Συνέδριο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Λευτέρης Κοπάσης ΗΜ MSc, Πρόεδρος Α ΤΕΕτΔΚ. Τίτλος Εισήγησης

Transcript

1 Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα, Δεκεμβρίου 2012 Συνέδριο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Λευτέρης Κοπάσης ΗΜ MSc, Πρόεδρος Α ΤΕΕτΔΚ Τίτλος Εισήγησης Βιώσιμος Στρατηγικός Ενεργειακός Σχεδιασμός σε περιφερειακό επίπεδο Κρήτης. Ζητήματα βιώσιμης χωροθέτησης ΑΠΕ στην Κρήτη για την βέλτιστη και ορθολογική αξιοποίηση πόρων και μέσων. Θα ξεκινήσω με το γνωστό ότι δεν υπάρχει ούριος άνεμος γι αυτόν που δεν ξέρει που πηγαίνει για να συνεχίσω με το θέσφατο ότι ο μηχανικός διαθέτει τις γνώσεις, έχει την ικανότητα και κατά συνέπεια έχει και την υποχρέωση να επιλύει προβλήματα και όχι να τα διατυπώνει. Με αυτή την αφετηρία θα φτάσουμε στις προτάσεις για την βιώσιμη χωροθέτηση και την αξιοποίηση των ΑΠΕ στην Κρήτη σήμερα. Εν αρχή ην η κοινοτική οδηγία 2009/28/ΕΚ που αντικατέστησε προηγούμενες και ενσωματώθηκε στο Ελληνικό δίκαιο με τον Ν.3851/10 (ΦΕΚ Α 85/ )για την επιτάχυνση της ανάπτυξής των ΑΠΕ και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. (ΣΤΟΧΟΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΕ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ) Πιο συγκεκριμένα η συμμετοχή των ΑΠΕ στην συνολική κατανάλωση ενέργειας προκύπτει από τον Εθνικό Πίνακα Ορίων όπως ορίζεται στην A.Y./Φ1/οικ.19598/2010 «Απόφαση για την επιδιωκόμενη αναλογία εγκατεστημένης ισχύος και την κατανομή της στο χρόνο μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας». Έτσι ο στόχος συμμετοχής των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για την Ελλάδα το 2020 εξειδικεύεται σε 18%, συνεπώς εκτιμάται ότι η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον σε ποσοστό 30-35%. Η διείσδυση ΑΠΕ στην Κρήτη θα πρέπει επομένως κατ ελάχιστον να καλύπτει το 35% των προβλεπόμενων αναγκών του νησιού με ορίζοντα το 2040 και αυτό πρέπει να αποτυπωθεί στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Κρήτης που βρίσκεται σε αναθεώρηση. Πίνακας Ηλεκτροπαραγωγής στην Κρήτη (Στοιχεία ΡΑΕ 8/2012) Συνολική Αιολικά Φ/Β % εγκατεστημένη ισχύς 813 MW 174MW 70MW 23,1

2 Επίσης η επιδιωκόμενη αναλογία εγκατεστημένης ισχύος και η κατανομή της στο χρόνο μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με χρονικό ορίζοντα το 2020 προβλέπει (ενδεικτική αναφορά) σε εθνικό επίπεδο συνολική εγκατεστημένη ισχύ αιολικών 7.500MW, Φ/Β 2.200MW, ηλιοθερμικών 250MW και βιομάζας 350MW. Αυτή η αναλογία πρέπει να διατηρηθεί και στην περίπτωση της Κρήτης. Πίνακας εθνικών ορίων και επιδιωκόμενη αναλογία εγκατεστημένης ισχύος ανά τεχνολογία Έτος Αιολικά Φ/Β Ηλιοθερμικά Βιομάζα MW 2.200MW 250MW 350MW (Ο στόχος του 2014 δεν αναφέρεται ως ανέφικτος) (ΥΒΡΙΔΙΚΑ) Αξίζει βέβαια να επισημανθεί η ιδιαιτερότητα της Κρήτης σε σχέση με την ενεργειακή διασύνδεσή της, και μέχρι αυτή να υλοποιηθεί, πρέπει να ενταχθούν προνομιακά και κατά προτεραιότητα στον παραπάνω προγραμματισμό, χωρίς περιορισμούς, υβριδικά υδροηλεκτρικά που συνδυάζουν αντλισιοδεξαμενές και αιολικά, και λειτουργούν ως μπαταρίες, με πλεονέκτημα την παραγωγή ενέργειας προγραμματισμένα χωρίς να επηρεάζουν την ευστάθεια του δικτύου. (ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΧΕΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΟΣ) Σύμφωνα με τα παραπάνω γίνεται αυτονόητη η αναφορά στην ενεργειακή διασύνδεση της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα υπό δημόσιο σχεδιασμό και έλεγχο με συγχρηματοδότηση του έργου από Εθνικούς και Κοινοτικούς Πόρους. Η λύση που εξετάζεται είναι η διασύνδεση στο ΚΥΤ της Αττικής με υποβρύχιο καλώδιο της τάξης των 800 έως MW, ενώ ο χρονικός ορίζοντας εγκατάστασης εκτιμάτε ότι είναι 3 έως 5 χρόνια από την λήψη της απόφασης που δεν πρέπει να καθυστερήσει καθόλου. Τα οφέλη θα είναι πολλαπλά όπως ι. η ένταξη του νησιού στο Ευρωπαϊκό διασυνδεδεμένο σύστημα της ΝΑ Ευρώπης με τη δυνατότητα διοχέτευσης μέρους της παραγωγής από ΑΠΕ (που ενδεχομένως δεν θα ήταν δυνατόν να απορροφηθεί από το Σύστημα της Κρήτης κατά τις ώρες χαμηλού φορτίου), ιι. η μείωση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ιιι. η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ιv. η οικονομικότερη και αξιόπιστη λειτουργία με την αντιμετώπιση της εποχικότητας της ζήτησης λόγω του τουρισμού την θερινή περίοδο v. τα πλεονεκτήματα που ενδεχόμενα θα προκύψουν εξαιτίας της διερευνητικής γνωμοδότησης της ΕΕ που βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με περιοχές στην επικράτειά της που έχουν ανεπαρκείς διασυνδέσεις με τα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα. Παράλληλα σε χρηματοοικονομικό επίπεδο και παρά την δυσχέρεια άμεσης εξεύρεσης του κόστους της διασύνδεσης του 1,2 δις, το κόστος αυτό μπορεί να αποσβεστεί γρήγορα από το περιορισμό της επιπλέον επιβάρυνσης των 350εκ που δαπανούνται ετησίως για παραγωγή ενέργειας την Κρήτη ακόμα και λαμβάνοντας υπόψη του παράγοντες εφεδρείας ή του κόστους της διπλής διασύνδεσης που ενδεχόμενα απαιτηθεί ώστε να απαλλαγεί το νησί από της συμβατικές μονάδες παραγωγής.

3 (ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΘΟΣ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΒΑΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ) Μέχρι εδώ φαίνεται να συγκλίνουν, με τις όποιες διαφοροποιήσεις οι απόψεις της επιστημονικής κοινότητας, των αρμόδιων φορέων, της αυτοδιοίκησης και του ΤΕΕ και τα οποία βρίσκονται εντός των πλαισίων των πολιτικών της ΕΕ και της χώρας μας, ενώ στο κρισιμότερο σημείο που είναι η χωροθέτηση και το μέγεθος της συνολικής ισχύος των ΑΠΕ που θα εγκατασταθούν στο Νησί δεν έχουμε ακόμα απαντήσεις. Πράγματι εδώ απουσιάζει εκκωφαντικά ο ολοκληρωμένος Στρατηγικός Σχεδιασμός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σύγχυσης είναι η θεσμοθετημένη διαδικασία χορήγησης της άδειας παραγωγής (άδεια σκοπιμότητας) από την ΡΑΕ όπου για να την έκδοσή της ελέγχονται μεταξύ των άλλων α. η συμμόρφωση με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού, και ειδικότερα για τις περιοχές αποκλεισμού(ν.3851/10, άρθρο 2θ), που όμως δεν υπάρχει, β. το δικαίωμα χρήσης της θέσεις εγκατάστασης του έργου, (ν.3851/10, άρθρο 2στ) το οποίο πλέον έχει εξαιρεθεί και δεν ελέγχεται και γ. το οξύμωρο ως προς το Ρυθμιστικό της Αρχής (ΡΑΕ) αφού το πλήθος και το μέγεθος πραγματικά δεν ακολουθεί καμία λογική και σύμφωνα με στοιχεία της ΡΑΕ (τέλος Σεπτεμβρίου 2012) για την αδειοδοτική διαδικασία των έργων στην Κρήτη επιπλέον αυτών που κατέχουν άδεια λειτουργίας/εγκατάστασης, υπάρχουν 64 έργα Α/Π ισχύος 1.935,9MW με ΠΠΕΑ και 35 έργα επίσης Α/Π ισχύος 2.468,5 MW σε αξιολόγηση, ενώ στα Ηλιοθερμικά υπάρχουν επιπλέον αυτών με άδεια λειτουργίας/εγκατάστασης, 3 έργα ισχύος 180MW με ΠΠΕΑ και 36 έργα ισχύος 235,9MW σε αξιολόγηση ένα σύνολο της τάξης των 5.000MW δηλαδή πολλές φορές μεγαλύτερο από την εγκατεστημένη ισχύ στο νησί χωρίς αναφορά στην φέρουσα ικανότητα του τόπου ή την τεχνολογία περιβάλλοντος που θα την διευρύνει. (Ανάγκη προστασίας του Τοπίου) Οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ κατεξοχήν λειτουργούν προς όφελος του περιβάλλοντος περιορίζοντας την χρήση των υδρογονανθράκων που είναι περιορισμένοι και ρυπαίνουν για τις ενεργειακές ανάγκες του σύγχρονου τρόπου ζωής. Έτσι ακούγεται ως αντιφατικό αξιοποίηση των ΑΠΕ με προστασία του περιβάλλοντος αφού αυτό ακριβώς επιτυγχάνουν. Αυτό όμως που κακοποιείται είναι το Τοπίο από συγκεκριμένες εγκαταστάσεις ΑΠΕ και εξαιτίας του λάθος τρόπου κατασκευής τους. Το Τοπίο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο δημοσίου συμφέροντος από άποψη πολιτισμική, οικολογική, περιβαλλοντική και κοινωνική και παρότι συνιστά ευνοϊκό πόρο για την οικονομική δραστηριότητα, η κατάστασή του είναι ζοφερή αφού το πλατύ κοινό είναι απροβλημάτιστο. Η διαχείριση του τοπίου εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 24 του Συντάγματος, με την χώρα μας να πρωτοπορεί σε σχέση με άλλες σύγχρονες χώρες που δεν έχουν αντίστοιχες αναφορές στο Σύνταγμά τους καθώς και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το τοπίο και στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο με την κύρωσή του από την Ελλάδα με τον Ν.3827/2010- ΦΕΚ 30/Α/2010. Αυτό που προκύπτει είναι ότι απαιτείται μεγαλύτερη εξειδίκευση κατά την αδειοδότηση και αυστηρότερη παρακολούθηση κατά την υλοποίηση.

4 (ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ- ΚΑΝΟΝΑΣ Με όποιο τρόπο και αν παράγεται η ενέργεια δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σπαταλιέται αλόγιστα πολύ περισσότερο αναλογιζόμενοι ότι μας χωρίζει αρκετός χρόνος από την ανέξοδη και χωρίς ρύπους παραγωγή της. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ που εκπονήθηκε στο πλαίσιο εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής μέχρι το 2020 προβλέπεται 20% μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, 20% διείσδυση των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας (στην χώρα μας εξειδικεύεται σε 40% συμμετοχής των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, 20% σε ανάγκες θέρμανσης ψύξης και 10% στις μεταφορές) και 20% εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας. Καθίσταται έτσι επιβεβλημένο παράλληλα με την αναζήτηση των βέλτιστων περιβαλλοντικά και οικονομικά τρόπων παραγωγής και η κατά το δυνατόν προσεκτικότερη αξιοποίησή της. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται να τηρείται ευλαβικά η σχετική νομοθεσία με την παρακολούθηση της ενεργειακής ταυτότητας των κτιρίων. (ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ) Φυσικά καμία παρέμβαση δεν θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα χωρίς την συνειδητή συμμετοχή των πολιτών ανάγοντας τις παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης των πολιτών ως εξαιρετικά σημαντικό παράλληλο μέτρο που πρέπει να εξειδικευτεί. (ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΕΡΧΕΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ) Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ο στόχος κάθε σύγχρονης κοινωνίας με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε περιοχής και με την ενεργοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού έχοντας ως τελική επιδίωξη την κοινωνική ευημερία και τους ικανοποιημένους πολίτες. Η συμβολή της ενέργειας στην ανάπτυξη είναι καθοριστική και παρότι δεν υπάρχει ευθεία αντιστοίχηση η σύγκριση με τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή τον 5πΧ αιώνα, μια εποχή σταθμό στην αρχαία Αθήνα και την ανθρωπότητα ως προς την ευημερία και την Δημοκρατία, αποδεικνύει ότι υστερούσε σημαντικά σε σχέση με την σύγχρονη εποχή αφού σε χιλ άνδρες αθηναίους πολίτες αντιστοιχούσαν χιλ δούλοι ενώ σήμερα η αναλογία της εγκατεστημένης ισχύος για το σύνολο του πληθυσμού είναι κατά πολύ μεγαλύτερη. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε όσα θετικά προκύπτουν από τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τις ΑΠΕ, το οποίο πολύ γρήγορα ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία παρέχοντας περιεχόμενο και προσανατολισμό και δεν χρειαζόμαστε πολλά περισσότερα για να οπλίσουμε την φαρέτρα μας με τα όπλα που θα αποτρέψουν το ψάρεμα σε θολά νερά. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε και το θέμα της αξιοποίησης των ΑΠΕ με όρους ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας όπως κάθε θέμα περιφερειακής ανάπτυξης όμως χωρίς εκπτώσεις, με Ολοκληρωμένο Στρατηγικό Σχεδιασμό που με την σειρά του θα διευκολύνει κάθε αναπτυξιακή διαδικασία με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και θέσεις εργασίας

5 Στις προτάσεις συμπεριλαμβάνεται : Ταχύτατη ολοκλήρωση της αναθεώρησης του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού στην Κρήτης από το ΥΠΕΚΑ, μετά από 5ετή καθυστέρηση και παρότι δεν προηγήθηκε ο ανά 2ετία έλεγχος που απαιτείται. Ταχύτατη θεσμοθέτηση από την Περιφέρεια Κρήτης των μελετών που η ίδια έχει προκηρύξει και παρακολουθεί την υλοποίησή τους μέσω προγραμματικής σύμβασης με το Πολυτεχνείο Κρήτης με το για το Χωροταξικό των Αιολικών καθώς και των Φωτοβολταϊκών και Ηλιοθερμικών Ισχύος. Ενεργοποίηση της ΠΕΔ Κρήτης και των Δήμων του Νησιού ι. να συντονίσει την διεκδίκηση για την θεσμοθέτηση κινήτρων με χρηματοοικονομικά κριτήρια εφόσον πληρούνται όλες οι περιβαλλοντικές προϋποθέσεις για αναδιανομή του οικονομικού κέρδους στην τοπική κοινωνία, καθώς και ιι. να παρέχονται έγκαιρα σε επίπεδο δήμου έγκυρα στοιχεία και προτάσεις για το αναπτυξιακό μοντέλο κάθε περιοχής με αποδοχή και όλων των αναγκαίων και απαραίτητων δραστηριοτήτων. Εγρήγορσή του Τεχνικού Επιμελητηρίου να παρακολουθεί συστηματικά και να ενημερώνει στοιχειοθετημένα την Πολιτεία, την αυτοδιοίκηση και τους πολίτες ώστε τόσο σε θεσμικό επίπεδο, σε επίπεδο αποφάσεων και σε επίπεδο συμμετοχής και αποδοχής να τηρούνται ολοκληρωμένες πολιτικές ανάπτυξης στην βάσει Στρατηγικού Σχεδιασμού για την βέλτιστη αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων με κάθε πρόσφορο μέσο. Όλα τα παραπάνω πρέπει να πραγματοποιηθούν με γρήγορες διαδικασίες ώστε να μην χρειαστούν διαδικασίες fast track. Προσωπικά θα συμφωνούσα με ευκολία στην κατά το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον νησί αρκεί η συζήτηση να μην γινόταν δογματικά αλλά με πλήρη διαφάνεια στην βάση ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού στα πλαίσια επίκαιρου και εγκεκριμένου χωροταξικού σχεδιασμού, σε καθεστώς υγιούς ανταγωνισμού με διασαφηνισμένο το όφελος για την τοπική κοινωνία στην βάση χρηματοοικονομικών κριτηρίων. Μέχρι τότε προτείνεται η άμεση λήψη πολιτικών και μέτρων (σε επίπεδο Περιφέρειας αλλά και Κεντρικής Διοίκησης) για την αναστολή αδειών παραγωγής ΑΠΕ οι οποίες έχουν εκδοθεί αλλά δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί, στη λογική της επιλογής κατά προτεραιότητα μόνο των επενδύσεων οι οποίες αποδεδειγμένα μπορούν να υλοποιηθούν, και μέχρι το ποσοστό που θα επιτρέπεται από τα όρια που καθορίζονται στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης αναλογίας συνολικής εγκατεστημένης ισχύος ανά τεχνολογία ΑΠΕ και εντός των περιοχών που προβλέπεται εγκατάσταση. Επισημαίνεται ότι οι διαδικασίες αναστολής στη διαδικασία αδειοδότησης προβλέπονται στο άρθρο 2 της Αριθ. A.Y./Φ1/οικ.19598/2010 «Απόφαση για την επιδιωκόμενη αναλογία εγκατεστημένης ισχύος και την κατανομή της στο χρόνο μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» και στο άρθρο 3 του Ν. 3468/2006 όπως τροποποιήθηκε με το Ν.3851/2010.