Γιζθαινόλη A (Bisphenol A BPA)

Transcript

1 Γιζθαινόλη A (Bisphenol A BPA) 1. Τι είναι η Γιζθαινόλη A και πού σπηζιμοποιείηαι; Ζ BPA είλαη κία νξγαληθή ρεκηθή έλσζε, ε νπνία θπξίσο ρξεζηκνπνηείηαη σο πξόζζεην κε άιια ρεκηθά γηα ηελ παξαζθεπή πνιπθαξβνληθώλ πιαζηηθώλ (PC). Σα πιαζηηθά απηά κπνξνύλ λα αλαγλσξηζηνύλ από ην ζύκβνιν PC. Πιαζηηθά πνπ πεξηέρνπλ BPA παξνπζηάδνπλ εμαηξεηηθή αλζεθηηθόηεηα ζηε ζεξκόηεηα είλαη άθακπηα, ειαθξηά θαη δηάθαλα. Ζ ΒΡΑ ρξεζηκνπνηείηαη ζε δηάθνξεο ζπζθεπαζίεο ηξνθίκσλ θαη αλαςπθηηθώλ, ζε πιαζηηθά κπνπθάιηα, σο επίζηξσζε ζε νξηζκέλεο κεηαιιηθέο θνλζέξβεο ηξνθίκσλ θαη αλαςπθηηθώλ, ζε νηθηαθά ειεθηξηθά ζθεύε θαη ζε παηδηθά παηρλίδηα. ύκθσλα κε ζηνηρεία πξόζθαηεο κειέηεο ηνπ Γεξκαληθνύ Οκνζπνλδηαθνύ Φνξέα Πεξηβάιινληνο (UBA, 2010) γηα ηελ ΒΡΑ 1, θαηά ην 2006 παξήρζε εληόο ηεο ΔΔ πεξίπνπ ην 1/3 ηεο παγθόζκηαο παξαγσγήο (1, 15 εθ ηόλνη/εηεζίσο) ηεο ελ ιόγσ ρεκηθήο νπζίαο, κε ηελ Γεξκαλία λα θαηέρεη ηελ κεξίδα ηνπ ιένληνο (~70%). 2. Υπάπσει ζσεηική νομοθεζία ζηην Δςπωπαϊκή Ένωζη για ηην παπαζκεςή πλαζηικών με ΒΡΑ; Ζ ρξήζε ηεο BPA ζε πιηθά πνπ έξρνληαη ζε επαθή κε ηα ηξόθηκα είρε επηηξαπεί ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζύκθσλα κε ηελ νδεγία 2002/72/ΔΚ ζρεηηθά κε ηα πιαζηηθά πιηθά θαη αληηθείκελα πνπ πξννξίδνληαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηα ηξόθηκα. Ζ παξαπάλσ νδεγία θαηαξγήζεθε από 1 ε Μαΐνπ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην εηδηθό όξην κεηαλάζηεπζεο (specific migration limit) γηα ηελ κεηαθνξά ηεο νπζίαο ζηα ηξόθηκα έρεη νξηζηεί ζηα 0.6mg νπζίαο/kg ηξνθίκνπ. Ζ Δπξσπατθή Αξρή γηα ηελ Αζθάιεηα ησλ Σξνθίκσλ (European Food Safety Authority-ΔFSA) έρεη ζέζεη σο αλεθηή εκεξήζηα 1 Η μελέηη είναι δηαζέζηκε ζηελ ηζηνζειίδα 2010, ) 1

2 πξόζιεςε (tolerable daily intake TDI) γηα ηελ ΒΡΑ ηα 0.05 mg/kg ζσκαηηθνύ βάξνπο αλά εκέξα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη κεηά από ζρεηηθή πξόηαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε Μόληκε επηηξνπή γηα ηελ Σξνθηθή Αιπζίδα θαη ηελ Τγεία ησλ Εώσλ θαηά ηελ ηειεπηαία ηεο ζπλεδξία (Ννέκβξηνο 2010) θαηέιεμε κε πιεηνςεθία ζηελ εθπόλεζε νδεγίαο γηα ηελ απαγόξεπζε ηεο ρξήζεο ηεο Bisphenol A ζε πιαζηηθά κπνπθάιηα βξεθηθήο δηαηξνθήο (0-12 κελώλ). Ζ ζπγθεθξηκέλε νδεγία πξνήιζε σο ην απνηέιεζκα δηαβνύιεπζεο αξθεηώλ κελώλ κεηαμύ ησλ ππεξεζηώλ ηεο Δπηηξνπήο, ηεο EFSA (πνπ όπσο ζα αλαθεξζεί αθνινύζσο, παξαθνινπζεί ζηελά όιεο ηηο επηζηεκνληθέο εμειίμεηο) ησλ θξαηώλ-κειώλ θαη ηε βηνκεραλίαο. Σελ 1 ε Απξηιίνπ 2011 εθδόζεθε ν Δθηειεζηηθόο Καλνληζκόο 321/2011 (δείηε εδώ) ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ Καλνληζκνύ (EE) αξηζ. 10/2011 όζνλ αθνξά ηνλ πεξηνξηζκό ηεο ρξήζεο ηεο Γηζθαηλόιεο Α ζηα πιαζηηθά κπνπθάιηα βξεθηθήο δηαηξνθήο. Δηζη, από ηελ 1 ε Μαΐνπ 2011 απαγνξεύεηαη ε ρξήζε ηεο BPA ζηελ παξαζθεπή πιαζηηθώλ κπνπθαιηώλ δηαηξνθήο ησλ βξεθώλ, ελώ από ηελ 1 ε Ηνπλίνπ 2011 ζα εμαιεηθζεί εληειώο ε δηάζεζε θαη ε εηζαγσγή ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ησλ αληηζηνίρσλ πξντόλησλ πνπ πεξηέρνπλ BPA. Παξάιιεια, ε λέα επξσπατθή λνκνζεζία γηα ηηο ρεκηθέο νπζίεο, γλσζηή σο REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals 2 ), ηέζεθε ζε ηζρύ ηνλ Ηνύλην ηνπ Έλαο από ηνπο θύξηνπο ζηόρνπο ηνπ REACH είλαη λα βεβαηώλεη όηη ππάξρνπλ επαξθείο δηαζέζηκεο πιεξνθνξίεο ώζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αμηνινγεζνύλ νη ελδερόκελνη θίλδπλνη ησλ ρεκηθώλ νπζηώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηηο δηάθνξεο βηνκεραληθέο εθαξκνγέο (θαη επνκέλσο θαη ζηε βηνκεραλία παξαγσγήο πιαζηηθώλ) ηόζν γηα ηελ αλζξώπηλε πγεία όζν θαη ην πεξηβάιινλ ην πιαίζην ηνπ REACH, νη ρεκηθέο νπζίεο πνπ πξνθαινύλ πνιύ κεγάιε αλεζπρία (Substances of very high concern-svhs) επηβάιιεηαη λα αμηνινγνύληαη δηεμνδηθά (κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο εμνπζηνδόηεζεο- Authorisation) πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί όηη νη θίλδπλνη από ηηο νπζίεο απηέο ειέγρνληαη επαξθώο. ύκθσλα ινηπόλ κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ REACH, νη παξαζθεπαζηέο αιιά θαη ρξήζηεο ηεο BPA επηβάιιεηαη λα πεξηγξάθνπλ κε ζαθήλεηα θαη αθξίβεηα ηηο αζθαιέο ζπλζήθεο ρξήζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρεκηθήο νπζίαο θαη εθόζνλ (θαη όπνπ) ρξεηάδεηαη λα εθαξκόδνπλ ηα ελδεδεηγκέλα κέηξα κείσζεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο. 2 Καλνληζκόο (ΔΚ) αξηζ. 1907/2006, OJ , L 396/1. 2

3 3. Έκθεζη ηος ανθπώπινος οπγανιζμού ζε ΒΡΑ Λόγσ ηεο επξείαο βηνκεραληθήο ρξήζεο ηεο ΒΡΑ, ππάξρνπλ πνιύ ηξόπνη εθζέζεηο ηνπ αλζξώπηλνπ νξγαληζκνύ ζε απηή ηε ρεκηθή νπζία. Γηα παξάδεηγκα, κέζσ ρεκηθώλ δηαδηθαζηώλ πδξόιπζεο, ε BPA δύλαηαη λα κεηαλαζηεύεη από ηελ εζσηεξηθή ζηξώζε ηεο θνλζέξβαο πνπ ηελ εκπεξηέρεη πξνο ζην ηξόθηκν, ζε επίπεδα αλίρλεπζεο πνπ θπκαίλνληαη κεηαμύ ησλ 5 θαη 38 ppm. ε ρακειόηεξα επίπεδα (0.5-5 ppm), ε ΒΡΑ έρεη επίζεο εληνπηζηεί ζην πόζηκν λεξό, πξνεξρόκελε από πνιπκεξή πιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηηο δηαδηθαζίεο απνζήθεπζεο θαη δηαλνκήο ηνπ. Σν 2006 ε EFSA αμηνιόγεζε ηελ ΒΡΑ δίλνληαο ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηα βξέθε θαη παηδηά πνπ αλήθνπλ ζηηο νκάδεο κε ηηο κεγαιύηεξεο πηζαλόηεηεο δηαηξνθηθήο έθζεζεο ζε BPA ζε ζρέζε κε ην ζσκαηηθό βάξνο. ύκθσλα κε ηελ EFSA, έλα βξέθνο 3 κελώλ κε ζσκαηηθό βάξνο 6 θηιώλ πεξίπνπ, ην νπνίν ηξέθεηαη κέζσ πιαζηηθνύ κπηκπεξό θαηαζθεπαζκέλν από ΒΡΑ ζα ρξεηαζηεί λα θαηαλαιώζεη πεξηζζόηεξν από 4 θνξέο ηνλ αξηζκό ησλ γεπκάησλ πνπ ζπλήζσο θαηαλαιώλεη αλά εκέξα, γηα λα πιεζηάζεη ηελ TDI δόζε. πκπεξαζκαηηθά, ζύκθσλα κε ηελ παξαπάλσ γλσκνδόηεζε ηεο EFSA, ε πηζαλή πξόζιεςε ΒΡΑ γηα ηα βξέθε θαη ηα παηδηά εθηηκάηαη όηη είλαη αξθεηά θάησ από ηε δόζε TDI (<0.05 mg/kg ζσκαηηθνύ βάξνπο/εκέξα). Τπελζπκίδεηαη όηη, ε αλεθηή εκεξήζηα πξόζιεςε (TDI) είλαη ε πνζόηεηα κηαο νπζίαο, εθθξαδόκελε αλά θηιό ζσκαηηθνύ βάξνπο ηελ εκέξα, ε νπνία εθηηκάηαη όηη κπνξεί λα πξνζιακβάλεηαη εκεξεζίσο ζε όιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ρσξίο λα επηθέξνληαη αλεπηζύκεηεο επηδξάζεηο ζηελ πγεία. Ζ EFSA ιακβάλνληαο ππόςε όιεο ηηο κειέηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζρεηηθά κε ηελ BPA θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία επηθαηξνπνίεζε πξόζθαηα (επηέκβξηνο 2010) ηελ επηζηεκνληθή γλσκνδόηεζε ηνπ Αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ 2010 γλσκνδόηεζε ηεο EFSA δίλνληαη ζηελ παξάγξαθν 5. ηελ πξναλαθεξζείζα γεξκαληθή κειέηε (UBA, 2010) γίλεηαη σζηόζν αλαθνξά θαη ζε νξηζκέλεο έξεπλεο πνπ έρνπλ ππνινγίζεη ζε θάπνηεο πεξηπηώζεηο ηε κέζε εκεξήζηα πξόζιεςε (median daily intake) γηα ηα βξέθε θνληά ζην 0.8 mg/kg ζσκαηηθνύ βάξνπο/εκέξα, κε αθόκα ςειόηεξεο ηηκέο ζε κεγαιύηεξα παηδηά πνπ πξνζεγγίδνπλ αθόκα θαη ηα 7 mg/kg ζσκαηηθνύ βάξνπο/εκέξα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη ζε ζρεηηθά θαζεζπραζηηθά ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ΒΡΑ ζηελ αλζξώπηλε πγεία, θαηαιήγνπλ: (α) H κειέηε αμηνιόγεζεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (ε νπνία εθπνλήζεθε ην 2003-ζηα πιαίζηα 3

4 ηνπ Καλνληζκνύ ηνπ Δπξσπατθνύ πκβνπιίνπ (ΔΚ) 794/93 3 γηα ηηο ππάξρνπζεο ρεκηθέο νπζίεο-θαη αλαζεσξήζεθε ην Φεβξνπάξην ηνπ 2010 ζηε βάζε αμηνιόγεζεο λέσλ εξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ) 4, αλ θαη απηή επηθεληξώλεηαη πεξηζζόηεξν ζηηο πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο πνπ πξνθύπηνπλ από ηε ρξήζε ηεο ελ ιόγσ ρεκηθήο νπζίαο. (β) Ζ γλσκνδόηεζε ηνπ Γεξκαληθνύ Φνξέα Αμηνιόγεζεο Δπηθηλδπλόηεηαο 5 (ΒfR- Federal Institute for Risk Assessment) ζρεηηθά κε πξόζθαηεο κειέηεο (Stump et al, 2010, Ryan et al., 2010), ηα επξήκαηα ησλ νπνίσλ δε ζηνηρεηνζεηνύλ ηδηαίηεξε αλεζπρία γηα πηζαλέο ηνμηθέο επηδξάζεηο ηεο ΒΡΑ ζην αλζξώπηλν λεπξηθό ζύζηεκα. (γ) H αμηνιόγεζε ηνπ Γαιιηθνύ Φνξέα ηξνθίκσλ (AFSSA-Agence Française de Sécurité Sanitaire des Aliments), ν νπνίνο δεκνζηνπνίεζε πξνζθάησο (Απξίιηνο 2010) ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ κέζε έθζεζε ηνπ γαιιηθνύ πιεζπζκνύ ζηε Γηζθαηλόιε-Α, πνπ βξέζεθε θνξέο ρακειόηεξε από ηελ TDI ηηκή πνπ έρεη νξίζεη ε EFSA. 4. Ποιά είναι η μέσπι ζήμεπα η αξιολόγηζη επικινδςνόηηηαρ για ηιρ επιπηώζειρ ηηρ ΒΡΑ ζηην ςγεία? Μέρξη ζήκεξα, επηζηεκνληθέο κειέηεο έρνπλ δείμεη όηη θάησ από εηδηθέο ζπλζήθεο (π.ρ. πςειή ζεξκνθξαζία, θαη εθηεηακέλνο ρξόλνο απνζήθεπζεο ηξνθίκνπ, επαλεηιεκκέλε ρξήζε-θαηαπόλεζε), ε ΒΡΑ κπνξεί λα εηζρσξήζεη ζην ηξόθηκν θαη ελ ζπλερεία ζηνλ αλζξώπηλν νξγαληζκό επηθέξνληαο ελδνθξηλνινγηθέο δηαηαξαρέο. Μηα ζεηξά κειεηώλ γηα ην κεηαβνιηζκό ηνπ BPA έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε πεηξακαηόδσα, θπξίσο ζε επίκπεο. Σα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλώλ απηώλ δείρλνπλ όηη ε BPA απνξξνθάηαη ηαρέσο από ην γαζηξεληεξηθό ζύζηεκα (ΓΔ) κεηά από ηελ θαηάπνζε θαη ζηε ζπλέρεηα κεηαβνιίδεηαη θπξίσο ζε γιπθνπξνλίδην BPA ζην ήπαξ. Ζ απέθθξηζε ηεο BPA θαη ησλ κεηαβνιηηώλ ηεο νινθιεξώλεηαη ζε δηάζηεκα 2-3 εκεξώλ. Ωζηόζν, κηα πξόζθαηε θιηληθή κειέηε ζε αλζξώπνπο (εζεινληέο), θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα όηη νη άλζξσπνη κεηαβνιίδνπλ ηελ BPA πνπ ρνξεγείηαη από ην ζηόκα πνιύ πην γξήγνξα θαη πην νινθιεξσκέλα ζε ζρέζε κε ηνπο επίκπεο (rats). 3 Καλνληζκόο (ΔΚ) αξηζ. 793/93, OJ , L 084/1 4 Μειέηε δηαζέζηκε ζηελ ηζηνζειίδα Chemicals/RISK_ASSESSMENT/ADDENDUM/bisphenola_add_325.pdf 5 BfR Opinion Nr 035/ July 2010, δηαζέζηκε ζηελ ηζηνζειίδα: 4

5 Πξέπεη λα ηνλίζνπκε όηη γηα ηελ θαηαλόεζε ησλ ηνμηθώλ επηδξάζεσλ ηεο BPA νη κέρξη ηώξα κειέηεο βαζίδνληαη θπξίσο ζε πεηξακαηόδσα 6. Αλ θαη ππάξρεη γεληθή ζπκθσλία ζρεηηθά κε ηελ ηθαλόηεηα ηεο BPA λα πξνθαιεί δπζκελείο επηπηώζεηο ζε απηά ηα δώα όηαλ ρνξεγείηαη ζε πςειέο δόζεηο, ε ηθαλόηεηά ηεο λα επηθέξεη παξελέξγεηεο θαη ζε ρακειέο δόζεηο απνηειεί αληηθείκελν δηαθσλίαο. Ζ δηαθσλία απηή θπξίσο επηθεληξώλεηαη (α) ζε ελδερόκελεο δπζκελείο επηδξάζεηο θαηά ηελ αλαπαξαγσγή θαη ηελ αλάπηπμε ζε ρακειέο δόζεηο ρνξήγεζεο νπζίαο BPA, θαη (β) γηα ην αλ ή όρη ε BPA είλαη ηθαλή λα δηαηαξάζζεη ην ελδνθξηλέο ζύζηεκα ζε ηέηνηεο δόζεηο. Οη επηζηεκνληθέο έξεπλεο γηα ηηο επηπηώζεηο ηεο ΒΡΑ ζηελ πγεία, θαζώο επίζεο θαη ε αμηνιόγεζε ηεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο νπζίαο από αξκόδηεο αξρέο ζε όιν ηνλ θόζκν (π.ρ. EFSA, AFFSA, NTP, USDA) ζπλερίδνληαη. Ωζηόζν, ε αβεβαηόηεηα ζρεηηθά κε ηελ αζθάιεηα ηεο ρξήζεο ηεο BPA γηα ηελ αλζξώπηλε πγεία εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη απνηειώληαο ην βαζηθό ιόγν γηα ηελ πξόζθαηε απαγόξεπζε ηεο ζε πιαζηηθά κπνπθάιηα βξεθηθήο δηαηξνθήο ζε επξσπατθό επίπεδν, όπσο αλαθέξζεθε ζηελ παξάγξαθν Ποιερ είναι οι μέσπι ηώπα εξελίξειρ ζε εςπωπαϊκό και διεθνέρ επίπεδο για ηην επικινδςνόηηηα ηηρ ΒΡΑ? Σνλ επηέκβξην ηνπ 2008, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δήηεζε από ηελ EFSA λα αμηνινγήζεη ηα ζπκπεξάζκαηα κίαο κειέηεο, ε νπνία δεκνζηεύηεθε ζε επηζηεκνληθό πεξηνδηθό (JAMA, 16 September 2008). Σν ζπγθεθξηκέλν άξζξν αλαθέξεη όηη ππάξρεη ζπζρέηηζε κεηαμύ ησλ απμεκέλσλ επηπέδσλ ΒΡΑ ζηα νύξα (επίπεδα κεγαιύηεξα από 0.05 mg/kg ζσκαηηθνύ βάξνπο) θαη ηελ εκθάληζε ρξόλησλ παζήζεσλ, όπσο ν δηαβήηεο θαη νη θαξδηαγγεηαθέο παζήζεηο. ε ζπκπέξαζκα ηεο ε EFSA ζεκείσζε όηη από ηελ πξναλαθεξζείζα κειέηε απνπζίαδαλ ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε καθξνρξόληα έθζεζε ηνπ αλζξώπηλνπ νξγαληζκνύ ζε BPA, ηα νπνία ζα ήηαλ ζεκαληηθά πξνθεηκέλνπ λα θαζνξηζηεί έλαο ζπζρεηηζκόο κεηαμύ ηεο BPA θαη ηεο εκθάληζεο ρξόλησλ παζήζεσλ. Ζ EFSA δηαπίζησζε όηη ε κειέηε δελ παξείρε επαξθή ζηνηρεία γηα ηνλ ζπζρεηηζκό κεηαμύ ηεο BPA θαη ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ρξόλησλ παζήζεσλ θαη επνκέλσο ε ζεζπηζκέλε δόζε TDI δελ ηίζεηαη ππό ακθηζβήηεζε. Ζ Δπηζηεκνληθή νκάδα ηεο EFSA ζηα πιαίζηα ηεο πεξαηηέξσ αλάιπζεο θαη αμηνιόγεζεο ηεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο ΒΡΑ κειέηεζε δηεμνδηθά κεηαμύ ησλ άιισλ θαη (α) ηελ έξεπλα 6 Σα πεηξακαηόδσα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο παξαπάλσ κειέηεο ήηαλ επίκπεο (rats) θαη κύεο (mice) 5

6 πνπ δηεξεύλεζε ηελ αλάπηπμε ηεο λεπξνηνμηθόηεηαο ηεο BPA ζε επίκπεο (Stump 2009), ν ζρεδηαζκόο ηεο νπνίαο δελ παξέρεη ζηνηρεία πνπ λα απνδεηθλύνπλ όηη ε BPA επεξεάδεη ην λεπξηθό ζύζηεκα θαη επνκέλσο δελ είλαη απαξαίηεηε ε αιιαγή ηεο TDI γηα ηελ BPA, (β) ηελ αμηνιόγεζε ηεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο BPA πνπ δηεμήγαγε ην Ηλζηηηνύην Σξνθίκσλ ηεο Γαλίαο (Technical University of Denmark) ζπκθσλώληαο κε ην ζπκπέξαζκα ηεο όηη απνθιείεηαη, ην ελδερόκελν επίδξαζεο κηαο ρακειήο δόζεσο ζηελ ηθαλόηεηα εθκάζεζεο ζε παηδηά. πλνιηθά ε Δπηζηεκνληθή Οκάδα ηεο EFSA δηεμήγαγε κηα εθηεηακέλε βηβιηνγξαθηθή αλαζθόπεζε θαη κειέηεζε ηα πνξίζκαηα πεξηζζόηεξσλ από 800 επηζηεκνληθώλ δεκνζηεύζεσλ ζρεηηθά κε ηε BPA θαη πξαγκαηνπνίεζε ζπζθέςεηο θαη δεκόζηεο δηαβνπιεύζεηο κε εζληθνύο εκπεηξνγλώκνλεο από όιε ηελ Δ.Δ. θαη από δηεζλνύο νξγαληζκνύο αμηνιόγεζεο ηεο επηθηλδπλόηεηαο ζρεηηθά κε ηελ επηθηλδπλόηεηα ηεο BPA, ηνλ ζρεδηαζκό επηζηεκνληθώλ κειεηώλ γηα ηελ EFSA θαη ηηο ηνμηθνινγηθέο επηδξάζεηο. Ζ ηειηθή γλσκνδόηεζε ηεο EFSA δεκνζηεύηεθε ζηηο 30 επηεκβξίνπ 2010 θαη θαηέιεμε ζηα αθόινπζα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα: πλνιηθά, κε βάζε ηελ αλαιπηηθή αμηνιόγεζε ησλ πξόζθαησλ ζηνηρείσλ ηνμηθόηεηαο, ε νκάδα εκπεηξνγλσκόλσλ ηεο EFSA γηα ηα πιηθά ζε επαθή κε ηξόθηκα, ηα έλδπκα, ηηο αξηπκαηηθέο ύιεο θαη ηα ηερλνινγηθά κέζα (CEF) δελ εληόπηζε θάπνηα λέα κειέηε πνπ λα ζηνηρεηνζεηεί αλαζεώξεζε ηεο ηξέρνπζαο TDI ηηκήο (0.05mg BPA/θηιό ζσκαηηθνύ βάξνπο/εκέξα, ππνινγηζκέλε κε βάζε κία κειέηε ηνμηθόηεηαο ηεο αλαπαξαγσγήο ζε επίκπεο). Ζ νκάδα ζεκείσζε όηη θάπνηεο πξόζθαηεο κειέηεο ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε δώσλ κεηά από ηελ έθζεζε ηνπο ζε BPA, αλέθεξαλ νξηζκέλεο ηνμηθνινγηθέο επηδξάζεηο (π.ρ ηδίσο βηνρεκηθέο αιιαγέο ζηνλ εγθέθαιν, εληζρπκέλε επαηζζεζία σο πξνο ηελ αλάπηπμε όγθσλ ηνπ καζηνύ). Οη κειέηεο απηέο, σζηόζν είραλ πνιιέο ειιείςεηο, έηζη ώζηε επί ηνπ παξόληνο, δελ κπνξεί λα εθηηκεζεί κε αζθάιεηα ε ζεκαζία ησλ επξεκάησλ απηώλ γηα ηελ αλζξώπηλε πγεία. Μάιηζηα ε νκάδα θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα όηη ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο Stump et. (2009) δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο BPA, ιόγσ ηεο κεγάιεο κεηαβιεηόηεηαο ησλ δεδνκέλσλ. ε πεξίπησζε πνπ λέα επηζηεκνληθά δεδνκέλα ζα είλαη δηαζέζηκα ζην κέιινλ, ε EFSA ζα επαλεμεηάζεη ηελ παξνύζα γλσκνδόηεζε. 6

7 Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη ππήξμε κηα άπνςε κεηνςεθίαο (minority opinion) πνπ δηαθνξνπνηήζεθε από ηε γλσκνδόηεζε θαη ππνζηεξίρηεθε από έλα κέινο ηεο νκάδαο εκπεηξνγλσκόλσλ ηεο EFSA. Σν κέινο απηό δήισζε όηη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο αβεβαηόηεηεο ζε νξηζκέλεο κειέηεο ζρεηηθά κε ηηο αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζηελ πγεία ιόγσ έθζεζεο ζηελ BPA ζε επίπεδα πνιύ ρακειόηεξα από εθείλα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκό ηεο TDI. Ο εκπεηξνγλώκσλ αλαγλώξηζε σζηόζν όηη νη κειέηεο απηέο εκπεξηέρνπλ πεξηνξηζκέλεο κόλν ελδείμεηο θαη ζπκθώλεζε κε ηελ ππόινηπε νκάδα όηη δελ ζα κπνξνύζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκό ηεο ηξέρνπζαο ηηκήο TDI (ε νπνία θαη θαηά ηε γλώκε ηνπ πξέπεη λα αλαθέξεηαη σο «πξνζσξηλή» ηηκή TDI.) Ζ νκάδα ηεο EFSA ζπδήηεζε ηε γλώκε ηεο κεηνςεθίαο θαηά ηελ πξόζθαηε ζύζθεςή ηεο, ζπκθώλεζε όηη ε ελ ιόγσ κειέηεο ήηαλ ειιηπείο θαη ζπκπέξαλε όηη: «η ηιμή ηης TDI μπορεί να ηροποποιηθεί μόνο όηαν εμθανιζηούν νέα, έγκριηα και ζτεηικά επιζηημονικά δεδομένα ποσ θα επιβάλλοσν ηην αλλαγή ηης». Δθηόο από ηελ ηξέρνπζα δηεξεύλεζε θαη ηηο πξόζθαηεο πξσηνβνπιίεο ησλ Δπξσπατθώλ Αξρώλ, (π.ρ νδεγία γηα ηελ απαγόξεπζε ρξήζεο ηεο BPA ζε πιαζηηθά κπνπθάιηα βξεθηθήο δηαηξνθήο από ηα κέζα ηνπ 2011) ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπλερίδεη λα αμηνινγεί ηνπο θηλδύλνπο πνπ απνξξένπλ γηα ηνλ αλζξώπηλν νξγαληζκό θαη ην πεξηβάιινλ από ηηο επξείεο-θαη πέξα ησλ ζρεηηδόκελσλ κε ηα ηξόθηκα-βηνκεραληθέο εθαξκνγέο ηεο BPA. Ζ πξναλαθεξζείζα κειέηε αμηνιόγεζεο επηθηλδπλόηεηαο ηεο ΔΔ, ζπγθιίλεη θαηά βάζε κε ην ζπκπέξαζκα ηεο EFSA όηη δελ ππάξρεη ηδηαίηεξνο ιόγνο αλεζπρίαο γηα ηελ πγεία ησλ επξσπαίσλ θαηαλαισηώλ, όηαλ ηεξνύληαη ζσζηά νη ελδεδεηγκέλεο νδεγίεο ρξήζεο θαη αζθάιεηαο γηα ηα πξντόληα πνπ πεξηέρνπλ BPA. Ωζηόζν, ηε ζπγθεθξηκέλε άπνςε ησλ επξσπατθώλ αξρώλ δε ζπκκεξίδνληαη όια ηα θξάηε-κέιε. πγθεθξηκέλα ε Γαλία θαη ε Γαιιία έρνπλ πξνρσξήζεη ζηε ζέζπηζε λνκνζεηηθώλ πεξηνξηζηηθώλ κέηξσλ ζε εζληθό επίπεδν κε απαγόξεπζε ηεο δηζθαηλόιεο Α ζε αληηθείκελα παηδηθήο θαη βξεθηθήο δηαηξνθήο (κε βάζε ηελ αξρή ηεο «πξνθύιαμεο»). Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη απμεκέλε θηλεηηθόηεηα ζρεηηθά κε ηελ αμηνιόγεζε επηθηλδπλόηεηαο ηεο BPA παξαηεξείηαη θαη εθηόο ηεο ΔΔ, όπσο: ζηνλ Καλαδά, όπνπ αλ θαη νη Αξρέο επεμεξγάδνληαη από ην 2009 κέηξα γηα ηελ απαγόξεπζε ηεο ρξήζεο ηεο BPA ζε βξεθηθέο θηάιεο γάιαθηνο, έρεη αλαθεξζεί όηη έθζεζε ζε BPA κέζσ ησλ ζπζθεπαζηώλ ηξνθίκσλ δελ αλακέλεηαη λα ζέζεη ζε θίλδπλν ηελ πγεία ηνπ γεληθνύ πιεζπζκνύ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ λενγλώλ θαη κηθξώλ παηδηώλ, 7

8 ζηηο ΖΠΑ, όπνπ ε νκνζπνλδηαθή Αξρή γηα ηα ηξόθηκα (FDA) εμέθξαζε νξηζκέλεο αλεζπρίεο γηα πξόζθαηεο κειέηεο πνπ θαηαδεηθλύνπλ πηζαλέο επηπηώζεηο ζηελ αλζξώπηλε πγεία αθόκα θαη ζε ρακειέο δνζνινγίεο BPA. Δπεζήκαλε, σζηόζν ηαπηόρξνλα ην FDA ηηο ζεκαληηθέο αβεβαηόηεηεο ζε ζρέζε κε ηε ζπλνιηθή εξκελεία ησλ πνξηζκάησλ απηώλ ησλ κειεηώλ, ελώ εμέθξαζε θαη ηε δηάζεζε γηα κία κειινληηθή ζπλεξγαζία κε ηελ EFSA ζρεηηθά κε ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ θαη επηζηεκνληθώλ απόςεσλ σο πξνο ηελ BPA, ζηε Νέα Εειαλδία, όπνπ νη αξκόδηεο αξρέο ηξνθίκσλ (FSANZ) αλ θαη ζπκκεξίδνληαη ηηο αλεζπρίεο ησλ πνιηηώλ ζρεηηθά κε ηηο πηζαλέο δπζκελείο επηπηώζεηο ζηελ πγεία από ηελ έθζεζε ζε δηζθαηλόιε Α, εμαθνινπζνύλ λα ζεσξνύλ όηη δελ ππάξρεη θίλδπλνο γηα ηελ πγεία ησλ θαηαλαισηώλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ βξεθώλ. Δπηθαινύληαη ζπλερηδόκελεο δνθηκέο από ηηο νπνίεο πξνέθπςε όηη ε BPA αληρλεύηεθε κόλν ζε πνιπαλζξαθηθά πιαζηηθά κπηκπεξό ζε εμαηξεηηθά ρακειά επίπεδα ώζηε λα κε ζπληξέρεη ιόγνο αλεζπρίαο. 6. Ποιερ ενέπγειερ έσει κάνει ο ΔΦΔΤ για ηον έλεγσο ηηρ ΒΡΑ? Ο ΔΦΔΣ ζε ζπλεξγαζία κε ην Γεληθό Υεκείν ηνπ Κξάηνπο θαη ηηο ειεγθηηθέο ππεξεζίεο ησλ Πεξηθεξεηώλ (πξώελ Ννκαξρηαθώλ Απηνδηνηθήζεσλ) δηελεξγεί ζπλερείο ειέγρνπο ζηα Τιηθά ζε Δπαθή κε Σξόθηκα - ζηα πιαίζηα ηνπ Πνιπεηνύο Οινθιεξσκέλνπ Δζληθνύ ρεδίνπ Διέγρνπ (Π.Ο.Δ..Δ) - ηόζν ζην ζηάδην ηεο εηζαγσγήο όζν θαη ζε όια ηα ζηάδηα δηαθίλεζεο ηνπο ζηελ ειιεληθή αγνξά. Από ηα κέρξη ζήκεξα ζηνηρεία απηώλ ησλ ειέγρσλ, πξνθύπηεη όηη δελ ππάξρεη ζέκα κε ζπκκόξθσζεο ησλ πιαζηηθώλ δνρείσλ & αληηθεηκέλσλ, πνπ πεξηέρνπλ δηζθαηλόιε Α, σο πξνο ηα ζεζκνζεηεκέλα επηηξεπηά όξηα κεηαλάζηεπζεο. Δπηπιένλ, ν ΔΦΔΣ σο Αξκόδηα Αξρή ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηηο δηαδηθαζίεο αμηνιόγεζεο ηεο Γηζθαηλόιεο Α ζε επξσπατθό επίπεδν, ηόζν κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ηα Τιηθά ζε Δπαθή κε Σξόθηκα όζν θαη ζηε ζρεηηθή δηαβνύιεπζε ηεο Δπξσπατθήο Αξρήο γηα ηελ Αζθάιεηα ησλ Σξνθίκσλ (EFSA) πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 26 Μαξηίνπ Ο ΔΦΔΣ έρεη δξνκνινγήζεη γηα ην έηνο 2011 ηε δηελέξγεηα πξνγξάκκαηνο επίζεκσλ ειέγρσλ ζπκκόξθσζεο κε ηελ ηζρύνπζα θνηλνηηθή λνκνζεζία κπνπθαιηώλ θαη άιισλ 8

9 αληηθεηκέλσλ βξεθηθήο δηαηξνθήο παηδηθήο ειηθίαο. θαζώο θαη άιισλ αληηθεηκέλσλ δηαηξνθήο ηεο Ο ΔΦΔΣ ζπκβνπιεύεη ηνπο θαηαλαισηέο-ρξήζηεο πξντόλησλ ή απηνύο πνπ πξνεηνηκάδνπλ γεύκαηα ρξεζηκνπνηώληαο ζθεύε πνπ παξαζθεπάδνληαη από ΒΡΑ λα ηεξνύλ ηηο νδεγίεο ρξήζεο ησλ πξντόλησλ απηώλ ώζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε νξζή ρξήζε ηνπο θαη επνκέλσο ε αζθάιεηα ηνπο. Βιβλιογπαθία ΔΚΣΔΛΔΣΗΚΟ ΚΑΝΟΝΗΜΟ (ΔΔ) αξηζ. 321/2011 ΣΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ηεο 1εο Απξηιίνπ 2011 γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ Καλνληζκνύ (EE) αξηζ. 10/2011 όζνλ αθνξά ηνλ πεξηνξηζκό ηεο ρξήζεο ηεο Γηζθαηλόιεο Α ζηα πιαζηηθά κπνπθάιηα βξεθηθήο δηαηξνθήο EFSA (2010), Scientific Opinion on Bisphenol A: evaluation of a study investigating its neurodevelopmental toxicity, review of recent scientific literature on its toxicity and advice on the Danish risk assessment of Bisphenol A EFSA (2008), STATEMENT OF EFSA on a study associating bisphenol A with medical disorders1. The EFSA Journal (2008); European Union (2003) European Union Risk Assessment Report: 4,4'- isopropylidenediphenol (bisphenol-a). Office for Official Publications of the European Communities; Luxembourg, Belgium: European Union (2010) Updated European Union Risk Assessment Report: 4,4'- isopropylidenediphenol (bisphenol-a). Office for Official Publications of the European Communities; Luxembourg, Belgium: Regulation (EC) No 1935/2004 of the Parliament and of the Council of 27 October 2004 on materials and articles intended to come into contact with food and repealing Directives 80/590/EEC and 89/109/EEC, OJ L 338, Regulation (EC) No 1907/2006 of the European Parliament and of the Council of 18 December 2006 concerning the Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), OJ , L 396/1. 9

10 UBA (Umwelt Bundes Amt for the environment) report. (May 2010). Bisphenol A. An industrial chemical with adverse effects Vandenberg LN, Hauser R, Marcus M, Olea N, Welshons WV. Human exposure to bisphenol A (BPA). Reprod Toxicol. (2007); 24(2): Vasiliu O, Cameron L, Gardiner J, Deguire P, Karmaus W. Polybrominated biphenyls, polychlorinated biphenyls, body weight, and incidence of adult-onset diabetes mellitus. Epidemiology. (2006);17(4):