Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΞΕ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΞΕ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΜΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΞΕ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ Σταυρούλα Αλεξίου (Μ 004/07) Επιβλέπων Καθηγητής: Σιώκης Φώτης, Επίκουρος Καθηγητής Θεσσαλονίκη, 2010

2 Περιεχόμενα Ευρετήριο Πινάκων... iii Ευρετήριο Γραφημάτων... iv Κατάλογος Συντομογραφιών... v Περίληψη...vii 1 Εισαγωγή Βιβλιογραφική ανασκόπηση Μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης Μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις οικονομίες υπό μετάβαση Θεωρητικό υπόβαθρο Τι είναι Άμεση Ξένη Επένδυση; Μορφές ΑΞΕ (τρόποι πραγματοποίησης ΑΞΕ) Θεωρίες Άμεσων Ξένων Επενδύσεων Προσδιοριστικοί παράγοντες των ΑΞΕ Επιπτώσεις των ΑΞΕ στη χώρα υποδοχής Οικονομικό Προφίλ της Βουλγαρίας Ιστορική Αναδρομή Οικονομικό περιβάλλον σήμερα Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στη Βουλγαρία Επενδυτική δραστηριότητα της Ελλάδας στη Βουλγαρία Οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βουλγαρία στην περίοδο της μετάβασης Κίνητρα επένδυσης στη Βουλγαρία Οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βουλγαρία σήμερα Δεδομένα και εξειδίκευση υποδείγματος Παρουσίαση δεδομένων Εξειδίκευση του υποδείγματος Εμπειρική Ανάλυση Οικονομετρική ανάλυση Έλεγχος Στασιμότητας Έλεγχος συνολοκλήρωσης Υπόδειγμα διόρθωσης σφάλματος Έλεγχος αιτιότητας κατά Granger Αποτελέσματα i

3 8 Συμπεράσματα - Επίλογος Βιβλιογραφία Διεθνής βιβλιογραφία Ελληνική βιβλιογραφία Παραρτήματα ii

4 Ευρετήριο Πινάκων Πίνακας 2.1: Εμπειρικές μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες υποδοχής Πίνακας 2.2: Εμπειρικές μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες υπό μετάβαση Πίνακας 4.1 : Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών δεικτών Βουλγαρίας Πίνακας 4.2: Ισοζύγιο πληρωμών Πίνακας 4.3: Συνολικές ΑΞΕ στην Βουλγαρία ( ) κατά χώρα προέλευσης (εκατομμυρια ) Πίνακας 4.4 : Μεγαλύτεροι ξένοι επενδυτές στην Βουλγαρία Πίνακας 4.5 : Άμεσες ξένες επενδύσεις στη Βουλγαρία κατά τομέα Πίνακας 5.1 Ετήσιες Άμεσες Επενδύσεις της Ελλάδας στη Βουλγαρία για την περίοδο Πίνακας 5.2: Συνολικές ΑΞΕ στην Βουλγαρία ( ) κατά χώρα προέλευσης (εκατομμυρια ) Πίνακας 5.3: Εξέλιξη ελληνικών επενδύσεων (κατά τρίμηνα) Πίνακας 5.4: Ελληνικές Άμεσες Επενδύσεις στην Βουλγαρία ανά κλάδο Πίνακας 5.5: Εξέλιξη Ελληνικών Άμεσων Επενδύσεων στη Βουλγαρία ανά κλάδο. 79 Πίνακας 6.1: Ονομαστικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Βουλγαρίας για την περίοδο ανά τρίμηνο Πίνακας 6.2: Εισροές Ελληνικών Άμεσων Επενδύσεων στη Βουλγαρία για την περίοδο ανά τρίμηνο Πίνακας 6.3: Αποτελέσματα παλινδρόμησης Πίνακας 7.1: Έλεγχος της στασιμότητας της μεταβλητής του ΑΕΠ με μοναδιαία ρίζα στα επίπεδα και στις πρώτες διαφορές Πίνακας 7.2:Έλεγχος της στασιμότητας της μεταβλητής των ΑΞΕ με μοναδιαία ρίζα στα επίπεδα και στις πρώτες διαφορές Πίνακας 7.3: Έλεγχος της συνολοκλήρωσης με τη μέθοδο των Engel και Granger. 102 Πίνακας 7.4: Εκτίμηση του υποδείγματος διόρθωσης λαθών Πίνακας 7.5: Έλεγχος αιτιότητας κατά Granger iii

5 Ευρετήριο Γραφημάτων 4.1 Γραφική απεικόνιση του ρυθμού μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ της Βουλγαρίας και των ΕΕ 27, Γραφική απεικόνιση του ρυθμού μεταβολής της ανεργίας στη Βουλγαρία και στις ΕΕ 27, Γραφική απεικόνιση της μεταβολής του πληθωρισμού στη Βουλγαρία, Γραφική απεικόνιση των ξένων επενδύσεων στην Βουλγαρία (σε εκατομμυρια ) Γραφική απεικόνιση της εξέλιξης των ελληνικών επενδύσεων στην Βουλγαρία (σε εκατομμυρια ) Γραφική απεικόνιση του ποσοστού κάθε χώρας στις συνολικές εισροές ΑΞΕ στη Βουλγαρία για την περίοδο Γραφική απεικόνιση της εξέλιξης των ελληνικών επενδύσεων (κατά τρίμηνα) Γραφική απεικόνιση των Ελληνικών Άμεσων Επενδύσεων ανά κλάδο Γραφική απεικόνιση των Ελληνικών Άμεσων Επενδύσεων ανά κλάδο... (στο σύνολο των ΑΞΕ στη Βουλγαρία) Γραφική απεικόνιση της εξέλιξης των Ελληνικών Άμεσων Επενδύσεων στη Βουλγαρία ανά κλάδο Διάγραμμα 6.1: Γραφική παράσταση της μεταβλητής του ΑΕΠ Διάγραμμα 6.2: Γραφική παράσταση της μεταβλητής των ΑΞΕ Διάγραμμα 6.3: Ιστόγραμμα και στατιστικά στοιχεία της μεταβλητής του ΑΕΠ Διάγραμμα 6.4: Ιστόγραμμα και στατιστικά στοιχεία της μεταβλητής των ΑΞΕ iv

6 Κατάλογος Συντομογραφιών ADF: Augmented Dickey - Fuller BNB: Bulgarian National Bank CBA: Currency Board Agreement CEDB: Citizens for European Development of Bulgaria CEE: Central and Eastern Europe DF: Dickey Fuller ECM: Error Correction Mechanism FDI: Foreign Direct Investment GDP: Gross Domestic Product GMM: Generalized Method of Moments ISPA: Instrument for Structural Policies of Pre-Accession LDC: Less Developed Country MNC: Multinational Company / Corporation NEDP: National Economic Development Plan NSI: National Statistical Institute OECD: Organization for Economic Co-operation and Development OLS: Ordinary Least Squares SAPARD: Special Accession Program for Agriculture and Rural Development SUR: Seemingly Unrelated Regressions TNC: Transnational Company / Corporation UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development VAR: Vector Autoregression ΑΕΠ: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΞΕ: Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ΔΝΤ: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΚΤ: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ΕΣΣΔ: Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ΕΣΥΕ: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος ΕΤΒ: Εθνική Τράπεζα της Βουλγαρίας ΗΠΑ: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής v

7 ΚΑΕ: Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη ΚΑΚ: Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών ΟΝΕ: Οικονομική και Νομισματική Ένωση ΟΟΣΑ: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ΠΟΕ: Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ΣΑΟΒ: Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας vi

8 Περίληψη Η κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Βουλγαρία, η μετάβαση της χώρας στο καθεστώς της οικονομίας της αγοράς, καθώς και μια σειρά από δομικές μεταρρυθμίσεις είχαν ως συνέπεια την εκδήλωση ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές για την τοποθέτηση κεφαλαίων στην ανερχόμενη βουλγαρική αγορά. Σημαντικές ήταν και οι επενδύσεις των ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες βρήκαν γόνιμο έδαφος για τη διεθνοποίησή τους. Σήμερα, οι ελληνικές επενδύσεις αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό των συνολικών εισροών Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στη χώρα. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η παρουσίαση και ανάλυση των ελληνικών άμεσων επενδύσεων στη Βουλγαρία. Κριτήριο για την επιλογή του θέματος ήταν το αυξανόμενο ενδιαφέρον που έδειξαν και δείχνουν οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις για τη συγκεκριμένη περιοχή. Στην παρούσα εργασία ελέγχεται εμπειρικά η αιτιακή σχέση ανάμεσα στις εισροές ελληνικών άμεσων επενδύσεων στη Βουλγαρία και στην οικονομική ανάπτυξη της γειτονικής χώρας, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές χρονικών σειρών. Χρησιμοποιήθηκαν τριμηνιαία στοιχεία για την περίοδο και μέσω του ελέγχου της στασιμότητας των μεταβλητών με μοναδιαία ρίζα, της συνολοκλήρωσης και της αιτιότητας κατά Granger, οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει σχέση αιτιότητας μεταξύ των μεταβλητών, για το συγκεκριμένο δείγμα και για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το οικονομετρικό πακέτο Eviews 3.1. Λέξεις κλειδιά: Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ), Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), Βουλγαρία, αιτιακή σχέση κατά Granger. vii

9

10 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας 1 Εισαγωγή Στη σύγχρονη εποχή, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης ως σημαντικό στοιχείο των διεθνών σχέσεων. Συμπληρώνοντας το εμπόριο, δημιουργούν αμεσότερες και βαθύτερες σχέσεις μεταξύ των οικονομιών. Αποτελούν μια πηγή πρόσθετων κεφαλαίων, ενθαρρύνουν την αποτελεσματική παραγωγή, διεγείρουν τη μεταφορά τεχνολογίας και προωθούν την ανταλλαγή της διοικητικής τεχνογνωσίας. Θεωρείται, συνεπώς, ότι συμβάλουν στη βελτίωση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων και καθιστούν τις οικονομίες περισσότερο ανταγωνιστικές (European Union, 2007). Επομένως, οι χώρες υποδοχής θεωρούν ευπρόσδεκτες τις ΑΞΕ, λόγω της πεποίθησης ότι θα συντελέσουν στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας των οικονομιών τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, παρατηρείται αξιοσημείωτη αύξηση των ροών ΑΞΕ από τα μέσα της δεκαετίας του Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στη ραγδαία ανάπτυξη των μεταφορών, τις αλλαγές στις μεθόδους παραγωγής και τις εντυπωσιακές εξελίξεις στον τομέα των επικοινωνιών που καθιστούν την κινητικότητα των επιχειρήσεων ευκολότερη από ποτέ. Ωστόσο, κατά την περίοδο του κεντρικού σχεδιασμού, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) παραμένουν κλειστές στις ΑΞΕ. Η κατάρρευση του κομμουνισμού και η μετάβαση των οικονομιών στο σύστημα της αγοράς δημιουργούν νέες προοπτικές εντός και εκτός των χωρών αυτών. Από τη μία πλευρά, το άνοιγμα των οικονομιών προκαλεί πολυάριθμες αναπτυξιακές ευκαιρίες για τις ίδιες τις χώρες και από την άλλη εκλαμβάνεται ως ευνοϊκή συγκυρία για την αναζωογόνηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των αναπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ευρώπη διαμορφώνεται η αντίληψη πως το άνοιγμα αυτών των χωρών αποτελεί για τις επιχειρήσεις μοναδική ευκαιρία ανάπτυξης δραστηριοτήτων στο εξωτερικό και εξόδου από μια παρατεταμένη περίοδο στασιμότητας. Ανάλογες είναι και οι αντιλήψεις στην Ελλάδα, η οποία μέχρι εκείνη την περίοδο δεν διέθετε σημαντική εμπειρία διεθνοποιημένης παραγωγής. Η ευκαιρία που προσφέρεται λοιπόν, από την κατάρρευση των πρώην σοσιαλιστικών οικονομιών είναι μοναδική από κάθε άποψη. Οι μεγαλύτερες προσδοκίες στηρίζονται στις ευκαιρίες για διείσδυση στις αγορές αυτών των χωρών μέσω της πραγματοποίησης άμεσων επενδύσεων. 1

11 Εισαγωγή Σημείο αφετηρίας στην εκδήλωση του φαινομένου είναι αναμφίβολα το έτος Οι εισροές ΑΞΕ αρχικά είναι ελάχιστες, καθώς η ανάπτυξη στα Βαλκάνια παρεμποδίζεται από την αιματηρή διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας και το εσωστρεφές παρελθόν των χωρών, αλλά από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 αρχίζουν να αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς. Σε αντίθεση με μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις που θεωρούσαν τα Βαλκάνια ως μικρή και επικίνδυνη αγορά, οι μεγάλες ελληνικές εταιρίες ήταν από τις πρώτες που τόλμησαν να αναπτύξουν δραστηριότητες και μπόρεσαν να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα που η αγορά αυτή προσφέρει. Ιστορικά, παρά τις εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, το ελληνικό κεφάλαιο δεν είχε παραγωγικές επενδύσεις στο εξωτερικό, με μοναδική εξαίρεση τον τομέα της ναυτιλίας. Το πρόσφατο φαινόμενο εξάπλωσης των ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό θεωρείται αποτέλεσμα της αυξανόμενης σημασίας των ΑΞΕ στην παγκόσμια οικονομία και στη δραστική αλλαγή που λαμβάνει χώρα στα Βαλκάνια, οδηγώντας τις χώρες αυτές στην υιοθέτηση ενός δυτικοευρωπαϊκού οικονομικού προτύπου. Η διάνοιξη των Βαλκανίων, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού το 1989, προσέφερε στην Ελλάδα την ευκαιρία για ταχύρρυθμη ανάπτυξη και αύξηση των εξαγωγών της. Παράλληλα έδωσε την ευκαιρία στις ελληνικές επιχειρήσεις να γίνου πιο εξωστρεφείς, αλλά και να επενδύσουν σε νέες αγορές εκτός των συνόρων. Πρόκειται για την προσθήκη μεγάλης έκτασης νέων αγορών και πληθυσμών, που γειτνιάζουν άμεσα με την Ελλάδα και που μπορούν να εξασφαλίσουν διεύρυνση των οικονομικών της οριζόντων. Οι ελληνικές επιχειρήσεις βρήκαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν μεγάλες επενδύσεις σε νέες αγορές, όπου τα προϊόντα τους θα ήταν πιο ανταγωνιστικά από τα εγχώρια σε αντίθεση με ότι συμβαίνει με τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ακόμη πολλές επιχειρήσεις, κυρίως εντάσεως εργασίας όπως οι κλωστοϋφαντουργικές, προχώρησαν σε άμεσες επενδύσεις για να εκμεταλλευτούν το φτηνό εργατικό κόστος. Κυριότερο πλεονέκτημα έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων ήταν η γεωγραφική εγγύτητα, αφού η Ελλάδα συνορεύει άμεσα με αυτές τις χώρες. Η ελληνική επιχειρηματική παρουσία είναι ιδιαίτερα ισχυρή στη Βουλγαρία. Οι εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με τη Βουλγαρία ξεκίνησαν πολλούς αιώνες πριν, λόγω των κοινών πολιτισμικών χαρακτηριστικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, καθώς και της κοινής βαλκανικής επιχειρηματικής νοοτροπίας. Ωστόσο, οι ανταλλαγές αγαθών μεταξύ των δύο χωρών περιορίστηκαν σημαντικά κατά την 2

12 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος και του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ της Ανατολικής Ευρώπης και του δυτικού κόσμου, καθώς τα σύνορα παρέμεναν ερμητικά κλειστά. Με την κατάρρευση του κομμουνισμού, το εμπόριο ανέκαμψε σημαντικά και έχει φτάσει στις μέρες μας σε αξιοσημείωτο επίπεδο. Έτος εκκίνησης των ελληνικών άμεσων επενδύσεων στη γείτονα χώρα ήταν το Η επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων στην Βουλγαρία ξεκίνησε νωρίς, αλλά όπως ήταν επόμενο, ακολούθησε τις διάφορες φάσεις της πορείας ανάπτυξης της βουλγαρικής οικονομίας. Στα πρώτα στάδια της περιόδου μετάβασης της χώρας από το κομμουνιστικό στο φιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, οι ελληνικές επενδύσεις ήταν περιορισμένες ως προς το μέγεθος, αλλά και ως προς το εύρος των δραστηριοτήτων που κάλυπταν και αφορούσαν αρχικά τομείς όπως η κλωστοϋφαντουργία, η μεταποίηση, ο κλάδος τροφίμων και ποτών και ο τουρισμός. Στην συνέχεια αναπτύχθηκαν, ακολουθώντας τις συνθήκες που διαμορφώνονταν στην τοπική οικονομία και επεκτάθηκαν στον τομέα των υπηρεσιών, το χρηματοπιστωτικό τομέα και τις τηλεπικοινωνίες. Βασικότερα κίνητρα ΑΞΕ για τις ελληνικές επιχειρήσεις στη Βουλγαρία, εκτός από τη γεωγραφική εγγύτητα, αποτέλεσαν το μέγεθος της αγοράς, τα χαμηλά εργατικά κόστη, καθώς επίσης και το γεγονός ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν τη Βουλγαρία σαν γέφυρα για περαιτέρω επενδύσεις στις γειτονικές χώρες. Οι επενδυτικές αποφάσεις βασίστηκαν, επίσης, στην έλλειψη ξένου και εγχώριου ανταγωνισμού, καθώς και στους ισχυρούς πολιτιστικούς δεσμούς. Ένας ακόμη ουσιαστικός παράγοντας που συνέβαλε στην πραγματοποίηση επενδύσεων στη Βουλγαρία ήταν η σημαντική έλλειψη υποδομών, όπως για παράδειγμα το ανύπαρκτο σχεδόν χρηματοπιστωτικό σύστημα, τουλάχιστον όπως ήταν διαδεδομένο και θεσμοθετημένο στα δυτικά κράτη της ανοικτής οικονομίας, γεγονός που ευνόησε τις επενδύσεις από πλευράς των ελληνικών τραπεζών, καθώς και η έλλειψη υποδομών και εγκαταστάσεων, που ενίσχυσε την πραγματοποίηση επενδύσεων του κατασκευαστικού κλάδου και του κλάδου του Real Estate. Επιπλέον, το πλεονέκτημα της μειωμένης φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων κατέστησε τη Βουλγαρία ως προνομιακό τόπο εγκατάστασης των παραγωγικών μονάδων. Τέλος, η ενταξιακή πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση απέφερε επενδυτικές δραστηριότητες λόγω των μεταρρυθμίσεων που έλαβαν χώρα. Ωστόσο, πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν και μειονεκτήματα σχετικά με την επενδυτική δραστηριότητα στη γειτονική χώρα. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι η 3

13 Εισαγωγή χαμηλή παραγωγικότητα εργασίας σε εξειδικευμένο προσωπικό, η γραφειοκρατία και η διαφθορά, τα οποία όμως αναμένεται να ξεπεραστούν καθώς η Βουλγαρία πρέπει να συμβαδίσει με τα πρότυπα που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προσχώρηση της Βουλγαρίας στην ΕΕ θα βοηθήσει τη συνέχιση των αυξανόμενων αποδόσεων και θα προωθήσει τη σύγκλιση της οικονομίας αυτής με τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης. Εκτός από την υιοθέτηση του Κοινοτικού Κεκτημένου (Acquis Communitaire), η χώρα αυτή αναμένεται να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε τομείς όπως η δικαστική ανεξαρτησία, η μείωση της εγκληματικότητας και της διαφθοράς, η αύξηση της διαφάνειας και της υπευθυνότητας στη δημόσια διοίκηση. Με την πραγματοποίηση των παραπάνω βημάτων, η ανταγωνιστικότητα της χώρας θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο. Επιπλέον, πρέπει να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι η είσοδος της Βουλγαρίας στην ΕΕ αποτελεί γεγονός ιδιαίτερης σημασίας για τη χώρα μας, αφού είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα αποκτά φυσικά σύνορα με χώρα-μέλος της Ένωσης, με ευεργετικά οφέλη που απορρέουν από αυτή την εξέλιξη. Η Βουλγαρία συγκαταλέγεται μεταξύ των λίγων χωρών στις οποίες η Ελλάδα έχει θετικό και αξιοπρόσεκτο από επιχειρηματικής πλευράς εμπορικό ισοζύγιο. Μεταξύ των μεγαλύτερων και σπουδαιότερων εμπορικών πελατών της Βουλγαρίας περιλαμβάνονται οι μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις και όμιλοι, ενώ σημαντική είναι η παρουσία ελληνικών τραπεζών. Επιπλέον, οι ισχυροί οικονομικοί δεσμοί της Ελλάδας με τη Βουλγαρία ενισχύονται περαιτέρω και η αξία των μεγάλων επενδύσεων που έχουν πραγματοποιήσει οι ελληνικές επιχειρήσεις εκεί διασφαλίζεται και αυξάνει ουσιαστικά. Η Βουλγαρία έχει καταστεί τόπος σημαντικής επέκτασης της ελληνικής επιχειρηματικότητας τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου της κάθε μιας εκ των δύο χωρών για το 2008, η Βουλγαρία κατέχει την τρίτη θέση μεταξύ των ξένων αγοραστών ελληνικών προϊόντων, ενώ η Ελλάδα αποτελεί τον μεγαλύτερο πελάτη βουλγαρικών προϊόντων. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές προς την Βουλγαρία αντιπροσωπεύουν το 7,1% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, ενώ οι εισαγωγές το 1,9% των συνολικών εισαγωγών της Ελλάδος, σύμφωνα με τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία 1. Αντίστοιχα, για τη Βουλγαρία, η Ελλάδα απορροφά το 9,9% του συνόλου των βουλγαρικών εξαγωγών, 1 Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ). 4

14 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας οι δε ελληνικές εξαγωγές συμμετέχουν με ποσοστό 1,2% στο σύνολο των βουλγαρικών εισαγωγών 2. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα κατέχει την τρίτη θέση στην κατάταξη των κρατών που έχουν επενδύσει στη Βουλγαρία, μετά την Αυστρία και την Ολλανδία. Οι συνολικές επενδύσεις της χώρας μας την περίοδο αγγίζουν τα 3419,7εκατομμύρια ευρώ. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ποσοστό της τάξης του 9,37% των συνολικών εισροών ΑΞΕ στην Βουλγαρία, σύμφωνα με στοιχεία του Invest Bulgaria Agency. Στην πραγματικότητα, η επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων διαφέρει πολύ από τα επίσημα βουλγαρικά στοιχεία, καθώς υπολογίζονται μόνο τα κεφάλαια που προήλθαν από την ελληνική επικράτεια και αποκλείονται όσα ήταν αποτέλεσμα τραπεζικού δανεισμού ή προήλθαν από διαθέσιμα κεφάλαια ή κέρδη. Επίσης, δε συμπεριλαμβάνονται οι επενδύσεις ελληνικών συμφερόντων μέσω των παράκτιων κέντρων της Κύπρου και του Λουξεμβούργου, γεγονός που υποδηλώνει ότι το πραγματικό ύψος των επενδύσεων είναι πολύ μεγαλύτερο. Σκοπός της εργασίας είναι η μελέτη της σχέσης μεταξύ των ελληνικών επενδύσεων και της οικονομικής ανάπτυξης της Βουλγαρίας, όπως έχει διαμορφωθεί την τελευταία δεκαπενταετία. Αρχικά, εξετάζονται οι σημαντικότερες εμπειρικές μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας για την ερμηνεία της σχέσης ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης. Οι μελέτες αυτές δεν περιορίζονται μόνο στη γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων, αλλά αναλύουν τις επιδράσεις των ΑΞΕ στη οικονομία της χώρας αποδέκτη σε ευρύτερο πλαίσιο. Ωστόσο, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις έρευνες που μελετούν την επίδραση των ΑΞΕ που προέρχονται κυρίως από αναπτυγμένες χώρες με κατεύθυνση προς οικονομίες που βρίσκονται σε καθεστώς μετάβασης. Επίσης, διερευνώνται οι σχολές που έχουν δημιουργηθεί γύρω από αυτό το ζήτημα, οι οποίες διαχωρίζονται σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών. Η εκτίμηση της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και ΑΞΕ αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των οικονομολόγων εδώ και αρκετό καιρό. Το ζήτημα προκύπτει από τα μη πειστικά αποτελέσματα για την κατεύθυνση της αιτιότητας μεταξύ των δύο μεταβλητών. Κάποιοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι το ΑΕΠ επηρεάζει τις ΑΞΕ, ενώ κάποιοι άλλοι διατείνονται ότι η σχέση αυτή είναι αντίστροφη. Εν συνεχεία, παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Παρουσιάζονται οι πλέον διαδεδομένοι ορισμοί των επενδύσεων αυτών, 2 Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Βουλγαρίας (NSI). 5

15 Εισαγωγή καθώς και των εταιριών που τις πραγματοποιούν. Ακολούθως, παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους πραγματοποιούνται οι ΑΞΕ, δηλαδή οι διάφορες μορφές τους και παρατίθενται οι σημαντικότερες θεωρίες για την ερμηνεία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους προσδιοριστικούς παράγοντες, όπως επίσης και στις επιδράσεις των ΑΞΕ στην οικονομία της χώρας αποδέκτη, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αναπτυσσόμενες ή υπό μετάβαση χώρες. Κατόπιν, πραγματοποιείται μια ανασκόπηση της βουλγαρικής οικονομίας από την έναρξη της διαδικασίας μετάβασης της χώρας στην οικονομία της αγοράς έως τις μέρες μας. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον, καθώς και η εξέλιξη των βασικότερων μακροοικονομικών δεικτών της Βουλγαρίας κατά την τελευταία τριετία. Τέλος, αναλύεται το ισχύον καθεστώς αναφορικά με τις ΑΞΕ, όπως επίσης και η παρουσία ξένων επενδυτών στη χώρα. Ακολούθως, παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη των ελληνικών άμεσων επενδύσεων στη Βουλγαρία την τελευταία δεκαπενταετία. Αρχικά, γίνεται μια ανασκόπηση της πορείας των επενδύσεων αυτών κατά την περίοδο της μετάβασης και στη συνέχεια, αναλύονται τα κίνητρα που ώθησαν τους Έλληνες επιχειρηματίες να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στη γειτονική χώρα. Τέλος, παρουσιάζεται η επενδυτική θέση της Ελλάδας σήμερα, καθώς και οι προοπτικές για το μέλλον. Στο τελευταίο τμήμα της εργασίας, το αντικείμενο που ερευνάται αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι επενδύσεις ελληνικών συμφερόντων επηρεάζουν την οικονομία της γειτονικής χώρας. Συγκεκριμένα, μελετάται η μορφή της επίδρασης, αν δηλαδή η οικονομική ανάπτυξη επηρεάζεται θετικά ή αρνητικά, καθώς και το μέγεθός της. Η εμπειρική ανάλυση βασίζεται σε στοιχεία για την περίοδο , κατά την οποία παρατηρείται η μεγαλύτερη επενδυτική δραστηριότητα στην περιοχή. Αρχικά, πραγματοποιείται η παρουσίαση των δεδομένων και η εξειδίκευση του υποδείγματος που θα χρησιμοποιήσουμε. Στο εμπειρικό κομμάτι διεξάγονται οι έλεγχοι της στασιμότητας των μεταβλητών με μοναδιαία ρίζα, ο έλεγχος της συνολοκλήρωσης και της αιτιότητας κατά Granger, με σκοπό τη διερεύνηση της αιτιακής σχέσης ανάμεσα στις εισροές ελληνικών άμεσων επενδύσεων στη Βουλγαρία και στην οικονομική ανάπτυξη της γείτονος χώρας. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έρευνας αναφορικά με τη σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης. 6

16 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας 2 Βιβλιογραφική ανασκόπηση Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται οι σημαντικότερες μελέτες αναφορικά με τη σχέση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) με την οικονομική ανάπτυξη των χωρών υποδοχής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον αντίκτυπο των ΑΞΕ στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, καθώς και στις οικονομίες που βρίσκονται στο στάδιο μετάβασης από το καθεστώς κεντρικού σχεδιασμού προς την οικονομία της αγοράς. 2.1 Μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης Η εκτίμηση της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και ΑΞΕ αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των οικονομολόγων τις τελευταίες δεκαετίες. Το ζήτημα προκύπτει από τα ασαφή αποτελέσματα σχετικά με την κατεύθυνση της αιτιότητας μεταξύ των δύο μεταβλητών. Κάποιοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι το ΑΕΠ επηρεάζει τις ΑΞΕ, ενώ κάποιοι άλλοι διατείνονται ότι η σχέση αυτή είναι αντίστροφη. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ομοφωνία για τη σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια ολοένα και περισσότερο υποστηριζόμενη άποψη ότι οι ΑΞΕ συνδέονται θετικά με την οικονομική ανάπτυξη. Θεωρητικά, αυτή η άποψη έχει ενισχυθεί από τη θεωρία της ανάπτυξης, η οποία όχι μόνο δίνει έμφαση στις καινοτόμες δράσεις, αλλά παράλληλα υπογραμμίζει το σπουδαίο ρόλο της τεχνολογικής διάχυσης, της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας στην ώθηση της οικονομικής άνθησης. Συνεπώς, οι δραστηριότητες των πολυεθνικών επιχειρήσεων αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού όχι μόνο διαθέτουν το μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας τεχνογνωσίας, αλλά οι ΑΞΕ φαίνεται να αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους διαύλους για τη διεθνή μεταφορά της τεχνολογίας. Από αυτή τη σκοπιά, η συμβολή τους στην ανάπτυξη έγκειται στο γεγονός ότι οι επενδύσεις χρησιμοποιούνται ως μέσο μεταφοράς της προηγμένης τεχνολογίας από τις αναπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κάποιες μελέτες χρησιμοποίησαν τις ΑΞΕ ως εξαρτημένη μεταβλητή και το ΑΕΠ συμπεριλαμβανόταν για να ρυθμίσει την υπόθεση του μεγέθους της αγοράς, η οποία δηλώνει ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις αξιολογούν πάντοτε το μέγεθος της αγοράς 7

17 Βιβλιογραφική ανασκόπηση της χώρας υποδοχής, όταν μελετούν την τοποθεσία των ΑΞΕ τους (Billington 1999 & Moosa, 2002). Μια δεύτερη ομάδα μελετητών χρησιμοποιεί το ΑΕΠ ως εξαρτημένη μεταβλητή και τις ΑΞΕ ως επεξηγηματική μεταβλητή, σε μια προσπάθεια να κατανοηθεί η μεταξύ τους σχέση. Οι σημαντικότερες εμπειρικές μελέτες αυτής της κατηγορίας παρουσιάζονται στη συνέχεια. Οι Balasubramanyam et al. (1996), ερευνούν το ρόλο που παίζουν οι ΑΞΕ στην διαδικασία οικονομικής άνθησης των αναπτυσσόμενων χωρών που χαρακτηρίζονται από διαφορετικά καθεστώτα εμπορικής πολιτικής. Χρησιμοποιώντας ετήσια δεδομένα για 46 αναπτυσσόμενες χώρες που ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές εμπορίου 3, για την περίοδο , εξετάζεται η υπόθεση του Bhagwati (1978), σύμφωνα με την οποία οι ΑΞΕ, ως κινητήρια δύναμη, επιταχύνουν το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες όπου η εμπορική πολιτική προσανατολίζεται προς την προώθηση των εξαγωγών παρά προς την υποκατάσταση των εισαγωγών. Το συμπέρασμα είναι ότι οι ΑΞΕ έχουν θετικά αποτελέσματα στην οικονομική ανάπτυξη, τα οποία είναι ισχυρότερα για τις χώρες που ακολουθούν πολιτικές εμπορίου προσανατολισμένες στις εξαγωγές. Οι Borensztein et al. (1998), πρεσβεύουν την άποψη ότι η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας βασίζεται κατά κύριο λόγο στην τεχνολογική διάχυση. Ειδικότερα, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών μπορεί εν μέρει να ερμηνευτεί από το βαθμό ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών που ήδη χρησιμοποιούνται από τις ηγέτιδες οικονομίες. Εκτός από διαύλους, όπως η εισαγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, η υιοθέτηση ξένης τεχνολογίας και η συσσώρευση εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, την πλέον διαδεδομένη μέθοδο διάχυσης της τεχνολογίας στο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον αποτελούν οι ροές ΑΞΕ από πολυεθνικές επιχειρήσεις. Χρησιμοποιώντας στοιχεία για 69 αναπτυσσόμενες χώρες για την περίοδο , επισημαίνεται η ύπαρξη θετικής σχέσης ανάμεσα στις εισροές των ΑΞΕ και στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία καθορίζεται από την επίτευξη ενός ελάχιστου επιθυμητού επιπέδου ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου. Η Olofsdotter (1998), χρησιμοποιώντας μια ανάλυση παρόμοια με των Borensztein et al. (1998), υποστηρίζει ότι οι ΑΞΕ οδηγούν σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης με την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη φιλοξενούσα χώρα μέσω των πολυεθνικών 3 Η ταξινόμηση σε χώρες που ακολουθούν πολιτικές είτε προώθησης εξαγωγών είτε υποκατάστασης εισαγωγών γίνεται με βάση την αναλογία των εισαγωγών προς το ΑΕΠ. 8

18 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας εταιριών, λαμβάνοντας υπόψη το βαθμό στον οποίο η εγχώρια οικονομία είναι σε θέση να υιοθετεί την ξένη τεχνολογία. Μέσα από τη μελέτη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μια αύξηση στο απόθεμα ΑΞΕ (FDI stock) σχετίζεται θετικά με την ανάπτυξη, καθώς και ότι η επίδραση είναι ισχυρότερη για τις χώρες με υψηλότερο επίπεδο θεσμικής ανάπτυξης, όπως μετράται από το βαθμό προστασίας των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και γραφειοκρατικής επάρκειας στη χώρα υποδοχής. Ο De Mello (1999), διατείνεται ότι, κατά την παρουσία ΑΞΕ, η συνολική παραγωγή της χώρας υποδοχής πραγματοποιείται με το συνδυασμό εργασίας και κεφαλαίου (εγχώριου ή ξένου) και επαληθεύει ότι οι ΑΞΕ μπορούν να οδηγήσουν στη βελτίωση της τεχνολογίας και στη συσσώρευση κεφαλαίου στη χώρα υποδοχής, βασιζόμενος σε στοιχεία για 32 αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες 4. Ωστόσο, η απόδειξη ότι οι ΑΞΕ πράγματι ευνοούν την οικονομική ανάπτυξη είναι σχετικά αδύναμη, ιδιαίτερα για τις χώρες μη-μέλη του ΟΟΣΑ, οι οποίες παρουσιάζουν ετερογένεια στα χαρακτηριστικά τους. Ο Zhang (2001), στην προσπάθειά του να διασαφηνίσει τη σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στην Λατινική Αμερική και την Ανατολική Ασία, περιοχές στις οποίες αντιστοιχεί το μερίδιο του λέοντος των συνολικών ΑΞΕ προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, μελετά 11 από τις χώρες των περιοχών αυτών 5 για την περίοδο Το συμπέρασμα που διεξάγεται είναι ότι οι ΑΞΕ επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη 6. Ωστόσο, η επίδραση αυτή είναι ισχυρότερη όταν οι χώρες υιοθετούν φιλελεύθερα καθεστώτα εμπορίου, βελτιώνουν το μορφωτικό τους επίπεδο και κατά συνέπεια το επίπεδο του ανθρώπινου δυναμικού τους, ενθαρρύνουν τις προσανατολισμένες προς τις εξαγωγές ΑΞΕ και διατηρούν μακροοικονομική σταθερότητα. Οι Carkovic & Levine (2002) διεξάγουν μια έρευνα για 72 αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες χώρες για την περίοδο , με σκοπό τη διερεύνηση της σχέσης 4 Ο διαχωρισμός γίνεται ανάμεσα στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ και στις χώρες μη μελή και προσδιορίζει σαφώς τη διάκριση μεταξύ ηγετών (εξαγωγέων κεφαλαίου) και ακολούθων (εισαγωγέων κεφαλαίου) χωρών στην τεχνολογία. 5 Κριτήρια για την επιλογή των χωρών, εκτός από τη σχετική σημασία σε όρους μεριδίου των εισροών ΑΞΕ στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αποτελούν η θετική στάση των κυβερνήσεων προς τις ΑΞΕ και η διαθεσιμότητα στοιχείων για μια μακρά χρονική περίοδο. 6 Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι οι ΑΞΕ δίνουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη σε πέντε από τις έντεκα χώρες του δείγματος. 9

19 Βιβλιογραφική ανασκόπηση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης. Τα συμπεράσματά τους καταδεικνύουν ότι τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι εισροές ΑΞΕ δεν ασκούν κάποια σημαντική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη, ακόμα και αν ληφθεί υπόψη το μορφωτικό επίπεδο, το επίπεδο της χρηματοπιστωτικής ανάπτυξης και η ελευθερία της αγοράς της φιλοξενούσας χώρας. Ο Choe (1998) προσπαθεί να διασαφηνίσει την αιτιακή σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης με τη μέθοδο του ελέγχου αιτιότητας κατά Granger σε ένα δείγμα 59 αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών 7. Τα αποτελέσματα του ελέγχου αποδεικνύουν ξεκάθαρα την ύπαρξη αιτιακής σχέσης μεταξύ των μεταβλητών, με κατεύθυνση από την οικονομική ανάπτυξη προς τις ΑΞΕ. Ειδικότερα, οι ισχυροί δεσμοί μεταξύ ανάπτυξης και ΑΞΕ οφείλονται στην καλπάζουσα οικονομική ανάπτυξη της εκάστοτε χώρας υποδοχής που λειτουργεί ως πόλος έλξης εισροών ΑΞΕ και όχι στις αυξημένες εισροές ΑΞΕ που δίνουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, σε μια μεταγενέστερη μελέτη του ιδίου (Choe, 2003), χρησιμοποιώντας στοιχεία για 80 αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες για την περίοδο , διαπιστώνεται η ύπαρξη αμφίδρομης σχέσης μεταξύ των δύο μεταβλητών, με μια τάση της ανάπτυξης να επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τις ΑΞΕ. Οι Bengoa & Sanchez-Robles (2003) ερευνούν τη σχέση μεταξύ ΑΞΕ, οικονομικής ελευθερίας και ανάπτυξης, μελετώντας 18 χώρες της Λατινικής Αμερικής από το 1970 μέχρι και το Από την έρευνα αυτή προκύπτει η θετική συσχέτιση των ΑΞΕ με την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες υποδοχής. Εντούτοις, το πόσο ισχυρή θα είναι η μεταξύ τους σχέση εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία της φιλοξενούσας χώρας, όπως επάρκεια ανθρώπινου κεφαλαίου, οικονομική σταθερότητα και ελευθερία των αγορών. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, τα εμπειρικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα για τη διερεύνηση του ρόλου των ΑΞΕ στην αναπτυξιακή διαδικασία των χωρών υποδοχής είναι ανεπαρκή για τη διεξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων, ιδιαίτερα όσον αφορά τις φτωχότερες χώρες, όπου η εν δυνάμει επίδραση των ΑΞΕ είναι ισχυρότερη. Ο Johnson (2006), είναι υποστηρικτής της άποψης ότι ο πιο σημαντικός σύνδεσμος για την δημιουργία θετικής σχέσης μεταξύ ΑΞΕ και ανάπτυξης είναι η διάχυση της τεχνολογίας από τις πολυεθνικές προς τις εγχώριες επιχειρήσεις. Ελέγχει 7 Η κατηγοριοποίηση γίνεται σε χώρες με χαμηλό, μεσαίο και άνω του μέσου εισόδημα. 10

20 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας εμπειρικά τη σχέση μεταξύ εισροών ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης για 90 χώρες την περίοδο και το κατά πόσο αυτή διαφέρει μεταξύ αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών 8. Διαπιστώνεται ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης της φιλοξενούσας χώρας μόνο στην περίπτωση των αναπτυσσόμενων χωρών και όχι των αναπτυγμένων οικονομιών. Σύμφωνα με τους Barrell & Pain (1997a), οι ΑΞΕ έχουν εξαπλωθεί με γρήγορους ρυθμούς στην παγκόσμια οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες και αποτελούν την πλέον διαδεδομένη μέθοδο μεταφοράς τεχνολογίας από χώρα σε χώρα. Στο συγκεκριμένο άρθρο ερευνάται ο βαθμός στον οποίο η μεταφορά τεχνολογίας από τις ξένες επιχειρήσεις επηρεάζει το ρυθμό της τεχνολογικής προόδου και κατά συνέπεια την οικονομική ανάπτυξη των χωρών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις αναπτυγμένες οικονομίες, κυρίως στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ, καθώς φαίνεται ότι αυτές προσελκύουν και παράλληλα διανέμουν τις περισσότερες ροές ΑΞΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Χρησιμοποιώντας δεδομένα για 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ΑΞΕ ασκούν σημαντική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη τόσο των χωρών υποδοχής όσο και των χωρών προέλευσης. Οι Ghatak & Halicioglou (2007), θέλοντας να δείξουν τη συνεισφορά των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο, διεξάγουν την έρευνά τους σε ένα δείγμα 140 χωρών για χρονικό διάστημα μιας δεκαετίας. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων τους είναι διφορούμενη. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο ελαχίστων τετραγώνων διαπιστώνεται η θετική και στατιστικά σημαντική επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών υποδοχής, χωρίς, ωστόσο, η σχέση αυτή να επιβεβαιώνεται με τη μέθοδο των βοηθητικών μεταβλητών (IVM). Ο Marino (2000), υποστηρίζει ότι η επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη καθορίζεται από το καθεστώς εμπορικής πολιτικής που ακολουθεί η κάθε χώρα. Ελέγχει εμπειρικά την υπόθεσή του αυτή χρησιμοποιώντας ένα δείγμα 42 χωρών, τις οποίες χωρίζει σε δύο υποσύνολα, ανάλογα με το βαθμό ελευθερίας της κάθε οικονομίας. Η υπόθεσή του ότι η εμπορική πολιτική αποτελεί προσδιοριστικό παράγοντα για τον όγκο των εισροών ΑΞΕ, καθώς και για τη σχέση μεταξύ του ξένου κεφαλαίου και την ανάπτυξη της φιλοξενούσας χώρας επαληθεύεται από τα 8 Η περίπτωση των αναπτυγμένων χωρών μελετάται ξεχωριστά από αυτή των αναπτυσσόμενων χωρών και διεξάγονται διαφορετικά συμπεράσματα. 11

21 Βιβλιογραφική ανασκόπηση αποτελέσματα της έρευνας του, σύμφωνα με τα οποία η σχέση μεταξύ ΑΞΕ και ανάπτυξης είναι θετική και στατιστικά σημαντική στις ανοιχτές οικονομίες. Οι Alfaro et al. (2004), υποστηρίζουν ότι οι ολοένα αυξανόμενες προσπάθειες των χωρών να προσελκύσουν ΑΞΕ πηγάζουν από την πεποίθηση ότι οι ΑΞΕ προσφέρουν θετικές επιδράσεις όπως κέρδη παραγωγικότητας, μεταφορά τεχνολογίας, εισαγωγή νέων διαδικασιών, διοικητικές ικανότητες, τεχνογνωσία στην εγχώρια αγορά, εκπαίδευση υπαλλήλων, διεθνή δίκτυα παραγωγής και πρόσβαση σε αγορές 9. Οι συγγραφείς εξετάζουν το κατά πόσο οι οικονομίες με περισσότερο αναπτυγμένες χρηματοπιστωτικές / οικονομικές αγορές μπορούν να επωφεληθούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τις ΑΞΕ ώστε να προωθήσουν την οικονομική τους ανάπτυξη, μελετώντας ένα δείγμα χωρών για μια περίοδο δύο δεκαετιών. Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν είναι ότι οι ΑΞΕ από μόνες τους παίζουν έναν ασαφή ρόλο όσον αφορά τη συνεισφορά τους στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, οι χώρες με αναπτυγμένη χρηματοπιστωτική / οικονομική αγορά επωφελούνται σημαντικά από αυτές. Οι Berthélemy & Démurger (2000), παρουσιάζοντας αρχικά ένα μοντέλο ενδογενούς ανάπτυξης, υπογραμμίζουν ότι η διάχυση της τεχνολογίας αποτελεί τον κύριο προσδιοριστικό παράγοντα της οικονομικής ανάπτυξης και προτείνουν ότι η τελευταία μπορεί από την πλευρά της να επηρεάσει τις εισροές ξένου κεφαλαίου. Στόχος του παρόντος άρθρου είναι η διερεύνηση του μοντέλου που χρησιμοποίησαν οι Borensztein et al. (1998). Η διαφοροποίηση έγκειται στο ότι στο συγκεκριμένο άρθρο οι ΑΞΕ είναι εξαρτημένες από την οικονομική ανάπτυξη, ενώ στο μοντέλο των Borensztein et al. (1998) θεωρούνταν εξωγενείς. Γίνεται διαχωρισμός των εταιριών σε «χαμηλής τεχνολογίας» (εγχώριες) και «υψηλής τεχνολογίας» (ξένες) και χρησιμοποιείται ένα δείγμα 24 επαρχιών της Κίνας για την περίοδο Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο που παίζουν οι ΑΞΕ στην ανάπτυξη των κινεζικών επαρχιών μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας και παράλληλα τονίζουν τη σπουδαιότητα της εν δυνάμει ανάπτυξης στις αποφάσεις των ξένων επενδυτών. Ο πίνακας 2.1 παρουσιάζει μια περιληπτική σύνοψη των νεώτερων εμπειρικών μελετών της σχέσης των ΑΞΕ και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας υποδοχής. Όπως φαίνεται, η πλειοψηφία των μελετών διαπιστώνει την ύπαρξη θετικής σχέσης 9 Για μια επισκόπηση της εμπειρικής και θεωρητικής βιβλιογραφίας σχετικά με τις ΑΞΕ και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις βλ. Caves (1996). 12

22 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης, με τις επενδύσεις να αιτιάζουν την ανάπτυξη. Ωστόσο, πολλοί από τους μελετητές επισημαίνουν ότι ο βαθμός επίδρασης εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της εκάστοτε χώρας υποδοχής που σχετίζονται με την επάρκεια σε ανθρώπινο κεφάλαιο, την πολιτική και μακροοικονομική σταθερότητα, το επίπεδο εκπαίδευσης, την ελευθερία των αγορών και τις πολιτικές εμπορίου. Πίνακας 2.1: Εμπειρικές μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες υποδοχής Συγγραφείς Μέθοδοι Στοιχεία Περίοδος Αριθμός χωρών Συμπεράσματα Balasubramanyam et al. (1996) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) αναπτυσσόμενες χώρες Θετική επίδραση των ΑΞΕ, ισχυρότερη για τις χώρες που ακολουθούν εμπορική στρατηγική προσανατολισμένη στην προώθηση εξαγωγών. Borensztein et al. (1998) Εκτίμηση του υποδείγματος SUR αναπτυσσόμενες χώρες Θετική σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης, που ισχυροποιείται με την αύξηση του αποθέματος του ανθρώπινου δυναμικού. Olofsdotter (1998) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Θετική επίδραση στο ρυθμό ανάπτυξης από μια αύξηση στα αποθέματα εισροών ΑΞΕ. De Mello (1999) Έλεγχος στασιμότητας αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Βελτίωση της τεχνολογίας στη χώρα υποδοχής μέσω των ΑΞΕ, αλλά η απόδειξη είναι μάλλον αδύναμη. Zhang (2001) Έλεγχος με μοναδιαία ρίζα, συνολοκλήρωση & αιτιότητα κατά Granger αναπτυσσόμενες χώρες (Αν. Ασία & Λ. Αμερική) Θετική επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, ο βαθμός επιρροής εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της εκάστοτε χώρας υποδοχής. Carkovic & Levine (2002) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) και Γενικευμένη Μέθοδος των Ροπών (GMM) αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Καμία σημαντική επιρροή των εισροών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη. 13

23 Βιβλιογραφική ανασκόπηση Συγγραφείς Μέθοδοι Στοιχεία Περίοδος Αριθμός χωρών Συμπεράσματα Choe (1998) Έλεγχος της αιτιότητας κατά Granger αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Ύπαρξη μονόδρομης αιτιακής σχέσης μεταξύ ΑΞΕ και ανάπτυξης με κατεύθυνση από την ανάπτυξη προς τις ΑΞΕ. Choe (2003) Bengoa & Sanchez-Robles (2003) Έλεγχος της αιτιότητας κατά Granger Ανάλυση παλινδρόμησης με σύγκριση σταθερών και τυχαίων αποτελεσμάτων αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες 18 (Λ. Αμερική) Ύπαρξη αμφίδρομης σχέσης αιτιότητας μεταξύ ΑΞΕ και ανάπτυξης, με την ανάπτυξη να επηρεάζει περισσότερο τις ΑΞΕ. Θετική επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη. Εντούτοις, απαιτείται επαρκές ανθρώπινο κεφάλαιο, οικονομική σταθερότητα και ελευθερία στις αγορές. Johnson (2006) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης λόγω ΑΞΕ στις αναπτυσσόμενες και όχι στις αναπτυγμένες χώρες. Barrell & Pain (1997a) Έλεγχοι αυτοσυσχέτισης, κανονικότητας και ετεροσκεδαστικότητας αναπτυγμένες χώρες Θετική επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη τόσο των χωρών υποδοχής όσο και των χωρών προέλευσης. Ghatak & Halicioglou (2007) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) & μέθοδος βοηθητικών μεταβλητών (IVM) αναπτυγμένες & αναπτυσσόμενες χώρες Θετική και στατιστικά σημαντική σχέση ΑΞΕ και ανάπτυξης, σύμφωνα με τη μέθοδο OLS. Δεν επιβεβαιώνεται με τη μέθοδο IVM. Marino (2000) Έλεγχος Chow, OLS σε δύο στάδια αναπτυσσόμενες χώρες Θετική και στατιστικά σημαντική σχέση ΑΞΕ και ανάπτυξης στις ανοιχτές οικονομίες. Alfaro et al. (2004) Μέθοδος βοηθητικών μεταβλητών (IVM) Σημαντική επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη χωρών με αναπτυγμένη χρηματοπιστωτική / οικονομική αγορά. Berthélemy & Démurger (2000) Γενικευμένη Μέθοδος των Ροπών (GMM) επαρχίες της Κίνας Καθοριστικός ρόλος των ΑΞΕ στην ανάπτυξη των κινεζικών επαρχιών. Σπουδαιότητα της εν δυνάμει ανάπτυξης στις αποφάσεις των ξένων επενδυτών. Πηγή: κατασκευάστηκε από τη γράφουσα 14

24 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας Από την άλλη πλευρά, ο Choe (1998) ισχυρίζεται, αρχικά, ότι η ανάπτυξη επηρεάζει θετικά τις ΑΞΕ, ενώ στη συνέχεια (Choe, 2003) διαπιστώνει την ύπαρξη αμφίδρομης αιτιακής σχέσης, εξακολουθώντας, όμως, η ανάπτυξη να επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τις ΑΞΕ. Επίσης, οι Carkovic & Levine (2002) υποστηρίζουν ότι οι εισροές ΑΞΕ δεν επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη και ο De Mello (1999), παρόλο που υποστηρίζει την ύπαρξη θετικής σχέσης ανάμεσα στις δύο μεταβλητές, δεν έχει να επιδείξει ουσιαστικά αποτελέσματα. Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε, επίσης, ότι σε αρκετές από τις μελέτες (Olofsdotter 1998, De Mello 1999, Carkovic & Levine 2002, Choe 1998 και 2003, Ghatak & Halicioglou 2007) χρησιμοποιούνται στοιχεία τόσο για αναπτυγμένες όσο και για αναπτυσσόμενες χώρες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές δεν αποδεικνύουν μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ ΑΞΕ και ανάπτυξης και καταλήγουν σε αντιφατικά συμπεράσματα. Πράγματι, στην πλειοψηφία των εμπειρικών μελετών ΑΞΕ δε γίνεται διαχωρισμός της ανάλυσης σε αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες οικονομίες. Σε πολλές μελέτες, τα δεδομένα και για τους δύο τύπους χωρών συγκεντρώνονται σε ένα δείγμα και οι εκτιμώμενες σχέσεις υποτίθεται ότι ισχύουν και για τις δύο κατηγορίες. Σύμφωνα με τους Blonigen & Wang (2004), τέτοιου είδους συγκεντρωτικές εκτιμήσεις οδηγούν σε παραποιημένα αποτελέσματα, καθώς η υπόθεση ότι οι ΑΞΕ ασκούν την ίδια επίδραση τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι άτοπη. Συγκεκριμένα, ο λόγος για τον οποίο τα αποτελέσματα των ερευνών παρουσιάζουν μια αδύναμη σχέση μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης είναι η ακατάλληλη συγκέντρωση των δεδομένων για διαφορετικούς τύπους χωρών σε ένα δείγμα. 2.2 Μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις οικονομίες υπό μετάβαση Όπως στις αναπτυσσόμενες χώρες έτσι και στις υπό μετάβαση οικονομίες, παρατηρείται συχνά έλλειψη του απαιτούμενου κεφαλαίου και της προηγμένης τεχνολογίας και κατ επέκταση, οι χώρες αυτές βασίζονται σε ξένες πηγές για την κάλυψη των ανεπαρκειών τους. Συνεπώς, οι ΑΞΕ αντιμετωπίζονται ως ένα κύριο κανάλι, μέσω του οποίου δύναται να πραγματοποιηθεί άντληση του απαραίτητου κεφαλαίου και τεχνολογίας, δεδομένου ότι προκαλούν διάχυση της τεχνολογίας στις 15

25 Βιβλιογραφική ανασκόπηση εγχώριες επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα τη βελτίωση του συνολικού επιπέδου της παραγωγικότητας. Η διαδικασία μετάβασης των οικονομιών της Ανατολικής Ευρώπης δρομολογήθηκε με μια διαρθρωτική αλλαγή τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό και θεσμικό επίπεδο. Κατά τη δεκαετία του 1990, οι οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης μετακινούνται από ένα σύστημα κεντρικού σχεδιασμού στην οικονομία της αγοράς, όπου τον κύριο προσδιοριστικό παράγοντα της παραγωγής και της κατανομής της εθνικής πίτας αποτελούν πλέον οι δυνάμεις της αγοράς. Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η μετάβαση των χωρών αυτών στο σύγχρονο οικονομικό σύστημα της αγοράς, σε συνδυασμό με το ελκυστικό επενδυτικό κλίμα που δημιουργήθηκε, είχαν ως αποτέλεσμα τις μαζικές εισροές ΑΞΕ στην περιοχή. Οι Asteriou et al. (2005), προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στην περίπτωση των χωρών που βρίσκονται υπό μετάβαση. Διεξάγοντας εμπειρικό έλεγχο για 10 χώρες της Ευρώπης 10 για την περίοδο , καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ΑΞΕ ασκούν μια θετική και στατιστικά σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη των χωρών αυτών. Το αποτέλεσμα δικαιολογείται από το γεγονός ότι στις χώρες υπό μετάβαση οι χρηματιστηριακές αγορές δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως, ενώ το σχετικά φθηνό εργατικό δυναμικό δημιουργεί ένα αρκετά ελκυστικό περιβάλλον για ΑΞΕ. Οι Lyroudi et al. (2004), ερευνούν την ύπαρξη και τη φύση της επίδρασης των ΑΞΕ στο ρυθμό της ανάπτυξης και αντίστροφα σε ένα σύνολο οικονομιών υπό μετάβαση. Η μελέτη επικεντρώνεται στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής 11, όπου η εισροή ΑΞΕ αυξήθηκε με αργούς ρυθμούς από την κατάρρευση του Σιδηρού Παραπετάσματος και έπειτα, κυρίως λόγω των πολιτισμικών διαφορών και των υψηλών πολιτικών κινδύνων για τις δυτικοευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρίες. Υποστηρίζεται η άποψη ότι η επίδραση των ΑΞΕ στην ανάπτυξη των υπό μετάβαση χωρών, συγκρινόμενη με αυτή στην περίπτωση των αναπτυσσόμενων χωρών, οι οποίες έχουν ήδη καθιερώσει το σύστημα της αγοράς για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Από τα 10 Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, Ρωσία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ρουμανία. 11 Αλβανία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Βοσνία, Γεωργία, Καζακστάν, Κυργιστάν, Λετονία, Λιθουανία, Μολδαβία, Μογγολία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβενία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν. 16

26 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας αποτελέσματα συμπεραίνεται ότι οι ΑΞΕ δεν παρουσιάζουν κάποια σημαντική σχέση με την οικονομική ανάπτυξη για τις χώρες που βρίσκονται υπό μετάβαση. Οι Domarchi & Nkengapa (2007), διατείνονται ότι οι οικονομίες υπό μετάβαση, εξαιτίας της ανάγκης να καλύψουν τη διαφορά με τις περισσότερο προηγμένες οικονομίες, αντιμετωπίζουν τις ΑΞΕ σαν κανάλι μέσα από το οποίο θα αποκτήσουν την απαιτούμενη τεχνολογία. Με την έρευνά τους, επιδιώκουν να αποσαφηνίσουν το ρόλο των ΑΞΕ στη μεταφορά τεχνολογίας και την πιθανότητα η τεχνολογική διάχυση στην εγχώρια οικονομία να τονώνει την οικονομική ανάπτυξη. Χρησιμοποιώντας στοιχεία για επτά Βαλτικές χώρες 12 για την περίοδο , οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι οι ΑΞΕ αποτελούν μια σημαντική πηγή τεχνολογικής προόδου, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται μακροχρόνια οικονομική ανάπτυξη. Οι Rabindra et al. (2007), εξετάζουν την αποτελεσματικότητα των ΑΞΕ και της εξωτερικής οικονομικής ενίσχυσης σε έξι ευρωπαϊκές οικονομίες 13 υπό μετάβαση για την περίοδο Τα αποτελέσματά τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μια αύξηση στο απόθεμα (stock) του εγχώριου κεφαλαίου και των εισροών ΑΞΕ αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες αυτές, ενώ η εξωτερική οικονομική ενίσχυση δε φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά. Οι Axarloglou & Pournarakis (2005), μελετούν την επίδραση των διαφόρων τύπων εισροών κεφαλαίου, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι ΑΞΕ, στη διαδικασία ανάπτυξης των Βαλκανικών χωρών 14. Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι οι εισροές κεφαλαίου έχουν ένα θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, ο βαθμός επίδρασής τους εξαρτάται από τη μακροοικονομική σταθερότητα των χωρών του δείγματος. Στον πίνακα 2.2 γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση των εμπειρικών μελετών που αναλύουν τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στην περίπτωση των χωρών υπό μετάβαση. Στην πλειοψηφία των μελετών, τα αποτελέσματα αποδεικνύουν την ύπαρξη θετικής σχέσης μεταξύ ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης, με εξαίρεση τη μελέτη των Lyroudi et al. (2004), όπου η ανάπτυξη δεν επηρεάζεται καθόλου από τις ΑΞΕ. Σε δύο από τις ανωτέρω μελέτες (Asteriou et al. 2005, Axarloglou & 12 Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Σλοβακία, Λετονία, Πολωνία, Λιθουανία. 13 Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία. 14 Βουλγαρία, Κροατία, ΠΓΔΜ, Ελλάδα, Μολδαβία, Ρουμανία, Σλοβενία, Τουρκία: οι έξι από τις οκτώ χώρες του δείγματος είναι οικονομίες υπό μετάβαση. 17

27 Βιβλιογραφική ανασκόπηση Pournarakis 2005), το δείγμα των χωρών περιλαμβάνει και τη Βουλγαρία, η οποία είναι η χώρα που ενδιαφέρει άμεσα τη συγκεκριμένη εργασία, καθώς σε επόμενο κεφάλαιο θα αναλυθεί ο αντίκτυπος των ΑΞΕ και, ειδικότερα, αυτών που προέρχονται από την ελληνική επικράτεια, στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Πίνακας 2.2: Εμπειρικές μελέτες για τη σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες υπό μετάβαση Συγγραφείς Μέθοδοι Στοιχεία Αριθμός Περίοδος χωρών Συμπεράσματα Asteriou et al. (2005) Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων (OLS) Θετική και στατιστικά σημαντική επίδραση των ΑΞΕ στην ανάπτυξη. Lyroudi et al. (2004) Ανάλυση κατά Bayes, συντελεστής Pearson Καμία επίδραση των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη. Domarchi & Nkengapa (2007) Cross-section weights (PCSE) Μακροχρόνια οικονομική ανάπτυξη μέσω των ΑΞΕ που αποτελούν μια σημαντική πηγή τεχνολογικής προόδου. Rabindra et al. (2007) Στασιμότητα, συνολοκλήρωση, μηχανισμός διόρθωσης λαθών, γενικευμένος εκτιμητής ελαχίστων τετραγώνων GLS Θετική επίδραση του αποθέματος (stock) του εγχώριου κεφαλαίου και των εισροών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη. Axarloglou & Pournarakis (2005) Μέθοδος βοηθητικών μεταβλητών (IVM) Θετική επίδραση των εισροών κεφαλαίου (ΑΞΕ) στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, τα αποτελέσματα εξαρτώνται από τη μακροοικονομική σταθερότητα των χωρών. Πηγή: κατασκευάστηκε από τη γράφουσα Από τις εμπειρικές μελέτες που εξετάστηκαν σε αυτό το κεφάλαιο, συμπεραίνεται ότι η σχέση ΑΞΕ και οικονομικής ανάπτυξης είναι ευαίσθητη στα εκάστοτε χαρακτηριστικά των χωρών υποδοχής, τα οποία δε λαμβάνονται πάντα υπόψη κατά την ανάλυση των χρονολογικών σειρών. Το επίπεδο ανάπτυξης των θεσμών και του 18

28 Η επίδραση των ελληνικών ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη της Βουλγαρίας εμπορίου, το πολιτικό καθεστώς, σε συνδυασμό με τους υφιστάμενους διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους, προσδιορίζουν τόσο την ελκυστικότητα της χώρας για ξένες επενδύσεις όσο και την προθυμία των ξένων επενδυτών για τη μεταφορά νέων τεχνολογιών. Συνολικά, οι επιπτώσεις των ΑΞΕ στην οικονομική ανάπτυξη εξαρτώνται από το πλήθος των άμεσων αλληλεπιδράσεων παραγωγής ή κατανάλωσης ανταγωνιστικών προϊόντων (externalities) και διάχυσης της παραγωγής (productivity spillovers). Αυτές, με τη σειρά τους, εξαρτώνται από το βαθμό στον οποίο οι καινοτομίες που μεταφέρονται μέσω των ΑΞΕ προστατεύονται από τη νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα, από το ποσοστό πρακτικής εκμάθησης (learning by doing) και από την προστιθέμενη αξία των ΑΞΕ που σχετίζονται με την παραγωγή στη χώρα υποδοχής (De Mello, 1997). Ωστόσο, τα εμπειρικά αποτελέσματα για τον οικονομικό αντίκτυπο των ΑΞΕ στις χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου είναι περιορισμένα, ίσως γιατί τα διαθέσιμα στοιχεία δεν επαρκούν για την διεξαγωγή εμπεριστατωμένων συμπερασμάτων. Παράλληλα, η ομάδα των χωρών αυτών διαφέρει από τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες οικονομίες, καθώς βρίσκεται ακόμα σε ένα πρώιμο στάδιο οικονομικής ανάπτυξης, κατά την προσπάθεια να υιοθετηθεί ένα οικονομικό καθεστώς περισσότερο προσανατολισμένο προς την οικονομία της αγοράς. 19

Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης. Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης. Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1. Επιδράσεις στη Χώρα Υποδοχής Μισθοί Σύμφωνα με τις περισσότερες εμπειρικές μελέτες oι ΠΕ προσφέρουν στην χώρα

Διαβάστε περισσότερα

Οι αυξανόµενες οικονοµικές σχέσεις µε τη ΝΑ Ευρώπη τροφοδοτούν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας

Οι αυξανόµενες οικονοµικές σχέσεις µε τη ΝΑ Ευρώπη τροφοδοτούν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ (008) ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Οι αυξανόµενες οικονοµικές σχέσεις µε τη ΝΑ Ευρώπη τροφοδοτούν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας 12 10 8 6 4 2 0-2 % 1999 Η δυναµική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

«καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο. «διαμόρφωση αποστολής, στόχων, σκοπών και πολιτικών»

«καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο. «διαμόρφωση αποστολής, στόχων, σκοπών και πολιτικών» ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 ΤΟΜΟΣ A ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Τι είναι η στρατηγική; «καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο προσδιορισμός των μέσων για την επίτευξη τους»

Διαβάστε περισσότερα

Owen O'Donnell ΒΣΑΣ, Πανεπιστήµιο Μακεδονίας 1

Owen O'Donnell ΒΣΑΣ, Πανεπιστήµιο Μακεδονίας 1 στην Ανατολική και Νότιο-Ανατολική Ευρώπη και Κεντρική Ασία ιάλεξη 1: Γενική επισκόπηση Φτώχειας και Ανάπτυξης στην ΑΕ- ΝΑE και ΚΑ Επίπεδα και τάσεις φτώχειας στην ΑΕ- ΝΑΕ και ΚΑ Αιτίες της (αύξησης) φτώχειας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI)

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI) ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI) Οι ροές των ΞΑΕ καταγράφονται στο ισοζύγιο πληρωμών (ΙΠ) των χωρών υποδοχής. Διαφ. 11 Τα στοιχεία όμως του ΙΠ δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ "ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Οικονομικές εξελίξεις στην Βουλγαρία (Ιανουάριος Σεπτέμβριος 2010)

Ι. Οικονομικές εξελίξεις στην Βουλγαρία (Ιανουάριος Σεπτέμβριος 2010) Ι. Οικονομικές εξελίξεις στην Βουλγαρία (Ιανουάριος Σεπτέμβριος 2010) Η αύξηση κατά 0,7% του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης, κατά το τρίτο τρίμηνο του 2010 σε σχέση με το προηγούμενο, είχε σαν αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Κεφαλαίου

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Κεφαλαίου Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Κεφαλαίου Περιεχόμενα Κεφαλαίου Η Ανάπτυξη της Διεθνούς Επιχειρηματικής Δραστηριότητας Τρόποι Άσκησης της Διεθνούς Επιχειρηματικής Δραστηριότητας και Ανάλυση των Πλεονεκτημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών, Πολιτικών & Οικονομικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Οικονομικών Επιστημών ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΝΚ74Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 7 ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Οικονομικά

Διαβάστε περισσότερα

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ Μελέτη του ΔΝΤ για 17 χώρες του ΟΑΣΑ επισημαίνει ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του πρωτογενούς πλεονάσματος, το ΑΕΠ μειώνεται κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι κλασικές προσεγγίσεις αντιμετωπίζουν τη διαδικασία της επιλογής του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα επίδρασης ορισμένων μεμονωμένων παραγόντων,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Ιούνιος 2019 Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των ίδιων των επιχειρήσεων, οι επενδυτικές δαπάνες

Διαβάστε περισσότερα

Thessaloniki Summit 2017

Thessaloniki Summit 2017 Thessaloniki Summit 2017 Αυτοσκοπός, ένα Επιχειρηματικό Περιβάλλον που Συμπλέει με την Δυναμική της Παγκοσμιοποίησης Τάκης Αθανασόπουλος Πρόεδρος, ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ Θεσσαλονίκη, 5 Οκτωβρίου, 2017 Οι Χώρες της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής

ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου 1. Περιεχόμενα Κεφαλαίου Α. Εισαγωγικά: Οι κατευθύνσεις του Σύγχρονου Εμπορίου B. Η Παραδοσιακή Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Οι Εμποροκράτες Adam Smith: Απόλυτο Πλεονέκτημα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ενότητα 5: Σύσταση και λειτουργία Θυγατρικών Μονάδων Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός

Διαβάστε περισσότερα

Π ε ρ ι ε χ ό µ ε ν α

Π ε ρ ι ε χ ό µ ε ν α Π ε ρ ι ε χ ό µ ε ν α Εισαγωγή 3 Ι. Το εξωτερικό εµπόριο: εκρηκτική άνοδος 5 Οι εξαγωγές στις δύο τελευταίες δεκαετίες 5 Νοτιοανατολική Ευρώπη 7 Χώρες Κεντρικής Ευρώπης 8 Βαλτικές Χώρες 8 Χώρες της Κοινοπολιτείας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τσάμη Καρατάσου, 7 42 Αθήνα, Tηλ.: 20 92 200-0, Fax: 20 92 33 977, www.iobe.gr Tsami Karatassou, 7 42 Athens, Greece, Tel.: +30 20-92 200-0, Fax: +3020-9233

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1. Γενικά... 21 1.2. Η σχέση της οικονομικής με τις άλλες κοινωνικές επιστήμες... 26 1.3. Οικονομική Περιγραφή και Ανάλυση...

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια οικονομία. Διεθνές περιβάλλον 1

Παγκόσμια οικονομία. Διεθνές περιβάλλον 1 Παγκόσμια οικονομία Διεθνές περιβάλλον 1 Επιλεγμένοι δείκτες ασιατικών χωρών Διεθνές περιβάλλον 2 Αλλαγές στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον Πρωτεύον ρόλος της κίνησης στην κίνηση των κεφαλαίων σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τσάμη Καρατάσου 11, 117 4 Αθήνα, Tηλ.: 10 9 11 00-10, Fax: 10 9 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou, 117 4 Athens, Greece, Tel.: +30 10-911 00-10, Fax:

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ρόλος του κλάδου των κατασκευών στην Ελληνική και Διεθνή Οικονομία»

«Ο ρόλος του κλάδου των κατασκευών στην Ελληνική και Διεθνή Οικονομία» «Ο ρόλος του κλάδου των κατασκευών στην Ελληνική και Διεθνή Οικονομία» Έρευνα: Ι.Β. Πλεμμένος 1 Επιστημονική Ευθύνη-Συντονισμός: Θ.Β. Παλάσκας 2 1: Ερευνητικός Συνεργάτης ΙΟΒΕ 2: Καθηγητής Παντείου Παν/ίου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL

Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Εσωτερική Αγορά, Βιομηχανία, Επιχειρηματικότη τα και ΜΜΕ ΣΥΝΟΨΗ Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης για την Καινοτομία το

Διαβάστε περισσότερα

Σόφια, 11 Ιανουαρίου 2012 Α.Π.: ΟΕΥ 3070/1/ΑΣ 61

Σόφια, 11 Ιανουαρίου 2012 Α.Π.: ΟΕΥ 3070/1/ΑΣ 61 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΣΟΦΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ EMBASSY OF GREECE IN SOFIA OFFICE FOR ECONOMIC & COMMERCIAL AFFAIRS Evlogi Georgiev 103, Sofia 1504, Bulgaria, tel.: (003592) 9447959,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Οι χώρες εμφανίζουν μεγέθυνση με πολύ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Η ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Γκλαβέρη Αναστασία Μάιος 2006 Σκοπός n Σκοπός μας στην παρούσα διπλωματική εργασία είναι να διερευνήσουμε θέματα που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα στην Ελλάδα. n

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Έρευνα Οκτωβρίου Νοεμβρίου 2018 Ιανουάριος 2019 Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των ίδιων των

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων & Οργανισμών

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων & Οργανισμών ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραμμα Σπουδών : Θεματική Ενότητα : Διοίκηση Επιχειρήσεων & Οργανισμών ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων & Οργανισμών Ακαδ. Έτος: 2008-09 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα

Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα Εξηγώντας την Ύπαρξη Πολυεθνικών Επιχειρήσεων: Θεωρητικά Υποδείγματα Οι οικονομολόγοι έχουν μελετήσει διεξοδικά την λειτουργία της πολυεθνικής επιχείρησης και η σχετική βιβλιογραφία ξεκινά ουσιαστικά στις

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Έρευνα Μαρτίου Απριλίου 2017 Μάιος 2017 Βάσει των εκτιμήσεων των επιχειρήσεων, οι επενδυτικές τους

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας Western Macedonia University of Applied Sciences Κοίλα Κοζάνης Kozani GR 50100

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας Western Macedonia University of Applied Sciences Κοίλα Κοζάνης Kozani GR 50100 Ποσοτικές Μέθοδοι Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας Western Macedonia University of Applied Sciences Κοίλα Κοζάνης 50100 Kozani GR 50100 Απλή Παλινδρόμηση Η διερεύνηση του τρόπου συμπεριφοράς

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας Τεύχος 6 Φεβρουάριος 2003 Μηνιαίο ελτίο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ Σύνοψη Στις 14/1/2003 η Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ

Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ Διεθνής Οικονομική 1. Διεθνές εμπόριο, Διεθνής Εμπορική Πολιτική και Διεθνείς Εμπορικές Συμφωνίες και Θεσμοί 2. Μακροοικονομική Ανοικτών

Διαβάστε περισσότερα

Οι οικονομολόγοι μελετούν...

Οι οικονομολόγοι μελετούν... Οι οικονομολόγοι μελετούν... Πώς αποφασίζουν οι άνθρωποι. Πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι άνθρωποι. Ποιες δυνάμεις επηρεάζουν την οικονομία συνολικά. Ποιο είναι το αντικείμενο της μακροοικονομικής; Μακροοικονομική:

Διαβάστε περισσότερα

Η Καινοτομία στην Ελλάδα Η σημασία της εισαγόμενης καινοτομίας

Η Καινοτομία στην Ελλάδα Η σημασία της εισαγόμενης καινοτομίας Ιούνιος 2009 Εθνική Τράπεζα της ς Η Καινοτομία στην Η σημασία της εισαγόμενης καινοτομίας Παύλος Μυλωνάς Γενικός Διευθυντής Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης Πρωτογενής και εισαγόμενη καινοτομία Η υστερεί

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές

Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Project1:Layout 1 3/23/2012 3:38 PM Page 1 Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Π. Ε. Πετράκης Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Συγγραφέας Π.Ε. Πετράκης

Διαβάστε περισσότερα

Προηγμένες Υπηρεσίες Τηλεκπαίδευσης στο ΤΕΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΙΔΕΑ. Νικόλαος Καρανάσιος Επίκουρος Καθηγητής

Προηγμένες Υπηρεσίες Τηλεκπαίδευσης στο ΤΕΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΙΔΕΑ. Νικόλαος Καρανάσιος Επίκουρος Καθηγητής ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΙΔΕΑ Νικόλαος Καρανάσιος Επίκουρος Καθηγητής Είναι η υπόθεση ότι μια ομάδα ανθρώπων έχει τη δυνατότητα να παράγει ένα αγαθό ή μια υπηρεσία, με τρόπο τέτοιο που: Να υπάρχουν αρκετοί καταναλωτές,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ενότητα 2: Η Θεωρία της Διεθνούς Τραπεζικής Λόγοι Διεθνοποίησης Τραπεζών Μιχαλόπουλος Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Οι πρόσφατες εξελίξεις στους κλάδους μόδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Οι πρόσφατες εξελίξεις στους κλάδους μόδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα ΣΥΝΕΔΡΙΟ Οι πρόσφατες εξελίξεις στους κλάδους μόδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα Οι βασικές προτεραιότητες της περιόδου 2014-2020 Θεσσαλονίκη, 18 Φεβρουαρίου 2014 Θεόφιλος Ασλανίδης Γενικός Διευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «ΑΝΑΚΑΜΠΤΕΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» Σηµαντική έρευνα διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία Συµβούλων Μάνατζµεντ (FEACO-European Federation of Management Consultancies

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 Περιεχόμενα Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οι διεθνείς συναλλαγές και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα... 17 Ι. Η αρχή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων... 17 Α. Κόστος εργασίας και εξειδικεύσεις...

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις

Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις μήμα Οικονομικής Επιστήμης Μάθημα: Διεθνείς Επιχειρήσεις και Επενδύσεις Ενότητα: Α.Ξ.Ε. και ανταγωνιστικότητα Διδάσκων: Δημήτρης Γιακούλας Ορισμός ανταγωνιστικότητας Σύμφωνα με τους κλασικούς οικονομολόγους

Διαβάστε περισσότερα

Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις

Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Εξωτερική ανάθεση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Πολυεθνικές επιχειρήσεις και εξωτερική ανάθεση Ο όρος άμεσες ξένες επενδύσεις αναφέρεται σε μια επένδυση με την οποία μια επιχείρηση αποκτά άμεσο έλεγχο ή

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής Οικονομική. Paul Krugman Maurice Obsfeld

Διεθνής Οικονομική. Paul Krugman Maurice Obsfeld Paul Krugman Maurice Obsfeld Διεθνής Οικονομική Κεφάλαιο 21 Η Διεθνής Αγορά Κεφαλαίου και τα κέρδη από το Εμπόριο Διεθνής Τραπεζική Λειτουργία και Διεθνής Κεφαλαιαγορά Φιλίππου Ευαγγελία Α.Μ. 1207 Μ069

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ EMBARGO 19-5-07 (11:00 pm) Ομιλία Υπουργού Παρασκευή,18.05.2007 Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών Μακρο-οικονομική: Εισαγωγή στην Μακροοικονομία Διδάσκων: Μποζίνης Η. Αθανάσιος Οικονομική παγκοσμιοποίηση και άνιση ανάπτυξη Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Βραχυχρόνιες προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ χρησιμοποιώντας δυναμικά υποδείγματα παραγόντων

Βραχυχρόνιες προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ χρησιμοποιώντας δυναμικά υποδείγματα παραγόντων Βραχυχρόνιες προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ χρησιμοποιώντας δυναμικά υποδείγματα παραγόντων 1. Εισαγωγή Αθανάσιος Καζάνας και Ευθύμιος Τσιώνας Τα υποδείγματα παραγόντων χρησιμοποιούνται ευρέως στη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμός Εργαζόμενων ΕΛΛΑΔΑ & Δ. ΕΥΡΩΠΗ 3 7 1.162 Η.Π.Α. 2 4 1.715 ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 5 6 1.629 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ 3 8 1.031 ΣΥΝΟΛΟ 13 24 5.

Αριθμός Εργαζόμενων ΕΛΛΑΔΑ & Δ. ΕΥΡΩΠΗ 3 7 1.162 Η.Π.Α. 2 4 1.715 ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 5 6 1.629 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ 3 8 1.031 ΣΥΝΟΛΟ 13 24 5. ΤΙΤΑΝ Α.Ε. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΜΙΛΟ Η ΤΙΤΑΝ Α.Ε. είναι ένας Όμιλος εταιριών με μακρόχρονη πορεία στη βιομηχανία τσιμέντου. Ιδρύθηκε το 1902 και η έδρα του βρίσκεται στα Άνω Πατήσια. Ο Όμιλος

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης

Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης Περιεχόμενα Κεφαλαίου Έννοια και Στάδια Νομισματικής Ενοποίησης. Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της Νομισματικής Ενοποίησης. Η Διαδικασία της Μετάβασης προς τη Νομισματική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 1 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 1 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 1 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ & ΔΙΜΕΡΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ (ΔΟΔΟΣ)

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ & ΔΙΜΕΡΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ (ΔΟΔΟΣ) ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ & ΔΙΜΕΡΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ (ΔΟΔΟΣ) ΔΕΛΤΙΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Χαρακτηριστικά

Βασικά Χαρακτηριστικά Βασικά Χαρακτηριστικά Η οικονομία της Κύπρου μπορεί να χαρακτηριστεί, γενικά, ως μικρή, ανοικτή και δυναμική, με τις υπηρεσίες να αποτελούν την κινητήριο δύναμή της. Με την προσχώρηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Η επικαιρότητα. της μελέτης. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Υποχώρηση διεθνούς ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες

Η επικαιρότητα. της μελέτης. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Υποχώρηση διεθνούς ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες Η επικαιρότητα Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της μελέτης 0 Υποχώρηση διεθνούς ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες Συνέχιση της διαρθρωτικής κρίσης του κυπριακού τουρισμού Υιοθέτηση του ευρώ Έλλειμμα στο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2.1 Ιστορική Αναδρομή Σε ένα άρθρο με μεγάλη επιρροή, ο Nicholas Kaldor (1961) διετύπωσε τη σκέψη ότι ένας θεωρητικός οικονομολόγος θα πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

SEE Economic Review, Αύγουστος 2012 Recoupling Fast. Περίληψη στα Ελληνικά

SEE Economic Review, Αύγουστος 2012 Recoupling Fast. Περίληψη στα Ελληνικά SEE Economic Review, Αύγουστος 2012 Recoupling Fast Περίληψη στα Ελληνικά Αν ποτέ υπήρχε ένα επιχείρημα που υποστηρίζει την αποσύνδεση των αναδυόμενων οικονομιών από τις αναπτυγμένες χώρες, σίγουρα αυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 2 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 2 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 2 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

Η Πρόκληση της Ανταγωνιστικότητας Η Εκθεση για την Παγκόσµια Ανταγωνιστικότητα,

Η Πρόκληση της Ανταγωνιστικότητας Η Εκθεση για την Παγκόσµια Ανταγωνιστικότητα, Xαιρετισµός Υπουργού Εµπορίου, Βιοµηχανίας και Τουρισµού κ. Αντώνη Μιχαηλίδη στην εκδήλωση που διοργανώνεται από την Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και το Cyprus College µε τη στήριξη των Price Waterhouse

Διαβάστε περισσότερα

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη. ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.197 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), κατά τη διάρκεια του

Διαβάστε περισσότερα

Γραφείο Συνδέσμου της Ελλάδος στην πγδμ Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων

Γραφείο Συνδέσμου της Ελλάδος στην πγδμ Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Γραφείο Συνδέσμου της Ελλάδος στην πγδμ Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Σκόπια, 19 Ιουνίου 2017 Δελτίο οικονομικής και επιχειρηματικής επικαιρότητας Νο. 1 Περιεχόμενα Καταληκτική εκδήλωση πρώτου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων Μια σύντομη παρουσίαση...................... 21 1.1 Εισαγωγή...........................................

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Δρ Πέτρος Κουτσοβίτης Επιστημονικοί Συνεργάτες: Αμαλία Ρούφη Δρ Παύλος Τυρολόγου Υπόβαθρο Το έργο INTRAW είναι μέρος του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ορίζοντας 2020

Διαβάστε περισσότερα

«Η αγορά Εργασίας σε Κρίση»

«Η αγορά Εργασίας σε Κρίση» «Η αγορά Εργασίας σε Κρίση» Θέμα: «Εξελίξεις και προοπτικές στην Ανταγωνιστικότητα» Παναγιώτης Πετράκης Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, ΕΚΠΑ 9 Ιουλίου 2012 1 Περιεχόμενα Διάλεξης 1. Η εξέλιξη

Διαβάστε περισσότερα

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Συμβολή στην οικονομία, εξελίξεις και προκλήσεις

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Συμβολή στην οικονομία, εξελίξεις και προκλήσεις Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα Συμβολή στην οικονομία, εξελίξεις και προκλήσεις Στόχος της έρευνας Καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα (βάσει

Διαβάστε περισσότερα

- Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών δεικτών

- Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών δεικτών - Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών δεικτών Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία, το δ τρίμηνο 2014, το βουλγαρικό ΑΕΠ ενισχύθηκε κατά 1,3% σε ετήσια βάση και κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση. Σε ό,τι αφορά το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2014** 2009 2010 2011 2012 2013 2014*

Διαβάστε περισσότερα

Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ

Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Θέμα: Εύθραυστη η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας σύμφωνα με τη διεθνή κατάταξη ανταγωνιστικότητας του IMD Από τη μελέτη της κατάταξης της χώρας μας στην Παγκόσμια Επετηρίδα Ανταγωνιστικότητας

Διαβάστε περισσότερα

9473/19 ΘΚ/νκ 1 ECOMP 1A

9473/19 ΘΚ/νκ 1 ECOMP 1A Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 17 Μαΐου 2019 (OR. en) 9473/19 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 9021/19 Θέμα:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 1 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 1 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει και εκπροσωπεί το ανώτατο επαγγελματικό

Διαβάστε περισσότερα

Σε επίπεδα ρεκόρ οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ευρώπη. 54% των έργων άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν προέλευση την Ευρώπη

Σε επίπεδα ρεκόρ οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ευρώπη. 54% των έργων άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν προέλευση την Ευρώπη Δελτίο Τύπου Λευκωσία 2 Ιουνίου 2016 Σε επίπεδα ρεκόρ οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ευρώπη 54% των έργων άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν προέλευση την Ευρώπη Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία παραμένουν οι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΡΑΤΙΝΟΥ ΑΘΗΝΑ FAX: site:

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΡΑΤΙΝΟΥ ΑΘΗΝΑ FAX: site: ΚΡΑΤΙΝΟΥ 11 10552 ΑΘΗΝΑ 210.5228925 210.5221515 - FAX: 210.5242568 e-mail: pse@otenet.gr site: www.pse.gr ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα, 14 Μαρτίου 2011 ΠΣΕ: Διπλάσιες των εκτιμήσεων οι ελληνικές εξαγωγές τον Ιανουάριο

Διαβάστε περισσότερα

(Spin-off και Spin-out)»

(Spin-off και Spin-out)» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ EΙ ΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

του ΑΔΑΜΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ,ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ :AUD115 Επιβλέπων Καθηγητής: Λαζαρίδης Ιωάννης Θεσσαλονίκη, 2016

του ΑΔΑΜΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ,ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ :AUD115 Επιβλέπων Καθηγητής: Λαζαρίδης Ιωάννης Θεσσαλονίκη, 2016 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΔΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: H ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ του ΑΔΑΜΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ,ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ :AUD115

Διαβάστε περισσότερα

Η επιρροή των κοινωνικό-οικονομικών και συγκοινωνιακών συνθηκών στην οδική ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η επιρροή των κοινωνικό-οικονομικών και συγκοινωνιακών συνθηκών στην οδική ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση 7 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οδικής Ασφάλειας Λάρισα, 11-12 Οκτωβρίου 2018 Η επιρροή των κοινωνικό-οικονομικών και συγκοινωνιακών συνθηκών στην οδική ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση Δημήτρης Νικολάου, Πολιτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2010* 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Π αν επ ισ τή μι ο Π ειρ αι ώ ς ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό. Οι ανθρώπινοι πόροι αποκτούν μεγαλύτερη σημασία επειδή μπορούν να αποτελέσουν το ανταγωνιστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI)

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI) ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΟΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (ΞΑΕ) (Foreign Direct Investment, FDI) Το κεφάλαιο παρουσιάζει μεγάλη κινητικότητα στην παγκόσμια οικονομία, αναζητώντας τις υψηλότερες αποδόσεις. Διαφ.

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία κ. Νικόλαου Καραμούζη Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου της Τράπεζας Eurobank EFG. στην εκδήλωση πελατών Corporate Banking.

Ομιλία κ. Νικόλαου Καραμούζη Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου της Τράπεζας Eurobank EFG. στην εκδήλωση πελατών Corporate Banking. Ομιλία κ. Νικόλαου Καραμούζη Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου της Τράπεζας Eurobank EFG στην εκδήλωση πελατών Corporate Banking με θέμα «Οι Νέες Πρωτοβουλίες της Eurobank EFG» Τετάρτη 1 Ιουλίου 2009 Grande

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin

Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin Κεφάλαιο 5 Πόροι και διεθνές εμπόριο: Το υπόδειγμα Heckscher- Ohlin Copyright 2015 Pearson Education, Inc. All rights reserved. 5-1 Περίγραμμα Παραγωγικές δυνατότητες Επιλέγοντας την αναλογία των εισροών

Διαβάστε περισσότερα

Λεωνίδα Πασχαλίδη, ιευθυντή Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης

Λεωνίδα Πασχαλίδη, ιευθυντή Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Λευκωσία, 27 εκεμβρίου 2013 ΠΡΟΣ: ΑΠΟ: Όλους τους ενδιαφερόμενους Λεωνίδα Πασχαλίδη, ιευθυντή Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης ΘΕΜΑ: ιερεύνηση με την αγορά για το σχεδιασμό των κατάλληλων σχεδίων χορηγιών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 3 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 4 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 4 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει και εκπροσωπεί το ανώτατο επαγγελματικό

Διαβάστε περισσότερα

Συγκριτική διερεύνηση του κόστους των οδικών ατυχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Συγκριτική διερεύνηση του κόστους των οδικών ατυχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Συγκριτική διερεύνηση του κόστους των οδικών ατυχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Υπατία Μίχου Αρχιμανδρίτου Επιβλέπων: Γιώργος Γιαννής, Καθηγητής ΕΜΠ Αθήνα, Ιούλιος 2018 Συγκριτική διερεύνηση του κόστους των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2011-2012 ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2011-2012 ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΕΠΙ ΧΕΙΡ Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2011-2012 ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΜΑΤΙ ΚΟ ΤΗ ΤΑ Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της. Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της. Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.3.2015 COM(2015) 99 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τους γενικούς προσανατολισμούς των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 4 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

ΕΑΣΕ/ICAP CEO Index Τέλος 4 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει και εκπροσωπεί το ανώτατο επαγγελματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019/0000(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019/0000(INI) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2019-2024 Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής 2019/0000(INI) 19.8.2019 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις οικονομικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ (2019/0000(INI)) Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Ενημερωτικό δελτίο 1 ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΕΕ ΕΝΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ;

Ενημερωτικό δελτίο 1 ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΕΕ ΕΝΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ; Ενημερωτικό δελτίο 1 ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΕΕ ΕΝΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ; Από την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με χαμηλά επίπεδα επενδύσεων. Απαιτούνται

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας. Τρέχουσες Πιέσεις Μακροπρόθεσµες Επιλογές

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας. Τρέχουσες Πιέσεις Μακροπρόθεσµες Επιλογές Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας Τεύχος 13 Οκτώβριος 2003 ελτίο Ανταγωνιστικότητας Α Π Α Ι Τ Η Σ Ε Ι Σ Ε Κ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ι Σ Μ Ο Υ Τ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Κ

Διαβάστε περισσότερα

ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ

ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ HORST REICHENBACH ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ «ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΠΕΜΠΤΗ 7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος

Τριμηνιαίος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Τέλος 2 ου τριμήνου Τριμηνιαίος Οικονομικού Κλίματος Η έρευνα για την κατάρτιση του δείκτη πραγματοποιείται από την Εταιρεία Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), φορέα που εκφράζει και εκπροσωπεί το

Διαβάστε περισσότερα

Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ)

Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Αικατερίνη Τσούμα Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τσάμη Καρατάση 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.:210 92 11 200-10, Fax:210 92 33 977 11 Tsami Karatassi, 117 42 Athens, Greece,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ; ΠΛΑΤΩΝ ΜΑΡΛΑΦΕΚΑΣ ΛΟΥΞ ΑΒΕΕ

ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ; ΠΛΑΤΩΝ ΜΑΡΛΑΦΕΚΑΣ ΛΟΥΞ ΑΒΕΕ ΠΛΑΤΩΝ ΜΑΡΛΑΦΕΚΑΣ ΛΟΥΞ ΑΒΕΕ Αθήνα, 7 Μαΐου 2015 ΛΟΓΟΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Είμαστε σε μια περίοδο όπου η κρίση διαφοροποιεί το διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον Πρώτον,

Διαβάστε περισσότερα

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Πληθυσμός Δείγμα Δείγμα Δείγμα Ο ρόλος της Οικονομετρίας Οικονομική Θεωρία Διατύπωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΕΡΕΒΑΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΕΡΕΒΑΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ο κ. Arsen Ghazaryan, πρόεδρος της αρμενικής οργάνωσης εργοδοτών (UMBA) δήλωσε ότι οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις Αρμενίας και Τουρκίας (με την αρωγή της USAid οι περισσότερες), έχουν εντατικοποιήσει τις

Διαβάστε περισσότερα