ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο. Αισθήσεις και αισθητήρια όργανα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο Αισθήσεις και αισθητήρια όργανα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ

2 Αίσθηση Είναι το συνειδητό αποτέλεσμα ορισμένων νευρικών διαδικασιών που γίνονται στον εγκέφαλο Με τις διαδικασίες αυτές αντιλαμβανόμαστε τελικά τα διάφορα ερεθίσματα Χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Ειδικές αισθήσεις και Γενικές αισθήσεις

3 Ειδικές αισθήσεις Είναι αυτές που από ένα ειδικό όργανο υποδοχής του ερεθίσματος μπορούν να γίνουν αντιληπτές μόνο από ειδικά νευρικά κέντρα Τέτοιες είναι: Όσφρηση Γεύση Όραση και Ακοή

4 Γενικές αισθήσεις Μπορούν να γίνουν αντιληπτές από όλα τα σημεία του σώματος Εδώ ανήκουν: Επιφανειακές αισθήσεις Αρχίζουν από ειδικές αισθητικές νευρικές απολήξεις που υπάρχουν στο δέρμα Είναι ο πόνος, η αφή, η πίεση, η θερμότητα και το ψυχρό Βαθύτερες αισθήσεις Γίνονται αντιληπτές από τους μυς, τένοντες, αρθρώσεις και σπλάχνα Είναι ο πόνος, η πίεση και κυρίως η αίσθηση θέσης μυών και αρθρώσεων Η αισθητική οδός είναι κοινή για επιφανειακές και βαθύτερες αισθήσεις ως τον Νωτιαίο μυελό Μετά τον χιασμό ακολουθούν κάθε μία ξεχωριστό δεμάτιο ως την αισθητική χώρα του φλοιού του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας

5 Απαραίτητα Για την δημιουργία μιας αίσθησης είναι: Ένα όργανο υποδοχής του ερεθίσματος (αισθητήριο όργανο) Το αισθητήριο νεύρο μεταφέρει το ερέθισμα από το υποδεκτικό όργανο στον εγκέφαλο Το ειδικό αισθητικό κέντρο στον φλοιό του εγκεφάλου, όπου γίνεται αντιληπτό το ερέθισμα και δημιουργείται η αίσθηση Οποιαδήποτε βλάβη στα παραπάνω συνεπάγεται την απώλεια της αίσθησης

6 Τα βασικά αισθητήρια όργανα Είναι τα: Μάτι (οφθαλμός) αισθητήριο όργανα της όρασης Αυτί (ους) αισθητήριο όργανο της ακοής Οσφρητικός βλεννογόνος της μύτης (ρίνας) αισθητήριο όργανο της όσφρησης Γευστικές θηλές της γλώσσας και υπερώας όργανο της γεύσης και Ειδικές αισθητικές απολήξεις και νευρικά σωμάτια (Meissner Paccini Krause Ruffini) στο δέρμα αισθητήρια όργανα πόνου, αφής, πίεσης και θερμοκρασίας (θερμό ψυχρό)

7 Αισθητικοί υποδοχείς

8 Αισθητικοί υποδοχείς

9 Το όργανο της όρασης - οφθαλμός Για την όραση απαραίτητα είναι: Ο οφθαλμός (μάτι) Το οπτικό νεύρο Το κέντρο της όρασης στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου Κάθε οφθαλμός βρίσκεται στον οφθαλμικό κόγχο του κρανίου και αποτελείται: Από τον οφθαλμικό βολβό (κυρίως όργανο της όρασης) και Τα επικουρικά στοιχεία του οφθαλμού (βλέφαρα, επιπεφυκότα, δακρυική συσκευή και μύες)

10 Ο βολβός του οφθαλμού Έχει περίπου σφαιρικό σχήμα Αποτελείται από Τοίχωμα και Περιεχόμενο Το τοίχωμα αποτελείται από τρεις χιτώνες: Ινώδης χιτώνας Αγγειώδης χιτώνας και Αμφιβληστροειδής χιτώνας

11 Είναι ο έξω χιτώνας του οφθαλμού Αποτελείται από δύο μοίρες: Τον σκληρό χιτώνα Αποτελεί τα οπίσθια 5/6 του βολβού Είναι ισχυρός και στον οπίσθιο πόλο του διατρυπάτε από το οπτικό νεύρο Το ορατό τμήμα του αποτελεί το «άσπρο του ματιού» Το κερατοειδή χιτώνα Είναι διαφανής και επιτρέπει την είσοδο του φωτός στο εσωτερικό του ματιού Αποτελεί το πρόσθιο 1/6 του βολβού Ινώδης χιτώνας

12 Αγγειώδης χιτώνας Είναι ο μεσαίος χιτώνας Περιέχει πολλά αγγεία και Εμφανίζει από πίσω προς τα εμπρός τρεις μοίρες: Χοριοειδή Βρίσκεται προς τα πίσω μεταξύ σκληρού και αμφιβληστροειδή Ακτινωτό σώμα Συνδέει το πρόσθιο τμήμα του χοριοειδούς με την ίριδα Περιέχει μυικές ίνες Εκεί προσφύεται ο σύνδεσμος που συγκρατεί τον φακό στην θέση του Ίριδα

13 Ίριδα Απομακρύνεται από τον κερατοειδή, έρχεται προς το εσωτερικό προς από τον φακό Εμφανίζεται ως χρωματιστό διάφραγμα με μια στρογγυλή οπή στο κέντρο κόρη οφθαλμού Περιέχει κοκκία χρωστικής που της δίνουν το χαρακτηριστικό χρώμα Περιέχει δύο μυς: Σφιγκτήρας (μικραίνει το άνοιγμα της κόρης) Διαστολέας (λειτουργεί αντίθετα από τον σφιγκτήρα) Το άνοιγμα της κόρης αυξομειώνεται: Ανάλογα με την ένταση του φωτός (αυξομειώνοντας το φως που εισέρχεται μέσα από τον φακό) Με την δράση ορισμένων φαρμάκων

14 Αμφιβληστροειδής χιτώνας Είναι ο νευρικός χιτώνας του οφθαλμού Καλύπτει εσωτερικά τον χοριοειδή χιτώνα μέχρι εκεί που αρχίζει το ακτινωτό σώμα Περιέχει Νευρικά κύτταρα Νευρικές ίνες και Ειδικά όργανα ευαίσθητα στο φως (Κωνία και ραβδία)

15 Αμφιβληστροειδής χιτώνας Από ειδικά γάγγλια του αμφιβληστροειδούς αρχίζουν οι ίνες που θα σχηματίσουν το οπτικό νεύρο Το οπτικό νεύρο διατρυπά το χοριοειδή και τον σκληρό χιτώνα και μέσω του οπτικού τρήματος περνά στον εγκέφαλο, σχηματίζοντας την οπτική οδό μέχρι τον ινιακό λοβό του εγκεφάλου

16 Το περιεχόμενο του βολβού Μαζί με τον κερατοειδή αποτελούν την διαθλαστική συσκευή μέσω της οποίας περνά φως για να καταλήξει στον αμφιβληστροειδή Αποτελείται από εμπρός προς τα πίσω: Το υδατοειδές υγρό Το φακό Το υαλοειδές σώμα

17 Το υδατοειδές υγρό Είναι άχρωμο και διαφανές Έχει ορισμένη πίεση Καταλαμβάνει το χώρο μεταξύ κερατοειδούς και φακού Ο χώρος αυτός χωρίζεται σε πρόσθιο και οπίσθιο θάλαμο

18 Ο κρυσταλλοειδής φακός Είναι αμφίκυρτος διαφανής φακός μεταβλητών ακτινών Προσαρμόζεται ανάλογα με την κοντινή ή μακρινή όραση, ώστε η εστία του φωτός να πέφτει πάντα στον αμφιβληστροειδή

19 Το υαλοειδές σώμα Είναι ημίρρευστη διαφανής ουσία Καταλαμβάνει όλο τον χώρο πίσω από τον φακό Διατηρεί το σφαιρικό σχήμα του βολβού Συγκρατεί στην θέση του τον αμφιβληστροειδή

20 Η οπτική οδός Τα οπτικά νεύρα μετά την είσοδο τους στο κύτος του κρανίου χιάζονται μεταξύ τους σχηματίζοντας το οπτικό χίασμα Ο χιασμός των νευρικών ινών αφορά μόνο αυτές που προέρχονται από το έσω μισό (ρινικό) του αμφιβληστροειδούς Οι ίνες που προέρχονται από τις κροταφικές περιοχές του αμφιβληστροειδούς παραμένουν αχίαστες Στη συνέχεια φέρονται προς τα πίσω ως οπτικές ταινίες μέχρι τον ινιακό λοβό, στο κέντρο της όρασης (πληκτραία σχισμή) Κάθε οπτική ταινία περιέχει τις χιασμένες νευρικές ίνες από το αντίθετο οφθαλμό και τις αχίαστες νευρικές ίνες από τον σύστοιχο οφθαλμό

21 Επικουρικά στοιχεία οφθαλμικού βολβού Φρύδια Δύο δερμάτινα τριχωτά τόξα πάνω από κάθε μάτι προστατεύουν από τον ιδρώτα Βλέφαρα Κάθε μάτι έχει δύο βλέφαρα το άνω και το κάτω Μεταξύ τους σχηματίζεται η βλεφαρική σχισμή Εξωτερικά καλύπτονται από δέρμα και εσωτερικά επενδύονται από τον βλεφαρικό επιπεφυκότα Στο ελεύθερο χείλος κάθε βλέφαρο έχει τρίχες βλεφαρίδες Τα βλέφαρα με τις συνεχείς κινήσεις τους προστατεύουν και καθαρίζουν τον οφθαλμό από σκόνες, ξένα σώματα και το έντονο φως Ανοίγουν και κλείνουν με την βοήθεια μυών

22 Επιπεφυκώτας Είναι λεπτός βλεννογόνος Καλύπτει την οπίσθια επιφάνεια των βλεφάρων (βλεφαρικός επιπεφυκώτας) Στην συνέχεια ανακάμπτει στην πρόσθια επιφάνεια του βολβού και την καλύπτει (βολβικός επιπεφυκώτας)

23 Δακρυική συσκευή Αποτελείται από Τον δακρυικό αδένα Παράγει τα δάκρυα Βρίσκεται στο άνω έξω τοίχωμα της οφθαλμικής κόγχης Τα δάκρυα χύνονται ελεύθερα και βρέχουν τον επιπεφυκώτα Τους δακρυικούς πόρους Από τους θόλους του επιπεφυκώτα τα δάκρυα μαζεύονται από τους δακρυικούς πόρους και με τα δακρυικά σωληνάρια φέρονται στον δακρυικό ασκό Το δακρυικό ασκό Βρίσκεται στο πρόσθιο τμήμα του έσω τοιχώματος του οφθαλμικού κόγχου Και το δακρυορινικό πόρο Μεταφέρει τα δάκρυα από τον δακρυικό ασκό στο κύτος της μύτης

24 Δακρυική συσκευή

25 Μύες οφθαλμικού βολβού Είναι γραμμωτοί μύες που καταφύονται κυκλικά γύρω από τον ισημερινό του βολβού Κινούν το βολβό σε συνδυασμό και με τον άλλο βολβό προς διάφορες κατευθύνσειςπάνω, κάτω, μέσα, έξω

26 Το όργανο της ακοής το αυτί Περικλείεται μέσα στο λιθοειδές οστό (κροταφικό οστό) Αποτελείται από τρία μέρη Το εξωτερικό αυτί Χωρίζεται με το μέσο αυτί από το τύμπανο ένα κάθετο μεμβρανώδες διάφραγμα Χρησιμεύει όπως και το μέσο αυτί για την συγκέντρωση των ηχητικών κυμάτων και την μεταβίβαση τους στο έσω αυτί Το μέσο αυτί και Το εσωτερικό αυτί Αποτελείται από τον λαβύρινθο ο οποίος έχει δύο μοίρες Αιθουσαία με τους ημικύκλιους σωλήνες για την ισορροπία Κοχλιακή για την ακοή

27 Το αυτί

28 Εξωτερικό αυτί Αποτελείται από Το πτερύγιο του αυτιού Είναι διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγούνται τα ηχητικά κύματα προς τον έξω ακουστικό πόρο Έξω ακουστικό πόρο Επενδύεται από δέρμα με τρίχες και σμηγματογόνους αδένες καθώς και αδένες που παράγουν κυψελίδα εμποδίζουν την είσδυση ξένων σωμάτων, εντόμων και σκόνης μέχρι το τύμπανο Το έσω του στόμιο αποφράσεται από το τύμπανο

29 Το τύμπανο Χωρίζει τον έξω ακουστικό χώρο από την κοιλότητα του τυμπάνου του μέσου αυτιού Πάνω στο τύμπανο χτυπούνε τα ηχητικά κύματα και το κάνουν να δονείται

30 Μέσο αυτί Είναι αεροφόρα κοιλότητα κοίλο του τυμπάνου Επικοινωνεί προς τα πίσω με τις μαστοειδείς κυψέλες Προς τα εμπρός επικοινωνεί με την ακουστική ή ευσταχιανή σάλπιγγα Συνδέει το κοίλο του τυμπάνου με τον ρινοφάρυγγα και άρα με τον εξωτερικό αέρα Με τον τρόπο αυτό η πίεση και από τις δύο πλευρές του τυμπάνου είναι ίση και ομότιμη με την ατμοσφαιρική

31 Ακουστικά οστάρια Περιέχει τρία πολύ μικρά οστάρια: Την σφύρα, Τον άκμονα και Τον αναβολέα Τα οστάρια αυτά αρθρώνονται μεταξύ τους Η σφύρα ακουμπά στο τύμπανο και παίρνει από αυτό τις δονήσεις που προκαλούνται από τα ηχητικά κύματα Στην συνέχεια τις μεταβιβάζει διαδοχικά σε άκμονα και αναβολέα Ο αναβολέας συνδέεται με την ωοειδή θυρίδα που υπάρχει στο τοίχωμα του έσω αυτιού μεταβιβάζοντας τις δονήσεις σε αυτό

32 Το εσωτερικό αυτί Αποτελείται από : Τον οστέινο λαβύρινθο Ο οστέινος λαβύρινθος αποτελείται από οστέινες κοιλότητες και σωλήνες που επικοινωνούν μεταξύ τους Τον υμενώδη λαβύρινθο Ο υμενώδης λαβύρινθος αποτελείται από αντίστοιχες μεμβρανώδεις κοιλότητες και σωλήνες που βρίσκονται μέσα στον οστέινο λαβύρινθο, χωρίς όμως και να γεμίζει τις κοιλότητες του Μεταξύ οστέινου και υμενώδους λαβύρινθου σχηματίζεται χώρος που ονομάζεται περιλεμφικός και περιέχει την έξω λέμφο Στις κοιλότητες του υμενώδους λαβυρίνθου περικλείεται υγρό που λέγεται έσω λέμφος Οι κοιλότητες και οι σωλήνες του οστέινου και υμενώδους λαβυρίνθου είναι: Η αίθουσα βρίσκεται στην μέση Ο κοχλίας βρίσκεται μπροστά Οι ημικύκλιοι σωλήνες βρίσκονται πίσω

33 Βρίσκεται σε στενή σχέση με το μεσαίο αυτί χωρίζεται με αυτό με το μεμβρανώδες κάλυμμα της ωοειδούς θυρίδας Στο τοίχωμα της υπάρχουν οι ακουστικές κηλίδες, όπου καταλήγουν νευρικές ίνες του αιθουσαίου νεύρου Η αιθουσα

34 Ημικύκλιοι σωλήνες Οι ημικύκλιοι σωλήνες είναι τρεις, σχήματος πετάλου αλόγου Βρίσκονται ο καθένας σε διαφορετικό επίπεδο του χώρου και με τα άκρα τους επικοινωνούν με την αίθουσα Σε προσθιοπίσθιο επίπεδο Σε κατά μέτωπο επίπεδο Σε οριζόντιο επίπεδο Στο εσωτερικό τους υπάρχει η ακουστική ακρολοφία, όπου καταλήγουν νευρικές ίνες του αιθουσαίου νεύρου

35 Κοχλίας Είναι ελικωτός σωλήνας που παρουσιάζει 2 ½ σπείρες (σαν κέλυφος σαλιγκαριού) Στο τοίχωμα του υπάρχει το όργανο του Korti που περιέχει αισθητήρια κύτταρα για την ακοή

36 Όργανο του Korti

37 Στατικοακουστικό νεύρο Το όργανο του Korti ερεθίζεται από ηχητικές δονήσεις που από την ωοειδή θυρίδα μεταβιβάζονται σε αυτό με την έσω λέμφο Ακολούθως παραλαμβάνονται από τις νευρικές απολήξεις του κοχλιακού νεύρου Οι ακουστικές κηλίδες και η ακουστική ακρολοφία ερεθίζονται από τις μετακινήσεις της λέμφου κατά την μετακίνηση της κεφαλής. Από εκεί τα ερεθίσματα παραλαμβάνονται από ίνες του αιθουσαίου νεύρου Το κοχλιακό και το αιθουσαίο νεύρο σχηματίζουν το στατικοακουστικό νεύρο

38 Ακουστική και αιθουσαία οδός Η ακουστική οδός μετά από ενδιάμεσους σταθμούς (έσω γονατώδες και οπίσθια διδύμια) καταλήγει στο φλοιό του κροταφικού λοβού στο ακουστικό κέντρο Η αιθουσαία οδός φέρεται κυρίως στην παρεγκεφαλίδα, από όπου με άλλες οδούς γίνεται η ρύθμιση της ισορροπίας του σώματος, στην κίνηση αλλά και στην ακινησία

39 Το αισθητήριο της όσφρησης οσφρητικός βλεννογόνος της μύτης Η ρινική κοιλότητα σχηματίζεται από 14 οστά και με χόνδρους Η ρινική κοιλότητα χωρίζεται σε δύο θαλάμες δεξιά και αριστερή με ένα κάθετο διάφραγμα το ρινικό διάφραγμα Κάθε θαλάμη έχει δύο στόμια ένα πρόσθιο το ρουθούνι και ένα οπίσθιο που εκβάλλει στον φάρυγγα το φαρυγγικό στόμιο

40 Ρινικός βλεννογόνος Το εσωτερικό της κοιλότητας της μύτης καλύπτεται από βλεννογόνο Ο βλεννογόνος διακρίνεται σε Αναπνευστικό βλεννογόνο στην μεγαλύτερη έκταση και Οσφρητικό βλεννογόνο καταλαμβάνει μικρή έκταση στην έσω επιφάνεια της άνω ρινικής κόγχης και στην απέναντι μοίρα του ρινικού διαφράγματος Ο οσφρητικός βλεννογόνος περιέχει τα αισθητήρια κύτταρα της όσφρησης οσφρητικά κύτταρα

41 Οσφρητικά κύτταρα Από τα οσφρητικά κύτταρα που δέχονται τα οσφρητικά ερεθίσματα ξεκινούν ίνες που αποτελούν το οσφρητικό νεύρο Το τελικό αισθητήριο κέντρο της όσφρησης βρίσκεται στην εσωτερική επιφάνεια των ημισφαιρίων στον ρινικό εγκέφαλο

42 Οσφρητικά ερεθίσματα Διακρίνονται σε ευχάριστα και δυσάρεστα Χαρακτηριστικό της αίσθησης της όσφρησης είναι η ταχύτατη εξοικείωση στο ίδιο ερέθισμα Η ελάττωση ή και εξαφάνιση της σε ξερή ατμόσφαιρα και στα κρυολογήματα

43 Το αισθητήριο της γεύσης γευστικές κάλυκες γλώσσας Υπάρχουν τέσσερις γευστικές αισθήσεις: πικρό, γλυκό, αλμυρό και ξινό Τα ερεθίσματα από τις γεύσεις αυτές παραλαμβάνονται από τις γευστικές κάλυκες της γλώσσας

44 Η γλώσσα Είναι ευκίνητο όργανο που βρίσκεται στην κοιλότητα του στόματος Εξυπηρετεί πολλές λειτουργίες όπως Μάσηση Κατάποση Αφή Ομιλία Γεύση Αποτελείται από πολλούς μυς και καλύπτεται από βλεννογόνο Ο βλεννογόνος στην άνω επιφάνεια της γλώσσας εμφανίζει πολλές προσεκβολές που λέγονται θηλές της γλώσσας

45 Ανάμεσα στις θηλές και κυρίως στην ρίζα και στα χείλη της γλώσσας υπάρχουν ειδικά υποδεκτικά όργανα για την γεύση οι γευστικές κάλυκες Θηλές της γλώσσας

46 Γευστικές κάλυκες Οι γευστικές κάλυκες αποτελούνται από ειδικά γευστικά κύτταρα Από τα κύτταρα αυτά αρχίζουν οι νευρικές ίνες που τελικά μέσω προμήκους θα καταλήξουν στο αισθητικό κέντρο της γεύσης στον βρεγματικό λοβό των ημισφαιρίων

47 Το δέρμα ως αισθητήριο όργανο Καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια του σώματος και έρχεται σε άμεση σχέση με το περιβάλλον Έχει πολλές λειτουργίες: Προασπιστικό όργανο Όργανο ρυθμιστικό της θερμοκρασίας του σώματος Αισθητήριο όργανο Όργανο αποβολής αχρήστων ουσιών με τον ιδρώτα Εμφανίζει τρεις στιβάδες: Τα την επιδερμίδα Το χόριο και Τον υποδόριο ιστό

48 Η επιδερμίδα έχει μια επιφανειακή στιβάδα την κερατίνη και μια βαθύτερη την βλαστική στιβάδα Περιέχει την χρωστική του δέρματος την μελανίνη Στο δέρμα περιέχονται και αδένες (σμηγματογόνοι και ιδρωτοποιοί), κεράτινα όργανα και εξαρτήματα του δέρματος όπως είναι οι τρίχες και τα νύχια Το δέρμα

49 Αδένες του δέρματος Ιδρωτοποιοί αδένες Αποτελούνται από ένα εκκριτικό μέρος (βρίσκεται στο χόριο) και ένα εκφορητικό πόρο (εκβάλλει στην επιφάνεια του δέρματος) Διακρίνονται σε Μικρούς Βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλο το δέρμα εκτός από βάλανο του πέους και μικρά χείλη του αιδοίου Παράγουν τον ιδρώτα Με τον ιδρώτα ρυθμίζεται την θερμοκρασία του σώματος και αποβάλλονται άχρηστες ουσίες και μεγάλους ή οσμηγόνους Βρίσκονται σε ορισμένες περιοχές του σώματος (μασχάλη, έξω γεννητικά όργανα) Μετά την ήβη παράγουν έκκριμα με ιδιάζουσα χαρακτηριστική οσμή Σμηγματογόνοι αδένες Βρίσκονται σε σχέση με τις τρίχες Αποβάλλουν το έκκριμα τους στο θυλάκιο των τριχών και στην επιφάνεια του δέρματος Παράγουν το σμήγμα μια λιπαρή ουσία για τη λίπανση δέρματος και τριχών και την άμυνα του οργανισμού

50 Μαστοί Ανήκουν στους μεγάλους ή οσμηγόνους αδένες Είναι ανεπτυγμένοι μόνο στις γυναίκες μετά την ήβη, ενώ στον άνδρα παραμένει ατροφικός Αποτελούν ημισφαιρικά μορφώματα στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα Αποτελούνται από δέρμα Εμφανίζει στο κέντρο μια προβολή την θηλή του μαστού Περιβάλλεται από μια βαθύτερα χρωματισμένη περιοχή τη θηλαία άλω Έχει τρήματα όπου εκβάλλουν οι εκφορητικοί πόροι του μαστικού αδένα Μαστικό αδένα Αποτελείται από λοβούς οι οποίοι παράγουν το γάλα Κάθε λοβός έχει ένα εκφορητικό πόρο, όπου και συγκεντρώνεται το γάλα Περιμαστικό λίπος Η παραγωγή του γάλακτος ρυθμίζεται με ορμόνες

51 Κεράτινα όργανα του δέρματος - Τρίχες Είναι κεράτινα νημάτια του δέρματος, ελαστικά και εύκαμπτα Στον άνθρωπο αντίθετα από τα ζώα καλύπτουν ορισμένα μέρη του σώματος με την μορφή τριχώματος Στο νεογνό υπάρχει το χνοώδες τρίχωμα το οποίο αντικαθίσταται σταδιακά μέχρι την ήβη από το δευτερογενές τρίχωμα Από την ήβη και μετά αναπτύσσεται το τριτογενές ή τελικό τρίχωμα σε ορισμένες περιοχές του δέρματος (μασχάλη, έξω γεννητικά όργανα και στο άνδρα στο πρόσωπο)

52 Σε κάθε τρίχα διακρίνουμε: Το ελεύθερο χείλος που προεξέχει από το δέρμα στέλεχος της τρίχας Και το κρυμμένο μέσα στο δέρμα ρίζα της τρίχας Στην ρίζα της τρίχας εκβάλλουν οι σμηγματογόνοι αδένες και προσφύονται οι ορθωτήρες μύες των τριχών Νευρώνονται από το συμπαθητικό σύστημα και γι αυτό ανορθώνονται στο κρύο και στον φόβο Έχουν μεγάλη νευροβρίθεια και γι αυτό με τις τρίχες αντιλαμβανόμαστε και την πιο ελάχιστη επαφή Η τρίχα

53 Κεράτινα όργανα του δέρματος - Νύχια Είναι κεράτινα πέταλα που καλύπτουν τη ραχιαία επιφάνεια της ονυχοφόρου φάλαγγας των δακτύλων Κάθε νύχι αποτελείται από την ρίζα από την οποία και αυξάνεται, το σώμα και το ελεύθερο χείλος Η ρίζα εισέρχεται στην ονυχαία αύλακα μια πτυχή του δέρματος Από την ονυχαία αύλακα ανακάμπτει προς τα έξω μια πτυχή που λέγεται παρωνύχιο Οι φλεγμονές του παρωνυχίου ονομάζονται παρωνυχίτιδες. Το νύχι εμφανίζει δύο επιφάνειες :μια κυρτή προς τα έξω και μια κοίλη προς τα μέσα, η οποία συμφύεται με το χόριο του δέρματος της ονυχοφόρου φάλαγγας που ονομάζεται κοίτη του νυχιού

54 Στο δέρμα περιέχονται Οι τελικές αισθητικές απολήξεις των εγκεφαλονωτιαίων νεύρων Και οι τελικές απολήξεις των αγγειοκινητικών και εκκριτικών ινών του συμπαθητικού συστήματος Οι τελικές αισθητικές απολήξεις καταλήγουν στις διάφορες στιβάδες του δέρματος ως Ελεύθερες νευρικές απολήξεις αισθητήριο του πόνου Ειδικά υποδεκτικά σωμάτια του δέρματος όπως Απτικά σωμάτια Meissner για την πίεση Τελικές κορύνες του Krause για το ψύχος Σωμάτια του Ruffini για το θερμό Το δέρμα ως αισθητήριο όργανο

55 Αισθητικά νεύρα Άλλες αισθήσεις όπως ηδονή, ισχυρή πίεση, θέση σώματος έχουν τα δικά τους υποδεκτικά όργανα Από τα όργανα αυτά τα ερεθίσματα οδηγούνται με τα εγκεφαλονωτιαία νεύρα στην αισθητική χώρα του φλοιού των ημισφαιρίων αφού πρώτα χιαστούν και γίνονται αντιληπτές οι διάφορες αισθήσεις