ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ν. ΗΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ν. ΗΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ν. ΗΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ Σ. ΤΥΡΟ ΗΜΟΥ ΠΑΤΡΑ 2009

2 Περιεχόµενα Πρόλογος Εισαγωγή Ασβεστολιθικά πετρώµατα Προέλευση ανθρακικών πετρωµάτων Χηµική προέλευση Βιογενής προέλευση Χαρακτηριστικά ασβεστολιθικών πετρωµάτων Περιβαλλοντικές χρήσεις ασβεστολιθικών πετρωµάτων Γενικά Χηµική καθαρότητα και ορυκτολογία Βελτιωτικά εδαφών Φαρµακευτικές εφαρµογές Παραγωγή ασβέστου Επεξεργασία πόσιµου νερού Συµπλήρωµα ζωικών τροφών Βιοµηχανία λιπασµάτων Επεξεργασία αστικών και βιοµηχανικών λυµάτων-όξινων νερών Αποθείωση καυσαερίων Εφαρµογές στη µεταλλουργία ιαδοχικά συστήµατα αλακλικότητας (SAPS) Ανοιχτά ασβεστολιθικά κανάλια Ανοξικοί ασβεστολιθικοί οχετοί Πηγάδια παράκαµψης ιεργασία πυρολουσίτη Σκοπός της µελέτης Γεωγραφική θέση-γεωµορφολογία-γενικά στοιχεία Νοµού Ηλείας Γεωλογική δοµή Νοµού Ηλείας Ιόνια Ζώνη Παλαιογραφική και τεκτοορογενετική εξέλιξη της Ιόνιας ζώνης Ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης Τεκτονική εξέλιξη της ζώνης Γαβρόβου-Τρίπολης Ζώνη Ωλονού-Πίνδου Τεκτονική εξέλιξη της ζώνης Ωλονού-Πίνδου Τεκτονική Νοµού Ηλείας Περιγραφή ειγµάτων Πετρογραφία Ταξινόµηση ανθρακικών πετρωµάτων Πορώδες Τύποι πορώδους Μακροσκοπική µελέτη Μικροσκοπική µελέτη Βιοσπαρίτες Σπαρίτες ισµικρίτες και απολιθωµατοφόροι µικρίτες Αραιοί βιοµικρίτες και στοιβαγµένοι βιοµικρίτεςµικρίτες Ενδοµικρίτες είγµα ΗΛ Φυσικές ιδιότητες

3 5.1 Γενικά Περιεχόµενη υγρασία και υδαταποροφητικότητα Φαινόµενο βάρος Απόλυτο Ειδικό βάρος Όγκος κενών Πορώδες Χρώµα Χηµικές ιδιότητες ph Οργανικό υλικό (οργανικός άνθρακας) και αδιάλυτο υπόλειµµα Οργανικό υλικό (οργανικός άνθρακας) Αδιάλυτο υπόλειµµα Περιθλασιµετρία ακτίνων-χ Γεωχηµεία Κύρια στοιχεία Ιχνοστοιχεία Σπάνιες γαίες Γεωχηµικά διαγράµµατα Συγκριτική περιγραφή εργαστηριακών αποτελεσµάτων Συζήτηση-Συµπεράσµατα

4 Πρόλογος Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στα πλαίσια του µεταπτυχιακού διπλώµατος ειδίκευσης «Γεωεπιστήµες και Περιβάλλον» του τµήµατος Γεωλογίας του Πανεπιστηµίου Πατρών στην κατεύθυνση Ορυκτές Πρώτες Ύλες και Περιβάλλον, υπό την καθοδήγηση του Επίκουρου Καθηγητή του τοµέα Ορυκτών Πρώτων Υλών, του τµήµατος Γεωλογίας, του Πανεπιστηµίου Πατρών, κ. Β. Τσικούρα. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η µελέτη ανθρακικών πετρωµάτων του Νοµού Ηλείας προκειµένου να εξαχθούν συµπεράσµατα σχετικά µε την καταλληλότητα των υλικών αυτών για περιβαλλοντικές εφαρµογές. Θα ήθελα να εκφράσω τις θερµές µου ευχαριστίες στη υποψήφια διδάκτορα του Πανεπιστηµίου Πατρών Τσένη Ξανθή η οποία µε την τη γνώση της και τις πολύτιµες συµβουλές της συνέβαλε ουσιαστικά στην εκπόνηση αυτής της εργασίας. Είναι απαραίτητο να αναφέρω ότι διέθεσε σηµαντικά στοιχεία που συλλέχθηκαν κατά την υπαίθρια εργασία της στα πλαίσια της διδακτορικής της διατριβής. Τα στοιχεία αυτά συντέλεσαν στην ολοκλήρωση και την πληρότητα της διατριβής αυτής. Πολλές ευχαριστίες αξίζουν επίσης στην υποψήφια διδάκτορα του Πανεπιστηµίου Πατρών Κουτσοπούλου Ελένη για την πολύτιµη βοήθειά της και για την χρήσιµη ανταλλαγή απόψεων. 4

5 1. Εισαγωγή 1.1 Ασβεστολιθικά πετρώµατα Τα ανθρακικά πετρώµατα ανήκουν στην κατηγορία των ιζηµατογενών πετρωµάτων. Τα πιο διαδεδοµένα µέλη είναι η κρητίδα, ο ασβεστόλιθος και το µάρµαρο. Η προέλευσή τους µπορεί να είναι χηµική αλλά και βιογενής. Αποτελούν το 25% του συνόλου των ιζηµατογενών πετρωµάτων και η ηλικία τους φτάνει µέχρι 2,7 δισεκατοµµύρια χρόνια. Έχουν χρώµα συνήθως τεφρό, αλλά ακόµη και λευκό, καστανό, ερυθρό, υποκύανο ή µαύρο. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους γνωρίσµατα είναι: Οι κόκκοι τους κατανέµονται σε δύο µεγέθη: µέγεθος άµµου µέχρι µεσόκοκκης ιλύος και µέγεθος λεπτόκκοκης ιλύος µέχρι αργίλου. Τα περισσότερα ανθρακικά πετρώµατα αποτελούνται από κόκκους ασβεστίτη µεγέθους άµµου µέχρι µεσόκκοκης ιλύος. Η συνεισφορά των λειψάνων των οργανισµών στο σχηµατισµό αυτών των πετρωµάτων. Η απόθεση και ο σχηµατισµός των ανθρακικών πετρωµάτων σε ρηχά νερά. Ο διαφορετικός ρυθµός ιζηµατογένεσης υλικών µε σχηµατισµό παχιών ή λεπτών ανθρακικών στρωµάτων Προέλευση ανθρακικών πετρωµάτων Χηµική προέλευση Τα χηµικά ιζήµατα προέρχονται από την καθίζηση αποσαθρωµένου υλικού που βρίσκεται διαλυµένο στο διαλυτικό µέσο (συνήθως γλυκό ή θαλασσινό νερό), σε συνδυασµό µε την εξάτµιση του διαλυτικού µέσου. Η ιζηµατογένεση (καθίζηση) του υλικού γίνεται δυνατή λόγω αλλαγής συνθηκών διαλυτότητας (θερµοκρασία νερού, πίεση, περιεκτικότητα σε CO 2, ph κλπ). Τα χηµικά ιζήµατα είναι δηλαδή καθαρά προϊόντα επενέργειας χηµικών παραγόντων. Κατά τη χηµική αποσάθρωση παρατηρείται το φαινόµενο της διάλυσης προϋπαρχόντων ορυκτών και πετρωµάτων κάτω από την επίδραση διαφόρων οξέων. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση χηµικής αποσάθρωσης µε διάλυση είναι αυτή του ανθρακικού ασβεστίου, το οποίο διαλύεται εύκολα στο νερό παρουσία CO 2, κατά την αντίδραση: 5

6 CaCO 3 + H2O + CO 2 Ca(HCO 3 ) 2 Αποτέλεσµα της διεργασίας αυτής είναι η διάλυση του στερεού ανθρακικού ασβεστίου και η εν συνεχεία µεταφορά του υπό µορφή διαλυµένου διανθρακικού ασβεστίου σε διάφορες ιζηµατογενείς λεκάνες. Το φαινόµενο αυτό είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθεί και αντίστροφα (αµφίδροµη αντίδραση). Κάτω από ειδικές συνθήκες µπορεί το διαλυµένο διανθρακικό ασβέστιο να µεταπέσει πάλι σε ουδέτερο στερεό ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο στη συνέχεια καθιζάνει στον πυθµένα της ιζηµατογενούς λεκάνης. Έχουµε δηλαδή, λόγω κυρίως της ελάττωση του CO 2, διαταραχή της σταθεράς ισορροπίας της αντίδρασης µε αποτέλεσµα η αντίδραση της πιο πάνω εξίσωσης να βαδίζει τώρα από το δεξιό σκέλος προς το αριστερό. Στη διαδικασία αυτή στηρίζεται ο σχηµατισµός των χηµικών ανθρακικών πετρωµάτων. Πετρογραφικοί τύποι ανθρακικών πετρωµάτων χηµικής προέλευσης είναι: ο τραβερτίνης, ο ασβεστολιθικός τόφφος, ο ασβεστολιθικός όνυχας, ο ασβεστολιθικός ωόλιθος, ο λιθογραφικός ασβεστόλιθος, ο σταλακτίτης και σταλαγµίτης, ο αραγωνίτης και ο δολοµίτης Βιογενής προέλευση Τα βιογενή πετρώµατα σχηµατίζονται ύστερα από την επίδραση βιοµηχανικών και βιοχηµικών διεργασιών. Οι διεργασίες αυτές οφείλονται στη δράση του βιόκοσµου που ζει και πεθαίνει συνήθως µέσα στο νερό. Ο οργανικός κόσµος δηλαδή, ζωικός και φυτικός, συµµετέχει στη γένεση και εµφάνιση των πετρωµάτων της οµάδας αυτής. Λείψανα από τους οργανισµούς µπορεί να διατηρούνται µέσα στις µάζες των ιζηµάτων ή να αφήνουν ίχνη τους ή ακόµα εξαιτίας της εντονότερης επεξεργασίας τους να µην διακρίνεται κανένα ίχνος τους. Η επενέργεια του οργανικού κόσµου κατά τον σχηµατισµό των βιοχηµικών ιζηµάτων είναι πολλαπλή. Έτσι ο οργανικός κόσµος παραλαµβάνει διάφορες ανόργανες ουσίες από το άµεσο περιβάλλον του για τον σχηµατισµό κελυφών, οστράκων, σκελετών κλπ. Μετά το θάνατο τους τα λείψανα αποτίθενται, συγκεντρώνονται και αποτελούν υλικά συστατικά των πετρωµάτων. Ορισµένα φύκη παίρνουν από το περιβάλλον το απαραίτητο για αυτά CO 2 και έτσι συντελούν στην καθίζηση του CaCO 3 µε την µεταβολή του Ca(HCO 3 ) 2 σε ουδέτερο CaCO 3. Η καθίζηση αυτή δεν προκαλείται από χηµικά αίτια, αλλά συντελείται µε την παρεµβολή του οργανικού κόσµου. Κατά τον εµπλουτισµό των οργανικών λειψάνων 6

7 σχηµατίζονται εξαιτίας της σήψης τους διάφορα αµµωνιακά άλατα, τα οποία είναι δυνατό να προκαλέσουν αναγωγικά φαινόµενα. Επειδή στον πυθµένα των θαλασσών, λιµνών κλπ συγκεντρώνονται τα θειικά άλατα ως χηµικά ιζήµατα, είναι δυνατή η µετατροπή τους σε ανθρακικά µε την επίδραση µικροοργανισµών που προκαλούν φαινόµενα αποθείωσης: (NH 4 ) 2 CO 3 + CaSO 4 CaCO 3 + (NH 4 ) 2 SO 4 Τα ασβεστολιθικής σύστασης ανθρακικά βιοχηµικά ιζήµατα αποτελούν το µεγαλύτερο µέρος της οµάδας αυτής, ενώ πολύ σπάνια συναντάµε ανθρακικά βιοχηµικά ιζήµατα δολοµιτικής σύστασης δεδοµένου ότι από τους οργανισµούς δεν παραλαµβάνεται δολοµιτικό υλικό, αλλά κυρίως ασβεστολιθικό. Οι οργανογενείς ασβεστόλιθοι παρουσιάζουν µεγάλη εξάπλωση. Πετρογραφικοί τύποι ανθρακικών πετρωµάτων βιογενούς προέλευσης είναι: η ασβεστολιθικής ιλύς, η κρητίδα, ο απολιθωµατοφόρος ασβεστόλιθος, ο ραουβάκης και η µάργα Χαρακτηριστικά ασβεστολιθικών πετρωµάτων Οι ασβεστόλιθοι έχουν χρώµα συνήθως τεφρό, εµφανίζονται όµως και µε ποικίλα άλλα χρώµατα. Περιέχουν κατά κύριο λόγω ασβεστίτη. Συνηθισµένα συστατικά τους σε πολύ µικρές αναλογίες είναι επίσης ο δολοµίτης, χαλαζίας ή χαλκηδόνιος, άστριοι, αργιλικά ορυκτά, σιδηρίτης και σιδηροπυρίτης. Οι ασβεστόλιθοι σχηµατίζονται από οργανικές ή ανόργανες διεργασίες και µπορεί να είναι χηµικοί ή βιογενείς, κλαστικοί, κρυσταλλικοί ή ανακρυσταλλωµένοι. Αρκετοί είναι σε υψηλό βαθµό απολιθωµατοφόροι. Είναι τα κοινότερα και πιο διαδεδοµένα ανθρακικά πετρώµατα µε ιδιαίτερη αξία για στρωµατογραφικούς προσδιορισµούς, εξαιτίας των ποικίλων απολιθωµάτων που περιέχουν. Έχουν µεγάλο πορώδες και διαπερατότητα. Όλες οι πρόσφατες εµφανίσεις ασβεστολιθικών πετρωµάτων στερούνται σχεδόν κλαστικών και πυριτικών κόκκων. Τα ανθρακικά θραύσµατα είναι πολύ µαλακά σε σύγκριση µε το χαλαζία σε σηµαντικά ποσά. Επίσης, επειδή τα περισσότερα ανθρακικά θραύσµατα είναι άµεσα ή έµµεσα το αποτέλεσµα οργανικών διεργασιών, η εισροή κλαστικών πυριτικών υλικών περιορίζει δραστικά την οργανική παραγωγή και έτσι ελαττώνει το βαθµό σχηµατισµού ασβεστολιθικών πετρωµάτων. 7

8 Ο ασβεστόλιθος κατηγοριοποιείται ανάλογα µε το περιεχόµενό του σε MgCO 3 σε: Ca-ασβεστόλιθος (µε <5% MgCO 3 ), Mg- ασβεστόλιθος (µε 5-35% MgCO 3 ) και δολοµιτικός ασβεστόλιθος (µε 35-45% MgCO 3 ). Στην Εικόνα 1 παρουσιάζονται σε τριγωνικό διάγραµµα οι πετρωγραφικοί τύποι ασβεστολιθικών και δολοµιτικών πετρωµάτων κατά Harben, Στη φύση βρίσκονται πολύ τύποι ασβεστολιθικών και δολοµιτικών πετρωµάτων που ανάλογα µε το περιεχόµενό τους σε SiΟ 2 (χαλαζία και χαλκιδόνιο), δολοµίτη και ασβεστίτη χαρακτηρίζονται διαφορετικά. Οι πιο διαδεδοµένες ποικιλίες των ασβεστολιθικών πετρωµάτων περιγράφονται στη συνέχεια στο υποκεφάλαιο Εικόνα 1 Πετρογραφικοί τύποι ασβεστολιθικών και δολοµιτικών πετρωµάτων (Harben, 2002) 1. ολοµίτης, 2. Ασβεστιτικός δολοµίτης, 3. Μαγνησιούχος ασβεστόλιθος, 4. Ασβεστόλιθος, 5. ολοµίτης που περιέχει 5-15% SiΟ 2, 6. Ασβεστιτικός δολοµίτης που περιέχει 5-15% SiΟ 2, 7. Μαγνησιούχος ασβεστόλιθος που περιέχει 5-15% SiΟ 2, 8. Ασβεστόλιθος που περιέχει 5-15% SiΟ 2, 9. Πυριτιούχος δολοµίτης (15-50% SiΟ 2 ), 10. Πυριτιούχος ασβεστιτικός δολοµίτης (15-50% SiΟ 2 ), 11. Πυριτιούχος µαγνησιούχος ασβεστόλιθος (15-50% SiΟ 2 ), 12. Πυριτιούχος ασβεστόλιθος (15-20% SiΟ 2 ), 13. Κερατόλιθοι ή χαλαζίτες. 1.2 Περιβαλλοντικές χρήσεις ασβεστολιθικών πετρωµάτων Γενικά Με τον όρο βιοµηχανικά ορυκτά και πετρώµατα εννοούµε εκείνα τα ορυκτά και πετρώµατα που χρησιµοποιούνται επεξεργασµένα ή όχι, ως πρώτες ύλες ή ως πρόσθετα ή ως δοµικά υλικά. Τέτοια υλικά θεωρούνται και τα ανθρακικά πετρώµατα, ιζηµατογενούς ή µεταµορφικής προέλευσης. Οι αυξηµένες απαιτήσεις για καλύτερο τρόπο διαβίωσης έχουν αυξήσει τις ανάγκες για χρήση από τον άνθρωπο διαρκώς και νέων ορυκτών πρώτων υλών που µπορεί να βρίσκονται σε αποµακρυσµένα σηµεία από την περιοχή κατανάλωσης. Για τα περισσότερα βιοµηχανικά ορυκτά και 8

9 πετρώµατα η µεταφορά τους σε µεγάλες αποστάσεις δεν αντέχει το οικονοµικό κόστος για αυτό περιορίζονται σε τοπική χρήση. Τα ανθρακικά πετρώµατα βρίσκουν σήµερα πολλές εφαρµογές και συγκαταλέγονται µεταξύ των 30 σπουδαιότερων πρώτων υλών. Σε ότι αφορά την παγκόσµια σειρά κατάταξης ανάλογα µε την αξία τους οι βιοµηχανικοί ασβεστόλιθοι για όλες τις βιοµηχανικές εφαρµογές, εκτός της βιοµηχανίας τσιµέντου, κατέχουν την 11 η θέση. Για τη βιοµηχανία τσιµέντου όµως κατέχουν την 5 η θέση. Ποιοτικά κατατάσσονται αντίστοιχα στην 11 η και 7 η θέση (Lutting, 1980). Προϊόντα ασβεστόλιθου παράγονται σχεδόν σε κάθε χώρα. Στις ΗΠΑ >70% του συνόλου των θρυµµατισµένων πετρωµάτων είναι ανθρακικά µε αναλογίες 1 δισ. τόνοι ασβεστόλιθοι, 100 εκατ. τόνοι δολοµίτες, 10 εκατ. τόνοι µάρµαρα, 4 εκατ. τόνοι µάργες και 2 εκατ. τόνοι όστρακα. Ασβέστης παράγεται σε περισσότερες από 70 χώρες µε επικεφαλής την Κίνα και τις ΗΠΑ µε 35% του συνόλου. Τα παγκόσµια αποθέµατα ανθρακικών πετρωµάτων κατάλληλων για παραγωγή αδρανών είναι τεράστια. Όµως υψηλής καθαρότητας ασβεστόλιθοι και δολοµίτες κατάλληλοι για ειδικές χρήσεις, περιορίζονται σε ορισµένες περιοχές. Οι µεγαλύτερες ποσότητες των κυρίων προϊόντων των ανθρακικών πετρωµάτων (αδρανή, τσιµέντο, ασβέστης) διαθέτονται στις ποικίλες κατασκευές (κατοικίες, δρόµοι, άλλα τεχνικά έργα), που εξαρτώνται από το εθνικό προϊόν, την ανάπτυξη του πληθυσµού και τους προϋπολογισµούς των κυβερνητικών δαπανών. Η κατανάλωση πυρίµαχων και ευτηκτικών υλικών στηρίζεται στη δραστηριότητα των µεταλλουργικών βιοµηχανιών, στις τεχνολογικές αλλαγές, στη µεγαλύτερη χρήση φυσικών ή επεξεργασµένων υλικών και στον ανταγωνισµό άλλων προϊόντων. Μετά την εξόρυξη των βιοµηχανικών ορυκτών και πετρωµάτων και πριν από τη χρήση τους, πολύ σηµαντική θεωρείται η βελτίωση τους. Οι τεχνικές που χρησιµοποιούνται είναι ο θρυµµατισµός, το πλύσιµο, το κοσκίνισµα, η επίπλευση, η αεροταξινόµηση κ.α. Οι µέθοδοι εµπλουτισµού είναι ίδιες όπως και στα µεταλλεύµατα (χειροδιαλογή, επίπλευση, υδροµηχανικές µέθοδοι κ.α.). Τα περισσότερα όµως βιοµηχανικά ορυκτά ή πετρώµατα επεξεργάζονται χωρίς να προηγηθεί εµπλουτισµός τους. Οι πιο συνηθισµένες µέθοδοι επεξεργασίας είναι η θραύση, η κονιοποίηση, η λειοτρίβηση, η ξήρανση, η χηµική επεξεργασία, φρύξη κ.α. Στον Πίνακα 1 παρατίθενται οι κύριες ποιοτικές απαιτήσεις για χρήση των αναθρακικών πετρωµάτων µε βάση το µέγεθος τεµαχιδίων, τη χηµική σύσταση (κ.β.%) και τις τιµές των φυσικοµηχανικών ιδιοτήτων τους κατά Power 1985, Oates 1998 & Harben

10 Πίνακας 1 Κύριες ποιοτικές απαιτήσεις για χρήση των ανθρακικών πετρωµάτων µε βάση το µέγεθος τεµαχιδίων, τη χηµική σύσταση (κ.β.%) και τις τιµές των φυσικοµηχανικών ιδιοτήτων τους (Power 1985, Oates 1998 & Harben 2002) ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ Λίθοι δόµησης/τεχνικών έργων Παραγωγή αδρανών Παραγωγή ασβέστου Βελτιωτικά εδαφών Τσιµεντοβιοµηχανία Βιοµηχανία λιπασµάτων Μεταλλουργία Κατεργασία σακχαρότευτλων Περιβαλλοντικές χρήσεις και αποθείωση καπνοδόχων Συµπληρώµατα ζωοτροφών Παραγωγή υαλοπινάκων Παραγωγή φιαλών Χαρτοβιοµηχανία Βιοµηχανία ελαστικών Παραγωγή ασβεστοκαρβιδίου Μέγεθος τεµαχιδίων >30cm Μέγεθος τεµαχιδίων =1-200mm Μέγεθος τεµαχιδίων <40mm, >95%CaCO 3, <1%SiO 2 Μέγεθος τεµαχιδίων, <5mm%MgO >65% CaCO 3 <4%MgO, <1,5%Α.Υ., <0,1%F, <0,5% (P+Zn+Pb), <3% L.O.I. Μέγεθος τεµαχιδίων = 0,2-2mm, >60%CaCO 3, 5-20%MgO Μέγεθος τεµαχιδίων <30mm, >97% CaCO 3, <3% (SiO 2 +Al 2 O 3 +FeO+MnO), <0,02% P, <0,1% S >95% CaCO 3, <0,5% SiO 2 Μέγεθος τεµαχιδίων <0,1mm, >95% CaCO 3, 2% SiO 2, 1-2% MgO, 1% Al 2 O 3, 1% Fe 2 O 3, 0.02% MnO, 1000ppm Cl >98% CaCO 3, 0 SiO 2, 0 Al 2 O 3, 0 (As+F+Hg+Pb+Η.Μ.) Μεγ. τεµαχ. CaO MgO Al 2 O 3 Fe 2 O 3 SO 3 Α.Υ C Υγρασ. % % % % % % % % Ασβεστ. 1-5mm >55 <0.8 <0.35 <0.08 <0.05 <0.6 <0.1 <0.05 ολοµ. 1-5mm >30 >21.5 <0.40 <0.25 <0.20 <0.6 <0.4 <0.05 Μέγεθος τεµαχιδίων = 1-5mm, <0.1% Fe2O3, <0.001% Cr2O3, <0.1% υγρασία Μέγεθος κόκκων <10µm, 95-97% CaCO 3, >90% λευκότητα, <35mg αποξεστικότητα, <30ml/100g απορροφητικότητα ελαίου Μέγεθος κόκκων <10µm, >98% CaCO 3, 0.03% (Na 2 O+K2O), <0.02% MnO, <0.005% CuO, <0.2% L.O.I. >97% CaCO 3, <1.2% SiO 2, <0.5% (Al 2 O 3 +Fe 2 O 3 ), <0.5% MgO, <0.004% P, S=ίχνη Φαρµακευτική >98% CaCO 3, <1% (Mg+αλκάλεα), <0,05% Fe, <0.002% Η.Μ., <0,0005% F, <3 ppm As, <3ppm Pb, <0.5 ppm Hg, <0.2% Α.Υ. Α.Υ. = αδιάλυτο υπόλειµµα, Η.Μ. = βαρέα µέταλλα, L.O.I. = απώλεια πύρωσης

11 1.2.2 Χηµική καθαρότητα και ορυκτολογία Για τις περισσότερες χρήσεις των ασβεστόλιθων, η χηµική καθαρότητα είναι το κύριο χαρακτηριστικό. Υψηλή ή πολύ υψηλή καθαρότητα (Πίνακας 2) απαιτείται για τις περισσότερες εφαρµογές. Πίνακας 2: Κατηγορίες ασβεστόλιθων βάσει το ποσοστό CaCO 3 (Cox et al. 1977) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ CaCO 3 % Πολύ υψηλής καθαρότητας >98,5 Υψηλής καθαρότητας 97-98,5 Μέσης καθαρότητας 93,5-97,0 Χαµηλής καθαρότητας 85-93,5 Μη καθαροί <85,0 Οι κυριότεροι τύποι προσµίξεων που απαντούν συχνά στους ασβεστόλιθους, την κρητίδα, τα µάρµαρα και τους καρµπονατίτες απεικονίζονται στον Πίνακα 3 (Scott et al. 1983). Γενικά οι συνήθεις προσµίξεις είναι δολοµίτης, άργιλοι, χαλαζίας, φθορίτης, βαρύτης, σιδηροπυρίτης και λιγότερο σουλφίδια όπως σφαλερίτης, ορυκτά σιδήρου και οξείδια του µαγγανίου. Η χηµική σύσταση ενός ασβεστόλιθoυ εξαρτάται από το περιβάλλον απόθεσης, και εποµένως από τη φύση των αλλοχηµικών συστατικών και του συνδετικού υλικού τους και γενικά από τις συνθήκες διαγένεσης κάτω από τις οποίες δηµιουργήθηκε ο ασβεστόλιθος. Η ποιότητα πολλών ασβεστόλιθων, (π.χ. Λιθανθρακοφόροι ασβεστόλιθοι, Υorkshire, UK) υπoβαθµίζεται τοπικά από σχηµατισµό ορυκτών και δολοµιτίωση (Hull & Thomas, 1974). Μερικές φορές στα πρώτα στάδια της διαγένεσης, η ποιότητα του ασβεστόλιθου µπορεί να χειροτερεύσει σε µεγάλη κλίµακα από την επίδραση ρευστών που διαπερνούν περιοχές πλούσιες σε διαφορετικά ορυκτά, όπως ηφαιστειακά πετρώµατα. Κατά συνέπεια αναµένεται σε τέτοιους ασβεστόλιθους να περιέχονται µια σειρά από ορυκτά τα οποία δεν υπάρχουν όταν οι ασβεστόλιθοι αποτίθενται κάτω από κανονικές συνθήκες. Στον Πίνακα 3 περιγράφονται οι προσµίξεις που µπορεί να βρεθούν στους ασβεστόλιθους, τα µάρµαρα και καπµπονατίτες.

12 Πίνακας 3: Προσµίξεις που µπορεί να βρεθούν στους ασβεστόλιθους, τα µάρµαρα και καρµπονατίτες. ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1 ΟΡΥΚΤΑ 2 Ιζηµατογενείς ασβεστόλιθοι Si,Mg,Al,Fe,Na,K,Sr, P,Mn F,Cl Αργιλικά ορυκτά (καολινίτης, σµεκτίτης, ιλλίτης ),χαλαζίας, δολοµίτης, σιδηρίτης, υδροξείδια σιδήρου, σιδηροπυρίτης, φθορίτης, οργανικό υλικό, φωσφορικά ( δόντια ψαριών και κόκαλα), οξείδια µαγγανίου, γύψος, ανκερίτης, βαρίτης, µαρκασίτης, και σελεστίτης Μάρµαρο Όπως τα παραπάνω Χαλαζίας, δολοµίτης, σιδηρίτης, σιδηροπυρίτης ανκερίτης, άστριοι, χλωρίτης, µαρµαρυγίες, τρεµολίτης βολλαστονίτης, διοψίδιος, κεροστίλβη, αιµατίτης, γραφίτης Καρµπονατίτες Όπως τα παραπάνω Απατίτης, δολοµίτης, σιδηρίτης, ανκερίτης,, άστριοι, µαρµαρυγίες, αιµατίτης, νεφελίνης, αµφίβολοι, φθορίτης, ζιρκόνιο, σουλφίδια 1. Τοξικά ιχνοστοιχεία (όπως As, Sb, Ba,Cd, Cr, Zn, Pb), πρέπει να είναι κάτω από συγκεκριµένα όρια, όταν το πέτρωµα πρόκειται να χρησιµοποιηθεί στη φαρµακοποιία, στις ζωοτροφές, και σαν πληρωτικό υλικό στα πλαστικά παιχνίδια. 2. Ο καλύτερος τρόπος προσδιορισµού των µη ανθρακικών αδιάλυτων ορυκτών είναι η εξέταση του αδιάλυτου υπόλοιπου µε περιθλασιµετρία ακτίνων Χ, και µε µικροσκόπιο Βελτιωτικά εδαφών Τα κύρια θρεπτικά συστατικά που προσθέτονται στα εδάφη ή στα φυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες (Κατερινόπουλος & Σταµατάκης, 1995): Πρωτεύοντα συστατικά όπως : Άζωτο, φωσφόρος και κάλιο ευτερεύοντα συστατικά όπως: Ασβέστιο, µαγνήσιο και θείο Ιχνοστοιχεία όπως: βόριο, µαγγάνιο, σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος, χλώριο κ.α. 12

13 Η οξύτητα των εδαφών είναι ένας περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη των φυτών. ηµιουργείται από όξινα µητρικά υλικά µε µικρές ποσότητες βασικών κατιόντων ή από την αποµάκρυνση αυτών µε έκπλυση ή απορρόφηση από τα φυτά, καθώς και από τη συνεχή χρησιµοποίηση αζωτούχων λιπασµάτων. Η οξύτητα των εδαφών οφείλεται στην τοξικότητα του Al, Mn, H ή άλλων ιόντων, στην έλλειψη Ca, Mg, P και Mo και στη διατάραξη των σχέσεων µεταξύ µετάλλων όπως Al-Fe, ενώ παρεµποδίζεται η ανάπτυξη ορισµένων µικροοργανισµών. Ένας τρόπος βελτίωσης των όξινων εδαφών είναι η πρακτική της ασβέστωσης, δηλαδή της προσθήκης υλικών που περιέχουν ενώσεις του Ca και Mg. Σπουδαίο ρόλο παίζει ο τρόπος, τα µέσα και η κατάλληλη εποχή διασκορπισµού του κονιοποιηµένου ασβεστολίθου στο έδαφος, το αναγκαίο βάθος διείσδυσης, ο χρόνος που µεσολαβεί µεταξύ δύο διασκορπισµών, οι ανάγκες κατά κατηγορία φυτών ή καρπών, ο τρόπος προσδιορισµού του ph των εδαφών κτλ. Σηµειώνεται ακόµη η µεγάλη σπουδαιότητα του µεγέθους των κόκκων. Κόκκοι ασβεστολίθου µεγέθους περίπου 0,2mm δρουν σε 2-4 εβδοµάδες, ενώ κόκκοι µεγέθους 2mm χρειάζονται 6-12 µήνες. Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στο δολοµιτικό ασβεστόλιθο που εξαιτίας του περιεχοµένου MgO αντιδρά βραδύτατα, όταν είναι σε µεγάλα τεµάχια (Ανανίας Ε. Τσιραµπίδης, 1996). Τα οφέλη από τη βελτίωση των εδαφών που έχουν τέτοιες ανάγκες είναι: Εξουδετέρωση της οξύτητας των όξινών εδαφών (το ph από 3,5-6 γίνεται 6-7) µε αντικατάσταση του Η + από Ca 2+ ή Mg 2+ που προκαλούν στο έδαφος µερικά αζωτούχα λιπάσµατα µε την πάροδο του χρόνου. Συνεχής λίπανση µε αυτά µπορεί να µειώσει το ph και κάτω από 3,5 ή και περισσότερο. Παροχή βασικών θρεπτικών ουσιών, ιδιαίτερα µε µερικά φυτά που απορροφούν µεγάλες ποσότητες Ca και Mg όπως π.χ. το τριφύλλι, το κρεµµύδι, το καλαµπόκι κ.α. Εδώ γίνεται εναλλαγή των ιόντων του Η+ στα όξινα εδάφη ή των ιόντων Κ + και Na + στα αλκαλικά, µε ιόντα Ca +2 και Mg +2. Αύξηση της απόδοσης των λιπασµάτων µε χρονικό περιορισµό της απόπλυσης των συστατικών τους στοιχείων. Εξασφάλιση πηγής άντλησης ιχνοστοιχείων που περιέχει συνήθως ο ασβεστόλιθος. Η σηµασία αυτών είναι ζωτική για την ανάπτυξη των φυτών και των καρπών. 13

14 Ενεργοποίηση µικροβιολογικών δραστηριοτήτων µε συνέπεια απελευθέρωση άλλων στοιχείων µεγάλης θρεπτικής αξίας. Αύξηση µικροοργανισµών ο ρόλος των οποίων είναι πολύ σηµαντικός για την γονιµότητα του εδάφους. ιευκόλυνση και επιτάχυνση της αποσύνθεσης των υπολειµµάτων της φυτικής ύλης. Βελτίωση της καλλιεργησιµότητας του εδάφους. Ο ασβεστόλιθος το κρατάει περισσότερο µαλακό και εύθρυπτο Φαρµακευτικές εφαρµογές Οι ασβεστόλιθοι µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως πληρωτικό υλικό σε διάφορες φαρµακευτικές εφαρµογές όπως π.χ στην κατασκευή συµπληρωµάτων διατροφής αλλά και άλλων παρασκευασµάτων πλούσιων σε ασβέστιο για την αντιµετώπιση ασθενειών όπως η οστεοπόρωση. Το καταβυθιζόµενο λεπτοµερές ανθρακικό ασβέστιο (PCC 0,5-3µm) είναι εξαιρετικά δηµοφιλές σε φαρµακευτικές εφαρµογές, εξαιτίας των πολύ χαµηλών επιπέδων ιχνοµετάλλων που περιέχει Παραγωγή ασβέστου Μία από τις σηµαντικότερες από άποψη περιβαλλοντικής εφαρµογής χηµική ιδιότητα των ασβεστολίθων (υψηλής καθαρότητας >95%) είναι η θερµική τους αποσύνθεση και η µετατροπή τους σε άσβεστο (CaO) και CO 2. η αντίδραση αυτή συµβαίνει σε πολύ υψηλές θερµοκρασίες (>900 o C) και καλείται ασβεστοποίηση. Η άσβεστος αντιδρά ραγδαία µε το νερό απελευθερώνοντας θερµότητα και δίνει υδράσβεστο (Ca(HO) 2 ). Καθορισµένη χηµικά µε µοριακά βάρη η αντίδραση ασβεστοποίησης, για ανθρακικά πετρώµατα υψηλής περιεκτικότητας σε ανθρακικό ασβέστιο δίνεται παρακάτω: CaCΟ 3 (100) + θερµότητα CaO (56) + CΟ 2 (44) Η άσβεστος αντιδρά ραγδαία µε το νερό, απελευθερώνοντας θερµότητα και δίνει υδράσβεστο, [Ca(OH) 2 ]. Η ενυδάτωση της ασβέστου είναι µια αµφίδροµη αντίδραση που περιγράφεται από την ακόλουθη χηµική εξίσωση: CaO + H 2 O Ca (OH) 2 + θερµότητα 14

15 Υπάρχουν ωστόσο και οι µορφές της ασβέστου που προκύπτουν από την κατεργασία δολοµιτκών ασβεστολίθων. Αυτές περιλαµβάνουν τη δολοµιτική άσβεστο (CaO MgO), την δολοµιτική υδράσβεστο τύπου Ν [Ca(OH) 2 MgO] και S [Ca(OH)2 Mg(OH)2] (Boynton, 1980). Σε µεγαλύτερη κλίµακα όµως χρησιµοποιείται η κατεργασία ασβεστολιθικών κυρίως πετρωµάτων (Miller 2002). Η πύρωση ασβεστολιθικών πετρωµάτων πολύ υψηλής καθαρότητας (µε περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο πάνω από 98.5%), έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή υψηλού-ca ασβέστου. ιάκριση γίνεται επίσης και όταν το προϊόν προέρχεται από την πύρωση της ασβεστολιθικής πρώτης ύλης σε υψηλές ή χαµηλές θερµοκρασίες. Στην πρώτη περίπτωση (έψηση σε υψηλές θερµοκρασίας) η παραγόµενη άσβεστος χαρακτηρίζεται από υψηλή πυκνότητα και χαµηλή δραστικότητα, ενώ στη δεύτερη από υψηλό πορώδες και υψηλή δραστικότητα (Triantafyllou et al. 2003, Καντηράνης 2001). Ο ρόλος του οργανικού υλικού ενός ασβεστολιθικού πετρώµατος κατά τη διεργασία της ασβεστοποίησης του είναι πολύ σηµαντικός. Σύµφωνα µε τον Boyton (1980) το οργανικό υλικό καίγεται σε χαµηλές θερµοκρασίες κατά την ασβεστοποίηση µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται στη θέση του διάσπαρτες µικροοπές οι οποίες αποτελούν τις διόδους εισόδου της θερµότητας στα εσωτερικότερα σηµεία ενός ασβεστολιθικού θραύσµατος, αλλά και τις διόδους εξόδου ενός µέρους του CO 2 που παράγεται από τη διάσπαση του CaCO 3. Οι οµαλές αυτές συνθήκες ασβεστοποίησης θα οδηγήσουν σύµφωνα µε τον Oates (1998) στην παραγωγή µίας ήπια ψηµένης µε υψηλή δραστικότητα άσβεστο. Οι Καντηράνης et al (1999) µελετώντας το ρόλο της οργανικής ύλης των ανθρακικών πετρωµάτων στη δραστικότητα της παραγόµενης ασβέστου αναφέρουν ότι κατά την ασβεστοποίηση ενός πετρώµατος µε 0,8% οργανική ύλη παράγεται µία άσβεστος που είναι κατά 4,9 ποσοστιαίες µονάδες δραστικότερη από αυτή που παράγεται από ένα πέτρωµα µε ανάλογα χαρακτηριστικά που έχει όµως 0,09% οργανική ύλη. Ο ρόλος των µη ανθρακικών ορυκτών στη διεργασία της ασβεστοποίησης είναι διπλός, θετικός και αρνητικός. Θετικός εφόσον ένα µέρος αυτών των ορυκτών διασπώνται σε χαµηλές θερµοκρασίες (π.χ. αργιλοπυριτικά ορυκτά) και επηρεάζουν την ασβεστοποίηση µε τρόπο ανάλογο µε την επίδραση που έχει η οργανική ύλη. Επίσης όσα από αυτά είναι ένυδρα διοχετεύουν µία ποσότητα υδρατµών στο σύστηµα η οποία σύµφωνα µε τους Boyton (1980), Moller & Stark (1989) και Oates 15

16 (1998) οδηγεί σε επιτάχυνση της διεργασίας της ασβεστοποίησης. Σύµφωνα µε τους Deer et al. (1962 & 1996) οι µαρµαρυγίες µπορεί να διατηρηθούν σε θερµοκρασίες µέχρι 1000 ο C περίπου. Άλλα ορυκτά όπως χλωρίτης, σµεκτίτης, καολινίτης κ.α. καταστρέφονται σε πολύ χαµηλότερες θερµοκρασίες. Ο ρόλος των µη ανθρακικών ορυκτών είναι αρνητικός, επειδή η άσβεστος (CaO) που παράγεται κατά τη διάσπαση του CaCO 3 είναι εξαιρετικά δραστική και αντιδρά µε τα ξένα ορυκτά τα οποία υπάρχουν διάσπαρτα στη µάζα των ασβεστολίθων σχηµατίζοντας ασβεστοπυρτικά ορυκτά. Η κατανάλωση CaO για το σχηµατισµό νέων ορυκτολογικών φάσεων έχει ως αποτέλεσµα την ελάττωση του περιεχόµενου CaO σε µία παραγόµενη άσβεστο και συνεπώς υποβιβάζεται η ποιότητά της. Σύµφωνα µε τον Boyton (1980) οι προσµίξεις ενός ασβεστόλιθου διπλασιάζονται αφού αυτός ασβεστοποιηθεί, ενώ η περιεκτικότητα µιας ασβέστου σε CaO µειώνεται περίπου κατά τέσσερις φορές εξαιτίας του σχηµατισµού νέων φάσεων. Έτσι π.χ. για αδιάλυτο υπόλειµµα 1,0% θα υπάρχει µία µέση απώλεια ενεργού CaO περίπου 4%. Τόσο η άσβεστος όσο και η υδράσβεστος έχουν πολύ σηµαντικές περιβαλλοντικές εφαρµογές οι οποίες αναλύονται στα επόµενα κεφάλαια Επεξεργασία πόσιµου νερού (Αποσκλήρυνση-Μικροβιολογικός καθαρισµός) Μία µέθοδος αποσκλήρυνσης και µικροβιολογικού καθαρισµού του πόσιµου νερού είναι µε χρήση ασβέστου. Η ποιότητα του νερού που προορίζεται για ύδρευση επηρεάζεται κυρίως από δυο παράγοντες. Την σκληρότητα και την παρουσία παθογόνων µικροοργανισµών. Η σκληρότητα διακρίνεται σε παροδική και µόνιµη. Η παροδική σκληρότητα οφείλεται στα όξινα ανθρακικά άλατα του ασβεστίου [Ca(HCO 3 ) 2 ] και του µαγνησίου [Mg(HCO 3 ) 2 ]. Η διαδικασία της αποµάκρυνσης της σκληρότητας από το νερό ονοµάζεται αποσκλήρυνση του νερού. Η σκληρότητα εκφράζεται µε βάση την αντιστοιχία σε ανθρακικό ασβέστιο, των περιεχοµένων αλάτων ασβεστίου και µαγνησίου. Αυτό σηµαίνει ότι αρχικά βρίσκεται η περιεκτικότητα του νερού σε ιόντα ασβεστίου (Ca+) και µαγνησίου (Mg+) και κατόπιν υπολογίζεται, ποια ποσότητα ανθρακικού ασβεστίου αντιστοιχεί στις ποσότητες που υπολογίστηκαν (Montgomery, 1985). Στην αποσκλήρυνση του νερού η λειτουργία της ασβέστου έγκειται στην αποµάκρυνση της παροδικής σκληρότητας. Όταν υφίσταται µόνο παροδική 16

17 σκληρότητα, τότε η άσβεστος χρησιµοποιείται από µόνη της. Ωστόσο, συνήθως είναι παρούσα και η µόνιµη σκληρότητα και σε αυτές τις περιπτώσεις ενδείκνυται η διαδικασία αποσκλήρυνσης µε τη χρήση ασβέστου και ανθρακικού νατρίου. Το ανθρακικό νάτριο χρησιµοποιείται για την αποµάκρυνση της µόνιµης σκληρότητας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε πολλές εγκαταστάσεις το ανθρακικό νάτριο αντικαθίσταται από ζεόλιθο, αφού το ακατέργαστο υλικό που χρησιµοποιείται για την αναγέννηση του ζεόλιθου (αλάτι), είναι πιο οικονοµικό. Η διαδικασία αυτή συναντάται µε τον όρο «split lime zeolite treatment» (Boynton, 1980). Οι χηµικές αντιδράσεις που λαµβάνουν χώρα όταν προστίθεται άσβεστος σε νερά που χαρακτηρίζονται «σκληρά», είναι οι εξής: Ca(HCO 3 ) 2 + Ca(OH) 2 2CaCO 3 + 2H 2 O Mg(HCO 3 ) 2 + Ca(OH) 2 MgCO 3 + CaCO 3 + 2H 2 O Από την επεξεργασία του νερού µε άσβεστο, παράγονται µεγάλες ποσότητες ανθρακικού ασβεστίου το οποίο στη συνέχεια µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε άλλες περιβαλλοντικές εφαρµογές (π.χ. βελτιωτικό εδαφών). Η ποσότητα προσθήκης ασβέστου στο νερό για τη διαδικασία της αποσκλήρυνσης κυµαίνεται µεταξύ mg/l, ταπεινώνοντας έτσι την ολική σκληρότητα σε επίπεδα που κυµαίνονται στα mg/l, εκφρασµένη σε συγκέντρωση CaCO 3. Προσθέτοντας περίσσεια ασβέστου σε δεξαµενές κατακράτησης για χρονικό διάστηµα από 24 έως 48 ώρες, είναι πιθανό, σε συνδυασµό µε την ελάττωση της σκληρότητας, να επιτύχουµε και τον καθαρισµό του νερού από διάφορα παθογόνα βακτήρια και ενώσεις. Έχει αποδειχθεί ότι η υψηλή τιµή του ph, περίπου 11+, που παράγεται από την προσθήκη ασβέστου θανατώνει τους περισσότερους τύπους βακτηρίων. Η προσθήκη ασβέστου µειώνει το παθογόνο µικροβιακό φορτίο τόσο µε τις υψηλές τιµές του ph που µπορούν να επιτευχθούν, όσο και µε την αύξηση της θερµοκρασίας που µπορεί να φτάσει µέχρι και τους 80 C, από τη σβέση της άνυδρης ασβέστου (Viero et al. 2002) Συµπλήρωµα ζωικών τροφών Ο σκελετός των ζώων αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από Ca και P. Καθαρός ασβεστόλιθος σε ανάµιξη µε φωσφορικό κάλιο και αλεσµένα οστά προστίθεται στις τροφές οικόσιτων ζώων. Το είδος της διατροφής αυτής συµβάλει στην υγιεινή διάπλαση του σκελετού και των ιστών των ζώων και στη γρηγορότερη ανάπτυξή 17

18 τους. Ασβεστόλιθος περιεκτικότητας 98-98,5% σε CaCO 3, δηλαδή εξαιρετικά καθαρός και σχεδόν απαλλαγµένος όχι µόνο από τοξικές ουσίες (As, F κ.α.) αλλά και από µη τοξικές (SiO 2, Al 2 O 3 κ.α.) και µε αυστηρές κοκκοµετρικές προδιαγραφές χρησιµοποιείται για τέτοιες χρήσεις. Ασβεστόλιθος χρησιµοποιείται επίσης ως µέσο πέψης των πουλερικών. Κονιοποιηµένος ασβεστόλιθος συνηθισµένης καθαρότητας και µε κόκκους µεγέθους <3mm διασκορπίζεται στους χώρους µαζί µε τις τροφές των πουλερικών διευκολύνοντας την πέψη τους. Επίσης δυναµώνει το κέλυφος των αυγών και αυξάνει την παραγωγή τους Άσβεστος που διασκορπίζεται στα δάπεδα των θαλάµων των πουλερικών εξουδετερώνει ορισµένες ασθένειες όπως κοκκιδίαση ή άλλες παρασιτικού χαρακτήρα. Επίσης εξουδετερώνει τη δυσοσµία, ελαττώνει τις µύγες και συγκρατεί το άζωτο της κοπριάς. Σηµαντικό περιβαλλοντικό όφελος είναι η µείωση τοξινών του κρέατος των ζώων που αποτελεί βασική τροφή του ανθρώπου Βιοµηχανία λιπασµάτων Ο δολοµίτης προστίθεται στα λιπάσµατα σε αναλογία µέχρι 13% και κοκκοµετρία 0,2-1mm. Παίζει το ρόλο πληρωτικού ή αραιωτικού υλικού. Επίσης συνεισφέρει το Ca και Mg και εξουδετερώνει στα λιπάσµατα τα (NH 4 )SO 4, NH 4 NO 3, τα υπερφωσφορικά και την ουρία που τείνουν να δηµιουργήσουν όξινο περιβάλλον. Καθαρός ασβεστόλιθος δεν προτείνεται για χρήση διότι µπορεί να απελευθερώσει NH 3 από το λίπασµα Επεξεργασία αστικών και βιοµηχανικών λυµάτων-όξινων νερών Τα νερά επηρεάζονται από ρύπους που καταλήγουν σε αυτά υπό µορφή απορριµµάτων ή λυµάτων, καθώς και από τους ατµοσφαιρικούς ρύπους που φτάνουν άµεσα ή έµµεσα σε αυτά. Έχουν δοκιµασθεί διάφορες τεχνικές, µε τις οποίες αντιµετωπίζεται ο καθαρισµός των λυµάτων. Οι τεχνικές αυτές στοχεύουν στην αποµάκρυνση των επιβαρυντικών και επιβλαβών στοιχείων, τα οποία διακρίνονται στις εξής κύριες οµάδες: αιωρούµενα στερεά, οργανικές ουσίες, φωσφορικές ενώσεις, ενώσεις του αζώτου, παθογόνοι µικροοργανισµοί, άλατα και βαρέα µέταλλα. Οι παράµετροι, που επιβαρύνουν και υποβαθµίζουν την ποιότητα του νερού των 18

19 αστικών λυµάτων, διαχωρίζονται σε φυσικές (οσµές, θολότητα κ.λ.π.), χηµικές (αζωτούχες µεγαλοµοριακές ενώσεις που εύκολα διασπώνται σε αµινοξέα, λιπαρά και αρωµατικά οξέα, H 2 S και ενώσεις θείου και φωσφόρου) και µικροβιολογικές (π.χ. σαλµονέλα, δονάκιο της χολέρας, διάφοροι ιοί όπως ηπατίτιδα, καθώς και εντερικά παράσιτα) (Tsimas et al. 1998). Ασβεστολιθικά πετρώµατα µεγάλης καθαρότητας (CaCO 3 >85%, Mg<5%) και απουσία άλλα µη ανθρακικά ορυκτά (π.χ. αργιλοπυριτικά, οξείδια και σουλφίδια σιδήρου) και τοποθετηµένος σε στρώµατα αποτελεί µέσο καθαρισµού βιοµηχανικών και αστικών λιµάτων. Τα βακτήρια που αναπτύσσονται στην επιφάνεια των τεµαχίων ασβεστολίθου µεγέθους 3-8cm εξουδετερώνουν τους µικροοργανισµούς των ακαθάρτων νερών. Τέτοια φίλτρα µπορούν να διατηρούνται ενεργά για πολλά χρόνια µε ελάχιστη αναπλήρωση υλικού. Η άσβεστος πολύ πριν την εξέλιξη των µεθόδων βιολογικής επεξεργασίας λυµάτων, χρησιµοποιείτο στην εξουδετέρωση της δυσοσµίας των λυµάτων. Για µακρύ χρονικό διάστηµα η χηµική επεξεργασία λυµάτων µε άσβεστο εφαρµόσθηκε ως µία αξιόπιστη εναλλακτική λύση του βιολογικού καθαρισµού. Η χρήση της ασβέστου είτε µε τη µορφή του οξειδίου, είτε του υδροξειδίου του ασβεστίου, επιφέρει σε όλα τα στάδια ενός βιολογικού καθαρισµού, τόσο πριν τη συµπύκνωση των υγρών λυµάτων όσο και στην παραγόµενη λάσπη, εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Αυτό βασίζεται στη χηµική της συµπεριφορά και πιο συγκεκριµένα στο ότι αυτή (Boyd 1982): Συντελεί στην κατακρήµνιση πολλών ρύπων (όπως φωσφορικά άλατα και βαρέα µέταλλα), οι οποίοι συµπαρασύρονται µε τον τρόπο αυτό στη λάσπη. ρα ως ένα πολύ καλό κροκιδωτικό συντελώντας µε τον τρόπο αυτό στον εγκλωβισµό αιωρούµενων ρύπων προς ταχέως καθιζάνοντα στερεά, των οποίων η αποµάκρυνση είναι ευχερής. Παρέχει τη δυνατότητα ρυθµίσεως του ph. Εξουδετερώνει την οξύτητα των λυµάτων. Αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη µείωση της οσµής και των παθογόνων οργανισµών. Οι Schmid & McKinney (1985), εξήγαγαν το συµπέρασµα ότι µε την προσθήκη 150 mg CaO ανά λίτρο ανεπεξέργαστων λυµάτων, επιτυγχάνεται αποµάκρυνση 80% του φωσφόρου, 60% του BOD και 90% των αιωρούµενων στερεών. Ο κυριότερος 19

20 αντικειµενικός σκοπός της χηµικής επεξεργασίας των λυµάτων είναι η ανάγκη της απαλλαγής από τις φωσφορικές ενώσεις, ώστε να αποφευχθεί ο ευτροφισµός. Η αντίδραση, που δείχνει τη σχετική δράση της ασβέστου στα ακατέργαστα λύµατα, είναι η εξής: 5Ca H 2 PO OH - Ca 5 OH(PO 4 ) 3 + 6H 2 O Κατά τον πρωτογενή καθαρισµό και µε προσθήκη ασβέστου στα προσαγόµενα λύµατα για επίτευξη ph ίσο µε 10 τα BOD και COD δύνανται να µειωθούν κατά 60% σύµφωνα µε τον Bernhoff (1974), σε σχέση µε το 30-35% που µειώνονται, όταν χρησιµοποιηθούν άλλες τεχνικές. Εξάλλου, η προσθήκη ασβέστου αποκλειστικά ή σε συνδυασµό µε χλωριούχο σίδηρο καθιστά δυνατή την αφυδάτωση των πυκνόρρευστων ιλύων και υποβοηθείται µε τον τρόπο αυτό η διήθηση της λάσπης, που προκύπτει από την επεξεργασία των λυµάτων, ενώ παράλληλα παράγεται ένα προϊόν µε επαρκώς υψηλή περιεκτικότητα σε στερεά, ώστε να είναι δυνατή η µεταφορά τους σε σχετικά µεγάλες αποστάσεις για τελική διάθεση. Όσο αφορά τους παθογόνους µικροοργανισµούς που περιέχει η λάσπη, η επίδραση της χρήσης ασβέστου είναι θετική. Η αύξηση της θερµοκρασίας πάνω από 70 C ή/και η παράλληλη αύξηση του ph >12 που συνεπάγεται η χρήση ασβέστου, είναι δυνατόν να προκαλέσει σηµαντική καταστροφή παρασίτων. Ειδικότερα, οι Malone & Μay (1987) αναφέρουν ότι σε ph =12,5 χρησιµοποιώντας ως µέσο σταθεροποίησης της λάσπης άσβεστο, διαπίστωσαν καταστροφή του ανθεκτικού στο περιβάλλον κοπρανώδους προελεύσεως στρεπτόκοκκου. Υδράσβεστος µόνη ή σε ανάµιξη µε κονιοποιηµένο ασβεστόλιθο διασκορπίζεται στην επιφάνεια λιµνών ή ελών όπου τα νερά είναι στάσιµα και θολά και η ενάλια ζωή είναι φτωχή ή αδρανής εξαιτίας έντονης ανάπτυξης φυκών, αυξηµένης παρουσίας οξέων και αφθονίας φυτικής ουσίας που αποσυνθέτεται. Έτσι επιτυγχάνεται αύξηση του ph, εξουδετέρωση της οξύτητας του νερού και αύξηση της διαύγειάς του ώστε να µπορέσει να διεισδύσει το οξυγόνο του αέρα και το ηλιακό φως στη µάζα του. Τελικά επαναφέρεται η ενάλια ζωή στα φυσιολογικά επίπεδα Αποθείωση καυσαερίων Ένας σπουδαίος ρόλος της ασβέστου στην προστασία του περιβάλλοντος και πιο ειδικά στην ελάττωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης, είναι η δυνατότητα αποθείωσης αεριωδών εκποµπών που προέρχονται από την καύση γαιανθράκων, αλλά και 20

21 προϊόντων του πετρελαίου µε υψηλή περιεκτικότητα σε θείο. Η συµβολή της ασβέστου έγκειται στη δυνατότητα αποµάκρυνσης των επιβλαβών για το περιβάλλον όξινων αερίων του SO 2, αλλά και δευτερευόντως του HCl από τα αέρια των καπναγωγών. Στα πρώτα στάδια εφαρµογής της µεθόδου χρησιµοποιήθηκε λειοτριβηµένος ασβεστόλιθος. Η άσβεστος είναι ωστόσο χηµικά πιο ενεργή από τον ασβεστόλιθο και απαιτεί µικρότερο εξοπλισµό. Η αποτελεσµατικότητα της αποµάκρυνσης SO 2 χρησιµοποιώντας άσβεστο, κυµαίνεται µεταξύ 95 έως 99%, ενώ το ποσοστό αποµάκρυνσης των ρύπων χρησιµοποιώντας ασβεστόλιθο είναι σηµαντικά µικρότερο (Willis, 2002). Υπάρχουν δυο κύριες µέθοδοι για την αποθείωση των καπναερίων. Η άνυδρη και η ένυδρη. Η ένυδρη µέθοδος καθαρισµού είναι πιο διαδεδοµένη. Σε σύνολο 678 συστηµάτων αποθείωσης καπναερίων σε όλο τον κόσµο, το 79% αυτών χρησιµοποιούν την ένυδρη µέθοδο καθαρισµού µε άσβεστο. Το 18% των µονάδων λειτουργούν µε τη άνυδρη (ξηρή) µέθοδο καθαρισµού, και το υπόλοιπο µικρό ποσοστό χρησιµοποιεί άλλες διαδικασίες απορρόφησης των αερίων (IEA Coal Research, 1988). Στην ένυδρη τεχνική η αποθείωση επιτυγχάνεται µε την επαναλαµβανόµενη κυκλοφορία ενός υδαρούς διαλύµατος ασβέστου ή ασβεστόλιθου ή και των δύο µαζί, σε ένα πύργο (δοχείο σιλό) απορρόφησης, κάτι που έχει ως αποτέλεσµα την καλύτερη επαφή µε τα καπναέρια. Τα προς καθαρισµό αέρια εισχωρούν στη βάση του πύργου και κινούνται ανοδικά διαµέσου των σταγονιδίων του υδαρούς διαλύµατος που ψεκάζεται µέσα στον πύργο (Εικ. 2). Το SO 2 απορροφάται από το διάλυµα και στη συνέχεια κατακρηµνίζεται ως υγρό CaSO 3, ενώ το καθαρισµένο αέριο εξέρχεται από την κορυφή του πύργου. Το άλας αυτό µπορεί να µετατραπεί σε γύψο (CaSO 4 ), η οποία µπορεί ως παραπροϊόν της διαδικασίας, να χρησιµοποιηθεί στη τσιµεντοβιοµηχανία ή σε αγροτικές καλλιέργειες σαν βελτιωτικό του εδάφους. Στη τεχνική αυτή που χρησιµοποιείται κατά κύριο λόγο στην αποθείωση καυσίµων υψηλής περιεκτικότητας σε θείο, η άσβεστος ενισχύεται σε ένα ποσοστό 3 έως 5% και από δολοµιτική άσβεστο (MgO). Με τον τρόπο αυτό, αυξάνεται η αλκαλικότητα, άρα και η ικανότητα αποµάκρυνσης του SO 2. Υπάρχει µια διαµάχη ως προς την επιλογή της χρήσης ασβεστόλιθου ή ασβέστου στην τεχνική του ένυδρου καθαρισµού των καπναερίων. Η χαµηλότερη αξία του ασβεστόλιθου έναντι της ασβέστου αποτελεί ένα κριτήριο. Ωστόσο, ο κυριότερος λόγος για τη χρησιµοποίηση ασβεστόλιθου ως µέσο καθαρισµού είναι άλλος. Στα 21

22 συστήµατα αυτά η εισαγωγή αέρα στο διάλυµα µπορεί να οδηγήσει σε οξείδωση σε ποσοστό µέχρι και 100% του CaSO 3 σε CaSO 4. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται σε µεγάλο ποσοστό η δηµιουργία επικαθήσεων αλάτων στα συστήµατα καθαρισµού και ταυτόχρονα παράγεται ένα οµοιογενές διάλυµα που αφυδατώνεται πιο εύκολα (Nolan, 2000). Η µέθοδος αυτή ονοµάζεται LSFO (Limestone Forced Oxidation). Από την άλλη πλευρά όµως η χρήση της ασβέστου παρουσιάζει µεγαλύτερα πλεονεκτήµατα. Τα συστήµατα αυτά, ειδικά µε τη χρήση και ποσοστού δολοµιτικής ασβέστου, (Magnesium Enhanced Lime Systems), επιτυγχάνουν αποθείωση των καπναερίων σε ποσοστό µέχρι και 98%, ακόµα και σε γαιάνθρακες που περιέχουν 3 έως 4% θείο. Με τη χρήση ασβεστόλιθου το ποσοστό αποθείωσης δε ξεπερνά το 95%. Επίσης, τόσο το µέγεθος του εξοπλισµού (πύργοι καθαρισµού Εικ. 3) όσο και της ποσότητας του προστιθέµενου διαλύµατος, είναι στην περίπτωση της ασβέστου πολύ µικρότερο. Τυπικά, αναφέρεται πως για ένα κυβικό µέτρο αερίου καταναλώνεται ποσότητα 3 µε 5 λίτρων διαλύµατος ασβέστου και 15 λίτρων διαλύµατος µε ασβεστόλιθο αντίστοιχα. Η σύγκριση είναι προφανής και αντισταθµίζει σε µεγάλο ποσοστό τη διαφορά τιµής µεταξύ των δυο προϊόντων. Επίσης, η κατανάλωση ενέργειας είναι πολύ µικρότερη στην περίπτωση της ασβέστου, αφού τα συστήµατα ασβέστου καταναλώνουν ποσοστό 0,8 1,3% από την παραγόµενη ενέργεια των ηλεκτρικών σταθµών, ενώ η χρήση ασβεστόλιθου απαιτεί κατανάλωση που φτάνει και 2,5%. Ακόµη και η γύψος που παράγεται από τις µονάδες που χρησιµοποιούν άσβεστο, είναι πιο καθαρή (σε ποσοστό 97 99%) από εκείνη που προκύπτει από τη χρήση ασβεστόλιθου. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, πως τα πλεονεκτήµατα αυτής της µεθόδου είναι πιο πολλά, αφού εξασφαλίζει µεγαλύτερη απόδοση άρα και πιο καθαρή ατµόσφαιρα σε περιοχές που είναι ήδη βεβαρηµένες. Σύµφωνα µε τους Boynton, 1980, Harben, 1992, Bourne, 1994, Kokal and Ranade, 1994 & Oates, 1998) κύριες προϋποθέσεις για την χρήση ανθρακικών πετρωµάτων για την αποθείωση καυσαερίων είναι Λευκότητα>80%, αδιάλυτο υπόλειµµα<1. 22

23 Εικόνα 2: Σχηµατική απόδοση διάταξης που περιλαµβάνει τα βασικά εξαρτήµατα από τα οποία απαρτίζεται ένας πύργος αποθείωσης καπναερίων (Nolan, 2000). Εικόνα 3: ιαστάσεις των πύργων καθαρισµού που χρησιµοποιούν άσβεστο και ασβεστόλιθο σε µια µονάδα παραγωγής ενέργειας (Nolan, 2000). 23

24 Εφαρµογές στη µεταλλουργία Η µεταλλευτική και η µεταλλουργική δραστηριότητα επιβαρύνουν σηµαντικά το περιβάλλον. Μία από τις πιο σηµαντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων αυτών είναι η δηµιουργία όξινων αποβλήτων τα οποία ρυπαίνουν µεγάλες εκτάσεις εδαφών αλλά και επιφανειακών και υπόγειων υδατικών συστηµάτων. Η όξινη απορροή σχηµατίζεται από µία σειρά περίπλοκων γεωχηµικών και µικροβιακών αντιδράσεων και προκαλείται από τις µεταλλευτικές δραστηριότητες εξόρυξης λιγνίτη και πολυµεταλλικών θειούχων µεταλλευµάτων (γαληνίτητς PbS, σφαλερίτης ZnS, αρσενοπυρίτης FeAsS, σιδηροπυρίτης FeS 2, χαλκοπυρίτης CuFeS). Αυτές οι αντιδράσεις λαµβάνουν χώρα όταν το νερό έρχεται σε επαφή µε το σιδηροπυρίτη (σε συνδυασµό µε το οξυγόνο της ατµόσφαιρας) είτε σε εκµεταλλεύσεις σουλφιδίων ή ορυκτών ανθράκων είτε στα απορρίµµατα των µεταλλείων. Η όξινη απορροή χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά χαµηλές τιµές ph (1,5-3,5) και υψηλές συγκεντρώσεις ιόντων βαρέων και τοξικών µετάλλων, όπως επίσης και θειϊκών ιόντων Η εξουδετέρωση, ή ουδετεροποίηση της όξινης απορροής έχει ως πρωταρχικό στόχο την αύξηση του ph, χρησιµοποιώντας µια αλκαλική ουσία. Ο ασβεστόλιθος αλλά και η άσβεστος µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την ουδετεροποίηση του ph. Λύσεις στο πρόβληµα (που συνδέονται µε ασβεστολιθικά πετρώµατα) είναι ορισµένες τεχνικές που αφορούν συστήµατα τα οποία δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον µε χηµικά και δεν απαιτούν υψηλά κόστη: ιαδοχικά συστήµατα αλακλικότητας (SAPS) Κατασκευάζεται µία δεξαµενή εντός της οποία συλλέγονται τα όξινα νερά. Η δεξαµενή αποτελείται από ένα οργανικό στρώµα που υπέρκειται ενός στρώµατος ασβεστολίθου και κάτω από αυτά υπάρχει µια σειρά σωληνώσεων. Η αλκαλικότητα του νερού αυξάνεται µέσω της διάλυσης του ασβεστολίθου και της βακτηριακής αναγωγής του S µέσω του οργανικού υλικού. Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιείται σε συνδυασµό µε δεξαµενές οξείδωσης οι οποίες επιτρέπουν την καθίζηση των µετάλλων µετά το πέρασµα τους από το σύστηµα αυτό. Η µέθοδος αυτή είναι πολύ χρήσιµη για επεξεργασία νερών µε χαµηλό ph και µεγάλες συγκεντρώσεις µετάλλων Ανοιχτά ασβεστολιθικά κανάλια Υπάρχουν δύο µέθοδοι: 24

25 Προσθήκη µεγάλης ποσότητας ασβεστολίθου στα υπάρχοντα κανάλια ή χείµαρρους. Εκσκαφή και δηµιουργία ενός καναλιού εντός του οποίου προστίθεται ασβεστόλιθος. Και στις δύο περιπτώσεις χρησιµοποιείται ασβεστόλιθος µεγάλης καθαρότητας. Το νερό αντιδρά µε το ασβεστολιθικό υλικό και προκαλεί αύξηση του ph. Η µέθοδος αυτή λειτουργεί ικανοποιητικά σε νερά που περιέχουν µικρές ποσότητες διαλυµένων µετάλλων και χαµηλό ph. Αν το νερό περιέχει µεγάλη ποσότητα µετάλλων τότε το ασβεστολιθικό υλικό θα επικαλυφθεί µε αυτά και θα γίνει αναποτελεσµατικό Ανοξικοί ασβεστολιθικοί οχετοί Πρόκειται για θαµµένα στρώµατα µε ασβεστολιθικό υλικό που επιτρέπουν στο νερό να κυκλοφορεί µέσα από αυτά χωρίς να έρχεται σε επαφή µε το οξυγόνο. Απουσία του οξυγόνου τα διαλυµένα µέταλλα δεν οξειδώνονται και έτσι δεν γίνεται επικάλυψη των ασβεστολιθικών υλικών µε τα ιζήµατα αυτών. Όπως και στη µέθοδο των ανοιχτών καναλιών έτσι και σε αυτή αυξάνεται η αλκαλικότητα των νερών. Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιείται σε συνδυασµό µε άλλες µεθόδους οι οποίες αποµακρύνουν µεγάλο µέρος των διαλυµένων µετάλλων από το νερό Πηγάδια παράκαµψης Προκαλείται εκτροπή των νερών από σωλήνες σε ένα πηγάδι στον πυθµένα του οποίου υπάρχει ασβεστολιθικό υλικό. Το νερό εισέρχεται µε ορµή εντός του πηγαδιού και έτσι αναµιγνύεται µε το ασβεστολιθικό υλικό. Με αυτό τον τρόπο το νερό αποκτά υψηλή αλκαλικότητα ιεργασία πυρολουσίτη Κατά τη διεργασία αυτή χρησιµοποιούνται ειδικά καλλιεργηµένα µικρόβια για την αποµάκρυνση του Fe, του Mn και του Al από τα µολυσµένα νερά. Υπάρχει ένα ρηχό στρώµα από ασβεστολιθικό υλικό το οποίο κατακλύζεται από νερό. Στη συνέχεια το σύστηµα εµβολιάζεται µε συγκεκριµένους συνδυασµούς µικροοργανισµών µέσω ειδικών αγωγών σε όλο το µήκος του ασβεστολιθικού υλικού. Αυτοί οι µικροοργανισµοί αναπτύσσονται στην επιφάνεια των ασβεστολιθικού υλικού και οξειδώνουν τα διαλυµένα µέταλλα ενώ παράλληλα χαράσσουν τον ασβεστόλιθο. Με 25

26 τον τρόπο αυτό δηµιουργούνται καινούριες επιφάνειες αντίδρασης που αυξάνουν την αλκαλικότητα του νερού. 1.3 Σκοπός της µελέτης Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η µελέτη ανθρακικών πετρωµάτων του Νοµού Ηλείας προκειµένου να εξαχθούν συµπεράσµατα σχετικά µε την καταλληλότητα των υλικών αυτών για περιβαλλοντικές εφαρµογές. Η εργασία αυτή περιλαµβάνει αφενός γεωλογική, πετρογραφική, γεωχηµική έρευνα και αφετέρου προσδιορισµό και αξιολόγηση των δοκιµών των φυσικών ιδιοτήτων, του οργανικού υλικού και του αδιάλυτου υπολείµµατος των πετρωµάτων. Για την διερεύνηση της καταλληλότητάς τους στις διάφορες περιβαλλοντικές εφαρµογές, έγινε συνδυασµένη αξιολόγηση όλων των αποτελεσµάτων από αυτές τις µελέτες και δοκιµές. Τέλος πραγµατοποιήθηκε περιγραφή των περιβαλλοντικών εφαρµογών και εντοπισµός εκείνων των χαρακτηριστικών των υπό µελέτη ανθρακικών πετρωµάτων που τα καθιστούν κατάλληλα για την κάθε περιβαλλοντική εφαρµογή. 2. Γεωγραφική θέση-γεωµορφολογία-γενικά στοιχεία Νοµού Ηλείας Ο νοµός Ηλείας υπάγεται στην Περιφέρεια υτικής Ελλάδος. Έχει έκταση Km 2 και σύµφωνα µε την απογραφή της ΕΣΥΕ το 2001 έχει συνολικό πληθυσµό κατοίκους. Καταλαµβάνει το Β τµήµα της Πελοποννήσου (Εικ. 4) και συνορεύει ΒΑ µε το νοµό Αχαΐας, Ανατολικά και ΝΑ µε το νοµό Αρκαδίας, Νότια µε το νοµό Μεσσηνίας ενώ δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Η γεωµορφολογία του εδάφους προσδιορίζεται από πεδινές εκτάσεις που σχηµατίζουν την πεδιάδα της Ηλείας, τη µεγαλύτερη της Πελοποννήσου, που χωρίζεται σε τρία τµήµατα: της Μανωλάδας, της Αµαλιάδας και του Πύργου. Ενώ ορεινή είναι µόνο η επαρχία της Ολυµπίας. Ακόµα στη Ζαχάρω, στα Κρέστενα και στην Αγουλινίτσα σχηµατίζονται µικρές κοιλάδες. Συγκεκριµένα σύµφωνα µε την ΕΣΥΕ, επί της συνολικής έκτασης του νοµού η κατανοµή του σε κατηγορίες είναι ως εξής: στρέµµατα είναι πεδινά, 555 στρέµµατα είναι ηµιορεινά και 546 στρέµµατα είναι ορεινά. Μεταφράζοντας σε ποσοστά είναι 57% πεδινό, 20,2% ηµιορεινό και 22,8 ορεινό. 26

27 Οι µεγαλύτεροι ορεινοί όγκοι είναι στην Ανατολική πλευρά στα όρια µε την Αρκαδία οι πλευρές του Ερύµανθου, µε υψηλότερη κορυφή στην Ηλεία τη Λάµπεια (1.797m) και το Σκιαδοβούνι (1.466 m). Νοτιότερα βρίσκεται η Φολόη (798m), ο Λαπίθας (820m) και η Μίνθη (1.345m). Το υδρογραφικό δίκτυο του νοµού βασίζεται κυρίως στους ποταµούς Αλφειό και Πηνειό οι οποίοι είναι και µεγαλύτεροι της Πελοποννήσου. Ο Αλφειός δέχεται στον ρου του τους παραπόταµους Ερύµανθο, Ενιπέα, ιάγοντα και Σελινούντα. Ο Πηνειός δέχεται κυρίως τα νερά του Λάδωνα. Στα σύνορα του νοµού µε τη Μεσσηνία βρίσκεται και ένας µικρός ποταµός η Νέδα. Στο νοµό Ηλείας υπάρχουν οι λίµνες Καϊάφα και η λιµνοθάλασσα Κοτύχι. Επίσης στο νοµό υπάρχει πλήθος ιαµατικών πηγών µε σηµαντικότερες της Κυλλήνης, του Καϊάφα, της Φρασινιάς, της Ξυλοκέρας, του Πουρναριού κ.α. Φυσικές ακτές σχηµατίζουν κολπώσεις µε σηµαντικότερη την παραλία του Καϊάφα και βορειότερα το Αρκούδι, την Μπούκα και τη Μανολάδα. Συνολικά τα παράλια ανέρχονται σε 150 χιλιόµετρα. Εικόνα 4: Γεωγραφική θέση Νοµού Ηλείας 3. Γεωλογική δοµή Νοµού Ηλείας Ο Ελλαδικός χώρος αποτελείται σχεδόν στο σύνολό του από τις Ελληνίδες οροσειρές που σχηµατίστηκαν από την πτύχωση των Tριαδικής Kάτω-Mειoκαινικής 27

28 ηλικίας ιζηµάτων που είχαν αποτεθεί στο χώρο του αλπικού γεωσυγκλίνου κατά την διάρκεια του Μεσοζωικού αιώνα και του Παλαιογενούς. Τα αλπικά αυτά ιζήµατα που σχηµάτισαν τις Ελληνίδες οροσειρές, έχουν διαρθρωθεί σε διάφορες γεωτεκτονικές ζώνες, δηλαδή σε διάφορες µεγάλες γεωλογικές ενότητες, όπου κάθε µία από αυτές παρουσιάζει τους δικούς της λιθολογικούς, παλαιογεωγραφικούς και τεκτονικούς χαρακτήρες (Εικ. 5). Ο νοµός Ηλείας από τα δυτικά προς τα ανατολικά αποτελείται από τις εξής Γεωτεκτονικές ζώνες: 1) Ζώνη Ιονίου, 2) Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως και 3) Ζώνη Ωλονού-Πίνδου. Εικόνα 5: Γεωτεκτονική διάταξη των Ελληνίδων ζωνών Rh: Μάζα της Ροδόπης, Sm:Σερβοµακεδονική µάζα, CR: Περιροδοπική ζώνη, Pe: Ζώνη Παιονίας, Ρα: Ζώνη Πάικου, Αl:Ζώνη Αλµωπίας, Pl: Πελαγονική ζώνη, Ac: Αττικο-Κυκλαδική ζώνη, Sp: Υποπελαγονική ζώνη, Pk: Ζώνη Παρνασσού - Γκιώνας, Ρ: Ζώνη Πίνδου, G: Ζώνη Γαβρόβου -Τρίπολης, Ι: Ιόνια ζώνη, Ρx: Ζώνη Παξών ή Προαπούλια, Au: Ενότητα πλακωδών ασβεστολίθων (Plattencalk) (Mountrakis et al. 1983). 28

29 3.1 Ιόνια Ζώνη Η Ιόνια ζώνη, στον ελλαδικό χώρο, εκτείνεται από την Ήπειρο, περνά από τµήµα των Ιονίων νήσων, τη Στερεά, τη δυτική Πελοπόννησο και φτάνει µέχρι την Κρήτη και ορισµένες περιοχές των ωδεκανήσων. Στην Πελοπόννησο η Ιόνια ζώνη εµφανίζεται µόνο Β µεταξύ Κυλλήνης και Αράξου. Η Ιόνια ζώνη αποτελεί µια υποθαλάσσια αύλακα, διακοπτόµενη από υβώµατα και αντίκλινα, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζονται στρωµατογραφικά κενά και ασυµφωνίες και τα πάχη των ιζηµάτων να µην είναι σταθερά. Η βάση της στρωµατογραφικής στήλης (Εικ. 6) της Ιόνιας ζώνης συνίσταται από εβαπορίτες που αποτέθηκαν σε µια στενή και επιµήκη λεκάνη κατά το Τριαδικό. Το µέγιστο πάχος των εβαποριτών είναι 1600m. Οι εβαπορίτες αποτελούνται από εναλλαγές γύψου, ανυδρίτη, αλίτη, συλβίτη (σε µικρότερα ποσοστά) µε ενδιαστρώσεις δολοµίτη και ασβεστολίθου. Το Ανώτερο Τριαδικό ξεκινά η ανθρακική ιζηµατογένεση. Αρχικά αποτίθενται µαύροι υπολιθογραφικοί ασβεστόλιθοι οι «ασβεστόλιθοι Φουσταπήδηµα» και µαζώδεις δολοµίτες του κατώτερου Νορίου. Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια Νορίου- Μέσου Λιασίου αποτίθονται νηριτικοί ασβεστόλιθοι οι «ασβεστόλιθοι του Παντοκράτορα». Έπειτα κατά το Ανώτερο Λιάσιο και Κατώτερο ογγέριο παρουσιάζονται δύο φάσεις, κιτρινοπράσινοι σχιστώδεις µαργαικοί ασβεστόλιθοι µε παρενστρώσεις µαύρων κερατολίθων στην αξονική περιοχή και κόκκινοι λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθοι µε πυριτόλιθους (Ammonitico Rosso) στις περιθωριακές περιοχές. Στη συνέχεια αποτίθενται οι «ασβεστόλιθοι της Βίγλας» (λεπτοπλακώδεις πελαγικοί ασβεστόλιθοι µε παρενστρώσεις κερατολίθων). Από το Ανώτερο Ηώκαινο ξεκινά η κλαστική ιζηµατογένεση και τη δηµιουργία φλύσχη µέχρι και το Κατώτερο Μειόκαινο. Ο φλύσχης και το Μεσοζωικό επικάλυµµα των ανθρακικών πετρωµάτων βρίσκονται συχνά πάνω από ένα άγνωστο υπόβαθρο λόγω της ζώνης αποκολλήσεως που δηµιουργούν οι εβαπορίτες στη βάση της Ιόνιας Παλαιογραφική και τεκτοορογενετική εξέλιξη της Ιόνιας ζώνης Παλαιογεωγραφικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το θέµα του σχηµατισµού των κοιτασµάτων εβαποριτών (γύψου και ορυκτού άλατος) Περµοτριαδικής ηλικίας. ύο παραπλήσιες παλαιογεωγραφικές συνθήκες έχουν προταθεί για την εξήγηση σχηµατισµού των εβαποριτών: Σύµφωνα µε την πρώτη, κατάλληλο περιβάλλον 29

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κύρια είδη ιζηµατογενών πετρωµάτων Tα ιζηµατογενή πετρώµατα σχηµατίζονται από τα υλικά αποσάθρωσης όλων των πετρωµάτων, που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης κάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση υγρών α οβλήτων

ιαχείριση υγρών α οβλήτων ιαχείριση υγρών α οβλήτων Χαρακτηριστικά αποβλήτων και λυµάτων Α όβλητα & Λύµατα Υγρά α όβλητα: τα υγρά και οι λάσπες που ρέουν εύκολα και αποβάλλονται από κατοικίες, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, µεταφορικά

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Αριάδνη Αργυράκη Περιεχόμενα 2 1. ΟΡΙΣΜΟΣ- ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗΣ 2. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ 3. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ 4. ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΗΛΟΥ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ / ΟΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικά συστατικά. Κατηγορίες θρεπτικών συστατικών

Θρεπτικά συστατικά. Κατηγορίες θρεπτικών συστατικών ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ Από: Κατερινόπουλο, Α. & Σταματάκη, Μ. 1995. Εφαρμοσμένη Ορυκτολογία Πετρολογία. Τα Βιομηχανικά Ορυκτά και Πετρώματα και οι Χρήσεις τους. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χημική αποσάθρωση Διάσπαση και εξαλλοίωση υλικών κοντά στην επιφάνεια της γης Σχηματισμός προϊόντων κοντά σε κατάσταση χημικής ισορροπίας με την ατμόσφαιρα,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ !Unexpected End of Formula l ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Παραδεισανός Αδάμ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε το ακαδημαϊκό έτος 2003 2004 στο μάθημα «Το πείραμα στη

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αχαρνών 364 & Γλαράκι 10Β, Αθήνα, 11145 Τηλ: 211 1820 163-4-5 Φαξ: 211 1820 166 e-mail: enerchem@enerchem.gr web site: www.enerchem.gr Κροκίδωση - Συσσωµάτωση Πηγή:

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.ΣΤΟΙΧΕΙΑΡΥΠΑΝΣΗΣ 2.1 ΠΑΘΟΦΟΝΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 2.1.1 ΒΑΚΤΗΡΙΑ 2.1.2 ΙΟΙ 2.1.3 ΠΡΩΤΟΖΩΑ 2.2 ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΥΤΕΣ ΣΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

η βελτίωση της ποιότητας του αέρα στα κράτη µέλη της ΕΕ και, ως εκ τούτου, η ενεργός προστασία των πολιτών έναντι των κινδύνων για την υγεία που

η βελτίωση της ποιότητας του αέρα στα κράτη µέλη της ΕΕ και, ως εκ τούτου, η ενεργός προστασία των πολιτών έναντι των κινδύνων για την υγεία που Τεχνολογίες ελέγχου των εκποµπών των Συµβατικών Ατµοηλεκτρικών Σταθµών (ΣΑΗΣ) µε καύσιµο άνθρακα ρ. Αντώνιος Τουρλιδάκης Τµ. Μηχανολόγων Μηχανικών, Πανεπιστήµιο υτικής Μακεδονίας Τύποι εκποµπών που εκλύονται

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών

Περιεχόμενα. Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών Αριάδνη Αργυράκη 1 Περιεχόμενα Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών Μελέτη ειδικής περίπτωσης από μια ιστορική μεταλλευτική περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΩΝ Το 1844 ο Γάλλος επιστήμονας Dufrenoy χαρακτήρισε το ορυκτό που μελετήθηκε το 1821 απο το Γάλλο χημικός Berthier στο χωριό Les Baux, της Ν. Γαλλίας ως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 4η. Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων

ΑΣΚΗΣΗ 4η. Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων ΑΣΚΗΣΗ 4η Οξύτητα (Acidity) Θεωρητικό υπόβαθρο Προσδιορίζεται ως η ικανότητα εξουδετέρωσης βάσεων Εκφράζει την ποσοτική ικανότητα του νερού στην εξουδετέρωση ισχυρής βάσεως µέχρι επιθυµητής τιµής ph Οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5.

1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5. 1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5. ΒΙΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 1 Σχηματισμός μέσα σε λεκάνες απόθεσης κυρίως στη θάλασσα Θαλάσσια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 12 1. Παράδειγµα κριτηρίου κλειστού τύπου - ανοικτού τύπου - κρίσης (µάθηµα ηµέρας) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΟ. ΟΝΟΜΑ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΜΑΘΗΜΑ Σκοπός εξέτασης: Η διαπίστωση

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Η χημική κατακρήμνιση βασίζεται στη λειτουργία της συσσωμάτωσης και κροκίδωσης των κολλοειδών σωματιδίων που υπάρχουν αρχικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων ΕΚΤΟ ΚΕΦΛΙΟ ιαχείριση ποβλήτων ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο γράµµα.

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Οι πρώτες ύλες που υπάρχουν στο υπέδαφος μιας χώρας αποτελούν τον ορυκτό της πλούτο. Ο ορυκτός πλούτος περιλαμβάνει τα μεταλλεύματα, ορυκτά καύσιμα και τα προϊόντα λατομείου.

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph Αριάδνη Αργυράκη 1 Περιεχόμενα Σύστημα υπόγειου νερού Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών Ρύθμιση ph 2 Σύστημα υπόγειου νερού εξέλιξη σύστασης 1. Είσοδος - χημική σύσταση κατακρημνισμάτων 2. Ζώνη αερισμού

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικό φροντιστήριο

Εισαγωγικό φροντιστήριο Εισαγωγικό φροντιστήριο Ποιοτικής Ανάλυσης Υπόδειγµα γραφής τετραδίου ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Α.Θ.: Α.Μ. : Γενικές οδηγίες για τη γραφή του ηµερολογίου του Εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 Η ύλη συναντάται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: Στερεή: έχει καθορισμένη μάζα, σχήμα και όγκο. Υγρή: έχει καθορισμένη μάζα και όγκο, ενώ σχήμα κάθε φορά παίρνει το σχήμα του δοχείου που το

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΟΞΕΙΔΩΣΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προχωρημένες τεχνικές

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Γυμνάσιο Αργυρούπολης. Χημεία Γ Γυμνασίου. 1. Γενικά να γνωρίζεις Α. τα σύμβολα των παρακάτω στοιχείων

1 ο Γυμνάσιο Αργυρούπολης. Χημεία Γ Γυμνασίου. 1. Γενικά να γνωρίζεις Α. τα σύμβολα των παρακάτω στοιχείων 1 ο Γυμνάσιο Αργυρούπολης Π. Γκίνης 1. Γενικά να γνωρίζεις Α. τα σύμβολα των παρακάτω στοιχείων Β. τις παρακάτω ρίζες Χημεία Γ Γυμνασίου Οξυγόνο O Βρώμιο Br Χαλκός Cu Υδρογόνο H Ιώδιο I Αργίλιο Al Άζωτο

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Απόβλητα Ν. 1650/1986 Απόβλητο θεωρείται κάθε ποσότητα ουσιών, θορύβου, αντικειμένων ή άλλων μορφών ενέργειας σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση από τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

(είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δεν μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης σε κανένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν)

(είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δεν μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης σε κανένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν) Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων Μεταθετικές Αντιδράσεις (είναι οι αντιδράσεις στις οποίες δεν μεταβάλλεται ο αριθμός οξείδωσης σε κανένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν) l Αντιδράσεις εξουδετέρωσης Χαρακτηρίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ)

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ) ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ) ΘΕΜΑ 1 Ο Να εξηγήσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και να διορθώσετε τις λανθασµένες: 1. Τα άτοµα όλων των στοιχείων είναι διατοµικά.. Το 16 S έχει ατοµικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως:

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: Το νερό (Η 2 Ο) Το οξυγόνο (Ο 2 ) Ο άνθρακας (C) Το άζωτο (N 2 ) Το θείο (S) Οφώσφορος(P) κυκλοφορούν

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Στερεά (ανόργανα συστατικά οργανική ουσία) Υγρή (εδαφικό διάλυμα) Αέρια ( εδαφικός αέρας) Στερεά αποσάθρωση πετρωμάτων αποσύνθεση φυτικών και ζωικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α1. Το ιόν 56 Fe +2 περιέχει:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Σχηµατισµός φυσικής σκληρότητας Το βρόχινο νερό φθάνει στο έδαφος. Τα βακτήρια αυξάνουν την συγκέντρωση του CO 2 στο νερό κατά την διάρκεια την αναπνοής τους. Το CO 2 αντιδρά µε το νερό και

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ?

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? Ο βιολογικος καθαρισμος αφορα την επεξεργασια λυματων, δηλαδη τη διαδικασια μεσω της οποιας διαχωριζονται οι μολυσματικες ουσιες από

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος ΠΡΑΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «Πρόγραμμα Ανάπτυξης Βιομηχανικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΠΑΒΕΤ) 2013» Δευτέρα 25 Μαΐου, 2015 Ημερίδα - Κ.Ε.Δ.Ε.Α. Θεσσαλονίκη Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά. Εικόνα 1. Πείραµα κροκίδωσης

Γενικά. Εικόνα 1. Πείραµα κροκίδωσης ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αχαρνών 364 & Γλαράκι 10Β, Αθήνα, 11145 Τηλ: 211 1820 163-4-5 Φαξ: 211 1820 166 e-mail: enerchem@enerchem.gr web site: www.enerchem.gr ΚΡΟΚΙΔΩΣΗ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ ΧΗΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν 7. Επαναχρησιμοποίηση νερού στο δήμο μας! Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν την επανάχρησή τους. Ο βαθμός επεξεργασίας εξαρτάται από την χρήση για την

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Χαρακτηριστικά υγρών αποβλήτων Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων Τα υγρά απόβλητα μπορεί να προέλθουν από : Ανθρώπινα απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

All from a Single Source

All from a Single Source All from a Single Source Το PeKacid TM είναι μια νέα, καινοτόμος λύση για τον φώσφορο σε ασβεστούχα εδάφη και νερά με μεγάλη σκληρότητα. Στερεό φωσφορικό οξύ σε σάκους Μονοκρυσταλλικό, με χαμηλό ph (2.2)

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ- ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΖΗΜΑΤΩΝ. Αριάδνη Αργυράκη

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ- ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΖΗΜΑΤΩΝ. Αριάδνη Αργυράκη 1 ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ- ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΖΗΜΑΤΩΝ Αριάδνη Αργυράκη Περιεχόμενα 2 1. Σύσταση του θαλάσσιου νερού και παράγοντες ελέγχου συγκέντρωσης στοιχείων 2. Συντηρητικά, ανακυκλώσιμα (θρεπτικά), προσροφημένα

Διαβάστε περισσότερα

(Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

(Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ EL 18.5.2013 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 134/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 463/2013 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 17ης Μαΐου 2013 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 12: Βιομηχανική ρύπανση- Υγρά βιομηχανικά απόβλητα και διάθεση αυτών (Μέρος 1 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του Έδαφος Οι ιδιότητες και η σημασία του ΕΔΑΦΟΣ : Είναι το χαλαρό επιφανειακό στρώμα του στερεού φλοιού της γης. ΕΔΑΦΟΓΕΝΕΣΗ: Το έδαφος σχηματίζεται από την αποσάθρωση των μητρικών πετρωμάτων με την επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Ρύπανση Νερού. Η ρύπανση μπορεί να είναι : χημική με την εισαγωγή επικίνδυνων τοξικών ουσιών ενεργειακή, βιολογική κτλ.

Ρύπανση Νερού. Η ρύπανση μπορεί να είναι : χημική με την εισαγωγή επικίνδυνων τοξικών ουσιών ενεργειακή, βιολογική κτλ. Ρύπανση Νερού Ρύπανση του νερού είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή στα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του νερού, η οποία είναι ή μπορεί να γίνει,ζημιογόνος για τον άνθρωπο και τους υπόλοιπους

Διαβάστε περισσότερα

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας 3.9. Κριτήρια αξιολόγησης Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας ΟΜΑ Α Α Αντικείµενο εξέτασης: Οξέα - βάσεις (ιδιότητες - ονοµατολογία) Στοιχεία µαθητή: Επώνυµο:... Όνοµα:... Τάξη:... Τµήµα:...Μάθηµα:...

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα 23-1. Τι εκφράζουν οι συντελεστές μιας χημικής αντίδρασης; Οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση.

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων (DO - BOD - COD - TOC) Χ. Βασιλάτος Οργανική ύλη Αποξυγόνωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οι οργανικές ύλες αποτελούν πολύ σοβαρό ρύπο,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο)

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο) ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 9: Μετρήσεις και υπολογισμοί φυσικοχημικών- υδροχημικών παραμέτρων (Μέρος 2ο) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία Σκοποί ενότητας Υπολογισμός υδροχημικών παραμέτρων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΣΚΑΡΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΔΟΥΔΟΥΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΙΑΚΩΒΙΔΟΥ ΕΛΛΗ-ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΡΗΝΗ ΟΣΜΑΝΤΖΙΚΙΔΟΥ. ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Το. νερό πηγή ζωής» ΤΑΞΗ: Ά

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΣΚΑΡΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΔΟΥΔΟΥΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΙΑΚΩΒΙΔΟΥ ΕΛΛΗ-ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΡΗΝΗ ΟΣΜΑΝΤΖΙΚΙΔΟΥ. ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Το. νερό πηγή ζωής» ΤΑΞΗ: Ά ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Το νερό πηγή ζωής» ΤΑΞΗ: Ά ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ, ΕΛΕΝΗ ΧΕΙΜΑΡΙΟΥ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΣΚΑΡΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΟΞΕΩΝ Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. Αντιδρούν με μέταλλα και παράγουν αέριο υδρογόνο (δες απλή αντικατάσταση) Αντιδρούν με ανθρακικά άλατα και παράγουν αέριο CO2. Έχουν όξινη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A4 και δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση. Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση. Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση Τσικριτζή Αθανασία Θέμα Α 1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ Τι είναι ρύπανση: Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ Τάξη : Β Λυκείου Ηµεροµηνία : 8/06/2005 ιάρκεια : 2,5 ώρες Αριθµός σελίδων: 5 Χρήσιµα

Διαβάστε περισσότερα

Η ασβεστοποίηση ως προηγμένη επεξεργασία για τηνεξυγίανση ξγ ητης λυματολάσπης και την μείωση των οσμών

Η ασβεστοποίηση ως προηγμένη επεξεργασία για τηνεξυγίανση ξγ ητης λυματολάσπης και την μείωση των οσμών Η ασβεστοποίηση ως προηγμένη επεξεργασία για τηνεξυγίανση ξγ ητης λυματολάσπης και την μείωση των οσμών ημητριάδης Γεώργιος 2310688380 caohellas@the.forthnet.gr Λυματολάσπη Στόχοι της επεξεργασίας της

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση Δασική Εδαφολογία Εδαφογένεση Σχηματισμός της στερεάς φάσης του εδάφους Η στερεά φάση του εδάφους σχηματίζεται από τα προϊόντα της αποσύνθεσης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων μαζί με τα προϊόντα της

Διαβάστε περισσότερα

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr ΛίπανσηστηνΒιολογικήΓεωργία E. Καµπουράκης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ταχ. Θυρ.. 2229, 71003 Ηράκλειο, Κρήτη Ελλάδα Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr Λίπανσηστηνβιολογικήγεωργία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2013-14 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΑΞΗ :Γ ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΒΑΘΜΟΣ:.. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 04/06/14 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ (Βιολογία Χημεία) Αριθμός σελίδων γραπτού:7

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων

Διαχείριση Αποβλήτων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Διαχείριση Αποβλήτων Ενότητα 11 : Βιομηχανικά Στερεά και Υγρά Απόβλητα Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ: ΣΤΡΑΤΩΝΙ ΕΞΑΜΗΝΟ: Α ΜΑΘΗΜΑ: ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΕΙΚΤΑ ΘΕΙΟΥΧΑ ΟΡΥΚΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Αναχώρηση με λεωφορείο

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους Δασική Εδαφολογία Χημικές ιδιότητες του εδάφους Χημικές ιδιότητες εδάφους Εδαφικά κολλοειδή Ηλεκτρικά φορτία των ανόργανων κολλοειδών Εναλλακτική ικανότητα του εδάφους Βαθμός κορεσμού με βάσεις Ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Εισαγωγή στην Υδροχημεία, Κατανόηση της έννοιας Υδρο-γεωχημεία.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ροή του νερού μεταξύ των άλλων καθορίζει τη ζωή και τις λειτουργίες των έμβιων οργανισμών στο ποτάμι. Διαμορφώνει το σχήμα του σώματός τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ: /100 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 120 λεπτά (2 ΩΡΕΣ) (ΒΙΟΛΟΓΙΑ + ΧΗΜΕΙΑ)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: 1. Οι εδαφικές ιδιότητες μεταβάλλονται: Α. Κατά μήκος των τριών αξόνων (x, y, z) Β. Με το πέρασμα του

Διαβάστε περισσότερα

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) σελίδες Ερωτήσεις 1-22: Για κάθε μια από τις ερωτήσεις που ακολουθούν δίνονται πέντε πιθανές απαντήσεις. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση. Για κάθε ερώτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ (ΒΙΟΛΟΓΙΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 4/6/2014 ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ:... ΤΑΞΗ: Γ Αριθμητικά.. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Ολογράφως:...

Διαβάστε περισσότερα

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ: /100 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 120 λεπτά (2 ΩΡΕΣ) (ΒΙΟΛΟΓΙΑ + ΧΗΜΕΙΑ)

Διαβάστε περισσότερα

Θαλάσσια ιζήματα_2. (συνέχεια...)

Θαλάσσια ιζήματα_2. (συνέχεια...) Θαλάσσια ιζήματα_2 (συνέχεια...) Τα υδρογενή ή αυθιγενή ιζήματα σχηματίζονται από την καθίζηση χημικών στοιχείων ή ενώσεων, τα οποία εξέρχονται της διαλελυμένης φάσης τους στην υδάτινη στήλη. κόνδυλοι

Διαβάστε περισσότερα

Μεταλλουργικά προιόντα Μεταλλουργικές πρώτες ύλες Ιδιότητες Μετάλλων

Μεταλλουργικά προιόντα Μεταλλουργικές πρώτες ύλες Ιδιότητες Μετάλλων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ 157 80 ΖΩΓΡΑΦΟΥ Παραγωγικές Διεργασίες Eξαγωγική Μεταλλουργία

Διαβάστε περισσότερα

Σκληρότητα νερού. Μόνιμη και παροδική σκληρότητα

Σκληρότητα νερού. Μόνιμη και παροδική σκληρότητα Σκληρότητα νερού Μόνιμη και παροδική σκληρότητα Τι περιέχει το νερό της βροχής; Ποιο είναι συνήθως το ph του βρόχινου νερού; Γιατί; Τι περιέχει το νερό του εδάφους; Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+, Cl, SO 4 2,

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com 1 1.2 Καταστάσεις των υλικών 1. Συμπληρώστε το παρακάτω σχεδιάγραμμα 2. Πώς ονομάζονται οι παρακάτω μετατροπές της φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΑΡΙΑΔΝΗ ΑΡΓΥΡΑΚΗ

ΓΕΩΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΑΡΙΑΔΝΗ ΑΡΓΥΡΑΚΗ 1 ΓΕΩΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΑΡΙΑΔΝΗ ΑΡΓΥΡΑΚΗ 2 Γεωλογικός (Γεωχημικός) κύκλος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3 1. ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2. ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ 3. ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗΣ 4. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α: (μονάδες 4) Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. Ερώτηση 1

ΜΕΡΟΣ Α: (μονάδες 4) Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. Ερώτηση 1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA (20/100) ΤΑΞΗ: Γ Γυμνασίου ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/6/2015 ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία) ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Αριθμητικά:.

Διαβάστε περισσότερα

2.4 Ρύπανση του νερού

2.4 Ρύπανση του νερού 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις 2.4 Ρύπανση του νερού 4-1. Ποια ονομάζονται λύματα; Έτσι ονομάζονται τα υγρά απόβλητα από τις κατοικίες, τις βιομηχανίες, τις βιοτεχνίες και τους αγρούς. 4-2. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες

2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες 2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες Δημήτρης Παπαδόπουλος, χημικός Βύρωνας, 2015 Καύσιμα - καύση Τα καύσιμα είναι υλικά που, όταν καίγονται, αποδίδουν σημαντικά και εκμεταλλεύσιμα ποσά θερμότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας

Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας Τεχνική Έκθεση Υδροχημικών Αναλύσεων Περιοχής Ζυγού Άρτας Ιανουάριος 2016 1 Την 16.08.2015 με ευθύνη του συλλόγου του Χωριού Ζυγός Άρτας, έγινε δειγματοληψία νερού από: το δίκτυο ύδρευσης του χωριού (από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Το σύστημα που απομακρύνει τα ακάθαρτα νερά από το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο άνθρωπος και τα διαθέτει τελικά, με τρόπο υγιεινό και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2γ-1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Μη ειδική προσρόφηση (ανταλλαγή ιόντων) Ειδική προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού. Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού. Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Ο κύκλος του νερού Οι κυριότερες φυσικές δεξαμενές υδάτων στον πλανήτη μας είναι: Οι ωκεανοί που περιέχουν 1,32 10 9 km 3 νερού. Οι παγετοί που περιέχουν 29,2 10 6 km 3 νερού.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων Επιβίωση οργανισμών Ύλη o Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. Οι μεταξύ τους μεταβολές εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και την πίεση και είναι οι παρακάτω: ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΞΗΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Ε ΑΦΩΝ, ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΕΩΧΗΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ Ε ΑΦΟΣ

Ε ΑΦΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Ε ΑΦΩΝ, ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΕΩΧΗΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ Ε ΑΦΟΣ Ε ΑΦΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Ε ΑΦΩΝ, ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΕΩΧΗΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ Ε ΑΦΟΣ 1. Εισαγωγή 2. Ανόργανες ενώσεις στο έδαφος 3. Οργανικές ενώσεις στο έδαφος 4. Σχηματισμός εδάφους 5. Κινητικότητα στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn

ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn ΑΝΘΡΑΚΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ CO 2, CO, CH 4, NMHC Συνολική ποσότητα άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 700 x 10 9 tn Διοξείδιο του άνθρακα CO 2 : Άχρωμο και άοσμο αέριο Πηγές: Καύσεις Παραγωγή τσιμέντου Βιολογικές διαδικασίες

Διαβάστε περισσότερα

Χημικές Αντιδράσεις. Εισαγωγική Χημεία

Χημικές Αντιδράσεις. Εισαγωγική Χημεία Χημικές Αντιδράσεις Εισαγωγική Χημεία Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων Πέντε κυρίως κατηγορίες: Σύνθεσης Διάσπασης Απλής αντικατάστασης Διπλής αντικατάστασης Καύσης Αντιδράσεις σύνθεσης Ένωση δύο ή περισσότερων

Διαβάστε περισσότερα

«Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων»

«Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων» «Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων» Μιμιλίδου Αλίκη Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc e-mail: mimilidou7@gmail.com Ομάδα συνεργασίας MSc Τζανάκος Κων/νος Dr Αναστασιάδου Καλιόπη Καθ.

Διαβάστε περισσότερα

ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΩΚΕΑΝΟΙ Ωκεανοί Ωκεάνιες λεκάνες

ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΩΚΕΑΝΟΙ Ωκεανοί Ωκεάνιες λεκάνες ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΩΚΕΑΝΟΙ Ωκεανοί Ωκεάνιες λεκάνες Ωκεανοί Το νερό καλύπτει τα δύο τρίτα της γης και το 97% όλου του κόσµου υ και είναι κατοικία εκατοµµυρίων γοητευτικών πλασµάτων. Οι ωκεανοί δηµιουργήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΛΙΠΑΝΣΗ ΚΑΛΛΕΙΕΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΛΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Web: http://www.ismc.gr/ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

4.1 γενικά. Ο άνθρακας είναι: Το πρώτο στοιχείο της 14 ης οµάδας τουπεριοδικούπίνακα.

4.1 γενικά. Ο άνθρακας είναι: Το πρώτο στοιχείο της 14 ης οµάδας τουπεριοδικούπίνακα. 4. Οάνθρακας 4.1 γενικά Ο άνθρακας είναι: Το πρώτο στοιχείο της 14 ης οµάδας τουπεριοδικούπίνακα. οάνθρακας Στη φύση βρίσκεται ελεύθερος µε τη µορφή: 1. των γαιανθράκων 2. του διαµαντιού και 3. του γραφίτη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ 1.1 Τα οξέα ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα Ιδιότητες είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1. Ποιες χηµικές ενώσεις ονοµάζονται οξέα; Με ποιόν χηµικό τύπο παριστάνουµε γενικά τα οξέα; Οξέα είναι

Διαβάστε περισσότερα