Το θεσµικό πλαίσιο για την προστασία της Λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων και ο φορέας διαχείρισης.

Transcript

1 ΕΜΠ - ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Το θεσµικό πλαίσιο για την προστασία της Λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων και ο φορέας διαχείρισης. Φερενίκη Βαταβάλη ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 1. Περιβαλλοντική πολιτική 1.1. Περιβάλλον και ανάπτυξη 1.2. Το οργανωτικό δίκτυο της περιβαλλοντικής πολιτικής 2. Η λίµνη Παµβώτιδα 2.1. Γενικά 2.2. Φυσικό περιβάλλον 2.3. Ανθρωπογενές περιβάλλον 2.4. Προβλήµατα και επιπτώσεις στο περιβάλλον από το οικονοµικό-κοινωνικό σύστηµα Προβλήµατα διαχείρισης περιβάλλοντος 3. Προστασία, διατήρηση, διαχείριση και αναβάθµιση της λίµνης Παµβώτιδας 3.1. Ο θεσµός των περιοχών οικοανάπτυξης 3.2. Στόχοι της Κ.Υ.Α.649/ Όροι και περιορισµοί 3.4. Σύγκριση µε τη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου 4. Λειτουργία και διαχείριση Λίµνης Παµβώτιδας 4.1. Ο θεσµός του φορέα διαχείρισης 4.2. ιάκριση αρµοδιοτήτων και πεδίο συνεργασίας φορέα διαχείρισης µε άλλους φορείς 5. Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία 2

3 Πρόλογος Εδώ και δύο δεκαετίες συστηµατοποιείται η προσπάθεια για ταυτόχρονη διαφύλαξη των στοιχείων του περιβάλλοντος και για οικονοµική ανάπτυξη. Η αρχή της αειφόρου ή βιώσιµης ανάπτυξης αναδεικνύεται σε κατευθυντήρια αρχή για το σχεδιασµό σε όλα τα επίπεδα. Η νέα αυτή προσέγγιση της σχέσης του ανθρώπου µε το περιβάλλον επεκτείνεται αναπόφευκτα στο σχεδιασµό του χώρου, διαµορφώνοντας νέα δεδοµένα για την αντιµετώπιση χωροταξικών ζητηµάτων. Η σηµασία των νοµικών θεσµών και της διοικητικής υποδοµής για την άσκηση οποιασδήποτε πολιτικής είναι αναµφισβήτητη. Προσλαµβάνει ιδιαίτερες διαστάσεις στην περίπτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής, λόγω του διατοµεακού της χαρακτήρα, σε αντίθεση µε το συνήθη τοµεακό χαρακτήρα των υπαρχουσών δοµών. Στην Ελλάδα µόλις τα τελευταία χρόνια επιδιώκεται ο ανασχεδιασµός των διοικητικών δοµών, ώστε να σχηµατιστεί το πλαίσιο άσκησης της περιβαλλοντικής πολιτικής. Είναι γεγονός ότι η υπάρχουσα εµπειρία δεν αρκεί για να αξιολογηθούν τα αποτελέσµατα της προσπάθειας αυτής, δεδοµένου ότι βρισκόµαστε σε αρκετά πρώιµο στάδιο. Ωστόσο, είναι κρίσιµο να εντοπιστούν από την αρχή κάποια ζητήµατα που ενδεχοµένως φέρουν σε σύγκρουση τις νέες µε τις προϋπάρχουσες δοµές, καθιστώντας τις πρώτες αναποτελεσµατικές. Αντικείµενο της εργασίας αυτής είναι η εξέταση των ζητηµάτων που ανακύπτουν µε την εισαγωγή νέων θεσµικών εργαλείων και τη συγκρότηση νέων φορέων που στοχεύουν στην προστασία και διαχείριση ευαίσθητων περιοχών, στα πλαίσια της εφαρµογής περιβαλλοντικής πολιτικής. Ως παράδειγµα προς µελέτη επιλέγεται η λίµνη Παµβώτιδα των Ιωαννίνων και οι πρόσφατες ρυθµίσεις στο καθεστώς προστασίας και στα µέσα διαχείρισής της. Πρόκειται για µία περιοχή µε µεγάλη οικολογική αξία που δέχεται σοβαρές πιέσεις από το ανθρωπογενές περιβάλλον. Με πρόσφατη απόφαση η λίµνη Παµβώτιδα χαρακτηρίζεται ως περιοχή οικοανάπτυξης και συστήνεται φορέας µε αντικείµενο τη διαχείρισή της. Κύριος στόχος της εργασίας αυτής είναι η µελέτη της σχέσης του νέου θεσµικού εργαλείου για την προστασία και ανάδειξη της λίµνης Παµβώτιδας µε το προϋπάρχον νοµικό πλαίσιο την οργάνωση του χώρου. Επίσης, επιδιώκεται να εντοπιστεί το πεδίο συνεργασίας και οι συγκρούσεις που δηµιουργούνται σχετικά µε τις αρµοδιότητες του φορέα διαχείρισης και των υπόλοιπων φορέων που σχετίζονται µε τη λίµνη. 3

4 1. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1. Ανάπτυξη και Περιβάλλον Στο θεµελιώδες ζήτηµα της σχέσης ανθρωπογενών συστηµάτων και οικοσυστηµάτων, η φιλοσοφία των νεώτερων χρόνων, ιδίως µετά το ιαφωτισµό, έχει απαντήσει µε την ιδέα της προόδου. Αρχικά η «πρόοδος» ταυτιζόταν µε την εξέλιξη του «πολιτισµού», δηλαδή την εξέλιξη όλων των υλικών και άυλων αγαθών του ανθρώπου. Σταδιακά η «πρόοδος» έχασε τον ολοκληρωµένο αυτό χαρακτήρα της και, υπό τη επίδραση υλιστικών θεωριών, συρρικνώθηκε καταλήγοντας στις µέρες µας να ταυτίζεται µε τη µονοδιάστατη οικονοµική ανάπτυξη. Μπροστά στις καταστροφές που προκάλεσε στο περιβάλλον η λεηλασία των πόρων του για χάρη της ανάπτυξης υπήρξε έντονη η αντίδραση της κοινής γνώµης µετά τη δεκαετία του 70. Η ευαισθησία της κοινής γνώµης είχε οξυνθεί κατά τις προηγούµενες δεκαετίες, κατά τις οποίες ο κόσµος έζησε την απειλή της πυρηνικής καταστροφής. Ο βιοµηχανικός πολιτισµός της ύσης είχε αποδειχθεί αδιάφορος µπροστά στην τεράστια φθορά του φυσικού περιβάλλοντός του: πολυάριθµα είδη εξοντώθηκαν, δάση εξαφανίστηκαν, θάλασσες, λίµνες και ποτάµια µολύνθηκαν. Η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης και η κινητοποίηση µερίδας επιστηµόνων αναζωογόνησε τον προβληµατισµό πάνω στο θέµα της σχέσης ανθρώπου και φύσης. Απότοκος του προβληµατισµού που δηµιουργήθηκε αποτελεί η αρχή της αειφόρου ανάπτυξης. Η συνεξέλιξη των ανθρωπογενών συστηµάτων και των οικοσυστηµάτων είναι εφικτή και εξαρτάται κυρίως από την εναρµόνιση δύο διαφορετικών χρονικών κλιµάκων αποφάσεων, αφού τα ανθρωπογενή συστήµατα έχουν βραχύτερο χρόνο χαλάρωσης από τα οικοσυστήµατα ( εκλερής 1996, 55). Η επίσηµη εισαγωγή της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης γίνεται µε έκθεση επιτροπής του ΟΗΕ το 1987 (έκθεση Brundland), στην οποία αναφέρεται ότι: «Αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να αδυνατίζει την ικανότητα των µελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές του» (Βασενχόβεν 1998, 411). Ορόσηµο στην προώθηση της αρχής της αειφόρου ανάπτυξης καθώς και στην εξέλιξη της δηµόσιας πολιτικής και του δικαίου του περιβάλλοντος αποτελεί η Παγκόσµια ιάσκεψη Κορυφής της Γης στο Ρίο της Βραζιλίας που πραγµατοποιήθηκε το Πριν από τη ιάσκεψη του Ρίο, το δίκαιο του περιβάλλοντος ήταν ένα σύνολο διατάξεων που αφορούσαν ειδικά θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος. Υπήρχε κατά συνέπεια η διάκριση µεταξύ οικονοµικού δικαίου ανάπτυξης και δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος, κάτι που επέτρεπε στην Πολιτεία να σχεδιάζει την αναπτυξιακή της πολιτικής µε καθαρά οικονοµικά κριτήρια, ενώ παράλληλα είχε υποχρέωση να µετριάζει τις καταστρεπτικές συνέπειες για το περιβάλλον. «Μετά τη ιάσκεψη του Ρίο, το δίκαιο του περιβάλλοντος συγχωνεύτηκε µε το δίκαιο της ανάπτυξης, µε αποτέλεσµα ο πυρήνας κάθε δηµόσιας πολιτικής να είναι περιβαλλοντικός» ( εκλερής 1996, 32). Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα θέµατα ανάπτυξης και χώρου, καθορίζεται ολοένα και περισσότερο από το στόχο της αειφόρου ανάπτυξης. Ο στόχος αυτός υιοθετήθηκε το 1993 µε το 5 ο Πρόγραµµα για το Περιβάλλον της Ε.Ε., που έφερε τον τίτλο «Προς την Αειφορικότητα». Αναπόφευκτο ήταν να αναθεωρηθεί από τα κράτη-µέλη της Ε.Ε., συµπεριλαµβανοµένου και της Ελλάδας, ο τρόπος αντιµετώπισης των ζητηµάτων του χώρου, δεδοµένου ότι είναι άρρηκτα συνδεδεµένα µε το περιβάλλον. Στο εξής η σχεδίαση, η ρύθµιση και η επιτήρηση της ισορροπίας µεταξύ ανθρωπογενών 4

5 συστηµάτων και οικοσυστηµάτων είναι κατ αρχήν ευθύνη του κράτους και τελεί υπό την εγγύησή του ( εκλερής 1996, 67). Νέα θεσµικά εργαλεία δηµιουργήθηκαν και νέοι κρατικοί φορείς ανέλαβαν δράση σε ζητήµατα ρύθµισης και του ελέγχου του χώρου προκειµένου να δοθεί ώθηση στις αρχές της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης Το οργανωτικό δίκτυο της περιβαλλοντικής πολιτικής Η σηµασία της διοικητικής υποδοµής για την άσκηση οποιασδήποτε πολιτικής είναι αναµφισβήτητη. Προσλαµβάνει ιδιαίτερες διαστάσεις στην περίπτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής, λόγω του οριζόντιου διατοµεακού της χαρακτήρα, σε αντίθεση µε το συνήθη τοµεακό χαρακτήρα των υπαρχουσών δοµών. Ο διατοµεακός χαρακτήρας της περιβαλλοντικής πολιτικής δίνει ιδιαίτερη έµφαση στην ανάγκη συντονισµού και ολοκλήρωσης, τη συνεργασία µεταξύ επιµέρους φορέων και τελικά την επεξεργασία συµβατών πολιτικών. Η πολιτική του περιβάλλοντος προϋποθέτει συνδυασµένη παρέµβαση σε πολλούς και ποικίλους τοµείς δραστηριότητας που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι δραστηριότητες αυτές όµως ρυθµίζονται από προϋπάρχουσες δοµές που έχουν την ιδιαίτερη οπτική τους. Ο συντονισµός επιχειρεί το συµβιβασµό αυτών των διαφορετικών οπτικών αλλά και των επιµέρους στόχων και συµφερόντων που εκφράζουν. «εν πρόκειται για µία απλά τεχνική διαδικασία, αλλά ενέχει το στοιχείο της πολιτικής επιλογής προτεραιοτήτων» (Σπανού 1998, 169). Προσπάθεια για να αντιµετωπιστεί αυτό στην πράξη εκφράζεται µε τη δηµιουργία συµβουλίων και επιτροπών που αποτελούν µορφή οριζόντιου συντονισµού, µε την ύπαρξη εξειδικευµένων φορέων οι οποίοι επιχειρούν το διεπιστηµονικό συντονισµό δηµόσιων υπηρεσιών, φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης, µη κυβερνητικών οργανώσεων και λοιπών φορέων ή µε τη συγκέντρωση αρµοδιοτήτων σχετικών µε επιµέρους αλληλεξαρτώµενους τοµείς σε ένα φορέα (π.χ. στην Ελλάδα το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε.). Καθεµιά από τις επιλογές αυτές έχει πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα, καθώς και διαφορετικού βαθµού ικανότητα ολοκλήρωσης. 5

6 2. Η ΛΙΜΝΗ ΠΑΜΒΩΤΙ Α 2.1. Γενικά Η λίµνη Παµβώτιδα ή λίµνη των Ιωαννίνων κατέχει κεντροβαρική θέση στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, το οποίο βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Ηπείρου. Το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων περιβάλλεται από το όρος Μιτσικέλι στα βόρεια και από σειρά λόφων στα νότια και δυτικά. Στο βορειοδυτικό τµήµα της λίµνης υπάρχει το Νησί των Ιωαννίνων, µε µικρό οικισµό. Η λίµνη, µε µήκος 7,5χλµ. και πλάτος 1-4,2 χλµ. περίπου, καταλαµβάνει 22χλµ 2 της λεκάνης απορροής του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Σχηµατίστηκε από τη συγκέντρωση νερού, δεν έχει επιφανειακή διέξοδο, ενώ τροφοδοτείται κυρίως από πηγές του όρους Μιτσικέλι. Η στάθµη της λίµνης κυµαίνεται µεταξύ 470,70µ. και 468,80µ. από τη θάλασσα. Το µέγιστο βάθος της είναι 9,60µ., ενώ το µέσο βάθος είναι 5,00µ. υτικά αποστραγγίζεται από τον ποταµό Άραχθο, νότια από τον ποταµό Λούρο, δυτικά και βόρεια από τον ποταµό Άραχθο. Σχ1. Αεροφωτογραφία της λίµνης Παµβώτιδας Η ζωή της πόλης των Ιωαννίνων και των γύρω περιοχών είναι στενά συνδεδεµένη µε την ύπαρξη της λίµνης Παµβώτιδας, καθώς πάντα η λίµνη λειτούργησε ως παραγωγικός πόλος έλξης για την ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και ως πηγή έµπνευσης και δηµιουργίας Φυσικό περιβάλλον Τα φυσικά οικοσυστήµατα της περιοχής περιλαµβάνουν χερσαία οικοσυστήµατα και υδρόβια λιµναία παρόχθια οικοσυστήµατα. Στα χερσαία οικοσυστήµατα ανήκουν τα δασικά οικοσυστήµατα, τα οικοσυστήµατα χαµηλών και 6

7 υψηλών θαµνώνων και τα οικοσυστήµατα µικτών αείφυλλων σκληρόφυλλων φυλλοβόλων θαµνώνων. Η βλάστηση της περιοχής µελέτης χαρακτηρίζεται από µεγάλη ποικιλότητα σε τύπους φυσικών οικοτόπων του Παραρτήµατος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ., οι οποίοι εντάσσονται σε επιµέρους ενότητες βλάστησης. Η παραλίµνια βλάστηση, οι λιβαδικές εκτάσεις, οι θαµνώνες, τα ρηχά νερά, η αγρο-οικιστική ζώνη αποτελούν σηµαντικούς βιοτόπους αποτελούν σηµαντικούς τύπους βιοτόπων για τη διατήρηση ορισµένων ειδών. Σχ.2 Πανοραµική άποψη της λίµνης Παµβώτιδας. Στο βάθος διακρίνεται η πόλη των Ιωαννίνων. Μεγάλος είναι επίσης ο πλούτος της πανίδας της περιοχής. Συγκεκριµένα η περιοχή φιλοξενεί µεγάλο αριθµό σπονδυλόζωων, έχοντας ιδιαίτερη σηµασία για τα αµφίβια και τα ερπετά. Επίσης στην περιοχή υπάρχουν αρκετά ασπόνδυλα. Στην Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη µε τίτλο «Μελέτη Ανάδειξης Ανάπλασης και Προστασίας της Λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων και των Περιµετρικών αυτής Περιοχών» επισηµαίνεται η σηµασία της περιοχής για την προστασία πρώτα των ερπετών, έπειτα των αµφίβιων και τέλος των θηλαστικών Ο υγρότοπος της λίµνης Παµβώτιδας διαθέτει αρκετά αξιόλογη ορνιθοπανίδα. Στην αναθεώρηση των Σηµαντικών Περιοχών για τα πουλιά της Ελλάδας, που ολοκληρώθηκε το 1999 από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και το BirdLife International συµπεριλαµβάνεται τόσο η λίµνη Παµβώτιδα, όσο και η πόλη των Ιωαννίνων. Με βάση δε, πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου, αναγνωρίζεται ότι οι Σηµαντικές Περιοχές για τα Πουλιά θα πρέπει να χαρακτηριστούν ως «Περιοχές Ειδικής Προστασίας», βάση της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ (Μπουρδάκης, Ο υγρότοπος της λίµνης Παµβώτιδας αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα, που προκύπτουν από την απουσία πλαισίου για τη διαχείριση και προστασία του. Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι η διόγκωση προβληµάτων, όπως η επέκταση της υπερυδατικής βλάστησης σε βάρος των ελεύθερων επιφανειών νερού, οι συνεχείς προσχώσεις σε βάρος του υγροτόπου, το εντεινόµενο πρόβληµα του ευτροφισµού, καθώς και η έλλειψη υδρολογικής διαχείρισης. Η σηµερινή κατάσταση αποτελεί προϊόν διαρκούς υποβάθµισης, που προέκυψε από την απουσία ουσιαστικής περιβαλλοντικής διαχείρισης, και δεν αντιπροσωπεύει το πραγµατικό δυναµικό της λίµνης. Η λίµνη των Ιωαννίνων είναι µία από τις προτεινόµενες προς ένταξη στο δίκτυο Natura 2000 περιοχές. Το δίκτυο Natura 2000 πρόκειται να αποτελέσει ένα δίκτυο ειδικών ζωνών διατήρησης, µε σκοπό να διατηρήσει ή να επαναφέρει σε ένα ευνοϊκό καθεστώς προστασίας τους οικοτόπους και τα είδη της πανίδας και χλωρίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος. Η ίδρυση του δικτύου Natura 2000 προβλέπεται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, γνωστή και ως «Οδηγία για τους οικοτόπους» (Ε.Κ.Β.Υ., 7

8 2.3. Ανθρωπογενές περιβάλλον Από διοικητική άποψη η περιοχή γύρω από τη λίµνη Παµβώτιδα ανήκει στους ήµους Ιωαννιτών, Ανατολής, Περάµατος, Πασαρώνας, Μπιζανίου, Παµβώτιδας όπως αυτοί διαµορφώθηκαν µε το «Πρόγραµµα Ι. Καποδίστρια». Η περιοχή περιλαµβάνει 49 δηµοτικά διαµερίσµατα, 6 συνοικισµούς και την Κοινότητα Νήσου Ιωαννίνων. Σχ.3. ιοικητικά όρια ήµων Η περιοχή περιλαµβάνει σηµαντικούς οικισµούς, µε εξέχουσα την πόλη των Ιωαννίνων και πληθυσµό , σύµφωνα µε την απογραφή της ΕΣΥΕ του Εκτός από τα Ιωάννινα, διακρίνονται οι οικισµοί του Περάµατος, της Ανατολής και της Κατσικάς. Ο συνολικός πληθυσµός της περιοχής ανέρχεται σύµφωνα µε την ίδια απογραφή στους ανθρώπους. Ως προς τις οικονοµικές δραστηριότητες που λαµβάνουν χώρα στην εν λόγω περιοχή, ο πρωτογενής τοµέας αποτελεί τη βασική συνιστώσα της οικονοµίας και συνιστά τη βασική πηγή πρώτων υλών για τις µεταποιητικές µονάδες του. Αν και το επίπεδο ανάπτυξής του είναι σχετικά ικανοποιητικό, παρατηρούνται σοβαρά προβλήµατα, όπως η πληθυσµιακή αποδυνάµωση των αγροτικών περιοχών, η ελλιπής αγροτική υποδοµή και η ύπαρξη εγκαταλελειµµένων καλλιεργήσιµων εδαφών. Η ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την αύξηση των αρδευόµενων εκτάσεων, την εφαρµογή σύγχρονων καλλιεργητικών µεθόδων και την εκµηχάνιση της παραγωγής. Η κτηνοτροφία αντιµετωπίζει προβλήµατα επάρκειας πρώτων υλών, ενώ περιβαλλοντικά προβλήµατα δηµιουργούνται από τη συγκέντρωση πολλών µονάδων στην περιοχή. Τόσο η γεωργία, όσο και η κτηνοτροφία απασχολούν µεγάλο µέρος του πληθυσµού και παρουσιάζουν σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης, που εξαρτώνται από τον καλύτερο προγραµµατισµό της αξιοποίησης των υφιστάµενων πόρων. Η µεταποιητική δραστηριότητα της περιοχής εµφανίζεται υποβαθµισµένη και χαρακτηρίζεται από συγκέντρωση σε παραδοσιακούς κλάδους και µικρή αποδοτικότητα. Οι προοπτικές ανάπτυξης του δευτερογενούς τοµέα στηρίζονται µεταξύ άλλων στον εκσυγχρονισµό και την επέκταση των µεταποιητικών µονάδων που αξιοποιούν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, στην αναβάθµιση των 8

9 παραδοσιακών µονάδων και στην αναδιοργάνωση των κλάδων εκείνων, στους οποίους η περιοχή διαθέτει παράδοση υψηλής εξειδίκευσης. Το χαµηλό επίπεδο του τριτογενούς τοµέα αποδίδεται στην ανεπάρκεια υποδοµών της περιοχής. Στην πόλη των Ιωαννίνων ο τριτογενής τοµέας εµφανίζεται ιδιαίτερα δυναµικός, µε έµφαση στους κλάδους του εµπορίου και των υπηρεσιών. Γενικά η παροχή υπηρεσιών θεωρείται ικανοποιητική, χωρίς να υπολείπεται από την αντίστοιχη των µεγάλων αστικών κέντρων. Ο κλάδος του τουρισµού θεωρείται από τους σηµαντικότερους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και έχει σαφή περιθώρια ανάπτυξης, δεδοµένου ότι η περιοχή διαθέτει τουριστικούς πόρους, που µπορούν να καλύψουν τη ζήτηση σηµαντικού µέρους των τουριστικών αναγκών. Σχ3. Το Κάστρο των Ιωαννίνων. Στην περιοχή βρίσκεται επίσης το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων και Σχολές του ΤΕΙ Ηπείρου, που αποτελούν µία εξαιρετικά δραστήρια κοινότητα. Οι αθλητικές υποδοµές που υπάρχουν στην περιοχή φιλοξενούν τακτικά αθλητικά γεγονότα εθνικής εµβέλειας. Επίσης στην πόλη των Ιωαννίνων υπάρχει αεροδρόµιο, ενώ η ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού και της Ιονίου Οδού, καθώς και της σιδηροδροµικής σύνδεσης της Ηπείρου, θα καταστήσουν τα Γιάννενα ένα από τα σηµαντικότερα κέντρα της Βορείου Ελλάδας, πύλη της χώρας προς την Αλβανία και την Ιταλία. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η περιοχή είναι ένα δυναµικό κέντρο, µε µεγάλο πληθυσµό και σαφείς τάσεις ανάπτυξης, που ωστόσο απαιτούν περαιτέρω προγραµµατισµό. Το ζήτηµα που αναδεικνύεται είναι πώς θα επιτευχθεί η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος µε ταυτόχρονη ανάπτυξη των οικονοµικών δραστηριοτήτων της περιοχής, στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης, δεδοµένου µάλιστα ότι πολλές από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες έρχονται σε σύγκρουση µε τους όρους περιβαλλοντικής προστασίας Προβλήµατα και επιπτώσεις στο περιβάλλον από το οικονοµικόκοινωνικό σύστηµα Παρακάτω παρατίθενται πληροφορίες σχετικά µε τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που έρχονται σε σύγκρουση µε την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της λίµνης Παµβώτιδας και που απαιτούν άµεση διαχείριση και σχεδιασµό, καθώς και εφαρµογή περιορισµών. 9

10 Άρδευση Το σύνολο των αρδευόµενων εκτάσεων στην περιφέρεια της λίµνης ανέρχεται σε στρέµµατα, ενώ η εξυπηρετούµενη έκταση από τα εγγειοβελτιωτικά έργα ανέρχεται σε στρέµµατα περίπου. Κατά τη διάρκεια της αρδευτικής περιόδου µεταβάλλεται η στάθµη της λίµνης, µε αποτέλεσµα τη µείωση των εκτάσεων µε ρηχά νερά και τις επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στην πανίδα που τρέφεται ή αναπαράγεται σε αυτή τη ζώνη Αλιεία Η λίµνη αλιεύεται από το Συνεταιρισµό Αλιέων, µε ξύλινες βενζινοκίνητες βάρκες. Τα αλιευτικά εργαλεία που χρησιµοποιούνται είναι δίχτυα, γρύποι και βολκοί. Η απουσία σχεδίου αλιευτικής διαχείρισης και στόχων αειφορικής ανάπτυξης του κλάδου έχει ως αποτέλεσµα να απειλούνται µε εξαφάνιση αυτόχθονα είδη, όπως η καραβίδα, θέτοντας σε κίνδυνο την ισορροπία του οικοσυστήµατος της λίµνης. Εµπλουτισµός µε ξενικά είδη Η λίµνη Παµβώτιδα ήδη από το 1929 έχει υπάρξει αντικείµενο πειραµατισµού µε την εισαγωγή διαφόρων ξένων προς το οικοσύστηµά της ειδών, λόγω του εµπορικού ενδιαφέροντος που αυτά είχαν. Πολύ πρόσφατα έχει εισαχθεί στη λίµνη ένα είδος χορτοφάγου κυπρίνου για την αντιµετώπιση της υπερβολικής ανάπτυξης της υδρόβιας βλάστησης µε άγνωστες σε µεγάλο βαθµό επιπτώσεις στο τροφικό πλέγµα και την ισορροπία του συστήµατος. Συχνά η εισαγωγή ξενικών ειδών µε ανταγωνιστική τροφική και αναπαραγωγική συµπεριφορά µε τα αυτόχθονα είδη, όπως επίσης και ο κίνδυνος εισαγωγής παρασίτων τα οποία το υδάτινο οικοσύστηµα δεν είναι σε θέση να αντιµετωπίσει δηµιουργούν σοβαρά προβλήµατα στο οικοσύστηµα. Για τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων της λίµνης και την αποκατάσταση των φυσικών λειτουργιών της απαιτούνται συντονισµένες ενέργειες και κοινές δράσεις τοπικών φορέων και εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυµάτων της χώρας. Κοπή και καύση καλαµώνων Η υπερβολική ανάπτυξη των καλαµώνων σαν αποτέλεσµα της τροφικής κατάστασης της λίµνης συντείνει στη διαδικασία πρόσχωσης της λίµνης, µειώνει συνεχώς την έκταση µε ανοιχτά και ρηχά νερά και µειώνει την ποικιλότητα των ενδιαιτηµάτων. Κατά καιρούς γίνονται διάφορες αποσπασµατικές προσπάθειες περιορισµού της έκτασης του καλαµώνα, είτε µε την εισαγωγή του χορτοφάγου κυπρίνου, είτε µε την περιοδική κοπή ή καύση του. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη ενός ολοκληρωµένου σχεδίου διαχείρισης του καλαµώνα µε το οποίο να διερευνώνται τα αίτια που προκαλούν την ανάπτυξή του, ο τόπος και ο χρόνος κοπής τους, η χρησιµοποίηση της παραγόµενης βιοµάζας και οι στόχοι αποκατάστασης της παρόχθιας υδρόβιας βλάστησης. ιάθεση υγρών αποβλήτων Η απόρριψη αστικών λυµάτων αρκετών οικισµών στη λίµνη, οι παράνοµες διαθέσεις βιοµηχανικών αποβλήτων και η κατάληξη των οµβρίων στη λίµνη αποτελούν τη σηµερινή πραγµατικότητα, µε άµεσο αποτέλεσµα τη διατήρηση και ενίσχυση του φαινοµένου του ευτροφισµού και της χηµικής και µικροβιολογικής ρύπανσης. 10

11 Αναψυχή και αθλητικές δραστηριότητες Στην περιοχή της Λιµνοπούλας, µεταξύ Ιωαννίνων και Περάµατος, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ναυταθλητικού Οµίλου. Στα αθλήµατα που διεξάγονται συµπεριλαµβάνονται η κωπηλασία, η κολύµβηση και το canoe-kayak. Οι δραστηριότητες στη λίµνη διεξάγονται στην περιοχή από το Κάστρο των Ιωαννίνων έως τη Λιµνοπούλα. Στο χώρο αυτό είναι εγκατεστηµένοι µόνιµα οι πύργοι παρακολούθησης και οι διάδροµοι κωπηλασίας. Ο Όµιλος Θαλάσσιου Σκι δραστηριοποιείται στα αθλήµατα του θαλάσσιου σκι, της κολύµβησης και του πόλο, καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, εκτός των χειµερινών µηνών. Οι αγώνες διεξάγονται στη λίµνη. Η επιλογή του χώρου, του χρόνου και της έντασης των δραστηριοτήτων τόσο του Ναυταθλητικού Οµίλου, όσο και του Οµίλου Θαλάσσίου Σκι πρέπει να είναι συµβατά µε τις άλλες χρήσεις της λίµνης και τους όρους προστασίας. Βόσκηση Ο παραλίµνιος χώρος περιφερειακά του καλαµώνα χρησιµοποιείται για βοσκή. Τα ζώα που βόσκουν υπολογίζονται σε 100 αγελάδες και µερικές εκατοντάδες πρόβατα. Η βόσκηση είναι µία δραστηριότητα, που σήµερα δεν ελέγχεται, παρόλα αυτά µπορεί να φανεί ευνοϊκή για τη διαχείριση του καλαµώνα. Σηµαντική είναι η επιλογή των περιοχών βόσκησης ανά περιοχή και είδος των ζώων. Άλλες δραστηριότητες και έργα υποδοµής Η λίµνη περιφερειακά της δέχεται πιέσεις την επέκταση δραστηριοτήτων προς τη λίµνη, τόσο από ιδιώτες, όσο και από την τοπική αυτοδιοίκηση. Οι πιέσεις αυτές µεταφράζονται συνήθως σε έργα υποδοµής, γεωργικές δραστηριότητες, βόσκηση, οικιστική ανάπτυξη, καθώς και σε επέκταση εγκαταστάσεων αναψυχής, µε ανυπολόγιστες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα αλλοίωση στα φυσικά χαρακτηριστικά της λίµνης Προβλήµατα διαχείρισης περιβάλλοντος Παρακάτω συνοψίζονται τα σηµαντικότερα αίτια που προκαλούν προβλήµατα στη διαχείριση του οικοτόπου της λίµνης Παµβώτιδας όπως αυτά επισηµάνθηκαν στη «Μελέτη Ανάδειξης Ανάπλασης και Προστασίας της Λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων και των Περιµετρικών αυτής Περιοχών» (Λουκάτος & Λαγουδάκη 2001, 3-252). Τα αίτια αυτά είναι: Η έλλειψη έως πρόσφατα, καθορισµού των ορίων της όχθης της λίµνης, καθώς κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν από τον αναπτυξιακό νόµο 2344/40 «περί αιγιαλού και παραλίας», ο οποίος δεν περιλάµβανε λίµνες. Μετά από σχετικές διατάξεις που εξέδωσε το Υπουργείο οικονοµικών επιβάλλεται και ο καθορισµός του αιγιαλού για τις λίµνες. Η απουσία εξειδικευµένης γνώσης σε θέµατα επιστήµης και τεχνολογίας από τα στελέχη διοίκησης των φορέων µε αρµοδιότητες στην ευρύτερη περιοχή της λίµνης. Ο µη επαρκής συντονισµός υπηρεσιών τοπικών φορέων, εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και παραγωγικών τάξεων καθώς και όλων των ανωτέρω µε την κεντρική διοίκηση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πλήθος µελετών µε παραπλήσιο αντικείµενο έχουν εκπονηθεί από διαφορετικούς φορείς 11

12 Η έλλειψη διακριτού ρόλου και αρµοδιοτήτων µεταξύ των ενδιαφερόµενων φορέων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η εµπλοκή του Γενικού Οργανισµού Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ), του Συνεταιρισµού Αλιέων και της ηµοτικής Επιχείρησης Λίµνης Ιωαννίνων ( ΕΛΙ) σε ζητήµατα που σχετίζονται µε δραστηριότητες στη λίµνη. Η ανεπαρκής ευαισθητοποίηση και ενηµέρωση της τοπικής κοινωνίας σε θέµατα προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και η έλλειψη εξειδικευµένων γνώσεων των τοπικών περιβαλλοντικών συλλόγων. 12

13 3. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΙΑΤΗΡΗΣΗ, ΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΜΒΩΤΙ ΑΣ 3.1. Ο θεσµός των περιοχών οικοανάπτυξης Η ένταξη της περιοχής της λίµνης Παµβώτιδας σε καθεστώς προστασίας µε την Κ.Υ.Α.649/03 βασίστηκε στο Ν.1650/86 «Για την προστασία του περιβάλλοντος». Παρακάτω γίνεται σύντοµη παρουσίαση και σχολιασµός ορισµένων από τα άρθρα του Ν.1650/86 που ελήφθησαν υπόψη για το χαρακτηρισµό της λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων ως περιοχή οικοανάπτυξης. Σκοπός του νόµου είναι η θέσπιση θεµελιωδών κανόνων και η καθιέρωση κριτηρίων και µηχανισµών για την προστασία του περιβάλλοντος έτσι ώστε ο άνθρωπος ως άτοµο και ως µέλος του κοινωνικού συνόλου, να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον, µέσα στο οποίο να προστατεύεται η υγεία του και να ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητας του. Η προστασία του περιβάλλοντος, θεµελιώδες και αναπόσπαστο µέρος της πολιτιστικής και αναπτυξιακής διαδικασίας και πολιτικής, υλοποιείται κύρια µέσα από το δηµοκρατικό προγραµµατισµό. Το άρθρο 18 του εν λόγω νόµου, µε θέµα «αντικείµενα προστασία και διατήρησης», ορίζει ότι: Η φύση και το τοπίο προστατεύονται και διατηρούνται, ώστε να διασφαλίζονται οι φυσικές διεργασίες, η αποδοτικότητα των φυσικών πόρων, η ισορροπία και η εξέλιξη των οικοσυστηµάτων καθώς και η ποικιλοµορφία, η ιδιαιτερότητα και η µοναδικότητα τους. Χερσαίες, υδάτινες ή µικτού χαρακτήρα περιοχές, µεµονωµένα στοιχεία ή σύνολα της φύσης και του τοπίου, µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενα προστασίας και διατήρησης λόγω της οικολογικής, γεωµορφολογικής, βιολογικής, επιστηµονικής ή αισθητικής σηµασίας τους. Οι περιοχές, τα στοιχεία ή τα σύνολα της προηγούµενης παραγράφου µπορούν να χαρακτηρίζονται, σύµφωνα µε τα κριτήρια του άρθρού 19, ως: - Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης - Περιοχές προστασίας της φύσης - Εθνικά πάρκα - Προστατευόµενοι φυσικοί σχηµατισµοί, προστατευόµενα τοπία και στοιχεία του τοπίου - Περιοχές οικοανάπτυξης Αν για την προστασία και διατήρηση των περιοχών, των στοιχείων ή των συνόλων που αναφέρονται παραπάνω, επιβάλλεται παράλληλα η εφαρµογή ορισµένων µέτρων σε γειτονικές εκτάσεις, οι παραπάνω περιοχές, τα στοιχεία ή τα σύνολα αποτελούν τµήµα µίας ευρύτερης περιοχής στην οποία τα αναγκαία µέτρα προστασίας κλιµακώνονται. Τα αντικείµενα προστασίας και διατήρησης µε τις τυχόν ζώνες τους διέπονται από κανονισµούς λειτουργίας ή κανονισµούς λειτουργίας και διαχείρισης ή ειδικά σχέδια ανάπτυξης και διαχείρισης, όπου εξειδικεύονται τα αναγκαία µέτρα προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας και οι όροι και οι περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων. Σύµφωνα µε τα κριτήρια χαρακτηρισµού και τις αρχές προστασίας, που αναφέρονται στο άρθρο 19 του ίδίου νόµου, ως περιοχές οικοανάπτυξης χαρακτηρίζονται εκτεταµένες περιοχές που µπορούν να περιλαµβάνουν χωριά ή οικισµούς, εφόσον παρουσιάζουν ιδιαίτερη αξία και ενδιαφέρον λόγω της ποιότητας των φυσικών και πολιτιστικών τους χαρακτηριστικών και παράλληλα προσφέρουν 13

14 σηµαντικές δυνατότητες για ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρµονίζονται µε την προστασία της φύσης και του τοπίου. Στις περιοχές αυτές επιδιώκεται: Α. Η προστασία και η βελτίωση των ιδιαίτερων φυσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών τους. Β. Η ενίσχυση των παραδοσιακών ασχολιών και δραστηριοτήτων που µπορεί να επιτευχθεί και µε την ανανέωση και τον εκσυγχρονισµό των µεθόδων και των συνθηκών της τοπικής οικονοµίας. Στις περιοχές οικοανάπτυξης µπορούν να ασκούνται µικρής κλίµακας παραγωγικές δραστηριότητες, οι οποίες προσαρµόζονται στο φυσικό περιβάλλον και στην τοπική αρχιτεκτονική. Ιδιαίτερα ενθαρρύνεται η ανάπτυξη του αγροτουρισµού µε χρησιµοποίηση αγροτικών κατοικιών, ξενώνων, κάµπινγκ και άλλων κατασκευών. Βιοµηχανικές δραστηριότητες είναι δυνατό να επιτρέπονται εφ όσον ευνοούν την οικονοµική αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών και δεν προκαλούν υποβάθµιση του περιβάλλοντος ασυµβίβαστη µε το χαρακτήρα των περιοχών αυτών. Γ. Η εκπαίδευση και η µύηση του κοινού στους τρόπους και στις µεθόδους αρµονικής συνύπαρξης ανθρώπινων δραστηριοτήτων και φυσικών διεργασιών.. Η ανάπαυση και η αναψυχή του κοινού. Οι παραπάνω σκοποί πραγµατοποιούνται µε βάση ειδικά σχέδια ανάπτυξης και διαχείρισης. Οι περιοχές οικοανάπτυξης είναι δυνατόν να περιλαµβάνουν περιοχές των παραγράφων 1 και 2, δηλαδή περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης. Σύµφωνα µε το θεσµό των περιοχών οικοανάπτυξης η προστασία περιοχών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον λόγω της ποιότητας των φυσικών τους χαρακτηριστικών, προϋποθέτει όχι µόνο την εξαίρεση τµηµάτων του φυσικού χώρου από την άσκηση ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, αλλά και την ενσωµάτωση της πολιτικής της προστασίας στο συνολικό αναπτυξιακό και χωροταξικό σχεδιασµό. Οι περιοχές οικοανάπτυξης, ως θεσµός προστασίας της φύσης, συγκρινόµενος µε εκείνο των εθνικών πάρκων, αποτελεί ένα θεσµό πιο ελαστικό και ευέλικτο, ο οποίος επιτρέπει τη συνύπαρξη των οικονοµικών δραστηριοτήτων µε τη φύση και την αναγκαιότητα για διατήρηση των βιολογικών διεργασιών. Περιεχόµενο της προστασίας είναι η χωροθέτηση και ο σχεδιασµός των τοπικών παραγωγικών δραστηριοτήτων κατά τέτοιο τρόπο που να µη θίγεται η φυσική και πολιτιστική ταυτότητα της συγκεκριµένης περιοχής. Η ειδοποιός διαφορά µεταξύ της περιοχής οικοανάπτυξης και του εθνικού πάρκου είναι ότι η πρώτη δεν προϋποθέτει τον αποκλεισµό του ανθρώπου από το φυσικό χώρο, αλλά αποδέχεται της εξέλιξη του ανθρώπου και της φύσης κατά τρόπο συνολικό: η προστασία του φυσικού χώρου συνιστά τον κύριο παράγοντα αρµονικής και ισόρροπης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Παρόλα αυτά, τα εθνικά πάρκα δεν έχουν ως µοναδικό στόχο τη διατήρηση της φυσικής κληρονοµιάς, δεδοµένου ότι στηρίζουν την οικονοµική ανάπτυξη, επιτρέποντας τις παραδοσιακές δραστηριότητες. Η διαφορά µεταξύ των δύο θεσµών προστασίας της φύσης έγκειται στο ότι η προστασία της οικολογικής ισορροπίας αποτελεί πρωταρχικό στόχο του εθνικού πάρκου, υπέρτερου της ανάπτυξης, ενώ στην περιοχή οικοανάπτυξης αναζητείται η συµβατότητα του ενός µε το άλλο. Με το θεσµό των περιοχών οικοανάπτυξης, γίνεται µία σοβαρή προσπάθεια για συνύπαρξη ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος, λαµβάνοντας υπόψη ότι η αναπτυξιακή πρόοδος είναι η κύρια αιτία υποβάθµισης του φυσικού περιβάλλοντος. Όµως ο άνθρωπος και οι δραστηριότητες του είναι µία πραγµατικότητα, η οποία δεν µπορεί να αγνοηθεί. Η περιοχή οικοανάπτυξης στο 14

15 µέτρο που αναζητά την αρµονία ανάµεσα στον αναπτυξιακό σχεδιασµό και τη διατήρηση των ιδιαίτερων και ευαίσθητων οικολογικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών του χώρου αποτελεί φιλόδοξο και αξιόλογο θεσµό. Το ερώτηµα όµως παραµένει κρίσιµο: πόση βαρύτητα έχει η προστασία σε σχέση µε την οικονοµική ανάπτυξη; Για την επίτευξη των στόχων που τίθενται για τις περιοχές οικοανάπτυξης, ο Ν1650/1986 δεν θέτει κάποιους υποχρεωτικούς κανόνες συµπεριφοράς. Περιορίζεται να καθορίσει την πολιτική της παρεµβατικής δράσης του κράτους στις περιοχές οικοανάπτυξης και παραπέµπει την πραγµατοποίηση της προστασίας στην εκτελεστική εξουσία. Να επισηµανθεί, ότι οι ασάφεια που χαρακτηρίζει τη διατύπωση σε σχέση µε τις επιτρεπόµενες χρήσεις («...µικρής κλίµακας παραγωγικές δραστηριότητες,...ενθαρρύνεται... είναι δυνατόν να επιτρέπονται...») αναµένεται να καλυφθεί µε τους εκδιδόµενους κατά το άρθρο 18 παρ.5 κανονισµούς λειτουργίας ή κανονισµούς λειτουργίας και διαχείρισης ή ειδικά σχέδια ανάπτυξης και διαχείρισης, όπου εξειδικεύονται τα αναγκαία µέτρα προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας και οι όροι και οι περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων. Κατά συνέπεια, ο χαρακτηρισµός µίας περιοχής ως περιοχή οικοανάπτυξης, δεν συνεπάγεται αυτοµάτως τον καθορισµό συγκεκριµένων περιορισµών. Έτσι τίθεται το ερώτηµα «ποιο είναι το πλαίσιο ρύθµισης των θεµάτων, εντός του οποίου η διοίκηση συγκεκριµενοποιεί τους κανόνες συµπεριφοράς των προσώπων, οργανώνοντας τις οικονοµικές δραστηριότητες µε βάση τα ειδικά σχέδια ανάπτυξης και διαχείρισης και αφού έχει κρίνει, σε κάθε περίπτωση, αν θα προάγεται η πολιτιστική ή φυσική αξία της προστατευόµενης περιοχής και αν αυτή η περιοχή θα εξυπηρετεί κατά πρώτο λόγο την ανάγκη αναψυχής και εκπαίδευσης του κοινού ή την επιστηµονική έρευνα ή την οικονοµική ανάπτυξη» (Λαζαρέτος 1995, 121). Επίσης ο Λαζαρέτος επισηµαίνει σε σχέση µε τους υγροτόπους, ότι λόγω ακριβώς των ιδιαίτερων και σηµαντικών οικολογικών χαρακτηριστικών τους, οι πράξεις χαρακτηρισµού υγροτόπων ως περιοχές οικοανάπτυξης πρέπει να θεσπίζουν κανόνες δικαίου, οι οποίοι θεραπεύουν κυρίως το δηµόσιο συµφέρον προστασίας της φύσης και ρυθµίζουν την άσκηση των οικονοµικών ασχολιών και δραστηριοτήτων µε τρόπο που να µην απειλούνται µε µείωση των πληθυσµών ή µε οριστική εξαφάνιση τα πτηνά και ιδιαίτερα τα υδρόβια. Οι κανόνες της προστασίας πρέπει να ρυθµίζουν την άσκηση ήπιων αγροοικονοµικών δραστηριοτήτων και να απαγορεύουν την εγκατάσταση επιβαρυντικών για το περιβάλλον παραγωγικών µονάδων, την επέκταση του αστικού ιστού και την εγκατάσταση τουριστικών µονάδων, καθώς και εξοπλισµών που θα προκαλέσουν µεγάλες πληθυσµιακές συγκεντρώσεις. Οι περιοχές οικοανάπτυξης, όπως περιγράφηκαν παραπάνω θα µπορούσε να υποστηριχτεί ότι αποτελούν µορφή χωροταξικού σχεδιασµού. Πράγµατι, εάν η περιοχή οικοανάπτυξης εκληφθεί ως στρατηγική ικανοποίησης αναγκών, αποβλέπει στην προστασία του περιβάλλοντος ως ανάγκη αισθητική, οικολογική, παιδαγωγική, πολιτιστική, αλλά και οικονοµική. Ο προσδιορισµός της βιογεωγραφικής ενότητας της προστατευόµενης περιοχής και το περιεχόµενο των κανόνων λειτουργίας της αντανακλούν την αντίληψη της πολιτείας για το πώς κατανέµονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες και οι φυσικοί πόροι σε µία δεδοµένη περιοχή. Η ίδρυση, λοιπόν, µίας περιοχής οικοανάπτυξης συνιστά απόφαση σχεδιασµού και επιπλέον συµβάλλει στη συνεχή διαµόρφωση της κοινωνικής αντίληψης για το χωροταξικό σχεδιασµό. Συνοπτικά, οι περιοχές οικοανάπτυξης µπορούν να χαρακτηριστούν σαν τόποι όπου αναζητείται η επιστροφή του ανθρώπου στη φύση και στο ιδιαίτερο 15

16 πολιτιστικό περιβάλλον. Η επιτυχία τους εξαρτάται από το βαθµό ικανοποίησης των αντιτιθέµενων συµφερόντων, η οποία µπορεί να επιτευχθεί χάρη στην ελαστικότητα µε την οποία είναι δυνατό να διατυπωθεί ο κανόνας δικαίου Στόχοι της Κ.Υ.Α.649/03 Σκοπός της Κ.Υ.Α.649/03 («Χαρακτηρισµός της χερσαίας και λιµναίας περιοχής της λίµνης Παµβώτιδας Ιωαννίνων ως περιοχή οικοανάπτυξης, καθορισµός περιφερειακής ζώνης προστασίας αυτής, χρήσεων, όρων και περιορισµών δόµησης») είναι η προστασία, διατήρηση, διαχείριση και αναβάθµιση της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονοµιάς και πολύτιµου εθνικού φυσικού πόρου σε χερσαία και υδάτινα τµήµατα της περιοχής της λίµνης Παµβώτιδας, που διακρίνονται για τη µεγάλη βιολογική, οικολογική, αισθητική, ιστορική, επιστηµονική, γεωµορφολογική και εκπαιδευτική τους αξία, µε το χαρακτηρισµό της ως Περιοχής Οικοανάπτυξης, όπως αυτό ορίζεται στον Ν.1650/86 «Για την προστασία του Περιβάλλοντος». Ειδικότερα, µε την απόφαση, επιδιώκεται ο καθορισµός των χρήσεων γης και των όρων για την άσκηση των δραστηριοτήτων της περιοχής, ώστε η διατήρηση και διαχείριση των οικοτόπων και των ειδών της χλωρίδας και πανίδας της να συνδυαστεί µε τις συµβατικές δράσεις και δραστηριότητες, όπως η ανάπτυξη και προώθηση της βιολογικής γεωργίας, του οικοτουρισµού και των προϊόντων αυτών, καθώς και η ενθάρρυνση και ορθολογική ανάπτυξη του αθλητισµού και της αναψυχής Όροι και περιορισµοί Σύµφωνα µε την Κ.Υ.Α.649/03 στη χερσαία και υδάτινη περιοχή της λίµνης Παµβώτιδας, καθώς και στην περιοχή που βρίσκεται εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισµών προϋφιστάµενων του έτους 1923 και κάτω των κατοίκων των δήµων Ιωαννιτών, Ανατολής, Παµβώτιδας, Πασσαρώνος, Μπιζανίου, Αγίου ηµητρίου, Ζίτσας και Εκάλης καθορίζονται οι παρακάτω ζώνες: Ζώνη Οικοανάπτυξης, η οποία διακρίνεται στις περιοχές: Α1 - Περιοχή Προστασίας της Φύσης Πρόκειται για την υδάτινη περιοχή, τις παραλίµνιες εκτάσεις, τους καλαµώνες και το Νησί. Στην περιοχή αυτή επιτρέπονται: η επιστηµονική έρευνα και περιβαλλοντική εκπαίδευση, λιµναία αναψυχή, αλιεία, εργασίες συντήρησης της λίµνης, αθλητικές δραστηριότητες και έργα, µεταφορές ανθρώπων και αγαθών, δραστηριότητες που ασκούνται παραδοσιακά, κτηνοτροφικές και γεωργικές δραστηριότητες σύµφωνα µε τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας, διοργάνωση οικοτουριστικών προγραµµάτων και πολιτιστικών εκδηλώσεων, απόληψη νερού, διάνοιξη γεωτρήσεων και εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήµανση των προστατευόµενων ζωνών. Α2α - ασική περιοχή (Ελληνικά άση Πρίνου) Πρόκειται για χερσαία περιοχή που περιλαµβάνει δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις. Στην περιοχή αυτή επιτρέπονται µόνο έργα και εγκαταστάσεις δηµόσιων και κοινωφελών σκοπών, καθώς και έργα που αποσκοπούν στην προστασία, 16

17 διατήρηση και αναβάθµιση των οικολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής. Αρτιότητα: 10 στρέµµατα. Α2β - ασική περιοχή (Juniperus oxycedrus) Πρόκειται επίσης για χερσαία περιοχή που περιλαµβάνει δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις. Για την ζώνη αυτή ισχύει ό,τι και για τη ζώνη Α2α. Β1 - Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας Πρόκειται για χερσαία περιοχή γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Στην περιοχή αυτή επιτρέπονται: κατοικίες, θερµοκήπια, αντλητικές εγκαταστάσεις, γεωργικές αποθήκες, η άσκηση της παραδοσιακής γεωργίας, ιδίως σύµφωνα µε τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας, και η κτηνοτροφία. Αρτιότητα: 8 στρέµµατα. Β2 - Περιοχή αγροτικών και ηµιορεινών εκτάσεων Πρόκειται για τη λοιπή έκταση της Περιοχής Οικοανάπτυξης, η οποία αποτελείται από αγροτικές και ηµιορεινές εκτάσεις. Στην περιοχή αυτή επιτρέπονται: κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις, εµπορικά καταστήµατα (εκτός πολυκαταστηµάτων και υπεραγορών), εστιατόρια, αναψυκτήρια, κέντρα διασκέδασης και αναψυχής, χώροι συνάθροισης κοινού, αθλητικές εγκαταστάσεις, έργα και δραστηριότητες που αποσκοπούν στην προστασία, διατήρηση και αναβάθµιση των οικολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής και στην ορθολογική διαχείριση των υπολειµµάτων της γεωργικής και της κτηνοτροφικής δραστηριότητας, η άσκηση της παραδοσιακής γεωργίας, ιδίως σύµφωνα µε τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας και η λειτουργία των νόµιµα υφιστάµενων βιοτεχνικών και βιοµηχανικών µονάδων χαµηλής όχλησης. Αρτιότητα: 8 στρέµµατα. Στην Περιοχή Οικοανάπτυξης δεν επιτρέπεται η κατασκευή κατοικιών µε επιφάνεια µεγαλύτερη των 300τ.µ. και η κατασκευή των λοιπών επιτρεπόµενων χρήσεων µε επιφάνεια µεγαλύτερη των 400τµ. Τα νέα κτίρια που κατασκευάζονται εντός της περιοχής οικοανάπτυξης πρέπει να απέχουν από τη γραµµή της στάθµης του υπερχειλιστή (469,54µ.) 100 µ. τουλάχιστον. Περιφερειακή Ζώνη Ισχύουν οι χρήσεις γης και οι όροι και περιορισµοί δόµησης που ισχύουν στη Ζ.Ο.Ε., δηλαδή οι όροι και οι περιορισµοί που καθορίζονται µε το Π..58/87 και τροποποιήθηκε µε το Π..389/93. Πρέπει όµως να σηµειώσουµε ότι τα όρια της περιφερειακής ζώνης είναι κατά πολύ µεγαλύτερα από τα όρια της Ζ.Ο.Ε., µε αποτέλεσµα να υπάρχει ασάφεια σε σχέση µε τις χρήσεις γης σε µεγάλο τµήµα της Περιφερειακής Ζώνης. Με τον κανονισµό διοίκησης και λειτουργίας του Φορέα ιαχείρισης µπορεί να επιβάλλονται πρόσθετοι όροι και περιορισµοί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος στην Περιφερειακή Ζώνη. Στο παράρτηµα του τεύχους υπάρχει αντίγραφο της Κ.Υ.Α.649/03. Τα όρια των παραπάνω ζωνών φαίνονται στο σχέδιο που ακολουθεί. 17

18 18

19 3.4. Σύγκριση µε τη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Η περιοχή οικοανάπτυξης καλύπτει περιοχές που µε το Π..58/87 που τροποποιήθηκε µε το Π..389/93 περιλαµβάνονται στη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) και χαρακτηρίζονται µε το στοιχείο Χ, 1, 2β, 2γ, 5ε, 9γ, και 10β. Χαρακτηρισµός Ζ.Ο.Ε. Χ Όρια περιοχής Ζ.Ο.Ε. Περιοχή Οικοανάπτυξης Εκτάσεις της Ζ.Ο.Ε. εκτός των εκτάσεων που χαρακτηρίζονται µε κάποιο άλλο στοιχείο. 1 Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας- Περιοχή βορειοδυτικά του σπηλαίου Περάµατος 2β 2γ Περιοχή µεταξύ Περάµατος και Ιωαννίνων Περιοχή ανατολικά του ορίου του οικισµού Περάµατος Αρτιότητα: 8στρεµ. Απαγορεύονται οι χρήσεις: χοιροστάσια, πτηνοτροφεία, σφαγεία, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις µέσης και υψηλής όχλησης, λατοµεία αδρανών υλικών, και µονάδων κοπής και επεξεργασίας µαρµάρου, τουριστικών εγκαταστάσεων και Ε τάξης. Αρτιότητα: 8 στρεµ. Χρήσεις: κατοικίες, θερµοκήπια, αντλητικές εγκαταστάσεις, γεωργικές αποθήκες Αρτιότητα: 4 στρεµ.., για κατασκηνώσεις 8 στρεµ. Χρήσεις: κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις τουλάχιστον Β τάξης, εµπορικά καταστήµατα (εκτός πολυκαταστηµάτων και υπεραγορών), εστιατόρια, αναψυκτήρια, κέντρα διασκέδασης, αναψυχής και συνάθροισης κοινού, αθλητικές εγκαταστάσεις, κτίρια δηµόσιων και κοινωφελών σκοπών, εγκαταστάσεις ιχθυογεννητικού σταθµού και ιχθυόσκαλας. Αρτιότητα: 4στρεµ., για κατασκηνώσεις 8στρεµ. Χρήσεις γης: κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις, εµπορικά καταστήµατα (εκτός πολυκαταστηµάτων και υπεραγορών), εστιατόρια, αναψυκτήρια, Τµήµα της περιοχής µε στοιχείο Χ εντάσσεται στη ζώνη Β2 της περιοχής οικοανάπτυξης. Ορισµένοι από τους περιορισµούς της Κ.Υ.Α. ταυτίζονται, άλλοι έρχονται σε σύγκρουση και άλλοι είναι αυστηρότεροι απ ότι οι περιορισµοί της Ζ.Ο.Ε.. Επίσης τµήµα της περιοχής µε στοιχείο Χ εντάσσεται στις ζώνες Α2α και Α2β, για τις οποίες προβλέπονται από την Κ.Υ.Α. αυστηρότεροι περιορισµοί απ ότι στη Ζ.Ο.Ε.. Πρόκειται για έκταση δυτικά του σπηλαίου του Περάµατος. Εντάσσεται στη ζώνη Β1 (Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας). Σε ό,τι αφορά τη δόµηση και τις χρήσεις ισχύουν τα προβλεπόµενα από τη Ζ.Ο.Ε.. Τµήµα της έκτασης εντάσσεται στη ζώνη Β2 (Περιοχή αγροτικών και ηµιορεινών εκτάσεων). Ισχύουν τα προβλεπόµενα από τη Ζ.Ο.Ε.. Η περιοχή εντάσσεται στη ζώνη Β2 της περιοχής οικοανάπτυξης. εν προτείνονται αυστηρότερες ρυθµίσεις και περιορισµοί από αυτούς που αυτούς που ισχύουν στη Ζ.Ο.Ε.. 19

20 5 ε Περιοχή νοτιοανατολικά της κοινότητας Περάµατος µεταξύ του δρόµου Ιωαννίνων Τρικάλων και της λίµνης. 9γ 10β Περιοχή σπηλαίου Περάµατος Περιοχή βόρεια της εθνικής οδού Ιωαννίνων Τρικάλων και στο δρόµο προς Λογκάδες κέντρα διασκέδασης, αναψυχής και συνάθροισης κοινού, αθλητικές εγκαταστάσεις, κτίρια δηµόσιων και κοινωφελών σκοπών. Αρτιότητα: 8στρεµ. Χρήσεις: αθλητικές εγκαταστάσεις, αναψυκτήρια Χαρακτηρισµένος ως αρχαιολογικός χώρος µε την υπ. αριθµ /61 απόφαση του Γενικού ιευθυντή Υπουργείου Προεδρίας. Επίσης ισχύει η υπ. αρίθµ /1108/ απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού και Επιστηµών «Προστασία Σπηλαίων». ασικές και αναδασωτέες εκτάσεις. Υπόκεινται στους περιορισµούς του Ν.998/79 «Περί δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας». Αρτιότητα: 10 στρεµ. Χρήσεις: κτίρια δηµόσιων και κοινωφελών σκοπών. Τµήµα της περιοχής εντάσσεται στη ζώνη Α1 (Περιοχή Προστασίας της Φύσης) και το υπόλοιπο της έκτασης εντάσσεται στη ζώνη Β2 (Περιοχή αγροτικών και ηµιορεινών εκτάσεων). Και για τα δύο τµήµατα ισχύουν τα προβλεπόµενα από τη Ζ.Ο.Ε.. Εντάσσεται στη ζώνη Β2 (Περιοχή αγροτικών και ηµιορεινών εκτάσεων). εν προτείνονται αυστηρότερες ρυθµίσεις από αυτές που προτείνονται από τη Ζ.Ο.Ε. Εντάσσεται στη ζώνη Α2α ( ασική περιοχή Ελληνικά δάση Πρίνου). εν προτείνονται αυστηρότερες ρυθµίσεις και περιορισµοί από αυτούς που ισχύουν στη Ζ.Ο.Ε. Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι όροι και οι περιορισµοί που επιβάλλονται από την Κ.Υ.Α.649/03 είναι ισοδύναµοι ή ηπιότεροι από τους όρους και τους περιορισµούς που επιβάλλει η Ζ.Ο.Ε. Μόνο σε τµήµα τον περιοχών που στη Ζ.Ο.Ε. χαρακτηρίζονται µε το στοιχέιο Χ επιβάλλονται από την Κ.Υ.Α. αυστηρότεροι περιορισµοί. Ο µοναδικός πρόσθετος περιορισµός που επιβάλλεται από την Κ.Υ.Α είναι η απαγόρευση της ανέγερσης νέων κτιρίων εντός της περιοχής οικοανάπτυξης σε απόσταση µικρότερη από 100µ. από τη στάθµη του υπερχειλιστή (469,54). Στη συνέχεια παρατίθεται χάρτης µε τις περιοχές που ορίζει η Ζ.Ο.Ε. και συγκριτικός χάρτης µε τα όρια των περιοχών που ορίζουν η Ζ.Ο.Ε. και η Κ.Υ.Α. 20

21 21

22 22

23 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΜΒΩΤΙ ΑΣ 4.1. Ο θεσµός του φορέα διαχείρισης Ο φορέας διαχείρισης της λίµνης Παµβώτιδας είναι ένας από τους 25 φορείς διαχείρισης σηµαντικών προστατευόµενων περιοχών της Ελλάδας, ο οποίος ιδρύθηκε τον Ιανουάριο Οι φορείς διαχείρισης είναι ένα νέο σχετικά είδος φορέα, που ο ρόλος τους καθορίζεται από το Ν.2742/99 «Χωροταξικός σχεδιασµός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», που αποτελεί το κύριο µέσο άσκησης χωροταξικού σχεδιασµού, που προωθεί την αειφόρο ανάπτυξη, κατοχυρώνει την παραγωγική και κοινωνική συνοχή και διασφαλίζει την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Σύµφωνα µε το άρθρο 15 του Ν.2742/99 οι φορείς διαχείρισης έχουν ως σκοπό τη διοίκηση και τη διαχείριση των περιοχών, στοιχείων και συνόλων της φύσης και του τοπίου που αναφέρονται στο άρθρο 18 του N.1650/86, δηλαδή των: - Περιοχών απόλυτης προστασίας της φύσης - Περιοχών προστασίας της φύσης - Εθνικών πάρκων - Προστατευόµενων φυσικών σχηµατισµών, προστατευόµενων τοπίων και στοιχείών του τοπίου - Περιοχών οικοανάπτυξης Οι φορείς διαχείρισης είναι νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 15 του Ν.2742/99, στις αρµοδιότητες τους υπάγονται: Η κατάρτιση και η ευθύνη της εφαρµογής των κανονισµών διοίκησης και λειτουργίας των προστατευόµενων αντικειµένων, καθώς και των σχεδίων διαχείρισης. Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της εφαρµογής των κανονιστικών όρων και περιορισµών που επιβάλλονται από το Ν.1650/86, καθώς και των κανονισµών διοίκησης και λειτουργίας και των σχεδίων διαχείρισης. Στο πλαίσιο αυτό, οι φορείς διαχείρισης µεριµνούν για τη συλλογή, ταξινόµηση και επεξεργασία περιβαλλοντικών στοιχείων και δεδοµένων για τις περιοχές ευθύνης τους, καθώς και για τη συγκρότηση και λειτουργία σχετικών βάσεων δεδοµένων και τεκµηρίωσης σύµφωνα µε τα εθνικά πρότυπα. Για την άσκηση της λειτουργίας αυτής, οι φορείς διαχείρισης συνεργάζονται µε το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., άλλα αρµόδια υπουργεία, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα, ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα, µη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλους οργανισµούς δηµόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα. [...] Η παροχή γνωµοδοτήσεων πριν από την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων των έργων και δραστηριοτήτων που εµπίπτουν στις περιοχές ευθύνης τους, καθώς και σε κάθε άλλο θέµα για το οποίο ζητείται η γνώµη τους από τις αρµόδιες αρχές. Η επικουρία των αρµόδιων διοικητικών και δικαστικών αρχών στον έλεγχο της εφαρµογής της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας και των περιβαλλοντικών και πολεοδοµικών όρων που ισχύουν ή επιβάλλονται αντιστοίχως για έργα ή δραστηριότητες που πραγµατοποιούνται στις περιοχές ευθύνης τους. [...] Η κατάρτιση µελετών και ερευνών, καθώς και η εκτέλεση τεχνικών ή άλλων έργων που περιλαµβάνονται στο οικείο σχέδιο διαχείρισης και στα αντίστοιχα προγράµµατα δράσης και είναι απαραίτητα για την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των προστατευόµενων αντικειµένων που εµπίπτουν 23

24 στην περιοχή ευθύνης τους. Η κατασκευή, επισκευή και συντήρηση των αναγκαίων έργων υποδοµής, καθώς και η προµήθεια του αναγκαίου επιστηµονικού και τεχνικού εξοπλισµού για την άσκηση των λειτουργιών διαχείρισης. Η ανάληψη εκπόνησης ή εκτέλεσης εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραµµάτων και δράσεων σχετικών µε την περιοχή ευθύνης τους, τα οποία προάγουν ή προβάλλουν τους σκοπούς της διαχείρισης των προστατευόµενων αντικειµένων. Η ενηµέρωση, εκπαίδευση και κατάρτιση του πληθυσµού σε θέµατα αναγόµενα στις αρµοδιότητες και σκοπούς των φορέων διαχείρισης, καθώς και στην προστασία των περιοχών ευθύνης τους. [...] Η προώθηση, υποστήριξη, οργάνωση και εφαρµογή οικοτουριστικών προγραµµάτων, η έκδοση αδειών ξενάγησης και η χορήγηση αδειών επιστηµονικής έρευνας και τεχνικών δοκιµών και αναλύσεων εντός των ορίων των προστατευόµενων αντικειµένων [...]. Η χορήγηση σήµατος ποιότητας και συνεργασίας σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των προστατευόµενων αντικειµένων σύµφωνα µε τους όρους και τις προϋποθέσεις που τίθενται στον κανονισµό διοίκησης και λειτουργίας της προστατευόµενης περιοχής. Η διαχείριση δηµόσιων εκτάσεων που παραχωρούνται προς τον φορέα ή µισθώνονται από το φορέα διαχείρισης κατά τις κείµενες διατάξεις [...]. Σύµφωνα µε την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου, σηµειώνεται ότι για την εκπλήρωση των αρµοδιοτήτων τους, οι φορείς διαχείρισης αναπτύσσουν συνεργασία µε όλες τις αρµόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών οργανισµών, τις αρµόδιες κρατικές υπηρεσίες, νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου, οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης και των δύο βαθµίδων, καθώς και κάθε άλλο οργανισµό του δηµόσιου τοµέα. Οι φορείς διαχείρισης διοικούνται από επταµελές διοικητικό συµβούλιο στο οποίο εκπροσωπούνται το ΥΠΕΧΩ Ε, το Υπουργείο Γεωργίας, άλλα αρµόδια υπουργεία, η οικεία περιφέρεια, οικείοι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθµίδας, κοινωνικές, επιστηµονικές και παραγωγικές οργανώσεις, καθώς και µη κυβερνητικές οργανώσεις που έχουν ως κύριο µέληµά τους την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Επίσης, οι φορείς διαχείρισης έχουν επιστηµονικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό. Επιπλέον, το άρθρο 16 του Ν.2742/99 επισηµαίνει ότι τα αντικείµενα προστασίας της φύσης διέπονται από κανονισµούς διοίκησης και λειτουργίας, στους οποίους καθορίζονται τα αναγκαία µέτρα οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόµενων αντικειµένων και εξειδικεύονται οι γενικοί όροι και περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων. Τα πενταετή σχέδια διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών δίνουν τις κατευθύνσεις και τις προτεραιότητες για την εφαρµογή των έργων, δράσεων και µέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσµατική προστασία και διαχείριση των κατά περίπτωση προστατευόµενων αντικειµένων. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, τόσο οι κανονισµοί διοίκησης και λειτουργίας, όσο και τα σχέδια διαχείρισης συντάσσονται από το φορέα διαχείρισης. Στο παράρτηµα του τεύχους κατατίθεται το πλήρες κείµενο του Ν.2742/99 για τους φορείς διαχείρισης. 24

25 4.2. ιάκριση αρµοδιοτήτων και πεδίο συνεργασίας φορέα διαχείρισης µε άλλους φορείς Η µορφή συνεργασίας του φορέα διαχείρισης της λίµνης Παµβώτιδας µε τους υπόλοιπους φορείς και υπηρεσίες της περιοχής, σε σχέση µε τις θεσµοθετηµένες αρµοδιότητες που εκτελεί ο καθένας, φαίνεται αναλυτικά στον παρακάτω πίνακα: Υφιστάµενοι φορείς / Αρµοδιότητες / αντικείµενο υπηρεσίες Περιφέρεια Ηπείρου hhtp:// 1. ιεύθυνση Περιβάλλοντος Χορήγηση περιβαλλοντικής και Χωροταξίας αδειοδότησης σε βιοτεχνικές µονάδες και σε άλλα έργα και 2. ιεύθυνση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης Τµήµα ιαχείρισης Υδατικών Πόρων δραστηριότητες. ιαχείριση του υδατικού όγκου της λίµνης, αλλά και των υπόγειων υδάτων της περιοχής. 3. ιεύθυνση Τουρισµού Χορήγηση άδειας σε τουριστικές επιχειρήσεις, προγραµµατισµός τουριστικής ανάπτυξης και υποστήριξη νέων µορφών τουρισµού. 4. ιεύθυνση ασών Νοµού Ιωαννίνων Έγκριση πάσης φύσεως επεµβάσεων στα δάση και δασικές εκτάσεις. 5. ασαρχείο Ιωαννίνων Προστασία και διαχείριση των δασών. Εκτέλεση και συντήρηση πάσης φύσεως δασικών τεχνικών έργων και εργασιών. 6. ιεύθυνση Γεωργικής Ανάπτυξης Τµήµα Γεωργικής Ανάπτυξης 7. ιεύθυνση ηµόσιων Έργων Τµήµα Εγγείων Βελτιώσεων Χάραξη και άσκηση αγροτικής πολιτικής στην περιφέρεια. Παραχωρήσεις εκτάσεων σε Ιδρύµατα και Νοµικά πρόσωπα για κοινωφελείς σκοπούς. Προγραµµατισµός, µελέτη, εκπόνηση ή ανάθεση εκπόνησης εγγειοβελτιωτικών έργων. Αρµοδιότητες Φορέα ιαχείρισης Γνωµοδότηση κατά τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Εφαρµογή του Κανονισµού ιοίκησης και Λειτουργίας της περιοχής, το οποίο θα προβλέπει την εξασφάλιση και προστασία του υδρολογικού ισοζυγίου της περιοχής. Γνωµοδότηση κατά τη διαδικασία αδειοδότησης για ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων. ιαµόρφωση πλαισίου οικοτουριστικής ανάπτυξης για την περιοχή προστασίας σε συνεργασία µε τη ιεύθυνση Τουρισµού. Γνωµοδότηση για επεµβάσεις στα δάση. Γνωµοδότηση για τα δασοτεχνικά έργα. Καθορισµός σε συνεργασία µε τη ιεύθυνση Γεωργίας της αγροτικής πολιτικής για την περιοχή µέσα από το Σχέδιο ιοίκησης και Λειτουργίας. ιαχείριση δηµόσιων εκτάσεων που παραχωρούνται από τη ιεύθυνση Γεωργίας και η πραγµατοποίηση σε αυτές των προβλεπόµενων στον Κανονισµό ιοίκησης και Λειτουργίας και στο Σχέδιο ιαχείρισης αναγκαίων παρεµβάσεων. Γνωµοδότηση για τα εγγειοβελτιωτικά έργα στην περιοχή αρµοδιότητας. Καθορισµός σε συνεργασία µε το Τµήµα Εγγείων Βελτιώσεων των απαιτούµενων έργων µε 25