Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία"

Transcript

1 EURONET 50/50 max Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία Ενεργειακό εκπαιδευτικό υλικό (E-Pack) για τα δημοτικά σχολεία Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών

2

3 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Παξνπζίαζε Ζ κεζνδνινγία ηνπ πξνγξάκκαηνο 50/50 ζηα ζρνιεία Βήκαηα εθαξκνγήο Δθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ζην πιαίζην πξνγξάκκαηνο 50/50 ζε δεκνηηθά ζρνιεία Προτεινόμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία Πξψηε Φάζε: Βαζηθέο έλλνηεο γηα ηελ ελέξγεηα Γεχηεξε Φάζε: Ζ ελέξγεηα ζην ζρνιείν καο Δλεξγεηαθφο έιεγρνο Σξίηε Φάζε: πκπεξάζκαηα Δηζεγήζεηο γηα δξάζε Σέηαξηε Φάζε: Κνηλνπνίεζε κέηξσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζηελ Οκάδα Δλέξγεηαο Πέκπηε Φάζε: Δθαξκνγή ζρεδίνπ δξάζεο θαη παξαθνινχζεζε απνδνηηθφηεηαο πξνγξάκκαηνο Παράρτημα I Υύλλα Εργασίας για 1 η Υάση Φχιιν Δξγαζίαο 1 «Βξεο ηε ζσζηή κνξθή ελέξγεηαο» Φχιιν Δξγαζίαο 2 «Σν αιθαβεηάξη ηεο ελέξγεηαο» Φχιιν Δξγαζίαο 3 «Μνηάδεη κε ζεξκνθήπην εδψ κέζα!» Υύλλα Εργασίας για 2 η και 3 η Υάση Φχιιν εξγαζίαο 4 «Οκάδα: Μηα θξχν, κηα δέζηε!» Φχιιν εξγαζίαο 5 «Οκάδα: Ρφληα, ηα ειεθηξφληα!» Φχιιν εξγαζίαο 6 «Οκάδα: Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηέο ζνπ πεο κνπ!» Υύλλα Εργασίας για 4 η Υάση Φχιιν εξγαζίαο 7 «Πξφζθιεζε» Υύλλα Εργασίας για 5 η Υάση Φχιιν εξγαζίαο 8 «Αλάπηπμε δξάζεσλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο» Φχιιν εξγαζίαο 9 «Απηνθφιιεηεο εηηθέηεο» Φχιιν εξγαζίαο 10 «Οκάδα Φχιαθεο ηνπ θσηφο» Φχιιν εξγαζίαο 11 «Καηαγξαθή θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηνλ θεληξηθφ κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ κνπ» Φχιιν εξγαζίαο 12 «ηνηρεία ινγαξηαζκνχ ΑΖΚ» Φχιιν εξγαζίαο 13 «Καηαγξαθή θαηαλαιψζεσλ πεηξειαίνπ γηα ζέξκαλζε ρψξσλ ηνπ ζρνιείνπ κνπ» Παράρτημα II Βνεζεηηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ «Δπηπηψζεηο απφ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ» Βνεζεηηθφ ελεκεξσηηθφ πιηθφ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ γηα ηελ Δλέξγεηα

4 ΠΑΡΟΤΙΑΗ Παρουσίαση του Προγράμματος EURONET 50/50 MAX Σν έγγξαθν πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο είλαη ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ ζαο δφζεθε απφ ηνπο ζπλεξγαδφκελνπο νξγαληζκνχο ηνπ πξνγξάκκαηνο EURONET 50/50 max. Σν EURONET 50/50 max βαζίδεηαη ζην πξφγξακκα EURONET 50/50, ην νπνίν ηέζεθε ζε εθαξκνγή ζε 9 ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) θαηά ηελ πεξίνδν Σν πξφγξακκα EURONET 50/50 θέξδηζε ην Δπξσπατθφ Βξαβείν Βηψζηκεο Δλέξγεηαο γηα ην 2013 (Sustainable Energy Europe Award 2013) ζηελ θαηεγνξία «Δθπαίδεπζε». Σν EURONET 50/50 max, πνπ μεθίλεζε ην 2012 ζέηεη πιένλ σο ζηφρν ηε δηάδνζε ηεο κεζνδνινγίαο 50/50 ζε πεξηζζφηεξεο απφ 500 ζρνιηθέο κνλάδεο θαη 48 άιια δεκφζηα θηίξηα ζε 13 ρψξεο ηεο ΔΔ. Σα πξνγξάκκαηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηε κεζνδνινγία 50/50 απνζθνπνχλ ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θπξίσο κέζσ ηεο αιιαγήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο πηνζέηεζεο λέσλ θαζεκεξηλψλ ζπλεζεηψλ απφ ηνπο ρξήζηεο ηνπ θηηξίνπ, νη νπνίνη ζηελ πεξίπησζε ησλ ζρνιείσλ είλαη νη καζεηέο, νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηα ππφινηπα κέιε ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο. Πέξα απφ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ζπλεπψο ε επηηπρήο έθβαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο 50/50, εληζρχνληαη απφ ηελ εθαξκνγή κέηξσλ πνπ απαηηνχλ κηθξή δαπάλε, αιιά βειηηψλνπλ ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε ηνπ θηεξίνπ θαη πεξηνξίδνπλ ηελ ζπαηάιε ελέξγεηαο. Ζ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ ζα επηηεπρζεί κέζα απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο EURONET 50/50 ζα σθειήζεη απφ ηε κηα ην πεξηβάιινλ θαη ζα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη απφ ηελ άιιε ζα σθειήζεη ηα ίδηα ηα ζρνιεία, αθνχ σο επηβξάβεπζε ζα ιάβνπλ ζε ρξεκαηηθφ πνζφ ην 50% ησλ ελεξγεηαθψλ απνηακηεχζεσλ πνπ ζα εμνηθνλνκήζνπλ ζηα πιαίζηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο EURONET 50/50 max. Παρουσίαση του εκπαιδευτικού ενεργειακού υλικού (E-Pack) θνπφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ελεξγεηαθνχ πιηθνχ (Δ-Pack) είλαη λα δηεπθνιχλεη ηελ εθηέιεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζθέινπο ηνπ πξνγξάκκαηνο EURONET 50/50 max ζην ζρνιείν ζαο. Σα ζηάδηα θαη βήκαηα εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη νξηζκέλα θχιια εξγαζίαο γηα ηνπο καζεηέο θαηαξηίζηεθαλ απφ ην Αλεμάξηεην Ηλζηηηνχην Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ (UfU) ζην Βεξνιίλν (Γεξκαλία) θαη βαζίδνληαη ζηελ εκπεηξία πνπ έρεη απνθνκίζεη ην UfU απφ ηελ επηηπρή εθαξκνγή πξνγξακκάησλ 50/50 ζε ζρνιεία πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο επί 15 θαη πιένλ έηε. Σν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ έρεη πξνζαξκνζηεί ζηηο ζπλζήθεο ηεο Κχπξνπ απφ ην Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ, ζπλεξγαδφκελνο θνξέαο θαη θνξέαο πινπνίεζεο ηεο δξάζεο 50/50 ζηελ Κχπξν. Αξθεηά θχιια εξγαζίαο αλαπηχρζεθαλ απφ ην Δλεξγεηαθφ Γξαθείν θαη βαζίδνληαη ζηελ εμαεηή εκπεηξία ηνπ Γξαθείνπ ζε ζέκαηα ελεξγεηαθήο εθπαίδεπζεο. Καιή Δπηηπρία! 3

5 Η μεθοδολογία του ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ 50/50 ΣΑ ΦΟΛΕΙΑ Σν Αλεμάξηεην Ηλζηηηνχην Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ (UfU) ζην Βεξνιίλν έρεη επίγλσζε ηνπ γεγνλφηνο φηη ε θαηάζηαζε ζηα ζρνιεία θαη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα δηαθέξνπλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ησλ ζπλεξγαδφκελσλ θνξέσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο EURONET 50/50 max. Σν UfU θαηέβαιε επίπνλεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ θαηάξηηζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ κε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ζε δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο. Ζ πξνζαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ ζηηο ζπλζήθεο ηεο Κχπξνπ, έγηλε απφ ην Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ. Μπνξείηε αζθαιψο λα πξνζαξκφζεηε ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην δηθφ ζαο ζρνιείν θαη ζπληζηάηαη λα δψζεηε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηηο ηδέεο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα ζθεθηνχλ θαη ζα πξνηείλνπλ νη καζεηέο ζαο. Σν Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ έρεη εκπηζηνζχλε ζηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ην δπλακηζκφ πνπ επηδεηθλχνπλ ηα παηδηά θαη νη έθεβνη φηαλ θαινχληαη λα δηακνξθψζνπλ ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δνπλ. Η επηηπρήο έθβαζε ηεο δξάζεο 50/50 ζε έλα ζρνιείν πξνϋπνζέηεη ζέιεζε θαη δπλακηζκό ηόζν από ηελ πιεπξά ηνπ ζρνιείνπ όζν θαη από ηελ πιεπξά ησλ Σρνιηθώλ Εθνξεηώλ πνπ πιεξώλνπλ ηηο δαπάλεο πνπ αθνξνύλ ζηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο. Έλαο ή δύν εθπαηδεπηηθνί ηνπ ζρνιείνπ πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηνλ ξόιν ηεο «θηλεηήξηαο δύλακεο» ηνπ πξνγξάκκαηνο. Οη εθπαηδεπηηθνί απηνί είλαη ζθόπηκν λα έρνπλ ηε ζηήξημε ηνπ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ. Επίζεο ζα έρνπλ ηελ ακέξηζηε ππνζηήξημε ηνπ Ελεξγεηαθνύ Γξαθείνπ Κππξίσλ Πνιηηώλ. ΣΑ ΔΝΝΔΑ ΒΑΗΚΑ ΒΖΜΑΣΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΣΤΥΖ ΔΚΒΑΖ ΣΖ ΓΡΑΖ 50/50 Σα δχν πξψηα βήκαηα (βήκα 1 θαη βήκα 2) ηεο πξνηεηλφκελεο κεζνδνινγίαο είλαη πξνπαξαζθεπαζηηθά. Σα βήκαηα 3 έσο 9 εθηεινχληαη απφ ηελ ηάμε ή ηάμεηο πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζην πξφγξακκα, έρνληαο ηελ ππνζηήξημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν νπνίνο αθνινπζεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην παξφλ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. 1 Δημιουργία της Ενεργειακής Ομάδας Ζ Δλεξγεηαθή Οκάδα πνπ ζα ζπγθξνηεζεί ζην ζρνιείν ζαο ζα αλαιάβεη ην ζπληνληζκφ ηεο δξάζεο 50/50 θαη πην ζπγθεθξηκέλα: Θα δηαζθαιίζεη φηη ζα αθνινπζεζνχλ ηα βήκαηα εθαξκνγήο ηεο δξάζεο 50/50. Θα αλαιάβεη ηελ εθαξκνγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξνηείλνληαη ζην παξφλ εθπαηδεπηηθφ παθέην. Θα πξνηείλεη επηπξφζζεηεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξσηνβνπιίεο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Θα πξνσζήζεη ην πξφγξακκα ζε νιφθιεξε ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Θα πάξεη απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ πνπ ζα δνζεί ζην ζρνιείν σο επηβξάβεπζε γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Ζ Δλεξγεηαθή Οκάδα είλαη ζθφπηκν λα απνηειείηαη απφ εθπξνζψπνπο φιεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, αθνχ ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν ζα επηηεπρζεί ζηε βάζε ηεο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο θαη εκπινθήο φισλ: Ο εθπαηδεπηηθφο ή νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ εθδειψζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ην πξφγξακκα. Οη καζεηέο ηεο Δ ή θαη ηεο η ηάμεο ή νκάδα εθπξνζψπεζήο ησλ ηάμεσλ απηψλ Δθπξφζσπνη καζεηψλ απφ κηθξφηεξεο ηάμεηο Δθπξφζσπνη ππφινηπνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ (πρ. πξνζσπηθφ θαζαξηζκνχ θιπ) Δθπξφζσπνη πιιφγνπ Γνλέσλ Δθπξφζσπνη ρνιηθήο Δθνξείαο 4

6 Σηελ Ελεξγεηαθή Οκάδα νπσζδήπνηε πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ εθπξόζσπνη ηεο ηάμεο ή ησλ ηάμεσλ, νη νπνίεο ζα εθαξκόζνπλ ην εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα EURONET 50/50 max. Κξίλεηαη ζθφπηκν ε Δλεξγεηαθή Οκάδα λα ζπλεδξηάδεη ζε ηαθηηθά δηαζηήκαηα, νχησο ψζηε λα γίλεηαη ελεκέξσζε φισλ ησλ κειψλ γηα ηελ πξφνδν ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη λα ζπδεηνχληαη ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ. 2 Αρχική Ενεργειακή Περιήγηση στο κτίριο Ζ Αξρηθή Δλεξγεηαθή Πεξηήγεζε πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην πξφγξακκα θαη έλαλ εθπξφζσπν ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο πνπ πιεξψλεη ηηο ελεξγεηαθέο δαπάλεο ηνπ ζρνιείνπ. θνπφο ηεο Αξρηθήο Δλεξγεηαθήο Πεξηήγεζεο είλαη ε εθηίκεζε ηεο ελεξγεηαθήο θαηάζηαζεο ηνπ ζρνιηθνχ θηηξίνπ, ε ελεκέξσζε γηα ηα ζπζηήκαηα ζέξκαλζεο, ςχμεο θαη θσηηζκνχ, ε ελεκέξσζε γηα ηηο δαπάλεο πνπ απαηηνχληαη γηα θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ πεδίσλ δξάζεο γηα ηνπο καζεηέο. Με απηή ηε ζπλάληεζε ζα εληζρπζεί επίζεο ε δέζκεπζε ησλ πην πάλσ εκπιεθνκέλσλ γηα ηε ζπκκεηνρή θαη ηελ ελεξγφ δξάζε ηνπο ζην πξφγξακκα. 3 Εμπλουτισμός των γνώσεων των μαθητών που συμμετέχουν στην Ενεργειακή Ομάδα και ευαισθητοποίηση σε θέματα Ενέργειας Ζ εθαξκνγή ηεο δξάζεο 50/50 μεθηλά κε πξνθαηαξθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ηνπο καζεηέο πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ Δλεξγεηαθή Οκάδα θαηά ηηο νπνίεο ζα παξνπζηαζηεί ε δξάζε 50/50 θαη ζα εμεηαζηνχλ δεηήκαηα γχξσ απφ ηελ έλλνηα ηεο ελέξγεηαο θαη ηηο ρξήζεηο ηεο, ηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηηο άιιεο επηπηψζεηο πνπ πξνθαιεί ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Σν Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ ζα εληζρχζεη ηελ εθπαίδεπζε ζε απηά ηα ζέκαηα κε παξνπζηάζεηο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ γηα φινπο ηνπο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ. 4 Ενεργειακή Περιήγηση από την Ενεργειακή Ομάδα θνπφο ηεο Δλεξγεηαθήο Πεξηήγεζεο ζην ζρνιείν είλαη νη καζεηέο ηεο Δλεξγεηαθήο Οκάδαο λα απνθηήζνπλ κηα πξψηε εηθφλα γηα ηελ ελεξγεηαθή θαηάζηαζε ηνπ ζρνιηθνχ θηηξίνπ, λα εμνηθεησζνχλ κε ηνλ ηξφπν εηζαγσγήο θαη εμαγσγήο ηεο ελέξγεηαο πξνο θαη απφ ηε ζρνιηθή κνλάδα αληίζηνηρα, λα κάζνπλ γηα ηε ρξήζε θαη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζηε ζρνιηθή κνλάδα θαη λα αληρλεχζνπλ πηζαλά πξνβιήκαηα θαη δεηήκαηα πνπ ζα δηεξεπλήζνπλ εηο βάζνο ζην επφκελν ζηάδην. Έηζη, δηεπζεηείηαη κηα ζπλάληεζε κε ηνλ ππεχζπλν ηνπ ζρνιείνπ ή θαη εθπξφζσπν ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο, νη νπνίνη ζα ζπδεηήζνπλ κε ηνπο καζεηέο γηα ηελ ελεξγεηαθή θαηάζηαζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ζα εμεγήζνπλ πψο ιεηηνπξγεί ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο, ςχμεο θαη θσηηζκνχ ηνπ ζρνιείνπ θαη νη καζεηέο ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα θάλνπλ εξσηήζεηο θαη λα ιχζνπλ απνξίεο. ην ζηάδην απηφ ζα δηεξεπλεζνχλ επίζεο νη ζηάζεηο, νη ζπκπεξηθνξέο θαη ν βαζκφο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο σο πξνο ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. 5 υλλογή δεδομένων, μετρήσεις και υπολογισμός της χρήσης ενέργειας Οη καζεηέο δηεμάγνπλ ηε δηθή ηνπο έξεπλα γηα ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ εμνπιηζκφ πνπ ηνπο δφζεθε απφ ην Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ. πιιέγνπλ ηηο πιεξνθνξίεο γηα ην θσηηζκφ, ηε ζεξκνθξαζία θαη ηελ θαηαλάισζε δηαθφξσλ ζπζθεπψλ θαη θαηαγξάθνπλ ηα απνηειέζκαηα ζηα ζρεηηθά θχιια εξγαζίαο. 5

7 6 Προτάσεις μέτρων για το σχολείο Οη καζεηέο νξγαλψλνπλ ζπλάληεζε κε ηα ππφινηπα κέιε ηεο Δλεξγεηαθήο Οκάδαο, νχησο ψζηε λα ηνπο θνηλνπνηήζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο θαη λα ζπδεηήζνπλ καδί ηηο πξνηεηλφκελεο πξνηάζεηο γηα δξάζεηο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα ελεκεξσζνχλ ηα κέιε ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο θαη ν δηεπζπληήο γηα ηπρφλ κέηξα πνπ ζα πξνηείλνπλ νη καζεηέο θαη ηα νπνία απαηηνχλ δαπάλεο εθ κέξνπο ηεο αξκφδηαο αξρήο. 7 Εκστρατεία Ενημέρωσης Ζ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν ζα επηηεπρζεί κφλν κέζα απφ ζπιινγηθή πξνζπάζεηα θαη εκπινθή φισλ ησλ ρξεζηψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Έηζη, νη καζεηέο αλαιακβάλνπλ δξάζεηο γηα επαηζζεηνπνίεζε ησλ ππφινηπσλ καζεηψλ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη άιινπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. 8 Καταγραφή των μέτρων που απαιτούν μικρή επένδυση Παξφηη ην πξφγξακκα 50/50 εζηηάδεη ζηελ αιιαγή ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, ζπζηήλνπκε ηελ εθαξκνγή κέηξσλ πνπ απαηηνχλ κηθξή δαπάλε, αιιά δχλαληαη λα εμνηθνλνκήζνπλ πςειφ πνζνζηφ ελέξγεηαο θαη λα εληζρχζνπλ ζπλεπψο αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο 50/50. Οη δαπάλεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ κέηξσλ απηψλ θαιχπηνληαη απφ ηελ Αξρή πνπ πιεξψλεη ηηο ελεξγεηαθέο δαπάλεο ηνπ ζρνιείνπ ή, εάλ απηφ δελ είλαη εθηθηφ, απφ ρνξεγνχο. 9 Επικοινωνία και χρήση των χρημάτων που εξοικονομήθηκαν Μεηά ην ηέινο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζα αμηνινγεζεί ε πξνζπάζεηα ηνπ ζρνιείνπ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Χο επηβξάβεπζε ηεο πξνζπάζεηαο απηήο, ζα δνζεί ζην ζρνιείν ην 50% ησλ εμνηθνλνκνχκελσλ ρξεκάησλ. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θνηλνπνηείηαη ζε νιφθιεξε ηελ ζρνιηθή θνηλφηεηα θαη ε ελεξγεηαθή νκάδα απνθαζίδεη πψο ζα αμηνπνηεζνχλ ηα ρξήκαηα πνπ ζα δνζνχλ ζην ζρνιείν. 6

8 ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ 50/50 Ε ΔΗΜΟΣΙΚΑ ΦΟΛΕΙΑ Υιλοσοφία του εκπαιδευτικού προγράμματος Ζ πξνζέγγηζε ηνπ Αλεμάξηεηνπ Ηλζηηηνχηνπ Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ (UfU) ζην Βεξνιίλν ζην πιαίζην ησλ πξνγξακκάησλ 50/50 θαη ζπλεπψο ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ αθνινπζεί, εζηηάδεη ζηελ πξαθηηθή πξνζέγγηζε δηαθφξσλ επηζηεκνληθψλ δεηεκάησλ, ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ ησλ ζπκκεηερφλησλ καζεηψλ θαη ζηελ αλάιεςε δξάζεο εθ κέξνπο ηνπο. Γίλεηαη έκθαζε ζην βησκαηηθφ θαη ελεξγφ ηξφπν κάζεζεο θαη φρη ζηε δηδαζθαιία θαη ηελ παξάδνζε δηαιέμεσλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Καηά ζπλέπεηα, ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ζπλνδεπηηθφο θαη επηθνπξηθφο ζην πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο απνζηνιήο θαη ηεο αλαδήηεζεο δπλαηνηήησλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο απφ ηνπο καζεηέο. Δλζαξξχλνπκε ηνπο καζεηέο λα θαηαβάινπλ κφλνη ηνπο θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα θαη λα παξνπζηάζνπλ ην έξγν ηνπο ελψπηνλ ηεο ππφινηπεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. Καηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ν εθπαηδεπηηθφο είλαη θαιφ λα ιάβεη ππφςε ηηο ππάξρνπζεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο θαη ελέξγεηαο, νχησο ψζηε νη καζεηέο λα δηεπθνιπλζνχλ ζηελ εθηέιεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξνηείλνληαη. Ο εθπαηδεπηηθφο πνπ ζπκκεηέρεη ζηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο δχλαηαη λα αλαπηχμεη επηπξφζζεηεο δξαζηεξηφηεηεο. Χζηφζν, είλαη ζθφπηκν λα ιακβάλεηαη ππφςε φηη ην πξφγξακκα 50/50 αθνξά κεηαμχ άιισλ ζηελ ελεξγνπνίεζε ησλ καζεηψλ θαη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ εθ κέξνπο ηνπο, ζηελ εθηέιεζε πεηξακάησλ θαη εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, ζηε δεκηνπξγηθή δξάζε κε ζθνπφ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο θαη ζηελ πηνζέηεζε ζπκπεξηθνξψλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. κοπός και στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος Ο ζθνπφο ηνπ παξφληνο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη ε πξνψζεζε δξάζεσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζην ζρνιείν εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ηνπο φζνλ αθνξά ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο. Αλαιπηηθά νη ζηφρνη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηνπο καζεηέο είλαη: Να θαηαλνήζνπλ βαζηθέο έλλνηεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ ελέξγεηα, φπσο κνξθέο ελέξγεηαο, θηινβαηψξα, αλαλεψζηκεο θαη κε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Να κάζνπλ πψο ιεηηνπξγεί ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο θαη ςχμεο ηνπ ζρνιείνπ ηνπο. Να κάζνπλ πψο ππνινγίδεηαη ε θαηαλάισζε ελέξγεηαο κηαο ειεθηξηθήο ζπζθεπήο θαη ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηεο. Να κάζνπλ γηα ην αλζξσπνγελέο θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ηηο άιιεο επηπηψζεηο πνπ πξνθαιεί ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. Να ζπλδέζνπλ ηε ρξήζε ελέξγεηαο (ειεθηξηζκφο, ζέξκαλζε, κεηαθνξηθά) κε ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Να κάζνπλ γηα ηνπο ηξφπνπο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ελφο θηηξίνπ. Να ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε ζεκαζία ηεο ελέξγεηαο ζηε δσή καο. Να επαηζζεηνπνηεζνχλ ζε ζέκαηα θαηαλάισζεο θαη εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη πηνζέηεζεο ελαιιαθηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ζπλεζεηψλ. Να ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη πξνυπνζέζεηο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απνηεινχλ ηφζν ν ηξφπνο δσήο θαη νη θαζεκεξηλέο καο ζπλήζεηεο φζν θαη ε κείσζε ησλ απσιεηψλ ελέξγεηαο κέζσ εθαξκνγήο δηαθφξσλ κέηξσλ ζην θηίξην. Να ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ γηα θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ καο αλαγθψλ έρεη επηπηψζεηο ηφζν ζε θνηλσληθφ φζν θαη ζε πεξηβαιινληηθφ επίπεδν. Να αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο νκαδηθφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο, παξαηήξεζεο, ζπιινγήο θαη 7

9 επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ θαη πιεξνθνξηψλ, επίιπζεο πξνβιήκαηνο θαη αλαδήηεζεο ιχζεσλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Μέζα απφ ηηο επαθέο κε ηελ Δλεξγεηαθή Οκάδα (πρ δηεπζπληή, εθπξφζσπν ρνιηθήο Δθνξείαο θιπ) λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο ζεβαζκνχ ηεο άπνςεο ηνπ θαζελφο θαη ηεο πιεηνςεθίαο, δεμηφηεηεο δηαιφγνπ, επηρεηξεκαηνινγίαο θαη μεθάζαξεο δηαηχπσζεο ησλ ζέζεσλ ηνπο. Να αλαπηχμνπλ δξάζεηο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Να πξνηείλνπλ θαη λα πξνσζήζνπλ ηελ εθαξκνγή κέηξσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζην ζρνιείν. ε ποιες τάξεις απευθύνεται Σν Αλεμάξηεην Ηλζηηηνχην Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ (UfU) ζην Βεξνιίλν πξνηείλεη θαηά θαλφλα ηελ εξγαζία κε κηα νιφθιεξε ζρνιηθή ηάμε, πνπ αλαιακβάλεη θαζήθνληα ελεξγεηαθήο νκάδαο, δηφηη ε πξνζέγγηζε απηή δηεπθνιχλεη ηελ νξγάλσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεκάησλ δηδαζθαιίαο. Σν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα απεπζχλεηαη θπξίσο ζε καζεηέο ηεο η ηάμεο, αιιά θαη ηεο Δ ηάμεο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα εγεζνχλ ηεο Δλεξγεηαθήο Οκάδαο, αθνχ νη απαηηνχκελεο δεμηφηεηεο γηα εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη πην αλεπηπγκέλεο ζε απηέο ηηο ειηθηαθέο νκάδεο. Χζηφζν, ζπζηήλεηαη ε επηινγή καζεηψλ απφ φιεο ηηο ηάμεηο, κηαο θαη γηα ηελ επηηπρία ηεο δξάζεο 50/50 απαηηεί ζπιινγηθή πξνζπάζεηα. Διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος φάσεις εφαρμογής Ζ εθαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο πξνηείλεηαη λα γίλεη ζε πέληε θάζεηο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξσηλψλ ζρνιηθψλ σξψλ θαη φινπ ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο: Πξώηε θάζε: Οη καζεηέο καζαίλνπλ γηα ηηο βαζηθέο έλλνηεο γχξσ απφ ηελ ελέξγεηα θαη γηα ηηο επηπηψζεηο απφ ηε ρξήζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. (σπονική διάπκεια: πεπίπος 200 λεπηά) Γεύηεξε θάζε: Οη καζεηέο πξψηνλ μεθηλνχλ ηελ ελεξγεηαθή πεξηήγεζε θαη ζπιινγή δεδνκέλσλ ζην ζρνιείν ηνπο κε ζθνπφ λα εληνπίζνπλ πεδία γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη δεχηεξνλ δηεξεπλνχλ ηηο ζηάζεηο θαη ηηο ζπλήζεηεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, φζνλ αθνξά ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. (σπονική διάπκεια: πεπίπος 140 λεπηά) Σξίηε Φάζε: Οη καζεηέο επεμεξγάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο θαη πξνηείλνπλ κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη επαηζζεηνπνίεζεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. (σπονική διάπκεια: πεπίπος 85 λεπηά) Σέηαξηε Φάζε: Οη καζεηέο δηνξγαλψλνπλ ζπλάληεζε κε ηελ Δλεξγεηαθή Οκάδα θαη ηελ ππφινηπε ζρνιηθή θνηλφηεηα γηα λα ηνπο θνηλνπνηήζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο θαη λα ζπδεηήζνπλ καδί γηα ηηο πξνηεηλφκελεο ιχζεηο. (σπονική διάπκεια: πεπίπος 135 λεπηά) Πέκπηε Φάζε: Οη καζεηέο πινπνηνχλ ηηο δξάζεηο ηνπο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν θαη επαηζζεηνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο θαη παξαθνινπζνχλ ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ δξάζεσλ ηνπο. (σπονική διάπκεια: εξαπηάηαι από ηιρ δπάζειρ πος θα ςλοποιηθούν και ηην παπακολούθηζη ηος ππογπάμμαηορ. Οπόηαν η θάζη αςηή μποπεί να διαπκέζει μέσπι ηο ηέλορ ηος ππογπάμμαηορ) Ζ θάζε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ρσξίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα ζηάδηα, ηα νπνία ζπλνδεχνληαη απφ αξηζκεκέλα Φχιια Δξγαζίαο. Σα Φχιια Δξγαζίαο παξαηίζεληαη ζην Παξάξηεκα Η. Δπηπξφζζεηα, ζην Παξάξηεκα ΗΗ παξαηίζεηαη ην βνεζεηηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ κε ηίηιν «Δπηπηψζεηο απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ» (ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ πξψηε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο). Οη πέληε θάζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη νη πξνηεηλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο δελ πξέπεη αλαγθαζηηθά λα εθαξκνζηνχλ ε κία ακέζσο κεηά ηελ άιιε, αιιά επαθίεηαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ην πψο ζα 8

10 δηαρεηξηζηεί ηε δηάξθεηα πινπνίεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο εληφο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Γηα παξάδεηγκα κπνξεί λα κεζνιαβήζνπλ κία ή δχν εβδνκάδεο κεηαμχ ησλ θάζεσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. (Σημείωζη: Η δεύηεπη και ηπίηη θάζη είναι ζηενά ζςνδεδεμένερ, οπόηαν πποηείνεηαι η ςλοποίηζη ηηρ ηπίηηρ θάζηρ όζο ηο δςναηό πιο ζύνηομα μεηά ηην ολοκλήπωζη ηηρ δεύηεπηρ θάζηρ) Γηα ηελ θαιύηεξε πξνεηνηκαζία θαη ελεκέξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ, παξαηίζεηαη ζην Παξάξηεκα ΙΙ βνεζεηηθό ελεκεξσηηθό πιηθό γηα ηελ ελέξγεηα. Ο ή νη εθπαηδεπηηθόο/νί πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζην πξόγξακκα πξνηξέπνληαη λα κειεηήζνπλ ην πιηθό απηό πξηλ ηελ πινπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο ή θαη λα αλαηξέρνπλ ζε απηό, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο. 9

11 ΠΡΩΣΗ ΥΑΗ: ΒΑΙΚΕ ΕΝΝΟΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΑΔΙΟ 1 ΔΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΗ ΔΡΑΗ 50/50 Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Ζιεθηξνληθφο ππνινγηζηήο Πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν Διάρκεια: ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεη ζηα παηδηά φηη ην ζρνιείν ηνπο ζπκκεηέρεη ζην επξσπατθφ πξφγξακκα EURONET max 50/50 θαη εμεγεί ελ ζπληνκία ην ζθνπφ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Γείρλεη ζηνπο καζεηέο εηθφλεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο δξάζεηο πνπ αλέπηπμαλ νη καζεηέο απφ άιιεο ρψξεο πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξφγξακκα 50/50, νχησο ψζηε λα ηνπο θηλήζεη ην ελδηαθέξνλ. (χλδεζκνο γηα ην Γίθηπν ρνιείσλ 50/50: ΣΑΔΙΟ 2. ΕΙΑΓΩΓΗ ΣΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Ζιεθηξνληθφο ππνινγηζηήο Πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν Δηθφλεο DVD Δλεξγεηαθνχ Γξαθείνπ γηα Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) θαη Δμνηθνλφκεζε Δλέξγεηαο (ΔΞΔ) Διάρκεια: 30 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο αθνινπζεί ηελ ηερληθή ηεο ηδενζχειιαο θαη γξάθεη ζηνλ πίλαθα «Ση γλσξίδεηε γηα ηελ ελέξγεηα;». Πξνηξέπεη ηα παηδηά λα εθθξαζηνχλ απζφξκεηα θαη ζεκεηψλεη ζηνλ πίλαθα φιεο ηηο απαληήζεηο πνπ ζα δνζνχλ. Γηα λα θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θάπνην ζχληνκν θηικάθη (π.ρ ην DVD ηνπ Δλεξγεηαθνχ Γξαθείνπ) γηα ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο ή θάπνηα ζρεηηθή εηθφλα ή γεινηνγξαθία. Αθνινχζσο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα νκαδνπνηήζνπλ ηηο απαληήζεηο πνπ έδσζαλ ζε θαηεγνξίεο φπσο πεγέο ελέξγεηαο, κνξθέο ελέξγεηαο, ρξήζεηο ελέξγεηαο, επηπηψζεηο απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. ΣΑΔΙΟ 3. ΜΟΡΥΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέζα/πιηθά πνπ ζα ρξεηαζηείηε: Φχιιν εξγαζίαο 1 «Βξεο ηε ζσζηή κνξθή ελέξγεηαο» Γηάξθεηα: ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεη ζηνπο καζεηέο φηη ε ελέξγεηα βξίζθεηαη παληνχ γχξσ καο θαη φηη κπνξεί λα πάξεη δηάθνξεο κνξθέο. Ρσηά ηνπο καζεηέο λα ζθεθηνχλ θαη λα πνπλ κε πνην ηξφπν ρξεζηκνπνίεζαλ ηελ ελέξγεηα απφ ηελ ψξα πνπ μχπλεζαλ κέρξη λα έξζνπλε ζην ζρνιείν (πρ άλαςαλ ην θσο ζην δσκάηην 10

12 ηνπο, ε κεηέξα δέζηαλε ην γάια ζηελ εζηία καγεηξέκαηνο, ήξζαλ ζην ζρνιείν κε ην απηνθίλεην/πνδήιαην, είδαλ ηειεφξαζε θιπ). Αθνινχζσο, νη καζεηέο εξγάδνληαη ζε δπάδεο θαη ζπκπιεξψλνπλ ην Φχιιν Δξγαζίαο 1 «Βξεο ηε ζσζηή κνξθή ελέξγεηαο» γηα λα κάζνπλ ηηο δηάθνξεο κνξθέο ελέξγεηαο. ΣΑΔΙΟ 4. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΓΤΡΩ ΜΑ - ΣΟ ΑΛΥΑΒΗΣΑΡΙ ΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιιν εξγαζίαο 2 «Σν αιθαβεηάξη ηεο ελέξγεηαο» Διάρκεια: ιεπηά Γίλεηαη ζηνπο καζεηέο ην Φχιιν Δξγαζίαο 2 «Σν αιθαβεηάξη ηεο ελέξγεηαο» θαη θαινχληαη λα βξνπλ γηα θάζε γξάκκα ηνπ αιθαβήηνπ έλα αληηθείκελν πνπ λα ζπλδέεηαη κε ηελ ελέξγεηα θαη λα εμεγήζνπλ ηη αθξηβψο ζπκβαίλεη. Ζ εξγαζία απηή κπνξεί λα γίλεη ζε νκάδεο ησλ δχν ή κε ηε ζπκκεηνρή φιεο ηεο ηάμεο ηαπηφρξνλα. Καζψο νη καζεηέο θαηνλνκάδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ βξίζθνπλ, κπνξείηε λα ζπδεηάηε πνηα κνξθή ελέξγεηαο αθνξνχλ, εάλ κεηαηξέπεηαη ε ελέξγεηα θαη ηη είδνπο επηπηψζεηο έρεη απηή ε κεηαηξνπή. Γηα λα δηεπθνιπλζνύλ νη καζεηέο ζηε ζπκπιήξσζε ηνπ Φύιινπ Εξγαζίαο 2, ζπλίζηαηαη ν εθπαηδεπηηθόο λα δώζεη θάπνηα παξαδείγκαηα, πξηλ λα δεηεζεί από ηελ ηάμε λα ζπκπιεξώζεη ην Αιθαβεηάξη. Επίζεο ζπληζηάηαη ν εθπαηδεπηηθόο λα κειεηήζεη από πξηλ, ην βνεζεηηθό ελεκεξσηηθό πιηθό πνπ παξέρεηαη ζην ηέινο απηνύ ηνπ εγγξάθνπ (βι. Παξάξηεκα ΙΙ). ΣΑΔΙΟ 5. ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΗ ΖΩΗ ΜΑ Διάρκεια: ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο πξνηξέπεη ηνπο καζεηέο λα ζθεθηνχλ πψο ζα ήηαλ κηα κέξα ζην ζρνιείν ή ζην ζπίηη ρσξίο ειεθηξηζκφ, ρσξίο ζέξκαλζε ή θιηκαηηζκφ θαη ρσξίο κεηαθνξηθά κέζα. Γξάθνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο ζε κηα θφιια ραξηί θαη αθνινπζεί ζπδήηεζε γηα ηε ζεκαζία ηεο ελέξγεηαο ζηε θαζεκεξηλή καο δσή. Δπίζεο, ν εθπαηδεπηηθφο μεθηλά ζπδήηεζε θαη γηα ηελ ελέξγεηα πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχλ άκεζα νη ίδηνη, αιιά ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα θαηαζθεπαζηνχλ ηα αληηθείκελα πνπ ρξεζηκνπνηνχκε θαζεκεξηλά (πρ νδνληφβνπξηζα, ζαθίδην, θαζεηίλα, κνιχβη θιπ). ΣΑΔΙΟ 6 ΦΡΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΗ ΟΡΤΚΣΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ Διάρκεια: ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο ζε απηφ ην ζηάδην επηδηψθεη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη νη ρξήζεηο ηεο ελέξγεηαο πνπ ζπδήηεζαλ ζην ηάδην 5 ζπλδένληαη κε ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. πδεηάλε γηα ηνπο ζηαζκνχο ηεο Αξρήο Ζιεθηξηζκνχ Κχπξνπ, γηα ην ηη γίλεηαη φηαλ παηψ ηνλ δηαθφπηε γηα λα αλάςσ ην θσο, γηα ην πψο ιεηηνπξγεί ην εξγνζηάζην ζην νπνίν θαηαζθεπάζηεθε ην ζαθίδην ηνπο, γηα ην θαχζηκν πνπ βάδεη ν κπακπάο ή ε κακά ζην απηνθίλεην θιπ. Δίλαη αξθεηά βνεζεηηθφ λα γίλεη ε πξνβνιή ηνπ DVD ηνπ Δλεξγεηαθνχ Γξαθείνπ φπσο αλαθέξζεθε ζην ηάδην 2. 11

13 ΣΑΔΙΟ 7. ΥΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΟΤ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΤ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιιν εξγαζίαο 3 «Μνηάδεη κε ζεξκνθήπην εδψ κέζα!» Γηα ην πείξακα: δχν κεγάια γπάιηλα βάδα ηξνθίκσλ δχν ζεξκφκεηξα δηαθαλή κεκβξάλε ιίγν ζθνχξν ρψκα ιάκπα (εάλ δελ ππάξρεη ειηνθάλεηα) Διάρκεια: 30 ιεπηά Ζ ζπδήηεζε πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ηηο επηπηψζεηο πνπ απηή πξνθαιεί ζην πεξηβάιινλ. Οη καζεηέο θαινχληαη λα ζθεθηνχλ θαη αλαθέξνπλ πνηεο επηπηψζεηο έρεη ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ ζην πεξηβάιινλ. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ζηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε. Ο εθπαηδεπηηθφο αλαπαξηζηά ζηνλ πίλαθα ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα εμεγήζνπλ κε απιά ιφγηα ηη είλαη ην θαηλφκελν απηφ. Αθνινπζεί ζπδήηεζε γηα ην πψο επεξεάδεηαη ην θπζηθφ θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ απφ ηα απμεκέλα αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ απειεπζεξψλνληαη ζηελ αηκφζθαηξα απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο φηη ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη έλα θπζηθφ θαηλφκελν, απαξαίηεην γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηε δηαηήξεζε ηεο δσήο ζηε γε. Πξνθαιεί αξλεηηθέο ζπλέπεηεο απφ ηε ζηηγκή πνπ απμάλνληαη ηα αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη εγθισβίδνπλ πεξηζζφηεξεο ειηαθέο αθηίλεο ζηελ αηκφζθαηξα ηεο Γεο. Σν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ κπνξεί λα γίλεη πην θαηαλνεηφ κε ηελ εθηέιεζε ηνπ πεηξάκαηνο πνπ πξνηείλεηαη ζην Φχιιν Δξγαζίαο 3 «Μνηάδεη κε ζεξκνθήπην εδψ κέζα!». Ζ εθηέιεζε ηνπ πεηξάκαηνο γίλεηαη αλά νκάδεο ησλ 3-4 καζεηψλ. Αθνινπζεί ζρνιηαζκφο ζηελ ηάμε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ πεηξάκαηνο θαη παξαιιειηζκφο κε ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ. ΣΑΔΙΟ 8. ΕΠΙΠΣΩΕΙ ΑΠΟ ΚΑΤΗ ΟΡΤΚΣΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Ζιεθηξνληθφο ππνινγηζηήο Πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν Βνεζεηηθφ Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ «Δπηπηψζεηο απφ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ» (Βι. Παξάξηεκα ΗΗ) Διάρκεια: 30 ιεπηά Οη επηπηψζεηο απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ δελ πεξηνξίδνληαη ζηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε, αιιά κπνξνχλ λα πάξνπλ θαη άιιεο πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο. Οη εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα κέζα θαη ηηο πεγέο πνπ πξνηείλνληαη ζην Βνεζεηηθφ Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ «Δπηπηψζεηο απφ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ» (ζα ην βξείηε ζην Παξάξηεκα ΗΗ) γηα λα ζπδεηήζεη κε ηνπο καζεηέο απηφ ην δήηεκα. 12

14 ΣΑΔΙΟ 9. ΚΑΣΑΝΑΛΩΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΟ ΦΟΛΕΙΟ ΜΟΤ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Ζιεθηξνληθφο ππνινγηζηήο Πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν Λνγαξηαζκνί ηεο ΑΖΚ Σηκνιφγηα/ζηνηρεία γηα θφζηνο πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο DVD ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο «Better Light with less Energy» Διάρκεια: 20 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο δίλεη ζηνπο καζεηέο ζηνηρεία γηα ηηο δαπάλεο ηνπ ζρνιείνπ γηα ειεθηξηζκφ θαη ζέξκαλζε, φπσο ινγαξηαζκνχο ηεο ΑΖΚ θαη ηηκνιφγηα γηα ην πεηξέιαην ζέξκαλζεο. Οη καζεηέο ζρνιηάδνπλ ην χςνο ησλ ελεξγεηαθψλ δαπαλψλ ηνπ ζρνιείνπ. Γίλεηαη ζπδήηεζε θαηά πφζν κπνξεί λα γίλνπλ δξάζεηο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ζπλεπψο εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πξνβάιεη έλα απφ ηα εθπαηδεπηηθά βίληεν πνπ εηνηκάζηεθαλ απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζρεηηθά κε ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο (πρ θηικάθη «Better light with less energy»), νχησο ψζηε λα θηλήζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ. Οη καζεηέο ζίγνπξα ζα ελδηαθεξζνχλ αθφκε πεξηζζφηεξν γηα ην πξφγξακκα εάλ ζπδεηήζνπλ κε πνην ηξφπν ζα αμηνπνηεζνχλ ηα ρξήκαηα πνπ ζα δνζνχλ ζην ζρνιείν, εάλ θαηαθέξνπλ λα εμνηθνλνκήζνπλ ελέξγεηα κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο (πρ αγνξά θαηλνχξηνπ Ζ/Τ). Δίλαη ζεκαληηθφ νη καζεηέο λα θαηαιάβνπλ φηη ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο κπνξεί λα επηηεπρζεί απφ ηε κηα κε αιιαγέο πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ ζην θηήξην ηνπ ζρνιείνπ (πρ ζεξκνκφλσζε) θαη κε έμππλεο αγνξέο (πρ νηθνλνκηθνί ιακπηήξεο, ειεθηξηθέο ζπζθεπέο ελεξγεηαθήο θαηεγνξίαο Α) θαη απφ ηελ άιιε κε αιιαγέο ζηηο θαζεκεξηλέο καο ζπλήζεηεο θαη ζπκπεξηθνξέο (πρ ζβήλσ ην θσο φηαλ θεχγσ απφ ηελ ηάμε). 13

15 ΔΕΤΣΕΡΗ ΥΑΗ: Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΟ ΦΟΛΕΙΟ ΜΑ ΤΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΑΔΙΟ 1. ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιια Δξγαζίαο 4 «Μηα θξχν, κηα δέζηε» Φχιια Δξγαζίαο 5 «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα» Φχιια Δξγαζίαο 6 «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ» Γηα ην Φχιιν Δξγαζίαο 4 «Μηα θξχν, κηα δέζηε» Θεξκφκεηξα Κιεηδηά (γηα ηηο θιεηδσκέλεο αίζνπζεο) Φσηνγξαθηθή κεραλή ή βηληενθάκεξα (πξναηξεηηθφ) Κάηνςε ζρνιηθνχ θηηξίνπ (πξναηξεηηθφ) Γηα ην Φχιιν Δξγαζίαο 5 «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα» Μεηξεηήο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Φσηφκεηξν Τπνινγηζηηθέο ρεηξφο - θνκπηνπηεξάθη Κιεηδηά (γηα ηηο θιεηδσκέλεο αίζνπζεο) Φσηνγξαθηθή κεραλή ή βηληενθάκεξα (πξναηξεηηθφ) Γηα ην Φχιιν Δξγαζίαο 6 «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ» Φσηνγξαθηθή κεραλή ή βηληενθάκεξα (πξναηξεηηθφ) Διάρκεια: 10 ιεπηά Αθνχ γίλεη κηα ζχληνκε ζπδήηεζε γηα ηα δεηήκαηα πνπ εμέηαζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξψηεο θάζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ν εθπαηδεπηηθφο αλαθνηλψλεη ζηνπο καζεηέο φηη ζα αλαιάβνπλ ξφιν ελεξγεηαθψλ ληεηέθηηβ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δλεξγεηαθή Οκάδα ηνπ ζρνιείνπ ηνπο θαη ηνπο ξσηά πνηα πηζηεχνπλ φηη ζα είλαη ηα θαζήθνληά ηνπο θαη ηη πξέπεη λα παξαηεξήζνπλ θαη λα θαηαγξάςνπλ. Οη καζεηέο ζα εξγαζηνχλ ζε ηξεηο νκάδεο θαη ν ζθνπφο ηνπο είλαη λα θαηαγξάςνπλ ην ελεξγεηαθφ πξνθίι ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, λα δηεξεπλήζνπλ ηηο ζηάζεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ ππνινίπσλ καζεηψλ, εθπαηδεπηηθψλ θαη πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ θαη λα εληνπίζνπλ πεδία δξάζεο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, νχησο ψζηε ζην επφκελν ζηάδην λα θαηαζηξψζνπλ ζρέδην δξάζεο. Ζ πξψηε νκάδα νλνκάδεηαη «Μηα θξχν, κηα δέζηε» θαη ζα κειεηήζεη ηα εμήο, ζπκπιεξψλνληαο ηα Φχιια Δξγαζίαο 4 «Μηα θξχν, κηα δέζηε»: Σξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ Οξζνινγηζηηθή ρξήζε ζσκάησλ θαινξηθέξ Μεηξήζεηο εζσηεξηθήο ζεξκνθξαζίαο ζηηο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ Θεξκνκφλσζε ζρνιηθνχ θηεξίνπ Κφζηνο ησλ αλαγθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ζέξκαλζε θαη δεζηφ λεξφ ρξήζεο 14

16 Ζ δεχηεξε νκάδα νλνκάδεηαη «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα» θαη ζα αζρνιεζεί κε ηα εμήο ζέκαηα, ζπκπιεξψλνληαο ηα Φχιια Δξγαζίαο 5 «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα»: Καηαγξαθή ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ ηνπ ζρνιείνπ θαη ππνινγηζκφο θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζθεπψλ απηψλ Μειέηε ινγαξηαζκνχ ηεο ΑΖΚ θαη θεληξηθνχ κεηξεηή θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Έιεγρνο θαηάζηαζεο θσηηζκνχ ηνπ ζρνιείνπ Ζ ηξίηε νκάδα νλνκάδεηαη «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ» θαη ζα αζρνιεζεί κε ηα εμήο, ζπκπιεξψλνληαο ηα Φχιια Δξγαζίαο 6 «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ»: Γηεξεχλεζε ζηάζεσλ θαη ελεξγεηαθήο ζπλείδεζεο ηεο ππφινηπεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Γηεξεχλεζε ζπκπεξηθνξάο θαη θαζεκεξηλψλ ζπλεζεηψλ ππφινηπεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο σο πξνο ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε ηξεηο νκάδεο θαη ε θάζε νκάδα επηιέγεη ηνλ αξρεγφ ηεο. ΣΑΔΙΟ 2. ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΜΕΛΕΣΗ ΥΤΛΛΩΝ ΕΡΓΑΙΑ Διάρκεια: 35 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο κνηξάδεη ζηηο νκάδεο ηα Φχιια Δξγαζίαο θαη αθηεξψλεη ρξφλν κε ηελ θάζε νκάδα γηα λα ζπδεηήζνπλ γηα ην ηη αθξηβψο ζα θάλνπλ, ηη πξέπεη λα πξνζέμνπλ θιπ. Η Οκάδα «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ» πξέπεη λα απνθαζίζεη πνηεο εξσηήζεηο ζα ζπκπεξηιάβεη ζηηο ζπλεληεύμεηο θαη ηα εξσηεκαηνιόγηα, νπόηαλ είλαη θαιό λα δνζεί αξθεηόο ρξόλνο θαη ππνζηήξημε από ηνλ εθπαηδεπηηθό γηα ηε ζπκπιήξσζε ηνπ πξσηνθόιινπ ζπλέληεπμεο θαη ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. ΣΑΔΙΟ 3. ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΚΑΝΟΝΕ ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΑ Διάρκεια: 10 ιεπηά Ζ εξγαζία απηή απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα βγνπλ έμσ απφ ηελ ηάμε, λα θάλνπλ παξαηεξήζεηο ζηνλ εμσηεξηθφ ζρνιηθφ ρψξν, ζε άιιεο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη λα κηιήζνπλ κε εθπαηδεπηηθνχο, καζεηέο, ην δηεπζπληή θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ ηνπ ζρνιείνπ. Δίλαη ινηπφλ πνιχ ζεκαληηθφ λα ηεζνχλ θάπνηνη θαλφλεο, ηνπο νπνίνπο φινη νη καζεηέο πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ: Γελ θάλσ θαζαξία θαη δελ ηξέρσ άζθνπα ζηνπο δηαδξφκνπο θαη ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ, αιιά κέλσ ζπγθεληξσκέλνο ζηα θαζήθνληα ηεο νκάδαο κνπ. πλεξγάδνκαη κε ηελ ππφινηπε νκάδα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζία καο. έβνκαη ηνλ εμσηεξηθφ ρψξν θαη ηηο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη δελ πξνθαιψ δεκηέο. Κάπνηεο νκάδεο, ίζσο ρξεηαζηεί λα κπνπλ ζε αίζνπζεο ηελ ψξα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ καζεηέο, νπφηαλ πξέπεη λα ηεζνχλ επηπξφζζεηνη θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο: Υηππψ ηελ πφξηα πξηλ λα κπσ ζηελ αίζνπζα Απνινγνχκαη γηα ηελ ελφριεζε θαη εμεγψ ην ζθνπφ ηεο επίζθεςεο κνπ Καηαγξάθσ ηηο παξαηεξήζεηο κνπ ζην θχιιν εξγαζίαο φζν πην ζχληνκα κπνξψ Λέσ επραξηζηψ, απνραηξεηψ θαη απνρσξψ ήζπρα απφ ηελ αίζνπζα 15

17 ΣΑΔΙΟ 4 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΙ ΝΣΕΣΕΚΣΙΒ ΟΜΑΔΕ ΕΝ ΔΡΑΕΙ! Διάρκεια: δχν ηξεηο εθπαηδεπηηθέο πεξίνδνη Οη νκάδεο θξαηψληαο ηα θχιια εξγαζίαο θαη ηα άιια κέζα πνπ ζα ρξεηαζηνχλ μεθηλνχλ ηελ απνζηνιή ηνπο. Καζψο νη καζεηέο ζα εξγαζηνχλ έμσ απφ ηελ ηάμε ηνπο, είλαη θαιφ ν εθπαηδεπηηθφο λα ζπλνδεχζεη ηα παηδηά θαη, εάλ είλαη δπλαηφ λα δεηήζεη ηε βνήζεηα άιισλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ θελφ, ηνπ ππεχζπλνπ ή ηνπ δηεπζπληή. Τν ηειεπηαίν κέξνο ησλ θύιισλ εξγαζίαο πνπ αθνξά ζηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη εμεύξεζε ιύζεσλ δε ζα ζπκπιεξσζεί ζε απηό ην ζηάδην, αιιά ζηελ επόκελε θάζε, όηαλ όιεο νη νκάδεο ζα έρνπλ ηειεηώζεη ηελ πεξηήγεζή ηνπο. 16

18 ΣΡΙΣΗ ΥΑΗ: ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ - ΕΙΗΓΗΕΙ ΓΙΑ ΔΡΑΗ ΣΑΔΙΟ 1. ΕΜΠΕΙΡΙΕ ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΑ Διάρκεια: 10 ιεπηά Οη καζεηέο ζα ζπλερίζνπλ λα εξγάδνληαη ζηηο νκάδεο πνπ ήδε ζπγθξφηεζαλ θαη ν εθπαηδεπηηθφο θαιεί ηνλ αξρεγφ ηεο θάζε νκάδαο λα ζπλνςίζεη ζηα κέιε ησλ ππνινίπσλ νκάδσλ ην ζηφρν ηεο έξεπλάο ηνπο. Αθνινχζσο, ν εθπαηδεπηηθφο πξνηξέπεη ηα παηδηά λα ζρνιηάζνπλ πψο ηνπο θάλεθε ε ελεξγεηαθή πεξηήγεζε, ηη ηνπο άξεζε πεξηζζφηεξν, λα κνηξαζηνχλ κε ηελ ππφινηπε ηάμε ηπρφλ αζηεία πεξηζηαηηθά πνπ ζπλέβεζαλ ή ηπρφλ δπζθνιίεο πνπ πξνέθπςαλ. ΣΑΔΙΟ 2 ΕΞΑΓΩΓΗ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΩΝ ΠΡΟΣΑΕΙ ΓΙΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιια Δξγαζίαο 4 «Μηα θξχν, κηα δέζηε» Φχιια Δξγαζίαο 5 «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα» Φχιια Δξγαζίαο 6 «Μίιεζε κνπ, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο κνπ» Διάρκεια: 35 ιεπηά Ήξζε ε ψξα νη ηξεηο νκάδεο λα επεμεξγαζηνχλ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλά ηνπο, λα θαηαιήμνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα, λα εληνπίζνπλ πξνβιήκαηα θαη πηζαλά ζεκεία δξάζεο. Έηζη, ζπκπιεξψλνπλ ην ηειεπηαίν κέξνο ησλ Φχιισλ Δξγαζίαο πνπ ήδε ηνπο έρνπλ δνζεί. Γειαδή ε νκάδα «Μηα θξχν, κηα δέζηε» ζπκπιεξψλεη ην κέξνο 3, ε νκάδα «Ρφληα, ηα ειεθηξφληα» ην κέξνο 4 θαη ε νκάδα «Μίιεζε καο, ηηο ζπλήζεηεο ζνπ πεο καο» ην κέξνο 5. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα κνηξάζεη ζηηο νκάδεο ελεκεξσηηθφ βνεζεηηθφ πιηθφ ζρεηηθά κε ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη πξνηξέπεη ηνπο καζεηέο λα αλαδεηήζνπλ ηδέεο ζε έληππεο θαη ειεθηξνληθέο πεγέο. ΣΑΔΙΟ 3. ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΕΩΝ ΣΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΣΗ ΣΑΞΗ Διάρκεια: 40 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο πξνηξέπεη ηηο νκάδεο λα παξνπζηάζνπλ ηα απνηειέζκαηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ηνπο ζηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο. Σνπο δίλεη πξψηα κεξηθά ιεπηά γηα λα ζπκθσλήζνπλ ηη ζα πεη ην θάζε κέινο ησλ νκάδσλ. ηε ζπλέρεηα νη νκάδεο παξνπζηάζνπλ ηα επξήκαηά ηνπο ελψπηνλ ηεο ηάμεο, ρξεζηκνπνηψληαο ηα θχιια εξγαζίαο ή ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο. Δλφζσ νη καζεηέο εθπνλνχλ απηή ηελ εξγαζία, ν εθπαηδεπηηθφο θαηαγξάθεη ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ εληνπίζηεθαλ θαη ηηο αλάινγεο πξνηάζεηο ησλ καζεηψλ. Αθνχ παξνπζηάζνπλ φιεο νη νκάδεο ν εθπαηδεπηηθφο πξνηξέπεη ηα παηδηά λα ζρνιηάζνπλ ηα επξήκαηα ησλ άιισλ νκάδσλ θαη ξσηά αλ έρνπλ λα πξνηείλνπλ θάηη επηπξφζζεην. 17

19 ΣΕΣΑΡΣΗ ΥΑΗ: ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΗ ΜΕΣΡΩΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΑΔΙΟ 1 ΕΞΕΤΡΕΗ ΤΝΕΡΓΑΣΩΝ Διάρκεια: 20 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο γξάθεη μαλά ζηνλ πίλαθα ηα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ εληφπηζαλ νη νκάδεο θαηά ηελ ελεξγεηαθή ηνπο πεξηήγεζε θαη ηηο ιχζεηο πνπ ζθέθηεθαλ θαη ξσηά ηνπο καζεηέο κε πνηνπο πξέπεη λα ζπλεξγαζηνχλ ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν. Θέηεη εξσηήκαηα, φπσο: Πνηνη άιινη κπνξνχλ λα καο δψζνπλ ζπκβνπιέο θαη επηπξφζζεηεο ηδέεο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο; Πνησλ ηε βνήζεηα ζα ρξεηαζηνχκε γηα λα πινπνηήζνπκε ηηο δξάζεηο καο; (εθπαηδεπηηθνί ζρνιείνπ, καζεηέο, δηεπζπληήο, ρνιηθή Δθνξεία θιπ) Ση κπνξεί λα πξνζθέξεη ν θαζέλαο; Ο εθπαηδεπηηθφο θάλεη δχν ζηήιεο ζηνλ πίλαθα: ε πξψηε είλαη «Πνηνο κπνξεί λα καο βνεζήζεη» θαη ε δεχηεξε «Με πνην ηξφπν ζα καο βνεζήζεη». Δλφζσ νη καζεηέο εθθξάδνπλ ηε γλψκε ηνπο γηα απηά ηα δχν εξσηήκαηα, ν εθπαηδεπηηθφο γξάθεη ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηνλ πίλαθα. Γηα παξάδεηγκα, ρξεηάδνληαη ηε βνήζεηα ησλ ππεχζπλσλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ππνινίπσλ ηάμεσλ, γηαηί κπνξνχλ λα πξνσζήζνπλ κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζηελ ηάμε ηνπο. Δάλ έλα απφ ηα κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο είλαη ε ξχζκηζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ θεληξηθνχ ζεξκνζηάηε, ρξεηάδνληαη ηε βνήζεηα ηνπ επηζηάηε ηνπ ζρνιείνπ γηα λα ην θάλνπλ απηφ. ΣΑΔΙΟ 2. ΟΡΓΑΝΩΗ ΤΝΑΝΣΗΗ ΜΕ ΑΣΟΜΑ ΠΟΤ ΜΠΟΡΟΤΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΟΤΝ ΣΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιιν Δξγαζίαο 7 «Πξφζθιεζε» Διάρκεια: 40 ιεπηά Οη καζεηέο ζα νξγαλψζνπλ ζπλάληεζε κε ηα ππφινηπα κέιε ηεο Δλεξγεηαθήο Οκάδαο θαη κε άηνκα θαη θνξείο πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξνψζεζε ησλ ιχζεσλ ηνπο, φπσο ν δηεπζπληήο, ν πξφεδξνο ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο, ν χλδεζκνο Γνλέσλ, άιινη εθπαηδεπηηθνί ηνπ ζρνιείνπ, εθπξφζσπνη/πξφεδξνη ησλ ηάμεσλ ή θαη εθπξφζσπνη ηνπ Δλεξγεηαθνχ Γξαθείνπ. Γηα ηελ θαιχηεξε νξγάλσζε θαη επηηπρία ηεο ζπλάληεζεο, ν εθπαηδεπηηθφο ζπδεηά κε ηνπο καζεηέο θαη παίξλνπλ απνθάζεηο γηα ηα παξαθάησ: Ση ζέινπκε λα πεηχρνπκε κε απηή ηε ζπλάληεζε; Πνηνη ζα είλαη νη πξνζθεθιεκέλνη; Πνηα ζα είλαη ε «αηδέληα», ην πξφγξακκα ηεο ζπλάληεζεο; Ση ζα παξνπζηάζνπκε ζηνπο θαιεζκέλνπο θαη ηη ζα δεηήζνπκε απφ απηνχο; Πψο ζα παξνπζηάζνπκε ηα απνηειέζκαηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο καο (πρ θσηνγξαθίεο, παξνπζίαζε power point θιπ) θαη πνηα κέζα ζα ρξεηαζηνχκε (πρ πξνηδέθηνξαο) 18

20 Με πνην ηξφπν ζα θαιέζνπκε ηνπο πξνζθεθιεκέλνπο; Πφηε, πνηα ψξα θαη πνχ ζα γίλεη ε ζπλάληεζε καο; Ση κπνξνχκε λα πξνζθέξνπκε ζηνπο θαιεζκέλνπο καο (πρ θαθέ, θέηθ) Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα αλαιάβεη ν θάζε καζεηήο ή νκάδεο καζεηψλ ζπγθεθξηκέλα θαζήθνληα, νχησο ψζηε λα εμαζθαιηζηεί φηη φινη νη καζεηέο ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ νξγάλσζε ηεο ζπλάληεζεο. Μεξηθά απφ ηα θαζήθνληα πνπ κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ νη καζεηέο: Δηνηκαζία παξνπζίαζεο ζην πξφγξακκα Office Power Point. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ ζηηο ίδηεο νκάδεο πνπ εξγάζηεθαλ φηαλ έθαλαλ πεξηήγεζε ζην ζρνιείν θαη λα αλαιάβεη ε θάζε νκάδα έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα λα παξνπζηάζεη. Δηνηκαζία πξνζθιήζεσλ Δμαζθάιηζε θεξαζκάησλ θαη πνηψλ (πρ ε γηαγηά ελφο καζεηή κπνξεί λα θηηάμεη ιεκνλάδα, ε κακά θάπνηνπ άιινπ καζεηή κπνξεί λα θηηάμεη θάπνην θέηθ ή ηπξνπηηάθηα) Φσηνγξαθηθή θάιπςε ηεο ζπλάληεζεο ηα παηδηά πνπ ζα αλαιάβνπλ λα πξνζθαιέζνπλ ηνπο θαιεζκέλνπο κπνξεί λα δνζεί ε πξφζθιεζε - Φχιιν Δξγαζίαο 7 ζηελ νπνία ζα ζπκπιεξψζνπλ ηα ζηνηρεία γηα ηελ ψξα, ην ρψξν θαη ηελ εκεξνκελία πνπ ζα γίλεη ε ζπλάληεζε. Ο εθπαηδεπηηθφο παξέρεη φιε ηε ζηήξημε θαη ηε βνήζεηα πνπ κπνξεί λα ρξεηαζηνχλ νη καζεηέο γηα ηελ νξγάλσζεο ηεο ζπλάληεζεο απηήο. Οη καζεηέο είλαη θαιφ λα θάλνπλ πξφβα κπξνζηά ζηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο ην θείκελν πνπ ζα πνπλ, νχησο ψζηε λα εμνηθεησζνχλ κε ηελ έθζεζε κπξνζηά ζε θνηλφ. ΣΑΔΙΟ 3. ΠΡΑΓΜΑΣΟΠΟΙΗΗ ΤΝΑΝΣΗΗ ΜΕ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΤ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Ζιεθηξνληθφο ππνινγηζηήο Πξνηδέθηνξαο Κεξάζκαηα, ξνθήκαηα Φσηνγξαθηθή κεραλή Κιεηδί γηα αίζνπζα πνπ ζα γίλεη ε ζπλάληεζε Διάρκεια: 60 ιεπηά Ο εθπαηδεπηηθφο καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπ θξνληίδνπλ λα πάλε πην λσξίο ζην ρψξν πνπ ζα γίλεη ε ζπλάληεζε, νχησο ψζηε λα βεβαησζνχλ φηη φια είλαη έηνηκα θαη γηα λα ππνδερζνχλ ηνπο θαιεζκέλνπο ηνπο. Σα παηδηά αθνινπζνχλ ην πξφγξακκα φπσο ζπκθψλεζαλ κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Μεηά ηελ παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ησλ πξνηάζεσλ ησλ καζεηψλ, αθνινπζεί ζπδήηεζε γηα ηα επξήκαηα ηνπο θαη θαηά πφζν είλαη εθηθηέο νη ιχζεηο πνπ πξνηείλνπλ. Οη θαιεζκέλνη θαινχληαη λα εηζεγεζνχλ άιια κέηξα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθαξκνζηνχλ γηα λα εμνηθνλνκεζεί ελέξγεηα ζην ζρνιείν. Καιφ είλαη λα εμαζθαιηζηεί ε δέζκεπζε ησλ θαιεζκέλσλ φηη ζα βνεζήζνπλ ζηνλ θνηλφ ζηφρν γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν. Ο εθπαηδεπηηθφο ζην ζηάδην απηφ κπνξεί λα αλαιάβεη ξφιν ζπληνληζηή ηεο ζπδήηεζεο. 19

21 ΣΑΔΙΟ 4. ΚΟΤΣΙ ΕΙΗΓΗΕΩΝ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Υάξηηλν θνπηί Υαξηφλη Μαξθαδφξνη, ρξσκαηηζηά κνιχβηα Διάρκεια: 15 ιεπηά Οη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα θνπηί εηζεγήζεσλ γηα κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, ην νπνίν ζα ηνπνζεηήζνπλ ζε θεληξηθφ ζεκείν ηνπ ζρνιείνπ. Σα παηδηά εηνηκάδνπλ αθίζα πνπ ζα ηνπνζεηήζνπλ δίπια απφ ην θνπηί, εμεγψληαο ην ζθνπφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηη αθξηβψο δεηνχλ απφ ηελ ππφινηπε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Οη ππφινηπνη καζεηέο, νη εθπαηδεπηηθνί θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ ηνπ ζρνιείνπ κπνξνχλ λα γξάςνπλ ηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζε έλα θνκκάηη ραξηί ή ζε ραξηάθηα πνπ ζα εηνηκάζνπλ ηα παηδηά θαη ζα ηνπνζεηήζνπλ δίπια ζην θνπηί εηζεγήζεσλ. 20

22 ΠΕΜΠΣΗ ΥΑΗ: ΦΕΔΙΟ ΔΡΑΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗΗ ΑΠΟΔΟΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΣΑΔΙΟ 1. ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΡΑΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΣΡΩΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Διάρκεια: 25 ιεπηά Ήξζε ε ψξα νη καζεηέο λα εθαξκφζνπλ ην ζρέδην δξάζεο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν κε βάζε ηηο πξνηάζεηο πνπ εηζεγήζεθαλ νη νκάδεο θαη ηηο επηπξφζζεηεο ηδέεο πνπ εηζεγήζεθαλ νη άιινη εκπιεθφκελνη. Οη δξάζεηο πνπ ζα αλαιάβνπλ κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο: Γξάζεηο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο Αιιαγέο θαη κέηξα πνπ απαηηνχλ κηα κηθξή επέλδπζε Ο εθπαηδεπηηθφο ζπδεηά κε ηνπο καζεηέο ην δηαρσξηζκφ ησλ πην πάλσ δξάζεσλ θαη ζπλνςίδεη ηηο ηδέεο γηα δξάζε πνπ πξφηεηλαλ νη ίδηνη νη καζεηέο, αιιά θαη ε επξχηεξε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Οη καζεηέο επηιέγνπλ, κε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηηο δξάζεηο πνπ ζα αλαιάβνπλ λα εθαξκφζνπλ. Ο εθπαηδεπηηθφο γξάθεη ζηνλ πίλαθα ηα κέηξα πνπ ζα εθαξκφζνπλ. ΣΑΔΙΟ 2. ΦΩΡΙΜΟ Ε ΟΜΑΔΕ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΡΑΕΩΝ ΠΟΤ ΘΑ ΑΝΑΛΑΒΕΙ Η ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑ Διάρκεια: 15 ιεπηά Οη καζεηέο ζα ρσξηζηνχλ ζε κηθξέο νκάδεο θαη ε θάζε νκάδα ζα αλαιάβεη λα πινπνηήζεη απφ κία ή δχν δξάζεηο. Ζ θάζε νκάδα γξάθεη ζε έλα ραξηί ηηο δξάζεηο πνπ επηιέγεη λα εθαξκφζεη. Οη αξηζκφο ησλ νκάδσλ θαη ησλ κειψλ ηεο θάζε νκάδαο, φπσο θαη ν βαζκφο ππνζηήξημεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ εμαξηάηαη απφ ηελ εξγαζία πνπ ζα αλαιάβεη ε θάζε νκάδα. Αλ γηα παξάδεηγκα, ηα παηδηά επηιέμνπλ λα νξγαλψζνπλ κηα απνγεπκαηηλή εθδήισζε κε ζέκα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ε νκάδα πνπ ζα αλαιάβεη ηελ νξγάλσζε ηεο εθδήισζεο ζα πξέπεη λα απνηειείηαη απφ ηνπιάρηζην 5 άηνκα θαη λα έρεη αξθεηή ππνζηήξημε θαη βνήζεηα απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. ΣΑΔΙΟ 3 ΟΜΑΔΕ ΕΝ ΔΡΑΕΙ! Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιια Δξγαζίαο 8 «Αλάπηπμε δξάζεσλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο» Φχιια Δξγαζίαο 9 «Απηνθφιιεηεο Δηηθέηεο» (πξναηξεηηθφ) Φχιια Δξγαζία 10 Οκάδα «Φχιαθεο ηνπ θσηφο» (πξναηξεηηθφ) Διάρκεια: Ζ δηάξθεηα ηνπ ηαδίνπ απηνχ εμαξηάηαη απφ ηηο δξάζεηο πνπ ζα αλαιάβνπλ νη νκάδεο. Γελ είλαη απαξαίηεην λα πινπνηεζνχλ φιεο νη δξάζεηο ηαπηφρξνλα, αιιά ε εθαξκνγή ηνπο κπνξεί λα εθηείλεηαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο 50/50. Ο εθπαηδεπηηθφο κνηξάδεη ζηηο νκάδεο ηα Φχιια Δξγαζίαο 8 «Αλάπηπμε δξάζεσλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο», ηφζα φζεο ζα είλαη θαη νη δξάζεηο/κέηξα πνπ ζα αλαιάβνπλ. Σα Φχιια Δξγαζίαο ζα απνηειέζνπλ έλα ρξήζηκν νδεγφ γηα ηνπο καζεηέο γηα ηελ αλάπηπμε θαη πινπνίεζε ησλ δξάζεσλ ηνπο. 21

23 Οη νκάδεο μεθηλνχλ ηελ νξγάλσζε ησλ δξάζεσλ ηνπο θαη ζηε ζπλέρεηα ηελ πινπνίεζή ηνπο. Ηδέεο γηα δξάζεηο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο: Γεκηνπξγία αθίζαο «Ο δεθάινγνο ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζην ζρνιείν», ε νπνία κπνξεί λα αλαξηεζεί ζε πηλαθίδα ηνπ ζρνιείνπ. Γεκηνπξγία ελεκεξσηηθνχ ηξίπηπρνπ κε ζπκβνπιέο γηα απνθπγή ζπαηάιεο ελέξγεηαο. Γεκηνπξγία απηνθφιιεησλ εηηθεηψλ κε ζπκβνπιέο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, νη νπνίεο ζα θνιιεζνχλ ζε ηνίρνπο δίπια απφ δηαθφπηεο θσηηζκνχ ή ζψκαηα θαινξηθέξ, ζα θξεκαζηνχλ ζε ρεξνχιηα πνξηψλ ή ζα θνιιεζνχλ δίπια απφ ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο (βι. Φχιια Δξγαζίαο 9 «Απηνθφιιεηεο Δηηθέηεο») Γεκηνπξγία εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο γηα ηηο ππφινηπεο ηάμεηο ηνπ ζρνιείνπ. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα ηνπνζεηήζνπλ ην ηξίπηπρν, ηηο απηνθφιιεηεο εηηθέηεο θαη ηελ αθίζα πνπ ζα θηηάμνπλ ζε έλα θάθειν θαη λα ηα κνηξάζνπλ ζε θάζε ηάμε, ελεκεξψλνληαο ηαπηφρξνλα γηα ην πξφγξακκα θαη δεηψληαο ηε βνήζεηα φισλ γηα λα ζπκβάινπλ ζηελ επηηπρία ηνπ. Μπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο ππφδεηγκα νη εηηθέηεο πνπ δφζεθαλ απφ ην Δλεξγεηαθφ Γξαθείν. Γεκηνπξγία Οκάδαο «Φχιαθεο ηνπ θσηφο». Ζ νκάδα απηή, ζηελ νπνία κπνξνχλ λα ζπκκεηάζρνπλ θαη καζεηέο άιισλ ηάμεσλ, ζα αλαιάβεη «ελεξγεηαθέο πεξηπνιίεο» θαηά ηα δηαιείκκαηα, φπσο γηα παξάδεηγκα λα ζβήλεη ηα θψηα ζε αίζνπζεο θαη δηαδξφκνπο φηαλ δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη αλακκέλα ή λα ηνπνζεηήζεη απηνθφιιεηεο εηηθέηεο ζηνπο δηαθφπηεο θσηηζκνχ (βι. θαη Φχιιν Δξγαζία 10 Οκάδα «Φχιαθεο ηνπ θσηφο») Γεκηνπξγία πεξηπηέξνπ ζε θεληξηθφ ζεκείν ηνπ ζρνιείνπ, φπνπ νη καζεηέο ζα ελεκεξψλνπλ ηηο ππφινηπεο ηάμεηο γηα ηνλ ζθνπφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ζα δίλνπλ ην ελεκεξσηηθφ/εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ εηνίκαζαλ. Γηα λα θεληξίζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ ππνινίπσλ καζεηψλ κπνξνχλ λα μεθηλήζνπλ θάλνληαο ζηελ απιή ηνπ ζρνιείνπ έλα flash mob κε ηξαγνχδη πνπ ζα επηιέμνπλ νη ίδηνη. Ο δάζθαινο ρνξνχ κπνξεί λα ηνπο βνεζήζεη ζηε ρνξνγξαθία. Μπνξνχλ λα θηηάμνπλ επίζεο έλα παλφ, ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ φηαλ ηειεηψζεη ε ρνξνγξαθία. Οξγάλσζε απνγεπκαηηλήο εθδήισζεο ζην ζρνιείν γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα παξνπζηάζνπλ ζηελ ππφινηπε ζρνιηθή θνηλφηεηα, ζε γνλείο, ζε εθπξνζψπνπο ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο ή θαη ηνπηθψλ αξρψλ ηα απνηειέζκαηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο. Μπνξνχλ επίζεο, λα θαιέζνπλ εηδηθνχο ζε ζέκαηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο γηα λα κηιήζνπλ ζηνπο πξνζθεθιεκέλνπο γηα ηε ζπαηάιε ελέξγεηαο θαη ηξφπνπο απνθπγήο ηεο. Ηδέεο γηα αιιαγέο θαη κέηξα πνπ ίζσο απαηηνύλ κηθξέο δαπάλεο εθ κέξνπο ηνπ ζρνιείνπ ή ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο: Αγνξά ζεξκνζηαηψλ γηα αίζνπζεο δηδαζθαιίαο Αληηθαηάζηαζε ιακπηήξσλ ππξαθηψζεσο κε ιακπηήξεο ζπκπαγνχο θζνξηζκνχ σζηή ξχζκηζε ζεξκνζηάηε (19 ν C-20 o C ην ρεηκψλα) θαη ηνπ θιηκαηηζηηθνχ (25 ν C-26 o C ην θαινθαίξη) Μφλσζε εθηεζεηκέλσλ ζσιήλσλ θαινξηθέξ ή ζεξκνζίθσλα Δπαλεμέηαζε σξψλ ιεηηνπξγίαο ζέξκαλζεο θαηά ηηο δηαθνπέο Πεξηνξηζκφο απψιεηαο ζεξκφηεηαο απφ παξάζπξα, πφξηεο ή άιια θνπθψκαηα (πρ. κε «θηδάθηα» πφξηαο ή εηδηθή ηαηλία) Φχηεπζε θπιινβφισλ δέληξσλ: ην θαινθαίξη εμαζθαιίδνπλ ζθίαζε, ελψ ην ρεηκψλα αθήλνπλ ην θσο ηνπ ήιηνπ λα εηζέιζεη ζηνπο ρψξνπο. Απηφ ίζσο δηνξγαλσζεί θαηά ηελ εθδήισζε ηεο εκέξαο ηνπ δέληξνπ. 22

24 ΣΑΔΙΟ 4. ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μέσα/υλικά που θα χρειαστείτε: Φχιια Δξγαζίαο 11 «Καηαγξαθή θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηνλ θεληξηθφ κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ κνπ» Φχιια Δξγαζίαο 12 «ηνηρεία απφ ινγαξηαζκφ ηεο ΑΖΚ» Φχιια Δξγαζίαο 13 «Καηαγξαθή θαηαλαιψζεσλ πεηξειαίνπ γηα ζέξκαλζε ησλ ρψξσλ ηνπ ζρνιείνπ κνπ» Διάρκεια: Ζ δηάξθεηα ηνπ ζηαδίνπ απηνχ εθηείλεηαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο 50/50. Δίλαη ζθφπηκν νη καζεηέο λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν, ηνπιάρηζην γηα φζν δηάζηεκα ζα δηαξθέζεη ην πξφγξακκα. Έρνληαο αξηζκεηηθά ζηνηρεία γηα ηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο θάζε κήλα, νη καζεηέο ζα κπνξέζνπλ λα αμηνινγήζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ κέηξσλ πνπ εθάξκνζαλ. Με ηα Φχιια Δξγαζίαο 11 «Καηαγξαθή θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηνλ θεληξηθφ κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ κνπ» νη καζεηέο ζα κπνξέζνπλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηνλ θεληξηθφ κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ. Με ηα Φχιια Δξγαζίαο 12 «ηνηρεία απφ ινγαξηαζκφ ηεο ΑΖΚ» ζα επαιεζεχζνπλ ηα ζηνηρεία απφ ηνλ κεηξεηή θαη ζα δνπλ ην θφζηνο ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο κέζα απφ ηε καθξνπξφζεζκε κειέηε ινγαξηαζκψλ ηεο ΑΖΚ. Σέινο, κε ηα Φχιια Δξγαζίαο 13 «Καηαγξαθή θαηαλαιψζεσλ πεηξειαίνπ γηα ζέξκαλζε ησλ ρψξσλ ηνπ ζρνιείνπ κνπ» νη καζεηέο ζα παξαθνινπζήζνπλ ηελ θαηαλάισζε πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο. Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε ηξεηο νκάδεο: ε πξψηε νκάδα ζα θάλεη ηηο κεηξήζεηο απφ ηνλ κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ, ε δεχηεξε ζα κειεηήζεηο ηνπο ινγαξηαζκνχο ηεο ΑΖΚ θαη ε ηξίηε ζα κειεηήζεηο ηελ θαηαλάισζε θαη ην θφζηνο ηνπ πεηξειαίνπ γηα ζθνπνχο ζέξκαλζεο. Γηα ηε δηεθπεξαίσζε απηήο ηεο εξγαζίαο πξέπεη λα εμαζθαιηζηνχλ απφ ηε ρνιηθή Δθνξεία ηα απαξαίηεηα έγγξαθα (ινγαξηαζκνί ΑΖΚ θαη ηηκνιφγηα/ζηνηρεία ηξνθνδνζίαο θαη θφζηνπο πεηξειαίνπ) 23

25 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ I ΥΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ 24

26 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 1 ΒΡΕ ΣΗ ΩΣΗ ΜΟΡΥΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ! Γξάςε δίπια από θάζε εηθόλα πνηα κνξθή ελέξγεηαο αληηζηνηρεί: ειηαθή ελέξγεηα, θηλεηηθή ελέξγεηα, ρεκηθή ελέξγεηα, δπλακηθή ελέξγεηα, ειεθηξηθή ελέξγεηα, ζεξκηθή ελέξγεηα. 25

27 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 2 ΣΟ ΑΛΥΑΒΗΣΑΡΙ ΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Πνύ κπνξείηε λα εληνπίζεηε ηελ ελέξγεηα γύξσ ζαο θαη ηη θάλεη απηή ε ελέξγεηα; Γξάςηε δίπια από ην θάζε γξάκκα έλα αληηθείκελν πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ ελέξγεηα θαη εμεγήζηε πώο ρξεζηκνπνηείηαη ε ελέξγεηα. Παξάδεηγκα: ην γξάκκα Π κπνξείηε λα γξάςεηε ηελ «Πνδειαζία» Α Β Γ Γ Δ Ε Ζ Θ Η Κ Λ Μ Ν Πνδειαζία: Ζ ελέξγεηα ησλ κπψλ κνπ θηλεί ην πνδήιαην πνπ κε κεηαθέξεη απφ ηε κία ηνπνζεζία ζηελ άιιε Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Φ Υ Φ Χ 26

28 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 3 ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ ΕΔΩ ΜΕΑ! Θα ρξεηαζηείηε: δχν κεγάια γπάιηλα βάδα ηξνθίκσλ δχν ζεξκφκεηξα δηαθαλή κεκβξάλε ιίγν ζθνχξν ρψκα ιάκπα (εάλ δελ ππάξρεη ειηνθάλεηα) Δθηέιεζε ηνπ πεηξάκαηνο: Βάδεηε ιίγν ρψκα κέζα ζηα δχν βάδα. ηεξεψζηε έλα ζεξκφκεηξν κέζα ζε θάζε βάδν. Κφςεηε έλα θνκκάηη δηαθαλνχο κεκβξάλεο θαη ηνπνζεηήζηε ηελ ζην ζηφκην ηνπ ελφο κφλν βάδνπ. Δάλ ππάξρεη ειηνθάλεηα, ηνπνζεηήζηε ηα βάδα ζην πεξβάδη ηνπ παξαζχξνπ γηα πεξίπνπ ιεπηά. Αλ δελ ππάξρεη ειηνθάλεηα, ηνπνζεηήζηε ηα θάησ απφ κία ιάκπα. Παξαηεξήζεηο Παξαθνινπζήζηε ηε ζεξκνθξαζία κέζα ζηα δχν βάδα θαη γξάςεηε ηηο παξαηεξήζεηο ζαο ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί: Θεξκνθξαζία πξηλ λα βάισ ηα βάδα θάησ απφ ηνλ ήιην Θεξκνθξαζία κεηά απφ 5 ιεπηά θάησ απφ ηνλ ήιην Θεξκνθξαζία κεηά απφ 10 ιεπηά θάησ απφ ηνλ ήιην Θεξκνθξαζία κεηά απφ 15 ιεπηά θάησ απφ ηνλ ήιην Θεξκνθξαζία κεηά απφ 20 ιεπηά θάησ απφ ηνλ ήιην Βάδν κε δηαθαλή κεκβξάλε ν C ν C ν C ν C ν C Βάδν ρσξίο δηαθαλή κεκβξάλε ν C ν C ν C ν C ν C ρόιηα πκπεξάζκαηα Ση ζπκβαίλεη ζηε ζεξκνθξαζία κέζα ζηα δχν γπάιηλα βάδα; Τπάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζηε ζεξκνθξαζία ηνπ γπάιηλνπ βάδνπ κε ηε κεκβξάλε θαη ηε ζεξκνθξαζία ηνπ βάδνπ ρσξίο κεκβξάλε; Αλ λαη, γηαηί ζπκβαίλεη απηφ; 27

29 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 4 ΟΜΑΔΑ: ΜΙΑ ΚΡΤΟ, ΜΙΑ ΖΕΣΗ! ΑΡΥΖΓΟ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: ΜΔΛΖ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: 4 Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: 28

30 Οδηγίες Αποστολή ομάδας Ζ απνζηνιή ηεο νκάδαο ζαο είλαη βγείηε έμσ απφ ηελ ηάμε, λα κάζεηε γηα ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ ζαο θαη ηε ρξήζε ησλ θαινξηθέξ ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο. Μεηά ην ηέινο ηεο πεξηήγεζεο ζαο ζην ζρνιείν, ζα ζπδεηήζεηε ηα απνηειέζκαηα πνπ βξήθαηε θαη ζα ζθεθηείηε πηζαλνχο ηξφπνπο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Πώς θα εργαστείτε Σα θχιια εξγαζίαο πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο ρσξίδνληαη ζε ηξία κέξε: 1 ν κέξνο - Σν ζύζηεκα ζέξκαλζεο ζην ζρνιείν καο Θα δεηήζεηε απφ ηνλ ππεχζπλν ηνπ ζρνιείνπ λα ζαο μελαγήζεη ζην ιεβεηνζηάζην αλ ππάξρεη θεληξηθή ζέξκαλζε, γηα λα δείηε θαη λα κάζεηε γηα ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ. ηηο επφκελεο ζειίδεο ζα βξείηε κπφιηθεο εξσηήζεηο γηα λα θάλεηε! Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ια ηα κέιε ηεο νκάδαο 2 ν κέξνο - Απνζηνιή «Θέξκαλζε θαη ςύμε ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο» Θα θάλεηε πεξηήγεζε ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο (θαη ζηελ αίζνπζα ησλ εθπαηδεπηηθψλ!) γηα λα κάζεηε πεξηζζφηεξα γηα ην πψο ρξεζηκνπνηνχληαη ηα θαινξηθέξ ζηελ θάζε αίζνπζα θαη λα δείηε αλ γίλεηαη ζπαηάιε ελέξγεηαο. Πώρ θα επγαζηείηε: Θα σωπιζηείηε ζε δύο ομάδερ και η ππώηη ομάδα (όζοι από εζάρ γεννήθηκαν από Θανοςάπιο μέσπι Μάιο) θα κάνει πεπιήγηζη ζηιρ μιζέρ αίθοςζερ και η δεύηεπη ομάδα (όζοι από εζάρ γεννήθηκαν από Θούνιο μέσπι Δεκέμβπιο ) ζηιρ άλλερ μιζέρ αίθοςζερ. Ο απσηγόρ ηηρ ομάδαρ θα αποθαζίζει ποιερ αίθοςζερ θα επιζκεθθεί η κάθε ομάδα 3 ν κέξνο πδήηεζε απνηειεζκάησλ θαη πξνηάζεηο γηα εμνηθνλόκεζε ελέξγεηαο πδεηήζηε ηα απνηειέζκαηα θαη ηηο παξαηεξήζεηο ζαο θαη ζθεθηείηε: Πνηεο αιιαγέο κπνξνχλ λα γίλνπλ ζηνλ ηξφπν ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ γηα λα εμνηθνλνκεζεί ελέξγεηα; Ση κπνξείηε λα θάλεηε εζείο νη ίδηνη γηα λα εμνηθνλνκήζεηε ελέξγεηα θαη ηη κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα επαηζζεηνπνηήζεηε καζεηέο, εθπαηδεπηηθνχο, δηεπζπληή θιπ γηα λα αιιάμνπλ ζπλήζεηεο θαη λα εμνηθνλνκήζνπλ ελέξγεηα ζην ζρνιείν; Δάλ έρεηε θσηνγξαθηθή κεραλή ή βηληενθάκεξα, κπνξείηε λα βγάιεηε θσηνγξαθία ή βίληεν φια φζα ζα δείηε θαη ζα θαηαγξάςεηε! 29

31 1 ο μέρος - Σο σύστημα θέρμανσης στους χώρους του σχολείο μας και του ζεστού νερού Οη άλζξσπνη πξηλ ρηιηάδεο ρξφληα ρξεζηκνπνηνχζαλ ηε θσηηά γηα λα δεζηαζνχλ. Σν θαχζηκν πνπ έθαηγαλ ήηαλ μχια, μεξά ρφξηα θαη θιαδηά. Αλαξσηεζήθαηε πνηέ πψο ζεξκαίλεηαη ε ηάμε ζαο θαη νη ππφινηπεο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ ή πψο δεζηαίλεηαη ην λεξφ φηαλ πιέλεηε ηα ρέξηα ζαο ζην ληπηήξα; Με πνην θαχζηκν πηζηεχεηε φηη ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ηνπ ζρνιείνπ ζαο;. Εεηήζηε απφ ηνλ δηεπζπληή ή ηνλ ππεχζπλν ηνπ ζρνιείνπ λα ζαο δείμεη πνχ βξίζθεηαη ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη κάζεηε πψο ιεηηνπξγεί. Μπνξείηε λα ηνπο ππνβάιεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ αθνινπζνχλ. Πώο ζεξκαίλνληαη νη ρώξνη ηνπ ζρνιείνπ καο; θεληξηθή ζέξκαλζε κε πεηξέιαην θεληξηθή ζέξκαλζε κε πγξαέξην κνλάδα ζπκπαξαγσγήο ζεξκφηεηαο θαη ειεθηξηζκνχ θπζηθφ αέξην ειηαθή ελέξγεηα ειεθηξηζκφ ζπζζσκαηψκαηα μχινπ (pellet) άιιν:. 30

32 Εεηήζηε βνήζεηα γηα λα βξείηε ηα παξαθάησ κέξε ελφο ζπζηήκαηνο ζέξκαλζεο θαη γξάςηε δίπια απφ ην θαζέλα ζε ηη ρξεζηκεχεη. Λέβεηαο Καπζηήξαο σιελψζεηο Θεξκνζηάηεο Θεξκαληηθά ζψκαηα Πεξηγξάςηε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγεί ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ ζαο. 31

33 Πνηα ηκήκαηα ηνπ ζρνιηθνύ θηεξίνπ ζεξκαίλνληαη; Δάλ έρεηε θάηνςε ηνπ ζρνιηθνχ θηεξίνπ κπνξείηε λα ρξσκαηίζεηε κε θφθθηλν ρξψκα ηνπο ρψξνπο πνπ ζεξκαίλνληαη θαη κε κπιε ρξψκα ηνπο ρψξνπο πνπ δε ζεξκαίλνληαη. θπξίσο θηίξην βνεζεηηθά θηίξηα θπιηθείν γπκλαζηήξην θέληξν εμσζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ άιιν:.. Τπάξρνπλ ζέξκαλζεο θπθιψκαηα Σν ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ ζπληεξείηαη θνξά/θνξέο ην ρξφλν. Οη ζσιήλεο ζέξκαλζεο είλαη: ζεξκνκνλσκέλνη δελ είλαη ζεξκνκνλσκέλνη. Δθηφο απφ ηνλ θεληξηθφ ζεξκνζηάηε, ζε πνηεο αίζνπζεο ππάξρεη μερσξηζηφο ζεξκνζηάηεο πνπ ξπζκίδεη ηε ζεξκνθξαζία; 32

34 Πνηα ηκήκαηα ηνπ ζρνιηθνύ θηεξίνπ ςύρνληαη; Δάλ έρεηε θάηνςε ηνπ ζρνιηθνχ θηεξίνπ κπνξείηε λα ρξσκαηίζεηε κε κπιε ρξψκα ηνπο ρψξνπο πνπ ςχρνληαη θαη κε πξάζηλν ρξψκα ηνπο ρψξνπο πνπ δε ςχρνληαη. θπξίσο θηίξην βνεζεηηθά θηίξηα θπιηθείν γπκλαζηήξην θέληξν εμσζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ άιιν:.. Τπάξρνπλ θιηκαηηζηηθά Πώς παράγεται ζεστό νερό; θεληξηθά, κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο, κέζσ ειεθηξηθψλ ιεβήησλ κε ζχζηεκα ειηαθνχ ζεξκνζίθσλα Δάλ ππάξρεη ειηαθφο ζεξκνζίθσλαο γηα ζέξκαλζε λεξνχ, ζπληεξείηαη θνξά/θνξέο ην ρξφλν. 33

35 Μέρες και ώρες λειτουργίας συστήματος θέρμανσης: πλήζεηο ζρνιηθέο εκέξεο: Ζ ζέξκαλζε ιεηηνπξγεί απφ έσο ηφρνο ζεξκνθξαζίαο γηα ηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο: C Σα αββαηνθχξηαθα: Ζ ζέξκαλζε ιεηηνπξγεί απφ έσο Καηά ηηο ζρνιηθέο δηαθνπέο: Ζ ζέξκαλζε ιεηηνπξγεί απφ έσο Σν ζρνιείν καο δηαζέηεη ζεξκνκφλσζε: ζηνπο εμσηεξηθνχο ηνίρνπο ζηελ νξνθή. Πφζα ρξήκαηα μνδεχνληαη θάζε ρξφλν γηα λα θαιπθζνχλ αλάγθεο ηνπ ζρνιείνπ ζε ζέξκαλζε; επξψ 2 ο μέρος - Αποστολή «θέρμανση και ψύξη στις σχολικές αίθουσες» Δίζηε έηνηκνη λα αλαιάβεηε ξφιν ελεξγεηαθνχ ληεηέθηηβ θαη λα κάζεηε πψο ρξεζηκνπνηεί ε θάζε ηάμε ηα ζψκαηα θαινξηθέξ ή ηα θιηκαηηζηηθά; Πάξηε ηα ζεξκφκεηξα ζηα ρέξηα ζαο θαη μεθηλάκε! Με μεράζεηε λα ρσξηζηείηε ζε δχν ή ηξεηο νκάδεο, αλ ην ζρνιείν ζαο έρεη πνιιέο αίζνπζεο. Ση ζα ρξεηαζηείηε: Θεξκφκεηξα Φσηνγξαθηθή κεραλή Κιεηδηά (γηα ηηο αίζνπζεο πνπ είλαη θιεηδσκέλεο) Τπφδεηγκα ζεξκνθξαζηψλ Πξηλ μεθηλήζεηε, λα ζπκάζηε φηη κηα ηθαλνπνηεηηθή ζεξκνθξαζία ην ρεηκψλα είλαη γχξσ: ζηνπο C ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο ζηνπο C ζηηο ππφινηπεο αίζνπζεο θαη ζην γπκλαζηήξην θαη γηα ην θαινθαίξη: ζηνπο C ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο 34

36 Μεηξήζηε πξώηα ηελ εμσηεξηθή ζεξκνθξαζία: o C Δλεξγεηαθέο παξαηεξήζεηο ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο Έρνληαο καδί ζαο ηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ, επηζθεθζείηε θάζε αίζνπζα ηνπ ζρνιείνπ θαη θάλεηε παξαηεξήζεηο γηα ηε ρξήζε ησλ ζσκάησλ θαινξηθέξ θαη ησλ θιηκαηηζηηθψλ, πξνζπαζψληαο λα δείηε αλ «ράλεηαη» κε θάπνην ηξφπν ζεξκφηεηα ή ν θξχνο αέξαο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ επηζθέςεσλ ζαο λα έρεηε καδί ζαο ην ππφδεηγκα ζεξκνθξαζηψλ πνπ ζα ζαο δνζεί γηα λα δείηε αλ ζπκπίπηνπλ νη ζεξκνθξαζίεο ησλ εμεηαδφκελσλ ρψξσλ κε ην ππφδεηγκα. Δλεκεξψζηε ηα άηνκα πνπ είλαη παξφληα γηα ηηο ηδαληθέο ζεξκνθξαζίεο πνπ εηζεγείηαη ην ππφδεηγκα θαη ηνπνζεηήζηε έλα απηνθφιιεην ηνπ νδεγνχ ζε εκθαλέο ζεκείν θνληά ζηνλ ζεξκνζηάηε (εάλ ππάξρεη) ή ζην θιηκαηηζηηθφ. Γηα λα απαληήζεηε ζηελ ηειεπηαία εξψηεζε «Ζ ζεξκνθξαζία ζηελ αίζνπζα είλαη: πςειή, ηθαλνπνηεηηθή ή ρακειή;» ζα πξέπεη λα ξσηήζεηε ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζηελ αίζνπζα πψο αηζζάλνληαη ηε ζεξκνθξαζία. Δάλ δελ ππάξρεη θαλείο ζηελ αίζνπζα, απαληήζηε εζείο νη ίδηνη ζην εξψηεκα. 35

37 Αίζνπζα δαζθάισλ Γξαθείν δηεπζπληή Κπιηθείν Αίζνπζα εθδειώζεσλ Γπκλαζηήξην Θεξκνθξαζία ζηελ αίζνπζα Πφζα ζψκαηα ζέξκαλζεο ιεηηνπξγνχλ; Έλδεημε ξχζκηζεο ζεξκνζηάηε Χρ, ζε ηζάθσζα! Τπάξρνπλ αλνηθηά παξάζπξα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Χρ, ζε ηζάθσζα πάιη! Δίλαη αλνηθηή ε πφξηα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Δίλαη δηπιά ηα ηδάκηα; Οη πφξηεο θιείλνπλ απηφκαηα ή ρεηξνθίλεηα; Τπάξρνπλ πφξηεο πνπ δελ θιείλνπλ ζσζηά; Πψο αεξίδεηαη ε αίζνπζα; Ζ ζεξκνθξαζία ζηελ αίζνπζα είλαη: πςειή, ηθαλνπνηεηηθή ή ρακειή; Άιιεο παξαηεξήζεηο; 36

38 Ζ ηάμε καο Θεξκνθξαζία Πφζα ζψκαηα ζέξκαλζεο ιεηηνπξγνχλ; Έλδεημε ξχζκηζεο ζεξκνζηάηε Χρ, ζε ηζάθσζα! Τπάξρνπλ αλνηθηά παξάζπξα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Χρ, ζε ηζάθσζα πάιη! Δίλαη αλνηθηή ε πφξηα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Δίλαη δηπιά ηα ηδάκηα; Οη πφξηεο θιείλνπλ απηφκαηα ή ρεηξνθίλεηα; Τπάξρνπλ πφξηεο πνπ δελ θιείλνπλ ζσζηά; Πψο αεξίδεηαη ε αίζνπζα; Ζ ζεξκνθξαζία ζηελ αίζνπζα είλαη: πςειή, ηθαλνπνηεηηθή ή ρακειή; Άιιεο παξαηεξήζεηο 37

39 Θεξκνθξαζία Πφζα ζψκαηα ζέξκαλζεο ιεηηνπξγνχλ; Έλδεημε ξχζκηζεο ζεξκνζηάηε Χρ, ζε ηζάθσζα! Τπάξρνπλ αλνηθηά παξάζπξα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Χρ, ζε ηζάθσζα πάιη! Δίλαη αλνηθηή ε πφξηα, ελφζσ ιεηηνπξγεί ε ζέξκαλζε ή ην θιηκαηηζηηθφ; Δίλαη δηπιά ηα ηδάκηα; Οη πφξηεο θιείλνπλ απηφκαηα ή ρεηξνθίλεηα; Τπάξρνπλ πφξηεο πνπ δελ θιείλνπλ ζσζηά; Πψο αεξίδεηαη ε αίζνπζα; Ζ ζεξκνθξαζία ζηελ αίζνπζα είλαη: πςειή, ηθαλνπνηεηηθή ή ρακειή; Άιιεο παξαηεξήζεηο 38

40 3 ο μέρος Οι προτάσεις μας για εξοικονόμηση ενέργειας Αθνύ νινθιεξώζεηε ηελ ελεξγεηαθή πεξηήγεζε γηα ηε ζέξκαλζε, ήξζε ε ώξα όια ηα κέιε ηεο νκάδαο λα ζπλνςίζνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ζηηο νπνίεο θαηέιεμαλ νη ελεξγεηαθνί ληεηέθηηβ. Πνηα πξνβιήκαηα εληνπίζαηε θαηά ηελ ελεξγεηαθή πεξηήγεζε πνπ θάλαηε; (γηα παξάδεηγκα ε ζεξκνθξαζία ζηηο ηάμεηο είλαη ππεξβνιηθά πςειή) 39

41 Δξσηήζεηο πξνο πξνβιεκαηηζκό! Γηαηί είλαη ζεκαληηθό λα έρνπκε θιεηζηέο ηηο πόξηεο θαη ηα παξάζπξα ηεο ηάμεο όηαλ ιεηηνπξγνύλ ηα θαινξηθέξ ή ην θιηκαηηζηηθό; Θπκεζείηε ηη αθξηβώο θάλεη έλαο ζεξκνζηάηεο. Γηαηί είλαη ζεκαληηθό λα ππάξρεη έλαο ζεξκνζηάηεο ζε θάζε αίζνπζα; Ση ζεκαίλεη «ζεξκνκόλσζε θηεξίνπ» θαη γηαηί είλαη ζεκαληηθή; θεθηείηε πξώηα γηαηί ρξεηαδόκαζηε δεζηά ξνύρα ην ρεηκώλα. 40

42 Ωο ελεξγεηαθνί ληεηέθηηβ πιένλ, ηη πξνηείλεηε γηα λα μεπεξαζηνύλ ηα πξνβιήκαηα πνπ εληνπίζαηε; 41

43 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 5 ΟΜΑΔΑ: ΡΟΝΙΑ, ΣΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΑ! ΑΡΥΖΓΟ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: ΜΔΛΖ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: 4 Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: 42

44 Οδηγίες Αποστολή ομάδας: Ζ απνζηνιή ηεο νκάδαο ζαο είλαη βγείηε έμσ απφ ηελ ηάμε θαη λα κάζεηε πψο δηαλέκεηαη ην ειεθηξηθφ ξεχκα ζην ζρνιείν ζαο, λα δηεξεπλήζεηε ηελ θαηάζηαζε ηνπ θσηηζκνχ ζην ζρνιείν ζαο θαη λα θαηαγξάςεηε ηηο ειεθηξηθέο ζπζθεπέο θαη ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο. Μεηά ην ηέινο ηεο πεξηήγεζεο ζαο ζην ζρνιείν, ζα ζπδεηήζεηε ηα απνηειέζκαηα πνπ βξήθαηε θαη ζα ζθεθηείηε πηζαλνχο ηξφπνπο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Πώς θα εργαστείτε Σα θχιια εξγαζίαο πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο ρσξίδνληαη ζε ηξία κέξε: 1 ν κέξνο - Ο ειεθηξηζκόο ζην ζρνιείν καο Θα δεηήζεηε λα κηιήζεηε κε ηνλ ππεχζπλν ηνπ ζρνιείνπ ζαο γηα λα κάζεηε πιεξνθνξίεο γηα ηελ παξνρή θαη ηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ην ζρνιείν ζαο. ηηο επφκελεο ζειίδεο ζα βξείηε κπφιηθεο εξσηήζεηο γηα λα θάλεηε! Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ια ηα κέιε ηεο νκάδαο 2 ν κέξνο - Απνζηνιή «Φσηηζκόο ζην ζρνιείν καο» Θα θάλεηε πεξηήγεζε ζηνλ εμσηεξηθφ ρψξν, ζηνπο δηαδξφκνπο θαη ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο (θαη ζηελ αίζνπζα ησλ εθπαηδεπηηθψλ!) γηα λα κάζεηε πεξηζζφηεξα γηα ην θσηηζκφ ηνπ ζρνιείνπ θαη λα δείηε αλ γίλεηαη ζπαηάιε ελέξγεηαο. Θα θάλεηε παξαηεξήζεηο γηα ηνπο ιακπηήξεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ζα κεηξήζεηε ηελ έληαζε θσηηζκνχ ζηηο αίζνπζεο κε ηε βνήζεηα ελφο θσηφκεηξνπ. Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ινη φζνη γελλήζεθαλ απφ Ηαλνπάξην κέρξη Μάην 3 ν κέξνο Απνζηνιή «Ζιεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο ζην ζρνιείν καο» Θα θαηαγξάςεηε ηηο ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο πνπ βξίζθνληαη ζηελ ηάμε ζαο θαη ζηηο ππφινηπεο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ζα ππνινγίζεηε ηηο ψξεο ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη ην θφζηνο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ινη φζνη γελλήζεθαλ απφ Ηνχλην κέρξη Γεθέκβξην 4 ν κέξνο πδήηεζε απνηειεζκάησλ θαη πξνηάζεηο γηα εμνηθνλόκεζε ελέξγεηαο πδεηήζηε ηα απνηειέζκαηα θαη ηηο παξαηεξήζεηο ζαο θαη ζθεθηείηε: Πνηεο αιιαγέο κπνξνχλ λα γίλνπλ ζηνλ ηξφπν θσηηζκνχ ηνπ ζρνιείνπ θαη ζηελ επηινγή θαη ρξήζε ησλ ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ γηα λα εμνηθνλνκεζεί ελέξγεηα; Ση κπνξείηε λα θάλεηε εζείο νη ίδηνη γηα λα εμνηθνλνκήζεηε ελέξγεηα θαη ηη κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα επαηζζεηνπνηήζεηε καζεηέο, εθπαηδεπηηθνχο, δηεπζπληή θιπ γηα λα αιιάμνπλ ζπλήζεηεο θαη λα εμνηθνλνκήζνπλ ελέξγεηα ζην ζρνιείν; Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ια ηα κέιε ηεο νκάδαο Εάλ έρεηε θσηνγξαθηθή κεραλή ή βηληενθάκεξα, κπνξείηε λα βγάιεηε θσηνγξαθία ή βίληεν όια όζα ζα δείηε θαη ζα θαηαγξάςεηε! 43

45 1 ο μέρος - Ο ηλεκτρισμός στο σχολείο μας θεθηείηε πνηα κέζα ρξεζηκνπνηνχζαλ νη άλζξσπνη γηα λα θσηίζνπλ ην ζπίηη ηνπο ηα βξάδηα, πξηλ λα κπεη ν ειεθηξηζκφο ζηε δσή καο. Γηα παξάδεηγκα ρξεζηκνπνηνχζαλ θεξηά. Φαληαζηήθαηε πνηέ λα δηαβάδεηε ην απφγεπκα θάησ απφ ην θσο ελφο θεξηνχ;! Αλαξσηεζήθαηε πνηέ απφ πνχ πξνέξρεηαη ην ειεθηξηθφ ξεχκα πνπ ρξεζηκνπνηείηε ζηελ ηάμε ζαο; Εεηήζηε απφ ηνλ ππεχζπλν ηνπ ζρνιείνπ πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ παξνρή θαη ηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ζην ζρνιείν. Μπνξείηε λα ππνβάιεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ αθνινπζνχλ. Από πνύ παίξλεη ειεθηξηθή ελέξγεηα ην ζρνιείν; Φσηνβνιηατθφ ζχζηεκα Μνλάδα ζπκπαξαγσγήο ζεξκφηεηαο θαη ειεθηξηζκνχ πνπ θαίεη (θαπζφμπια, θπζηθά ιάδηα, βηναέξην, θπζηθφ αέξην, πεηξέιαην θιπ) Γεκφζην δίθηπν Πξάζηλε ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη εθηφο ζρνιείνπ απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο Άιιν: 44

46 Εεηήζηε από ηνλ ππεύζπλν λα ζαο δείμεη ηνλ θεληξηθό κεηξεηή ηνπ ζρνιείνπ. Πνηνο είλαη ν αξηζκφο πνπ δείρλεη ν κεηξεηήο; Ση ζεκαίλεη ν αξηζκφο απηφο; Δπνκέλσο, ν κεηξεηήο κεηξά Πνηα είλαη ε κνλάδα κέηξεζεο ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Πφζε ειεθηξηθή ελέξγεηα θαηαλαιψλεη ην ζρνιείν θάζε ρξφλν; Πφζα ρξήκαηα πιεξψλεη ην ζρνιείν θάζε ρξφλν γηα ειεθηξηθφ ξεχκα; Εεηήζηε από ηνλ ππεύζπλν λα ζαο δώζεη έλα ινγαξηαζκό ηνπ ζρνιείνπ γηα ην ειεθηξηθό ξεύκα θαη πξνζπαζήζηε κε ηε βνήζεηά ηνπ λα ηνλ «δηαβάζεηε». Σεκαληηθό: Ζηηήζηε από ηον ςπεύθςνο αν μποπεί να ζαρ δίνει για ηοςρ επόμενοςρ μήνερ ένα ανηίγπαθο ηων λογαπιαζμών ηος ζσολείος για ηο ηλεκηπικό. Θα ηοςρ σπειαζηείηε για ηην έπεςνα ζαρ. 45

47 2 ο μέρος - Αποστολή «Υωτισμός στο σχολείο μας» Δίζηε έηνηκνη λα αλαιάβεηε ξφιν ελεξγεηαθνχ ληεηέθηηβ θαη λα κάζεηε πεξηζζφηεξα γηα ηνλ ηξφπν θσηηζκνχ ζην ζρνιείν ζαο; Ση ζα ρξεηαζηείηε: Φσηνγξαθηθή κεραλή Κιεηδηά (γηα ηηο αίζνπζεο πνπ είλαη θιεηδσκέλεο) Φσηφκεηξν Υξσκαηηζηά κνιχβηα (θφθθηλν, κπιε θαη καχξν) Ξεκινήστε πρώτα από τον εξωτερικό χώρο Μεηξήζηε ηηο ιάκπεο πνπ ππάξρνπλ ζηνπο εμσηεξηθνύο ρώξνπο θαη ζηνπο δηαδξόκνπο ηνπ ζρνιείνπ. Πφζνη απφ ηνπο ιακπηήξεο είλαη ππξαθηψζεσο; Πφζνη απφ ηνπο ιακπηήξεο είλαη ζπκπαγνχο θζνξηζκνχ; Πφζνη απφ ηνπο ιακπηήξεο είλαη θζνξηζκνχ; Λακπηήξαο ππξαθηψζεσο Λακπηήξαο ζπκπαγνχο θζνξηζκνχ, θαηαλαιψλεη ιηγφηεξε ελέξγεηα απφ ην ιακπηήξα ππξαθηψζεσο Λακπηήξαο θζνξηζκνχ, θαηαλαιψλεη πεξηζζφηεξε ελέξγεηα απφ ηνλ ιακπηήξα ζπκπαγνχο θζνξηζκνχ Τπάξρνπλ ιάκπεο πνπ είλαη αλακκέλεο, ελώ δελ έρεη ζθνηεηληάζεη αθόκε; Αλ λαη, κεηξήζηε θαη γξάςηε πφζεο είλαη: 46

48 υνεχίστε τις παρατηρήσεις σας στις αίθουσες του σχολείου Αξηζκφο νηθνλνκηθψλ ιακπηήξσλ ζπκπαγνχο θζνξηζκνχ Αξηζκφο ιακπηήξσλ ππξαθηψζεσο Αξηζκφο ιακπηήξσλ θζνξηζκνχ Πφζεο ιάκπεο είλαη αλακκέλεο; Χρ, ζε ηζάθσζα! Σα θψηα είλαη αλακκέλα, ελψ θαλείο δε βξίζθεηαη ζηελ αίζνπζα! Τπάξρνπλ μερσξηζηνί δηαθφπηεο γηα θάζε ιάκπα ή έλαο θνηλφο δηαθφπηεο; Αίζνπζα δαζθάισλ Γξαθείν δηεπζπληή Κπιηθείν Αίζνπζα εθδειώζεσλ Γπκλαζηήξην 47

49 Αξηζκφο ιακπηήξσλ θζνξηζκνχ Αξηζκφο ιακπηήξσλ ππξαθηψζεσο Πφζεο ιάκπεο είλαη αλακκέλεο; Χρ, ζε ηζάθσζα! Σα θψηα είλαη αλακκέλα, ελψ θαλείο δε βξίζθεηαη ζηελ αίζνπζα! Τπάξρνπλ μερσξηζηνί δηαθφπηεο γηα θάζε ιάκπα ή έλαο θνηλφο δηαθφπηεο; 48

50 Ώρα για φωτομετρήσεις! Πξέπεη λα μέξεηε φηη Οξηζκέλεο θνξέο αλάβνπκε ηα θψηα, αθφκα θαη φηαλ ν θπζηθφο θσηηζκφο πνπ κπαίλεη ζηελ ηάμε είλαη αξθεηφο γηα λα κπνξέζνπκε λα εξγαζηνχκε. Γελ ρξεηαδφκαζηε ηελ ίδηα πνζφηεηα θσηηζκνχ ζε φιεο ηηο αίζνπζεο. Γηα παξάδεηγκα ρξεηαδφκαζηε πεξηζζφηεξν θσο ζηηο ηάμεηο δηδαζθαιίαο, απφ φηη ζηελ αίζνπζα γπκλαζηηθήο. ηνλ πην θάησ πίλαθα ζα δείηε πφζε πξέπεη λα είλαη ε έληαζε ηνπ θσηηζκνχ ζηηο δηάθνξεο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ ζαο: Φσηηζκόο πνπ ρξεηάδεηαη ζε Lux (ινπμ) Γηάδξνκνη Αίζνπζα Γπκλαζηηθήο Αίζνπζα Δθδειώζεσλ 150 Σάμεηο Γηδαζθαιίαο 250 Αίζνπζα Σερλνινγίαο/Δξγαζηήξην 500 Δίλαη ζεκαληηθφ λα παξαθνινπζήζεηε αλ ν θσηηζκφο ζηηο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ ζαο είλαη θνληά ζηα απνδεθηά επίπεδα θαη αθφκε πην ζεκαληηθφ λα παξαηεξήζεηε αλ γίλεηαη ζπαηάιε ειεθηξηζκνχ ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ν θπζηθφο θσηηζκφο απφ ηνλ ήιην είλαη αξθεηφο. Σν θσηφκεηξν πνπ θξαηάηε ζηα ρέξηα ζαο είλαη έλα φξγαλν, ην νπνίν ζα ζαο βνεζήζεη λα κεηξήζεηε ζε lux (ινπμ) ηελ έληαζε ηνπ θσηηζκνχ ζηηο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ ζαο. Με πην απιά ιφγηα, ζα ζαο πεη πφζν δπλαηφο ή ρακειφο είλαη ν θσηηζκφο ζε κηα αίζνπζα. Ση ζα θάλεηε: Έρνληαο αλακκέλα ηα θψηα, κεηξήζηε ηελ έληαζε θσηηζκνχ ζε δηάθνξα ζεκεία ησλ αηζνπζψλ ηνπ ζρνιείνπ ζαο, φπσο θνληά ζην παξάζπξν, καθξηά απφ ην παξάζπξν θαη ζην θέληξν ηεο αίζνπζαο ή θνληά ζε πάγθνπο εξγαζίαο/ζξαλία. Έρνληαο θιεηζηά ηα θψηα, κεηξήζηε ηελ έληαζε θσηηζκνχ ζην θέληξν ησλ αηζνπζψλ, Οη πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ ζα ζαο βνεζήζνπλ ζηηο θσηνκεηξήζεηο ζαο! Σα θσηφκεηξα ζηα ρέξηα θαη μεθηλάκε! 49

51 Μέηξεζε θσηηζκνχ (lux) θνληά ζην παξάζπξν (κε αλακκέλα θψηα) Μέηξεζε θσηηζκνχ (lux) ζην θέληξν ηεο αίζνπζαο (κε αλακκέλα θψηα) Μέηξεζε θσηηζκνχ (lux) καθξηά απφ ην παξάζπξν (κε αλακκέλα θψηα) Μέηξεζε θσηηζκνχ (lux) ζην θέληξν ηεο αίζνπζαο (κε θιεηζηά θψηα) Αίζνπζα δαζθάισλ Γξαθείν δηεπζπληή Κπιηθείν Αίζνπζα εθδειώζεσλ Γπκλαζηήξην Αίζνπζα ηερλνινγίαο Αίζνπζα:.. 50

52 Μέηξεζε θσηηζκνχ Μέηξεζε θσηηζκνχ Μέηξεζε θσηηζκνχ Μέηξεζε θσηηζκνχ (lux) θνληά ζην (lux) ζην θέληξν ηεο (lux) καθξηά απφ ην (lux) ζην θέληξν ηεο παξάζπξν (κε αίζνπζαο (κε παξάζπξν (κε αίζνπζαο (κε θιεηζηά αλακκέλα θψηα) αλακκέλα θψηα) αλακκέλα θψηα) θψηα) Αίζνπζα:.. Αθνχ ηειεηψζεηε ηηο θσηνκεηξήζεηο, πξέπεη λα εμεηάζεηε αλ ν θσηηζκφο ζηηο αίζνπζεο είλαη ηθαλνπνηεηηθφο, πςειφο ή ρακειφο. πκβνπιεπηείηε ηνλ πίλαθα κε ηηο ηηκέο γηα ηελ έληαζε θσηηζκνχ ζηηο δηάθνξεο αίζνπζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ζηνλ πίλαθα πνπ γξάςαηε ηηο παξαηεξήζεηο ζαο: θπθιψζηε κε κπιε ρξψκα ηηο αίζνπζεο ζηηο νπνίεο ν θσηηζκφο είλαη ηθαλνπνηεηηθφο θπθιψζηε κε θόθθηλν ρξψκα ηηο αίζνπζεο ζηηο νπνίεο ν θσηηζκφο είλαη πςειφο θπθιψζηε κε καύξν ρξψκα ηηο αίζνπζεο ζηηο νπνίεο ν θσηηζκφο είλαη ρακειφο 51

53 3 ο μέρος Αποστολή «Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές στο σχολείο μας» Μεγάιν κέξνο ησλ ρξεκάησλ πνπ πιεξψλεη ην ζρνιείν γηα ειεθηξηθφ ξεχκα πξνέξρεηαη απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ ειεθηξηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ ζπζθεπψλ. Σν ήμεξεο φηη έλαο ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο ζε θαηάζηαζε αλακνλήο θαηαλαιψλεη αθφκε ειεθηξηθφ ξεχκα; Ήξζε ε ψξα λα ιάβεηε θαη πάιη δξάζε! Θα επηζθεθζείηε φιεο ηηο αίζνπζεο θαη ζα θάλεηε παξαηεξήζεηο γηα ηηο ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο ηνπ ζρνιείνπ ζαο, φπσο ζε πνηα θαηάζηαζε ιεηηνπξγίαο βξίζθνληαη, πνηα είλαη ε ηζρχο ηνπο, πφζεο ψξεο ηε κέξα ιεηηνπξγνχλ θαη πφζα ρξήκαηα θνζηίδεη ε ελέξγεηα πνπ θαηαλαιψλνπλ. Οη πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ ζα ζαο βνεζήζνπλ. 52

54 53

55 54

56 55

57 56

58 ε ποια κατάσταση λειτουργίας βρίσκονται οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές στις αίθουσες του σχολείου; Φωριστείτε σε δυάδες και συμπληρώστε τον πιο κάτω πίνακα. Κατάσταση λειτουργίας *Γηα ηηο ζπζθεπέο πνπ είλαη ζε θαηάζηαζε αλακνλήο, κεηξήζηε κε Ηλεκτρική συσκευή Αίθουσα Φρησιμοποιείται από κάποιον; ηε βνήζεηα ηνπ κεηξεηή ηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. ε λειτουργία Εκτός λειτουργίας ε αναμονή (standby) / κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 57

59 4 ο μέρος υζήτηση αποτελεσμάτων και προτάσεις για εξοικονόμηση ενέργειας Αθνύ νινθιεξώζεηε ηελ ελεξγεηαθή πεξηήγεζε ζαο, ήξζε ε ώξα όια ηα κέιε ηεο νκάδαο λα ζπλνςίζεηε γηα ηηο παξαηεξήζεηο ζηηο νπνίεο θαηαιήμαηε. Πνηα πξνβιήκαηα εληνπίζαηε θαηά ηνλ ελεξγεηαθό έιεγρν πνπ θάλαηε; (γηα παξάδεηγκα πνιιέο ειεθηξηθέο ζπζθεπέο ήηαλ ζε θαηάζηαζε αλακνλήο) 58

60 Ωο ελεξγεηαθνί ληεηέθηηβ πιένλ, ηη πξνηείλεηε γηα λα μεπεξαζηνύλ ηα πξνβιήκαηα πνπ εληνπίζαηε; 59

61 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 6 ΟΜΑΔΑ: ΜΙΛΗΕ ΜΟΤ, ΣΙ ΤΝΗΘΕΙΕ ΟΤ ΠΕ ΜΟΤ! ΑΡΥΖΓΟ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: ΜΔΛΖ ΟΜΑΓΑ: Ολνκαηεπψλπκν: 4 Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: Ολνκαηεπψλπκν: 60

62 Έχετε ποτέ αναρωτηθεί για τα εξής Σα παηδηά ηεο δηπιαλήο ηάμεο γλσξίδνπλ φηη γίλεηαη ζπαηάιε ελέξγεηαο, αλ αθήζνπλ ηελ πφξηα αλνηθηή, ελψ ιεηηνπξγνχλ ηα θαινξηθέξ ή ηα θιηκαηηζηηθά; Οη δάζθαινη ελζαξξχλνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο λα εμνηθνλνκνχλ ελέξγεηα; Έρεηο πνηέ ζθεθηεί ηη πηζηεχεη ν δηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο; Δάλ ζέιεηε λα κάζεηε ηηο απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα απηά θαη ζε άιια ηφζα, δελ έρεηε παξά λα κηιήζεηε κε ηνπο καζεηέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ ηνπ ζρνιείνπ, παίξλνληαο ηνπο ζπλέληεπμε ή δίλνληαο ηνπο εξσηεκαηνιφγηα. Δκπξφο λα νξγαλψζεηε ηελ έξεπλα ζαο! 61

63 Οδηγίες Αποστολή ομάδας: Ζ απνζηνιή ηεο νκάδαο ζαο είλαη λα εμεηάζεηε, παίξλνληαο ζπλεληεχμεηο θαη δίλνληαο εξσηεκαηνιφγηα, εάλ νη καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ ζαο, νη εθπαηδεπηηθνί, ν δηεπζπληήο θιπ ελδηαθέξνληαη γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη μέξνπλ πψο λα εμνηθνλνκνχλ ελέξγεηαο. Μεηά ην ηέινο ηεο έξεπλαο ζαο, ζα ζπδεηήζεηε ηα απνηειέζκαηα πνπ βξήθαηε θαη ζα ζθεθηείηε πηζαλνχο ηξφπνπο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ καζεηψλ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ ππφινηπνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ ζαο. Πώς θα εργαστείτε Σα θχιια εξγαζίαο πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο ρσξίδνληαη ζε ηξία κέξε: 1 ν κέξνο - Οξγάλσζε ηεο έξεπλαο καο Θα πάξεηε ζεκαληηθέο απνθάζεηο γηα ηελ έξεπλά ζαο, φπσο γηα παξάδεηγκα απφ πνηνπο ζα πάξεηε ζπλέληεπμε θαη πνηεο εξσηήζεηο ζα θάλεηε. Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ια ηα κέιε ηεο νκάδαο 2 ν κέξνο - πλεληεύμεηο Αθνχ απνθαζίζεηε απφ πνηνπο ζα πάξεηε ζπλέληεπμε, είλαη ψξα λα γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζα θάλεηε θαη λα μεθηλήζεηε! Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ινη φζνη γελλήζεθαλ απφ Ηαλνπάξην κέρξη Μάην 3 ν κέξνο Δξσηεκαηνιόγηα Αθνχ απνθαζίζεηε ζε πνηνπο ζα δψζεηε εξσηεκαηνιφγηα, είλαη ψξα λα γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζα θάλεηε θαη λα μεθηλήζεηε! Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ινη φζνη γελλήζεθαλ απφ Ηνχλην κέρξη Γεθέκβξην 4 ν κέξνο πκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο επαηζζεηνπνίεζεο πδεηήζηε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ζαο, γξάςηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο θαη ζθεθηείηε πψο κπνξείηε λα επαηζζεηνπνηήζεηε καζεηέο, εθπαηδεπηηθνχο, δηεπζπληή θιπ γηα λα αιιάμνπλ ζπλήζεηεο θαη λα εμνηθνλνκήζνπλ ελέξγεηα ζην ζρνιείν. Ποιοι ζςμμεηέσοςν: ια ηα κέιε ηεο νκάδαο Εάλ έρεηε βηληενθάκεξα, κπνξείηε λα βηληενγξαθήζεηε ή λα ερνγξαθήζεηε ηα άηνκα από ηα νπνία ζα πάξεηε ζπλέληεπμε, αθνύ πξώηα πάξεηε ηελ έγθξηζή ηνπο. 62

64 1 ο μέρος - Οργάνωση της έρευνας μας Πνηνο είλαη ν ζθνπφο ηεο έξεπλαο καο; ε πνηνπο θαη πφζνπο κπνξνχκε λα δψζνπκε εξσηεκαηνιφγηα; Πρ ζε 30 καζεηέο Απφ πνηνπο κπνξνχκε λα πάξνπκε ζπλέληεπμε; Πρ απφ ην δηεπζπληή Πρ απφ ηoλ πξφεδξν θάζε ηάμεο 63

65 Πξέπεη λα γλσξίδεηε φηη δελ κπνξείηε λα εμαλαγθάζεηε θάπνηνλ λα ζαο δψζεη ζπλέληεπμε ή λα ζπκπιεξψζεη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ζα ηνπ δψζεηε! Αλ θάπνηνο δε ζέιεη λα ζπκκεηάζρεη ζηελ έξεπλά ζαο, πξέπεη λα ην ζεβαζηείηε! Πξηλ λα πξνρσξήζεηε ηελ έξεπλά ζαο: Δίλαη θαιφ λα ξσηήζεηε ηα άηνκα απφ ηα νπνία ζέιεηε λα πάξεηε ζπλέληεπμε αλ ζέινπλ λα ζαο βνεζήζνπλ ζηελ έξεπλά ζαο. Αλ ζέιεηε λα δψζεηε εξσηεκαηνιφγηα ζε ηάμεηο, είλαη θαιφ λα ελεκεξψζεηε ηνλ ππεχζπλν δάζθαιν. Ση εξσηήζεηο ζα θάλνπκε ζηα άηνκα ζηα νπνία ζα δψζνπκε εξσηεκαηνιφγηα; 64

66 Ση εξσηήζεηο ζα θάλνπκε ζηα άηνκα απφ ηα νπνία ζα πάξνπκε ζπλέληεπμε; 2 ο μέρος υνεντεύξεις Μπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηελ επφκελε ζειίδα γηα λα γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζθεθηήθαηε. Σππψζηε ηφζα αληίγξαθα, φζα ζα είλαη θαη ηα άηνκα απφ ηα νπνία ζα πάξεηε ζπλέληεπμε. Μερικά παραδείγματα-ερωτήσεις για συνέντευξη: Δξσηήζεηο πνπ κπνξείηε λα θάλεηε ζην δηεπζπληή ζαο: Πηζηεχεηε φηη είλαη ζεκαληηθή ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν καο; Πνηα κέηξα έρνπλ γίλεη κέρξη ηψξα γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο; Ση πηζηεχεηε φηη κπνξνχκε λα θάλνπκε σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο θαη ηα θαινξηθέξ ηνπ ζρνιείνπ; Πνηεο αιιαγέο κπνξνχλ λα γίλνπλ ζην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ καο, ψζηε λα εμνηθνλνκήζνπκε ελέξγεηα; Δξσηήζεηο πνπ κπνξείηε λα θάλεηε ζηνλ επηζηάηε ηνπ ζρνιείνπ ή ζηνλ εθπξφζσπν ηεο ρνιηθήο Δθνξείαο: Πηζηεχεηε φηη είλαη ζεκαληηθή ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν καο; Πνηα κέηξα έρνπλ γίλεη κέρξη ηψξα γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν καο; Ση πηζηεχεηε φηη κπνξνχκε λα θάλνπκε σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο θαη ηα θαινξηθέξ ηνπ ζρνιείνπ; 65

67 Πνηεο αιιαγέο κπνξνχλ λα γίλνπλ ζην ζχζηεκα ζέξκαλζεο ηνπ ζρνιείνπ καο, ψζηε λα εμνηθνλνκήζνπκε ελέξγεηα; Δξσηήζεηο πνπ κπνξείηε λα θάλεηε ζην θαζαξηζηηθφ πξνζσπηθφ ηνπ ζρνιείνπ ζαο: Πηζηεχεηε φηη είλαη ζεκαληηθή ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην ζρνιείν καο; Έρεηε παξαηεξήζεη λα γίλεηε ζπαηάιε ελέξγεηαο ζηηο ηάμεηο σο πξνο ηε ρξήζε ησλ ζσκάησλ ζέξκαλζεο; Ση πηζηεχεηε φηη κπνξνχκε λα θάλνπκε σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο θαη ηα θαινξηθέξ ηνπ ζρνιείνπ; Αθνύ γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο, είζηε έηνηκνη λα μεθηλήζεηε ηηο ζπλεληεύμεηο! 66

68 υνέντευξη από: Ζκεξνκελία:... Δξώηεζε 1:... Δξώηεζε 2:... Δξώηεζε 3: Δξώηεζε 4:.. Δξώηεζε 5: 67

69 3 ο μέρος - Ερωτηματολόγια Μπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηελ επφκελε ζειίδα γηα λα γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζθεθηήθαηε. Μερικά παραδείγματα-ερωτήσεις για ερωτηματολόγια: Κιείλσ ην θσο φηαλ βγαίλσ απφ ην δσκάηην. (Απάληεζε: ΝΑΗ/ΟΥΗ) βήλσ ηηο ειεθηξηθέο ή ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο απφ ηελ πξίδα. (Απάληεζε: ΝΑΗ/ΟΥΗ) Οη ειεθηξηθέο ζπζθεπέο πνπ βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε αλακνλήο (stand-by) δελ θαηαλαιψλνπλ ελέξγεηα. (Απάληεζε: ΧΣΟ/ΛΑΘΟ) Πηζηεχσ φηη ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είλαη ζεκαληηθή. (Απάληεζε: ΝΑΗ/ΟΥΗ) Γελ πεηξάδεη αλ ηα παξάζπξα είλαη αλνηθηά, ελψ ηα ζεξκαληηθά ζψκαηα ιεηηνπξγνχλ. (Απάληεζε: ΧΣΟ/ΛΑΘΟ) Αθνχ γξάςεηε ηηο εξσηήζεηο θαη ηππψζεηε αξθεηά αληίηππα (ζε ραξηί πνπ πξννξίδεηαη γηα αλαθχθισζε), είζηε έηνηκνη λα δψζεηε ηα εξσηεκαηνιφγηα! Όταν θα δώσετε τα ερωτηματολόγια ΜΖΝ γξάςεηε πάλσ ζην εξσηεκαηνιφγην πνηνο ην ζπκπιεξψλεη, γηαηί δελ είλαη ζσζηφ ή, φπσο ιέλε νη εξεπλεηέο, είλαη αληηδενληνινγηθφ! ΖΜΑΝΣΗΚΟ! Δμεγήζηε ζην άηνκν πνπ ζα δψζεηε ην εξσηεκαηνιφγην ην ζθνπφ ηεο έξεπλάο ζαο, δψζηε ην εξσηεκαηνιφγην, παξαθαιέζηε λα ζαο ην επηζηξέςεη ζε κία εβδνκάδα θαη επραξηζηήζηε γηα ηε βνήζεηα ηνπ! 68

70 Αλώλπκν εξσηεκαηνιόγην πξνο:.. Ζκεξνκελία: ε πνηα ηάμε παο (εάλ είζαη καζεηήο): Σν εξσηεκαηνιφγην πνπ θξαηάηε ζηα ρέξηα ζαο εηνηκάζηεθε απφ ηα παηδηά ηεο.. ηάμεο ζηα πιαίζηα ηνπ επξσπατθνχ πξνγξάκκαηνο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηα ζρνιεία EURONET 50/50 max. θνπφο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη Παξαθαινχκε απαληήζηε ζε φιεο ηηο εξσηήζεηο κε εηιηθξίλεηα, βάδνληαο ζε θχθιν ηελ απάληεζε πνπ ηζρχεη γηα εζάο. Δξσηήζεηο Απαληήζεηο ΝΑΗ ΟΥΗ Δπραξηζηνχκε γηα ηε ζπκκεηνρή ζαο! 69

71 4 ο μέρος Αποτελέσματα - υμπεράσματα και προτάσεις ευαισθητοποίησης Πνηα είλαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγεηε από ηηο ζπλεληεύμεηο πνπ θάλαηε; 70

72 Πνηα είλαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγεηε από ηα εξσηεκαηνιόγηα πνπ δώζαηε; 71

73 Ση κπνξείηε λα θάλεηε γηα λα πξνηξέςεηε ηνπο καζεηέο ηνπ ζρνιείνπ ζαο, ηνπο εθπαηδεπηηθνύο θιπ λα εμνηθνλνκήζνπλ ελέξγεηα θαη λα κάζνπλ γηα ηξόπνπο εμνηθνλόκεζεο ελέξγεηαο; 72

74 ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 7 ΠΡΟΚΛΗΗ Σππψζηε ζε ραξηί πνπ δε ρξεηάδεζηε ηελ παξαθάησ πξφζθιεζε, ζπκπιεξψζηε ηα θελά θαη δψζηε απφ κία ζηνλ θάζε θαιεζκέλν. ΗΜΕΙΩΕ ΣΗ ΜΕΡΑ! Είμαςτε τα παιδιά τησ Ενεργειακήσ Ομάδασ του Δημοτικού χολείου... και θέλουμε να ςασ ενημερώςουμε για την ενεργειακή κατάςταςη του ςχολείου μασ και να ςυζητήςουμε μαζί τρόπουσ και λύςεισ που μπορούμε να εφαρμόςουμε για να εξοικονομήςουμε ενέργεια. Αν θεσ να μασ βοηθήςεισ να εξοικονομήςουμε ενέργεια και χρήματα ςτο ςχολείο μασ, βοηθώντασ την ίδια ώρα και τον πλανήτη μασ, θα χαρούμε πολύ να ςε δούμε και να μιλήςουμε. Θα μασ βρεισ: ΠΟΤ:.. ΏΡΑ:... Θα προςφέρουμε ζεςτά/κρύα ροφήματα και κεράςματα! 73

75 ΥΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ 8 ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΔΡΑΕΩΝ ΓΙΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Σίτλοσ δράςησ: Περιγραφή δράςησ (τι θέλουμε να πετύχουμε, ςε ποιουσ απευθυνόμαςτε κλπ) Ποια βήματα θα ακολουθήςουμε για να υλοποιήςουμε τη δράςη μασ; 74

76 Από ποιουσ θα ζητήςουμε βοήθεια; Υλικά/Μέςα που θα χρειαςτούμε: ρόιηα / Παξαηεξήζεηο: 75

77 ΥΤΛΛΑ ΕΡΓΑΙΑ 9 ΑΤΣΟΚΟΛΛΗΣΕ ΕΣΙΚΕΣΕ (Μποροφν επίςησ να χρηςιμοποιηθοφν οι ετικζτεσ που ςασ δόθηκαν από το Ενεργειακό Γραφείο) 76

78 77

79 Φύιιν εξγαζίαο 10 78

80 Φύιιν εξγαζίαο 11 79

81 80

82 Φύιιν εξγαζίαο 12 81

83 82

84 Φύιιν εξγαζίαο 13 83

85 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ Βοηθητικό υλικό ΓΙΑ ΣΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ 84

86 ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ: ΕΠΙΠΣΩΕΙ ΑΠΟ ΚΑΤΗ ΟΡΤΚΣΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ Πεγή 1: Πξνβνιή απνζπάζκαηνο απφ «Σν αίκα ηνπ Κνπάλ Κνπάλ», ληνθηκαληέξ ηεο ζεηξάο Δμάληαο ηνπ Γηψξγνπ Απγεξφπνπινπ. Σν ληνθηκαληέξ απηφ αλαθέξεηαη ζηηο επηπηψζεηο πνπ είρε ε εθκεηάιιεπζε θνηηαζκάησλ πεηξειαίνπ ζηνλ Ακαδφλην ηφζν ζην πεξηβάιινλ φζν θαη ζηνπο γεγελείο πιεζπζκνχο. (Γηαζέζηκν ζην ζχλδεζκν: Πεγή 2: Πξνβνιή απνζπάζκαηνο απφ ην «ηαλ βπζίδεηαη ν θφζκνο», ληνθηκαληέξ ηεο ζεηξάο Δμάληαο ηνπ Γηψξγνπ Απγεξφπνπινπ, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηηο επηπηψζεηο ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ ζην Μπαγθιαληέο θαη ζηνπο «πεξηβαιινληηθνχο πξφζθπγεο» (Γηαζέζηκν ζην ζχλδεζκν: Πεγή 3: GREENPEACE (2010). Καηαζηξνθή απφ ηελ εμέδξα πεηξειαίνπ ηεο BP ζηνλ θφιπν ηνπ Μεμηθνχ. (Γηαζέζηκν ζην: Απόζπαζκα: ηηο 20 Απξηιίνπ [ζεκ. 2010] κεηά απφ αλεμήγεηε αθφκα έθξεμε ζηελ εμέδξα Deepwater Horizon, έραζαλ ηε δσή ηνπο 11 άλζξσπνη θαη ε εμέδξα βπζίζηεθε δχν κέξεο κεηά. κσο ην θαθφ δε ζηακάηεζε εθεί. Σν πεηξέιαην ζπλερίδεη λα αλαβιχδεη απφ ην βπζφ ηεο ζάιαζζαο, ζε βάζνο πεξίπνπ 1,5 ρηιηνκέηξνπ θάησ απφ ηελ επηθάληα ηνπ λεξνχ. Ζ εμέδξα ηελ νπνία κίζζσλε ε BP απφ ηελ εηαηξεία Transocean βξηζθφηαλ πεξίπνπ 80 ρηιηφκεηξα καθξηά απφ ηηο αθηέο. Οη ηειεπηαίεο εθηηκήζεηο γηα ηελ πνζφηεηα πεηξειαίνπ πνπ δηαξξέεη θάζε κέξα είλαη πηα έσο θαη 5 θνξέο κεγαιχηεξεο απφ ηηο αξρηθέο, θαη ίζσο θηάλνπλ ηα ιίηξα θάζε κέξα. Καη ηα πξάγκαηα γίλνληαη φιν θαη ρεηξφηεξα γηαηί δε θαίλεηαη λα δηαθφπηεηαη ζχληνκα ε δηαξξνή.[ ] Σν Γέιηα ηνπ πνηακνχ Μηζηζηπή, φπνπ έρεη θηάζεη ε πεηξειαηνθειίδα, είλαη πνιχ ζεκαληηθφο θαη πινχζηνο βηφηνπνο. Δθεί βξίζθνληαη απηή ηε ζηηγκή ρηιηάδεο πηελά θαη δψα ηα νπνία απεηινχληαη άκεζα απφ ηελ εμάπισζε ηνπ πεηξειαίνπ ζηηο αθηέο. Μαδί ηνπο θηλδπλεχεη θαη ε ηνπηθή νηθνλνκία, ε ηνπηθή αιηεία θιπ. [ ] Παξά ηηο πξνζπάζεηεο πεξηνξηζκνχ ηεο πεηξειαηνθειίδαο, φια ηα πξνεγνχκελα πεξηζηαηηθά απνδεηθλχνπλ πσο δελ ππάξρεη δπλαηφηεηα θαζαξηζκνχ ηνπ πεηξειαίνπ. Αθφκα θαη ζηηο θαιχηεξεο πεξηπηψζεηο, κηιάκε ζπλήζσο γηα αλάθηεζε ηνπ 15-20% απφ ηελ πνζφηεηα πνπ ρχζεθε. Πεγή 4: πνηάθη πνπ εηνηκάζηεθε ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο LIFE Climabiz γηα ηηο επηπηψζεηο απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. ( Γηαζέζηκν ζην «Ζ θιηκαηηθή αιιαγή & νη ζπλέπεηεο ηεο-climabiz») Πεγή 5: ΚΑΨ (2013). ήκα θηλδχλνπ απφ ηελ Δπξσπατθή Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο γηα ηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε. (Γηαζέζηκν ζην: Απόζπαζκα: Ζ λέα έξεπλα ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Πεξηβάιινληνο θαηαδεηθλχεη φηη ε πνηφηεηα ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αέξα ζηελ Δπξψπε παξακέλεη άθξσο αλεζπρεηηθή. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα, ην 90 % ησλ θαηνίθσλ ησλ επξσπατθψλ πφιεσλ είλαη εθηεζεηκέλν ζε πνζφηεηα ξχπσλ πνπ o Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο ραξαθηεξίδεη επηβιαβή γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία. πσο εμεγεί ν Γελο Υίιγθελκπεξγθ, «πξφθεηηαη γηα αέξηα φπσο ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, ηνπ αδψηνπ θαη ηα αησξνχκελα ζσκαηίδηα». [ ] Δληνχηνηο, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ γίλεη αξθεηά γηα λα θαζαξίζεη ν αέξαο, φπσο επηζεκαίλεηαη ζηελ έθζεζε. Έηζη νη εθπνκπέο ζπγθεθξηκέλσλ αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ έρνπλ κεησζεί ζε φιε ηελ 85

87 Δπξψπε θαηά 15 %. «Σν πξφβιεκα φκσο είλαη φηη ε ξχπαλζε παξακέλεη, απιά δελ ηε βιέπνπκε», ιέεη ν εηδηθφο. Μπνξεί ελ ησ κεηαμχ ηα λέα πεηξειαηνθίλεηα απηνθίλεηα λα είλαη εθνδηαζκέλα κε θίιηξα ζσκαηηδίσλ θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο λα κελ εθπέκπεηαη πιένλ ζηελ αηκφζθαηξα, σζηφζν νξηζκέλα κηθξνζθνπηθά ζσκαηίδηα εμαθνινπζνχλ λα κνιχλνπλ ηελ αηκφζθαηξα. «Σα ζσκαηίδηα απηά δηεηζδχνπλ κέζσ ηνπ αίκαηνο ζηνλ εγθέθαιν θαη κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ αζζέλεηεο», πξνεηδνπνηεί ν Υάηθν Μπαιζκάγεξ, απφ ηελ νηθνινγηθή Λέζρε Απηνθηλήηνπ ηεο Γεξκαλίαο. Πεγή 6: Φσηνγξαθίεο απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο Guardian πνπ δείρλνπλ ην κέγεζνο ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ζηελ Κίλα πνπ πξνθαιείηαη απφ ηα θαπζαέξηα ησλ απηνθηλήησλ θαη ηνπο ξχπνπο ησλ εξγνζηαζίσλ. (Γηαζέζηκεο ζην: Φσηνγξαθία από: Ng Han Guan/AP Φσηνγξαθία από: Peter Parks/AFP/Getty Images 86

88 ΒΟΗΘΗΣΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 1. ΣΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ; ΜΟΡΥΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΟΙ ΦΡΗΕΙ ΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Ση είλαη ελέξγεηα; ην άθνπζκα ηεο ιέμεο «ενέπγεια» έξρνληαη δηάθνξεο ζθέςεηο ζην κπαιφ καο. Πνιιέο θνξέο ζθεθηφκαζηε ηη θάλεη ε ελέξγεηα, ηηο ρξήζεηο ηεο ελέξγεηα, ηηο κνξθέο ελέξγεηαο θαη πξνζπαζνχκε κε απηφλ ηνλ ηξφπν λα αληηιεθζνχκε ηελ έλλνηα ηεο. Ζ ελέξγεηα είλαη ζε ηέηνην βαζκφ ζπλπθαζκέλε κε ηελ θαζεκεξηλή καο δσή πνπ κφλν ε έιιεηςή ηεο θαζηζηά πξφδειε ηελ αλαγθαηφηεηά ηεο. Σν ζχλνιν ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ δεζκεχεη, παξάγεη, θαηαλαιψλεη, κεηαηξέπεη, απνζεθεχεη θαη ππνβαζκίδεη ηεξάζηηα πνζά ελέξγεηαο. Αο πάξνπκε φκσο ηα πξάγκαηα απφ ηελ αξρή. Ζ ιέμε «ενέπγεια» είλαη ζχλζεηε ιέμε. Σα ζπλζεηηθά ηεο είλαη νη ιέμεηο ἐλ- + ἔξγνλ δειαδή είλαη ε δεκηνπξγία έξγνπ. Ζ κνλάδα κέηξεζεο ηεο ελέξγεηαο είλαη ην J (Joule), δειαδή 1 J είλαη ην έξγν πνπ δεκηνπξγεί κηα δχλακε 1N (1 Newton) φηαλ κεηαθηλεί έλα αληηθείκελν θαηά 1m (1 κέηξν). Ο θχθινο ηεο παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο ελέξγεηαο μεθηλά απφ ηηο αξρηθέο κνξθέο ελέξγεηαο φπσο ν άλζξαθαο, ην αξγφ πεηξέιαην, ν άλεκνο, ην ειηαθφ θσο ή ην θπζηθφ αέξην. Απηέο νη κνξθέο ραξαθηεξίδνληαη σο πξσηνγελήο ελέξγεηα θαη βεβαίσο ειάρηζηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνπο θαηαλαισηέο. Σν επφκελν βήκα είλαη ε κεηαηξνπή ησλ πξσηνγελψλ κνξθψλ ζε ηειηθή ελέξγεηα φπσο γηα παξάδεηγκα ειεθηξηζκφο ή βελδίλε. Σέινο, θαηάιιεινο εμνπιηζκφο ή ζπζθεπέο φπσο ην απηνθίλεην ή ε ηειεφξαζε, κεηαηξέπνπλ ηελ ηειηθή ελέξγεηα ζε ρξήζηκε ελέξγεηα παξέρνληαο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο. Απφ ηελ πξσηνγελή έσο ηελ ρξήζηκε ελέξγεηα, κεζνιαβνχλ πνιιά ελδηάκεζα ζηάδηα αλάινγα κε ηε κνξθή ηεο ελέξγεηαο. Δμφξπμε άλζξαθα ή πεηξειαίνπ, κεηαθνξά κε αγσγνχο, ρξήζε δεμακελφπινησλ, θαχζε ζε κεγάινπο ζεξκηθνχο ζηαζκνχο, δίθηπα κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη πνιιά άιια. ιε απηή ε πνιπζχλζεηε αιπζίδα είλαη γλσζηή σο ελεξγεηαθφ ζχζηεκα. Ζ ελέξγεηα δελ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί απφ ην κεδέλ, νχηε κπνξεί λα εμαθαληζηεί, λα ραζεί, λα κελ ππάξρεη. Δίλαη δπλαηφ φκσο λα κεηαηξαπεί απφ κηα κνξθή ελέξγεηαο ζε άιιε κνξθή ελέξγεηαο θαη λα κεηαθέξεηαη απφ έλα ζψκα ζε άιιν. 87

89 Καηαλνώληαο ηα ελεξγεηαθά κεγέζε Γηα λα κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε ην αθξηβέο πνζφ ηεο ελέξγεηαο πνπ κεηαζρεκαηίδεηαη απφ κηα κνξθή ζε θάπνηα άιιε ή ηνπ έξγνπ πνπ παξάγεηαη, ρξεηαδφκαζηε κνλάδεο κέηξεζεο ηεο ελέξγεηαο. ην δηεζλέο ζχζηεκα κεηξηθψλ κνλάδσλ (S.I.), κνλάδα κέηξεζεο ηεο ελέξγεηαο είλαη ην 1 Joule (Σδάνπι) θαη είλαη ην έξγν πνπ παξάγεηαη φηαλ δχλακε 1 Newton θηλεί έλα αληηθείκελν ζε απφζηαζε 1 κέηξνπ. Γηα λα εθηηκήζνπκε ην ξπζκφ κεηαβνιήο ηεο ελέξγεηαο ή ην ξπζκφ παξαγσγήο έξγνπ κηαο κεραλήο, δειαδή πφζν γξήγνξα κηα κεραλή θάλεη έλα ζπγθεθξηκέλν έξγν, ρξεζηκνπνηνχκε ηελ ηζρχ (P). Ηζρχ νλνκάδνπκε ην κέγεζνο πνπ καο δειψλεη πφζν γξήγνξα κεηαζρεκαηίδεηαη (ή ρξεζηκνπνηείηαη) ε ελέξγεηα. Μεγάιε ηζρχο ζεκαίλεη φηη κηα νξηζκέλε πνζφηεηα ελέξγεηαο κεηαζρεκαηίδεηαη (ρξεζηκνπνηείηαη) ζε κηθξφ ρξφλν, ελψ κηθξή ηζρχο ζεκαίλεη φηη ρξεηαδφκαζηε πνιχ ρξφλν γηα λα κεηαηξέςνπκε (ρξεζηκνπνηήζνπκε) ηελ ίδηα πνζφηεηα ελέξγεηαο. Αλ κηα κεραλή ηζρχνο 1 KW ιεηηνπξγεί γηα κηα ψξα θαηαλαιψλεη ελέξγεηα ίζε κε 1 θηινβαηψξα (1 KWh) ή Joule, πνπ είλαη πιένλ κνλάδα έξγνπ. Πεξηζζφηεξα ζην ζχλδεζκν: Μνξθέο Δλέξγεηαο Τπάξρνπλ δηάθνξεο κνξθέο ελέξγεηαο θαη πεξηγξάθνληαη ζε ζπληνκία πην θάησ: Κηλεηηθή ελέξγεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ έρεη έλα ζψκα φηαλ θηλείηαη θαη αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα παξάγεη έξγν. Μαζεκαηηθά, ε θηλεηηθή ελέξγεηα ελφο ζψκαηνο, νξίδεηαηππνινγίδεηαη σο ην ήκηζπ ηνπ γηλνκέλνπ ηεο κάδαο (m) ηνπ επί ην ηεηξάγσλν ηεο ηαρχηεηάο (v) ηνπ: Δ θηλ = ½ m v 2 Γπλακηθή ελέξγεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ έρεη έλα ζψκα ιφγν ηεο θαηάζηαζεο πνπ βξίζθεηαη (π.ρ. ηελησκέλν ιάζηηρν, πηεζκέλν ειαηήξην) ή ηεο ζέζεο πνπ βξίζθεηαη (π.ρ. βαξχηεηα, θαηαξξάθηεο, πνηακφο). Μαζεκαηηθά, ε δπλακηθή ελέξγεηα νξίδεηαη σο ην γηλφκελν ηεο δχλακεο (F) πνπ αζθείηαη επάλσ ηνπ επί ηελ απφζηαζή (h) ηνπ απφ ην ζεκείν ηνπ πεδίνπ, φπνπ ζεσξνχκε φηη ε δπλακηθή ελέξγεηα έρεη κεδεληθή ηηκή: Δ δπλ = F h Μεραληθή ελέξγεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ δεκηνπξγείηαη ζε έλα ζψκα απφ ηελ θηλεηηθή θαη ηε δπλακηθή ελέξγεηα ηνπ (π.ρ. φηαλ ξίρλνπκε έλα κπαιάθη πάλσ θαη ην παίξλνπκε γηα λα ην μαλαξίμνπκε ηφηε έρνπκε κεραληθή ελέξγεηα - φηαλ ην κπαιάθη ρηππήζεη ζην ρέξη ηφηε ε κεραληθή ελέξγεηα κεηαηξέπεηαη ζε ζεξκηθή ελέξγεηα). Ζιεθηξηθή ελέξγεηα είλαη ε θηλεηηθή ελέξγεηα ησλ ειεθηξνλίσλ (ειεθηξηθφ ξεχκα), ιφγσ ηεο χπαξμεο δηαθνξάο δπλακηθνχ ζηα άθξα ελφο αγσγνχ. Θεξκηθή ελέξγεηα είλαη ην ζχλνιν ηεο θηλεηηθήο ελέξγεηαο ησλ ζσκαηηδίσλ πνπ ζπγθξνηνχλ έλα ζψκα, φηαλ απηά θηλνχληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ. Θεξκφηεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ κεηαθέξεηαη απφ έλα ζεξκφηεξν ζψκα ζε έλα άιιν ςπρξφηεξν, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε θηλεηηθή ελέξγεηα ησλ ζσκαηηδίσλ ηνπ. 88

90 Υεκηθή ελέξγεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ απαηηήζεθε γηα ηε ζπγθξφηεζε ρεκηθψλ δεζκψλ απφ δηάθνξα άηνκα, θάησ απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ειεθηξνκαγλεηηθψλ δπλάκεσλ. Ππξεληθή ελέξγεηα είλαη ε δπλακηθή ελέξγεηα πνπ ππάξρεη ζηνπο ππξήλεο ησλ αηφκσλ ιφγσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ ζσκαηηδίσλ πνπ ηα ζπληζηνχλ θαη απειεπζεξψλεηαη θαηά ηε ζράζε (δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία έλαο αζηαζήο αηνκηθφο ππξήλαο ρσξίδεηαη) ή ηε ζχληεμε (δηαδηθαζία ζπλέλσζεο ππξήλσλ). Ζιηαθή ελέξγεηα είλαη δηάππξε ζθαίξα αεξίσλ φπνπ δηζεθαηνκκχξηα άηνκα ζπγθξνχνληαη κεηαμχ ηνπο απειεπζεξψλνληαο ελέξγεηα, θηάλνληαο ζηνλ άλζξσπν σο θψο ή ζεξκφηεηα. Πεξηζζφηεξα γηα ην Δθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα «Δλέξγεηα θαη Πεξηβάιινλ» ζην ζχλδεζκν: Υξήζεηο ηεο Δλέξγεηαο Δλέξγεηα ρξεηαδφκαζηε γηα λα θαιχςνπκε ηηο θαζεκεξηλέο καο αλάγθεο. Οη σπήζειρ ενέπγειαρ είλαη γηα ηε κεηαθίλεζε (απηνθίλεηα, αεξνπιάλα, πινία), γηα παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο (νηθηαθνχ θαη βηνκεραληθνχ), γηα νηθηαθή ζέξκαλζε θαη γηα βηνκεραληθέο εθαξκνγέο πνπ ρξεηάδνληαη ζεξκφηεηα (πρ ην ηζηκέλην ή ν ράιπβαο). Ζ ελέξγεηα γηα παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο είλαη ππνζχλνιν ηεο ζπλνιηθήο ελέξγεηαο. Οξηζκέλεο απφ ηηο ρξήζεηο ηεο ελέξγεηαο είλαη: Ζιεθηξνδφηεζε ησλ ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ Φσηηζκφο Θέξκαλζε ρψξσλ Κιηκαηηζκφο ρψξσλ Παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ Άληιεζε Λεηηνπξγία κεραλνινγηθψλ ζπζηεκάησλ Παξαγσγή αηκνχ ζηε βηνκεραλία Παξαγσγή ζεξκφηεηαο βηνκεραλία Μεηαθίλεζε/αλχςσζε αληηθεηκέλσλ Σειεπηθνηλσλίεο θαη πιεξνθνξηθή Μεηαθηλήζεηο Οη πην πάλσ ρξήζεηο ηεο ελέξγεηαο, ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο δξαζηεξηνηήησλ (ηνκείο), πνπ είλαη ν βηνκεραληθφο ηνκέαο, ν ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ, ν νηθηαθφο ηνκέαο θαη ν εκπνξηθφο (ηξηηνγελήο ηνκέαο). Αλ ξίμνπκε κία καηηά ζε πνηνπο ηνκείο θαηαλαιψλεηαη πεξηζζφηεξε ελέξγεηα ζε παγθφζκην επίπεδν, ηφηε ζα δηαπηζηψζνπκε φηη ζηελ πξψηε ζέζε βξίζθεηαη ν βηνκεραληθφο ηνκέαο θαη αθνινπζνχλ κε θζίλνπζα ζεηξά ν ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ, ν νηθηαθφο θαη ηέινο ν εκπνξηθφο. Πεγή: 89

91 2. ΠΗΓΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Πεγή ελέξγεηαο ή ελεξγεηαθή πεγή νλνκάδνπκε θάζε θπζηθφ πφξν πνπ καο δίλεη ελέξγεηα. Δίλαη ηα ζεκεία δειαδή πνπ ππάξρεη άθζνλε κηα πεγή ελέξγεηαο (π.ρ. θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ ή θπζηθνχ αεξίνπ). Μηα πεγή ελέξγεηαο γηα λα είλαη ζεκαληηθή πξνο αμηνπνίεζε πξέπεη λα: ππάξρεη άθζνλε ελέξγεηα ζηελ πεγή έρεη εχθνιε πξφζβαζε κεηαηξέπεηαη εχθνια ζε κνξθή πνπ λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο κπνξεί λα κεηαθέξεηαη εχθνια θαη κπνξεί λα απνζεθεχεηαη ζε ρψξνπο κε επθνιφηεξε πξφζβαζε απφ φηη ε αξρηθή ηεο ζέζε. Οη πεγέο ελέξγεηαο ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε θαηεγνξία είλαη ηα νξπθηά ή ζπκβαηηθά θαχζηκα ή κε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Ζ δεχηεξε θαηεγνξία είλαη νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (ΑΠΔ) ή ήπηεο κνξθέο ελέξγεηαο. Πεξηζζφηεξα ζην ζχλδεζκφ Οξπθηά Καύζηκα Ή πκβαηηθά Καύζηκα Ή Με Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Οξπθηά Καχζηκα, ή πκβαηηθά Καχζηκα ή Με Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο ζεσξνχληαη ην πεηξέιαην, ην θπζηθφ αέξην θαη ν γαηάλζξαθαο. Ολνκάδνληαη νξπθηά θαχζηκα γηαηί βξίζθνληαη θαη ηα παίξλνπκε κέζα απφ ηε γε, κε ηηο δηαδηθαζίεο ηεο εμφξπμεο. Ολνκάδνληαη επίζεο κε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο γηαηί ν ξπζκφο ζρεκαηηζκνχ ηνπο είλαη πάξα πνιχ αξγφο. Ζ δεκηνπξγία ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ μεθίλεζε πξηλ εθαηνκκχξηα ρξφληα θαη ζχκθσλα κε ηα ζεκεξηλά θνηηάζκαηα θαη κε ηε ζεκεξηλή ηνπο ρξήζε απφ ηνλ άλζξσπν, ππνινγίδεηαη φηη ζα ππάξρεη πεηξέιαην γηα αμηνπνίεζή ηνπ κέρξη ην 2065, θπζηθφ αέξην κέρξη ην 2075 θαη γαηάλζξαθαο κέρξη ην ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Σα νξπθηά θαύζηκα ζπκκεηέρνπλ ζηελ θάιπςε ησλ ελεξγεηαθώλ αλαγθώλ ηνπ πιαλήηε θαηά 93%, ελώ νη αλαλεώζηκεο πεγέο θαιύπηνπλ κόλν ην 7%, κε βαζηθόηεξε ηε βηνκάδα. Πεξηζζφηεξα ζην ζχλδεζκν Outlook/BP_Energy_Outlook_Booklet_2013.pdf 90

92 Σα παγθφζκηα απνζέκαηα νξπθηψλ θαπζίκσλ ζπγθεληξψλνληαη ζηηο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη αθνινπζνχλ κε ιηγφηεξα απνζέκαηα ε Δπξψπε, ε Αθξηθή, ε Κεληξηθή θαη Νφηηα Ακεξηθή, νη ΖΠΑ θαη ε Αζία. Πεγή: Σν παγθφζκην ελεξγεηαθφ κείγκα (δειαδή πνηεο πεγέο ελέξγεηαο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε παγθφζκηα θιίκαθα) απνηειείηαη θπξίσο απφ πεηξέιαην, άλζξαθα, θπζηθφ αέξην θαη αθνινπζνχλ ε πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα, ε ππξεληθή θαη νη ΑΠΔ. Πεγή: 91

93 Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζήκεξα ζηελ Κύπξν Ζ Κχπξνο ζήκεξα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο εηζάγεη καδνχη θαη αθάζαξην πεηξέιαην. Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο Κχπξνπ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ γίλεηαη κέζσ ηξηψλ ζεξκηθψλ ειεθηξνπαξαγσγψλ ζηαζκψλ κε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 1480MWe. Ο ειεθηξνπαξαγσγφο ζηαζκφο ηεο Γεθέιεηαο ζηελ Δπαξρεία Λάξλαθαο, δηαζέηεη 6 αηκνζηξφβηινπο κε ηζρχ 60MWe ν θαζέλαο θαη 2 κεραλέο εζσηεξηθήο θαχζεο κε ηζρχ 50MWe ε θάζε κηα. Ο ειεθηξνπαξαγσγφο ζηαζκφο ηνπ Βαζηιηθνχ, ζηελ επαξρεία Λεκεζνχ, δηαζέηεη 3 αηκνζηξφβηινπο κε ηζρχ 130MWe ν θαζέλαο, 2 κνλάδεο ζπλδπαζκέλνπ θχθινπ κε ηζρχ 220MWe ε θάζε κηα θαη 1 αεξνζηξφβηιν κε ηζρχ 38MWe. Ο ειεθηξνπαξαγσγφο ζηαζκφο ηεο Μνλήο ρξεζηκνπνηείηαη απηή ηελ ζηηγκή σο εθεδξηθφο θαη δηαζέηεη 4 αεξνζηξφβηινπο κε ηζρχ 37.5MWe ν θαζέλαο. Πεγή: ΑΖΚ Πεηξέιαην Σν πεηξέιαην, ην νπνίν ζπρλά νλνκάδνπκε καχξν ρξπζφ, είλαη ζχλζεηε ιέμε κε ζπλζεηηθά ηηο ιέμεηο πέηπα θαη έλαιο. Σν πεηξέιαην είλαη παρχξξεπζην πγξφ θαη έρεη ρξψκα καχξν ή βαζχ θαθέ ή πξαζηλσπφ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ πεηξειαίνπ μεθίλεζε πξηλ απφ 500 εθαηνκκχξηα ρξφληα πεξίπνπ, φηαλ θνληά ζηηο ζαιάζζηεο αθηέο θαη ζηηο ιίκλεο, πδξφβηνη κνλνθχηηαξνη θαη πνιπθχηηαξνη νξγαληζκνί θαηαπιαθψζεθαλ απφ ρψκα, ιάζπε θαη πέηξεο. Οη κεγάιεο πηέζεηο θαη νη ζεξκνθξαζίεο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο άιιαμαλ βαζκηαία ηε λεθξή νξγαληθή χιε, δεκηνπξγψληαο έηζη ην πεηξέιαην θαη ην θπζηθφ αέξην. Σν πεηξέιαην θαη ην θπζηθφ αέξην, κεηά ην ζρεκαηηζκφ ηνπο, κεηαθηλήζεθαλ κέζα απφ ην πνξψδεο ησλ βξάρσλ θαη εγθισβίζηεθαλ κεηαμχ ζρηζηνιηζηθψλ θαη αζβεζηνιηζηθψλ πεηξσκάησλ θη έηζη δεκηνπξγνχληαη ηα ππφγεηα θνηηάζκαηα. ηε ζπλέρεηα απφ εθεί γίλεηαη ε εμφξπμή ηνπο κε δηάθνξα κεραληθά κέζα. Σν πεηξέιαην είλαη κείγκα πδξνγνλαλζξάθσλ θαη άιισλ νξγαληθψλ ελψζεσλ θπζηθήο πξνέιεπζεο. ηελ αξρηθή ηνπ κνξθή (αθάζαξην πεηξέιαην) δχζθνια κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη έηζη μεθηλά κηα δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο ηνπ γηα λα θηάζεη ζε αμηνπνηήζηκε θαηάζηαζε. Αξρηθά ζηα δηπιηζηήξηα αθαηξείηαη ε πίζζα θαη δηάθνξα άιια ζπζηαηηθά. ηε ζπλέρεηα κεηά απφ δηαδνρηθέο απνζηάμεηο πξνθχπηεη ην θαζαξφ πεηξέιαην, ε βελδίλε θη άιια ρξήζηκα πξντφληα θαη πξψηεο χιεο γηα ηελ παξαζθεπή θαξκάθσλ, ζπλδεηηθνχ ειαζηηθνχ, πιαζηηθψλ θ.ά. ηελ Κχπξνο ζήκεξα γίλνληαη εηζαγσγέο κεγάισλ πνζνηήησλ πξντφλησλ πεηξειαίνπ, κε ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο ζηελ νηθνλνκία ηνπ λεζηνχ. Οη πνιπδάπαλεο εηζαγσγέο πεηξειαίνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο απφ ηελ θαχζε πεηξειαίνπ θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ζηξνθή ζηε ρξήζε ηερλνινγηψλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, ζέκαηα πνπ ζα εμεηαζηνχλ αλαιπηηθά ζηηο επφκελεο παξαγξάθνπο. 92

94 Φπζηθό Αέξην Σν θπζηθφ αέξην ζπλνδεχεη ζπλήζσο ην πάλσ κέξνο ησλ θνηηαζκάησλ πεηξειαίνπ. Κνηηάζκαηα θπζηθνχ αεξίνπ ππάξρνπλ επίζεο, αλεμάξηεηα απφ ηα θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ, αθνχ ε κεηαλάζηεπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ κέζα απφ ηα πεηξψκαηα είλαη επθνιφηεξε, ιφγσ ηνπ βάξνπο ηνπ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ θπζηθνχ αέξηνπ πξνέθπςε κε ηηο ίδηεο δηαδηθαζίεο δεκηνπξγίαο ηνπ πεηξειαίνπ θαη ζηα ίδηα ρξνληθά δηαζηήκαηα. Σν θπζηθφ αέξην είλαη κείγκα πδξνγνλαλζξάθσλ ζε αέξηα θαηάζηαζε θαη απνηειείηαη θπξίσο απφ κεζάλην (ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 85%), πνπ είλαη ν ειαθξχηεξνο πδξνγνλάλζξαθαο. Σν θπζηθφ αέξην είλαη πνιχ θαζαξφ, ρσξίο πξνζκίμεηο θαη ζεηνχρα ζπζηαηηθά. πσο ην πεηξέιαην. έηζη θαη ην θπζηθφ αέξην φηαλ θαίγεηαη απνδίδεη κεγάιε πνζφηεηα ελέξγεηαο ε νπνία αμηνπνηείηαη γηα ζέξκαλζε ρψξσλ, ζην καγείξεκα, σο θαχζηκν ζηε βηνκεραλία θαη γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σν θπζηθφ αέξην κεηαθέξεηαη ζε πγξνπνηεκέλε κνξθή κέζσ αγσγψλ ή κε δεμακελφπινηα. Σν θπζηθφ αέξην είλαη απνδνηηθφηεξν απφ ην πεηξέιαην θαη απνηειεί ην θηιηθφηεξν ζπκβαηηθφ θαχζηκν ζην πεξηβάιινλ θαη ζηνλ άλζξσπν. Σν θπζηθφ αέξην θαηά ηελ θαχζε ηνπ απειεπζεξψλεη αέξηνπο ξχπνπο, φκσο νη πνζφηεηεο απηέο είλαη ιηγφηεξεο ζε ζρέζε κε ηελ θαχζε άιισλ νξπθηψλ θαπζίκσλ. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Σν θπζηθό αέξην ζε ζρέζε κε ηα άιια νξπθηά θαύζηκα, πξνθαιεί ιηγόηεξε ξύπαλζε, έρεη θαιή απόδνζε θαη επθνιία ζηε ρξήζε ηνπ. Γαηάλζξαθαο Ο γαηάλζξαθαο είλαη ζχλζεηε ιέμε κε ζπλζεηηθά ηηο ιέμεηο γαία (γε) θαη άλζξαθαο. Ο γαηάλζξαθαο βξίζθεηαη ζην ππέδαθνο θαη μεθίλεζε λα ζρεκαηίδεηαη πξηλ απφ πεξίπνπ 300 εθαηνκκχξηα ρξφληα, φηαλ θαηαπιαθψζεθαλ θπηηθέο νπζίεο απφ δέληξα, θπηά, ζάκλνπο, θχθηα θ.ά. ζε ειψδεηο εθηάζεηο. Απηέο νη θπηηθέο νπζίεο ζηε ζπλέρεηα απνζπληέζεθαλ θαη κεηαηξάπεθαλ ζε ηχξθε κε ηε βνήζεηα βαθηεξηδίσλ. ηε ζπλέρεηα ε ηχξθε βπζίζηεθε ζην ππέδαθνο ιφγσ ζεηζκψλ θαη εθαηζηεηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Οη πςειέο ζεξκνθξαζίεο ηνπ θινηνχ ηεο Γεο θαη νη κεγάιεο πηέζεηο απφ ηα ππνθείκελα ζηξψκαηα ηχξθεο δεκηνχξγεζαλ ηα πξψηα θνηηάζκαηα ιηγλίηε θαη άλζξαθα. Ο γαηάλζξαθαο φηαλ θαίγεηαη εθιχεη κεγάιε πνζφηεηα ελέξγεηαο κε ηε κνξθή ζεξκφηεηαο. Απηή ε ζεξκφηεηα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ζέξκαλζε, ζην καγείξεκα, ζηε ιεηηνπξγία εξγνζηαζίσλ, γηα ηελ θίλεζε πινίσλ, ηξέλσλ θ.ά. Ο γαηάλζξαθαο θαηά ηελ θαχζε ηνπ απειεπζεξψλεη κεγάιεο πνζφηεηεο αέξησλ ξχπσλ θαη ζεσξείηαη απφ ηα πην ξππνγφλα νξπθηά θαχζηκα. 93

95 Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Οη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο είλαη αλεμάληιεηεο πεγέο ελέξγεηαο. Αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο νλνκάδνληαη ν ήιηνο, ν αέξαο, ην λεξφ, ε βηνκάδα θαη ε γεσζεξκία. Οη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηνπ αλζξψπνπ ζε ζέξκαλζε θαη δξνζηζκφ. Μπνξνχλ επίζεο λα αμηνπνηεζνχλ κε δηάθνξεο ηερλνινγίεο γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη σο θαχζηκα γηα ηηο κεηαθηλήζεηο καο Καηά ηελ αμηνπνίεζε ηνπο δελ δεκηνπξγνχληαη, άξα δελ απειεπζεξψλνληαη ζηελ αηκφζθαηξα θαπζαέξηα, γη απηφ θαη νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζεσξνχληαη θηιηθέο κνξθέο ελέξγεηαο πξνο ην πεξηβάιινλ. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Οη Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο νλνκάδνληαη θαη θηιηθέο κνξθέο ελέξγεηαο πξνο ην πεξηβάιινλ γηαηί θαηά ηελ αμηνπνίεζε ηνπο δελ δεκηνπξγνύλ θαη δελ απειεπζεξώλνπλ ζηελ αηκόζθαηξα θαπζαέξηα, όπσο είλαη ην CO 2 (δηνμείδην ηνπ άλζξαθα) θ.α. Ο ήιηνο είλαη ε θχξηα πεγή πνπ πξνζθέξεη ελέξγεηα ζηε Γε κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. ιεο νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο νθείινληαη ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. ηνλ ππξήλα ηνπ ήιηνπ γίλνληαη ππξεληθέο αληηδξάζεηο. Ζ ελέξγεηα πνπ δεκηνπξγείηαη απφ απηή ηε δηαδηθαζία αθηηλνβνιείηαη πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο ζην δηάζηεκα θαη θηάλεη ζηνπο δηάθνξνπο πιαλήηεο, επνκέλσο θαη ζηε Γε. Καηά ηελ πεξηζηξνθή ηεο Γεο θσηίδνληαη θαη ζεξκαίλνληαη δηαδνρηθά φιεο νη πεξηνρέο ηεο Γεο κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. Έηζη κπνξεί λα αμηνπνηεζεί άκεζα ή έκκεζα (κε κεραληθά ή άιια κέζα) απφ ηνλ άλζξσπν, γηα παξαγσγή ελέξγεηαο, ζεξκφηεηαο θαη δξνζηζκνχ. Αθφκε, ε ειηαθή αθηηλνβνιία ζεξκαίλεη ηνλ αέξα. ηαλ ζεξκαίλεηαη ν αέξαο δηαζηέιιεηαη, γίλεηαη πην ειαθξχο θαη αλεβαίλεη πξνο ηα πάλσ, δεκηνπξγψληαο ππνπίεζε. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ν ςπρξφηεξνο αέξαο απφ ηηο γχξσ πεξηνρέο θαη κε κεγαιχηεξε αηκνζθαηξηθή πίεζε λα θαηαβάιιεη ηε ζέζε εθείλε, δεκηνπξγψληαο έηζη ηνπο αλέκνπο θαη ηα θχκαηα ζηηο ζάιαζζεο. Δπίζεο, κε ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο εμαηκίδνληαη πνζφηεηεο λεξνύ απφ ηα επηθαλεηαθά χδαηα, δεκηνπξγψληαο έηζη ηα ζχλλεθα θαη ζηε ζπλέρεηα ηε βξνρή. Με απηφ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγείηαη ν θχθινο ηνπ λεξνχ. Σν λεξφ θάλνληαο ηνλ θχθιν ηνπ ζηε θχζε έρεη δπλακηθή ελέξγεηα φηαλ βξίζθεηαη ζε πεξηνρέο κε κεγάιν πςφκεηξν, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα κεηαηξέπεηαη ζε θηλεηηθή φηαλ ην λεξφ ξέεη πξνο ρακειφηεξεο πεξηνρέο. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Δπηπξφζζεηα, ε ειηαθή αθηηλνβνιία εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή ρεκηθήο ελέξγεηαο απνζεθεπκέλε ζην μχιν, ζηηο ηξνθέο, ζηα θπηά (βηνκάδα) θ.ά. Σα πξάζηλα θχιια έρνπλ ρισξνθχιιε θαη δεζκεχνπλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα κε ηηο δηαδηθαζίεο ηεο θσηνζχλζεζεο, δεκηνπξγψληαο έηζη ηελ ηξνθή γηα λα αλαπηπρζνχλ ηα θπηά. Με ηελ ειηαθή ελέξγεηα, ζεξκαίλεηαη ην έδαθνο, δηαηεξψληαο έηζη ηε ζεξκνθξαζία ηνπ ζηαζεξή. Γεσζεξκηθή ελέξγεηα νλνκάδεηαη ε ζεξκηθή ελέξγεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ ην εζσηεξηθφ ηεο γεο θαη εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή ζεξκνχ λεξνχ ή αηκνχ. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Ζ ελέξγεηα πνπ ζηέιλεη ν Ήιηνο ζηε Γε ζε κηα κόλν εκέξα ηζνδπλακεί κε ηελ ελέξγεηα πνπ θαηαλαιώλεη όινο ν πιεζπζκόο ηεο Γεο ζε έλαλ νιόθιεξν ρξόλν! 94

96 Ζιηαθή Δλέξγεηα Ζιηαθή ελέξγεηα νλνκάδεηαη ε ελέξγεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ήιην. Ζ χπαξμε θαη ε δηαηήξεζε ηεο δσήο ζηνλ πιαλήηε Γε νθείιεηαη εμνινθιήξνπ ζηνλ ήιην. Υσξίο ηελ ελέξγεηα ηνπ ήιηνπ ε Γε ζα ήηαλ έλαο παγσκέλνο πιαλήηεο. Ο ήιηνο κέζσ ηεο αθηηλνβνιίαο ηνπ, πξνζθέξεη θσο θαη ζεξκφηεηα ζηνλ πιαλήηε Γε. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Ζ ελέξγεηα πνπ θαηαλαιώλεηαη από ηνλ πιεζπζκό ηεο γεο ζε έλα ρξόλν, ηζνδπλακεί κε ηελ ελέξγεηα πνπ ζηέιλεη ν ήιηνο ζηνλ πιαλήηε Γε ζε κηα κόλν εκέξα! Ζ αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γίλεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί θσηηζκφο, ζέξκαλζε, δξνζηζκφο θαη παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Πην θάησ πεξηγξάθνληαη νη ηξεηο θαηεγνξίεο γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. Πξώηε: ε έλα θηίξην, ζπίηη, ζρνιείν, λνζνθνκείν θ.ά. ζεκαληηθφ ξφιν έρεη ε αμηνπνίεζε ηεο ζεξκφηεηαο θαη ηνπ θπζηθνχ θσηηζκνχ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. Γηα ηελ κέγηζηε αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο γηα ζέξκαλζε θαη θσηηζκφ κε ηελ απνπζία κεραληθψλ κέζσλ (παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα) απαηηνχληαη: ζσζηφο αξρηηεθηνληθφο ζρεδηαζκφο ηνπ θηηξίνπ (λφηηνο πξνζαλαηνιηζκφο θαη αξρέο βηνθιηκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ), επηινγή ζσζηψλ ζεξκνκνλσηηθψλ πιηθψλ θαη ζσζηή βιάζηεζε πεξηκεηξηθά ηνπ θηηξίνπ (αθνινπζψληαο ηνπο θαλφλεο ηνπ βηνθιηκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ). Γεύηεξε: Ζ αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γηα παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ, κε ηε ρξήζε κεραληθψλ κέζσλ (ελεξγεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα). Μέζσ ειηαθψλ ζπιιεθηψλ, ε ειηαθή αθηηλνβνιία αμηνπνηείηαη γηα ηε ζέξκαλζε ηνπ λεξνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ζηηο θαηνηθίεο καο, αιιά θαη γηα ηηο αλάγθεο ζέξκαλζεο θαη ςχμεο ελφο θηηξίνπ. Ο ειηαθφο ζπιιέθηεο είλαη ε απινχζηεξε θαη ε γλσζηφηεξε ηερλνινγία γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. ήκεξα ε ηερλνινγία ησλ ειηαθψλ ζπιιεθηψλ έρεη εμειηρζεί θαη κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηε ζέξκαλζε ή θαη ην δξνζηζκφ θηηξίσλ. Σξίηε: Σν θσηνβνιηατθφ ζχζηεκα είλαη ε ηερλνινγία πνπ αμηνπνηεί ην θσο ηνπ ήιηνπ γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ηα δηαζπλδεδεκέλα κε ην δίθηπν ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ηα απηφλνκα ζπζηήκαηα. ηα δηαζπλδεδεκέλα ζπζηήκαηα, ην θσηνβνιηατθφ ζχζηεκα ελψλεηαη κε ην δίθηπν δηαλνκήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ε παξαγφκελε ελέξγεηα δηνρεηεχεηαη άκεζα ζην δίθηπν δηαλνκήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. ηα απηφλνκα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα, ην ζχζηεκα δηαζηαζηνινγείηαη αλάινγα κε ηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηνπ θηηξίνπ θαη ηηο εκέξεο απηνδπλακίαο. Έηζη, ε ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απνζεθεχεηαη ζε κπαηαξίεο θαη ζηε ζπλέρεηα νη αλάγθεο ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα ηνπ θηηξίνπ θαιχπηνληαη απφ ηηο θνξηηζκέλεο κπαηαξίεο. 95

97 Κύπξνο θαη αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο (2015) Ζ Κχπξνο δηαζέηεη πνιχ πςειφ ειηαθφ δπλακηθφ. Σν λεζί καο δέρεηαη κέζε εκεξήζηα ειηνθάλεηα 9,8 κε 14,5 ψξεο, γηα πεξηζζφηεξεο απφ 300 κέξεο ην ρξφλν ειηνθάλεηαο. ηελ Κύπξν ζήκεξα ππάξρνπλ εγθαηεζηεκέλα 59,8 MW θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ (ηφζν γηα νηθηαθνχο φζν θαη εκπνξηθνχο ζθνπνχο) θαη παξάγνληαη πεξίπνπ 45 GWh ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ παξαγφκελε απηή ειεθηξηθή ελέξγεηα απνηειεί ην 1% ηεο ζπλνιηθήο παξαγφκελεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο Κχπξνπ. Δπίζεο, έρνπλ εγθαηαζηαζεί 31 απηφλνκα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα γηα ηελ άληιεζε λεξνχ, λνηθνθπξηά ή 92% πεξίπνπ ησλ λνηθνθπξηψλ ρξεζηκνπνηεί ειηαθφ ζπιιέθηε γηα παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ (1m 2 ειηαθνχ ζπιιέθηε αλά θάηνηθν) θαη ην 53% ησλ μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ ρξεζηκνπνηεί επίζεο ειηαθφ ζπιιέθηε γηα παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ. ηε Γεξκαλία ζα γίλεη ην κεγαιύηεξν θσηνβνιηατθό πάξθν ηεο Δπξώπεο, θαζψο ν Γεξκαληθφο φκηινο θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ «Q-Cells» πήξε ηελ απφθαζε λα θαηαζθεπάζεη ειηαθφ πάξθν ηζρχνο 91 MW, πνπ ζα αλαπηπρζεί ζε έθηαζε 200 εθηαξίσλ, θνληά ζην Βξαλδεκβνχξγν, φπνπ ζα εγθαηαζηαζνχλ 383 ρηιηάδεο ειηαθά πάλει ηεο εηαηξείαο. Σν γηγάληην θσηνβνιηατθφ πάξθν, ππνινγίδεηαη φηη ζα ηξνθνδνηήζεη κε ελέξγεηα λνηθνθπξηά θαη ζα βξαβεπηεί σο ε κεγαιχηεξε νηθνινγηθή επέλδπζε ηεο Δπξψπεο. Πεγή: Αηνιηθή Δλέξγεηα Ζ αηνιηθή ελέξγεηα πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Αίνιν, ν νπνίνο ζηελ ειιεληθή κπζνινγία, ήηαλ ζεφο ησλ αλέκσλ. Ζ αηνιηθή ελέξγεηα νθείιεηαη ζηε κεηαθίλεζε ηνπ αλέκνπ. Οη άλεκνη δεκηνπξγνχληαη κε ηε δηαθνξεηηθή ζέξκαλζε ηνπ αέξα απφ ηνλ ήιην ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο. Τπνινγίδεηαη φηη ζην 25 % ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο επηθξαηνχλ άλεκνη κέζεο εηήζηαο ηαρχηεηαο πάλσ απφ 5,1 m/sec (κέηξα αλά δεπηεξφιεπην) ζε χςνο 10 m πάλσ απφ ην έδαθνο. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Ζ αηνιηθή ελέξγεηα είλαη ε πην αλαπηπζζόκελε πεγή ελέξγεηαο! Οη άλζξσπνη απφ παιηά αμηνπνηνχζαλ ηελ ελέξγεηα ηνπ αέξα κε ηνπο παξαδνζηαθνχο αλεκφκπινπο γηα ηελ άληιεζε λεξνχ (π.ρ. πεξηνρή Παξαιηκλίνπ), γηα ην άιεζκα ζηηαξηνχ ή γηα ηε κεηαθίλεζε ηζηηνθφξσλ πινίσλ. 96

98 Ζ αμηνπνίεζε ηνπ αέξα γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γίλεηαη κε ηηο αλεκνγελλήηξηεο. Πνιιέο αλεκνγελλήηξηεο καδί ηνπνζεηεκέλεο ζε κηα πεξηνρή νλνκάδνληαη αηνιηθφ πάξθν. Αηνιηθά πάξθα ζα βξνχκε ηνπνζεηεκέλα ζηε ζηεξηά, ζηηο πεξηνρέο φπνπ ππάξρνπλ ηθαλνπνηεηηθέο θαη ζηαζεξέο ηαρχηεηεο ηνπ αέξα, ζε πεξηνρέο απέλαληη απφ ηε ζάιαζζα, ζε νξεηλέο πεξηνρέο θ.ά. Με ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, ζήκεξα δεκηνπξγνχληαη θαη ζαιάζζηα αηνιηθά πάξθα, κε ηηο αλεκνγελλήηξηεο λα ηνπνζεηνχληαη κέζα ζηε ζάιαζζα. Γηα ηελ ψξα δε ζα δνχκε αλεκνγελλήηξηεο λα μεπξνβάιινπλ ζηε Μεζφγεην Θάιαζζα, ιφγσ ηνπ φηη είλαη βαζηά ζάιαζζα. Ο άλεκνο πεξηζηξέθεη αξγά ηα πηεξχγηα ησλ αλεκνγελλεηξηψλ κε ην θάζε πηεξχγην θάλεη πεξίπνπ πεξηζηξνθέο ην ιεπηφ. Σα πηεξχγηα είλαη ζπλδεδεκέλα κε έλα πεξηζηξεθφκελν άμνλα, ν νπνίνο πεξλάεη κέζα ζε έλα θηβψηην κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο. Σν θηβψηην ζπλδέεηαη κε έλαλ άμνλα κεγάιεο ηαρχηεηαο πεξηζηξνθήο, ν νπνίνο θηλεί κηα γελλήηξηα παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ πξέπεη λα είλαη πεξηζζφηεξν απφ 15 km/h γηα λα κπνξέζεη κηα θνηλή αλεκνγελλήηξηα λα παξάμεη ειεθηξηθή ελέξγεηα. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Μεξηθέο ρηιηάδεο αλεκνγελλήηξηεο ππνινγίδεηαη όηη κπνξνύλ λα παξάγνπλ ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ δίλεη ε θαύζε κεξηθώλ εθαηνκκπξίσλ βαξειηώλ πεηξειαίνπ ή ε ιεηηνπξγία ελόο πνιύ κεγάινπ ππξεληθνύ ζηαζκνύ. Οη αλεκνγελλήηξηεο θαηαηάζζνληαη ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηηο αλεκνγελλήηξηεο κε νξηδφληην άμνλα, ησλ νπνίσλ ν δξνκέαο είλαη ηχπνπ έιηθαο. ε απηέο ηηο αλεκνγελλήηξηεο ν άμνλαο πεξηζηξέθεηαη ψζηε λα βξίζθεηαη παξάιιεια πξνο ηνλ άλεκν. ηηο αλεκνγελλήηξηεο κε θαηαθφξπθν άμνλα, ν νπνίνο θαη παξακέλεη ζηαζεξφο. ηελ Κχπξν ζήκεξα είλαη εγθαηεζηεκέλα 147 MW αηνιηθψλ πάξθσλ θαη παξάγνληαη 230 GWh ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Τδξαπιηθή Δλέξγεηα Τδξνδπλακηθή Δλέξγεηα Ζ πδξνδπλακηθή ελέξγεηα είλαη ε δπλακηθή ελέξγεηα πνπ έρεη ην λεξφ ζηε θχζε. Ζ αμηνπνίεζε ηεο πδξνδπλακηθήο ελέξγεηαο γίλεηαη κέζσ ησλ πδαηνπηψζεσλ θαη κέζσ ησλ θξαγκάησλ. Σν λεξφ πνπ βξίζθεηαη απνζεθεπκέλν ζηα θξάγκαηα έρεη δπλακηθή ελέξγεηα. Καηά ηελ πηψζε ηνπ λεξνχ ιφγσ ηεο βαξχηεηαο απφ έλα ςειφηεξν ζεκείν ζε έλα άιιν ρακειφηεξν, ε δπλακηθή ηνπ ελέξγεηα κεηαηξέπεηαη ζε θηλεηηθή ελέξγεηα. Απφ απηή ηελ πηψζε δεκηνπξγνχληαη νη πδαηνπηψζεηο. Απφ παιηά νη άλζξσπνη αμηνπνηνχζαλ ηελ θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ λεξνχ πνπ ππάξρεη ζηα πνηάκηα, γηα ηελ θάιπςε νξηζκέλσλ αλαγθψλ ηνπο. Με ηε ρξήζε πδξαπιηθψλ ηξνρψλ κπνξνχζαλ λα θηλήζνπλ λεξφκπινπο γηα ην άιεζκα ηνπ ζηηαξηνχ θαη άιιεο πδξνθίλεηεο κεραλέο φπσο κεραλέο θισζηνυθαληνπξγίαο, λεξνπξίνλα θ.ά. ήκεξα, ζε πνιιέο ρψξεο, κε ηε ρξήζε πδξνζηξφβηισλ (ηνπξκπίλσλ) κεηαηξέπεηαη ε δπλακηθή θαη θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ λεξνχ ζε κεραληθή ελέξγεηα (πεξηζηξνθή) θαη κεηαδίδεηαη απηή ε θίλεζε ζε ειεθηξνγελλήηξηεο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ε νπνία νλνκάδεηαη πδξνειεθηξηθή. ηελ Κχπξν δελ ππάξρνπλ κεγάιεο κνλάδεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αμηνπνηψληαο ην λεξφ, γηαηί δελ ππάξρεη ζπλερήο ξνή λεξνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ζηα πνηάκηα θαη ζηα θξάγκαηα θαη επίζεο δελ ππάξρνπλ κεγάινη θαηαξξάθηεο. Τπάξρνπλ φκσο κεξηθά πνιχ κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Παγθνζκίσο, ε πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα ζπκβάιιεη θαηά 19% ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Κπκαηηθή ελέξγεηα 97

99 Ζ ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απφ ηελ θίλεζε ησλ θπκάησλ ηεο ζάιαζζαο νλνκάδεηαη θπκαηηθή ελέξγεηα. Ζ θπκαηηθή ελέξγεηα ιφγσ ηεο κεγάιεο ελεξγεηαθήο ππθλφηεηαο πνπ έρεη, κπνξεί λα θαιχςεη κεγάιν πνζνζηφ ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηνπ αλζξψπνπ. Σν κεγάιν πξφβιεκα γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο είλαη ην αληίμνν πεξηβάιινλ πνπ πξέπεη λα εγθαηαζηαζεί ν εμνπιηζκφο. Δπίζεο, ηα θαηξηθά θαηλφκελα απαηηνχλ εμνπιηζκφ πνπ λα αληέρεη ζε κεγάιεο κεραληθέο θαηαπνλήζεηο θαη απηφ ζεκαίλεη απμεκέλν θαηαζθεπαζηηθφ θφζηνο. Γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο ππάξρνπλ δχν ηχπνη εγθαηαζηάζεσλ: νη παξάθηηεο θαη νη ζαιάζζηεο εγθαηαζηάζεηο. Καη νη δχν ηχπνη εγθαηαζηάζεσλ δηαζπλδένληαη κε ηε ζηεξηά γηα ηε κεηαθνξά ηεο παξαγφκελεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ παξάθηησλ εγθαηαζηάζεσλ κνηάδεη κε ηελ αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ πδξνζηξνβίινπ πνπ αλαθέξζεθε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. Γηα ηηο ζαιάζζηεο εγθαηαζηάζεηο ππάξρνπλ δηάθνξνη ηχπνη ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ ελέξγεηα ησλ θπκάησλ ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα. Ζ πην δηαδεδνκέλε ηερλνινγία είλαη απηή ησλ απνξξνθεηήξσλ νη νπνίνη επηπιένπλ ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη αμηνπνηνχλ ηελ ελέξγεηα ησλ θπκάησλ γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. ην παξφλ ζηάδην, δελ ππάξρνπλ κεγάια εκπνξηθά έξγα αμηνπνίεζεο ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο ζηελ Δπξψπε αιιά θπξίσο νξηζκέλα πηινηηθά έξγα. θνπφο ησλ πηινηηθψλ έξγσλ είλαη λα ιεηηνπξγήζνπλ σο δνθηκαζηηθά έξγα ψζηε ζην κέιινλ λα αλαπηπρζνχλ έξγα κεγάιεο θιίκαθαο. Πξσηνπφξνο ζηελ αμηνπνίεζε ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο είλαη ε Πνξηνγαιία πνπ εγθαηέζηεζε ηνλ πξψην πηινηηθφ ζηαζκφ θπκαηηθήο ελέξγεηαο παγθνζκίσο ην 2008 κε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 2,25MW (πεξηιάκβαλε 3 ζπζθεπέο κεηαηξνπήο θπκαηηθήο ελέξγεηαο). Δπηπξφζζεηα, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην έρνπλ εγθαηαζηαζεί αξθεηά πηινηηθά έξγα θπκαηηθήο ελέξγεηαο (δπλακηθφηεηαο απφ δεθάδεο kw κέρξη κεξηθά MW ην θαζέλα). Γπλακηθφ αμηνπνίεζεο ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο ζηελ Κχπξν Σα εθηηκψκελα κεγέζε ηνπ δηαζέζηκνπ ελεξγεηαθνχ δπλακηθνχ πνπ πξνζδηνξίζηεθαλ κέζσ ηνπ εξεπλεηηθνχ έξγνπ E-WAVE, είλαη κηθξφηεξα απφ απηά πνπ εκθαλίδνληαη ζηε Βφξεηα αθηνγξακκή ηεο Δπξψπεο, φπνπ εκθαλίδεηαη ζήκεξα ε κεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα ζε ζέκαηα θπκαηηθήο ελέξγεηαο. Γίλνπλ όκσο έλα αμηόινγν ελεξγεηαθό δπλακηθό κε κεησκέλα πνζνζηά αβεβαηόηεηαο-κεηαβιεηόηεηαο, γεγνλόο πνπ θαζηζηά ηε δπηηθή αθηνγξακκή ηεο Κύπξνπ ειθπζηηθή γηα παξαγσγή ελέξγεηαο από ηνλ ζαιάζζην θπκαηηζκό, Πεγή: Παιηξξνηαθή Δλέξγεηα Ζ επίδξαζε ηεο έιμεο ηνπ ήιηνπ θαη ηεο ζειήλεο ζηηο πδάηηλεο κάδεο ηεο Γεο δεκηνπξγεί ηελ άλνδν θαη ηε πηψζε (πιεκκπξίδα θαη άκπσηε) ηεο ζηάζκεο ησλ ζαιαζζψλ θαη ησλ σθεαλψλ. Σν θαηλφκελν είλαη πην αληηιεπηφ θνληά ζηηο αθηέο. Ζ δηαθνξά χςνπο κεηαμχ ηεο πςειφηεξεο θαη ηεο ρακειφηεξεο ζηάζκεο πνπ θηάλεη ην λεξφ απνηειεί ην παιηξξντθφ εχξνο ή πιάηνο. Γηα λα είλαη αμηνπνηήζηκε ε παιηξξνηαθή ελέξγεηα πξέπεη ε κεηαβνιή ηεο ζηάζκεο κεηαμχ ηεο πιεκκπξίδαο θαη άκπσηεο λα ππεξβαίλεη ην 1,5 κέηξν. Ζ αμηνπνίεζε ηελ παιηξξνηαθήο ελέξγεηαο γίλεηαη θνληά ζε θφιπνπο ή ζε ζεκεία πνπ κπνξεί λα θαηαζθεπαζηεί έλα θξάγκα ή κηα δεμακελή. Ζ 98

100 παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηελ παιηξξνηαθή ελέξγεηα είλαη παξφκνηα δηαδηθαζία κε ηηο πξαθηηθέο εγθαηαζηάζεηο ηεο αμηνπνίεζεο ησλ θπκάησλ, κε ηελ θίλεζε δειαδή πδξνζηξνβίισλ θαη ζηε ζπλέρεηα γελλεηξηψλ. Βηνκάδα Με ηηο δηαδηθαζίεο ηεο θσηνζχλζεζεο ε βηνκάδα είλαη δεζκεπκέλε θαη απνζεθεπκέλε κνξθή ειηαθήο ελέξγεηαο ζηα θπηά. Βηνκάδα νλνκάδεηαη νπνηνδήπνηε πιηθφ πξνέξρεηαη άκεζα ή έκκεζα απφ ην δσηθφ θαη ην θπηηθφ θφζκν. Βηνκάδα ζεσξείηαη ην μχιν, ηα θχιια, ηα θιαδηά δέλδξσλ, ν ππξήλαο ηεο ειηάο, ην πξηνλίδη, ν ζαλφο, ηα άρπξα, ηα ζηειέρε αξαβφζηηνπ, ηα ζηειέρε βακβαθηάο, ηα θιαδέκαηα, νη θιεκαηίδεο, ηα θχθε, ηα ππνιείκκαηα θαιιηεξγεηψλ, ηα θηελνηξνθηθά απφβιεηα, ηα απφβιεηα ηξνθίκσλ, ηα αζηηθά ιχκαηα θαη νξγαληθφ κέξνο ησλ ζθνππηδηψλ θ.ά. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Σν 12% ηεο παγθόζκηαο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο έρεη σο πεγή ηε βηνκάδα Οη βηνινγηθέο πξψηεο χιεο παξνπζηάδνπλ αλνκνηνγέλεηα σο πξνο ηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπο ζε λεξφ θαη ηε ρεκηθή ηνπο ζχζηαζε. Έηζη απαηηνχλ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο επεμεξγαζίαο. Οη ηερλνινγίεο κεηαηξνπήο ηεο βηνκάδαο ζε ελεξγεηαθά πξντφληα ρσξίδνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ζεξκνρεκηθέο, βηνινγηθέο θαη θπζηθνρεκηθέο. Οη ζεξκνρεκηθέο ηερλνινγίεο κεηαηξνπήο πεξηιακβάλνπλ ηελ άκεζε θαχζε, ηελ αεξηνπνίεζε θαη ηελ ππξφιπζε. Οη δηεξγαζίεο απηέο είλαη πξνηηκεηέεο φηαλ ε πξψηε χιε ζπλίζηαηαη απφ ιηγλνθπηηαξηλνχρα πιηθά κε ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε λεξφ. Σα βαζηθφηεξα πξντφληα πνπ ιακβάλνληαη είλαη ζεξκφηεηα, αηκφο, ειεθηξηζκφο, μπιάλζξαθαο, αέξηα θαη πγξά θαχζηκα (φπσο κεζαλφιε, πδξνγνλάλζξαθεο πνπ πξνθχπηνπλ κε θαηαιπηηθή ζχλζεζε απφ ην αέξην θ.ά.). Οη βηνινγηθέο δηεξγαζίεο (δχκσζε θαη αλαεξφβηα ρψλεπζε) εθαξκφδνληαη θπξίσο ζε ππνζηξψκαηα πνπ έρνπλ κεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ζε λεξφ. Ζ δχκσζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή δηαθφξσλ αιθννιψλ (θπξίσο αηζαλφιε) αιιά θαη άιισλ πξντφλησλ φπσο γαιαθηηθφ νμχ. Οη θπξηφηεξεο πξψηεο χιεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηαδηθαζία ηεο δχκσζεο είλαη ε γιπθφδε, ην άκπιν, ε κειάζζα, ην ηπξφγαια θιπ. Σν βηναέξην παξάγεηαη απφ ηελ αλαεξφβηα ρψλεπζε θηελνηξνθηθψλ απνβιήησλ ή νξγαληθψλ ζθνππηδηψλ. Σν βηναέξην απνηειείηαη θπξίσο απφ κεζάλην θαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα καδί κε πδξαηκνχο θαη κηθξέο πνζφηεηεο νξγαληθψλ ελψζεσλ. Ζ ζεκαληηθή πεξηεθηηθφηεηα κεζαλίνπ ζην βηναέξην ην θαζηζηά θαηάιιειν λα ρξεζηκνπνηεζεί σο θαχζηκν γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαζψο θαη ζεξκηθήο ελέξγεηαο, αιιά ζήκεξα κπνξεί λα αμηνπνηεζεί θαη γηα ηελ θίλεζε ιεσθνξείσλ. Οη θπζηθνρεκηθέο δηαδηθαζίεο ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή πγξψλ βηνθαπζίκσλ ηα νπνία κπνξνχλ λα αλακηρηνχλ κε ζπκβαηηθά θαχζηκα γηα ηηο κεηαθηλήζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα απφ ηα θπηηθά θαη ρξεζηκνπνηεκέλα καγεηξηθά ιάδηα παξάγεηαη ην βηνληίδει πνπ είλαη ππνθαηάζηαην ηνπ ληίδει. Ζ πξψηε χιε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη θπηά πινχζηα ζε έιαηα (ειαηνθξάκβε, ειίαλζνο, ζφγηα). Ζ δηαδηθαζία ζπλίζηαηαη ζηελ εθρχιηζε ηνπ ειαίνπ απφ ηα θπηά θαη ζηελ κεηεζηεξνπνίεζή ηνπ γηα ηελ παξαγσγή βηνληίδει. Απφ ζαθραξψδεηο ελψζεηο, ζηηεξά, δαραξνθάιακα, θαιακπφθη παξάγεηαη ε βηναηζαλφιε. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Ζ Γαλία θαίεη πεξηζζόηεξν από ηα κηζά απόβιεηα πνπ παξάγεη γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, πεξηζζόηεξν από θάζε άιιε ρώξα ζηε Γε! ηελ Κχπξν ζήκεξα, ε βηνκάδα έρεη κεξίδην 1% ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Γίλεηαη αμηνπνίεζε θηελνηξνθηθψλ απνβιήησλ γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο θαη ζεξκηθήο ελέξγεηαο. Ζ 99

101 ελεξγεηαθή αμηνπνίεζε ησλ θηελνηξνθηθψλ απνβιήησλ γηα παξαγσγή ελέξγεηαο κπνξεί λα απνηειέζεη κία επηθεξδή κέζνδν εθκεηάιιεπζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ θηελνηξνθηθψλ απνβιήησλ. Ζ δηαδηθαζία ζπλίζηαηαη ζηελ αλαεξφβηα απνηθνδφκεζε ησλ απνβιήησλ απφ ηελ νπνία παξάγεηαη βηναέξην, ην νπνίν απνηειείηαη ζρεδφλ εμ νινθιήξνπ απφ κεζάλην θαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα ζε αλαινγίεο πνπ πνηθίινπλ αλάινγα κε ηελ πξψηε χιε. Ζ πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ αεξίνπ επεξεάδεηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο, φπσο ην είδνο ηνπ ππνζηξψκαηνο (κέγεζνο αλαινγία πγξψλ/ζηεξεψλ, ιφγνο C/N), ν ρξφλνο παξακνλήο ζηνλ αλαεξφβην ρσλεπηή, ε ζεξκνθξαζία θιπ. Ζ ζεξκνθξαζία ζεσξείηαη ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηε δηαδηθαζία. Ζ αλαεξφβηα ρψλεπζε ηνπ νξγαληθνχ πιηθνχ νδεγεί θαη ζην ζρεκαηηζκφ ηιχνο (σο παξαπξντφλ) ε νπνία είλαη πινχζηα ζε ζξεπηηθά ζηνηρεία θαη ζε ηρλνζηνηρεία θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο νξγαληθφ ιίπαζκα. ηαζκνί βηναεξίνπ ζηελ Κύπξν Γεθαηξείο (13) ζηαζκνί παξαγσγήο βηναεξίνπ απφ θηελνηξνθηθά απφβιεηα ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα ζηελ Κχπξν, παξάγνληαο ειεθηξηθή θαη ζεξκηθή ελέξγεηα. ηε πην θάησ γξαθηθή παξάζηαζε παξνπζηάδεηαη ε αλάπηπμε ησλ ζηαζκψλ βηναεξίνπ/βηνκάδαο απφ ην 2007 κέρξη ηνλ Ηνχιην ηνπ Εγκατεςτημζνη ιςχφσ (kw) Δεκ Δεκ Δεκ Δεκ Δεκ Δεκ Ιουλ πλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ζηαζκψλ βηναεξίνπ/βηνκάδαο ζπλδεδεκέλσλ κε ην δίθηπν ηεο ΑΖΚ απφ ην 2007 κέρξη ην 2013 (Πεγή: Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο Κχπξνπ (ΡΑΔΚ) Ζ ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ησλ ζηαζκψλ παξαγσγήο βηναεξίνπ απφ θηελνηξνθηθά απφβιεηα, νη νπνίνη είλαη ζπλδεδεκέλνη ζην δίθηπν ηεο ΑΖΚ αλέξρεηαη ζηα 9,714ΜW (Ηνχιηνο 2013). H κέζε κεληαία παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ησλ ζηαζκψλ βηναεξίνπ είλαη πεξίπνπ 3136ΜWh (κε βάζε ηελ εηήζηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηνπ 2012), ελψ ε κεληαία παξαγσγή ζεξκηθήο ελέξγεηαο απφ ηνπο ζηαζκνχο απηνχο εθηηκάηαη ζηηο 1700ΜWh. Ζ Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο Κχπξνπ (ΡΑΔΚ) έρεη παξαρσξήζεη κέρξη ζήκεξα ζπλνιηθά 17 άδεηεο γηα θαηαζθεπή ζηαζκψλ βηναεξίνπ απφ θηελνηξνθηθά απφβιεηα γηα παξαγσγή ελέξγεηαο ζπλνιηθήο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 14,9ΜW. Ζ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηνπο ζηαζκνχο παξαγσγήο βηναεξίνπ απφ θηελνηξνθηθά απφβιεηα είλαη απηή ηεο αλαεξφβηαο ρψλεπζεο. 100

102 Γεσζεξκηθή Δλέξγεηα Γεσζεξκηθή ελέξγεηα νλνκάδεηαη ε ζεξκηθή ελέξγεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ ην εζσηεξηθφ ηεο γεο. Ζ ελέξγεηα απηή εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή θπζηθψλ αηκψλ, επηθαλεηαθψλ ή ππφγεησλ λεξψλ θαη ζεξκψλ μεξψλ πεηξσκάησλ. Ζ πην απιή απφδεημε χπαξμεο ζεξκφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ηεο Γεο είλαη ε εθαηζηεηαθή δξαζηεξηφηεηα. Οη γεσζεξκηθέο πεγέο είλαη εχθνιν λα εληνπηζηνχλ ζε κηα πεξηνρή ιφγσ ηνπ αηκνχ ή ηνπ λεξνχ πνπ αλαβιχδεη απφ ζρηζκέο ζηελ επηθάλεηα ηεο Γεο ή απφ ηελ παξνπζία ζεξκψλ πεγψλ. Σν λεξφ ηεο βξνρήο δηεηζδχεη ζε βαζχηεξα ζηξψκαηα ηεο γεο, ζεξκαίλεηαη θαη αλεβαίλεη πξνο ηελ επηθάλεηα (γεσζεξκηθφ θνίηαζκα). Σν ςπρξφηεξν λεξφ θαηεβαίλεη βαζχηεξα γηα λα θαιχςεη ην θελφ, ζεξκαίλεηαη θαη απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ θαη αλεβαίλεη πξνο ηα πάλσ θ.ν.θ. Έλα γεσζεξκηθφ θνίηαζκα γηα λα ζεσξείηαη γεσζεξκηθφ ξεπζηφ πξέπεη ε ζεξκνθξαζία πνπ θέξεη λα είλαη πάλσ απφ ηνπο 25 o C. Ζ γεσζεξκηθή ελέξγεηα βξίζθεη δηάθνξεο εθαξκνγέο θαη ε αμηνπνίεζή ηεο εμαξηάηαη απφ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ γεσζεξκηθνχ θνηηάζκαηνο: Ζιεθηξνπαξαγσγή, πςειήο ελζαιπίαο (>150 C), Θέξκαλζε ή θαη μήξαλζε μπιείαο θαη αγξνηηθψλ πξντφλησλ, κέζεο ελζαιπίαο (90 έσο 150 C) Θέξκαλζε ρψξσλ (π.ρ. ζέξκαλζε ζεξκνθεπίσλ, θαηνηθηψλ) ρακειήο ελζαιπίαο (25 έσο 90 C). Ζ γεσζεξκηθή ελέξγεηα ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, αμηνπνηείηαη ην ζεξκφ λεξφ πνπ βξίζθεηαη απνζεθεπκέλν ζε ππφγεηεο δεμακελέο ζε ζεξκνθξαζίεο πνπ θπκαίλνληαη απφ 150 ν C κέρξη 400 ν C. Σν ζεξκφ λεξφ κεηαθέξεηαη κε γεσηξήζεηο απφ ηηο ππφγεηεο δεμακελέο ζε εηδηθέο δεμακελέο φπνπ κεηαηξέπεηαη ζε αηκφ. Ο αηκφο απηφο ζηε ζπλέρεηα ηξνθνδνηεί ηνπξκπίλεο πνπ θηλνχλ γελλήηξηεο θη έηζη γίλεηαη ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Μπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί άκεζα ν αηκφο πνπ αλαβιχδεη απφ ην θινηφ ηεο γεο γηα θίλεζε γελλεηξηψλ θαη παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. ηελ Κχπξν βξίζθεη εθαξκνγή ε ζέξκαλζε ρψξσλ κε ηελ αβαζή γεσζεξκία. Ζ ζεξκνθξαζία ιίγα κέηξα θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο γεο είλαη ζηαζεξή. Έρεη παξαηεξεζεί απφ γεσηξήζεηο πνπ έρνπλ αλνηρηεί ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Κχπξνπ, φηη ζε βάζνο απφ 5 έσο 100m πεξίπνπ, ε ζεξκνθξαζία θπκαίλεηαη ζηνπο o C. Με ηελ αβαζή γεσζεξκία, αμηνπνηνχληαη νη ζεξκνθξαζίεο θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο κε ηε ρξήζε γεσζεξκηθψλ αληιηψλ ζεξκφηεηαο. Δίλαη ζπζθεπέο κε ηηο νπνίεο επηηπγράλεηαη ε κεηαθνξά ελέξγεηαο απφ έλα ξεπζηφ πςειήο ζεξκνθξαζίαο ζε έλα άιιν ξεπζηφ ρακειφηεξεο ζεξκνθξαζίαο. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... ην Μαλράηαλ θαη ζηε Νέα Τόξθε ε ζέξκαλζε ζηα ζπίηηα επηηπγράλεηαη κε αηκό πνπ έξρεηαη από ππόγεηεο ζσιελώζεηο! Τπάξρνπλ δχν ηχπνη ζπζηεκάησλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο αβαζνχο γεσζεξκίαο, ηα θαηαθφξπθα θαη ηα νξηδφληηα ζπζηήκαηα. ην θαηαθφξπθν ζχζηεκα αλνίγνληαη θάπνηεο γεσηξήζεηο (100 κέηξσλ) ζηηο νπνίεο ηνπνζεηείηαη ν ελαιιάθηεο θαη ζηε ζπλέρεηα γεκίδνληαη κε ρψκα ή κπεηνλίηε. ην νξηδφληην ζχζηεκα ζθάβεηαη ην έδαθνο ζε θάπνην βάζνο (5-10 κέηξσλ) θαη ν ελαιιάθηεο δηαθιαδψλεηαη νξηδφληηα ζην ρψξν θαη ζηε ζπλέρεηα θαιχπηεηαη κε ρψκα θαη ν ρψξνο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο ρψξνο ζηάζκεπζεο, θήπνο θ.ά. ΜΑΘΔ ΌΣΗ... Τπάξρεη ηόζε ζεξκηθή ελέξγεηα ζην εζσηεξηθό ηεο Γεο, πνπ νη ζεξκνθξαζίεο ζηνλ ππξήλα θηάλνπλ ζηνπο 7000 o C! ηελ Κχπξν ζήκεξα 122 θηίξηα έρνπλ εγθαηεζηεκέλεο αληιίεο ζεξκφηεηαο κε γεσελαιιάθηε. Δθηφο 101

103 απφ ηηο θαηνηθίεο, έρνπλ εγθαηαζηαζεί αληιίεο ζεξκφηεηαο κε γεσελαιιάθηε ζην Οιπκπηαθφ θνιπκβεηήξην «Σάζζνο Παπαδφπνπινο» ηνπ Γήκνπ Γεξνζθπήπνπ ζηελ Πάθν, ζην Ακεξηθάληθν Καξδηνινγηθφ Ηλζηηηνχην θαη ζηελ Ακεξηθάληθε Αθαδεκία ζηε Λάξλαθα. 3. ΕΠΙΠΣΩΕΙ ΑΠΟ ΣΗ ΦΡΗΗ ΟΡΤΚΣΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ Ζ ζεξκνθξαζία ηεο Γεο απμάλεηαη κε ξπζκνχο γεσκεηξηθήο πξνφδνπ θαη ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο απνηειεί ζνβαξή απεηιή γηα ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία. Ο ζχγρξνλνο άλζξσπνο γηα λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ ζε ελέξγεηα, θαηαλαιψλεη ηεξάζηηεο πνζφηεηεο νξπθηψλ θαπζίκσλ. Με ηε ρξήζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ δεκηνπξγνχληαη θαη απειεπζεξψλνληαη ζηελ αηκφζθαηξα αέξηνη ξχπνη. Απηνί νη αέξηνη ξχπνη είλαη: Γηνμείδην ηνπ Άλζξαθα - CO 2, (θχξηνο ζπληειεζηήο γηα ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε Γε) Τδξαηκνί - H 2 O (Σα µφξηα λεξνχ δεζκεχνπλ ηε ζεξκφηεηα, ζεξκαίλνληαο έηζη ηελ επηθάλεηα ηεο Γεο) Μεζάλην - CH 4 (ηελ αηκφζθαηξα δεζκεχεη ζεξκφηεηα 23 θνξέο πεξηζζφηεξε απφ ην CO 2 ) Μνλνμείδην ηνπ αδψηνπ - ΝΟ (Απνξξνθά ηε ζεξκφηεηα πνπ πξνζπαζεί λα δηαθχγεη ζην δηάζηεκα) Φζνξηνχρα αέξηα (Καηαζηξέθνπλ θαη ην ζηξψµα ηνπ φδνληνο) ηνπο αέξηνπο ξχπνπο νθείινληαη δηάθνξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα φπσο: Παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή (ελίζρπζε ηνπ θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ) Μείσζε ηνπ ζηξαηνζθαηξηθνχ φδνληνο μηλε βξνρή Αζηηθή αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε Ρχπαλζε ηνπ εδάθνπο θαη ησλ πδάησλ κε ζηεξεά θαη πγξά απφβιεηα Καηαζηξνθή ησλ ελδηαηηεκάησλ Δμαθάληζε εηδψλ ηνπ θπηηθνχ θαη δσηθνχ βαζηιείνπ θαη κείσζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο Γηάβξσζε ηνπ εδάθνπο θαη εξεκνπνίεζε Μείσζε ησλ απνζεκάησλ ησλ ππνγείσλ λεξψλ θαη πθαικχξσζε Τπνβάζκηζε θαη θαηαζηξνθή ησλ πγξνβηφηνπσλ Αζηηθνπνίεζε ηεο παξαγσγηθήο γεο Απψιεηα ησλ 2/3 ησλ ηξνπηθψλ δαζψλ Γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλα ηξφθηκα Ζρνξχπαλζε Δπηξνθηζκφο ησλ ιηκλψλ θαη πνηακψλ. 102

104 ΔΗΠΔ... «Οπδέλ άηαθηνλ ησλ θύζεη», Αξηζηνηέιεο, π.υ., αξραίνο Έιιελαο θηιόζνθνο Φαηλόκελν Σνπ Θεξκνθεπίνπ Σν ζεκαληηθφ πνπ πξέπεη λα θαηαλνεζεί εδψ, είλαη φηη ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη έλα θπζηθφ θαηλφκελν. Υάξε ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ε Γε έρεη κηα κέζε ζηαζεξή ζεξκνθξαζία θνληά ζηνπο 15 o C, κε απνηέιεζκα λα δηαηεξείηαη θαη λα αλαπηχζζεηαη ε δσή ζηνλ πιαλήηε. Υσξίο ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ ε Γε ζα είρε κέζε ζεξκνθξαζία θνληά ζηνπο - 20 o C θαη απηφ ζα ηελ θαζηζηνχζε έλα παγσκέλν πιαλήηε, φπσο ηφζνπο άιινπο ζην ειηαθφ καο ζχζηεκα, ρσξίο λα κπνξεί λα θηινμελήζεη ηε δσή. Ζ Γε πεξηβάιιεηαη απφ έλα ιεπηφ ζηξψκα αεξίσλ, ην νπνίν ηελ πξνζηαηεχεη απφ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. Ο ήιηνο κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο ζηέιλεη ζεξκφηεηα ζηε Γε. Κάπνηεο απφ απηέο ηηο αθηίλεο, πεξίπνπ ην 30% ηεο αθηηλνβνιίαο πνπ εηζέξρεηαη ζηελ αηκφζθαηξα ηεο Γεο, αληαλαθιψληαη απφ δηάθνξεο επηθάλεηεο (πρ αηκφζθαηξα, λεξφ, θπηά θιπ) θαη επηζηξέθνπλ πίζσ ζην δηάζηεκα, ελψ νη ππφινηπεο αθηίλεο, πεξίπνπ ην 70% ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο, εκπνδίδνληαη απφ ην ζηξψκα ησλ αεξίσλ θη έηζη απνξξνθψληαη απφ ηελ αηκφζθαηξα, ηα λέθε, ηνπο σθεαλνχο θιπ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε κέζε ζεξκνθξαζία ηεο Γεο λα δηαηεξείηαη ζηαζεξή. Σν αλζξσπνγελέο ή εληζρπκέλν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ παξαηεξείηαη φηαλ, ιφγσ ηεο θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ εθιχνληαη ζηελ αηκφζθαηξα επηπξφζζεηα αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ηα νπνία απνξξνθνχλ πεξηζζφηεξε ειηαθή αθηηλνβνιία, κε απνηέιεζκα ιηγφηεξε ειηαθή αθηηλνβνιία λα αληαλαθιάηαη πίζσ ζην δηάζηεκα. Χο απνηέιεζκα ε ζεξκνθξαζία ηεο Γεο απμάλεηαη θαη παξαηεξνχληαη αιιαγέο ζην θιίκα πνπ πξνθαινχλ πνηθίια πεξηβαιινληηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. 103

105 4. Ζ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖ ΚΤΠΡΟΤ ΖΜΔΡΑ Σν ελεξγεηαθφ ηζνδχγην ηεο Κχπξνπ ζήκεξα εμαξηάηαη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ απφ ηηο εηζαγσγέο πεηξειαηνεηδψλ γηα ηελ θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ, κηαο θαη πξφθεηηαη γηα ελεξγεηαθά απνκνλσκέλν ζχζηεκα, ιφγσ ηνπ λεζησηηθνχ ηεο ραξαθηήξα. Αλ θαη ζηελ Κχπξν ππάξρεη αξθεηφ αμηνπνηήζηκν δπλακηθφ, ε ζπλεηζθνξά ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο βξίζθεηαη αθφκε ζε ρακειά επίπεδα. Ζ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ε νπνία απνηειεί θχξηα δξαζηεξηφηεηα ηνπ λεζηνχ πξνζδίδεη επηπξφζζεηε ελεξγεηαθή δήηεζε, ηδηαίηεξα ηε ζεξηλή πεξίνδν. Ζ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλά θιάδν ζηελ Κχπξν ην 2012, δίλεηαη ζην πην θάησ δηάγξακκα. Ο ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ θαηαλαιψλεη πέξαλ ηνπ 52% ηεο ζπλνιηθήο ελέξγεηαο ηεο Κχπξνπ, θαη αθνινπζνχλ κε θζίλνπζα ζεηξά ν νηθηαθφο ηνκέαο, ν εκπνξηθφο θαη ν βηνκεραληθφο. Πεγή: Βάζε ελεξγεηαθψλ δεδνκέλσλ Δλεξγεηαθνχ Γξαθείνπ (ηα ζηνηρεία θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο παξαρσξήζεθαλ απφ ηελ ΑΖΚ) Οη εζληθνί ελδεηθηηθνί ελεξγεηαθνί ζηφρνη πνπ δηακνξθψζεθαλ θαη ζε ζρέζε κε ηελ κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο κέρξη ην 2020, είλαη: πκκεηνρή ησλ ΑΠΔ ζηελ ηειηθή ρξήζε ελέξγεηαο θαηά 13% πκκεηνρή ησλ ΑΠΔ ζηελ ελεξγεηαθή θαηαλάισζε ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ θαηά 10% Δμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο 10% ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο κέρξη ην 2016 (ελδεηθηηθφο ζηφρνο) Δμνηθνλφκεζεο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο ζε πνζνζηφ 14,3% κέρξη ην 2020 (ελδεηθηηθφο ζηφρνο) Δηήζηα ελεξγεηαθή αλαβάζκηζε ηνπ 3% ηνπ εκβαδνχ ησλ πθηζηάκελσλ δεκνζίσλ θηηξίσλ ηα έηε (ππνρξεσηηθφο ζηφρνο) Δηήζηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαηά ηελ ηειηθή ρξήζε ηελ πεξίνδν , ίζε κε ην 1,5% ηνπ κέζνπ φξνπ πσιήζεσλ ησλ εηαηξεηψλ δηαλνκήο θαη ιηαληθήο πψιεζεο ελέξγεηαο θαηά ηα έηε (ππνρξεσηηθφο ζηφρνο) ια ηα λέα θηίξηα, κέρξη ηηο 31 Γεθεκβξίνπ 2020, πξέπεη λα απνηεινχλ θηίξηα κε ζρεδφλ κεδεληθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο. 104

106 Ο ζηφρνο πνπ έρεη ηεζεί γηα ηε ζπλεηζθνξά ησλ ΑΠΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή είλαη 16% γηα ην 2020 κε ζχλνιν 584 MW. Σν κεξίδην ηεο θάζε πεγήο ελέξγεηαο θαίλεηαη πην θάησ: Αηνιηθή ελέξγεηα: 300 MW Φσηνβνιηατθά: 192 MW Ζιηνζεξκηθά ζπζηήκαηα: 75 MW Βηνκάδα: 17 MW 5. ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΟΦΟΙ Ζ Δπξψπε είλαη κηα ήπεηξνο, ε νπνία δε δηαζέηεη αξθεηά απνζέκαηα ελεξγεηαθψλ πφξσλ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη απηνλνκία σο πξνο ηελ θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηεο. Έηζη απαηηείηαη εηζαγσγή θαπζίκσλ κε απνηέιεζκα πςειφ θφζηνο ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Σα ιφγηα ηνπ ηέσο Δπξσπατνπ Δπηηξφπνπ γηα ηελ ελέξγεηα, Γθίληεξ Έηηλγθεξ είλαη ελδεηθηηθά: «Ο ζηαζεξφο ελεξγεηαθφο εθνδηαζκφο ζε νηθνλνκηθά πξνζηηέο ηηκέο είλαη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ζήκεξα ε ΔΔ: ε πεξαηηέξσ νινθιήξσζε ησλ ελεξγεηαθψλ καο πνιηηηθψλ θαη ε εθπξνζψπεζή καο κε κία θσλή ζηελ παγθφζκηα ζθελή είλαη θαζνξηζηηθέο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ καο». Ζ απμεκέλε δήηεζε ελέξγεηαο, ην πςειφ θφζηνο εθνδηαζκνχ, ηα πξνβιήκαηα θαηά ηελ παξαγσγή, κεηαθνξά θαη ρξήζε ελέξγεηαο θαη νη αλεζπρίεο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ήηαλ νη παξάγνληεο πνπ ψζεζαλ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ) ζηηο αξρέο ηνπ 2008 λα πηνζεηήζεη λένπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο γηα ηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή, γλσζηνχο θαη σο Ση ζεκαίλεη ; ηφρνο ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ν αζθαιήο θαη βηψζηκνο ελεξγεηαθφο εθνδηαζκφο ζε πξνζηηέο ηηκέο. Ζ πνιηηηθή απηή έρεη ζρεδηαζηεί κε βάζε ηνπο ιεγφκελνπο "ζηφρνπο " ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, νη νπνίνη πξέπεη λα επηηεπρζνχλ κέρξη ην 2020 θαη είλαη νη εμήο: Οη εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ ΔΔ πξέπεη λα κεησζνχλ θαηά 20% ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα ηνπ Σν 20% ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαιψλεηαη ζηελ ΔΔ πξέπεη λα πξνέξρεηαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο. Ζ ελεξγεηαθή απφδνζε ζηελ ΔΔ πξέπεη λα βειηησζεί θαηά 20%. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε γηα ηε ράξαμε ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο δηαζέηεη ηηο αλαγθαίεο ηθαλφηεηεο φπσο εμνπζία θαη κέζα θαη ζηνρεχεη, κεηαμχ άιισλ: ηελ εμαζθάιηζε ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ ηε δηαζθάιηζε φηη νη ηηκέο ηεο ελέξγεηαο δελ ζα απνηειέζνπλ ηξνρνπέδε γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ηνλ αγψλα γηα άκβιπλζε ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θαη ησλ ζπλεπαθφινπζσλ επηπηψζεσλ ηνπο, θαη ηελ αλάπηπμε ελεξγεηαθψλ δηθηχσλ. 105

107 6..ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ - Θέκαηα Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο θαη Δθπαίδεπζεο, Αξαβέιια Εαραξίνπ, Κψζηαο Καδήο, Άλλα Νηθνιάΐδνπ, Πνιηηηζηηθφ Ίδξπκα Σξάπεδαο Κχπξνπ, 2011, Λεπθσζία - Πεξηβαιινληηθέο Δπηπηψζεηο Πάξθσλ Αηνιηθήο Δλέξγεηαο, ΚΑΠΔ-Κέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, 2006 Αζήλα - Ζ επηζηήκε γηα φινπο ελέξγεηα, Chris Woodford, Δθδφζεηο Παηάθεο, 2008, Αζήλα - Δλέξγεηα, Γηψξγνο Βνχιγαξεο, Πελειφπε Μσξαΐηνπ, Δθδφζεηο Άγθπξα, 2009, Αζήλα - Δθπαηδεπηηθφ παθέην 2008 άλζξαθεο ν ζεζαπξφο, Κέληξν Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Μειίηεο, 2008, Μειίηε - Πξνζηαηεχσ ηνλ πιαλήηε, Jean-Michel Billioud, Δθδφζεηο ΔΚ Καηαληψηε, 2008, Αζήλα - Πξνζηαηεχσ ην πεξηβάιινλ, Kay Wilkins, αββάιιαο εθδφζεηο, 2008, Αζήλα - Σν θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, Laurie David, Cambria Gordon, Δθδφζεηο Άγθπξα, 2008, Αζήλα - Κιηκαηηθή αιιαγή, Γ. Μειάο, Γ. Αζσλίηεο, Β. Ακνηξίδεο, Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, 2000 Αζήλα - Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ - Δπξσπατθή Δπηηξνπή - Δλεξγεηαθφ γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ - Δλεξγεηαθφ Κέληξν Πεξηθέξεηαο Κξήηεο - Κέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ ελέξγεηαο Κχπξνπ - Κέληξν Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Καζηνξηάο - Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην Κχπξνπ - Τπνπξγείν Δλέξγεηαο, Δκπνξίνπ, Βηνκεραλίαο θαη Σνπξηζκνχ - Τπνπξγείν πγθνηλσληψλ θαη Έξγσλ - Δμνηθνλνκείζηε θαχζηκν θαη φρη κφλν - Γξάζε γηα ην θιίκα - International Energy Agency 106

108 τοιχεία επικοινωνίας για περισσότερες πληροφορίες: Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Κππξίσλ Πνιηηψλ Οδφο Λεχθσλνο Λεπθσζία 1011 Σει /26 Φαμ Web Bξείηε καο ζην : Δλεξγεηαθφ Γξαθείν Γηθηπαθφο ηφπνο πξνγξάκκαηνο: Γηθηπαθφο ηφπνο δηθηχνπ 50/50: Γηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ αξκφδηνπ ζπληνληζηή : euronet@diba.cat Γηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζπλεξγαδφκελνπ θνξέα απφ ηελ Κχπξν: info@cea.org.cy Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ 1) Υξηζηνπγελληάηηθα ειαηάθηα θάξηα ή θαδξάθη θάξηα ή θαδξάθη Τιηθά πνπ ζα ρξεηαζηνύκε: Υαξηί θάλζνλ καύξν γηα ην θόλην, πξάζηλν γηα ηα ειαηάθηα, θόθθηλν γηα ηα αζηεξάθηα Απιό

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Εθνικό Συνέδριο «Γεωθερμική Ηλεκτροπαραγωγή» Ξενοδοχείο Divani Caravel Αθήνα 20 Νοεμβρίου 2013 Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Α.Μπένου, Ι. Χωροπανίτης Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

Χρονική ζήμανζη Δπώνσμο 10/8/2014 8:34:45 ΑΡΖΒΑΗΛΔΗΟΤ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟ 10/8/2014 11:02:50 Γνκνπρηζή Διέλε 10/9/2014 11:55:41 Σδειέπε Αλαζηαζία 10/9/2014

Χρονική ζήμανζη Δπώνσμο 10/8/2014 8:34:45 ΑΡΖΒΑΗΛΔΗΟΤ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟ 10/8/2014 11:02:50 Γνκνπρηζή Διέλε 10/9/2014 11:55:41 Σδειέπε Αλαζηαζία 10/9/2014 Χρονική ζήμανζη Δπώνσμο Όνομα 10/8/2014 8:34:45 ΑΡΖΒΑΗΛΔΗΟΤ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟ 10/8/2014 11:02:50 Γνκνπρηζή Διέλε 10/9/2014 11:55:41 Σδειέπε Αλαζηαζία 10/9/2014 15:00:19 Λαηίλεο Αλδξέαο 10/9/2014 17:59:31 ΜΑΓΔΜΣΕΟΓΛΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Επιμέλεια: Αγκανάκηρ Α. Παναγιώηηρ Επωηήζειρ Σωζηό- Λάθορ Να χαπακηηπίζεηε ηιρ παπακάηω πποηάζειρ ωρ ζωζηέρ ή λάθορ: 1. Η ηαιάλησζε είλαη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ

ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΣΡΙΚΗ Α.Ε. ΜΕ ΙΧΤ ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΣΗ ΗΛΕΚΣΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2011 ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ Ρο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Θήβα ΔΙΕΤΘΤΝΗ ΠΩΛΗΕΩΝ 1/1/2011 TA ΔΚΞΝΟΗΘΑ ΡΗΚΝΙΝΓΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Διιεληθά Σειρά Moov Δγτειρίδιο τρήζηη Δνημέρφζης ταρηών Web Αλαζεώξεζε: R00 (2010/05) Πώς να ενημερώζφ ηοσς τάρηες; Υπάξρνπλ ηέζζεξα βήκαηα γηα ηελ ελεκέξσζε ηνπ ράξηε. Βήκα

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report.

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Case Study Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Βήκα 1 ο : Login ζηο Turnitin. Κάλεηε είζνδν ζην Turnitin κε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο. Ζκεξίδα 20/11/2010. Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο. Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 20.11.

ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο. Ζκεξίδα 20/11/2010. Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο. Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 20.11. Ζκεξίδα 2/11/21 ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 2.11.21 Πεγέο ελέξγεηαο Σπλ. Πξσηνγελήο Δλέξγεηα = Σ Καηαλ. Δλέξγεηα θαπζίκνπ x Σπλη.

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2 TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 Δημιουργία σελίδων και βιβλίων Έλα θαηλνύξην βηβιίν πεξηέρεη κία άδεηα ζειίδα κε έλα άδεην background. Δελ κπνξνύκε λα μερσξίζνπκε

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι ηα Δθπαηδεπηήξηα Πάλνπ ππνζηεξίδνπκε ηελ άπνςε όηη ην «αεηθόξν ζρνιείν» είλαη έλα όξακα εθηθηό. Η εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία δελ είλαη κάζεκα, αιιά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα.

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα. Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα Γηαθξάγκαηα Δξγαιεία Καηαζθεπέο 2 Η θαηαζθεπή πεξηγξάθεηαη ζηελ αληίζηνηρε ελόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ β. ΣΟ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΜΑ ΚΕΝΣΡΟ γ. Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ. Η Εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ καο, ε Αγία Άλλα, είλαη θηηζκέλε πξηλ πνιιά

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην ζαο

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην  ζαο Δίζνδνο ζηελ Υπεξεζία Αλ είζηε ήδε εγγεγξακκέλνο ρξήζηεο ζηελ ππεξεζία, γηα ηελ είζνδν ζαο (login) ζηελ ππεξεζία e-bill, εηζάγεηαη ην Όλνκα Φξήζηε (username) θαη ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο (password) πνπ είραηε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Ζ ΘΔΡΜΟΣΖΣΑ ΓΗΑΓΗΓΔΣΑΗ ΜΔ ΑΚΣΗΝΟΒΟΛΗΑ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Ζ ΘΔΡΜΟΣΖΣΑ ΓΗΑΓΗΓΔΣΑΗ ΜΔ ΑΚΣΗΝΟΒΟΛΗΑ 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 3: ΘΔΡΜΟΚΡΑΗΑ - ΘΔΡΜΟΣΖΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Ζ ΘΔΡΜΟΣΖΣΑ ΓΗΑΓΗΓΔΣΑΗ ΜΔ ΑΚΣΗΝΟΒΟΛΗΑ ΓΗΑΡΚΔΗΑ: 1 δηδαθηηθή ώξα ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ: Να δηαπηζηώζνπλ νη καζεηέο πεηξακαηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί.

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Απλό ηλεκτπικό κύκλυμα Η δηδαζθαιία ηνπ απινύ ειεθηξηθνύ θπθιώκαηνο ππάξρεη ζην κάζεκα «Φπζηθά» ηεο Ε ηάμεο ηνπ δεκνηηθνύ θαη επαλαιακβάλεηαη ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο ζηε Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ.

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ Γξαζηεξηόηεηα 1ε αο δίλεηαη ν ελλνηνινγηθφο ράξηεο "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ - Βαζηθέο Έλλνηεο" πνπ αθνξά ζηελ θεληξηθή έλλνηα "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ".

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ Ειζαγωγή ζηη Φωηογραθία Χριζηάκης Σαζεΐδης EFIAP 1 ΜΑΘΗΜΑ 6 ο Προγράμμαηα θωηογραθικών μηχανών Επιλογέας προγραμμάηων Μαο δίλεη ηε δπλαηόηεηα λα ειέγμνπκε ην άλνηγκα δηαθξάγκαηνο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Δηαθνκηζηήο (Server) Πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζηνπο Πειάηεο (Client) Μεγάινη ππνινγηζηέο γηα ηηο ππεξεζίεο Internet (π.ρ. WWW, FTP) Λακβάλεη εξσηήζεηο θαη δίδεη απαληήζεηο Πειάηεο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ 1. ρεδίαζε πλδπαζηηθνύ Κπθιώκαηνο Έλα ζπλδπαζηηθό θύθισκα (Κ) έρεη ηξεηο εηζόδνπο A, B θαη C θαη κία έμνδν Y Y=A B+AC Να θαηαζθεπάζεηε ην ράξηε Karnaugh. B 0

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο

Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο Πως να δημιουργήσετε ένα Cross-Over καλώδιο Τν crossover καλώδιο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ζπλδεζνύλ δπν ππνινγηζηέο κεηαμύ ηνπο θαη αλ θηηάμνπλ έλα κηθξό ηνπηθό δίθηπν(lan). Έλα LAN κπνξεί λα είλαη ηόζν

Διαβάστε περισσότερα

Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ _ Ι ε ο α μ ε ι κ ό π

Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ _ Ι ε ο α μ ε ι κ ό π Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ _ Ι ε ο α μ ε ι κ ό π Α ο υ ι ς ε κ ς ξ μ ι κ ή ρ ύ μ θ ε ρ η 6 Τ ξ μ έ α π ΘΘΘ, X ώ ο ξ π κ α ι Δ π ι κ ξ ι μ χ μ ί α Η έ μ α : Διδάρκξμςεπ: Τξ εύοξπ ςξσ ξοίξσ Ιεοαμεικόπ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Γ Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Γ Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Γ Γυμνασίου ιήμεο 11.00 Κάπνηνο άξρηζε λα δηαβάδεη έλα βηβιίν ηελ 1 ε Δεθεκβξίνπ. Κάζε κέξα δηάβαδε ηνλ ίδην αξηζκό ζειίδσλ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67)

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Γηα λα επαλαθέξεηε ην FritzBox Fon WLAN 7140 ζηηο πξνεπηιεγκέλεο ηνπ ξπζκίζεηο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο Έξγν ελέξγεηα 3 (Λύζε) Σώκα κάδαο m = 4Kg εξεκεί ζηε βάζε θεθιηκέλνπ επηπέδνπ γσλίαο θιίζεο ζ κε εκζ = 0,6 θαη ζπλζ = 0,8. Τν ζώκα αξρίδεη λα δέρεηαη νξηδόληηα δύλακε θαη μεθηλά λα αλεβαίλεη ζην θεθιηκέλν

Διαβάστε περισσότερα

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Μάθημα 11 Τμήμα Μάπκεηινγκ και Διοίκηζηρ Λειηοςπγιών Τα δηαγξάκκαηα θαηάζηαζεο (state diagrams) ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζηή λα θαηαιάβεη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ.

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ. ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΟΑIΤΜΘΔΘ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ 11V11 ΗΚΘΙΘΑ 6-10 ΤΠΞΜΩΜ ΛΕΘΞΜΕΙΗΛΑΑ ΞΣ ΟΑΘΤΜΘΔΘΞΣ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ ΓΘΑ ΟΑΘΙΕΡ ΗΚΘΙΘΑΡ 6-10 ΕΩΜ Η ΔΘΑΔΠΞΛΗ ΑΟΞ Η ΛΘΑ ΕΡΘΑ ΡΗΜ ΑΚΚΗ ΕΘΜΑΘ ΛΕΓΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ Να σαπακηηπίζεηε ηιρ πποηάζειρ, πος ακολοςθούν, υρ ππορ ηην οπθόηηηά ηοςρ, με ηην ένδειξη Σωστό ή Λάθος 1. ηελ αξραία Ρώκε νη πιεβείνη δελ είραλ αξρηθά

Διαβάστε περισσότερα

Τν Πξόγξακκα ζα αλαθνηλσζεί, ακέζσο κεηά ηηο γηνξηέο ηνπ Πάζρα.

Τν Πξόγξακκα ζα αλαθνηλσζεί, ακέζσο κεηά ηηο γηνξηέο ηνπ Πάζρα. Οι Πανελλαδικέρ Δξεηάζειρ για ηην ειζαγωγή ζηην ηπιηοβάθμια εκπαίδεςζη θα ππαγμαηοποιηθούν ππιν ηιρ απολςηήπιερ ενδοζσολικέρ εξεηάζειρ ηων μαθηηών και ηων μαθηηπιών. Τν Πξόγξακκα ζα αλαθνηλσζεί, ακέζσο

Διαβάστε περισσότερα

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις Έκδοζη 2.89.31 08/10/2014 Η έκδοζη 2.89.31, περιλαμβάνει : Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Αναγγελία πρόζληυης (Ε3) 08/10/2014 1 Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Επεηδή ζηελ ειεθηξνληθή ππνβνιή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΔΜΒΑΔΙ ΔΤΑΙΘΗΣΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΓΙΑ ΣΟΝ HIV/AIDS ΣΗΝ ΑΚΣΟΓΡΑΜΜΗ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΩΝ ΔΝΟΣΗΣΩΝ ΣΗ ΚΔΝΣΡΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΑΤΓΟΤΣΟ 2014

ΠΑΡΔΜΒΑΔΙ ΔΤΑΙΘΗΣΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΓΙΑ ΣΟΝ HIV/AIDS ΣΗΝ ΑΚΣΟΓΡΑΜΜΗ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΩΝ ΔΝΟΣΗΣΩΝ ΣΗ ΚΔΝΣΡΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΑΤΓΟΤΣΟ 2014 ΠΑΡΔΜΒΑΔΙ ΔΤΑΙΘΗΣΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΓΙΑ ΣΟΝ HIV/AIDS ΣΗΝ ΑΚΣΟΓΡΑΜΜΗ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΩΝ ΔΝΟΣΗΣΩΝ ΣΗ ΚΔΝΣΡΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΑΤΓΟΤΣΟ 2014 Σν ΚΔ.ΔΛ.Π.ΝΟ., Γξαθείν Θεζζαινλίθεο θαη ε Γηεύζπλζε Γεκόζηαο Τγείαο ηεο

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Σηηο παξαθάησ γξακκέο εθαξκόζηε ηε κνξθνπνίεζε πνπ πεξηγξάθνπλ Γξακκή κε έληνλε γξαθή Γξακκή κε πιάγηα γξαθή Γξακκή κε ππνγξακκηζκέλε γξαθή Γξακκή κε Arial Font κεγέζνπο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

Εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια

Εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια Εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια Οδεγόο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο κεζνδνινγίαο 50/50 ζηηο εγθαηαζηάζεηο Σνπηθώλ Αξρώλ Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών Εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια Οδεγόο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ (Θεοδώρα Γιώηη, Νικόλας Καραηάζιος- Τπεύθσνη εκ/κος Λ. Παπαηζίμπα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ:.., ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:.// Σε ακαμίδην πνπ κπνξεί λα θηλείηαη ρσξίο ηξηβέο πάλσ

Διαβάστε περισσότερα

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ Πεξηερόκελα Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά Καηαγξαθή Ώξαο πγρξνληζκόο πζηήκαηνο Παξνπζίαζε πζηήκαηνο Πηζαλά ελάξηα Υξήζεο 2 Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1 ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ Πνιινί άλζξσπνη πηζηεύνπλ όηη ν άλεκνο ζα έπξεπε λα αληηθαηαζηήζεη ην πεηξέιαην θαη ην θάξβνπλν σο πεγή ελέξγεηαο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνύ. Οη θαηαζθεπέο πνπ θαίλνληαη ζηελ εηθόλα είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΜΟ Α Mάθημα 5: To παραγωγής σναρηήζεις κόζηοσς Η ζπλάξηεζε ζπλνιηθνύ θόζηνπο C FC VC Όπνπ FC= ην ζηαζεξό θόζηνο (ην θόζηνο γηα ηνλ ζηαζεξό παξαγσγηθό ζπληειεζηή) θαη VC= ην κεηαβιεηό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ Σν ζύγρξνλν πξόηππν αληηκεηώπηζεο ηεο ηεξεδόλαο ελειίθσλ δελ εζηηάδεηαη κόλν ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ ηεξεδνληθώλ βιαβώλ πνπ έρνπλ εθδεισζεί, αιιά έρεη

Διαβάστε περισσότερα

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1 ΘΕΡΙΝΟ ΣΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ι ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΕΡΟ Ι 1. Να γίλνπλ νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο ησλ παξαθάησ ζπλαξηήζεσλ. t ( i) e ( ii) ln( ) ( iii). Να βξεζεί ην Π.Ο., ν ηύπνο ηεο αλίζηξνθεο θαη ην Π.Τ. ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΣΗ ΗΜΔΡΑ. Να διαβάζειρ ηο παπακάηω κείμενο και να απανηήζειρ ζηιρ επωηήζειρ πος ακολοςθούν.

ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΣΗ ΗΜΔΡΑ. Να διαβάζειρ ηο παπακάηω κείμενο και να απανηήζειρ ζηιρ επωηήζειρ πος ακολοςθούν. ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΣΗ ΗΜΔΡΑ Να διαβάζειρ ηο παπακάηω κείμενο και να απανηήζειρ ζηιρ επωηήζειρ πος ακολοςθούν. ΓΙΑΡΚΔΙΑ ΤΗΣ ΗΜΔΡΑΣ ΣΤΙΣ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 Σήκερα, ποσ ηο βόρεηο εκηζθαίρηο γηορηάδεη ηελ κεγαιύηερε εκέρα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΔΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΓΗΠΔΓΟ

ΑΣΚΗΣΔΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΓΗΠΔΓΟ Α. Αεπόβια ικανόηηηα: ΑΣΚΗΣΔΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΓΗΠΔΓΟ 1. Φόλλοος ζηα δύο καλάθια: νη αζιεηέο είλαη απέλαληη από ηα ηακπιώ ζε δπν γξακκέο. Οη πξώηνη έρνπλ από κηα κπάια. Με ην ζύλζεκα θάλνπλ θόιιννπ

Διαβάστε περισσότερα

Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα

Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 8 Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα Α. Ψυχρά και Θερμά χρώματα Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας Ο πετροπαιχνιδιάτορας... φωτιά ναι το πηγούνι του χρυσάφι το πηρούνι του Οδ. Ελύτης Σα χρώματα στη

Διαβάστε περισσότερα

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ Πξόγξακκα Δπηκόξθσζεο Τπνςεθίσλ Καζεγεηώλ Σερλνινγίαο Γελάξεο 2011 ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ Ι (Ύιε Γπκλαζίνπ) Διδάσκων: Σαββίδης Σάββας Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com

Διαβάστε περισσότερα

Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζπζηεκάησλ Α.Π.Ε. ζε μελνδνρεηαθή κνλάδα ζηελ Κξήηε

Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζπζηεκάησλ Α.Π.Ε. ζε μελνδνρεηαθή κνλάδα ζηελ Κξήηε Σσνεργαζίες για ηην προώθηζη ηης περιθερειακής καινοηομίας ζε νηζιωηικές περιοτές Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζπζηεκάησλ Α.Π.Ε. ζε μελνδνρεηαθή κνλάδα ζηελ Κξήηε Δημήηρης Αλ. Καηζαπρακάκης Γιώργος Ζηδιανάκης

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΙΑΦΟΡΙΚΟ ΛΟΓΙΜΟ Μάρτιος 0 ΘΔΜΑ Να ππνινγίζεηε ηα όξηα: i ii lim 0 0 lim iii iv lim e 0 lim e 0 ΘΔΜΑ Γίλεηαη ε άξηηα ζπλάξηεζε '( ) ( ) γηα θάζε 0 * : R R γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ:

Διαβάστε περισσότερα

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ 3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ ΘΔΩΡΖΣΗΘΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ: Γηα ηελ ιύζε ηωλ αζθζεωλ πνπ αθνινπζνύλ ζα ρξεηαζζνύκε: 1. Σελ (δηάζεκε) εμίζωζε ηνπ ΔΗΛΣΔΗΛ: E c. Σνλ λόκν

Διαβάστε περισσότερα

Γιπθόδε + Ομπγόλν Δηνμείδην ηνπ άλζξαθα + Νεξό + Ελέξγεηα

Γιπθόδε + Ομπγόλν Δηνμείδην ηνπ άλζξαθα + Νεξό + Ελέξγεηα 4. ΑΝΑΠΝΟΗ Η δηάζπαζε ηεο γιπθόδεο γίλεηαη κέζα ζηα θύηηαξα, νλνκάδεηαη θπηηαξηθή αλαπλνή θαη εμαζθαιίδεη ηελ ελέξγεηα πνπ είλαη απαξαίηεηε ζην θύηηαξν. Η δηάζπαζε γίλεηαη κε ηελ παξνπζία νμπγόλνπ θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ

ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ ΔΛΔΓΥΟ ΔΜΒΟΛΙΑΣΙΚΗ ΚΑΛΤΦΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΚΔΡΚΤΡΑ 24 ο ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΠΑΙΓΙΑΣΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΧΓΗ ΣΗ ΤΓΔΙΑ ΠΙΝΟΤΛΑ ΔΤΡΤΓΙΚΗ ΒΑΡΚΑΡΗ ΠΟΛΤΚΡΙΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12 ΑΚΖΔΗ ΤΜΝΑΗΟΤ - ΚΤΚΛΟ ΠΡΩΣΟ - - ηα πνηεο ηηκέο ηνπ ηα παξαθάησ θιάζκαηα δελ νξίδνληαη ; (Τπόδεημε : έλα θιάζκα νξίδεηαη αλ ν παξνλνκαζηήο είλαη δηάθνξνο ηνπ κεδελόο) - (-) - (-) - Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα

Διαβάστε περισσότερα

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία

Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία Η «έμππλε» ρξεκαηνδόηεζε ηεο λεαληθήο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Υξεκαηνδνηψληαο εθπαίδεπζε, θίλεηξα θαη εξγαιεία λεαληθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Η αξρηηεθηνληθή ηεο πξώηεο επηρείξεζεο Δπηρεηξεκαηηθή ΙΓΔΑ Ο ΔΠΙΥΔΙΡΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Εισαγωγή στη Φωτογραυία. Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Εισαγωγή στη Φωτογραυία. Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ Εισαγωγή στη Φωτογραυία Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP 1 ΜΑΘΗΜΑ 3 ο ΚΛΕΙΣΡΟ ΣΑΥΤΣΗΣΑ ΚΛΕΙΣΡΟΤ-ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΣΑΛΛΗΛΗ ΣΑΥΤΣΗΣΑ Σι είναι υωτογραυική μητανή; Από πνηα κέξε απνηειείηαη: 1. Φαθό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΤΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ICDAS II ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΜΔ ΒΑΣΗ ΤΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΞΔΤΑΣΗ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΤΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ICDAS II ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΜΔ ΒΑΣΗ ΤΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΞΔΤΑΣΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΤΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ICDAS II ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΜΔ ΒΑΣΗ ΤΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΞΔΤΑΣΗ Κιηληθή ηαμηλόκεζε ηνπ βαζκνύ ηεξεδνληθήο βιάβεο ηωλ νπώλ θαη ζρηζκώλ καζεηηθώλ επηθαλεηώλ θαηά ICDAS 1 νο Βαζκόο

Διαβάστε περισσότερα

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W.

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W. ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Ι Τειηθή Εμέηαζε: 5 Σεπηέκβξε 6 (Δηδάζθσλ: ΑΦ Τεξδήο) ΘΕΜΑ Θεσξνύκε θβαληηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάθεηαη από Φακηιηνληαλή Η, ε νπνία ζε κνξθή πίλαθα ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ηδηνζπλαξηήζεηο, θαη

Διαβάστε περισσότερα

Μεηαπηπρηαθή δηαηξηβή

Μεηαπηπρηαθή δηαηξηβή ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΖ ΚΑΛΧΝ ΚΑΗ ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΧΝ ΣΔΥΝΧΝ Μεηαπηπρηαθή δηαηξηβή ΣΑ TABLETS Χ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΔΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟ ΝΖΠΗΑΓΧΓΔΗΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΝΗΥΤΖ ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΧΝ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΧΝ ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΧΝ Έιελα Κσλζηαληίλνπ

Διαβάστε περισσότερα

1. Η απιή αξκνληθή ηαιάλησζε πνπ εθηειεί έλα κηθξό ζώκα κάδαο m = 1 kg έρεη πιάηνο Α = 20 cm θαη

1. Η απιή αξκνληθή ηαιάλησζε πνπ εθηειεί έλα κηθξό ζώκα κάδαο m = 1 kg έρεη πιάηνο Α = 20 cm θαη ΛΤΜΔΝΔ ΑΚΖΔΗ ΣΖΝ ΔΤΡΔΖ ΑΡΥΗΚΖ ΦΑΖ 1. Η αιή αξκνληθή ηαιάλησζε ν εθηειεί έλα κηθξό ζώκα κάδαο m = 1 kg έρεη ιάηνο Α = cm θαη ζρλόηεηα f = 5 Hz. Τε ρξνληθή ζηηγκή = ην κηθξό ζώκα δηέξρεηαη αό ηε ζέζε ανκάθξλζεο

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Καηαζθεπάδνπκε έλα νγθνκεηξηθό δνρείν από πιαζηηθό κπνπθάιη λεξνύ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ ΚΔΦ.. ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ Οξηζκόο ηεηξαγσληθήο ξίδαο: Αλ 0 ηόηε νλνκάδνπκε ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ ηελ κε αξλεηηθή ιύζε ηεο εμίζσζεο:. Γειαδή ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ 0 ιέγεηαη ν αξηζκόο 0 πνπ όηαλ πςσζεί

Διαβάστε περισσότερα

Eξσηεκαηνιόγην θνιίσζεο SRS-30

Eξσηεκαηνιόγην θνιίσζεο SRS-30 Eξσηεκαηνιόγην θνιίσζεο SRS-30 Ηκεξνκελία: Αξηζκόο κεηξώνπ: Όλνκα Αζζελνύο: Ηκεξνκελία Γέλλεζεο: Ηιηθία: + Έηη Μήνερ πληεξεηηθή ζεξαπεία Μεηεγρεηξνπξγηθή παξαθνινύζεζε 3 μήνερ 6 μήνερ 1 σπόνορ σπόνια 3

Διαβάστε περισσότερα

Η έκθεζη ηης δεύηερης διακραηικής ζσνάνηηζης ζσνηονιζηών αναθορικά με ηο πρόγραμμα Erasmus + Through artistic abilities to developed basic skills

Η έκθεζη ηης δεύηερης διακραηικής ζσνάνηηζης ζσνηονιζηών αναθορικά με ηο πρόγραμμα Erasmus + Through artistic abilities to developed basic skills Η έκθεζη ηης δεύηερης διακραηικής ζσνάνηηζης ζσνηονιζηών αναθορικά με ηο πρόγραμμα Erasmus + Through artistic abilities to developed basic skills 28. 6. 2017-30.6. 2017 Σηο Osnovna šola Toma Brejca Kamnik

Διαβάστε περισσότερα

Δεςηέπα 18/05/2015. Απόνηερ : 1) Γεκόπνπινο Υξήζηνο 2) Καπώλεο πήιηνο 3) Κπξηαθόπνπινο Κπξηάθνο 4) Παλαγόπνπινο Βαζίιεο

Δεςηέπα 18/05/2015. Απόνηερ : 1) Γεκόπνπινο Υξήζηνο 2) Καπώλεο πήιηνο 3) Κπξηαθόπνπινο Κπξηάθνο 4) Παλαγόπνπινο Βαζίιεο 1 ΕΝΩΗ ΠΟΔΟΦΑΙΡΙΚΩΝ ΩΜΑΣΕΙΩΝ ΗΛΕΙΑ ΕΣΟ ΙΔΡΤΕΩ 1969 ΕΔΡΑ: ΠΤΡΓΟ Οδόο: Γξαγαηζαλίνπ 34 & Παπαθιέζζα Σει: 26210 33311 e-mail:epsilia@otenet.gr Φαμ: 26210 34004 Ππακηικό 35 ηρ ζςνεδπίαζηρ ηος Δ ηηρ ΕΠ Ηλείαρ

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα