ ιίζνπ ζην κλεκείν δηαζηαπξψλεηαη θαη κε άιιεο θιίκαθαο θαη πνηφηεηαο απαηηήζεηο, φπσο π.ρ. ε επηζπκεηή αλαινγία απζεληηθνχ / λένπ πιηθνχ ζε θάπνην ηκήκα ηνπ κλεκείνπ. Αθνινχζσο, πξνρσξνχκε ζηε δηαηχπσζε δχν ζεκειησδψλ ζέζεσλ, πνπ νπζηαζηηθά ζπλνςίδνπλ ηνλ ηδηαίηεξν ραξαθηήξα ηνπ πιηθνχ δνκήο αθ ελφο θαη ηνπ κηθξνθιίκαηνο αθ εηέξνπ, θαη απνηεινχλ έλα είδνο ζηαζεξψλ ζπλζεθψλ, γηα ηελ εηδηθή πεξίπησζε απηνχ ηνπ κλεκείνπ, ηηο νπνίεο νθείινπλ λα ιάβνπλ ππ φςηλ ηνπο φιεο νη εξγαζίεο ζπληεξήζεσο: α. Ζ έληνλε αληζνηξνπία θαη θπξίσο ε κεγάιε ππθλφηεηα ησλ επηθαλεηψλ αζπλέρεηαο (επηπέδσλ αδπλακίαο) ηνπ δνκηθνχ πιηθνχ ζπληζηά νπζηαζηηθή ηδηνκνξθία, ε νπνία ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ζνβαξά ππ φςηλ θαηά ηηο εξγαζίεο εληζρχζεσο ηεο ζπλνρήο θαη ζπκπιεξψζεσο, φπσο θαη θαηά ηηο πηζαλέο θαηεξγαζίεο επηθαλεηαθήο πξνζηαζίαο. β. Ζ δξηκχηεηα ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ είλαη ηέηνηα, ψζηε δεκηνπξγεί απαηηήζεηο γηα πςεινχ βαζκνχ απνθαηάζηαζε ησλ

185 185 επαλαρξεζηκνπνηνχκελσλ ιίζσλ. Γελ ππάξρνπλ πεξηζψξηα γηα επαλέληαμε ιίζσλ πνπ θέξνπλ νπνηαζδήπνηε κνξθήο «ηξαχκαηα» θαη δηεπθνιχλνπλ ηε δξάζε ησλ παξαγφλησλ ηεο θζνξάο, θπξίσο ηελ θπθινθνξία ηνπ λεξνχ, ε νπνία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηζρπξή δηαθχκαλζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, δεκηνπξγεί ηα ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα. Ζ πξνγξακκαηηδφκελε επέκβαζε, θαηά ην κέηξν πνπ αθνξά ζην δνκηθφ πιηθφ (ακέζσο ή εκκέζσο), απνβιέπεη ζηνπο εμήο επί κέξνπο ζηφρνπο: 1. Απνθαηάζηαζε, θαηά ην δπλαηφλ, ηεο αθεξαηφηεηαο θαη ηεο ζπλνρήο ησλ ιίζσλ. Δμαζθάιηζε ηεο ειάρηζηεο απαηηνχκελεο αληνρήο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί δπλαηή ε επαλέληαμή ηνπο ζην θηήξην. Ζ απνθαηάζηαζε εμάιινπ ηεο ζπλνρήο, κε ην θιείζηκν ησλ αζπλερεηψλ θαη ησλ ηξηρνεηδψλ ξσγκψλ, δεκηνπξγεί ζαθψο επλντθφηεξεο πξνυπνζέζεηο γηα επηηπρέζηεξε άκπλα θαηά ησλ θπζηθψλ αηηίσλ ηεο θζνξάο (απηνπξνζηαζία). 2. Δπηθαλεηαθή θαηεξγαζία, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο αληίζηαζεο ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο ησλ ιίζσλ, έλαληη θπξίσο ηεο εηζδχζεσο λεξνχ ζην εζσηεξηθφ ηνπο. 3α. Βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο γηα απηνπξνζηαζία ησλ ιίζσλ, ε νπνία λα πξνθχπηεη απφ ηε γεληθφηεξε αλαβάζκηζε ηνπ ίδηνπ ηνπ θηεξίνπ σο νηθνδνκηθνχ νξγαληζκνχ. 3β. Βειηίσζε ησλ εμσγελψλ ζπλζεθψλ κε πξνζσξηλά ή θαη κφληκα κέηξα επξχηεξεο θιίκαθαο ζην πεξηβάιινλ ηνπ κλεκείνπ (θάπνηαο κνξθήο κφληκε ή επνρηθή ζηέγαζε, πξνζσξηλή επνρηθή θάιπςε νξηζκέλσλ ηκεκάησλ ηνπ κλεκείνπ. Σα δχν ηειεπηαία ζεκεία (3α, 3β) παξαπέκπνπλ, βεβαίσο, ζηηο πξνηάζεηο απνθαηάζηαζεο θαη αλαζηήισζεο ηεο αξρηηεθηνληθήο κειέηεο. Οη πξνηάζεηο 1 θαη 2 πεξηγξάθνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο επέκβαζεο, πνπ αλαθέξνληαη ζηε βειηίσζε ησλ ηδηνηήησλ ηνπ δνκηθνχ πιηθνχ, ελψ νη πξνηάζεηο 3α θαη 3β απνβιέπνπλ ακέζσο ή εκκέζσο ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ κηθξνπεξηβάιινληνο ησλ ιίζσλ. Γηα νπνηεζδήπνηε απφ ηηο ελέξγεηεο δνκηθήο ζπληήξεζεο ή ζπληήξεζεο ηεο επηθάλεηαο θη αλ πξφθεηηαη (ζηεξέσζε, θαζαξηζκφο,

186 186 πξνζηαζία, ηερλεηή παηίλα) ζα πξέπεη νη κέζνδνη θαη ηα πιηθά πνπ επηιέρζεθαλ λα πιεξνχλ ηνπο αθφινπζνπο φξνπο: - Σα πιηθά λα είλαη αληηζηξεπηά, δει. λα κπνξνχλ λα αθαηξεζνχλ, φπνηε εκθαληζηεί θάπνηα παξελέξγεηα. Ζ αξρή απηή έρεη ππνζηεί πνιιέο εθπηψζεηο θαη, θαθψο, ζεσξνχληαη αληηζηξεπηά αθφκε θαη πιηθά πνπ απνκαθξχλνληαη πνιχ δχζθνια θαη κε θζνξέο ηεο επηθάλεηαο. - Σα πιηθά δελ πξέπεη λα κεηαβάιινπλ αηζζεηά ηελ εκθάληζε, ην ρξψκα ή ηελ αξραηνινγηθή αμία ηνπ αληηθεηκέλνπ, ζην νπνίν έγηλε επέκβαζε. - Σν πιηθφ πξέπεη λα έρεη κεγάιε δηάξθεηα δσήο, δει. δελ ζα πξέπεη ην ίδην λα δηαβξψλεηαη γξήγνξα απφ ην πεξηβάιινλ, λα αιιάδεη ρξψκα απφ ηελ ππεξηψδε αθηηλνβνιία, λα ξεγκαησλεηαη ή λα ράλεη ηε ζπλάθεηα ηνπ κε ηα γεηηνληθά λέα ή παιηά πιηθά. Πέξαλ απφ ηηο αξρέο απηέο, ζα πξέπεη ηα πιηθά ηεο ζπληήξεζεο λα είλαη απνιχησο ζπκβαηά κε ηα δνκηθά πιηθά. Γελ ζα πξέπεη λα δεκηνπξγνχλ απφ κφλα ηνπο παξελέξγεηεο ζηα δνκηθά πιηθά: - Σν pζ πξέπεη λα είλαη θνληά ζην 7, γηαηί ηα φμηλα, (7, πξνζβάιινπλ δηαιπηηθά φια ηα δνκηθά πιηθά (θπζηθά, ηερλεηά Η θαη II), ελψ ηα αιθαιηθά) 8, πξνζβάιινπλ δηαιπηηθά πνιιά θπζηθά πιηθά ή πξνζκείμεηο, ι.ρ. Αl 2 O 3 Fe 2 O 3. Μπνξεί ην pζ λα είλαη θνληά ζην 7, αιιά ηα πιηθά δελ ζα πξέπεη λα πδξνιχνληαη, γηαηί ηφηε δεκηνπξγνχλ φμηλν ή αιθαιηθφ πεξηβάιινλ, νχηε λα πδξνιχνληαη ηα πξντφληα ηεο αληίδξαζεο ηνπο κε ηνλ γχςν. - Να κε δηνγθψλνληαη. - Ο ζπληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο ηνπο λα είλαη παξαπιήζηνο κε εθείλνλ ησλ δνκηθψλ πιηθψλ πνπ βξίζθνληαη ζε επαθή καδί ηνπο. Να κελ πξνζβάιινληαη απφ ην ππεξηψδεο θσο. Να κελ έιθνπλ αησξνχκελα ζσκάηηα. - Να κελ απνηεινχλ επλντθφ πεξηβάιινλ γηα ηελ αλάπηπμε απνηθηψλ κηθξννξγαληζκψλ.

187 187 - Να έρνπλ ηελ απαηηνχκελε κεραληθή αληνρή θαη ζθιεξφηεηα, πνπ λα κε δηαθέξεη φκσο ζεκαληηθά απφ ησλ δνκηθψλ πιηθψλ πνπ βξίζθνληαη ζε επαθή. - Να κελ πξνζβάιινληαη γξήγνξα απφ ηνπο ξππαληέο. - Να κελ είλαη επηβιαβή γηα ηελ πγεία ησλ ζπληεξεηψλ πνπ ηα εθαξκφδνπλ θαη λα κπνξνχλ απηνί λα πξνζηαηεχνληαη, ι.ρ. κε κάζθεο ή γάληηα, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθαξκνγήο ηνπο, αιιά θαη κεηά, σο ζθφλε απφ ηελ επηθάλεηα, εμαηηίαο ςεγκαηνβνιήο ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε βιάπηνπλ θαη ηνπο επηζθέπηεο. Να είλαη φζν γίλεηαη θηιηθφηεξα πξνο ην πεξηβάιινλ. Σα θηλεηά έξγα ηέρλεο (αγάικαηα, γιππηνί δηάθνζκνη), πξνθεηκέλνπ λα ζπληεξεζνχλ, λα κελ αιιάδνπλ απφηνκα πεξηβάιινλ (είηε απηφ είλαη πεξηζζφηεξν είηε ιηγφηεξν επηζεηηθφ απφ ην αξρηθφ) Γεληθή πεξηγξαθή ησλ πξνηεηλφκελσλ άκεζσλ εξγαζηψλ ζπληήξεζεο. Παξαδνρέο. Ο νινθιεξσκέλνο θχθινο ζπληήξεζεο ησλ αξραίσλ κειψλ ζα πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα ζηάδηα (1,2,3,4) 1. α. Έιεγρνο θαη ελ ζπλερεία ηεθκεξίσζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ αξραίνπ κέινπο (ςεθηαθή θαηαγξαθή δεκηνπξγία αξρείνπ) β. Καηάζηαζε (κέηξεζε) εζσηεξηθψλ επηθαλεηψλ, έθηαζε (βάζνο) απνκεηψζεσλ, ππθλφηεηα ησλ απνιεγνπζψλ, ζηηο εμσηεξηθέο επηθάλεηεο, αζπλερεηψλ θαη ξσγκψλ, πάρνο εμσηεξηθήο θξνχζηαο. γ. Καηαγξαθή ηεο ζέζεο ηνπ είδνπο, ηνπ εχξνπο θαη ηεο θαηάζηαζεο ησλ αζπλερεηψλ. δ. Αλαδήηεζε θαη θαηαγξαθή (εληνπηζκφο) κε κε θαηαζηξεπηηθνχο ειέγρνπο, εζσηεξηθψλ θελψλ. ε. Αμηνιφγεζε απηψλ ησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο ζπλνιηθήο θαηάζηαζεο ησλ κειψλ (απνκέλνπζα

188 188 αληνρή θαη ηθαλφηεηα αληηζηάζεσο, εππάζεηα ζηνπο παξάγνληεο θζνξάο). 2. ζη. Πξνζδηνξηζκφο γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ιίζν ησλ ειάρηζησλ απαηηήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα επαλεληαρζεί ζην κλεκείν δειαδή: δ. Αληνρήο ε. Αθεξαηφηεηαο ζ. Πνηφηεηαο ησλ εμσηεξηθψλ επηθαλεηψλ 3. Μειέηε θαη αλαιπηηθφο πξνγξακκαηηζκφο δηαθφξσλ εξγαζηψλ ζπληεξήζεσο ησλ δηαθφξσλ κειψλ. Οη πξνηεηλφκελεο εξγαζίεο έρνπλ έσο εμήο: Α. Δμσηεξηθφο πξψηνο θαζαξηζκφο Β. Απνκάθξπλζε επηζθαιψλ ηεκαρίσλ Γ. Αθαίξεζε ηπρφλ ζηδεξψλ Γ. Δπηκειήο θαζαξηζκφο φισλ ησλ επηθαλεηψλ (εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ) πνπ πξφθεηηαη λα ππνζηνχλ νπνηαδήπνηε θαηεξγαζία ζπληεξήζεσο. Δ. Πιεξψζεηο εζσηεξηθψλ θελψλ κε ηα θαηάιιεια αλφξγαλα ελέκεηα. Σ. Απνθαηάζηαζε ηεο κνλνιηζηθφηεηαο κε ζπγθνιιήζεηο ησλ ζξαπζκάησλ πνπ ζπλαλήθνπλ κε αλφξγαλα θνληάκαηα θαη ρξήζε θαξθίδσλ ηηηαλίνπ. Ε. Απνθαηάζηαζε ηεο αθεξαηφηεηαο: ζπκπιεξψζεηο (ζα απνθαζηζηεί ην είδνο ησλ ζπκπιεξψζεσλ κε λέα ηκήκαηα ή θνληάκαηα) Ζ. Γηακφξθσζε θαηάιιειε ησλ εμσηεξηθψλ επηθαλεηψλ αλάινγα κε ηελ ιεηηνπξγία ηνπο. Θ. Καηεξγαζία γηα επηθαλεηαθή ζηεγάλσζε ή θαη πδξνθνβίσζε. ζνλ αθνξά ηα ε. θαη ζη. βιέπε παξαθάησ ηηο νδεγίεο ηνπ Κέληξνπ Λίζνπ γηα ηε ζπληήξεζε ησλ καξκάξηλσλ εδσιίσλ ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ ηεο Λάξηζαο, θαζψο θαη ηηο νδεγίεο ηεο Γηεχζπλζεο πληήξεζεο Αξραηνηήησλ.

189 189

190 190

191 191

192 192

193 193 Α. Καζαξηζκφο εμσηεξηθψλ επηθαλεηψλ ηφρνο ηνπ θαζαξηζκνχ ζηε γεληθή ζεσξεηηθή πεξίπησζε είλαη: 1) ε απνθάιπςε ηεο αξρηθήο / απζεληηθήο επηθάλεηαο ηεο πέηξαο θαη 2) ε απνκάθξπλζε νπζηψλ πνπ ζπκβάιινπλ άκεζα (δηαιπηά άιαηα) ή έκκεζα (ζσκαηίδηα επηθαζήζεσλ) ζηα θαηλφκελα θζνξάο. Δίλαη απαξαίηεην, εμαξρήο, λα ηνληζζεί φηη ν θαζαξηζκφο απαηηεί ιεπηνχο ρεηξηζκνχο, γηαηί ζπρλά νπζίεο, πνπ ζέινπκε λα απνκαθξχλνπκε, ζπλππάξρνπλ κε ζηξψκαηα πνπ πξέπεη λα δηαηεξεζνχλ. Ζ κέζνδνο θαζαξηζκνχ επηιέγεηαη πξνζεθηηθά, ψζηε λα πιεξνχληαη, θαηά ην δπλαηφλ, νη αθφινπζεο ζπλζήθεο [2, 3, 5, 6, 7,] : i) Να κελ πξνθαιεί άκεζα ή έκκεζα θζνξά ηελ πέηξα. ii) Να κελ δεκηνπξγεί πξντφληα, ησλ νπνίσλ ε δξάζε είλαη θαηαζηξεπηηθή γηα ηελ πέηξα (π. ρ. δηαιπηά άιαηα). iii) Να αθήλεη ηελ επηθάλεηα θαηά ην δπλαηφλ αδηαηάξαθηε, ρσξίο κηθξνξξσγκέο θαη ηξχπεο. iv) Ζ εθαξκνγή ηεο λα είλαη άλεηε θαη ν έιεγρνο δπλαηφο θαη άκεζνο απφ ηνλ ρεηξηζηή. Κξίζηκνη, επίζεο, παξάγνληεο γηα ηελ επηινγή κεζφδνπ είλαη: i) Σν είδνο ησλ επηθαζήζεσλ θαη ε θχζε ηεο θξνχζηαο γεληθφηεξα. ii) Ζ ρεκηθή θαη νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ηεο πέηξαο. iii) Σν πνξψδεο ηνπ ππνζηξψκαηνο. iv) Ζ θαηάζηαζε ηεο επηθάλεηαο απφ πιεπξάο ζπλνρήο, νκαιφηεηαο θ.ηι. v) Σν θφζηνο θαη ε απφδνζε ηεο κεζφδνπ, ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο ηεο επί ηφπνπ εθαξκνγήο. ηηο επηθάλεηεο ηνπ πψξηλνπ πιηθνχ ηεο ζθελήο εληνπίδνληαη: Απνηθίεο κηθξννξγαληζκψλ (ιεηρήλεο, άιγε θηι.) Αλαθξπζηαιιψζεο αλζξαθηθνχ αζβεζηίνπ (CaCO 3 ) απφ ηελ εμάηκηζε δηαιχκαηνο Ca 2 +(HCO 3 - ) 2 ζηηο επηθάλεηεο ησλ ιίζσλ.

194 194 Απφ πξαθηηθή φζν θαη απφ δενληνινγηθή ζθνπηά, δηαθξίλνπκε ηηο αθφινπζεο πεξηπηψζεηο: α) Καζαξηζκφο ηεο αλζξαθηθήο - βηνινγηθήο θξνχζηαο θαη ηνπ θεξηνχ πιηθνχ απφ επηθάλεηεο, πνπ πξφθεηηαη λα ζπγθνιιεζνχλ, θαη επηδεηείηαη βειηηζηνπνίεζε ηεο ζπλάθεηαο. Σα γεσκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ε πνηφηεηα ηεο επηθάλεηαο ζπγθνιιήζεσο επεξεάδνπλ ην κέγεζνο ηεο ζπλάθεηαο, πνπ ηειηθψο ζα επηηεπρζεί κεηαμχ θνληάκαηνο θαη ιίζνπ, αιιά θαη ηελ αληνρή ηεο ζηνλ ρξφλν. Ζ θξηζηκφηεηα απηήο ηεο παξαηήξεζεο θαηαδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε αζηνρία ζηα ζπγθνιιεκέλα δνθίκηα νθείιεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζε ιχζε ηεο ζπλνρήο κεηαμχ ζπγθνιιεηηθήο θνλίαο θαη ιίζνπ. Δπηδεηείηαη κεγηζηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ζπγθφιιεζεο, ρσξίο ηαπηφρξνλα λα ππεξβνχκε ην επίπεδν αληνρήο πνπ ζα έβιαπηε, ζε πεξίπησζε αζηνρίαο, ην απζεληηθφ πιηθφ. β) Καζαξηζκφο ζε βάζνο ησλ εζσηεξηθψλ επηθαλεηψλ ηνηρσκάησλ ησλ ξσγκψλ θαη αζπλερεηψλ ελ γέλεη. Ζ πξνεξγαζία απηή βειηηψλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θάζεσλ πνπ ζα αθνινπζήζνπλ, φπσο είλαη ε ζηεξέσζε κε αλφξγαλα ελέκαηα θαη ην ζθξάγηζκα ησλ αλνηγκάησλ. γ) Καζαξηζκφο ησλ νξαηψλ επηθαλεηψλ ησλ ιίζσλ γεληθά. Ζ εξγαζία απηή δελ απνηειεί ζρεδφλ πνηέ απηνζθνπφ, θαη δελ ζπληζηάηαη σο απηνηειήο επέκβαζε. Έρεη κφλν λφεκα είηε σο πξνεξγαζία γηα άιιεο θάζεηο, πνπ έπνληαη, είηε σο εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμε ζπκβηβαζκνχ αλάκεζα ζε λέα θαη ζε απζεληηθά ηκήκαηα. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη είλαη δπλαηφλ νη κηθξννξγαληζκνί λα παίδνπλ ξφιν πξνζηαηεπηηθφ, σο ζπλδεηηθφο ηζηφο ζε ραιαξσκέλν ππφζηξσκα. Ζ απνκάθξπλζε ηνπο κεηψλεη ηε ζπλνρή ησλ αλφξγαλσλ πιηθψλ, θαη αλ ε δηαδηθαζία δηαθνπεί ζην ζηάδην ηεο ζαλάησζεο θαη ηνπ θαζαξηζκνχ, ρσξίο λα αθνινπζήζεη ζηεξέσζε ηνπ ραιαξνχ ππνζηξψκαηνο, ππάξρεη θίλδπλνο επηηαρχλζεσο ηεο θζνξάο.

195 195 Γηα ηελ εθηέιεζε ησλ θαζαξηζκψλ πξνηείλεηαη ν ζπλδπαζκφο θαηάιιειεο ρεκηθήο κεζφδνπ θαη ειεγρνκέλεο, ήπηαο κεραληθήο ππνβνήζεζεο. Γ. Αθαίξεζε ησλ νμεηδσκέλσλ ζηδεξψλ ζηνηρείσλ. Οη ζηδεξνί ζχλδεζκνη πξνηείλεηαη λα αθαηξεζνχλ αθνχ πξνεγνπκέλσο έρνπκε απνκαθξχλεη ην πιηθφ πιεξψζεσο ηνπ ρψξνπ κεηαμχ ηνπ ζπλδέζκνπ θαη ηνπ ιίζνπ. πνπ ηα ζηδεξά ζηνηρεία είλαη απιψο ελζθελσκέλα ζηνπο ιίζνπο, ε απφζπαζή ηνπο δηεπθνιχλεηαη κε ραιάξσζε ηνπ ζηξψκαηνο ησλ νμεηδίσλ κε θαηάιιειν δηάιπκα. Ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθφ γηα ηελ εξγαζία απηή έρεη απνδεηρζεί ην ζεηνγιπθνιηθφ νμχ (HSCH 2 COHH). Παξαζθεπάδεηαη δηάιπκα 5% θαη φγθν, ην νπνίν εμνπδεηεξψλεηαη κε ππθλή ακκσλία (ζρεκαηίδεηαη HSCH 2 COONH 4 ), γηα λα κελ αληηδξάζεη κε ηνλ αιθαιηθφ αζβεζηφιηζν, κέρξη ην δηάιπκα λα απνθηήζεη pζ=7. Καηά ηελ εθαξκνγή ηνπ απνθηά έληνλν κσβ ρξψκα, ελδεηθηηθφ ηνπ ρξφλνπ απνκάθξπλζεο ηνπ δηαιχκαηνο. Παξαηεηακέλε εθαξκνγή νδεγεί ζε ρξσκαηηζκφ ηεο επηθάλεηαο ηνπ ιίζνπ, ε νπνία φκσο απνθαζίζηαηαη ζην θσο κε ηνλ απνρξσκαηηζκφ ηνπ ζπκπιφθνπ, πνπ ζρεκαηίζζεθε κεηαμχ ηνπ ζηδήξνπ θαη ηνπ ζεηνγιπθνιηθνχ νμένο. Παξνπζία κνιχβδνπ νδεγεί ζηνλ ζρεκαηηζκφ ελφο ηδηαίηεξα ζηαζεξνχ ζπκπιφθνπ κε έληνλν θίηξηλν ρξψκα. Δ. Πιεξψζεηο εζσηεξηθψλ θελψλ θαη κεγάινπ βάζνπο ξσγκψλ. Δλέκαηα Απαξαίηεηε πξνεξγαζία απηήο ηεο θάζεο απνηειεί ν ζρνιαζηηθφο θαζαξηζκφο ησλ ξσγκψλ ζην κέγηζην δπλαηφ βάζνο ηνπο θαη ε απνκάθξπλζε ηνπ θεξηνχ θαη γεληθά ηνπ κε αζβεζηνιηζηθνχ πιηθνχ. Ζ εξγαζία απηή εθηειείηαη κε θαηάιιεια κεραληθά κέζα (ηαρπηξνρφ) κε εηδηθά εμαξηήκαηα, αέξα ππφ πίεζε, λεξφ ππφ πίεζε θαη δηάιπκα ππεξνμεηδίνπ ηνπ πδξνγφλνπ (Ζ 2 Ο 2 ). ηφρνο είλαη ε ηέιεηα, εη δπλαηφλ,

196 196 πιήξσζε ηνπ θελνχ θαη βέβαηα ε βειηίσζε ηεο ζπλάθεηαο κεηαμχ ελέκαηνο θαη ηνηρσκάησλ ηεο ξσγκήο. Με ην θιείζηκν ησλ ξσγκψλ απνηξέπεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε είζδπζε ηεο πγξαζίαο ζην εζσηεξηθφ ησλ ιίζσλ. Πξηλ απφ ηελ εθηέιεζε ησλ ελεκάησλ, νη ξσγκέο ζθξαγίδνληαη θαη αθήλνληαη κφλνλ θαηάιιειεο κηθξέο νπέο γηα ηελ έγρπζε ηνπ ελέκαηνο θαη ηνλ έιεγρν ηεο πιήξσζεο. πνπ ε ζέζε ηνπ εζσηεξηθνχ θελνχ δελ επλνεί ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο βαξχηεηαο γηα ηελ πιήξσζε ηνπ, δηακνξθψλεηαη κηα κηθξή δεμακελή ζηελ είζνδν ησλ ξσγκψλ, ε νπνία απνθαζηζηά ηελ απαηηνχκελε δηαθνξά δπλακηθνχ. Γελ απνθιείεηαη, βεβαίσο, ζηελ πξάμε, λα απνδεηρζεί ρξήζηκε ή θαη απαξαίηεηε ε έγρπζε ελεκάησλ ππφ πίεζε. ε φ,ηη αθνξά ηνλ ραξαθηήξα ησλ πιηθψλ, γηα ιφγνπο πνπ έρνπλ θπξίσο λα θάλνπλ κε ηε ζπκβαηφηεηα ηνπο πξνο ηα απζεληηθά (ζπληειεζηήο ζεξκηθήο δηαζηνιήο), ε ρξήζε αλφξγαλσλ ελεκάησλ πιενλεθηεί ζεκαληηθά. Ε. Απνθαηάζηαζε ηεο αθεξαηφηεηαο ησλ ιίζσλ Ζ εξγαζία απηή, εθηφο ησλ ιφγσλ αηζζεηηθήο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπκπιήξσζε ηεο κνξθήο ελφο ιίζνπ, ζθνπφ έρεη θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δνκηθήο ηνπ ιεηηνπξγίαο. Ζ ηειεπηαία, κε ηε ζεηξά ηεο, εμαξηάηαη θαη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ επηθαλεηψλ ηνπ. Ζ θαιή επαθή ησλ ιίζσλ κεηαμχ ηνπο εμαζθαιίδεη, εμάιινπ, θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο είζδπζεο ηνπ λεξνχ θαη ησλ ζεξκηθψλ παικψλ. α. πκπιεξψζεηο κε λέν ιίζν Ζ αθεξαηφηεηα ησλ αξραίσλ κειψλ θαηά θαλφλα πξνηείλεηαη λα απνθαζίζηαηαη κε ζπκπιεξψκαηα απφ λέν ιίζν. Ζ επηθάλεηα, πνπ έρεη πξνέιζεη σο ην απνηέιεζκα ζξαχζεο πξννδεπηηθήο δηάβξσζεο, θαζαξίδεηαη απφ ηπρφλ επηθαζήζεηο θαη επίζεο απνκαθξχλνληαη ηα επηζθαιψο ζπγθξνηνχκελα ηεκάρηα, κέρξη ην πγηέο ηκήκα ηνπ ιίζνπ.

197 197 Ζ αληίζηνηρε επηθάλεηα ηνπ ζπκπιεξψκαηνο ιαμεχεηαη, εηο ηξφπνλ ψζηε νη δχν επηθάλεηεο λα αξκφδνπλ κε αθξίβεηα. Ζ ζπγθφιιεζε ηνπ ζπκπιεξψκαηνο γίλεηαη κε θαηάιιειν αλφξγαλν θνλίακα θαη νπιηζκνχο, φπνπ είλαη απαξαίηεην. Δξγαζίεο ζπγθφιιεζεο καξκαξίλσλ κειψλ ζην πξνζθήλην ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. Γηα ηε ζπγθφιιεζε ζπκπιεξσκάησλ κηθξνχ βάξνπο κπνξεί, φπνπ ε κνξθή θαη ε θαηάζηαζε ηεο επηθάλεηαο ζξαχζεσο αιιά θαη ε αλακελφκελε θαηαπφλεζε ηεο ζπγθφιιεζεο ην επηηξέπνπλ, λα δνθηκαζζεί θαη ε ηερληθή ηεο ιάμεπζεο «κεραληθψλ θιεηδηψλ», αληί ηεο ρξήζεο κεηαιιηθψλ θαξθίδσλ, πνπ ηξαπκαηίδνπλ ζε βάζνο ην πγηέο ηκήκα ηνπ ιίζνπ. Ζ δηάηαμε ησλ ζπζηεκαηηθψλ αζπλερεηψλ ηνπ ζπκπιεξψκαηνο ζα πξέπεη λα ζπκθσλεί κε ηελ αληίζηνηρε ηνπ αξραίνπ ιίζνπ. Καηά ηα ινηπά, ην πξφβιεκα ηεο επηηπρνχο ελαξκνλίζεσο ηνπ λένπ θαη ηνπ αξραίνπ πιηθνχ, ζην πιαίζην πάληα ηνπ Υάξηε ηεο Βελεηίαο (άξζξν

198 198 12), [10], πνπ νξίδεη φηη νη λέεο πξνζζήθεο πξέπεη λα δηαθξίλνληαη ζαθψο απφ ηα απζεληηθά ηκήκαηα, παξακέλεη έλα «αλνηθηφ» δήηεκα. Παξ φηη έρνπλ δηαηππσζεί ελζηάζεηο γηα ην αηζζεηηθφ απνηέιεζκα ηεο ζπλχπαξμεο λένπ θαη απζεληηθνχ πιηθνχ, θάζε πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο απφ ηελ πξαθηηθή ηνπ πιεπξά, απαηηεί ιεπηνχο ρεηξηζκνχο. Ζ άξζε απηήο ηεο έληνλεο αληίζεζεο, φζνλ αθνξά ζην ρξψκα θαη ηελ πθή αλάκεζα ζην λέν θαη ην απζεληηθφ πιηθφ, είλαη κεξηθψο δπλαηή θαη κπνξεί λα αληηκεησπηζζεί κε ηνπο εμήο ηξφπνπο: i) Βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ απζεληηθνχ πιηθνχ κέζσ ησλ εηδηθψλ εξγαζηψλ ζπληήξεζεο, θπξίσο ηνπ θαζαξηζκνχ. ii) Σερλεηή αιινίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ λένπ πιηθνχ έηζη ψζηε λα πιεζηάδεη (ηνπιάρηζηνλ ρξσκαηηθά) απηήλ ηνπ αξραίνπ πιηθνχ. iii) πλδπαζκφο θαη ησλ δχν πξνεγνπκέλσλ κεζφδσλ. Ζ πξψηε κέζνδνο κπνξεί λα εθαξκνζζεί κε απνιχησο ειεγρφκελν ηξφπν, έηζη ψζηε νη απζεληηθέο επηθάλεηεο λα αλαθηήζνπλ ελ κέξεη ην θπζηθφ ρξψκα ηνπ λένπ ιίζνπ. Ζ ππεξβνιή, ζηελ πεξίπησζε απηή, δεκηνπξγεί θηλδχλνπο επηηαρχλζεσο ηεο θζνξάο, αθνχ ν ξφινο απηήο ηεο εμσηεξηθήο θξνχζηαο είλαη θαη πξνζηαηεπηηθφο, αιιά θαη γηαηί νη επηθάλεηεο, χζηεξα απφ επίκνλεο θαη έληνλεο επεκβάζεηο θαζαξηζκνχ, απνθηνχλ κηθξνηξαχκαηα πνπ ηηο θαζηζηνχλ εμαηξεηηθά εππαζείο ζηε θζνξά. Ζ δεχηεξε ηερληθή εθαξκφδεηαη, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη ε επηθάλεηα ηνπ λένπ πιηθνχ ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα ρξψκα θαη πθή φκνηα πξνο απηήλ ηνπ αξραίνπ ιίζνπ. Ζ δπλαηφηεηα απηή εθθξάδεηαη, ελ πξνθεηκέλσ, θπξίσο κε ηελ επίζπεπζε ηεο αλάπηπμεο ηεο γλσζηήο βηνινγηθήο θξνχζηαο ζηελ επηθάλεηα ηνπ ιίζνπ, ε νπνία κπνξεί πξνεγνπκέλσο λα έρεη ππνζηεί κηα ήπηα θαη ειεγρφκελε απνκείσζε κε θάπνην ειαθξψο φμηλν δηάιπκα ή θαηηνληηθή ηνληναληαιιαθηηθή ξεηίλε. Ζ ππεξβνιή εδψ (αλ δελ είλαη ε ίδηα ε ηδέα ππεξβνιηθή) ζίγνπξα νδεγεί ζε απνηέιεζκα απφ θάζε ζθνπηά απαξάδεθην, αλ φρη επηθίλδπλν, γηα ηηο αμίεο ηνπ κλεκείνπ. Ζ επίηεπμε κηαο απνδεθηήο ηζνξξνπίαο είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιε θαη κφλν ζηελ πξάμε κπνξεί λα δνθηκαζζεί. Αλαθέξεηαη

199 199 εδψ ε πξνζπάζεηα ρξσκαηηθήο ελαξκνλίζεσο ησλ πξνζζεθψλ απφ λέν ιίζν, κε ηε δεκηνπξγία ηερλεηήο πάηηλαο, ζηελ αλαζηήισζε ηνπ Δξερζείνπ. β. πκπιεξψζεηο κε ηερλεηφ ιίζν (θνλίακα) Οη ζπκπιεξψζεηο αξραίσλ ιίζσλ κε ρξήζε θνληάκαηνο γίλνληαη κφλνλ ζηηο πεξηπηψζεηο, φπνπ ε απνθαηάζηαζε ηεο αθεξαηφηεηαο είλαη απαξαίηεηε θαη ε ρξήζε λένπ ιίζνπ εθ ησλ πξαγκάησλ αδχλαηε ιφγσ ηεο κνξθήο, ησλ δηαζηάζεσλ ή ηεο ζέζεο ηνπ ηκήκαηνο πνπ ιείπεη. Γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ειάρηζηεο απαηηνχκελεο ζπλνρήο κεηαμχ ιίζσλ θαη θνληάκαηνο ζα απνθαζίδεηαη, θαηά πεξίπησζε, ε ρξήζε ή φρη ηνπ θαηάιιεινπ νπιηζκνχ. Γηα ηηο ηδηφηεηεο απηψλ ησλ θνληακάησλ ζα εθηεζνχλ πεξηζζφηεξα ζε ζρεηηθφ παξάξηεκα, είλαη φκσο ζθφπηκν λα ιερζεί εθ πξννηκίνπ φηη πξφθεηηαη γηα αλφξγαλεο θνλίεο κε αζβεζηνιηζηθά αδξαλή, εηο ηξφπνλ ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε κέγηζε δπλαηή θπζηθνκεραληθή ζπκβαηφηεηα πξνο ην απζεληηθφ πιηθφ. Δηο φηη αθνξά θαη πάιη ην δήηεκα ηεο ελαξκνλίζεσο ησλ ζπκπιεξσκάησλ απφ θνλίακα κε ην απζεληηθφ πιηθφ, κφλνλ ην «ρξσκαηηθφ» ζθέινο απηήο ηεο απαηηήζεσο είλαη δπλαηφλ λα εμαζθαιηζζεί, δεδνκέλνπ φηη νχηε ε εμσηεξηθή πθή αιιά νχηε θαη ε εζσηεξηθή δνκή ελφο αλφξγαλνπ θνληάκαηνο πξνζνκνηάδνπλ κε απηέο ηνπ ηδεκαηνγελνχο αζβεζηνιίζνπ. Ζ κνξθή επίζεο ελφο γεξαζκέλνπ θνληάκαηνο δελ έρεη ζρέζε κε ηελ εηθφλα ηνπ απζεληηθνχ πιηθνχ. Σνλίδεηαη, πάλησο, φηη ε ηερληθή ηεο δηα θνληακάησλ ζπκπιεξψζεσο ησλ κειψλ («ηερλεηφο ιίζνο») ζα πεξηνξηζζεί, φπνπ είλαη απνιχησο απαξαίηεηε θαη ζε ζέζεηο, θαηά ην δπλαηφλ, αθαλείο. ηαλ νη αξρηθέο δηαζηάζεηο θαη ε κνξθή ησλ ηκεκάησλ πνπ πξέπεη λα ζπκπιεξσζνχλ δελ επηηξέπνπλ ηελ απ επζείαο εθαξκνγή ηεο κηαο ή ηεο άιιεο ηερληθήο, πξνηείλεηαη ε απνιάμεπζε κέρξη ηνπ βάζνπο εθείλνπ, φπνπ ζα θαζίζηαηαη επρεξήο, αιιά θπξίσο αζθαιήο ε ζπκπιήξσζε κε λέν ιίζν.

200 200 ην ζεκείν απηφ εθηζηάηαη ε πξνζνρή, ψζηε ηέηνηνη ρεηξηζκνί λα κελ νδεγήζνπλ ζε αιινίσζε ηνπ ξπζκνχ ησλ αξκψλ, δεδνκέλνπ φηη ε δηαθνξά αλάκεζα ζην λέν θαη ην απζεληηθφ πιηθφ είλαη ζπλήζσο έληνλε, ζα πξέπεη, θαηά ην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, νη απνιαμεχζεηο απηέο θαη γεληθά νη εζθεκκέλεο αθαηξέζεηο πιηθνχ λα κελ δεκηνπξγνχλ νξαηέο ηνκέο Καηαπνιέκεζε ηεο γεληθήο αηκνζθαηξηθεο ξχπαλζεο θαη ηεο ηνπηθήο ζηελ πεξηνρή ηνπ ζεαηξνπ. Πέξαλ ησλ κέηξσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε κειέηε γηα ηελ επηβξάδπλζε ή αλαζηνιή ησλ δηαθφξσλ εηδψλ θζνξάο ηνπ κλεκείνπ είλαη θαλεξφ φηη ζα πξέπεη απηή λα ζπκπιεξσζεί θαη κε πξνηάζεηο πεξηνξηζκνχ ηεο γεληθήο θαη ηεο ηνπηθήο ξχπαλζεο. Τπάξρνπλ πεγέο, θηλεηέο ή ζηαζεξέο, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο καθξνζθνπηθέο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ηε κεηαθεξφκελε ξχπαλζε δηακνξθψλνπλ ηε κέζε γεληθή ξχπαλζε κηαο κεγάιεο πεξηνρήο. Καζψο θαη πεγέο ηνπηθέο, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο καθξνζθνπηθέο θαη κηθξνζθνπηθέο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο πξνθαινχλ αχμεζε ηεο κέζεο γεληθήο ξχπαλζεο ζηελ πεξηνρή κλεκείνπ. ρεηηθά κε ηε γεληθή ξχπαλζε, ηα κέηξα πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ είλαη νηθνλνκηθά, ηερλνινγηθά, ζεζκηθά θαη, θπξίσο, πνιηηηθά, θνηλσληθά θαη εζηθά. Ζ ιήςε ηνπο εμαξηάηαη απφ ηελ επαηζζεζία ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ησλ πφιεσλ, αιιά θαη γηα ηε δηάζσζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο καο. Έλα ιακπξφ παξάδεηγκα επαηζζεζίαο, ηφζν γηα ηε δεκφζηα πγεία, φζν θαη γηα ηα κλεκεία, ήηαλ ε απφθαζε ηνπ ηφηε Τπνπξγνχ Βηνκεραλίαο, αείκλεζηνπ Καζεγεηή ηνπ Δ.Μ.Π. Κ.. Κνλνθάγνπ - πνπ ήηαλ ηαπηφρξνλα θαη κέινο ηεο «Δπηηξνπήο πληεξήζεσο ησλ Μλεκείσλ ηεο Αθξφπνιεο» (ΔΜΑ) - γηα ηελ απαγφξεπζε ρξήζεο ζην ιεθαλνπέδην θαπζίκσλ κε πεξηεθηηθφηεηα ζε ζείν πάλσ απφ 0,5%. ην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ε πηψζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ SΟx, κε ηελ εθαξκνγή ηνπ κέηξνπ (αξγφηεξα θαηαξγήζεθε).

201 201 ΝΟΔ ΓΔΚ IΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ Δμέιημε ηεο ζπγθέληξσζεο SO 2 πξηλ θαη κεηά ηε ρξήζε, ζην ιεθαλνπέδην, πεηξειαίνπ κε πεξηεθηηθφηεηα ζε ζείν κηθξφηεξε απφ 0,5%. Πάλησο, φπνηνο αζρνιεζεί κε ηε ζπληήξεζε κλεκείνπ ζε πεξηνρή πςειήο κέζεο γεληθήο ξχπαλζεο, νθείιεη λα απεπζχλεη έθθιεζε γηα ηε κείσζε ηεο, κε γεληθά κέηξα ηεο Πνιηηείαο. Απηφ βέβαηα είλαη δχζθνιν λα πξαγκαηνπνηεζεί, ελψ ε ιήςε ηνπηθψλ κέηξσλ είλαη επθνιφηεξε. Σέηνηα κέηξα είλαη: 1) Ζ ιήςε εηδηθψλ κέηξσλ γηα νρινχζεο κνλάδεο κε ρξήζε θαπζίκσλ κε κηθξή πεξηεθηηθφηεηα ζε ζείν, θαη κε θξαηηθή επηδφηεζε ρξεζηκνπνίεζε ειεθηξηθψλ θίιηξσλ, γηα ηελ ειάηησζε ησλ εθπεκπφκελσλ αησξνχκελσλ ζσκαηίσλ απφ ηα θαχζηκα θαη ηελ παξαγσγή ζπγθξάηεζε ησλ SO X, ΝΟ X θαη CO 2 ησλ θαπζαεξίσλ, κε εηδηθά θίιηξα. Αλ ρξεζηκνπνηεζεί αέξην, σο θαχζηκν, δελ ζα εθπέκπεηαη SO X. 2) Γεκηνπξγία άθαπζηεο δψλεο γχξσ απφ ην κλεκείν: ζα πξέπεη λα κεηξεζνχλ νη κέζεο θαηεπζχλζεηο ησλ αλέκσλ, νη ηαρχηεηα ηνπο

202 202 θαη ε θφξηηζε ηνπο ζε ξππαληέο πνπ απνηειεί ζπλάξηεζε ησλ πεγψλ πνπ ζπλαληνχλ θαηά ηε δηαδξνκή ηνπο. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά ραξάζζεηαη ζην ράξηε κηα «άθαπζηε» δψλε γχξσ απφ ην κλεκείν. ηε ζπγθεθξηκέλε δψλε ζα πξέπεη λα απαγνξεπζεί ε ρξήζε θαπζίκνπ γηα θεληξηθέο ζεξκάλζεηο (λα ρξεζηκνπνηείηαη κφλνλ ειηαθή ή ειεθηξηθή ελέξγεηα), θαη λα απαγνξεπζεί ε θπθινθνξία απηνθηλήησλ (ηνπιάρηζηνλ ησλ πεηξειαηνθίλεησλ). Χζηφζν, ε κε εθαξκνγή απφ ην 1976, φηαλ έγηλε ε πξφηαζε γηα κηα άθαπζηε δψλε γχξσ απφ κλεκεία ηεο Αθξφπνιεο δείρλεη πφζν δχζθνιν ζα ήηαλ λα πξνηαζεί θαη λα εθαξκνζηεί ζε άιια κλεκεία. Θα έπξεπε ηα κεγάιεο ηζηνξηθήο αμίαο κλεκεία ηεο Αζήλαο θαη ησλ άιισλ πφιεσλ ηεο Διιάδαο λα πεξηβάιινληαη, φπνπ ρξεηάδεηαη, απφ άθαπζηεο δψλεο. Μέηξν πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη ε πξφηαζε ηεο νκάδαο εξγαζίαο γηα πεδνδξφκεζε ηκεκάησλ ησλ νδψλ Βεληδέινπ, Παπαλαζηαζίνπ, Ζθαίζηνπ. ξηα άθαπζηεο δψλεο γχξσ απφ ηελ Αθξφπνιε.

203 203 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ΠΡΟΣΑΔΗ 6.1. Πξφγξακκα γεληθήο αλάδεημεο ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. Ζ ζπληήξεζε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ θαη ηδηαίηεξα ελφο ηφζν κεγάινπ ζε έθηαζε θαη ζχλζεηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ κέζα ζηνλ πνιενδνκηθφ ηζηφ ηεο Λάξηζαο, απαηηεί ζπλερείο θαη επξείο θαζαξηζκνχο, δηεπζεηήζεηο νκβξίσλ πδάησλ, πξνβιεκαηηζκνχο θαη ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή ζην πηζαλφλ ζέκα ζηέγαζεο ζηεγάζηξσλ. Παξάιιεια κε ηηο εξγαζίεο ζπληήξεζεο ηνπ ζεάηξνπ απαξαίηεηε θξίλεηαη ε δεκηνπξγία θαηάξηηζε πξνγξακκάησλ ζπλνιηθήο πξνζέγγηζεο θαη αλάδεημεο ηνπ επξχηεξνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. Σν πξφγξακκα κπνξεί λα πεξηιακβάλεη α. χληαμε θαη έθδνζε εηθνλνγξαθεκέλνπ ιεμηθνχ ησλ κλεκείσλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηνπ θξνπξίνπ (θηίξην ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ, Μπεδεζηέλη, Σδακί Μπατξάθη, Παιαηνρξηζηηαληθή Βαζηιηθή, Αξραίν Θέαηξν θαζψο θαη ηηο πξφζθαηεο απνθαιπθζείζεο αξραηφηεηεο ζηνλ ρψξν ηεο πξψελ ιατθήο αγνξάο). Γηα ην θάζε έλα απφ απηά ζα ζπληαρζεί δειηίν κεηά απφ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, έξεπλα ζε αξρεία θαζψο θαη επηηφπνπ παξαηεξήζεηο. β. Σαρχξπζκν πξφγξακκα θαζαξηζκνχ, ηεθκεξίσζεο θαη άκεζεο εξγαζίεο ζπληήξεζεο. Πεξηιακβάλεη θαηά πεξίπησζε, ηηο απνιχησο απαξαίηεηεο ζηεξεσηηθέο θαη πξνζηαηεπηηθέο επεκβάζεηο, δειαδή άκεζεο θαη επείγνπζεο ζπγθνιιήζεηο, πηζαλέο αλαηάμεηο, ζπληήξεζε ελδερνκέλσλ θζαξκέλσλ ηκεκάησλ ή άιιεο ελέξγεηεο πνπ θξίλνληαη αλαγθαίεο ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηηο νδεγίεο πνπ έρνπλ δνζεί απφ ην θέληξν ιίζνπ ηνπ ΤΠΠΟ. γ. Αληηκεηψπηζε γεληθψλ ζεκάησλ ρψξνπ.

204 204 Σέηνηα ζέκαηα είλαη ε δεκηνπξγία αξραηνινγηθνχ πεξηπάηνπ κε ελνπνίεζε ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ πέξημ ηνπ ζεάηξνπ ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηελ πξνηεηλφκελε πεδνδξφκεζε ησλ νδψλ Βεληδέινπ (απφ Φηιειιήλσλ κέρξη θπινζφθνπ), Παπαλαζηαζίνπ (απφ Κχπξνπ κέρξη Βεληδέινπ), θαη Ζθαίζηνπ (απφ Βεληδέινπ κέρξη Μαλσιάθε). εκαληηθά ζέκαηα είλαη ε πξφηαζε ηνπ δηαδξφκνπ θίλεζεο ησλ επηζθεπηψλ ε δεκηνπξγία ρψξσλ ζηάζεο, ε απνθαηάζηαζε ηεο αξραίαο ζηάζκεο ηνπ εδάθνπο γχξσ απφ ηα κλεκεία ζε ζπλδπαζκφ κε κειέηε απνζηξάγγηζεο ηνπ ρψξνπ απφ ηα φκβξηα, ε απνθαηάζηαζε νπηηθήο επαθήο κεηαμχ ησλ κλεκείσλ, ε επηιεθηηθή θχηεπζε πξαζίλνπ θ.ιπ. Άκεζεο ελέξγεηεο πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε είλαη ε πξνηεηλφκελε πεδνδξφκεζε ησλ νδψλ Βεληδέινπ (απφ Φηιειιήλσλ κέρξη θπινζφθνπ) θαη Παπαλαζηαζίνπ (απφ Κχπξνπ κέρξη Βεληδέινπ) κε ηαπηφρξνλε απνκάθξπλζε ηκεκάησλ ησλ πεξηθξάμεσλ ή ελνπνίεζε ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ ή θαηαζθεπή κέξνπο έζησ αξρηθψο ηνπ δηαδξφκνπ θίλεζεο ησλ επηζθεπηψλ ιακβάλνληαο ζνβαξά ππ φςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ παξνπζηάδνληαη γηα πξφζβαζε ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, ή ηνπνζέηεζε γεληθψλ πηλαθίδσλ κλεκείσλ θαη ε ζπζηεκαηηθή εηήζηα απνςίισζε ηνπ ρψξνπ. δ. Σν ηέηαξην ππνπξφγξακκα πεξηιακβάλεη ηελ θαηαζθεπή ειεθηξνληθήο καθέηαο, ζε ζπλδπαζκφ κε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, πξνβνιέο θαη εθδφζεηο. Σα ζρέδηα πνπ ζα ζπιιερζνχλ απφ ηελ πξψηε θάζε ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεθκεξίσζεο, φπσο θαη ην πιηθφ απφ ηελ αεξνθσηνγξάθηζε ηνπ ρψξνπ ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα ηελ έλαξμή ηνπ. Απαξαίηεηε γηα ηε κειινληηθή αλαζηήισζε αλάδεημε ηνπ ζεάηξνπ είλαη ε δεκηνπξγία κηαο «ζνβαξήο» ππνδνκήο γηα ηελ επηζηεκνληθή δηαρείξηζε ηνπ ρψξνπ θαη ε παξαγσγή ηερλνγλσζίαο. Ζ ππνδνκή απηή πξέπεη λα πεξηιακβάλεη:

205 205 α) Δγθαηάζηαζε ηνπνγξαθηθνχ δηθηχνπ ζε νιφθιεξν ην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ. β) πζηεκαηηθή αεξνθσηνγξάθηζε ηνπ επξχηεξνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ θαη εηδηθφηεξα ηνπ ζεάηξνπ. γ) Οξγάλσζε εκπινπηηζκφ ηνπ ζρεδηαζηηθνχ θαη θσηνγξαθηθνχ αξρείνπ. δ) Μνλάδα ςεθηαθήο ηεθκεξίσζεο κε ζηφρν ηελ ηαμηλφκεζε θαηεγνξηνπνίεζε ηαχηηζε αξίζκεζε φισλ ησλ αξραίσλ κειψλ. Κξίλεηαη άθξσο απαξαίηεηε γηα ηελ πεξαηηέξσ ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ ζπληήξεζεο αλαζηήισζεο. ε) Δμνπιηζκφο επέθηαζε ησλ ππαξρφλησλ εξγαζηεξίσλ θαη πινχζην εηδηθφ πιηθφ (γεξαλνί, γεξαλνγέθπξεο, εηδηθά εξγαιεία θ.ιπ) γηα ην εξγνηάμην, ζην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ. ζη) ζηεξενπαληνγξάθν (κεράλεκα γηα ηελ αληηγξαθή επηθαλεηψλ θαη επνκέλσο ηελ θαηαζθεπή ηπρφλ αληηγξάθσλ ή ζπκπιεξσκάησλ ιίζσλ) δ) εξγαζηήξην ζπληήξεζεο. Μεγάιεο ζεκαζίαο απφ ηελ άπνςε απηή είλαη θαη ε αλάπηπμε ελφο εξγαηνηερληθνχ πξνζσπηθνχ πςειήο εμεηδίθεπζεο ζηε ιηζνμντθή θαη ζηα εηδηθφηεξα πξνβιήκαηα ησλ εξγαζηψλ ζην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ. Δπίζεο, ζθφπηκε θξίλεηαη, παξάιιεια κε ηε ζπλεξγαζία θαη ηε ζπλερή επαθή πνπ ππάξρεη κεηαμχ ηεο ΗΔ ΔΠΚΑ θαη ηνπ θέληξν Λίζνπ ηνπ ΤΠΠΟ, κηα ζεηξά ζπλεξγαζηψλ κε παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα θαη εξεπλεηηθνχο θνξείο, γηα ηελ επηζηεκνληθή δηεξεχλεζε ησλ δηαθφξσλ πξνβιεκάησλ ζπληήξεζεο θαη αλαζηήισζεο. Μεηαμχ ησλ ζεκάησλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εμεηαζζνχλ είλαη: α) ε κνξθή, ε δηαζηαζηνιφγεζε θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ δηαθφξσλ ζπλδέζκσλ β) ε ζπλεξγαζία αξραίνπ θαη λένπ πιηθνχ ζηελ αλαζηεισκέλε θαηαζθεπή γ) Ζ εμεχξεζε θαηάιιεισλ ιίζσλ πνπ ζα ππνθαηαζηήζνπλ ην αξραίν δνκηθφ πιηθφ δ) Ζ δπλαηφηεηα ρξήζεο ρπηνχ πιηθνχ ζε αληηθαηάζηαζε θπζηθνχ ιίζνπ ε) Ζ ζπληήξεζε ζηεξέσζε ηνπ εππαζνχο πιηθνχ ηεο ζθελήο.

206 Αλαζηήισζε θαη ρξήζε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο. Σα αξραία ζέαηξα απφ πάληα απνηεινχζαλ κηα εηδηθή θαηεγνξία κλεκείσλ πνπ φηαλ ε πεξίπησζε ην επέηξεπε κπνξνχζαλ λα δνζνχλ ζε ρξήζε, έζησ θαη κε νξηζκέλεο δηαθνξέο ζρεηηθά κε ηελ αξρηθή ηνπο ιεηηνπξγία. χκθσλα κε ηελ κέρξη ζήκεξα θαηαγξαθή ζηνλ επξχηεξν κεζνγεηαθφ ρψξν ζπλαληάκε 790 αξραίεο ζεαηξηθέο θαηαζθεπέο πνπ ηεθκεξηψλνληαη απφ ηα ζσδφκελα ηκήκαηά ηνπο, ηηο αξραίεο πεγέο, ηε ζχγρξνλε έξεπλα ή ηε ζρεηηθή πξνθνξηθή παξάδνζε. Απφ ην ζχλνιν ησλ ζεάηξσλ απηψλ κφλνλ ηα 55 ρξεζηκνπνηνχληαη απηή ηε ζηηγκή ελψ άιια 50 έρνπλ δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο γηα παξαζηάζεηο. Ζ ηδηνκνξθία θαη ε πνιππινθφηεηα ηεο ζχλζεζεο ησλ αξρηηεθηνλεκάησλ απηψλ ζπληειεί ζηελ φμπλζε ησλ πξνβιεκάησλ ζπληήξεζεο αλαζηήισζεο θαη αλάδεημήο ηεο. Σα ζθεληθά νηθνδνκήκαηα αθνινχζεζαλ ηνπο θαλφλεο εξείπσζεο θαη εγθαηάιεηςεο ησλ άιισλ ηχπσλ θηηξίσλ αξπαγή ηνπ αξρηηεθηνληθνχ πιηθνχ ηνπο. Παξαηεξνχκε ινηπφλ ζήκεξα αζηαζείο θέξνπζεο θαηαζθεπέο, ζπρλέο αιιαγέο ζηελ ζεκεξηλή ζηάζκε ησλ εδαθψλ θαηεζηξακκέλνπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο θαζψο θαη πεξηνρέο πιήξεο δηαθνπήο θιηκαθσηψλ ππνδνκψλ θαη ππεξθείκελσλ εδσιίσλ. εκαληηθά πξνβιήκαηα απνξξένπλ θαη απφ ηελ ρσξνηαμηθή θαη πεξηβαιινληηθή έληαμε ησλ κλεκείσλ απηψλ ζηηο ζχγρξνλεο πφιεηο φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ Λάξηζαο. Δμαηηίαο ηεο ζπλέρεηαο ηνπ ηζηνξηθνχ θέληξνπ ηεο πφιεσο ην ζέαηξν απνηειεί πιένλ ηκήκα ελφο αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ζην εζσηεξηθφ ελφο αζηηθνχ πιέγκαηνο. Ζ έκκνλε ηδέα πνπ βξήθε αλάπηπμε ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε απφ ην 1960 θαη κεηά, φηη ν κφλνο ηξφπνο δηαηήξεζεο ησλ κλεκείσλ είλαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη πέξαζε θαη γηα ηα αξραία ζέαηξα.

207 207 Έηζη πνιιέο θνξέο ε απνθαηάζηαζε ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ δελ αξθείηαη ζηελ πξνβνιή κφλν ηεο δηδαθηηθήο δηάζηαζεο ηνπο αιιά ππνβάιεη θαη ηελ ηδέα κεηαηξνπήο ηνπο ζε ζχγρξνλν ιεηηνπξγηθφ ρψξν. Ζ ηάζε απηή ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ρσξίο νξζνινγηζκφ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζηελ ρψξα καο ζηάζεθε πνιιέο θνξέο κνηξαία γηα ηα ίδηα ηα κλεκεία. ηνλ Δπξσπατθφ ρψξν επίζεο ε Ηηαιία έρεη λα επηδείμεη κεγάιεο θιίκαθαο επεκβάζεηο φπσο ε αλαθαηαζθεπή ηνπ ζεάηξνπ ηεο Gubbio (1900), νη απνθαηαζηάζεηο ησλ ακθηζεάηξσλ ηεο Pozzuoli θαη ηε Cagliari, ησλ ζεάηξσλ ηεο Cassino (1936), ηεο Σανξκίλαο, ηεο Σεξγέζηεο ηνπ κηθξνχ ζεαηξηθνχ ρψξνπ πνπ απνθαιείηαη «Γπκλάζην» ησλ πξαθνπζψλ (1944), ηνπ αξρατθνχ ζεάηξνπ ησλ πξαθνπζψλ, ηεο Βεξφλαο ( ) ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο ρψξνπ ηνπ Teatro marittimo ηεο Villa Hadriana ζην Tivoli ( ) θ.α. ηελ Γαιιία ηφζν θαηά ηνλ 19 ν φζν θαη θαηά ηνλ 20 ν αηψλα ζπλαληνχκε, ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ζηνλ ηνκέα ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ πνπ ζπρλά νδήγεζε ζε εθηεηακέλεο επεκβάζεηο αλαθαηαζθεπήο. εκαληηθέο επεκβάζεηο έρνπκε ζην ζέαηξν ηεο Οrange ( ), ηεο Arles ( ), ηεο Vaison la Romaine ( ), ηεο Autun ( ) ην κεγαιχηεξν Ρσκατθφ ζέαηξν ηεο Γαιαηίαο, ηεο Λπψλ ( ), ηεο Vienne ( ). ηελ Ηζπαλία ζην ζέαηξν ηεο Menda νη πξψηεο αλαζθαθηθέο εξγαζίεο μεθίλεζαλ ην 1910 ελψ κε ηελ κεγάιεο θιίκαθαο επέκβαζε ηνπ 1964 απνθαηαζηάζεθε ε δηψξνθε ζθελή ηνπ. Μεγάιεο έθηαζεο επίζεο αλαζηεισηηθψλ εξγαζηψλ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε πιήζνο αξραίσλ ζεάηξσλ ζηνλ επξχηεξν κεζνγεηαθφ ρψξν, νη πεξηζζφηεξεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλαβίσζή ηνπο. Δλδεηθηηθά κπνξεί θαλείο λα αλαθεξζεί ζηα ζέαηξα ηεο Καξρεδφλαο, ηεο Dugga, ηνπ Ακκάλ, ηεο Borsa, ηεο Δθέζνπ, ηεο Αζπέλδνπ θ.α.

208 208 Δπαλεξρφκελνη ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν απφ ην ηέινο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα έρεη ήδε δηακνξθσζεί ε άπνςε φηη ηα αξραία ζέαηξα απνηεινχλ νκάδα κλεκείσλ κε μερσξηζηή ηδηαηηεξφηεηα. πλήζσο φκσο ε ζπληήξεζε απηψλ ησλ κλεκείσλ ζήκαηλε γξήγνξε απνθαηάζηαζε, κε ηελ κνξθή ζηεξέσζεο ή ζπρλά αλαθαηαζθεπήο γηα κηα αζθαιέζηεξε ρξεζηκνπνίεζε απφ ην θνηλφ. Ηζηνξηθά αλαζηειψζεηο νπζίαο έρνπκε κεηά ην Β Παγθφζκην πφιεκν θαη απηφ χζηεξα απφ πηέζεηο γηα επαλάρξεζή ηνπο απφ ην επξχ θνηλφ, φπσο ζπλέβε άιισζηε ην 1896 κε ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ Παλαζελατθνχ ηαδίνπ ελ φςεη ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Δπεκβάζεηο έρνπκε ζηα σδεία ηεο Γνξηπλαο (1920) θαη ηεο Κσ ελψ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Ηηαιηθήο θαηνρήο πξαγκαηνπνηείηαη ε αλαθαηαζθεπή ηνπ κηθξνχ ζεάηξνπ ηεο Αθξφπνιεο ηεο Ρφδνπ. ηελ δεθαεηία ηνπ 1950 απνθαζίζηαληαη ην σδείν ηνπ Ζξψδνπ ηνπ Αηηηθνχ ελψ ην θαινθαίξη ηνπ 1945 πξαγκαηνπνηείηαη ην πξψην νξγαλσκέλν θεζηηβάι ζεάηξνπ ζην αξραίν ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ πνπ δίλεη ην έλαπζκα γηα κεγάιεο θιίκαθαο εξγαζηψλ απνθαηάζηαζεο ζην δηάζηεκα 1945 έσο 1963, κε ζηφρν ηελ αζθαιή ρξεζηκνπνίεζε ηνπ κλεκείνπ γηα παξαζηάζεηο. εηξά εξγαζηψλ εθηεινχληαη ζην αξραίν ζέαηξν ηεο Γσδψλεο ( ), ησλ Φηιίππσλ ( ), ηνπ σδείνπ ηεο Πάηξαο (1960), ηνπ σδείνπ ηεο Μεζζήλεο, ηνπ σδείνπ ηεο Νηθφπνιεο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο (1975). Μηθξφηεξεο θιίκαθαο επεκβάζεηο γίλνληαη ζηα ζέαηξα ηεο Γεκεηξηάδαο ( ), Μεγαιφπνιεο, Καζζψπεο, Ήιηδαο (1975), Μπηηιήλεο θ.α. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο επεκβάζεηο γίλνληαη ρσξίο νινθιεξσκέλεο κειέηεο δεκηνπξγψληαο πιήζνο πξνβιεκάησλ πνιιέο θνξέο κε αλαζηξέςηκα. ήκεξα ε ζπληήξεζε θαη δηαζθάιηζε ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ ζεσξείηαη αλεπαξθήο θαη ζηα πεξηζζφηεξα εμ απηψλ πξνθχπηνπλ ζέκαηα αζθαιείαο θαη πξνζηαζίαο ηνπ θνηλνχ.

209 209 Η πάγια ιζτύοσζα ρύθμιζη ζτεηικά με ηην ζύγτρονη τρήζη ηων θεάηρων ζηη τώρα μας είναι όηι μπορούν να παρατωρούνηαι μόνον μεηά από γνωμοδόηηζη ηοσ Κενηρικού Αρταιολογικού Σσμβοσλίοσ ηοσ Υποσργείοσ Πολιηιζμού και για παραζηάζεις ποσ ανηαποκρίνονηαι ζηην ποιόηηηα ηων τώρων. Λακβάλνληαο ππ φςηλ φιεο ηηο κέρξη ζήκεξα επεκβάζεηο κηθξήο ή κεγάιεο θιίκαθαο ζα πξέπεη λα είκαζηε πνιχ πξνζεθηηθνί ζην θεθάιαην πνπ αθνξά ηελ επαλάρξεζε ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ. Καη αξράο κηα βηαζηηθή απνθαηάζηαζε κε ζθνπφ ηελ φζελ ην δπλαηφλ «γξεγνξφηεξε απφδνζε» ζην θνηλφ, ρσξίο ηελ απαξαίηεηε ή εμαληιεηηθή κειέηε ηνπ κλεκείνπ θαη ηε δεκνζίεπζε ηνπο είλαη αληηδενληνινγηθή θαη φπσο έρεη απνδεηρζεί θαηαζηξνθηθφο. Δπίζεο ε αλάγθε ελφο κεγάινπ αθξναηεξίνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νδεγεί ζπρλά ζε ιχζεηο πνπ είλαη απφξξεηα ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο έιιεηςεο ησλ αξραίσλ θαζηζκάησλ θαη δελ πξνέξρεηαη απφ κηα ζχγρξνλε αξρηηεθηνληθή αξραηνινγηθή απνθαηάζηαζε. Μηα ζεηξά λέσλ έζησ ή πξνζσξηλψλ θαηαζθεπψλ φπσο είλαη ηα κεραλήκαηα εμππεξέηεζεο ζηήξημεο ηεο ζεαηξηθήο παξάζηαζεο επεξεάδνπλ ζαθψο αξλεηηθά ην κλεκεηαθφ ζχλνιν, ηδηαίηεξα φηαλ είλαη κεγάιεο θιίκαθαο θαη εληφο ηνπ ρψξνπ ηεο νξρήζηξαο. Σέινο ε ζπρλή θαη ηδηαίηεξα ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο ρξήζε ησλ αξραίσλ ζεάηξσλ γίλεηαη εκπφδην ζηελ επξχηεξε αλάδεημή ηνπο σο κλεκεία. Θα πξέπεη ινηπφλ ε θηινζνθία ηεο ζπληήξεζεο απνθαηάζηαζεο λα δίλεη κεγαιχηεξν βάξνο ζηελ πξφιεςε παξά ζηελ ζεξαπεία. Δάλ ινηπφλ απνθαζίζνπκε λα δψζνπκε ζε ρξήζε ην αξραίν ζέαηξν, πξέπεη απηή αθ ελφο κελ λα ζέβεηαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ ηφζνπ κεγαιεηψδνπο θαη εππαζνχο κλεκείνπ, αθ εηέξνπ δε λα είλαη ζε ζέζε λα ην κεηακνξθψζεη ζε έλα ρψξν θαιιηηερληθήο έθθξαζεο θαη δεκηνπξγίαο. ηε παξνχζα ζεκεξηλή θάζε ηεο απνθάιπςήο ηνπ, παξνπζηάδεηαη ηδηαίηεξα επάισην κε ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ εδσιίσλ λα κελ βξίζθεηαη ζηελ ζέζε ηνπ, ηελ ζθελή, ζσδψκελε ζε ζεκαληηθφ κελ χςνο, αιιά κε πιηθφ ην νπνίν ρξήδεη άκεζεο πξνζηαζίαο, θαη πιήζνο καξκάξηλσλ

210 210 κειψλ ηαπηηζκέλα ή κε ζε φιε ηελ έθηαζή ηνπ. ηελ πεξίπησζή καο ζα έπξεπε λα απαγνξεχεηαη ε είζνδνο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ ζηέγαζηξα πξνζηαζίαο φπνπ ρξεηάδεηαη ιφγσ ηνπ φηη ε αξραηνινγηθή αμία είλαη αλακθηβφισο ζεκαληηθφηεξε απφ ηελ άκεζε απφδνζε ζε ρξήζε έζησ θαη αλ απηή είλαη πεξηνξηζκέλε. πλεθηηκψληαο φια ηα παξαπάλσ πξψηηζηε αλάγθε απνηειεί ε νινθιήξσζε ηνπ αλαζθαθηθνχ έξγνπ, ε επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζή ηνπ θαη ελ ζπλερεία ε πξφηαζε απνθαηάζηαζεο ηνπ ψζηε λα απνηειέζεη ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ππφινηπα κλεκεία έλα επξχηεξν αξραηνινγηθφ πάξθν φπνπ ην θάζε έλα απφ απηά ζα δηαδξακαηίδεη ην δηθφ ηνπ ξφιν. Δηδηθφηεξα γηα ην αξραίν ζέαηξν ηεο Λάξηζαο πηζηεχνπκε φηη, ιακβάλνληαο ππ φςηλ φιεο ηηο παξακέηξνπο πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί άκεζα έλα ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πεξηνξηζκέλε ρξήζε ηνπ, αθνχ απνθαηαζηαζεί ψζηε λα απνθεπρζνχλ ηπρφλ άζηνρεο θαη κε αλαζηξέςηκεο επεκβάζεηο Αληηκεηψπηζε γεσηερληθψλ πξνβιεκάησλ Δληνπηζκφο πξνβιεκαηηθψλ πεξηνρψλ. Γηα ηελ απνπεξάησζε ησλ εξγαζηψλ παξάδνζεο ηνπ Θεάηξνπ ζην Λαξηζατθφ θνηλφ απαηηείηαη ε νινθιήξσζε ηεο αλαζθαθηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε απνθαηάζηαζε ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ ηνπ κλεκείνπ. Ζ αλάδεημε ηνπ ρψξνπ ηεο ζθελήο απαηηεί ηε ζπλέρηζε ησλ αλαζθαθψλ πξνο ηελ νδφ Βεληδέινπ. Δπίζεο ε απνθαηάζηαζε ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ ηνπ Θεάηξνπ αθνξνχλ ζηελ απνθαηάζηαζε ηνπ θνίινπ, ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ θαη ηνπ επηζεάηξνπ. Απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο εξγαζίεο ζα ζρνιηαζζνχλ απηή ηεο αλαζθαθήο πξνο ηελ νδφ Βεληδέινπ, ε απνθαηάζηαζε ηνπ επηζεάηξνπ θαη ε απνθαηάζηαζε ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ. Ζ δηελέξγεηα θαη απνπεξάησζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ επεξξεάδνπλ ηε ζηαηηθή ηζνξξνπία θαηαζθεπψλ ηνπ γεηηνληθνχ πεξηβάιινληνο θαη γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα επηζεκαλζνχλ ηα ζεκεία εθείλα ηα νπνία ζα απνηειέζνπλ αληηθείκελα κειέηεο ζην κέιινλ. ηηο επφκελεο παξαγξάθνπο

211 211 αλαπηχζζνληαη ελ ζπληνκία νη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πνπ πξνηείλνληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ παξαπάλσ ζεκείσλ Αλαζθαθή πξνο ηελ νδφ Βεληδέινπ Ζ αλαζθαθή πξνο ηελ νδφ Βεληδέινπ ζέηεη ππφ δηεξεχλεζε ηα παξαθάησ ζεκεία: - Δπαξθήο ζηήξημε ηεο νδνχ - Δπηξξνή ηεο αλαζθαθήο ζηνπο δηεξρφκελνπο αγσγνχο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο - Δπηξξνή ηεο αλαζθαθήο ζηηο ζεκειηψζεηο ησλ παξαθείκελσλ θηηξίσλ ηε γεηηνληθή πξνο ην ζέαηξν πεξηνρή δηέξρνληαη έλαο ραιχβδηλνο αγσγφο χδξεπζεο/απνρέηεπζεο Φ600, έλαο αγσγφο χδξεπζεο/απνρέηεπζεο απφ ακηαληνηζηκέλην Φ300 θαη ζηελ απνκαθξπζκέλε πιεπξά ηεο νδνχ αγσγφο χδξεπζεο/απνρέηεπζεο απφ ρπηνζίδεξν Φ150. ε πξψηε θάζε ε αλαζθαθή ζα ζηακαηήζεη ζηηο παξεηέο ηνπ ραιχβδηλνπ Φ600 αγσγνχ. Ζ πξψηε δηεξεχλεζε επηινγήο ηερληθήο αληηζηήξημεο ζα αλαδεηεζεί γηα ηελ ππνζηήξημε ηφζν ησλ αγσγψλ φζν θαη ηνπ εδαθηθνχ πιηθνχ θάησ απφ ην νδφζηξσκα. Γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ αληηζηήξημεο ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε ηα παξαθάησ: - Οη κεραληθέο ηδηφηεηεο ηνπ εδαθηθνχ πιηθνχ - Οη επηθείκελεο απφ ηελ νδφ θνξηίζεηο - Ζ δηάξθεηα δσήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ αληηζηεξηθηηθνχ έξγνπ - Ζ ελζσκάησζε ηνπ έξγνπ ζην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ - Ο δηαηηζέκελνο πξνυπνινγηζκφο Σν εδαθηθφ πιηθφ ζηελ πεξηνρή ηνπ ζεάηξνπ, φπσο πξνέθπςε απφ ηελ κηθξνδσληθή κειέηε ηεο πφιεο, απνηειείηαη απφ ηερλεηέο επηρσκαηψζεηο. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ε χπαξμε ιίζσλ απφ ην αξραίν ζέαηξν είλαη αλακελφκελε θαζψο επίζεο θαη πιηθά επηρσκαηψζεσλ δηαθφξσλ δηαηνκψλ θαη πξνειεχζεσλ.

212 212 ζνλ αθνξά ζηηο επηθείκελεο απφ ηελ νδφ θνξηίζεηο, απηέο εμαξηψληαη απφ ην είδνο θαη ην θφξην ηεο θπθινθνξίαο. ηα πιαίζηα ηεο κειέηεο απηήο πξνηείλεηαη ε κεηαηξνπή ηεο Βεληδέινπ γχξσ απφ ην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ ζε πεδφδξνκν γεγνλφο πνπ ζα κεηψζεη ηα θνξηία ιφγσ ηεο απαγφξεπζεο έιεπζεο κεραληθίλεησλ νρεκάησλ. Παξ φι απηά ε ιήςε ηεο απφθαζεο πεδνδξφκεζεο ηεο νδνχ είλαη θαζαξά πνιηηηθή θαη ηφζν ν ρξφλνο ιήςεο φζν θαη ην απνηέιεζκα ηεο απφθαζεο άπηνληαη ηεο Γεκνηηθήο αξρήο. Θα πξέπεη ινηπφλ λα ιεθζεί ππφςε φηη είλαη ελδερφκελε ε θπθινθνξία κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα ζην κέιινλ. Ο ρξφλνο δσήο ηνπ έξγνπ αιιά θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα γηα ην νπνίν θαιείηαη λα ιεηηνπξγήζεη επεξεάδνπλ ηελ επηινγή αλαζηξέςηκσλ ή κε ιχζεσλ. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε θαηά ηε κειέηε ηνπ αληηζηεξηθηηθνχ έξγνπ ε δπλαηφηεηα ρσξνζέηεζεο βαξέσλ κεραλεκάησλ. Ζ θαηαζθεπή ελφο δηαθξαγκαηηθνχ ηνίρνπ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα ή παζζαινζαλίδεο κε αγθπξψζεηο θαη ελδερφκελε βειηίσζε ηνπ εδαθηθνχ πιηθνχ κε ηζηκεληελέζεηο κπνξεί λα αληηκεησπίζεη κε επηηπρία ην πξφβιεκα ηεο αληηζηήξημεο αιιά λα πξνθαιέζεη βιάβεο ζε αξραίν πιηθφ ή λα απνδεηρζεί νηθνλνκηθά αζχκθνξε ε κειινληηθή απνζπλαξκνιφγεζή ηνπ θαη άξα ζα πξέπεη λα απνθεπρζνχλ Απνθαηάζηαζε ηνπ επηζεάηξνπ Ζ ηειηθή κνξθή ηνπ επηζεάηξνπ απνηειεί αληηθείκελν κειέηεο δηακφξθσζεο θαη απνθαηάζηαζεο ηνπ κλεκείνπ. Παξ φι απηά κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο πηζαλέο ελαιιαθηηθέο: - Με απνθαηάζηαζε ηνπ επηζεάηξνπ αιιά ζπκπιήξσζε ηνπ θνίινπ - Πιήξεο απνθαηάζηαζε ηνπ επηζεάηξνπ κε πιηθφ μέλν πξνο απηφ ηνπ ζεάηξνπ - Απνθαηάζηαζε ηκήκαηνο ηνπ επηζεάηξνπ κε ην πιηθφ πνπ έρεη ήδε αλαζθαθεί θαη είλαη δηαζέζηκν. Δθηφο απφ ηελ πεξίπησζε ηεο πξψηεο ελαιιαθηηθήο, θαηά ηελ εθαξκνγή νπνηαζδήπνηε απφ ηηο άιιεο δχν ζα πξέπεη λα εμαηαζζεί ε κεηαθνξά θνξηίσλ απφ ην επηζέαηξν ζην έδαθνο θαη ζηνπο παξαθείκελνπο

213 213 αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο. Ζ έδξαζε θαη ζεκειίσζε ηνπ επηζεάηξνπ ζα πξέπεη λα δηεξεπλεζεί ηφζν πξνο ηελ απνθπγή αζηνρίαο φζν θαη πξνο ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζηα γεηηληάδνληα ηκήκαηα ηνπ ζεάηξνπ. Μέξνο ηνπ επηζεάηξνπ εηθάδεηαη φηη βξίζθεηαη ζην ρψξν ησλ ζηξαηησηηθψλ αξηνπνηείσλ. Σν πξαλέο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ πςνκεηξηθή δηαθνξά ηνπ ρψξνπ ησλ αξηνπνηείσλ θαη ηεο ζηάζκεο ηνπ ζεάηξνπ ρξήδεη κειέηεο δηεξεχλεζεο ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ. Ζ επηινγή ελφο δηαθξαγκαηηθνχ ηνίρνπ κε αγθπξψζεηο απνηειεί κηα ελαιιαθηηθή ιχζε κε αλαζηξέςηκεο επέκβαζεο κε κεγάιε πηζαλφηεηα θαηαζηξνθήο αξραίνπ πιηθνχ. Ζπηφηεξε επέκβαζε απνηειεί ε δεκηνπξγία βαζκίδσλ, νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα ελζσκαησζνχλ ζην ρψξν ηνπ ζεάηξνπ. Ζ νπνηαδήπνηε ηέινο, ιχζε, ζα πξέπεη λα ιάβεη ππ φςηλ ηεο ηηο πςειέο ηηκέο επηηαρχλζεσλ πνπ είλαη αλακελφκελεο κε βάζε ηε κηθξνδσληθή κειέηε ηεο πφιεο (ηάμεσο g), θαζψο επίζεο θαη ην πξνβιεκαηηθφ έδαθνο απνηεινχκελν απφ επηρψζεηο κε πξνθφξηηζε θαη κφλν Αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη παξφδσλ Οη αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ νξηνζέηεζε ηνπ θνίινπ θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ ησλ παξφδσλ. Κχξηα ιεηηνπξγία ηνπο είλαη ε ζπγθξάηεζε ρσκάηηλσλ φγθσλ. Δθηφο απφ ηνπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο ησλ παξφδσλ, ζπρλά ζηα ζέαηξα ζπλαληάκε αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο γηα ηελ νξηνζέηεζε ρψξσλ κε ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγηθή ρξήζε φπσο γηα παξάδεηγκα ηνπο αλαιεκκαηηθνχο ηνίρνπο ηεο ζθελνζήθεο ζην Αξραίν Θέαηξν ηεο Μεγαιφπνιεο Τιηθά θαη ηξφπνη θαηαζθεπήο Οη αλαιεκκαηηθνί ηφηρνη ζπλήζσο θαηαζθεπάδνληαη απφ ιίζηλνπο ή καξκάξηλνπο θπβφιηζνπο. Οη θπβφιηζνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο ηζφδνκα κε θάπνην ζπλεθηηθφ θνλίακα. Ζ δηάηαμε ησλ θπβνιίζσλ κπνξεί λα είλαη κπαηηθή ή δξνκηθή αλάινγα κε ηελ θαηαπφλεζε ηνπ ηνίρνπ. Σν πιηθφ ησλ θπβνιίζσλ θαζψο επίζεο θαη ην κέγεζφο ηνπο επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνίρνπ θάησ απφ κεραληθέο, θπζηθέο θαη ρεκηθέο θαηαπνλήζεηο.

214 214 Ζ παζνινγία θαη νη θζνξέο ησλ αλαιεκκκαηηθψλ ηνίρσλ νθείινληαη ζε: - Μεηαθηλήζεηο ηνπ εδάθνπο - Χζήζεηο γαηψλ - πγθέληξσζε λεξψλ ζην ζψκα ηνπ εδάθνπο - Φπζηθνρεκηθή δηάβξσζε ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ Οη παξαπάλσ ιφγνη νδεγνχλ ζπλήζσο ζε ζηαηηθή αλεπάξθεηα ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ θαη άκεζε επέκβαζε γηα ηελ άξζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη ηνπ Θεάηξνπ ηεο Μεγαιφπνιεο νη νπνίνη παξνπζίαζαλ απνθιίζεηο απφ ηελ θαηαθφξπθε. Ζ επί ηφπνπ απηνςία εηδηθνχ επηζηήκνλα θαζψο επίζεο θαη ε αθξηβήο απνηχπσζε ησλ ηνίρσλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ παξακνξθψζεσλ θξίλνληαη απαξαίηεηεο θαηά ηελ αλαζηήισζε θαη απνθαηάζηαζή ηνπο Μέζνδνη άξζεο επηθηλδπλφηεηαο αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ θαη απνθαηάζηαζήο ησλ Ζ επηινγή ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ απνθαηάζηαζεο ηεο ζηαηηθήο επάξθεηαο ηνπ θέξνληα νξγαληζκνχ ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ εμαξηάηαη θάζε θνξά απφ παξάγνληεο πνπ αθνξνχλ: - ηα δηαηηζέκελα θνλδχιηα - ην ρξνληθφ νξίδνληα παξάδνζεο ηνπ έξγνπ - ηελ αηζζεηηθή ηεο επέκβαζεο Παξαθάησ αλαπηχζζνληαη ελ ζπληνκία θάπνηεο κέζνδνη αληηκεηψπηζεο ηεο παζνινγίαο αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ ελψ επίζεο παξαηίζεληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηνπο. α. Καζαίξεζε ιηζνπιίλζσλ θαη θαηαζθεπή αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα

215 215 Ζ κέζνδνο απηή αθνξά ζε: - θαζαίξεζε ησλ ιηζνπιίλζσλ - ζηαδηαθή εθζθαθή ησλ γαηψλ κε ήπηεο κεζφδνπο - θαηαζθεπή αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα - επαλαθαηαζθεπή ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ θαη επαλαηνπνζέηεζή ηνπ ζηε ζσζηή ζέζε Με ηε κέζνδν απηή απνθαζίζηαηαη εθ άπαμ ε ζηαηηθή επάξθεηα ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ. Ζ θαηαζθεπή ηνπ ηνίρνπ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα εμππεξεηεί ηελ αλαθνχθηζε ηνπ αξρηθνχ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ απφ σζήζεηο γαηψλ. Ζ κέζνδνο απνηειεί κηαο κεγάιεο θιίκαθαο επέκβαζε ζην κλεκείν ιφγσ ησλ θαζαηξέζεσλ ησλ ιηζνπιίλζσλ. Σα πην ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηά ηεο είλαη ην πςειφ θφζηνο ησλ έξγσλ θαη ε κεγάιε ρξνληθή δηάξθεηα πνπ απαηηείηαη γηα ηελ απνπεξάησζή ηνπο. Καζαίξεζε ιηζνπιίλζσλ θαη θαηαζθεπή αλαιεκκαηηθνχ απφ ζθπξφδεκα

216 216 β. Πεξηνξηζκέλεο απνζπλαξκνινγήζεηο Γηα ηελ απνθπγή ησλ εθηεηακέλσλ θαζαηξέζεσλ είλαη δπλαηή ε απνζπλαξκνιφγεζε ηκεκάησλ ηα νπνία έρνπλ θάπνηα ειάρηζηε απφθιηζε απφ ηελ θαηαθφξπθε. Ζ κέζνδνο είλαη δπλαηφλ λα εθαξκνζηεί θαηά πεξίπησζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαηαζθεπή αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα. χκθσλα κε ηε κέζνδν απηή γίλεηαη επαλαδφκεζε ησλ θαζαηξεζέλησλ ηκεκάησλ επί ησλ ππνθείκελσλ ζε θαηαθφξπθε ζέζε. Ζ κέζνδνο αληηκεησπίδεη ηηο εθηεηακέλεο θαζαηξέζεηο ηεο πξνεγνχκελεο αιιά δελ εμαιείθεη ηηο παξακνξθψζεηο νη νπνίεο φκσο πεξηνξίδνληαη ζεκαληηθά. γ. Καηαζθεπή αληεξίδσλ θαη αγθπξψζεσλ Με ηε κέζνδν απηή νη αλαιεκκαηηθνί ηνίρνη δηαηεξνχληαη ζηε ζέζε ηνπο, απνθεχγνληαη νη απνζπλαξκνινγήζεηο θαη νη εθηεηακέλεο εθζθαθέο. Ζ κέζνδνο αθνξά ζηελ ηνπνζέηεζε κεηαιιηθψλ ή απφ νπιηζκέλν ζθπξφδεκα αληεξίδσλ ζην εζσηεξηθφ ησλ ηνίρσλ αληηζηήξημεο. Οη αληεξίδεο ηνπνζεηνχληαη έηζη ψζηε λα κε βιάπηνπλ ηελ θαηαζθεπή, είλαη θαηαθφξπθεο θαη παθηψλνληαη ζην έδαθνο ζε βάζνο θάησ απφ ηνλ αλαιεκκαηηθφ ηνίρν. Πάλσ ζηηο αληεξίδεο γίλεηαη αγθχξσζε ηεο αξραίαο ηνηρνπνηίαο κε κεηαιιηθέο ξάβδνπο ε δηαηνκή ησλ νπνίσλ ππνινγίδεηαη ζε ζπλάξηεζε κε ην πιήζνο ησλ αγθπξψζεσλ θαη ηνλ ηξφπν ηεο αγθχξσζεο. Γηα ηελ αγθχξσζε ησλ κεηαιιηθψλ ξάβδσλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κεηαιιηθά ειάζκαηα δηαηνκήο ηεηξαγσληθήο ή Π πάλσ ζηα νπνία αγθπξψλνληαη πεξηζζφηεξεο απφ κία ξάβδνη. Μεηνλέθηεκα ηεο κεζφδνπ είλαη ε εκθαλήο επέκβαζε θαη ζηελ πεξίπησζε κεκνλσκέλσλ ειαζκάησλ ε ππθλή ηνπνζέηεζή ηνπο.

217 217 Αληεξίδεο κε επηθαλεηαθά ειάζκαηα Αληίζηνηρεο ηερληθέο κπνξνχλ λα εθαξκνζζνχλ κέζα ζην ζψκα ηεο ηνηρνπνηΐαο κε ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ ππνδνρψλ ζηνπο ιηζνπιίλζνπο. Πιενλέθηεκα ηεο ελαιιαθηηθήο απηήο είλαη φηη ε επέκβαζε δελ είλαη θαλεξή, κεηνλεθηεί φκσο ζηε δεκηνπξγία κεγαιχηεξσλ κε αλαζηξέςηκσλ επεκβάζεσλ. Αληεξίδεο κε εζσηεξηθά ειάζκαηα

218 218 Παξαιιαγή ησλ παξαπάλσ ηερληθψλ απνηειεί ε ρξήζε ειθπζηήξσλ κέζα ζε νπή ζην ζψκα ηεο ιηζνδνκήο. Ζ νπή δηαλνίγεηαη θαζ χςνο θαη νη αληίζηνηρνη ειθπζηήξεο αγθπξψλνληαη ζηηο αληεξίδεο. Πιενλέθηεκα ηεο κεζφδνπ είλαη ε αθαλήο επέκβαζε ζηνλ ηνίρν ελψ κεηνλέθηεκα απνηειεί ε κε αλαζηξεςηκφηεηα ησλ επεκβάζεσλ. Αληεξίδεο κε εζσηεξηθφ ειθπζηήξα δ. Σκεκαηηθά δηαθξάγκαηα θαη αγθπξψζεηο ηελ πεξίπησζε απηή αληί ησλ αληεξίδσλ ηνπνζεηνχληαη ηκεκαηηθά δηαθξάγκαηα νπιηζκέλνπ ζθπξνδέκαηνο. Σα δηαθξάγκαηα είλαη νξζνγσληθήο δηαηνκήο, ηνπνζεηνχληαη εζψηεξα ηεο ζεκειίσζεο ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ ζε θαηαθφξπθε ζέζε θαη ζε βάζνο θάησ απφ ηε ζεκειίσζε ησλ ηνίρσλ. Ζ ζέζε ησλ δηαθξαγκάησλ πξνζδηνξίδνληαη απν ηε ζηαηηθή κειέηε. Πάλσ ζηα δηαθξάγκαηα αγθπξψλνληαη νη ειθπζηήξεο θαη ζπγθξαηνχλ ηελ ηνηρνπνηΐα κε έλαλ απφ ηνπο ηξφπνπο πνπ πεξηγξάθεθαλ ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. Πιενλέθηεκα ηεο κεζφδνπ έλαληη ηεο πξνεγνχκελεο έηλαη ε ιεηηνπξγία ησλ δηαθξαγκάησλ αλαθνπθηζηηθά πξνο ηνλ αλαιεκκαηηθφ ηνίρν κε ηελ αλάιεςε κέξνπο ησλ σζήζεσλ γαηψλ.

219 219 Μεηνλέθηεκα απνηειεί ε δπζρεξέζηεξε θαηαζθεπή ησλ ηνίρσλ ζε ζρέζε κε ησλ αληεξίδσλ. Κάηνςε ηκεκαηηθψλ δηαθξαγκάησλ Γηάθξαγκα κε ειθπζηήξεο ε. Πεξηζθχμεηο Ζ κέζνδνο αθνξά ζηελ νξηδφληηα ή θαηαθφξπθε πεξίζθπμε ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε ζσζηή εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ είλαη ε εμαζθάιηζε ησλ αγθπξψζεσλ ησλ ειθπζηήξσλ ψζηε λα θαηαζηεί δπλαηή ηάλπζή ηνπο ζε αζθαιέο θαη ακεηαθίλεην ζηνηρείν. Ζ νξηδφληηα θαη θαηαθφξπθε πεξίζθπμε κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ηζηκεληελέζεηο ζηελ ηνηρνπνΐα. Πιενλέθηεκα ηεο κεζφδνπ είλαη ε αλαζηξεςηκφηεηα ηεο επέκβαζεο ελψ κεηνλέθηεκα απνηειεί ην γεγνλφο φηη είλαη εκθαλήο.

220 220 Οξηδφληηεο θαη θαηαθφξπθεο πεξηζθχμεηο ζη. ηαζεξνπνίεζε γαηψλ θαη αγθπξψζεηο Με ηε κέζνδν απηή γίλεηαη ζηαζεξνπνίεζε ησλ γαηψλ ησλ ηνίρσλ κε ελέκαηα. Με ηνλ ηξφπν απηφ επηηπγράλεηαη ζεκαληηθή απνθφξηηζε ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ γηαηί νη γαίεο ζηαζεξνπνηνχληαη θαη αλαιακβάλνπλ σζήζεηο. Σαπηφρξνλα επηηπγράλεηαη ελίζρπζε ηεο ζέζεο αγθχξσζεο ησλ ειθπζηήξσλ. Πιενλέθηεκα ηεο κεζφδνπ απνηειεί ν πεξηνξηζκφο ησλ πεξηζθχμεσλ θαη νη κηθξφηεξεο αθαλείο επεκβάζεηο ελψ κεηνλέθηεκα απνηειεί ε πξφθιεζε κε αλαζηξέςηκσλ επεκβάζεσλ ιφγσ ησλ ελεκάησλ. δ. Δκθαλείο κεηαιιηθέο αληεξίδεο Μεηαιιηθέο αληεξίδεο κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζηελ εμσηεξηθή εκθαλή πιεπξά ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ ζηα ζεκεία φπνπ απαηηείηαη ππνζηήξημε. Πιενλέθηεκα ηεο κεζφδνπ απνηειεί ε γξήγνξε, εχθνιε θαη

221 221 αλαζηξέςηκε επέκβαζε ελψ ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα απνηειεί ε αηζζεηηθή θαθνπνίεζε ηνπ κλεκείνπ. ε. ρφιηα επί ησλ κεζφδσλ Ζ κέζνδνο πνπ αθνξά ζηελ αλαθαηαζθεπή ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ αληηκεησπίδεη ξηδηθά ην πξφβιεκα παξέρνληαο ην θαιχηεξν αηζζεηηθφ απνηέιεζκα θαη ηελ έιιεηςε πξφθιεζεο θζνξψλ ζην πιηθφ. Παξνπζηάδεη φκσο ην κεηνλέθηεκα ηνπ κεγάινπ φγθνπ ησλ εξγαζηψλ. Οη ππφινηπεο κέζνδνη πνπ αλαθέξζεθαλ πεξηνξίδνπλ ή αθφκε δελ απαηηνχλ ηηο εξγαζίεο γηα ηελ αλαδφκεζε ηνπ αλαιεκκαηηθνχ ηνίρνπ. Παξνπζηάδνπλ φκσο ζνβαξά κεηνλεθηήκαηα ζε φηη αθνξά: - ηελ θίλεζε ησλ κεραλεκάησλ κέζα ζην ρψξν ηνπ κλεκείνπ θαη ε νπνία ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα απνηειέζεη αληηθείκελν κειέηεο - ηελ αηζζεηηθή ησλ επεκβάζεσλ φηαλ απηέο είλαη εκθαλείο - ηνλ θίλδπλν νμείδσζεο ησλ κεηαιιηθψλ ζηνηρείσλ ηφζν ιφγσ ηεο επαθήο ηνπο κε ην αηκνζθαηξηθφ πεξηβάιινλ φζν θαη ιφγσ ηεο πγξαζίαο πνπ ζπγθξαηνχλ νη ιίζνη - ηε κε αλαζηξεςηκφηεηα ησλ επεκβάζεσλ θπξίσο φηαλ απηέο δελ είλαη εκθαλείο ζ. Πξφζζεηεο εξγαζίεο Μεηά ηελ απνπεξάησζε ησλ εξγαζηψλ άξζεο ηεο επηθηλδπλφηεηαο θαη απνθαηάζηαζεο ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ ζπληζηάηαη ε ζπλερήο παξαθνινχζεζε ησλ παξακνξθψζεψλ ηνπο κε ηελ εγθαηάζηαζε δηθηχνπ ειέγρνπ κηθξνκεηαθηλήζεσλ. Μέξηκλα ζα πξέπεη λα ιεθζεί γηα ηελ αλαθνχθηζε ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ απφ ηε ζπγθξάηεζε λεξνχ ζην ζψκα ηνπ εδάθνπο. Ζ απνκάθξπλζε ησλ νκβξίσλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ θαηαζθεπή ηάθξσλ απνζηξάγγηζεο ή νπψλ δηαθπγήο ζηηο θαηψηεξεο ζέζεηο ησλ αλαιεκκαηηθψλ ηνίρσλ.

222 Κπθινθνξηαθέο ξπζκίζεηο Πεδνδξφκεζε Ζ πεδνδξφκεζε ηνπ ηκήκαηνο ηεο νδνχ Βεληδέινπ απφ ηελ νδφ Φηιειιήλσλ κέρξη ηελ νδφ θπινζφθνπ πνπ νδεγεί ζηνλ Αγ. Αρίιιεην θξίλεηαη επηβεβιεκέλε, απνηειεί δε ηε βαζηθφηεξε αιιαγή απφ ηελ νπνία πξνθχπηνπλ θαη φιεο νη ππφινηπεο. Ζ ιχζε απηή επηβάιιεηαη άκεζα, γηα ηελ ζπλέρηζε ησλ αλαζθαθηθψλ εξεπλψλ πίζσ απφ ην ρψξν ηεο ζθελήο πξνο ηελ νδφ Βεληδέινπ. Φπζηθά κεηά ην πέξαο ηεο αλαζθαθήο θαη κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζεάηξνπ είλαη αδχλαηε ε θπθινθνξία νρεκάησλ ζην ζεκείν απηφ. Πεξίπνπ ην κηζφ πιάηνο ηεο κπνξεί λα ιεηηνπξγεί ζαλ πεδφδξνκνο κεηά απφ θαηάιιειε αληηζηήξημε ηνπ ζθάκκαηνο πνπ πηζαλνινγείηαη λα είλαη χςνπο 5 κέηξσλ. Ζ πεδνδξφκεζε απηή ζπκπαξαζχξεη αλαγθαζηηθά θαη ηε πεδνδξφκεζε ηεο νδνχ Παπαλαζηαζηνπ απφ ηελ νδφ Κχπξνπ κέρξη ηελ νδφ Βεληδέινπ θαη ηνπ ηκήκαηνο ηεο νδνχ Ήθαηζηνπ απφ ηελ νδφ Μαλσιαθε έσο ηελ νδφ Βεληδέινπ. Σν γεγνλφο απηφ πξνθαλψο δεκηνπξγεί ζην θέληξν ηεο πφιεο αλάγθε γηα αλαθαηάηαμε ησλ θπθινθνξηαθψλ δεδνκέλσλ πνπ επηβάιινπλ πιεξέζηεξε θαη εηδηθφηεξε κειέηε ηνπ ζέκαηνο, πιελ φκσο έρνληαο γηα ρξφληα παξαθνινπζήζεη ηελ εμέιημε ηεο πφιεο αιιά θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ δπν κειεηψλ πνπ πξναλαθέξζεθαλ, πηζηεχνπκε φηη ιχζεηο ππάξρνπλ, κεξηθέο εθ ησλ νπνίσλ πεξηγξάθνληαη θαη ζην παξφλ θείκελν. Σν θιείζηκν ηεο νδνχ Βεληδέινπ γηα ηα νρήκαηα δεκηνπξγεί βαζηθά πξφβιεκα ζηε δηέιεπζε ησλ νρεκάησλ πνπ θηλνχληαη κε ζηφρν ηε γέθπξα ηνπ Αιθαδάξ, απφ ηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηεο πφιεο θαη ελδερνκέλσο απφ δηεξρφκελα νρήκαηα εθηφο ηεο πφιεο. Ζ θίλεζε απηή πιένλ είλαη δπλαηφ λα γίλεη απφ ηελ νδφ Οιχκπνπ πνπ πξέπεη λα αλαβαζκηζζεί θαη ηελ νδφ Γεσξγηάδνπ ηεο νπνίαο πξέπεη λα νινθιεξσζεί ε δηάλνημε.

223 Αιιαγή θπθινθνξίαο Ζ πεδνδξφκεζε ηνπ ηκήκαηνο ηεο νδνχ Παπαλαζηαζίνπ δεκηνπξγεί επηηαθηηθή αλάγθε γηα αιιαγή θαηεχζπλζεο ζηελ νδφ Μαλσιάθε θάηη πνπ ίζρπε παιαηνηέξα, ψζηε λα είλαη δπλαηή ε δηνρέηεπζε ηεο θπθινθνξίαο απφ ηελ νδφ Παπαλαζηαζίνπ πξνο ηε Γέθπξα Αιθαδάξ. Σαπηφρξνλα ε νδφο απηή επηβάιιεηαη λα κε ζπκβάιιεη ζηελ νδφ Κεληαχξσλ αιιά λα δηνρεηεχεη ηελ θπθινθνξία κέζσ ηεο νδνχ Μειεηίνπ επί ηνπ ειεχζεξνπ ηκήκαηνο ηεο νδνχ Βεληδέινπ Δπηηάρπλζε θπθινθνξίαο Γηα ηελ επηηάρπλζε ηεο θπθινθνξίαο ησλ νδψλ Οιχκπνπ θαη Γήκεηξαο πξνηείλεηαη απαγφξεπζε ζηάζκεπζεο θαη θαιή αζηπλφκεπζε Γηακφξθσζε θφκβσλ Ζ εχξπζκε πινπνίεζε φζσλ αλαθέξζεθαλ πξνεγνχκελα, απαηηνχλ επί κέξνπο ξπζκίζεηο ζεκεηαθά, θπξίσο ζηνπο παξαθάησ ηζφπεδνπο θφκβνπο ηνπ θέληξνπ. α. Ηζφπεδνο θφκβνο γέθπξαο Αιθαδάξ (ζρέδην 2.) Δδψ πξνηείλεηαη ε θαηαζθεπή θεληξηθήο λεζίδαο, ε απαγφξεπζε αξηζηεξήο ζηξνθήο απφ ηελ νδφ Βεληδέινπ πξνο ηηο νδνχο Μαλσιαθε θαη Κέληαπξσλ θαη ην θιείζηκν ηεο δηαζηαχξσζεο ηεο νδνχ Μαλσιάθε κε ηελ νδφ Κέληαπξσλ θαη δηνρέηεπζε ηεο θπθινθνξίαο κέζσ ηεο νδνχ Μειεηίνπ επί ηνπ ειεχζεξνπ ηκήκαηνο ηεο νδνχ Βεληδέινπ. β. Ηζφπεδνο θφκβνο νδψλ Κχπξνπ-Μαλσιάθε-Παπαλαζηαζίνπ (ζρέδην 3) Δδψ θπξηαξρεί ε αξηζηεξή ζηξνθή απφ ηελ νδφ Παπαλαζηαζίνπ πξνο ηελ νδφ Μαλσιάθε θαζψο θαη ε ζηξνθή απφ ηελ νδφ Κχπξνπ πξνο ηελ νδφ Μαλσιάθε θαη εθείζελ κέζσ ησλ νδψλ Μειεηίνπ θαη Βεληδέινπ ζηε Γέθπξα ηνπ Αιθαδάξ.

224 224 γ. Ηζφπεδνο θφκβνο νδψλ Γήκεηξαο-Βεληδέινπ (ζρέδην 4) ηε ζπκβνιή ησλ νδψλ Γήκεηξαο κε Βεληδέινπ πξνζηίζεηαη ε δπλαηφηεηα αξηζηεξήο ζηξνθήο πξνο ηελ Πιαηεηά Λανχ γηα δηνρέηεπζε ηεο θπθινθνξίαο απφ ην ΚΣΔΛ θπξίσο, πξνο ην αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο πφιεο. δ. Ηζφπεδνο θφκβνο Πιαηείαο Λανχ - Γεκ. Χδείνπ (ζρέδην 5.) Σν θαηλνχξγην ζηνηρείν εδψ είλα ην θιείζηκν ηεο νδνχ Βεληδέινπ θαη ε πξνζζήθε ηεο θίλεζεο απφ ηελ νδφ Γήκεηξαο Έξγα αλ γεληθφηεξεο ζεκαζίαο ελέξγεηεο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ εθηφλσζε ηνπ θεληξηθνχ πξνβιήκαηνο, παξακέλεη ε νινθιήξσζε ηεο νδνχ Γεσξγηάδνπ θαη ηνπ πεξηθεξεηαθνχ δαθηπιίνπ θαζψο θαη ε θαηαζθεπή ρψξνπ ζηάζκεπζεο πιεζίνλ ηνπ θξνπξίνπ.

225 225

226 226

227 227

228 228

229 229

230 230