έσποινα Mπρόκου, Xιλµιέ Xαλίλογλου, Nίκος Zαρίφης Συµβολή στη µελέτη ενός Mινωϊκού Iερού, µε χρήση λογισµικού ESRI.

Transcript

1 έσποινα Mπρόκου, Xιλµιέ Xαλίλογλου, Nίκος Zαρίφης Συµβολή στη µελέτη ενός Mινωϊκού Iερού, µε χρήση λογισµικού ESRI. Στην Kρήτη, στα σύνορα των νοµών Hρακλείου και Λασιθίου, στις νότιες πλαγιές του ορεινού όγκου της ίκτης, η κατασκευή αµαξιτής οδού το 1972, από το χωριό Kάτω Σύµη προς το Bιαννίτικο Oµαλό, οδήγησε στην τυχαία ανακάλυψη σηµαντικότατου Iερού, σε υψόµετρο 1130m. Aπό την ανασκαφική έρευνα, η οποία επακολούθησε, διαπιστώθηκε ότι το Iερό ιδρύθηκε στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.x., ή και λίγο νωρίτερα, και λειτούργησε, χωρίς διακοπή, επί εικοσιέξι αιώνες, έως και την παλαιοχριστιανική εποχή. O προσδιορισµός των λόγων, οι οποίοι οδήγησαν στην ίδρυση του Iερού της Σύµης σε απόµακρη και αποµονωµένη θέση, µε µεγάλο υψόµετρο, είναι συναφής µε την αρχαιολογική µελέτη του χώρου. H προστασία από τους επικρατούντες βορείους ανέµους, η πηγή µε το άφθονο νερό, η µυστηριακή ατµόσφαιρα και η απεραντοσύνη του τοπίου, µε τη θέα προς το Λιβυκό πέλαγος, γίνονται αµέσως αντιληπτές και καθιστούν αδιαµφισβήτητη την καταλληλότητα του χώρου για την ίδρυση Iερού. H µελέτη της γεωµορφολογίας της ευρύτερης περιοχής συντελεί στην καλύτερη κατανόηση των αιτίων, τα οποία οδήγησαν, αρχικά, στην επιλογή της συγκεκριµένης θέσης, συνετέλεσαν, στη συνέχεια, στην ακµή του Iερού και επηρέασαν διαχρονικά την γενικότερη διαµόρφωση αλλά και τη λειτουργία του χώρου. Όµως τα χαρακτηριστικά της µορφολογίας του εδάφους είναι εν µέρει µόνο αντιληπτά και κατανοητά από την επί τόπου παρατήρηση, καθώς το οπτικό µας πεδίο είναι συχνά πεπερασµένο. Tα πεπερασµένα φυσικά όρια της όρασης του µελετητή µπορούν, σηµαντικά, να διευρυνθούν από την τρισδιάστατη ψηφιακή απεικόνιση και ανάλυση του χώρου. H εφαρµογή της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας τρισδιάστατης απεικόνισης και ανάλυσης του αναγλύφου του εδάφους µε λογισµικό ESRI, επιβεβαίωσε τα συµπεράσµατα, και ενδυνάµωσε τις υποθέσεις, τις σχετικές µε την επιλογή της τοποθεσίας, τις προσβάσεις αλλά και την επικοινωνία, γενικότερα, του Iερού µε την ευρύτερη περιοχή. Tα πρωτογενή δεδοµένα, τα οποία χρησιµοποιήθηκαν, είναι τα ακόλουθα: α. Φύλλα χάρτου 1:5000, σε αναλογική µορφή. β. Ψηφιακή τρισδιάστατη απεικόνιση του εδάφους της ευρύτερης περιοχής του Iερού, µε βήµα 30m. γ. Xάρτης αναλογικός σε κλίµακα 1: δ. Ψηφιακή τρισδιάστατη απεικόνιση τµήµατος του εδάφους της ανατολικής Kρήτης, µε βήµα 100m. H προµήθεια των παραπάνω στοιχείων έγινε από τη Γεωγραφική Yπηρεσία Στρατού, µε την ευγενή χορηγία του Institute for Aegean Prehistory. 1

2 Eυτυχής συγκυρία θεωρείται το γεγονός ότι οι πινακίδες 1:5000 απεικόνιζαν την ευρύτερη περιοχή του Iερού πριν από την διάνοιξη του αγροτικού δρόµου από την Kάτω Σύµη προς το οροπέδιο του Bιαννίτικου Oµαλού. H "παλαιότητα" των πινακίδων υπήρξε ιδιαίτερα χρήσιµη, καθώς βοήθησε στην επισήµανση των µονοπατιών, πριν η περιοχή υποστεί αλλοίωση από τις τις εργασίες οδοποιΐας. H πρώτη παρατήρηση, από τη µελέτη των χαρτών, υπήρξε ότι τα µονοπάτια στην περιοχή ήσαν περιορισµένα, λόγω της βραχώδους και απότοµης πλαγιάς προς τα βόρεια και του φαραγγιού προς τα ανατολικά. Aπό τη συνδυασµένη µελέτη των χαρτών και την επιτόπου παρατήρηση δηµιουργήθηκε η πεποίθηση ότι, όσο και άν άλλαξε η φυσική διαµόρφωση του εδάφους, µέσα στο µεγάλο χρονικό διάστηµα από την πρώτη ίδρυση του Iερού µέχρι σήµερα, οι πορείες και τα µονοπάτια δεν πρέπει να άλλαξαν πολύ, καθώς η ιδιαιτερότητα της µορφολογίας του εδάφους, µε τα ισχυρότατα φυσικά εµπόδια, δεν παρείχε πολλές εναλλακτικές λύσεις. Mε επίκεντρο το Iερό και µε βάση την αντίστοιχη πινακίδα χάρτου 1:5000 ορίστηκε µία περιοχή µελέτης µε έκταση 72 περίπου στρεµµάτων. Tο συγκεκριµένο απόσπασµα της πινακίδας µετατράπηκε από αναλογική σε ψηφιακή µορφή εικονοστοιχείων µε την µέθοδο της ηλεκτρονικής σάρωσης. Στη συνέχεια ψηφιοποιήθηκαν, επί της οθόνης, οι υψοµετρικές καµπύλες, ανά 4.0m, τα ρέµατα και τα µονοπάτια. H επί της οθόνης µη αυτόµατη διανυσµατοποίηση των υψοµετρικών καµπυλών επιλέχθηκε διότι, ως µέθοδος, προσέφερε την απαιτούµενη ακρίβεια, αντιµετωπίζοντας παράλληλα και τις δυσκολίες τις οφειλόµενες τόσο στα αρκετά δυσδιάκριτα σηµεία των πινακίδων, όσο και στην εξαιρετική πύκνωση των υψοµετρικών καµπυλών στο απόκρηµνο και βραχώδες έδαφος στα βόρεια του Iερού. Tα δεδοµένα (CAD) dwg µετατράπηκαν σε shapefile, γραµµικής και σηµειακής µορφής, ώστε να είναι δυνατή η επεξεργασία τους σε περιβάλλον ArcMap - ArcInfo. H µετατροπή έγινε µε χρήση της εντολής "Export". Aπό τις ισοϋψείς καµπύλες δηµιουργήθηκε η τρισδιάστατη ψηφιακή απεικόνιση του εδάφους σε περιβάλλον 3D Analyst, µε τη διαδικασία "Create Tin Tool" και την εντολή "Create Tin from features". H τρισδιάστατη απεικόνιση του εδάφους µας έδωσε την δυνατότητα συνολικής εποπτείας του περιβάλλοντος χώρου, από διάφορες οπτικές γωνίες και απαλλαγµένη από τους περιορισµούς της φυσικής παρουσίας του παρατηρητή. Στις τρισδιάστατες απεικονίσεις, οι οποίες προέκυψαν µε την διαδικασία "ArcScene" σε περιβάλλον "3D Analyst" παρουσιάζονται µε ενάργεια η αµφιθεατρική διαµόρφωση, η οποία παρείχε προστασία από τους βορείους ανέµους, αλλά και το φαράγγι, ως σαφές ανατολικό όριο του χώρου. Aπό την ψηφιακή επεξεργασία της τρισδιάστατης απεικόνισης του εδάφους προέκυψαν δύο παράγωγα σχέδια, ο χάρτης κλίσεων και η µηκοτοµή του µονοπατιού πρόσβασης προς το Iερό. 2

3 O χάρτης κλίσεων του εδάφους δηµιουργήθηκε πάλι σε περιβάλλον "3D Analyst" µε την διαδικασία "Surface Analysis Tool" και την εντολή "Slope". To ψηφιακό µοντέλο του εδάφους ταξινοµήθηκε σε πέντε κατηγορίες: α=<5%, β=5%-10%, γ=10%-15%, δ=15%-20%, ε=>20%, οι οποίες απεικονίστηκαν µε χρωµατική διαβάθµιση. Mε εύληπτο τρόπο παρουσιάζονται οι περιοχές, µε κλίση εδάφους >15%, οι ακατάλληλες είτε για την χάραξη µονοπατιών, είτε για την διαµόρφωση χώρων λατρείας. Mε τον παράγωγο αυτό χάρτη επιβεβαιώνεται η υπόθεση, σύµφωνα µε την οποία το Iερό έλεγχε, κατά κάποιο τρόπο, τις δύο και µοναδικές, σε άµεση γειτνίαση, διαβάσεις του φαραγγιού. Eνδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η επισήµανση δύο µικρών πλατωµάτων, σε µικρή απόσταση προς τα βόρεια του ανεσκαµµένου χώρου, τα οποία θεωρούνται κατάλληλα για την ύπαρξη οικοδοµηµάτων, σχετιζοµένων, πιθανόν, µε τους χώρους λατρείας. O υπολογισµός της µηκοτοµής του µονοπατιού πρόσβασης από την Kάτω Σύµη προς το Iερό έγινε µε χρήση της εντολής "Create Profile Graph" σε περιβάλλον "3D Analyst". Eίχε προηγηθεί η µετατροπή του γραµµικού αρχείου της διαδροµής σε "Graphics", µε χρήση της εντολής "Create Profile Graph". Στη µηκοτοµή του µονοπατιού φαίνεται η οµαλή ανοδική πορεία από την Kάτω Σύµη προς το Iερό, η οποία, για τους συνηθισµένους στην πεζοπορεία προσκυνητές κατά την αρχαιότητα, δεν θα παρουσίαζε καµµία δυσκολία. H µελέτη της ευρύτερης περιοχής του Iερού βασίστηκε στην τρισδιάστατη απεικόνιση του εδάφους µε βήµα 30m. Kαθώς η προµήθεια των ψηφιακών δεδοµένων είχε γίνει σε δύο στάδια, προέκυψε η ανάγκη συνένωσης των αρχείων. H συνένωση των δύο ψηφιακών µοντέλων του εδάφους, το ένα εκ των οποίων είχε µάλιστα µορφή λατινικού "L", παρουσίασε ενδιαφέρον και πραγµατοποιήθηκε σε περιβάλλον "ArcToolbox" µε την διαδικασία "Data Management - Raster" και την εντολή "Mosaic". Για την καλύτερη παρουσίαση του αναγλύφου του εδάφους χρησιµοποιήθηκε η εντολή Hillshade, η οποία περιλαµβάνεται στη διαδικασία "Surface Analysis Tool" του "3D Analyst". H τρισδιάστατη απεικόνιση της περιοχής, κατέδειξε ότι ο ορεινός όγκος της ίκτης αποτελούσε αδιαπέραστο εµπόδιο στην επικοινωνία κατά τη διεύθυνση Bορρά - Nότου, ενώ το µονοπάτι από την Έµπαρο προς το Mύρτος, δια µέσου του Iερού, ακολουθούσε µία από τις ελάχιστες πορείες τις εναρµονισµένες µε τη φυσική διαµόρφωση του εδάφους. H ψηφιακή ανάλυση του αναγλύφου του εδάφους µας οδήγησε σε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις αναφορικά µε τις σχέσεις και την επικοινωνία του Iερού µε άλλες αρχαιολογικές θέσεις στην περιοχή. H επισήµανση κτισµάτων, τα οποία χρονολογούνται από την παλαιοανακτορική ήδη περίοδο, επί των υψωµάτων του Aγ. Nεκταρίου και του "Kατσουρά" ("Bίγλας") στην περιοχή της Bιάννου έθεσε από νωρίς το ερώτηµα της πιθανής σχέσης τους µε το Iερό. Aπό την επεξεργασία της ψηφιακής τρισδιάστατης απεικόνισης της περιοχής προέκυψε ότι τα δύο αυτά σηµεία είχαν οπτική επαφή µε το Iερό αλλά και µεταξύ τους. O έλεγχος της 3

4 ορατότητας µεταξύ των παραπάνω θέσεων έγινε σε περιβάλλον 3D Analyst µε χρήση της εντολής "Create Line of Sight". O προσδιορισµός της περιοχής, της ελεγχόµενης από κάθε µία από τις τρεις θέσεις, προέκυψε µε την εντολή "Viewshed" της διαδικασίας "Surface Analysis Tool". Aπό το συσχετισµό των τριών σχεδίων προέκυψε ένα τέταρτο, στο οποίο απεικονίζεται η συνολική επιφάνεια η ορατή τόσο από το Iερό, όσο και από τα δύο υψώµατα. Πρόκειται για µία ευρύτατη περιοχή η οποία θεωρείται επαρκής για τον έλεγχο όλων των πιθανών προσβάσεων προς το Iερό της Σύµης, από τα νότια, ιδιαίτερα µάλιστα καθώς στην παραπάνω ελεγχόµενη περιοχή περιλαµβάνονται οι όρµοι της Ψαρής Φοράδας, της Άρβης και του Kερατόκαµπου, όπου έχουν βρεθεί ερείπια µινωϊκών οικισµών και λιµενικών εγκαταστάσεων. Mε αντίστοιχη επεξεργασία της ψηφιακής τρισδιάστατης απεικόνισης της ευρύτερης περιοχής του Iερού προσδιορίστηκε η θαλάσσια περιοχή από την οποία το Iερό ήταν ορατό από τα παραπλέοντα πλοία. H θάλασσα θεωρήθηκε πολύγωνο µε υψόµετρο ±0, οριζόµενο προς βορρά από την ισοϋψή της ακτογραµµής. Mε καθαρή ατµόσφαιρα, µε ορατότητα ναυτικά µίλια, η από το Iερό ορατή θαλάσσια ζώνη πιθανής κυκλοφορίας των παραπλεόντων πλοίων, σε απόσταση µεγαλύτερη ή ίση των 4 µιλίων από την ακτή, εµφανίζεται αρκετά εκτεταµένη και σχεδόν συνεχής. H µεγάλη έκταση της θαλάσσιας περιοχής, από την οποία ήταν ορατό το Iερό της Σύµης, αυξάνει την πιθανότητα ταύτισής του µε το κατά Πτολεµαίον "Iερόν Όρος". Aπό την επεξεργασία της τρισδιάστατης ψηφιακής απεικόνισης της ευρύτερης περιοχής του Iερού προέκυψε, ο χάρτης κλίσεων εδάφους, µε την ίδια διαδικασία, η οποία είχε ακολουθηθεί για την περιοχή άµεσης γειτνίασης µε το Iερό. O χάρτης των κλίσεων δίνει µία γενική εικόνα των περιοχών, από τις οποίες η διέλευση δεν θα ήταν δυνατή. H ψηφιακή απεικόνιση του εδάφους µιάς εκτεταµένης περιοχής, η οποία περιλαµβάνει το ανατολικό τµήµα του νοµού Hρακλείου και το δυτικό τµήµα του νοµού Λασιθίου, βασισµένη στο ψηφιακό µοντέλο του εδάφους µε βήµα 100m., χρησιµοποιήθηκε, ως βάση, για τον σχεδιασµό ανάγλυφου χάρτη, επί του οποίου τοποθετήθηκαν, ως σηµειακής µορφής shapefile, οι κυριότερες γνωστές αρχαιολογικές θέσεις. Για την εναργέστερη απεικόνιση του αναγλύφου του εδάφους χρησιµοποιήθηκε η εντολή Hillshade, η οποία περιλαµβάνεται στη διαδικασία "Surface Analysis Tool" του "3D Analyst". H αποµονωµένη θέση του Iερού της Σύµης απεικονίζεται µε ευκρίνεια και, σε συνδυασµό µε τη φυσική διαµόρφωση του εδάφους, υποδηλώνεται η λειτουργία του Iερού ως κοµβικού σηµείου και ενδιάµεσου σταθµού στην πορεία από τα βορειοδυτικά [περιοχή Kαστελλίου και Aρκάδων] προς τα νοτιοανατολικά [περιοχή Mύρτου και Iεράπυτνας]. H ανάλυση της γεωµορφολογίας της ευρύτερης περιοχής του Iερού της Σύµης, την οποία παρουσιάσαµε, αξιοποίησε µόνο ελάχιστες από τις δυνατότητες του λογισµικού της ESRI και, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί παράδειγµα πολυσύνθετης εφαρµογής. H συµβολή της, όµως, δεν 4

5 υπήρξε αµελητέα, καθώς επιβεβαίωσε τις αρχαιολογικές ενδείξεις στα θέµατα των προσβάσεων, της ορατής, άρα και ελεγχόµενης, από το Iερό περιοχής, και τέλος της επικοινωνίας του Iερού µε αρχαίους οικισµούς και λιµενικές εγκαταστάσεις. Pόδος, Oκτώβριος

6 Despina Brokou, Hilmie Haliloglou, Nicholas Zarifis Contribution in the study of a Minoan Sanctuary, based on ESRI s software applications. Tucked in a fold of the southern slopes of Mt. Dikte, on the easternmost edge of central Crete, the Syme sanctuary overlooks the southern cost of the island and the Libyan Sea from an altitude of 1130m. On this remote and isolated area, a large and active cult place has been established in the Minoan period, around the beginning of the second millennium B.C., and continued to be in use, despite cultural transitions, for almost 2600 years, until the early Christian times. Evidence accumulated from the excavation, that began in 1972 and has been completed in 2003, and from the on-going study of the material, has brought us closer to the understanding of the factors that contributed to the sanctuary s development and its long survival. The identification of the reasons that led to the establishment of the sanctuary in a mountainous and isolated location is closely related to the archaeological study of the site. Protection from prevalent northerly winds, the existence of a spring in the close vicinity, the predominant mystical atmosphere of this densely wooded mountainous area and the unrestricted view to the south, towards the Libyan Sea, create ideal conditions for the establishment of a sanctuary. The study of the geomorphologic features of a wider area around Syme s Sanctuary supports a better understanding of the reasons that led, at the beginning, to the selection of this specific location for the establishment of the sanctuary, contributed in its prosperity and influenced its architectural design and function through the ages. Unfortunately our sight of view is usually limited and, during a visit of a site, its geomorphologic features are only partly perceptible and comprehensible. Physiological limitations, of the visitor s or the researcher's view, could be uplifted and the perception of the site could be significantly widened by the use of digital, threedimensional space analysis. Three-dimentional space analysis, by the use of ESRI s corresponding software applications, verified archaeological conclusions and strengthen hypotheses, relevant to the identification of space factors, which influenced the establishment of the Sanctuary. At the same time, it clarified issues concerning access from and communication with the surrounding area. Primary data, used as a base for space analysis, have been the following. a. Analogous maps in 1:5000 scale. b. Analogous map in 1:50000 scale. c. EDM of the surrounding area with step accuracy of 30m. 6

7 d. EDM of a wider area with step accuracy of 100m. All the above mentioned data have been acquired from the Greek Military Geographical Service, with the financial support of the Institute for Aegean Prehistory. The fact that the 1:5000 analogue map depicted the research area before the construction of modern roads, is considered as a happy coincidence. This out of date map proved to be very useful, because it helped us identify old mountainous paths. Our first impression from the study of the map, has been tha,t the number of paths, in the area, is very limited, due to rocky and very steep slopes to the north of the sanctuary and to the precipitous ravine to the east. The study of the map, in association with local observation in the surrounding area, led us to the hypothesis that trails have not changed dramatically, although so many centuries have passed and the natural space has undergone various changes, due to the particularities of the geomorphologic features of the area, with physical obstacles restricting alternating paths. A study area of 18 acres, having Syme s Sanctuary as centre, has been identified on the 1:5000 analogue map. Scanning led to map conversion into digital raster format. Isolines, in an interval of 4.00m, footpaths and streams have been digitized manually on screen in vector form. This method has been chosen to overcome digitisation difficulties to discern some parts of the map and specially those with extremely dense isolines in the rocky and precipitous area to the north of the sanctuary. Digital data in CAD DWG format have been converted into linear and point shapefile in order to be processed in ArcMap ArcInfo environment. For this conversion Export command has been used. An EDM model, based on isolines, has been then created, in 3D Analyst environment, with the command Create Tin from features in the Create Tin Tool menu. The three dimensional space representations, from various points of view, gave us the opportunity for an unrestricted perception of the area surrounding the sanctuary. ArcScene" command, in "3D Analyst" environment has been used. In the above mentioned representations, the natural space amphitheatrical formation, protecting the sanctuary from the prevailing strong northerly winds, as well as the existence of the precipitous ravine, forming the natural eastern boundary of the area, are easily distinguished. Two more drawings have been derived from the procession of the digital terrain model: a. A slope map. b. A lengthwise section of the path, leading from the village of Kato Syme to the sanctuary. The slope map has been created in "3d Analyst" environment, using the command "Slope" in the "Surface Analysis Tool". Five slope categories have been identified and represented as colour graduation on the map. (a=<5%, b=5%-10%, c=10%-15%, d=15%-20% and e=>25%). 7

8 Areas having a slope higher than 15% are considered unsuitable to provide access to the sanctuary and not favourable for building construction or the performing of open air cult ceremonies. It is interesting to indicate on the map that the sanctuary was built on a position from which the only two existing passages of the ravine could be easily controlled. An other very interesting point from the study of the slope map, from the archaeological point of view, is the existence of two very small plateaus, north and north east in close proximity with the sanctuary, where cult procedures could be extended, or religious buildings, could exist. "Create Profile Graph", in "3D Analyst" environment, has been used for the drawing of the lengthwise section of the path, leading from the village of Kato Syme to the Sanctuary. In this section we observe a smoothly ascending pathway, which should not present in ancient times any difficulties to pilgrims, used in foot journeys. The study of the wider area, 12x17Km² approximately, around the sanctuary, has been conducted, based on a digital terrain model, with 30m step accuracy. As digital data have been acquired in two subsequent stages, the unification of the two EDMs was necessary. The procedure presented some interest, especially because one of the models was rectangular but the other in "L" shape form. "Mosaic" command has been used in "ArcToolbox" under the procedure "Data Management-Raster". For best representation of the map's relief "3D Analyst's" "Hillshade" command has been applied. In the relief map the mountainous bulk of Dikte, to the north of the sanctuary, is clearly distinguished as obscuring and blocking communication from North to South, and vice versa. The path from Embaros, in the northwest, to Myrtos, in the southeast, seems to be the only mountainous pathway corresponding to the natural ground formation. Processing the digital terrain model of the area, by "3D-Analyst", led us to interesting observations, from the archaeological point of view. Ruins of ancient buildings, dated in the prehistoric times (Minoan Early Palace Period) and resembling to watchtowers, have been located on hill tops, not far away from Syme's sanctuary. Their relation with the sanctuary needed to be clarified. Processing the digital terrain model of the area and using the command "Line of Sight" led us to the conclusion that there was visible contact between these locations and the sanctuary. The visible area from each one of the above mentioned three sites has been identified using the command "Viewshed" of the "Surface Analysis Tool". Superimposing these three maps led to the creation of a new one, depicting the whole area, visible from the sanctuary and the watchtowers. It is a very wide area, including almost all footpaths and access roads to the sanctuary area. Very important is the fact that parts of the coastal zone, where the ruins of ancient settlements with harbour facilities have been discovered, are included in the visible area, from the sanctuary and the watchtowers. 8

9 The area in the sea, from which Syme's sanctuary is visible, has been identified, by following a similar procedure. Sea has been described as a polygon, having an altitude of ±0.00m, and the coastal line as its northern boundary. With good visibility conditions, Syme's Sanctuary, was visible from a very wide and almost continuous area in the sea. This observation has an important significance. Ptolemeos, the ancient Geographer, travelling by boat along the southern coast of Crete, is referring to the mountain in the Viannos area as the "Holy Mountain". Syme's Sanctuary is situated in that mountainous area and it is visible, as shown above, from the sea. This is a good indication that the shrine, which is also known as a pilgrimage destination, gave the "Holy" character to its surrounding mountainous area. Based on the same digital terrain model a slope map has been created, providing a general idea of the distribution of areas, which due to their surface inclination restrict access from various destinations. The digital terrain model of the western Lasithi and the eastern Heraklion districts in Crete, having an accuracy of 100m. step, has been used to create a general reference relief map, on which ancient cities and other archaeological sites have been placed as points in a "shapefile". To improve map clarity "Hillshade" command, under the "Surface Analysis Tool" has been applied. The remote site, on which the sanctuary has been established, and its distance from all known prehistoric centres and ancient cities are easily perceived. Its location as an intermediate stop on the mountainous road crossing the island from the northeast to the southwest is understandable Performing surface analysis of the area related with Syme's sanctuary, we have only made a very limited use of ESRI's map and space analysis software capabilities and by no means we are eligible to claim that we have presented an example of a sophisticated software use. However the contribution of ESRI s software applications in the study of the Minoan Sanctuary in Kato Syme has been very valuable to us as it helped us verify archaeological indications concerning access to the site, visible and controllable from the sanctuary area and communication possibilities with other ancient settlements with harbour installations. Rhodes, October