ΕΚΘΕΣΗ ΕΝ ΙΑΜΕΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Ε.Π.ΑΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: BCS / REMACO

Transcript

1 σελ. 1 / Εισαγωγή ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2 σελ. 2 / Εισαγωγή ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ Η ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ H παρούσα Έκθεση Ενδιάµεσης Αξιολόγησης συντάσσεται σύµφωνα µε τις συµβατικές προδιαγραφές, τις προβλέψεις της Ειδικής Έκθεσης Μεθοδολογίας και το Σχέδιο της Έκθεσης. Ενδιαµέσως επίσης προέκυψαν και λήφθηκαν υπόψη τόσο η σχετική Εγκύκλιος του ΥΠΟΙΟ και οι κατά περίπτωση κατευθύνσεις της Ειδικής Τεχνικής Επιτροπής για την Αξιολόγηση και τα πορίσµατα ειδικών ηµερίδων του ΥΠΟΙΟ, όσο και η Εγκύκλιος του ΥΠΟΙΟ για την Ενδιάµεση Αναθεώρηση και οι Αναθεωρηµένες Γενικές Κατευθύνσεις της Ε.Ε. για τα ιαρθρωτικά Ταµεία και το συντονισµό τους µε το Ταµείο Συνοχής, οι οποίες προσέθεσαν µεθοδολογικές κατευθύνσεις ή εξειδίκευσαν τις συµβατικές. Για την ευχερέστερη µελέτη της Έκθεσης, αυτή διαρθρώνεται σε 2 ενότητες, µε τα εξής αντίστοιχα περιεχόµενα: ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Πλαίσιο και ιάρθρωση της Έκθεσης, Σύνοψη Συµπερασµάτων και Προτάσεων, Άξονες / Μέτρα / ράσεις και Προϋπολογισµός του ΕΠΑΝ 1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Εγκυρότητα της Ανάλυσης, ιεθνές Περιβάλλον του Προγράµµατος, Εθνικό Περιβάλλον του Προγράµµατος, Καταλληλότητα και Επικαιρότητα της Στρατηγικής και του Σχεδιασµού. 2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Πορεία Οικονοµικής και Φυσικής Ολοκλήρωσης - Αποτελεσµατικότητα - Αποδοτικότητα, Συνολική Πορεία Υλοποίησης του Προγράµµατος 3. ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Επικαιροποίηση και Επίτευξη στόχων κατά Μέτρο και Άξονα Προτεραιότητας, Επιπτώσεις σε Οριζόντιες Προτεραιότητες (απασχόληση, προστασία περιβάλλοντος, ισότητα ευκαιριών, περιφερειακή ανάπτυξη) 4. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ, ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ιαχειριστική Εξέλιξη του Προγράµµατος, Κρίσιµες ιαδροµές. 5. ΤΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙ ΟΣΗΣ Χρηµατοδοτικά Κριτήρια και Κριτήρια ιαχείρισης, Κριτήρια Αποτελεσµατικότητας 6. Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Πλαίσιο της Αναθεώρησης, Κατευθύνσεις Αναθεώρησης, Προτάσεις Αναθεώρησης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. ΠΙΝΑΚΕΣ, ΚΑΤΑ ΡΑΣΗ Πορεία Υλοποίησης του Προγράµµατος, Eξέλιξη και Εκτίµηση Υλοποίησης, Αποτελεσµατικότητα - Αποδοτικότητα, Χωρική Κατανοµή των Πόρων, ιαχειριστική Εξέλιξη του Προγράµµατος. 2. ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Υποστηρικτικά κείµενα. 3. ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΕ ΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Στόχοι και Μεθοδολογία, Έρευνα σε Τελικούς ικαιούχους ή/και Αποδέκτες, Έρευνα στο Σύστηµα ιοίκησης, Έρευνες στατιστικού τύπου. Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι η εκπόνηση της Έκθεσης συνάντησε δύο προβλήµατα: (α) την καθυστέρηση στην έκδοση οδηγιών για λεπτοµέρειες του περιεχοµένου της Έκθεσης, (β) την γενικώς

3 σελ. 3 / Εισαγωγή προβληµατική κατάσταση στο Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα (λεπτοµέρειες εκτίθενται στα κεφάλαια 2, 4 και 5). Επιπλέον, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η παρούσα Έκθεση Ενδιάµεσης Αξιολόγησης αντιµετώπισε (προφανώς όπως σε όλα τα Ε.Π. του ΚΠΣ) πρόβληµα περιορισµένης αξιολογησιµότητας: γενικώς, σε προγράµµατα µε βαθµούς απορρόφησης της τάξεως του 10%, η Ενδιάµεση Αξιολόγηση υποχρεούται σε πολλά απαιτούµενα να απαντήσει σε επίπεδο απλώς ανώτερο του ex-ante αλλά όχι επαρκώς ongoing. Όπου υπάρχει έλλειψη κρίσιµης µάζας υλοποίησης, οι εκτιµήσεις και προβλέψεις του Συµβούλου Αξιολόγησης καθίστανται κανόνας και όχι εξαίρεση, ιδίως στο επίπεδο των επιπτώσεων των προγραµµάτων, π.χ. ως προς τις οριζόντιες προτεραιότητες. Ακόµη, για τον ίδιο λόγο, οι έρευνες πεδίου και οι συνεντεύξεις συχνά δεν έχουν την αναµενόµενη χρησιµότητα, καθώς διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν στο παρόν στάδιο τις απαντήσεις των ερωτώµενων χωρίς να υπάρχει επαρκής χρόνος για επιβεβαιωτική έρευνα. Τέλος, λόγω της συγκυρίας, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης θεώρησε σκόπιµο να αφιερώσει ειδικό κεφάλαιο για την Αναθεώρηση του Προγράµµατος, παρ' όλο που κάτι τέτοιο δε ζητήθηκε από τις προδιαγραφές, ως συµβολή στο έργο της ΕΥ. Η συνεργασία αυτή µπορεί να αποβεί εξαιρετικά χρήσιµη για την αξιοποίηση των αποτελεσµάτων της Αξιολόγησης και προτείνεται να συνεχιστεί. Για την εκπόνηση της Έκθεσης, ήταν πολύ σηµαντική η συµβολή των απόψεων και παρατηρήσεων των στελεχών της ΕΥ, τα οποία και υπεβλήθησαν σε διαδικασία ειδικών συνεντεύξεων, ενώ η συνεργασία τους µε το Σύµβουλο Αξιολόγησης ήταν πάντοτε αποδοτική. Για το λόγο αυτό τους απευθύνονται ευχαριστίες, όπως και σε όσους Τελικούς ικαιούχους ή και τελικούς αποδέκτες υπεβλήθησαν στις έρευνες πεδίου, παρά τον φόρτο έργου που ήδη συνεπάγεται γι' αυτούς η υλοποίηση και η παρακολούθηση των Έργων τους. Σηµαντικότατη ήταν συνολικά η βοήθεια που έδωσαν τα στελέχη της Μονάδας Α της ΕΥ του ΕΠΑΝ, κ.κ. Χατζηπαραδείσης, Φέτση, Κούκου, Κωτσάκη και Σταύρου, και ο κ. Μαργαρίτης της Μονάδας. Η παρούσα Β' έκδοση της Εκθεσης ενσωµατώνει τα αποτελέσµατα της συζήτησης επί της Ενδιάµεσης Αξιολόγησης στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράµµατος καθώς και επιµέρους προτάσεις της Επιτροπής Παραλαβής του έργου, και παραδόθηκε στις

4 σελ. 4 / Εισαγωγή ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Τα σηµαντικότερα συµπεράσµατα και οι κατά περίπτωση προτάσεις του Συµβούλου Αξιολόγησης, ανά συνιστώσα της Ενδιάµεσης Αξιολόγησης, παρουσιάζονται ακολούθως. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η Αξιολόγηση του Προγραµµατικού Σχεδιασµού του ΕΠΑΝ περιλαµβάνει αξιολόγηση της επάρκειας της ανάλυσης (εγκυρότητα / επικαιρότητα της Ανάλυσης υνατοτήτων, Αδυναµιών, Προοπτικών και Απειλών, αρχικά δεδοµένα, αξιολόγηση αναλύσεων SWOT της ex-ante αξιολόγησης, ανάλυση των προγραµµατικών κειµένων), διερεύνηση του εξωτερικού περιβάλλοντος του Προγράµµατος (ανάλυση παράλληλων πολιτικών που συνιστούν το ευρωπαϊκό εξωτερικό περιβάλλον ως προς κάθε στρατηγικό στόχο, διερεύνηση επί αντίστοιχων προγραµµάτων άλλων χωρών - µελών, ανάλυση "εθνικών" παράλληλων πολιτικών), αξιολόγηση της γενικής καταλληλότητας και επικαιρότητας της στρατηγικής (επικαιρότητα της, κύριοι εξωγενείς παράγοντες, εξωτερική συνοχή, συνέργιες, συµπληρωµατικότητα), ανάλυση της επάρκειας του σχεδιασµού (συµβατότητα µεταξύ δυνατοτήτων - αδυναµιών - προοπτικών - απειλών αφενός και στρατηγικών στόχων αφετέρου, έλεγχος του τρόπου µε τον οποίο κάθε Άξονας Προτεραιότητας και Μέτρο συµβάλλει στην επίτευξη των συνολικών στόχων, έλεγχος της εξειδίκευσης). Το βασικό µεθοδολογικό πρόβληµα που και εδώ εντοπίζεται είναι ότι, ελλείψει κρίσιµης µάζας από την υλοποίηση του Προγράµµατος, η Ενδιάµεση Αξιολόγηση εξακολουθεί να είναι αναγκασµένη να λειτουργεί κυρίως ποιοτικά, δηλαδή τρόπον τινά ως ex-ante Αξιολόγηση. α. Εγκυρότητα της ανάλυσης: Το ΕΠΑΝ πάσχει από την απουσία µιας σαφώς διατυπωµένης συνολικής ανάλυσης των δυνατοτήτων - αδυναµιών - προοπτικών - απειλών της ελληνικής οικονοµίας ως προς τον στόχο αυτό της ανταγωνιστικότητας και, κατά συνέπεια, οι στρατηγικές δυνατότητες, αδυναµίες, προοπτικές και απειλές που αντιµετωπίζει τεκµαίρονται από τις θέσεις του γενικού κειµένου "Εισαγωγή", τις προβλέψεις και στοχεύσεις του ΚΠΣ για τον Άξονα Προτεραιότητας "Ανταγωνιστικότητα" (τις οποίες το ΕΠΑΝ µεταφράζει σε παρεµβάσεις), την ανάλυση της ex-ante Αξιολόγησης και την ανάλυση και τις στοχεύσεις του Σχεδίου Ανάπτυξης Η ανάλυση πάσχει κατά ότι αφενός δεν προσδιορίζει το σχετικό βαθµό στον οποίο οι διαπιστώσεις οφείλονται σε εσωτερικά ή εξωτερικά αίτια, και γίνεται κατά τοµέα και όχι συνολικά, ενώ δεν ιεραρχούνται ούτε αναλύονται περαιτέρω οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι κατά προτεραιότητα επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας και κατά συνέπεια εκείνοι στους οποίους επίσης κατά προτεραιότητα πρέπει να παρέµβει το ΕΠΑΝ. Αυτοτελής Ανάλυση SWOT υπάρχει µόνο στην ex-ante Αξιολόγηση αλλά αυτή είναι επίσης δοµηµένη κατά τοµέα, χωρίς να διακρίνει τα εσωτερικά αίτια ( υνατότητες και Αδυναµίες) από τα εξωτερικά (Προοπτικές και Απειλές). Το γεγονός αυτό δεν επιτρέπει να εστιαστεί η προσοχή του συντάκτη της στρατηγικής στα ουσιαστικότερα προβλήµατα και να προχωρήσει σε ξεκάθαρες επιλογές προτεραιοτήτων, µε αποτέλεσµα η στρατηγική του ΕΠΑΝ να συντίθεται από συνέχιση καλών πρακτικών, ενσωµάτωση πάγιων στόχων και υιοθέτηση νεώτερων ευρωπαϊκών εργαλείων πολιτικής. β. ιεθνές Περιβάλλον του Προγράµµατος: Μεθοδολογικά, τα ερωτήµατα είναι τα εξής: εξακολουθούν να ισχύουν οι ποιοτικές τάσεις που λειτούργησαν κατά την προηγούµενη προγραµµατική περίοδο και ίσχυαν κατά την εποχή κατάρτισης του ΕΠ; υλοποιήθηκαν τυχόν οι ευνοϊκές τάσεις που διαπιστώθηκαν κατά την ίδια εποχή; Στο ίδιο το κείµενο του ΕΠΑΝ ("Εισαγωγή") απλώς επιβεβαιώνονται οι θετικές µακρο-οικονοµικές εξελίξεις, διαπιστώνεται άνοδος της ανταγωνιστικότητας (κατά τα διεθνή ινστιτούτα) και επισηµαίνονται θετικά µεν µία τάση ανακοπής της συρρίκνωσης του µεριδίου της µεταποίησης στο ΑΕΠ (;), αρνητικά δε η

5 σελ. 5 / Εισαγωγή συνολική εικόνα "δυϊσµού" του παραγωγικού συστήµατος. Βασική θέση προκύπτει να είναι ότι η ελληνική µεταποίηση αντιµετώπιζε επί µακρόν κρίση αλλά ότι πρόσφατα εκδηλώνονται σαφείς τάσεις ανάκαµψης. Λαµβάνοντας υπόψη νεώτερα στοιχεία, η εξέλιξη έως σήµερα δε συµβαδίζει µε τις αισιόδοξες αυτές εκτιµήσεις. Ναι µεν τα µακρο-οικονοµικά χαρακτηριστικά έχουν µεταβληθεί επί τα βελτίω, στη χρονική περίοδο , και προφανώς µπορούν να επηρεάσουν θετικά την ανταγωνιστικότητα, αλλά από την άλλη πλευρά µία σειρά δεικτών δείχνει σαφή επιδείνωση των όρων ανταγωνιστικότητας, οπότε βάσιµα προκύπτει το ερώτηµα αν είναι δυνατόν ένα µεσοπρόθεσµο Πρόγραµµα (της ευρύτητας και του µεγέθους του ΕΠΑΝ) να αναστρέψει τάσεις και χαρακτηριστικά δεκαετιών και να παρέµβει καθοριστικά ή µήπως έχουν µεσολαβήσει εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον που καθιστούν το Πρόγραµµα ανεπίκαιρο; ιερευνώµενες οι διεθνείς εξελίξεις στους τοµείς και στο αντικείµενο του Προγράµµατος δε φαίνονται να του προκαλούν ειδικό πρόβληµα, έστω και µόνο λόγω της ασαφούς στρατηγικής του. Στόχοι και καλές πρακτικές π.χ. που εντάσσονται στη Στρατηγική της Λισσαβώνας περιλαµβάνονται στο Πρόγραµµα, ενώ και η αξιολόγηση της συνάφειας µε τις στρατηγικές για τις ΜΜΕ και τις ΠΜΕ, απασχόλησης, ισότητας, περιβάλλοντος και αειφορίας δεν εµφανίζει αξιοσηµείωτο πρόβληµα. Ειδικότερες αποκλίσεις µπορούν να εντοπιστούν στο στόχο της δικτύωσης, της χρηµατοδοτικής στήριξης της καινοτοµίας στις ΜΜΕ, της υποκατάστασης των κλασικών µορφών ενέργειας και της αειφορικής διαχείρισης του τουρισµού, αλλά περισσότερο στο επίπεδο της υλοποίησης και λιγότερο σε αυτό των στόχων του ΕΠΑΝ. Κατά πάσα ένδειξη εποµένως, η συµβατότητα ή µη του Προγράµµατος µε το διεθνές περιβάλλον κρίνεται και θα κριθεί σε τρία (διαχειριστικά και όχι σχεδιαστικά) σηµεία: στην ταχύτητα της υλοποίησης του στην εξειδίκευση της κατά Μέτρο και ράσης στόχευσης του (σε ποια ζήτηση απευθύνεται) στην αναδιάταξη και στην επικέντρωση των ράσεων και των πόρων του, δεδοµένου ότι εµφανώς το ΕΠΑΝ δε διαθέτει επαρκείς πόρους για συνολική και διεσπαρµένη παρέµβαση (και πρέπει εποµένως να ασκήσει καταλυτικό και κατευθυντήριο ρόλο). Η «στρατηγική» αυτή έλλειψη αντανακλάται και στο χρηµατοδοτικό σχήµα του ΚΠΣ (όπου συνολικά το "παραγωγικό περιβάλλον" απορροφά 22% των κοινοτικών πόρων, πολύ λιγότερους από ό,τι π.χ. στην Ισπανία ή στον ιταλικό Νότο). γ. Εθνικό Περιβάλλον του Προγράµµατος: Από το δεύτερο τρίµηνο του 2001 η Ευρωπαϊκή οικονοµία βρίσκεται σε φάση υποχώρησης των ρυθµών ανάπτυξης, διεύρυνσης των ελλειµµάτων του δηµόσιου τοµέα και ανόδου της ανεργίας, µείωσης της αποδοτικότητας του κεφαλαίου και των επενδύσεων. Η Ελληνική οικονοµία δεν ακολουθεί την καθοδική φάση, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται έναντι της Ευρωζώνης, όπως και οι επενδύσεις, αλλά ο όγκος των εξαγωγών µειώνεται και το έλλειµµα του ισοζυγίου διευρύνεται. Το ΥΠΟΙΟ αναµένει θετικές εξελίξεις, στηριζόµενο στη συνέχιση των έργων των ολυµπιακών αγώνων και του ΚΠΣ, σε αναµενόµενη ανάκαµψη της Ευρωπαϊκής Οικονοµίας και υποχώρηση των επιτοκίων, σε αύξηση του διαθέσιµου εισοδήµατος και της καταναλωτικής ζήτησης και σε ανάκαµψη της τουριστικής κίνησης. Κατά συνέπεια, ως τρέχουσα αναπτυξιακή πολιτική ορίζεται η διατήρηση της µακροοικονοµικής σταθερότητας, η επιτάχυνση της απελευθέρωσης των αγορών, η ενθάρρυνση της επιχειρηµατικότητας και η στήριξη των ΜΜΕ, η βελτίωση του φορολογικού συστήµατος, και αναµένεται εξ αυτών αύξηση της εσωστρέφειας της Ελληνικής οικονοµίας και αύξηση της συµβολής της τεχνολογίας και της γνώσης στην παραγωγή. Με τις παραπάνω µακρο-οικονοµικές κατευθύνσεις το ΕΠΑΝ γενικώς συνάδει, είτε διότι αυτές δεν είναι επαρκώς εξειδικευµένα στοχοθετηµένες είτε διότι ευθέως αναφέρονται σε αναπτυξιακά εργαλεία εν χρήσει στο ΕΠΑΝ. Ζήτηµα ενδεχοµένως να προκύψει σε σχέση µε το νέο Αναπτυξιακό Νόµο, στο βαθµό που αυτός τελικά ευνοήσει τα φορολογικά κίνητρα και τις µεγάλες επενδύσεις σε βάρος της περιφερειακής επιχειρηµατικότητας, διότι δεν είναι προφανές ότι θα προκύψουν αναπτυξιακές συνέργιες και όχι υποκατάσταση στο επίπεδο των ΜΜΕ και ΠΜΕ της περιφέρειας, όπου κατά κύριο λόγο εντοπίζεται η χρησιµότητα του ΕΠΑΝ. Ζήτηµα επίσης υπάρχει, µονίµως αλλά χωρίς δυνατότητα πλέον παρέµβασης, σε ό,τι αφορά την πολιτική του ισχυρού Ευρώ. Τέλος, µε δεδοµένη την περιορισµένη αναµενόµενη επίπτωση στην απασχόληση, αλλά και τη σταθερή µακροχρόνια µείωση της απασχόλησης στην ελληνική βιοµηχανία, είναι προφανές ότι οι παράλληλες

6 σελ. 6 / Εισαγωγή πολιτικές για την απασχόληση θα παίξουν εδώ έναν αυξηµένο ρόλο, χωρίς να προκύπτει ρητώς διατυπωµένη συνέργια ή συµπληρωµατικότητα τους µε το ΕΠΑΝ. δ. Καταλληλότητα και Επικαιρότητα της Στρατηγικής και του Σχεδιασµού: Το ΕΠΑΝ προέκυψε, διαδικαστικά, ως "σύνθεση" τεσσάρων σχεδίων ΕΠ (Μεταποίηση - Υπηρεσίες, Τουρισµός, Ενέργεια και Φυσικοί Πόροι, Έρευνα και Τεχνολογία). Η "τεχνική" επάρκεια του σχεδιασµού του δεν αµφισβητείται όσον αφορά στη σε γενικές γραµµές συµβατότητα µεταξύ ανάλυσης και στόχων, την εξειδίκευση από τους στρατηγικούς στους ειδικούς στόχους, τη συµβολή των Αξόνων και Μέτρων στην επίτευξη τους, την εξειδίκευση από τον Αξονα Προτεραιότητας στο Μέτρο. Σηµειακά ζητήµατα µικρής έκτασης προκύπτουν στην εξειδίκευση από το ΕΠ στο ΣΠ. Η έλλειψη σοβαρών προβληµάτων οφείλεται στη διαδικασία bottom-up που ακολουθήθηκε κατά την κατάρτιση του Προγράµµατος. Το ΕΠΑΝ δεν αντιµετωπίζει πρόβληµα εσωτερικής συνοχής εκτός αυτού της ανισορροπίας µεταξύ των τοµέων που καλύπτει: µικρή βαρύτητα της µεταποίησης - υπηρεσιών (υπό το πρίσµα του σοβαρού προβλήµατος ανταγωνιστικότητας της ελληνικής βιοµηχανίας), πολύ µικρό µέγεθος για τον τουρισµό (σε σχέση µε τη σηµασία του για την κάλυψη του εµπορικού ελλείµµατος και σε σχέση µε άλλες πηγές χρηµατοδότησης δράσεων). Επίσης δεν εµφανίζει πρόβληµα εξωτερικής συνοχής, αλλά δεν είναι εφικτό στα πλαίσια της Ενδιάµεσης Αξιολόγησης να απαντηθούν κρίσιµα ερωτήµατα όπως: είναι ορθή η αισιόδοξη εκτίµηση για το διεθνές περιβάλλον; η ευρωπαϊκή ύφεση δεν θα επηρεάσει τελικώς την ελληνική συγκυρία; η ολοκλήρωση του ΚΠΣ και των Ολυµπιακών Έργων πόσο θα την επηρεάσει; Συµπληρωµατικά ως προς το ΕΠΑΝ, και εποµένως µε αναµενόµενες συµπληρωµατικότητα και συνέργιες, λειτουργούν το ΕΠ Κοινωνία της Πληροφορίας, Μέτρα του ΕΠ Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου, και Μέτρα των ΠΕΠ. Ειδικά στα ΠΕΠ, η σχετική βαρύτητα των Μέτρων που αναφέρονται σε στόχους ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας είναι εξαιρετικά σηµαντική. Και εδώ η επίτευξη των συνεργιών παρεµποδίζεται από τη διαφορετική διαχειριστική αντιµετώπιση (Τελικοί ικαιούχοι, όροι ένταξης τελικών αποδεκτών, καθεστώτα ενίσχυσης, κ.α.), ενώ η υλοποίηση τους δεν έχει προχωρήσει σε βαθµό που να επιτρέπει την ποσοτική αποτίµηση τους. ε. Στρατηγική, σχεδιασµός και αναθεώρηση: Ουσιαστικά, ο σχεδιασµός του ΕΠΑΝ έχει τέτοια µορφή ώστε η επίτευξη των στρατηγικών του στόχων να εξαρτάται σε µέγιστο βαθµό από τη διαχειριστική του εξέλιξη (διαφοροποιηµένος ρυθµός υλοποίησης κατά ράση και άρα ενδεχόµενο διολίσθησης στόχων, πολυτυπία παρεµβάσεων και άρα πολλαπλασιασµός των διαχειριστικά επικίνδυνων διαδροµών και κορεσµός των τελικών αποδεκτών). Κατά συνέπεια, η συγκυρία της αναθεώρησης αποτελεί ευκαιρία για µια επικεντρωµένη ανασύνθεση της στρατηγικής του, κατά την οποία µπορούν να ληφθούν περισσότερο υπόψη ζητήµατα που εµφανίζονταν (περιφερειακά βεβαίως) στην ανάλυση, όπως η εντεινόµενη αύξηση της παραγωγικότητας ανά ώρα εργασίας και η επιβράδυνση του αυξητικού ρυθµού του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος που υποδεικνύουν ότι ο τεχνολογικός εκσυγχρονισµός έχει προχωρήσει, ο δυϊσµός στην επιχειρηµατική διάρθρωση, η επιβάρυνση του κόστους παραγωγής από εξωγενείς παράγοντες όπως η χαλαρή σύνδεση µε τον πρωτογενή τοµέα και το εµπόριο, η υπερσυγκέντρωση δαπανών και δραστηριοτήτων Ε&Τ στην Αττική, ο κατακερµατισµός του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος του τουρισµού. Υπό το φως των επιδόσεων κάθε Μέτρου µέχρι σήµερα, είναι σκόπιµο να ληφθούν αποφάσεις επί ερωτηµάτων όπως: ποιοί τύποι επιχειρήσεων ενισχύονται; πόσο και πώς στηρίζονται οι δικτυώσεις, τα περιφερειακά συστήµατα παραγωγής και τα κυκλώµατα της εφοδιαστικής αλυσίδας; πόσο και πώς ενισχύονται οι ΠΜΕ κατά προτεραιότητα και όχι µέσα στη γενική οµάδα των ΜΜΕ; Σηµειωτέον, ότι οι περισσότερες από τις σχεδιαστικές αστοχίες που αναφέρονται παραπάνω αντανακλούν χρόνιες τάσεις στο σχεδιασµό των αναπτυξιακών προγραµµάτων στην Ελλάδα και δεν αφορούν µόνο (ή ιδιαιτέρως) το ΕΠΑΝ.

7 σελ. 7 / Εισαγωγή Η ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ, Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ, Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ Η ανάλυση, κατά Μέτρο, των ενταγµένων Έργων, % των εντάξεων στο συνολικό Π/Υ, % των συµβάσεων και % απορρόφησης µε στοιχεία ΟΠΣ , δείχνει ότι: 1. Η συνολική απορρόφηση είναι πολύ χαµηλή (8,5% στη συνολική και 7,2% στη ηµόσια δαπάνη), και το ίδιο ισχύει για όλα τα "ενεργά" Μέτρα (χωρίς ρήτρα Αναστολής) πλην 6. Ένα Μέτρο (συνεχιζόµενες επενδύσεις του ΕΠΒ ) αντιστοιχεί σε 65,8% των συνολικών καταχωρηµένων πληρωµών συνολικού προϋπολογισµού, 4 Μέτρα κάλυψαν κατά 79% τη συνολική απορρόφηση και 4 άλλα παρουσιάζουν µηδενικές πληρωµές, χωρίς να βρίσκονται υπό Αναστολή. Το 21-22% του Προγράµµατος πραγµατοποίησε ελάχιστες πληρωµές και 37-38% ήταν σε αναστολή. 2. Εάν το ΕΠΑΝ κρινόταν µε αποκλειστικό κριτήριο την απορρόφηση, το συµπέρασµα θα ήταν αρνητικό. ιερευνώντας τις εντάξεις Έργων στην ίδια περίοδο, διαπιστώνεται ότι έχουν ενταχθεί συνολικά 312 και ότι το ήµισυ του Προγράµµατος έχει εξειδικευθεί, και αυτό συνιστά πολύ θετική εξέλιξη. Οι εντάξεις είναι υψηλότερες του µέσου όρου µεταξύ άλλων και σε 8 Μέτρα που ήταν σε αναστολή, και κατά συνέπεια αναµένεται θετική εξέλιξη στο µέλλον. 3. Λαµβανοµένων υπόψη όλων των παραπάνω, η κατάσταση εµφανίζεται όχι καλή στον Άξονα 1 (ελάχιστη απορρόφηση, χαµηλές εντάξεις), καλή στον Άξονα 2 (άνω του µέσου όρου απορρόφηση, υψηλές εντάξεις), σχετικώς καλή στον Άξονα 3 (υψηλή απορρόφηση και εντάξεις αλλά σε ένα µόνο Μέτρο), όχι καλή (ελάχιστη απορρόφηση) αλλά ενθαρρυντική (υψηλές εντάξεις, Αναστολή) στον Άξονα 4, όχι καλή στον Άξονα 5 (αλλά υψηλές εντάξεις στα 2 από τα 3 Μέτρα του), κακή στον Άξονα 6 (ελάχιστη απορρόφηση και εντάξεις ακόµη και στα Μέτρα που δεν ήταν σε Αναστολή) και στον Άξονα 7 (υψηλές εντάξεις σε 1 Μέτρο), όχι καλή αλλά ενθαρρυντική στον Άξονα 8 (ελάχιστη απορρόφηση, υψηλές εντάξεις στο 1 από τα 3 Μέτρα) και καλή στην Τεχνική Βοήθεια. Το πλέον εµφανές συµπέρασµα είναι η λόγω της αναστολής καθυστέρηση του Άξονα 1, η καλύτερη πρόοδος στον Άξονα 2 που περιλαµβάνει τον κύριο όγκο των ενισχύσεων, η επίπτωση της αναστολής στους Άξονες 3 και 4 για την Έρευνα και Τεχνολογία, η καθυστέρηση στον Άξονα για τον τουρισµό και η εξαιρετικά σηµαντική (από πλευράς µεγέθους) καθυστέρηση στους Άξονες για την Ενέργεια. 4. Περαιτέρω ανάλυση, στο επίπεδο της συµβασιοποίησης των ενταγµένων Έργων, δείχνει ότι 40% των Έργων έχει ή πρόκειται άµεσα να ξεκινήσει την υλοποίηση. Η κατάσταση σε µέσο όρο δεν είναι κακή. Ο δείκτης "συµβάσεις / εντάξεις" είναι υψηλότερος του µέσου σε 13 Μέτρα και σε 8 από αυτά βρίσκεται σε επίπεδα άνω του 80%, δηλαδή αναµένεται επιτάχυνση της υλοποίησης. Στο επίπεδο των ράσεων, η κατάσταση είναι περισσότερο διαφοροποιηµένη. Με βάση αυτά τα στοιχεία, είναι αναµενόµενη µια επιτάχυνση της υλοποίησης του Προγράµµατος, αλλά δεν είναι εφικτό να εκτιµηθεί πότε αυτή η επιτάχυνση θα µεταφραστεί σε αξιόλογη καταχωρηµένη απορρόφηση. Η καταχωρηµένη εικόνα συµπληρώνεται µε τα νεώτερα δεδοµένα, από τα οποία προκύπτει το συµπέρασµα ότι η υλοποίηση προχώρησε σηµαντικά στο διάστηµα 30.6 έως (ο βαθµός απορρόφησης έφθασε το 11,5% σε ηµόσια δαπάνη και το 11,1% σε συνολική). Οι προβλέψεις που µπορούν να γίνουν αυτή τη στιγµή (µε βάση συγκεκριµένες παραδοχές) δείχνουν πιθανή απορρόφηση στο επίπεδο του 15,07% για τη συνολική και 15,12% για τη ηµόσια απάνη. Τη σχετικώς αισιόδοξη αυτή πρόβλεψη στηρίζει η γενικότερη εξέλιξη στην ένταξη Έργων (+52 στο τελευταίο τρίµηνο) και η ικανοποιητική ενεργοποίηση όλου του Προγράµµατος (78,5% συνολικής δαπάνης). Η πρόοδος φαίνεται εφικτή, επειδή αναµένεται να σηµειωθεί κυρίως σε Μέτρα ενισχύσεων όπου έχουν απεµπλακεί οι διαδικασίες ή έχει προχωρήσει πολύ η συµβασιοποίηση, σε Μέτρα όπου αναµένεται η αναγνώριση δαπανών που έχουν εκτελεστεί, σε Μέτρα όπου η άρση της αναστολής "απελευθερώνει" προσπάθεια που έχει γίνει, ή σε Μέτρα όπου θα υπάρξουν άµεσα επιλέξιµες προκαταβολές. Τέλος, µε ανάλυση στο υλοποιούµενο µέρος του Προγράµµατος και αναγωγή σε κάθε Μέτρο του, προκύπτει ότι η αποτελεσµατικότητα είναι χαµηλή στα υλοποιούµενα Μέτρα πλην δύο όπου φθάνει το 0,97 (97%) και έξι άλλων όπου ξεπερνά την τιµή 0,20 (20%), ενώ η αποδοτικότητα εµφανίζεται ικανοποιητική σε 19 Μέτρα. Σε άλλα Μέτρα οι τιµές της είναι πλασµατικές, διότι οφείλονται σε χαµηλότατη απορρόφηση έναντι ταχύτερης προόδου στο φυσικό αντικείµενο.

8 σελ. 8 / Εισαγωγή α. Επικαιροποίηση και επίτευξη των στόχων πραγµατοποιήσεων (output) και αποτελεσµάτων (results): H µεθοδολογία για την επικαιροποίηση των στόχων του ΕΠΑΝ αναλύθηκε στο Σχέδιο Ενδιάµεσης Έκθεσης Αξιολόγησης, και ακολουθήθηκε µε τη βοήθεια δύο πρόσθετων µηχανισµών: αφενός είναι διαθέσιµα, για έναν αριθµό Μέτρων και ράσεων, στοιχεία υλοποίησης που συγκεντρώθηκαν δια των ερευνών πεδίου του Συµβούλου Αξιολόγησης, αφετέρου έχει προχωρήσει η καταχώρηση στοιχείων φυσικής εξέλιξης των Έργων στο ΟΠΣ, και άρα επιτρέπεται ρεαλιστικότερη εκτίµηση τόσο για την επικαιρότητα των ποσοτικών στόχων, όσο και για τον βαθµό επίτευξης τους στις Για τον ορίζοντα του 2006/8, κάθε πρόβλεψη εξακολουθεί να είναι παρακινδυνευµένη, στον βαθµό που η υλοποίηση του Προγράµµατος δεν έχει προχωρήσει τόσο ώστε τα στοιχεία ΟΠΣ και οι πληροφορίες των Τελικών ικαιούχων να συγκροτούν µια στατιστικώς επαρκή κρίσιµη µάζα και να επιδέχονται επιβεβαίωση µέσα από επανάληψη των ερευνών πεδίου. Το ΕΠΑΝ διαθέτει 392 δείκτες για τις εκροές (231) και αποτελέσµατά του (161), πλήθος εξαιρετικά µεγάλο που δεν κατέστη εφικτό να µειωθεί δραστικά, καθώς το Πρόγραµµα περιλαµβάνει τεράστιο πλήθος ράσεων και Μέτρων, µε ειδικές απαιτήσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης. Με τη βοήθεια των στοιχείων υλοποίησης που συγκεντρώθηκαν δια των ερευνών πεδίου και της προόδου στην καταχώρηση στοιχείων φυσικής εξέλιξης Έργων στο ΟΠΣ, είναι εφικτή µια ρεαλιστική εκτίµηση για την επικαιρότητα και τον βαθµό επίτευξης των ποσοτικών στόχων στις , αλλά για τον ορίζοντα 2008 κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευµένη. Συγκρίνοντας τις τιµές - στόχους µε τις επιτευχθείσες κατά ΟΠΣ τιµές ή µε την προβλεπόµενη από τον Σύµβουλο Αξιολόγησης επίτευξη , εµφανίζεται µείωση η οποία σε γενικές γραµµές δεν είναι ανησυχητική (σε ορισµένες περιπτώσεις: αύξηση) διότι προφανώς κατά την εξειδίκευση των Μέτρων επήλθε αλλαγή στα αναµενόµενα χαρακτηριστικά και µεγέθη των προς ένταξη Έργων και υποέργων, η οποία αντανακλάται στον ορισµό των ποσοτικών στόχων του Προγράµµατος. β. Οι επιπτώσεις στην απασχόληση: Η δηµιουργούµενη απασχόληση από το ΕΠΑΝ διακρίνεται αφενός σε: απασχόληση κατά την υλοποίηση των Έργων στην περίοδο εφαρµογής , που προσεγγίζεται σε ισοδύναµα άνθρωπο-έτη πλήρους απασχόλησης και αφετέρου σε ανάπτυξη µόνιµων (νέων) θέσεων εργασίας πλήρους ή µερικής απασχόλησης που δηµιουργούνται µετά την ολοκλήρωση των παρεµβάσεων και µπορούν να οµογενοποιηθούν σε ισοδύναµες θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Σε σχετικό Πίνακα παρουσιάζονται, ανά Μέτρο και Άξονα, οι προσεγγίσεις εκτιµήσεις µε βάση τις Προβλέψεις Στόχους του Συµπληρώµατος Προγραµµατισµού, τις εκτιµήσεις του Συµβούλου Αξιολόγησης υπό το φως της ως τώρα υλοποίησης, και οι προβλέψεις εκτιµήσεις ειδικής Εµπειρογνωµοσύνης της ΕΥ. Σηµειώνεται ότι οι διαφορετικές µεθοδολογικές προσεγγίσεις οδηγούν συχνά σε αποκλίνοντα αποτελέσµατα. Τα προκύπτοντα πορίσµατα είναι τα εξής: 1. Η αναµενόµενη απασχόληση κατά την υλοποίηση του ΕΠΑΝ θα κυµανθεί σε ισοδύναµα άνθρωπο-έτη απασχόλησης 2. Με παρόµοιες παραδοχές οι προβλεπόµενες άµεσες θέσεις εργασίας κατά τη λειτουργία, βάσει στοιχείων εντάξεων και παρακολούθησης των ενταγµένων έργων, θα κυµανθούν περί τις (δεν συνυπολογίζονται έµµεσες επιπτώσεις που προσεγγίστηκαν στην Εµπειρογνωµοσύνη µέσω µοντέλου εισροών εκροών και σε ορισµένες περιπτώσεις οδηγούν σε αρνητική πρόβλεψη, ούτε οι έµµεσες θέσεις που αναφέρονται στο Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού). 3. Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερα θετικές επιπτώσεις στη δηµιουργία απασχόλησης δείχνουν τα Μέτρα του Άξονα 2, και ιδιαίτερα τα 2.2, 2.3, 2.4 και 2.7, αλλά και το Μέτρο Σε ό,τι αφορά την απασχόληση κατά την υλοποίηση, ιδιαίτερα θετικές επιπτώσεις αναµένεται να έχουν τα Μέτρα 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.7 και 7.1, µε τα 2.5, 5.1, 6.1 και 9.1 να ακολουθούν. 5. Ειδικότερα στη διατήρηση υφιστάµενων θέσεων συµβάλλουν οι ενέργειες της δια βίου µάθησης, οι ωφελούµενοι των οποίων (Μέτρα 8.1, 8.2 και 8.3) ανέρχονται ήδη σε περίπου. Ιδιαίτερη µνεία δικαιούται η συνάφεια του ΕΠΑΝ µε το Εθνικό Σχέδιο ράσης για την Απασχόληση, µε 8 Μέτρα του να συνιστούν εργαλεία παρέµβασης του ΕΣ Α, και µε εκτεταµένη άµεση ή έµµεση συνέργια για 14 άλλα, κυρίως στους Πυλώνες Ι " Βελτίωση απασχολησιµότητας" και ΙΙΙ " Ενθάρρυνση προσαρµοστικότητας επιχειρήσεων και εργαζοµένων".

9 σελ. 9 / Εισαγωγή γ. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον: Σε γενικές γραµµές διαπιστώνεται θετική συνάφεια των παρεµβάσεων του ΕΠΑΝ ως προς τους στόχους Προτεραιότητας για την Προστασία του Περιβάλλοντος, ιδιαίτερα στους Τοµείς της Βιοµηχανίας, του Τουρισµού και της Ενέργειας, που κατά το 5 ο Πρόγραµµα Πλαίσιο της Ε.Ε. για το Περιβάλλον αποτελούν τοµείς προτεραιότητας. Με την αντιµετώπιση των κλιµατικών αλλαγών ισχυρή θετική συνάφεια έχουν 5 Μέτρα, ενώ κάποια συνάφεια εκδηλώνουν άλλα 5. Με το στόχο της βελτίωσης ποιότητας της ατµόσφαιρας, ισχυρά θετική επίδραση ασκούν 4 Μέτρα, ενώ 3 ασκούν αξιοσηµείωτη επίδραση. Ως προς τη διαχείριση και προστασία των υδάτινων πόρων, ισχυρά θετική επίδραση ασκεί το στοχοθετηµένο στη διαχείριση των υδάτων Μέτρο, ενώ θετική εντοπίζεται σε 3 Μέτρα. Με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων ένα Μέτρο διαθέτει ισχυρή θετική επίδραση µε ειδική ράση για την ενίσχυση µονάδων διαχείρισης ενώ επιλεξιµότητα παρεµβάσεων εντοπίζεται στο σύνολο των Μέτρων τεχνολογικού εκσυγχρονισµού της µεταποίησης και του τουρισµού. εν εντοπίζονται ισχυρές συνάφειες µε την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, ενώ µέτρια έως ισχυρή συνάφεια µε τον στόχο της Βιώσιµης Ανάπτυξης στον Τουριστικό Τοµέα εντοπίζεται στο σύνολο των Μέτρων του Άξονα 5, που ενσωµατώνει και τα τρία κριτήρια δράσης στον σχεδιασµό των παρεµβάσεων του. Ιδιαίτερα θετική συνάφεια ως προς την Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση εντοπίζεται στο Μέτρο 2.9 και σε άλλα 2 Μέτρα, ενώ και η ανάπτυξη του Εθνικού Συστήµατος Ποιότητας έχει έµµεση αλλά ισχυρή συνάφεια, και ισχυρή θετική επίδραση εκτιµάται ότι έχουν 4 Μέτρα. Για την Οριζόντια πολιτική και Βιοµηχανία, 6 ειδικότερα Μέτρα και το σύνολο του Άξονα 4 απευθύνονται σε ένα ή περισσότερα κριτήρια προτεραιότητας στο ζήτηµα. Τέλος, το Μέτρο 1.1. συµβάλλει άµεσα και θετικά στην προώθηση του Χωροταξικού Σχεδιασµού. Ιδιαίτερη µνεία σε ό,τι αφορά την θετική συνεισφορά στην επιδίωξη των Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Προτεραιοτήτων οφείλεται στο Μέτρο 2.9 «Ενίσχυση της Επιχειρηµατικότητας στον Τοµέα του Περιβάλλοντος. δ. Η συνάφεια µε την οριζόντια προτεραιότητα "Προώθηση της ισότητας ευκαιριών": Γενικώς, τα Μέτρα του ΕΠΑΝ κρίνονται ως ουδέτερα. Περιλαµβάνονται ράσεις θετικού αποτελέσµατος (positive actions), όπως οι "Ενίσχυση της Επιχειρηµατικότητας των Γυναικών (ενεργή)", "Ενίσχυση /επιβράβευση Επιχειρήσεων για την υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Μοντέλου Επιχειρηµατικής Αριστείας ή του Εθνικού Βραβείου Ποιότητας ή για την ανάπτυξη Συστηµάτων Επιχειρηµατικής Αριστείας (µη ενεργοποιηµένη) και "ΠΕΝΕ " (όπου υπάρχει ρήτρα ποσόστωσης). Από τις έρευνες πεδίου του Συµβούλου Αξιολόγησης για την ως τώρα υλοποίηση διαφόρων δράσεων, προκύπτουν ως ράσεις µε µετρήσιµη θετική επίπτωση η "Ενίσχυση της Επιχειρηµατικότητας των νέων", η "Ενίσχυση της Επιχειρηµατικότητας των γυναικών", η "Εκπαιδευτική υποστήριξη στο Πλαίσιο του ικτυωθείτε", και το ΠΕΝΕ. Σηµαντική επίπτωση στη γυναικεία απασχόληση αναµένεται να έχουν τέλος οι παρεµβάσεις στον τουριστικό τοµέα, που παραδοσιακά απασχολεί γυναίκες σε µεγάλο βαθµό, αλλά και αυτές που αφορούν «νέες» δραστηριότητες, που συνεπάγονται απασχόληση προσωπικού µε υψηλό µορφωτικό επίπεδο (Ποιότητα, Πιστοποίηση, Marketing και προώθηση, Έρευνα και Τεχνολογία). Τα µέχρι στιγµής στοιχεία συνηγορούν στη συνολική εκτίµηση θετικής επίδρασης του ΕΠΑΝ ως προς την ισότητα των φύλων, αλλά είναι ενδεικτικά: λόγω της χαµηλής έως τώρα υλοποίησης του Προγράµµατος, ακόµη και τα "στοιχεία υλοποίησης" που παρέχουν Τελικοί ικαιούχοι και τελικοί αποδέκτες βρίσκονται σε επίπεδο ex-ante και όχι in-itinere. ε. Η επίπτωση στην περιφερειακή ανάπτυξη: Το ΕΠΑΝ διαθέτει ισχυρές συνέργιες µε όλα τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα του ΚΠΣ, και εξάλλου ήδη στο εγκεκριµένο κείµενό του περιλαµβάνεται ενδεικτική περιφερειακή κατανοµή των πόρων του, στην οποία οι εκτός Αττικής περιοχές της χώρας αναµένεται να απορροφήσουν 65% του συνολικού προϋπολογισµού, και οι εκτός Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας το 50%. ιαθέσιµα στοιχεία δείχνουν ότι σε σχέση µε την αρχική κατανοµή, η Αττική συγκεντρώνει, προς το παρόν, λιγότερες παρεµβάσεις απ ό,τι αναµενόταν, όπως και οι Περιφέρειες Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ιονίων νήσων και Βορείου Αιγαίου. Αντιθέτως, υψηλότερη συγκέντρωση παρεµβάσεων του ΕΠΑΝ έχουν η Κεντρική Μακεδονία, η υτική Ελλάδα και η Στερεά Ελλάδα, ενώ σε σταθερά επίπεδα βρίσκονται η Ανατολική Μακεδονία - Θράκη και η Κρήτη. Τέλος, πολύ σηµαντικότερη από την

10 σελ. 10 / Εισαγωγή αναµενόµενη συγκέντρωση εµφανίζουν η Πελοπόννησος και το Νότιο Αιγαίο, ενώ εξαιρετικά χαµηλή εµφανίζει η υτική Μακεδονία. Αν η ανάλυση προχωρήσει σε επίπεδο νοµού, υψηλή συγκέντρωση παρουσιάζουν, κατά φθίνουσα κατάταξη, οι νοµοί Αθηνών, Βοιωτίας, Ανατολικής Αττικής, Κιλκίς, Θεσσαλονίκης, Λακωνίας, Αρκαδίας, Ξάνθης και Ροδόπης, που στο σύνολο τους συγκεντρώνουν 43,5% του συνολικού προϋπολογισµού των ενταγµένων σήµερα Έργων του ΕΠΑΝ. Μπορεί καταρχήν να διατυπωθεί το συµπέρασµα ότι ρόλο σε αυτήν την κατανοµή έπαιξαν τόσο ο συγκεκριµένος ρυθµός εξειδίκευσης και εκκίνησης των διαφόρων ράσεων όσο και η ετοιµότητα των κατά τόπους τελικών αποδεκτών να ανταποκριθούν στην προσφορά "επενδυτικών προϊόντων", κατάσταση που εντοπίστηκε και στο Ε.Π.Β ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Η διερεύνηση της διαχειριστικής εξέλιξης του Προγράµµατος µε βάση το χρόνο επίσηµης έναρξης κάθε Μέτρου, το µέσο χρόνο που µεσολάβησε για τα Έργα από την υποβολή µέχρι την έγκριση του Τ Ε, το ποσοστό του συνολικού προϋπολογισµού που έχει ενεργοποιηθεί µέσω των προσκλήσεων, τον αριθµό των Έργων που είχαν ενταχθεί κατά Μέτρο και το ποσοστό του προϋπολογισµού που έχει δεσµευθεί νοµικά σε δύο διακριτές χρονικές, και το ποσοστό απορρόφησης σε τρεις διακριτές χρονικές στιγµές, καταλήγει στο συµπέρασµα ότι το Πρόγραµµα επιβαρύνεται διαχειριστικά από: τον αρχικό σχεδιασµό Μέτρων ή ράσεων µε πρόθεση να ενταχθούν εκεί συγκεκριµένα Έργα που ήταν ή εκλαµβάνονταν ως αναγκαία, χωρίς όµως τελικώς να είναι ώριµα, και, σε συνδυασµό µε αυτό το γεγονός, την απόδοση σηµαντικού µέρους των συνολικών πόρων σε " ράσεις - Έργα" µε εξαρχής τεχνικές ή νοµικές αβεβαιότητες και άρα αυξηµένο κίνδυνο την υπερφόρτωση του Προγράµµατος µε υπερβολικό αριθµό ράσεων και άρα µε πολλαπλασιασµό των διαδικασιών, έστω και µόνο των τυπικών (κατά τις ιατάξεις Εφαρµογής) πολύ δε περισσότερο των ουσιαστικών που η ΕΥ υιοθέτησε για καλύτερο έλεγχο της κατάστασης τις µειωµένες, σε σχέση µε τις αυξηµένες ανάγκες, δυνατότητες και στελέχωση των Τελικών ικαιούχων, που αντανακλάται σε αυξηµένο χρόνο που προηγείται των προσκλήσεων (ώστε να δοθεί χρόνος στον Τ να ετοιµάσει το Έργο) ή που µεσολαβεί συχνά µεταξύ πρόσκλησης και υποβολής Τ Ε (για να υποβληθεί χωρίς προβληµατικά σηµεία) και µεταξύ υποβολής και έγκρισης (για να διορθωθούν όσα σηµεία εξακολούθησαν να παραµένουν προβληµατικά). Τα προβληµατικά σηµεία σταδιακά ξεπερνώνται, καθώς το Πρόγραµµα εµφανίζει πλέον σχεδόν πλήρη ενεργοποίηση, µείωση του χρόνου των καθυστερήσεων στις διαδικασίες και επιτάχυνση των εντάξεων Έργων, αλλά αποτελούν "δύναµη αδρανείας" που πρέπει να αποµειωθεί τάχιστα. Ως κρίσιµες διαδροµές και σηµεία στη διαχείριση του Προγράµµατος αναλύθηκαν οι ακόλουθες: α. Ποιότητα διαδικασιών: Η διαδροµή µεταξύ Πρόσκλησης από την ΕΥ προς τους Τελικούς ικαιούχους, υποβολή Τ Ε από τους Τ στην ΕΥ, συντονισµού µε το ΥΠΟΙΟ και έγκρισης του Έργου, συνάντησε αρχικώς προβλήµατα, λόγω δυσλειτουργιών κυρίως σε ό,τι αφορά την ετοιµότητα των Τελικών ικαιούχων να υποβάλουν παραδεκτό Τ Ε. Τα σχετικά χρονικά διαστήµατα µειώνονται προοδευτικά. Οπωσδήποτε, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης εκτιµά ότι η λειτουργία αξιολόγησης - ένταξης είναι "βαριά", σε όλο το ΚΠΣ, ως µη όφειλε, διότι γενικώς ο τυπικά τέλειος σχεδιασµός των Έργων δεν εγγυάται απρόσκοπτη υλοποίηση, ο αυστηρός αρχικός έλεγχος δεν δρα πάντοτε εκπαιδευτικά στους Τ, και τέλος υπάρχει ο κίνδυνος, ακριβώς λόγω του βάρους της διαδικασίας, αυτή να ατονίσει σιωπηρώς ή να εφαρµόζεται ελλειπτικά, αν αποδειχθεί ότι είναι πρόξενος καθυστέρησης στην απορρόφηση. Η πιστοποίηση της ΕΥ κατά ΙSO εξασφαλίζει την ποιοτική εκτέλεση των διαδικασιών της. Το ζήτηµα είναι αν το όλο σύστηµα διαχείρισης µε τα ήδη πολλά τυπικά έγγραφα, αρχίσει να τείνει εκ του λόγου αυτού σε "γραφειοκρατικοποίηση". "Αγκυλώσεις" µπορούν να εντοπιστούν στη λειτουργία της Παρακολούθησης των Έργων, µε ενδεικτικά τα προβλήµατα στην τήρηση του ΟΠΣ. Κατά γενική άποψη, από την ΕΥ και τους Τ, τα κριτήρια ένταξης Πράξεων κρίνονται θετικά, αν και τονίζεται ότι δυσκόλεψαν όλους και συνέβαλαν στην καθυστερηµένη έναρξη των Έργων, επειδή βοήθησαν στο να αποκατασταθεί ισορροπία λειτουργιών µεταξύ ΕΥ και "µεγάλων" Τελικών ικαιούχων αναγκάζοντας σε αποσαφήνιση ρόλων και αντικειµενικοποιώντας τη συνεργασία τους,

11 σελ. 11 / Εισαγωγή ενώ επίσης συνέβαλαν στην αποφυγή ένταξης «προβληµατικών» Έργων. Ως προς τα Κριτήρια όµως πρέπει να σηµειωθεί (και αυτό δεν αφορά µόνο το ΕΠΑΝ) ότι υπήρξε βεβιασµένος ορισµός τους, γεγονός που οδηγεί στην εµφάνιση προβληµατικών σηµείων. Κυρίως, δεν είναι ευχερής, στο επίπεδο των Μέτρων και ακόµη περισσότερο στο επίπεδο των ράσεων, η διάκριση µεταξύ κριτηρίων "αποκλεισµού", κριτηρίων "αξιολόγησης", "εφαρµογής" και "ικανότητας υλοποίησης". Τα περισσότερα λειτουργούν ως "θύρες εισόδου" στο σύστηµα (ΝΑΙ / ΟΧΙ) και όχι ως κριτήρια επιλογής των βέλτιστων έργων (κάτι το οποίο ισχύει σε επίπεδο υποέργων, στα Μέτρα των ενισχύσεων), και οι αρµόδιοι χειριστές των ΕΥ είναι εκ των πραγµάτων αναγκασµένοι να λαµβάνουν αποφάσεις είτε κατά την κρίση τους είτε προσφεύγοντας σε έλεγχο. Να σηµειωθεί ότι τα στελέχη της ΕΥ αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα βελτιώσεων - µετατροπών στα κριτήρια, και έχουν διατυπώσει συγκεκριµένες προτάσεις. β. Σχέσεις µεταξύ των φορέων του Συστήµατος ιοίκησης: Υπήρξε αρχικώς δυσκολία στην ενεργοποίηση των Τ σε σχέση µε τους νέους όρους της υλοποίησης του ΚΠΣ, χωρίς να εντοπίζονται πλέον, παρά σε ειδικές περιπτώσεις, «σηµεία σύγκρουσης» (areas of possible conflict). Ειδικότερα σε σχέση µε τους «µεγάλους» Τ, αναπόφευκτα ανέκυψε (λόγω αφενός της κυρίαρχα "ελεγκτικής" οπτικής των ιατάξεων Εφαρµογής και αφετέρου της παραδοσιακής στην Ελλάδα συγκέντρωσης του σχεδιασµού και της εφαρµογής της πολιτικής στα Υπουργεία και στις µεγάλες ΕΚΟ), αρχικά τουλάχιστον, σύγχυση. Σηµαντικό βήµα θα ήταν η ενεργοποίηση των Συµβούλων Τεχνικής Υποστήριξης κατά Γενική Γραµµατεία, αλλά καθυστέρησε πολύ η πρόσληψή τους. Ως προς τους θεωρούµενους "µικρούς" ή «άπειρους» Τ, τα προβλήµατα ανάγονται στην έλλειψη εξειδικευµένων στελεχών και εξακολουθεί να είναι αναγκαία η ταχύρυθµη ενηµέρωση στήριξη των υπευθύνων τους στα νέα τους καθήκοντα, που θα πρέπει να αντιµετωπιστεί κεντρικά από την Κ Α/ΚΠΣ. Οι Ενδιάµεσοι Φορείς ιαχείρισης σε γενικές γραµµές έδειξαν προσαρµοστικότητα, βοηθούµενοι από την εµπειρία της διαχείρισης στο Β' ΚΠΣ. Η σχετική εικόνα που σχηµατίζουν οι ίδιοι για το σύστηµα διοίκησης ποικίλλει και οι περισσότεροι αποδεικνύονται έτοιµοι να διαχειριστούν τα Έργα που ανέλαβαν. Παρατηρήθηκαν περιπτώσεις αργής ανταπόκρισης της Κ Α/ΚΠΣ σε αιτήµατα στήριξης, ενώ η συνεργασία µε την Ειδική Μονάδα Συντονισµού ΕΚΤ του Υπουργείου Εργασίας ήταν απρόσκοπτη. γ. Ποιότητα και πληρότητα της Παρακολούθησης: Το (συνολικό) σύστηµα διοίκησης του Προγράµµατος είχε σοβαρά προβλήµατα στην παρακολούθηση των Έργων µε Τριµηνιαία (κυρίως) ελτία Παρακολούθησης και καταχώρησή τους στο ΟΠΣ. Το σηµερινό σχετικώς θετικό αποτέλεσµα προέκυψε µε υπερπροσπάθεια του τελευταίου τριµήνου και µε κίνητρο την ανάγκη συµµόρφωσης προς το συγκεκριµένο κριτήριο ενόψει της Αναθεώρησης του ΚΠΣ. εν ενηµερώνονται τα Στοιχεία Παρακολούθησης της Φυσικής Υλοποίησης σε επίπεδο Υποέργου, κυρίως σε ό,τι αφορά τα Μέτρα των ενισχύσεων, και εδώ έγκειται κυρίως το πρόβληµα, καθώς πάρα πολλές ράσεις του ΕΠΑΝ αφορούν σε ενισχύσεις και το τελικό αποτέλεσµα θα είναι η ένταξη στο Πρόγραµµα χιλιάδων υποέργων, µε όλες τις κατανοητές συνέπειες σε φόρτο εργασίας και σε λάθη καταχώρησης. Το σηµαντικότερο είναι ότι, δια της υποχρέωσης να εκτελεστεί αυτό το έργο, οι χειριστές των Μονάδων Β κατακλύζονται, οι υπεύθυνοι των Τ αδυνατούν να συµπληρώσουν τα Τ Π ή να ενηµερώσουν έγκαιρα την ΕΥ, και σε όλους τους εµπλεκόµενους µπορεί να δηµιουργηθεί η άποψη ότι τελικώς τα αιτούµενα από το ΟΠΣ στοιχεία είναι "'άχρηστα" ή συνιστούν "τροχοπέδη". Εναλλακτικές λύσεις θα ήταν η απλοποίηση του συστήµατος ή η µερική µόνο εφαρµογή του ή η αύξηση της δυναµικότητας των διοικητικών µονάδων που το εξυπηρετούν ή διάφορες τεχνικές λύσεις. Προς την κατεύθυνση της απλοποίησης, έχει αιτηθεί και εγκριθεί από την Κ Α/ΚΠΣ η µη εισαγωγή µηδενικών Μηναίων ελτίων απανών, και προς την ίδια κατεύθυνση, έχει προταθεί (και κατά τα φαινόµενα αντιµετωπίζεται θετικά από την Ε.Ε.) η αντικατάσταση των Τ Π φυσικής εξέλιξης από εξαµηνιαία δελτία. Προς την κατεύθυνση της αύξησης της δυναµικότητας των µονάδων που εξυπηρετούν το σύστηµα, η πρόταση είναι για υιοθέτηση του outsourcing, αρκεί να ελαφρυνθεί παράλληλα η ελεγκτική απαίτηση που στηρίζεται στο ΟΠΣ. Τέλος, ως τεχνική λύση προβάλλει η ηλεκτρονική υποβολή των ελτίων, κατά το πρότυπο που σχεδίασε η Μονάδα της ΕΥ. Το συνολικό πρόβληµα και ο τρόπος επίλυσης του δεν είναι ειδικά στο ΕΠΑΝ.

12 σελ. 12 / Εισαγωγή δ. Ο ρόλος των ειδικών κανονιστικών πλαισίων: Λόγω των διαδικασιών σχεδιασµού και έγκρισης καθεστώτων ενίσχυσης, προέκυψαν προβλήµατα στην εξειδίκευση των ράσεων, και αυτά µεταφράστηκαν σε καθυστέρηση του Προγράµµατος. Τα 17 από τα 34 Μέτρα του Προγράµµατος τέθηκαν είτε επισήµως είτε ουσιαστικώς σε αναστολή, µε αποτέλεσµα το Πρόγραµµα να περιοριστεί στο 55% (σε όρους ηµόσιας απάνης) στα δύο πρώτα έτη εφαρµογής του. Τα αίτια της προβληµατικής κατάστασης µπορούν να εντοπιστούν στην εξαιρετική πολυτυπία ράσεων και Μέτρων του Προγράµµατος και στην ασάφεια περί το ζήτηµα των ενισχύσεων που επικράτησε κατά το σχεδιασµό του ΚΠΣ. Με γνωστές και δεδοµένες την περιορισµένη δυνατότητα για σχεδιασµό και διαπραγµάτευση καθεστώτων ενίσχυσης, την εξαρχής αρνητική βάση από την οποία ξεκινά η διαδικασία έγκρισης από την αρµόδια Γενική ιεύθυνση, τις χρονοβόρες διαδικασίες όταν απαιτείται ελληνική νοµοθετική ρύθµιση, την ανάγκη τα καθεστώτα να εγκρίνονται στην ελληνική πλευρά κατά συναρµοδιότητα, το ασφυκτικό πλαίσιο που θέτει συνολικά η πολιτική για τον Ανταγωνισµό στις Περιφερειακές πολιτικές της ίδιας της Κοινότητας, και την κακή εµπειρία από το Β' ΚΠΣ, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης δεν κατανοεί γιατί συνολικά στο Γ' ΚΠΣ η αντιµετώπιση του προβλήµατος δεν αποτέλεσε πρώτη προτεραιότητα και γιατί δεν επικράτησε εξαρχής η κατεύθυνση της απλοποίησης και µείωσης. Παροµοίως, εµφανίστηκαν προβλήµατα λόγω αλλαγής ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Π.χ., η αποκρατικοποίηση της ΕΤΒΑ αυτοµάτως µετέτρεψε το χαρακτήρα του Μέτρου 1.1 θέτοντας θέµα σχεδιασµού και έγκρισης καθεστώτος ενίσχυσης, η µετοχοποίηση - είσοδος στο Χρηµατιστήριο της ΕΗ έθεσε θέµα αναγνώρισης δράσης της ως Υπηρεσίας Γενικού Οικονοµικού Συµφέροντος (ΥΓΟΣ) µε την έκδοση σχετικής ΚΥΑ, και η διακηρυχθείσα είσοδος στρατηγικού επενδυτή στη ΕΠΑ θέτει επίσης ζήτηµα, δεδοµένου ότι η ΕΠΑ ήδη υλοποιεί Έργα του ΕΠΑΝ. ε. Η επάρκεια των µηχανισµών ελέγχου: εν προέκυψε κανένα θέµα ως προς την επάρκεια τους. Γίνεται προκαταρκτικός έλεγχος σε όλα τα προς ένταξη Έργα και αυτό συνιστά θετικό στοιχείο του συστήµατος διοίκησης, καθώς εξασφαλίζει την ΕΥ για το βάσιµο και νόµιµο των επιλογών της στην ένταξη των Έργων, ιδίως κατά το αρχικό στάδιο εφαρµογής του Προγράµµατος, επί Έργων δηλαδή που ήδη εκτελούνταν ή είχαν ολοκληρωθεί πριν τη δηµιουργία της ΕΥ. Υπάρχει πάντως ο προβληµατισµός εάν η αποδοτική αυτή προσπάθεια θα µπορέσει να συνεχιστεί µε την ίδια ένταση και µήπως, στο επίπεδο της αντίληψης που διαµορφώνεται για τα καθήκοντα της διαχείρισης, υπερτονιστεί πάλι το στοιχείο του ελέγχου. Είναι βέβαιο ότι η ελεγκτική λειτουργία καθιστά το σύστηµα "βαρύτερο" και για το λόγο αυτό απαιτεί πλέον προσφυγή σε outsourcing, αναπόφευκτο ενόψει του πολλαπλασιασµού των ελέγχων στα συνεχώς και περισσότερα εντασσόµενα και εκτελούµενα Έργα. στ. Η Τεχνική Βοήθεια: Η Τεχνική Βοήθεια παρουσιάζει βαθµό απορρόφησης ανώτερο του µέσου όρου του Προγράµµατος, παρά τις δυσκολίες που αρχικώς έδρασαν ανασταλτικά, όπως π.χ. η γενική και συνήθης απροθυµία να δαπανηθούν πόροι σε δράσεις τεχνικής βοήθειας πριν ξεκινήσει κάποια µάζα δράσεων (για να αποφευχθεί "σπατάλη"), η δυσκολία στην κατάρτιση προγράµµατος που θα λάµβανε υπόψη τις αιτιολογηµένες απαιτήσεις των Τελικών ικαιούχων και όχι τις επιθυµίες τους, η καθυστέρηση στην αποσαφήνιση του ακριβούς περιεχοµένου ορισµένων ράσεων, κ.α. Η Μονάδα της ΕΥ, επειδή ακριβώς έπρεπε να αντιµετωπίσει ζητήµατα που δεν είχαν αντικείµενο σε άλλα ΕΠ, σε αρκετές περιπτώσεις διαµόρφωσε πρακτική στο αντικείµενο. Παράλληλα, αντιµετώπισε όλα τα θέµατα υποστήριξης της λειτουργίας της ΕΥ και ιδιαίτερα στο κρίσιµο ζήτηµα της διαχείρισης και της εκ των ενόντων προσαρµογής (customization) του ΟΠΣ. ζ. Η εσωτερική οργάνωση και λειτουργικότητα: εν προκύπτει εµφανές πρόβληµα. Υπό το φως των προηγούµενων διαπιστώσεων, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης εκτιµά ότι θα ήταν ενδεχοµένως λειτουργικότερο ένα σχήµα οργάνωσης που θα περιλάµβανε µία πρόσθετη ειδική Μονάδα Παρακολούθησης (και τήρησης του ΟΠΣ), ειδικές Μονάδες ιοίκησης (σηµερινές Μονάδες Β1, 2 και 3), µία νέα Μονάδα Στρατηγικής (µετεξέλιξη της Μονάδας Α;) και τις µονάδες Γ και. Η πρόταση αφορά κάθε ΕΥ και η σκοπιµότητά της έγκειται στο ότι µπορεί να οδηγήσει σε αποδέσµευση των χειριστών των Μονάδων Β από την επίπονη εργασία του ΟΠΣ και σε ανάληψη από αυτούς ρόλου πραγµατικού Programme Manager στα Μέτρα ευθύνης του καθενός, και

13 σελ. 13 / Εισαγωγή σε ανάληψη από τη νέα Μονάδα Στρατηγικής του ρόλου της σύνθεσης του έργου των Μονάδων Β, σε επίπεδο πραγµατοποιήσεων, αποτελεσµάτων, επιπτώσεων, περιβάλλοντος και πολιτικών για το Πρόγραµµα. Έχει µάλλον καταστεί σαφές, ότι οι ΕΥ δεν µπορούν να ασκήσουν πλήρη ρόλο Programme Manager όσο καιρό είναι αναγκασµένες να ασκούν κυρίαρχα λειτουργίες είτε ελεγκτικές - αξιολογητικές είτε παρακολούθησης - καταχώρησης και η ανάληψη ενός ρόλου policy monitoring είναι απολύτως συµβατή µε τις σύγχρονες απαιτήσεις στον αναπτυξιακό προγραµµατισµό. Γενικώς, η στελέχωση κρίνεται ποιοτικά επαρκής αλλά αριθµητικά ανεπαρκής. Ειδικά οι Μονάδες Β δηλώνουν υποστελέχωση, και η προσφυγή σε outsourcing µπορεί να καλύψει ανάγκες για εµπειρογνωµοσύνες, «οριζόντια» ζητήµατα, τεχνική στήριξη στη Συγκριτική Αξιολόγηση, data entry στο ΟΠΣ, εκπαίδευση Τελικών ικαιούχων, πλαισίωση Κλιµακίων Ελέγχου. Ειδικότερα τα περιφερειακά στελέχη δεν φαίνεται να ασκούν σαφώς καθορισµένο και αποτελεσµατικό ρόλο. Βέβαια, η ποσοτική επάρκεια ή ανεπάρκεια εξαρτάται από το πλήθος και την πολυπλοκότητα των λειτουργιών. η. Σύστηµα ιοίκησης και τελικοί αποδέκτες: Στα πλαίσια της αξιολόγησης της αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας, διενεργήθηκε έρευνα πεδίου σε τελικούς αποδέκτες Μέτρων ή ράσεων και συνεντεύξεις σε Τελικούς ικαιούχους που είναι και τελικοί αποδέκτες. Τα αποτελέσµατά τους θεωρούνται ακόµη ενδεικτικά καθώς το δείγµα για κάθε παρέµβαση είναι ποσοστό µικρού διαθέσιµου πληθυσµού σε µικρού µεγέθους παρεµβάσεις και υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να επηρεάζεται από παράγοντες όπως η ικανοποίηση για την ένταξη ή η δυσφορία για την απόρριψη, η πρώτη αναγνώριση των νέων απαιτήσεων διαχείρισης, η απογοήτευση από καθυστερήσεις, κ.ο.κ. Σε ό,τι αφορά την ενηµέρωση και πληροφόρηση των αποδεκτών, αυτή έγινε κυρίως από συµβούλους επιχειρήσεων και δευτερευόντως από ηµερίδες του Υπουργείου και τον ηµερήσιο τύπο, και ειδικά σε ζητήµατα διαχείρισης και κανονισµών εφαρµογής, οι µισοί περίπου φορείς θα επιθυµούσαν περαιτέρω καθοδήγηση. Η πλειοψηφία εκτιµά ότι ο σχεδιασµός του προγράµµατος αντανακλά τις επιχειρηµατικές επιδιώξεις τους, ότι το πρόγραµµα έχει καλό έως βέλτιστο σχεδιασµό, και ότι ήταν επαρκής ο χρόνος που διατέθηκε ενώ λίγοι θεώρησαν υπερβολικά πολλά ή δύσκολα τα αιτηθέντα δικαιολογητικά, κυρίως όσοι διαπραγµατεύονται ή έχουν ήδη υπογράψει σύµβαση. Ένα σηµαντικό ποσοστό επιβαρύνθηκε µε το κόστος υπηρεσιών συµβούλου για να υποβάλει ολοκληρωµένο φάκελο. Κατά 60% θεωρούν πως η διαδικασία αξιολόγησης ξεπέρασε τα χρονικά περιθώρια αλλά κατά 80% αποδέχονται τη διαδικασία ως αξιόπιστη. Οι περισσότεροι αποδέχονται τα Μηνιαία και Τριµηνιαία ελτία ως απαραίτητα στοιχεία στην παρακολούθηση του έργου, δηλώνουν ότι υποβάλλουν µε πληρότητα τις εκθέσεις στον Ενδιάµεσο Φορέα και ότι αυτός µε τη σειρά του κινείται σε εύλογο διάστηµα για να αξιολογήσει την πρόοδο και να προχωρήσει σε πληρωµές. Σε ό,τι αφορά την διαχειριστική ικανότητα των ίδιων, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι διαθέτουν την ικανότητα ενώ οι υπόλοιποι επιθυµούν πληρέστερη καθοδήγηση, και η γενική εντύπωση είναι ότι το Πρόγραµµα υφίσταται συνολικά ικανοποιητική διαχείριση. θ. Η εταιρική σχέση: Με βάση τους νέους Κανονισµούς και τις νέες ιατάξεις Εφαρµογής, ο ρόλος της Επιτροπής Παρακολούθησης και των εκπροσώπων των αρµοδίων Γενικών ιευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι περιορισµένος. Το γεγονός αυτό "αντικειµενικοποιεί" τη διαχείριση των Προγραµ- µάτων, από την άλλη πλευρά όµως υφίσταται ο κίνδυνος να στερούνται τα Προγράµµατα ενός αναγκαίου κοινωνικού ελέγχου και, ελλείψει αυτού, η διαχείριση να "κλίνει" περισσότερο προς την µέρα - προς - µέρα διεκπεραίωση, και η συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξαντλείται στις αυστηρώς ρυθµισµένες διαδικασίες και άρα να "κλίνει" προς τον έλεγχο και την καταστολή, µε συνολικό αποτέλεσµα το σύνολο της ευθύνης για την υλοποίηση του Προγράµµατος να µεταβιβάζεται µε ευκολία στην ΕΥ ανεξαρτήτως του πραγµατικού µεριδίου της. Στα πλαίσια της συνολικής αναθεώρησης των ΚΠΣ, και µε βάση οποιαδήποτε ευχέρεια παρέχουν οι Κανονισµοί ή έστω ατύπως, εκτιµάται ότι είναι σκόπιµο να επιδιωχθεί ισχυροποίηση της εταιρικής σχέσης, τόσο εσωτερικά στα πλαίσια της Επ.Πα. όσο και µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

14 σελ. 14 / Εισαγωγή Η ΕΠΙ ΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η διερεύνηση της επίτευξης ή µη στο Πρόγραµµα των συγκεκριµένων κριτηρίων που θέτουν ο Κανονισµός και οι ιατάξεις Εφαρµογής έγινε, κατά τη σχετική Εγκύκλιο, µε βάση καθορισµένη µεθοδολογία, και οδήγησε στα ακόλουθα συµπεράσµατα: Απορρόφηση διαθέσιµων πόρων: Βάσει των στοιχείων ΟΠΣ , ο βαθµός επίτευξης του στόχου (απορρόφηση της ηµόσιας απάνης των ετών ) 1 είναι 67,5% (στα Μέτρα χωρίς ρήτρα Αναστολής). Στο τέλος του 2003, ο βαθµός επίτευξης προβλέπεται να φθάσει το 88,6% της τιµής του. Ενδεικτικά, ο βαθµός επίτευξης βάσει στοιχείων ΟΠΣ για το σύνολο των Μέτρων (περιλαµβανοµένων όσων τελούσαν υπό αναστολή κατά τα έτη ) είναι 37,3%. Κινητοποίηση πόρων ιδιωτικού τοµέα (Μόχλευση): Το Πρόγραµµα καλύπτει το κριτήριο, καθώς επιτυγχάνει τιµή 54% έναντι στόχου στο Πρόγραµµα 51%. Ποιότητα του Συστήµατος Παρακολούθησης: Για 73% των ενταγµένων µέχρι Έργων (σε όρους προϋπολογισµού) καταχωρήθηκαν στο ΟΠΣ Τριµηνιαία ελτία Παρακολούθησης (Τ Π) µε εξέλιξη του Φυσικού Αντικειµένου στο β τρίµηνο 2003, 8% καλύφθηκε ήδη και µε ΤΠ γ' τριµήνου και 18,6% καλύπτεται µε Τ Π α' τριµήνου (α' και β' τρίµηνο καλύπτουν συνολικά 91,2%). Το σύνολο σχεδόν των Έργων παρακολουθούνται µε χρηµατοδοτικά στοιχεία. Ποιότητα του Συστήµατος Ελέγχου: Το Πρόγραµµα πληροί το κριτήριο συνολικά, και µε ιδιαίτερα υψηλές τιµές, αλλά και ειδικότερα σε ό,τι αφορά τους ελέγχους κατά την εκτέλεση, µε άνεση µέχρι το τέλος του Ποιότητα του Συστήµατος Επιλογής Έργων- ράσεων: Το Πρόγραµµα δεν αντιµετωπίζει κανένα πρόβληµα ως προς αυτό το κριτήριο. Κάλυψη του κριτηρίου Αποτελεσµατικότητας 2 : Το Πρόγραµµα θα έχει καλύψει ή υπερκαλύψει µέχρι τέλους του έτους τις τιµές στόχους σε 13 από τους 16 ποσοτικούς δείκτες ενώ σε 1 θα έχει κάλυψη κατά 93,75%, σε 1 κατά 85% (υφίσταται όµως ήδη αιτιολογηµένη µείωση του στόχου) και σε 1 κατά 80,7% (αλλά είναι ο ένας από τους 2 δείκτες του αντίστοιχου Μέτρου). Συνολικά, το Πρόγραµµα επιτυγχάνει σταθµισµένη κάλυψη του κριτηρίου σε δείκτες που αναφέρονται σε Μέτρα που αντιστοιχούν σε 98,34% της συνολικής ηµόσιας απάνης των Μέτρων αυτών, και απόλυτη κάλυψη σε δείκτες που αναφέρονται σε 70% αυτής. Η ΕΝ ΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ Τα βασικά ερωτήµατα που τίθενται ως προς την Αναθεώρηση του Προγράµµατος είναι τα ακόλουθα: διατηρείται, µειώνεται ή αυξάνει το µέγεθος και η βαρύτητα του ΕΠΑΝ; διατηρούνται ή αναθεωρούνται οι βασικές αρχικές εκτιµήσεις και επιλογές του; θα επηρεαστεί ή όχι η αρχική τοµεακή κατανοµή πόρων από τον ρυθµό απορρόφησης και θα επέλθει ή όχι "διολίσθηση" των στόχων; αρκεί αναθεώρηση σε επίπεδο Μέτρου ή απαιτείται ριζικότερη αναθεώρηση σε επίπεδο ράσης; Ο στρατηγικός στόχος της στήριξης της ανταγωνιστικότητας πρέπει αν όχι να ενισχυθεί, τουλάχιστον να διατηρηθεί στο σχεδιασµένο µέγεθος και βαρύτητά του. Το ΕΠΑΝ αντιστοιχεί µόνο σε 10% περίπου της συνολικής ηµόσιας απάνης του ΚΠΣ και η χρηµατοδότηση των τοµέων του είναι υποβαθµισµένη στο ΚΠΣ ως προς τις ανάγκες της ελληνικής οικονοµίας ενώ οι ισχυρότατες παρεµβάσεις στις "υποδοµές" δεν επάγονται αυξηµένη επίπτωση επί της ανταγωνιστικότητας. Η αναγκαιότητα ενός σηµαντικού µεγέθους του ΕΠΑΝ θεµελιώνεται και από µία σειρά εξελίξεων από τη συγκυρία της κατάρτισής του: 1 2 Προσωρινός ορισµός του στόχου, που ίσχυε στην περίοδο κατάρτισης της Έκθεσης. Ενδεχοµένως θα τροποποιηθεί ενόψει της σύγκλησης της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΚΠΣ. Οµοίως.

15 σελ. 15 / Εισαγωγή 1. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας µειώθηκε και η θέση της στο παγκόσµιο εµπόριο διατηρείται στάσιµη, ενώ το µερίδιο των ανταγωνιστών της αυξάνεται 2. Σε σύγκριση µε τις άλλες χώρες της Ε.Ε., ο ρυθµός µεγέθυνσης παραµένει υψηλός, µε κινητήρια δύναµη την εγχώρια ζήτηση που προκαλεί αύξηση των επενδύσεων, η οποία όµως δεν οδηγεί σε σταθερή αύξηση της παραγωγής 3. Η εξαγωγική επίδοση της µεταποίησης µειώθηκε και το µερίδιο των προϊόντων "υψηλής τεχνολογίας" στις εξαγωγές απλώς αυξοµειώνεται Η κατεύθυνση υπέρ της ανταγωνιστικότητας είναι σύµφωνη και µε τις προτεραιότητες που δίδει η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο µέσω της Στρατηγικής της Λισσαβώνας όσο και στις Αναθεωρηµένες Ενδεικτικές Κατευθύνσεις για τα ιαρθρωτικά Ταµεία και το συντονισµό τους µε το Ταµείο Συνοχής. Σε ό,τι αφορά την τοµεακή κατανοµή του ΕΠΑΝ, στον τοµέα της Έρευνας & Τεχνολογίας η παρέµβαση του είναι καθοριστική, σχεδόν αποκλειστική σε επίπεδο ΚΠΣ και καταρχήν επαρκώς καλυµµένη, στον τοµέα της Ενέργειας δεν τίθεται θέµα επάρκειας πόρων όσο ζήτηµα αξιοποίησης τους, στον τοµέα του τουρισµού το ΕΠΑΝ έχει περιορισµένη βαρύτητα ως προς άλλα Επιχειρησιακά Προγράµµατα, Κοινοτικές Πρωτοβουλίες και παράλληλες πολιτικές και η παρέµβαση του δεν είναι κινητήρια ούτε διαθέτει µια ελάχιστη κρίσιµη µάζα, για δε τον τοµέα της Μεταποίησης - Υπηρεσιών, ισχύουν οι ακόλουθες επισηµάνσεις: σε µακροχρόνια βάση, η ελληνική βιοµηχανία συρρικνούται και η µεταποιητική παραγωγή υποχωρεί, ο κλαδικός δυϊσµός της επιδεινώνεται και η έλλειψη ολοκλήρωσης που τη χαρακτηρίζει δεν αντιστρέφεται αλλά εντείνεται, µεταφραζόµενη σε ένταση εισαγωγικής διείσδυσης η Ελλάδα βρίσκεται κάτω του κοινοτικού µέσου όρου ως προς το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων, άρα υπάρχουν περιθώρια για καταλυτικότερο ρόλο της δηµόσιας προσπάθειας και για αύξηση της αποτελεσµατικότητάς της βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού επιχειρηµατικού τοµέα είναι η κυριαρχία των ΜΜΕ και των ΠΜΕ στην απασχόληση αλλά µε µειωµένη παραγωγικότητα και µε υψηλό ρυθµό "ανακύκλωσης", άρα η στήριξη των ΜΜΕ και των ΠΜΕ αποτελεί προϋπόθεση επιβίωσης του τοµέα και επίτευξης ανταγωνιστικότητας οι δηµόσιοι πόροι που διατίθενται στον τοµέα στα πλαίσια του ΕΠΑΝ είναι σε µέση ετήσια βάση χαµηλότεροι αυτών του ΕΠΒ , δηλαδή ο τοµέας καλείται να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα του και να παράξει απασχόληση, µε µειωµένη ενίσχυση. Αν η αναθεώρηση εκτελεσθεί µε µόνο κριτήριο τον ρυθµό απορρόφησης, είτε εσωτερικά στο ΕΠΑΝ µεταξύ Μέτρων είτε και στο επίπεδο του ΚΠΣ µεταξύ ΕΠ, θα επέλθει σοβαρότατη διολίσθηση των στόχων του. Η συµµόρφωση προς τον κανόνα "ν+2" πρέπει να τηρηθεί ως µηχανισµός επιτάχυνσης της υλοποίησης και ως κίνητρο για επίτευξη ωριµότητας Έργων, όχι ως κριτήριο επιλογής Έργων, ράσεων και Προγραµµάτων. Εξάλλου, το πρόβληµα της απορρόφησης στις περισσότερες υστερούσες παρεµβάσεις οφείλεται κυρίως στην αρχική δυσκολία εξειδίκευσης τους, και άρα επιβάλλεται, κατά την αναθεώρηση, να γίνουν όχι µόνο επιλογές στρατηγικής και απορρόφησης αλλά και επιλογές αναδιάταξης των Μέτρων για την αντιµετώπιση της πολυτυπίας του Προγράµµατος. Οι προτεινόµενες από τον Σύµβουλο Αξιολόγησης βασικές κατευθύνσεις Αναθεώρησης είναι οι ακόλουθες: 1. Να διατηρηθούν οι συνολικοί πόροι και η βαρύτητα του ΕΠΑΝ: Σε περίπτωση που αποδειχθεί εφικτή, να επιδιωχθεί αύξηση των πόρων του ΕΠΑΝ. Επίσης, να διερευνηθεί η δυνατότητα ενοποίησης διαδικασιών µε τις οµόλογες παρεµβάσεις άλλων Ε.Π. 2. Να αναδιαταχθούν εσωτερικά, µεταξύ των Αξόνων Προτεραιότητας, οι πόροι: Για την καλύτερη αξιοποίηση των συνολικών πόρων υπέρ του στόχου της ανταγωνιστικότητας, προτείνεται µείωση των συνολικών πόρων του τοµέα της Ενέργειας στο επίπεδο των αναγκών για την εκτέλεση των µεγάλων έργων που επέτυχαν ή θα επιτύχουν σύντοµα την αναγκαία ετοιµότητα και των αναγκών για την αξιοποίηση από τις επιχειρήσεις των νέων "ενεργειακών" κινήτρων, και αύξηση των πόρων για τον τοµέα της Μεταποίησης - Υπηρεσιών και για τον τοµέα του Τουρισµού. Εάν το ΕΠΑΝ πιστωθεί µε πρόσθετους πόρους η Ε&Τ να είναι ο τρίτος ωφελούµενος τοµέας. 3. Να αναδιαταχθούν εσωτερικά, µεταξύ των ράσεων, οι πόροι των Μέτρων: Αν και η κατανοµή αυτή δεν αποτελεί δεσµευτικό στοιχείο του Προγράµµατος, εντούτοις οι ράσεις ουσιαστικώς συνιστούν Μέτρα και επιβάλλεται αναδιάταξη όπου υπάρχει περιορισµένη ζήτηση σε µία ράση και αυξηµένη σε άλλη ή η δυνατότητα κοινής εφαρµογής τους. Στη δεύτερη περίπτωση,

16 σελ. 16 / Εισαγωγή για αποφυγή επιπλέον της πολυτυπίας και του διαχειριστικού φόρτου, επιβάλλεται η αντικατάσταση των ράσεων από Κριτήρια επιλογής σχεδίων στα πλαίσια ενιαίας ράσης. 4. Να ληφθούν αποφάσεις σε επιµέρους κρίσιµα σηµεία του προγράµµατος: Από τον Σύµβουλο Αξιολόγησης, προτείνεται: µείωση της βαρύτητας των παρεµβάσεων για τις βιοµηχανικές υποδοµές αναδιαµόρφωση των παρεµβάσεων για την Απλοποίηση του Επιχειρηµατικού Περιβάλλοντος και για την Υποστήριξη των ΜΜΕ µείωση των πόρων που διατίθενται για πάγιες ή συνεχιζόµενες ενισχύσεις επενδύσεων αύξηση της βαρύτητας των παρεµβάσεων υπέρ των ΜΜΕ και των ΠΜΕ, χωρίς αυτό να σηµαίνει πριµοδότηση των ενισχύσεων εις βάρος των υποδοµών. απλώς προτείνεται να γίνει "κεντροβαρική" ενίσχυση των ΜΜΕ και ΠΜΕ, µε επιµονή στον στόχο της δικτύωσης, µε αυξηµένη χρήση του εργαλείου του Επιχειρηµατικού Σχεδίου, µε αποφυγή της αντιµετώπισης των ειδικών οµάδων υπό το πρίσµα της "κοινωνικής πολιτικής", µε αποφυγή δηµιουργίας νέων δράσεων αλλά µε ενσωµάτωση τους σε υφιστάµενες, και µε συνδυασµένη χρήση εργαλείων που προωθούν την επιχειρηµατικότητα και την καινοτοµία ενίσχυση της βαρύτητας των παρεµβάσεων για την εµπορική - παραγωγική αξιοποίηση των αποτελεσµάτων της έρευνας και επιµονή στα εργαλεία του ΠΑΒΕΤ και του ΗΡΩΝ επικέντρωση στον τοµέα του τουρισµού εκεί όπου µόνο το ΕΠΑΝ µπορεί να ασκήσει κινητήριο ρόλο, στην αναβάθµιση των τουριστικών υπηρεσιών εκτός της διαµονής, στην προώθηση της δικτύωσης και στις "εναλλακτικές µορφές" αύξηση της βαρύτητας στις παρεµβάσεις που εντάσσουν τον ιδιωτικό τοµέα στη συµπαραγωγή, εξοικονόµηση ενέργειας και αξιοποίηση Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας αναδιάταξη των παρεµβάσεων στον υπο-τοµέα της Ηλεκτρικής Ενέργειας, του Φυσικού Αερίου και του πετρελαίου. Οι προτάσεις εξειδικεύονται κατά Μέτρο και προτείνονται τρία σενάρια αναθεώρησης: Α όπου παραµένει αµετάβλητη η χρηµατοδοτική κατανοµή µεταξύ των Αξόνων και η αναθεώρηση είναι εφικτή ακόµη και εσωτερικά δια της Επιτροπής Παρακολούθησης, Β όπου οι βασικές κατευθύνσεις εφαρµόζονται πλήρως και συντελείται µεταφορά πόρων µεταξύ των Αξόνων Προτεραιότητας, και ένα τρίτο σενάριο για την περίπτωση που αποδοθεί στο ΕΠΑΝ µέρος του Αποθεµατικού επίδοσης του ΚΠΣ, έστω +4% στη ηµόσια απάνη του.

17 σελ. 17 / Εισαγωγή ΑΞΟΝΕΣ, ΜΕΤΡΑ, ΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ Ε.Π.ΑΝ. Το ΕΠΑΝ εξειδικεύει τον Άξονα Προτεραιότητας 3 "Ανταγωνιστικότητα" του ΚΠΣ και περιλαµβάνει 9 άξονες προτεραιότητας τους οποίους συνθέτουν 37 Μέτρα: ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1: ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μέτρο 1.1: Βιοµηχανικές, τεχνολογικές & επιχειρηµατικές υποδοµές Μέτρο1.2: Εθνικό Σύστηµα Ποιότητας Μέτρο 1.3: Απλοποίηση επιχειρηµατικού περιβάλλοντος Μέτρο 1.4: οµές υποστήριξης ΜΜΕ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Μέτρο 2.1: Ενίσχυση επενδύσεων σε συστήµατα συµπαραγωγής, ΑΠΕ & εξοικονόµησης Ενέργειας Μέτρο 2.2: Αναβάθµιση καταλυµάτων & ενίσχυση µικροµεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων Μέτρο 2.3: Ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων ν.2601/98 Τοµέα Μεταποίησης Μέτρο 2.4: Συνεχιζόµενες επενδύσεις αναπτυξιακού νόµου 2601/98 Μέτρο 2.5: Τεχνολογικός & οργανωτικός εκσυγχρονισµός επιχειρήσεων Μέτρο 2.6: Χρηµατοπιστωτική υποστήριξη ΜΜΕ & ΠΜΕ Μέτρο 2.7: Ενίσχυση ανταγωνιστικότητας ΜΜΕ & ΠΜΕ Μέτρο 2.8: Ενθάρρυνση επιχειρηµατικότητας οµάδων πληθυσµού Μέτρο 2.9: Ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας στον τοµέα του περιβάλλοντος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 3: ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ Μέτρο 3.1: Προώθηση επιχειρηµατικής αριστείας στον τοµέα ενέργειας Μέτρο 3.2: Προώθηση επιχειρηµατικής αριστείας στις µεταποιητικές & τουριστικές επιχειρήσεις Μέτρο 3.3: Προώθηση της αριστείας στην τεχνολογική ανάπτυξη & έρευνα ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΕΡΕΥΝΑ Μέτρο 4.1: Υποστήριξη Ερευνητικών Μονάδων για προτυποποίηση και εµπορική εκµετάλλευση ερευνητικών αποτελεσµάτων. Εντοπισµός & αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσµάτων µε δηµιουργία νέων επιχειρήσεων (Spin off) Μέτρο 4.2: Θερµοκοιτίδες νέων επιχειρήσεων έντασης γνώσης επιστηµονικών & τεχνολογικών πάρκων & ερευνητικών κέντρων µε την συµµετοχή επιχειρήσεων Μέτρο 4.3: Ενθάρρυνση έρευνας, µεταφοράς και διάδοσης τεχνολογίας σε επιχειρήσεις. Υποστήριξη δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας και µεταφοράς τεχνολογίας Μέτρο 4.4: Ευαισθητοποίηση του κοινού στις νέες τεχνολογίες. Υποστήριξη και διαµόρφωση Ε&Τ πολιτικής. ιαχείριση Ε&Τ πληροφοριών Μέτρο 4.5: Κοινοπραξίες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης σε τοµείς εθνικής προτεραιότητας ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 5: ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ Μέτρο 5.1: Ενίσχυση εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδοµής - ΠΟΤΑ Μέτρο 5.2: Ολοκληρωµένες δράσεις εναλλακτικού τουρισµού - Τουριστικά Αγκυροβόλια Μέτρο 5.3: Τουριστική προβολή - Μείωση εποχικότητας ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 6: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΕΦΟ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Μέτρο 6.1: Πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας φυσικού αερίου

18 σελ. 18 / Εισαγωγή Μέτρο 6.2: Ενίσχυση της ευελιξίας, ευστάθειας και αξιοπιστίας του συστήµατος φυσικού αερίου Μέτρο 6.3: Ειδικές ενεργειακές υποδοµές για τα νησιά & για την προώθηση των ΑΠΕ Μέτρο 6.4: Λειτουργία της απελευθερωµένης αγοράς ενέργειας ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 7: ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μέτρο 7.1: ιείσδυση φυσικού αερίου στον οικιακό και τριτογενή τοµέα, σε νέους βιοµηχανικούς καταναλωτές και στον τοµέα των µεταφορών Μέτρο 7.2: Υποδοµές ασφάλειας της αποθήκευσης και διακίνησης πετρελαιοειδών Μέτρο 7.3: Αξιοποίηση φυσικών πόρων και υποστήριξη τήρησης περιβαλλοντικών δεσµεύσεων ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 8: ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ Μέτρο 8.1: Εκπαίδευση και κατάρτιση στον τοµέα του Τουρισµού Μέτρο 8.2: Ανθρώπινοι πόροι στη Μεταποίηση & Υπηρεσίες Μέτρο 8.3: Ανθρώπινο Ερευνητικό και Τεχνολογικό δυναµικό ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 9: ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ Μέτρο 9.1: Τεχνική Βοήθεια ΕΤΠΑ Μέτρο 9.2: Τεχνική Βοήθεια ΕΚΤ Το κείµενο του Προγράµµατος περιλαµβάνει Εισαγωγή, όπου συνοπτικότατα εκτίθεται η συγκυρία της εποχής κατάρτισής του, αναγνωρίζεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ως στρατηγικός στόχος της ελληνικής οικονοµίας και τίθεται ο γενικός στρατηγικός στόχος του ΕΠΑΝ για την περίοδο , δηλαδή η τόνωση της ανταγωνιστικότητας µε διαφορετικούς τρόπους, άλλοι από τους οποίους εστιάζονται σε ποσοτικά και άλλοι σε ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιδιωκόµενης παραγωγικής ανασυγκρότησης, εστιάζοντας κυρίως στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόµενων αγαθών και υπηρεσιών, µε αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η δηµιουργική αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας, στην ανάδειξη δραστηριοτήτων της «νέας οικονοµίας» στην Ελλάδα, στην επιχειρηµατικότητα ιδιαίτερα µάλιστα για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Γενικό στρατηγικό στόχο του ΕΠΑΝ αποτελεί εποµένως η ενίσχυση της ποιοτικά προσανατολισµένης ανταγωνιστικότητας, και η τόνωση της επιχειρηµατικότητας, η απλοποίηση και ο εξορθολογισµός του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος αποτελούν τους κυριότερους συντελεστές για την επίτευξη του στόχου αυτού 3. Οι διατυπούµενες στο ΕΠΑΝ προτεραιότητες πολιτικής είναι, κατά τοµέα, οι εξής: Τοµέας Μεταποίησης και Υπηρεσιών 1. Μέτρα απλοποίησης και αναβάθµισης του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος 3. Ενθάρρυνση της επιχειρηµατικότητας 4. Προώθηση επιχειρηµατικών συνεργασιών 5. Οικολογικός αναπροσανατολισµός της επιχειρηµατικής δραστηριότητας 6. Αναβάθµιση του ανθρώπινου δυναµικού των επιχειρήσεων. Τοµέας Έρευνας και Τεχνολογίας 1. Ενθάρρυνση της εµπορευµατοποίησης των αποτελεσµάτων της έρευνας 2. Ενίσχυση των τεχνολογικών πάρκων και των ερευνητικών κέντρων 3. Ενδυνάµωση της συνεισφοράς των επιχειρήσεων στην ερευνητική προσπάθεια 4. ηµιουργία νέων δικτύων τεχνολογικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων 5. Συνειδητοποίηση της ευεργετικής και κρίσιµης συνεισφοράς της τεχνολογίας στις οικονοµικές επιδόσεις και στην ευηµερία. Τοµέας Τουρισµού 1. Αναβάθµιση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών σε όλους τους τοµείς που συνθέτουν το τουριστικό προϊόν 2. Η οργάνωση υποδοµών ικανών να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισµού 3 Βλ. Ε.Π.ΑΝ , Εισαγωγή, σελ. 3-5.

19 σελ. 19 / Εισαγωγή 3. Η ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος µε το συγκριτικό πλεονέκτηµα του πολιτιστικού αποθέµατος που διαθέτει η χώρα 4. Η ενίσχυση και προβολή της Ελλάδας ως τουριστικού προορισµού 5. Η µείωση της εποχικότητας της τουριστικής δραστηριότητας 6. Η αναµόρφωση της τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης Τοµέας Ενέργειας Φυσικών Πόρων 1. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας 2. Ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασµού της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην προοπτική της διεύρυνσής της 3. Προσαρµογή του ενεργειακού συστήµατος στις συνθήκες απελευθέρωσης των ενεργειακών αγορών 4. Συµβολή στην τήρηση των περιβαλλοντικών δεσµεύσεων που έχει αναλάβει η χώρα 5. Συνεισφορά στην κάλυψη των ειδικών αναγκών των νησιών. Η συνοπτική δοµή του Προγράµµατος, µε τις ράσεις και τον Προϋπολογισµό τους σύµφωνα µε το Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού του (αρχικό και τροποποιήσεις), έχουν ως εξής: Άξονας / Μέτρο / ράση χιλ Μέτρο Προϋπολογισµός Έργα αναβάθµισης και προστασίας περιβάλλοντος σε Σύνολο , , ,76 υφιστάµενες βιοµηχανικές ΒΙ.ΠΕ. εθνικής εµβέλειας ηµόσια , , ,65 Έργα επέκτασης, αναβάθµισης υφιστάµενων Σύνολο , , ,22 περιοχών εθνικής εµβέλειας, ιδιωτικοί ή µικτοί φορείς ηµόσια 8.804, , ,11 Έργα ανακαίνισης και επαναχρησιµοποίησης για Σύνολο , , ,57 βιοµηχανική χρήση εγκαταλελειµµένων κτιρίων. ηµόσια 5.869, , ,41 ηµιουργία νέων ΒΙ.ΠΕ. εθνικής εµβέλειας. Σύνολο , , ,82 ηµόσια , , ,03 Ενίσχυση της υποδοµής του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Σύνολο 6.162, , ,88 ηµόσια 4.402, , ,06 Εξυγίανση εδάφους Τεχνολογικού Πάρκου Λαυρίου Σύνολο 7.336, , ,76 ηµόσια 7.336, , ,76 Μελέτη Προσανατολισµού Σύνολο 500,00 500,00 500,00 ηµόσια 500,00 500,00 500,00 Βιοµηχανικές, τεχνολογικές & επιχειρηµατικές Σύνολο , , ,00 υποδοµές ηµόσια , , ,00 Τυποποίηση Σύνολο 7.336, , ,76 ηµόσια 7.336, , ,76 Πιστοποίηση Σύνολο 8.804, , ,11 ηµόσια 8.804, , ,11 ιαπίστευση Σύνολο 4.402, , ,05 ηµόσια 4.402, , ,05 Μετρολογία Σύνολο 7.336, , ,76 ηµόσια 7.336, , ,76 Εποπτεία / έλεγχος της αγοράς Σύνολο , , ,01 ηµόσια , , ,01 Νέες τεχνικές και εργαλεία διαχείρισης της ποιότητας Σύνολο , ,35 ηµόσια , ,35 Πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση Σύνολο 2.934, , ,35 ηµόσια 2.934, , ,35

20 σελ. 20 / Εισαγωγή Άξονας / Μέτρο / ράση χιλ. Προϋπολογισµός Μέτρο 1.2 Εθνικό σύστηµα ποιότητας Σύνολο , , ,39 ηµόσια , , , Απλοποίηση ιοικητικών ιαδικασιών για Ενεργειακές Σύνολο 1.000, , ,00 Επενδύσεις ηµόσια 1.000, , , Απλοποίηση Επιχειρηµατικού Περιβάλλοντος Σύνολο 2.000, , ,35 ηµόσια 2.000, , , Ανάπτυξη και Λειτουργία Κέντρων Υποδοχής Σύνολο , , ,89 Επενδυτών ηµόσια , , , Σύνολο 293,47 293,47 293,47 Ανάπτυξη Εξειδικευµένων Εφαρµογών Πληροφορικής ηµόσια 293,47 293,47 293, Ηλεκτρονική Οργάνωση και Τήρηση Μητρώου ΑΕ Σύνολο 1.467, , ,00 Συγκρότηση Μητρώου για Κρατικές Προµήθειες ηµόσια 1.467, , ,00 Μέτρο 1.3 Απλοποίηση επιχειρηµατικού περιβάλλοντος Σύνολο , , ,71 ηµόσια , , , Ανάπτυξη ικτύου οµών Στήριξης ΜΜΕ Σύνολο , , ,20 ηµόσια , , , Εθνικό Παρατηρητήριο για τις ΜΜΕ Σύνολο 3.039, , ,33 ηµόσια 3.039, , , Συµβούλιο Ανταγωνιστικότητας Σύνολο 3.039, , ,33 ηµόσια 3.039, , ,33 Μέτρο 1.4 οµές υποστήριξης ΜΜΕ Σύνολο , , ,86 ηµόσια , , ,86 ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1: ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ Σύνολο , , ,96 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ηµόσια , , , Ενηµέρωση, υποστήριξη, προώθηση και διάδοση της Σύνολο 4.728, , ,00 συµπαραγωγής, ΑΠΕ και εξοικονόµησης ενέργειας. ηµόσια 4.728, , , Επέκταση υποδοµής τεχνικής υποστήριξης σε Σύνολο 4.000, , ,00 συµπαραγωγή, ΑΠΕ και εξοικονόµηση ενέργειας. ηµόσια 4.000, , , Οικονοµικά κίνητρα για την ενίσχυση µεµονωµένων Σύνολο , , ,83 ιδιωτικών ενεργειακών επενδύσεων. ηµόσια , , , Ειδικά καθεστώτα ενίσχυσης ενεργειακών Σύνολο , , ,79 επενδύσεων ηµόσια , , ,00 Μέτρο 2.1 Ενίσχυση Επενδύσεων σε Συστήµατα Σύνολο , , ,62 Συµπαραγωγής, ΑΠΕ & Εξοικονόµηση Ενέργειας ηµόσια , , , Ποιοτικός εκσυγχρονισµός Ξενοδοχείων και κάµπινγκ Σύνολο , , ,03 Γ τάξης και άνω βάσει του Ν.2601/98 ηµόσια , , , Ποιοτικός εκσυγχρονισµός ξενοδοχείων, κάµπινγκ Σύνολο , , ,83 κ.λπ., εκτός Ν.2601/98. ηµόσια , , , Επιχειρηµατικά Σχέδια ΜΜΕ όλων των κλάδων Σύνολο , , ,49 ηµόσια , , ,80 Μέτρο 2.2 Αναβάθµιση Καταλυµάτων & Ενίσχυση Σύνολο , , ,34 Μικροµεσαίων Τουριστικών Επιχειρήσεων ηµόσια , , , Ενίσχυση Ιδιωτικών Επενδύσεων Ν. 2601/98 Τοµέα Σύνολο , , ,77 Μεταποίησης ηµόσια , , ,77 Μέτρο 2.3 Ενίσχυση Ιδιωτικών Επενδύσεων Ν. 2601/98 Σύνολο , , ,77 ηµόσια , , , Ενίσχυση συνεχιζόµενων Επιχειρηµατικών Σχεδίων Σύνολο , , ,88 Ν.2234/94 και Ν. 2601/98 (πρώην Άρθρο 23α) ηµόσια , , , Ενίσχυση συνεχιζόµενων Ειδικών Επενδύσεων του Σύνολο , , ,27 Ν.2601/98 (πρώην άρθρο 23β του Ν.1892/90) ηµόσια , , ,09 Μέτρο 2.4 Συνεχιζόµενες Επενδύσεις Αναπτυξιακού Νόµου Σύνολο , , , /98 ηµόσια , , , Τεχνολογικός εκσυγχρονισµός επιχειρήσεων Σύνολο , , ,76 ηµόσια , , , Οργανωτικός εκσυγχρονισµός ΜΜΕ Σύνολο , , ,79 ηµόσια , , ,51 Μέτρο 2.5 Τεχνολογικός εκσυγχρονισµός επιχειρήσεων Σύνολο , , ,55 ηµόσια , , ,08