Σ.Δ.Ι ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΗΥΑΝΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ «ΚΤΡΙΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΜΔΚ» ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΚΑΡΑΚΩΣΑ ΓΗΜΗΣΡΙΟ

Transcript

1 Σ.Δ.Ι ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΗΥΑΝΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ «ΚΤΡΙΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΜΔΚ» ΠΟΤΓΑΣΔ ΥΑΣΟΤΣΙΓΗ ΓΔΩΡΓΙΟ ΚΑΡΑΚΩΣΑ ΓΗΜΗΣΡΙΟ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΚΩΣΗ Ι. ΓΔΩΡΓΙΟ ΚΑΒΑΛΑ ΜΑΙΟ 2010

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Υπάξρνπλ δπν είδε θηλεηήξωλ πνπ δηαρωξίδνληαη κε βάζε ην θαύζηκν, νη θηλεηήξεο πεηξειαίνπ θαη νη θηλεηήξεο βελδίλεο. Οη θηλεηήξεο απηνί όηαλ ηνπνζεηνύληαη παλό ζε θάπνην όρεκα, ζα πξέπεη λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα ππνβνεζνύληαη από θάπνηα ζπζηήκαηα ώζηε ην όρεκα λα βγαίλεη ηειεηνπνηεκέλν ζε θίλεζε. Μ απηά ηα βαζηθά ζπζηήκαηα ζα αζρνιεζνύκε ζην ππόινηπν ηεο εξγαζίαο καο. Η επηινγή καο ζην ζέκα απηό ήηαλ ην απνηέιεζκα ηνπ ελδηαθέξνληνο αιιά θαη ηεο αλάγθεο καο γηα εμεξεύλεζε ηωλ βαζηθώλ ζπζηεκάηωλ πνπ ζπλνδεύνπλ έλαλ θηλεηήξα θη ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν απηά ζπλεξγάδνληαη κεηαμύ ηνπο ώζηε λα βγαίλεη απηό ην απνηέιεζκα πνπ ιέγεηε απηνθηλνύκελν όρεκα.

3 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΙΛΗΦΗ 10 ΔΙΑΓΧΓΗ 11 Δ.1 Ιζηνξηθά ζηνηρεία γηα ην απηνθίλεην. 11 Δ.2 Βαζηθά ζπζηήκαηα απηνθηλήησλ. 13 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν ΤΣΗΜΑ ΜΔΣΑΓΟΗ ΚΙΝΗΗ 1.1 πκπιέθηεο Βαζηθέο ηδηφηεηεο ζπκπιεθηψλ Αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπκπιέθηε πκπιέθηεο μεξάο ηξηβήο εμαξηήκαηα θαη ιεηηνπξγία απηψλ Τγξνί πνιχδηζθνη ζπκπιέθηεο Κηβψηηα ηαρπηήησλ Γεληθά Σχπνη θηβσηίσλ ηαρπηήησλ Πεξηγξαθή θηβσηίνπ ηαρπηήησλ Άμνλεο Κχξηεο νκάδεο γξαλαδηψλ θηβψηηνπ ηαρπηήησλ Μεραληζκφο ζπγρξνληζκνχ εκπινθήο γξαλαδηψλ (ζπγρξνληδέ) Άμνλεο κεηάδνζεο θίλεζεο θαη αξζξσηνί ζχλδεζκνη Γεληθά Σξφπνη κεηαθνξάο ηεο θίλεζεο, φηαλ ν θηλεηήξαο βξίζθεηαη κπξνζηά θαη ε θίλεζε ζηνπο πίζσ ηξνρνχο Αξζξσηνί ζχλδεζκνη εκπξφζζηαο θαη νπίζζηαο κεηάδνζεο θίλεζεο Γηαθνξηθφ. 42 1

4 1.4.1 Γεληθά Πεξηγξαθή θαη ιεηηνπξγία απινχ δηαθνξηθνχ χζηεκα κπξνζηηλνχ δηαθνξηθνχ Ηκηαμφλην Σχπνη εκηαμνλίσλ Σξνρνί πγθξφηεκα ηξνρνχ Καηαζθεπή ηξνρνχ. 49 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ν ΤΣΗΜΑ ΓΙΔΤΘΤΝΗ 2.1 Γεληθά Μέζνδνη δηεχζπλζεο Αξζξσηφο κεραληζκφο ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο Μεραληζκνί δηεχζπλζεο θαη είδε απηψλ Τδξαπιηθφ ζχζηεκα δηεχζπλζεο (ππνβνήζεζε) Ηιεθηξηθφ ζχζηεκα δηεχζπλζεο (ππνβνήζεζε) χλζεην ζχζηεκα δηεχζπλζεο. 62 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ΤΣΗΜΑ ΠΔΓΗΗ 3.1 Γεληθά Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηβξάδπλζε Τδξαπιηθά θξέλα Πεξηγξαθή ησλ εμαξηεκάησλ ελφο πδξαπιηθνχ ζπζηήκαηνο πέδεζεο Τγξά θξέλσλ Ρπζκίζεηο πδξαπιηθψλ θξέλσλ Μηθηά θξέλα Αληηκπινθαξηζηηθφ ζχζηεκα θξέλσλ ABS. 76 2

5 3.7.1 Απαηηήζεηο απφ ην ζχζηεκα ABS Πεξηγξαθή ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ABS Δμαξηήκαηα ζπζηήκαηνο ABS. 81 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4ν ΤΣΗΜΑ ΦΤΞΗ 4.1 Γεληθά Φπθηηθά πγξά Νεξφ Πξνζηηζέκελεο νπζίεο ζην λεξφ σο πγξφ ςχμεο Άιια ςπθηηθά πγξά Ρνή ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ κέζα ζην ζχζηεκα ςχμεο Τδξνρηηψλην ςπγείν Αλεκηζηήξαο Θεξκνζηάηεο Αληιία λεξνχ χζηεκα ςχμεο κε αέξα πγθξφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο κε αέξα χγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ ςχμεο. Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απηψλ Τδξφςπθηνη θηλεηήξεο Αεξφςπθηνη θηλεηήξεο Βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο θαη απνθαηάζηαζή ηνπο Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο ηάπαο ηνπ ςπγείνπ Μηθξή απφδνζε ηνπ αλεκηζηήξα Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο αληιίαο λεξνχ Καθή ξχζκηζε ή ζξαχζε ηνπ ηκάληα Έκθξαμε ησλ πδξνρηησλίσλ ηνπ θηλεηήξα Έκθξαμε ηνπ ςπγείνπ Καθή θαηάζηαζε ησλ ειαζηηθψλ ζσιήλσλ ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγάλνπ έλδεημεο ζεξκνθξαζίαο Διαηησκαηηθφο ζεξκνζηάηεο Γηαξξνέο ςπθηηθνχ πγξνχ. 99 3

6 Αληηθαλνληθή ζηάζκε ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ ζην ςπγείν Ύπαξμε αέξα θαη άθξηζκα ςπθηηθνχ πγξνχ Υακειή ζεξκνθξαζία ιεηηνπξγίαο ηνπ θηλεηήξα Τπεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. 102 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5ν ΤΣΗΜΑ ΛΙΠΑΝΗ 5.1 Γεληθά Ο ξφινο ηνπ ιηπαληηθνχ ζηνπο θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαχζεο Αληιία ιαδηνχ Σχπνη Αληιία κε νδνλησηνχο ηξνρνχο Αληιία κε ζηξνθείο (ινβνχο) Φίιηξν ιαδηνχ Τπάξρνπλ δηάθνξνη ηχπνη θίιηξσλ Αλαθχθισζε αλαζπκηάζεσλ ζηξνθαινζαιάκνπ θάξηεξ Φπγείν ιαδηνχ θνπφο θαη ιεηηνπξγία Μεηξεηήο ζηάζκεο ιαδηνχ Μεηξεηήο πίεζεο ιαδηνχ - πξνεηδνπνηεηηθή ιπρλία Πεξηγξαθή ιεηηνπξγίαο ζπζηεκάησλ ιίπαλζεο Πεξηνδηθφο έιεγρνο θαη αληηθαηάζηαζε ιαδηνχ Βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ιίπαλζεο. 116 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6ν ΗΛΔΚΣΡΙΚΟ ΤΣΗΜΑ 6.1 Γεληθά Γηαλνκέαο Νηηζηξηκπηηέξ Πνιιαπιαζηαζηήο Γπλακφ Μπαηαξία

7 6.6 Δγθέθαινο θηλεηήξα. 126 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7 ν ΤΣΗΜΑ ΚΛΙΜΑΣΙΜΟΤ ΑΤΣΟΚΙΝΗΣΟΤ 7.1 Γεληθά Σξφπνο ιεηηνπξγίαο Δίδε θιηκαηηζκνχ απηνθηλήηνπ Η ρξήζε ηνπ θιηκαηηζκνχ Πξνβιήκαηα ςχμεο Αίηηα Δπηζθεπή. 134 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 136 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 137 5

8 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΙΚΟΝΧΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν ΤΣΗΜΑ ΜΔΣΑΓΟΗ ΚΙΝΗΗ Δηθφλα 1.1 Μεραληζκφο ζπκπιέθηε μεξήο ηξηβήο. 15 Δηθφλα 1.2 πκπιέθηεο μεξήο ηξηβήο κε ειαηήξηα. 17 Δηθφλα 1.3 Κχξηα κέιε ζπκπιέθηε κε δηάθξαγκα. 18 Δηθφλα 1.4 Γηάθξαγκα ζπκπιέθηε. 19 Δηθφλα 1.5 Κχξηα κέξε δίζθνπ ζπκπιέθηε. 21 Δηθφλα 1.6 Σν θηβψηην ηαρπηήησλ. 22 Δηθφλα 1.7 εηξηαθφ θηβψηην ηαρπηήησλ. 24 Δηθφλα 1.8 Κηβψηην ηαρπηήησλ ζε εκπξφζζηα θίλεζε. 25 Δηθφλα 1.9 Γξαλάδη ηνπ πξσηεχνληα-ελδηάκεζνπ άμνλα θαη ηεο φπηζζελ. 27 Δηθφλα 1.10 Απιή δηάηαμε ελφο ζπζηήκαηνο ζπγρξνληζκνχ. 29 Δηθφλα 1.11 Γηάηαμε θεληξηθνχ άμνλα κε νιηζζαίλνληα ζχλδεζκν θαη κεζαία ηξηβή. 35 Δηθφλα 1.12 ρεκαηηθή δηάηαμε ηνπ ζηαπξνχ θαη ησλ εμαξηεκάησλ ηνπ. 36 Δηθφλα 1.13 χλδεζκνο ζηαζεξήο ηαρχηεηαο -κπηιηνθφξνο. 37 Δηθφλα 1.14 Γηάηαμε ζπλδέζκνπ ζηαζεξήο ηαρχηεηαο. 38 Δηθφλα 1.15 Γηπιφο ζηαπξφο γηα κεγάιε αιιαγή γσλίαο ζηε δηεχζπλζε ηνπ άμνλα θίλεζεο. 40 Δηθφλα 1.16 Κεληξηθή γσληαθή κεηάδνζε. 41 Δηθφλα 1.17 Τπνθεληξηθή γσληαθή κεηάδνζε. 41 Δηθφλα 1.16 Γηαθνξηθφ. 42 Δηθφλα 1.17 Κχξηα κέξε δηαθνξηθνχ. 43 Δηθφλα 1.18 ηήξημε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ δηαθνξηθνχ κε ξνπιεκάλ ζην εμσηεξηθφ θέιπθνο. 44 Δηθφλα 1.19 Γηαθνξηθφ κπξνζηηλήο θίλεζεο. 46 Δηθφλα 1.20 Ηκηαμφλην. 47 6

9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ν ΤΣΗΜΑ ΓΙΔΤΘΤΝΗ Δηθφλα 2.1 χζηεκα δηεχζπλζεο. 50 Δηθφλα 2.2. Ρπζκηδφκελε θνιφλα ηηκνληνχ αζθαιείαο. 52 Δηθφλα 2.3 Βαζηθά ηκήκαηα θνιφλαο αζθαιείαο ηηκνληνχ. 53 Δηθφλα 2.4 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο θαη πεξηθφριην. 55 Δηθφλα 2.5 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο, πεξηθφριην θαη πεξηθεξφκελα ζθαηξίδηα. 56 Δηθφλα 2.6 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη νδνλησηφ ηνκέα. 56 Δηθφλα 2.7 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη ξάνπια. 57 Δηθφλα 2.8 Κξεκαγηέξα. 59 Δηθφλα 2.9 Τδξαπιηθφ ζχζηεκα. 60 Δηθφλα 2.10 Ηιεθηξηθφ ζχζηεκα. 61 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ΤΣΗΜΑ ΠΔΓΗΗ Δηθφλα 3.1 Τδξαπιηθφ ζχζηεκα. 65 Δηθφλα 3.2. Κχξηα κέξε θεληξηθήο αληιίαο θξέλσλ. 66 Δηθφλα 3.3 Κχξηα κέξε αληιίαο θξέλσλ δηπιήο ελέξγεηαο. 69 Δηθφλα 3.4 Σακπνχξν. 70 Δηθφλα 3.5 Γηζθφθξελα. 72 Δηθφλα 3.6 Γηζθφθξελα κε ζηαζεξή δαγθάλα. 73 Δηθφλα 3.7 χζηεκα ABS. 77 Δηθφλα 3.8 Αηζζεηήξαο ζηξνθψλ. 83 7

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4ν ΤΣΗΜΑ ΦΤΞΗ Δηθφλα 4.1 Πνζνζηά ζηα νπνία δηακνηξάδεηαη ε ελέξγεηα θαχζεο. 85 Δηθφλα 4.2 χζηεκα ςχμεο θηλεηήξα απηνθηλήηνπ. 89 Δηθφλα 4.3 Λεηηνπξγία αληιίαο λεξνχ. 92 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5ν ΤΣΗΜΑ ΛΙΠΑΝΗ Δηθφλα 5.1 χζηεκα ιχπαλζεο. 104 Δηθφλα 5.2 Αληιία ιαδηνχ. 106 Δηθφλα 5.3 Φίιηξν ιαδηνχ. 108 Δηθφλα 5.4 Κχθισκα εμαεξηζκνχ ζηξνθαινζαιάκνπ απφ ηηο αλαζπκηάζεηο ιηπαληηθνχ. 109 Δηθφλα 5.5 Φπγείν ιαδηνχ. 110 Δηθφλα 5.6 Γείθηεο κέηξεζεο ζηάζκεο ιαδηνχ. 111 Δηθφλα 5.7 χζηεκα ιίπαλζεο. 113 Δηθφλα 5.8 Έιεγρνη γηα θζνξέο ζε αληιία ιαδηνχ. 118 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6ν ΗΛΔΚΣΡΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Δηθφλα 6.1 Γηαλνκέαο. 121 Δηθφλα 6.2 Πνιιαπιαζηαζηήο. 122 Δηθφλα 6.3 Γπλακφ. 123 Δηθφλα 6.4 Μπαηαξία. 124 Δηθφλα 6.5 Δγθέθαινο θηλεηήξα

11 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7 ν ΤΣΗΜΑ ΚΛΙΜΑΣΙΜΟΤ ΑΤΣΟΚΙΝΗΣΟΤ Δηθφλα 7.1 Κιηκαηηζκφο απηνθηλήηνπ. 129 Δηθφλα 7.2 Σν θχθισκα ηνπ θιηκαηηζκνχ

12 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η εξγαζία καο απνηειείηαη απφ επηά θεθάιαηα θαη πεξηιεπηηθά κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ηα αθφινπζα γηα θαζέλα απ απηά. Σν πξψην θεθάιαην πνπ αλαθέξεηαη ζην ζχζηεκα κεηάδνζεο θίλεζεο πεξηιακβάλεη ηνπο ζπκπιέθηεο θαη ηα είδε ηνπο, ηα θηβψηηα ηαρπηήησλ θαη ηα είδε ηνπο, ηνπο άμνλεο κεηάδνζεο θίλεζεο θαη ηνπο αξζξσηνχο ζπλδέζκνπο, ην δηαθνξηθφ, ην εκηαμφλην, ηνπο ηξνρνχο θαη εηθφλεο γηα ην πψο απηά είλαη ζπλδεδεκέλα κεηαμχ ηνπο ψζηε λα ζπλεξγάδνληαη. ην δεχηεξν θεθάιαην ζπλαληνχκε ην ζχζηεκα δηεχζπλζεο φπνπ αλαθέξνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο θαη ηα είδε ησλ κεραληζκψλ δηεχζπλζεο, νη κέζνδνη δηεχζπλζεο, νη αξζξσηνί κεραληζκνί θαη ην πψο απηά ζπλππάξρνπλ γηα λα θαηεπζχλεηαη ζσζηά ην φρεκα απφ ηνλ νδεγφ ηνπ. Σν ηξίην θεθάιαην αζρνιείηαη κε ην ζχζηεκα πέδεζεο φπνπ ππάξρνπλ γεληθέο πιεξνθνξίεο, ηα εηδή ησλ θξέλσλ, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηβξάδπλζε, ηα πγξά θξέλσλ, ην αληηκπινθαξηζηηθφ ζχζηεκα ABS θαη θαηαηνπηζηηθέο πεξηγξαθέο ζε ζπλεξγαζία κε εηθφλεο ψζηε λα γίλεη θαηαλνεηή ε ιεηηνπξγία ηνπ. ην ζχζηεκα ςχμεο αλαθέξεηαη ην επφκελν θεθάιαην, αξρηθά κε γεληθέο πιεξνθνξίεο θαη ζηε ζπλέρεηα ζηα ςπθηηθά πγξά, ζηα πδξνρηηψληα, ζην ςπγείν, ζηνλ αλεκηζηήξα, ζην ζεξκνζηάηε, ζηελ αληιία λεξνχ, θαη ζην ζχζηεκα ςχμεο κε αέξα φπνπ ππάξρνπλ εκπεξηζηαησκέλεο πιεξνθνξίεο θαη θαηαιήγνληαο γίλεηαη ζχγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ ςχμεο. πλερίδνληαο ζην παξαθάησ θεθάιαην βιέπνπκε ην ζχζηεκα ιίπαλζεο φπνπ αλαθέξνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο γη απηφ, ηα εμαξηήκαηα πνπ ην απνηεινχλ θαη ηειηθά γίλεηαη ε πεξηγξαθή ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ψζηε λα θαηαλνεζεί πσο γίλεηε απηή. Κιείλνληαο ζπλαληνχκε ην ειεθηξηθφ ζχζηεκα θαη ην ζχζηεκα θιηκαηηζκνχ απηνθηλήηνπ φπνπ αλαθέξνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο γηα ην θαζέλα, ηα εμαξηήκαηα πνπ ηα απνηεινχλ, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπο αιιά θαη εηθφλεο φπνπ παξνπζηάδνληαη ζπγθξνηεκέλα ηα εμαξηήκαηά ψζηε λα γίλεηαη αθξηβέζηεξνο ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπο. 10

13 ΔΙΑΓΧΓΗ Δ.1 Ιζηνξηθά ζηνηρεία γηα ην απηνθίλεην. Ο πξψηνο πνπ ζπλέιαβε ηελ ηδέα ηνπ απηνθηλνχκελνπ νρήκαηνο ήηαλ ν Λενλάξλην Νηα Βίληζη, σζηφζν φκσο κφλν ε εθκεηάιιεπζε ηνπ αηκνχ έθαλε δπλαηή ηελ θαηαζθεπή ηνπ. Σν πξψην αηκνθίλεην ξπκνπιθφ φρεκα θαηαζθεπάζζεθε ην 1763 απ ην Γάιιν κεραληθφ Ν. Κπληψ, ν νπνίνο ην 1771 θαηαζθεχαζε αηκνθίλεην θνξηεγφ φρεκα, ηελ πεξίθεκε ζθεπνθφξν, πνπ θπιάζζεηαη ζην κνπζείν ηερλψλ θη επαγγεικάησλ ηεο Γαιιίαο. Αθνινχζεζαλ (απφ ην 1801 εψο ην 1836) νη άγγινη Ρίηζαξλη Σξέβηζηθ, Υ. Σδαίεκο (πνπ πξψηνο ηνπνζέηεζε θηβψηην ηαρπηήησλ ζην αηκνθίλεην φρεκά ηνπ), Οπψιηεξ Υάλθνθ (πνπ πξψηνο ηνπνζέηεζε ην ρεηξφθξελν), Γξίθηζ θαη Υίιι πνπ κε ην Υάλθνθ θαηαζθεχαζαλ ηα πξψηα αηκνθίλεηα ιεσθνξεία. Ο Γάιινο Ολεζηθφξ Πεθέξ επηλφεζε ην δηαθνξηθφ (1827). Ο Σζάξιο Γθνπληγήαξ επηλφεζε ην βνπιθαληζκφ (ζείσζε) ησλ ειαζηηθψλ (1839) θη ν Ρφκπεξη Οπίιηακ Σφκζνλ ηνλ αεξνζάιακν (1845), πνπ ηειεηνπνίεζε ν Σδσλ Μπφπλη Νηάλινπ (1888). Έηζη ζηα πξψηα πελήληα ρξφληα ηνπ 19 νπ αηψλα ην απηνθίλεην έρεη απνθηήζεη ηα θχξηα ζηνηρεία ηνπ θαη πνιχ γξήγνξα ν βαξχο θηλεηήξαο κε αηκφ δίλεη ηε ζέζε ηνπ ζηε κεραλή εζσηεξηθήο θαχζεο. Ο Γάιινο Δηηέλ Λελνπάξ ήηαλ ν πξψηνο θαηαζθεπαζηήο κεραλήο εζσηεξηθήο θαχζεο πνπ ιεηηνπξγνχζε κε θσηαέξην (1860). Γχν ρξφληα αξγφηεξα ηελ ηνπνζέηεζε ζε απηνθίλεην. Ο γεξκαλφο Γθφληιηκπ Νηάτκιεξ αληηθαηέζηεζε ην θσηαέξην κε πεηξέιαην ην Σν 1891 νη γάιινη Παλάξ- Λεβαζφξ ηνπνζεηνχλ ζην φρεκά ηνπο έλα θηλεηήξα Νηαίκιεξ δχλακεο 21 ίππσλ. Οη κεραλέο ησλ απηνθηλήησλ άξρηζαλ λα ηειεηνπνηνχληαη κε ηαρχηαην ξπζκφ. Οη πξσηνπφξνη θαηαζθεπαζηέο Πεδψ, Νηηφλ-Μπνπηφλ, Παλάξ-Λεβαζφξ, Μπνιιέ, Λνπί Ρελψ αλεβάδνπλ δηαδνρηθά ηε κέζε ηαρχηεηα ζηνπο δξφκνπο απνζηάζεσλ. Παξάιιεια αξρίδνπλ λα θαζηεξψλνληαη αγψλεο ηαρχηεηαο θαη αληνρήο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ηειεηνπνίεζε ηνπ απηνθηλήηνπ. Η κέζε ηαρχηεηα 11

14 ήηαλ 125 ρικ ην 1921, 148 ρικ ην 1932, 169 ρικ ην 1939, ελψ νη κεγάινη νδεγνί θαηνξζψλνπλ λα πηάζνπλ ηιηγγηψδεηο ηαρχηεηεο ζην 1 ρικ. Ο Μάιθνικ Κάκπει ιρ πηάλεη 219 ρικ ην 1924, 322 ρικ ην 1928, 379 ρικ ην 1932, 485 ρικ ην Ο Δλ ζπάεη ην θξάγκα ησλ 500 ρικ ην 1939 θαη ν Σδψλ Κφκπ ην θξάγκα ησλ 600 ρικ ην θαπαλείο ζηελ θαηαζθεπή θαη ηελ ηειεηνπνίεζε ηνπ απηνθηλήηνπ ήηαλ νη Γάιινη θαη νη Γεξκαλνί. Οη Άγγινη θαη νη Ακεξηθαλνί κπήθαλ αξγφηεξα ζην ζηίβν, αθνχ παξέθακςαλ ηα λνκνζεηηθά εκπφδηα πνπ είραλ παξεκβάιιεη νη δχν ρψξεο ζηελ παξαγσγή απηνθηλήησλ. Δηδηθφηεξα ζηελ Αγγιία κεγάιν εκπφδην ππήξμε ν λφκνο ηεο «εξπζξάο ζεκαίαο» ( ), πνπ ππνρξέσλε κπξνζηά απφ θάζε φρεκα πνπ θηλνχηαλ ζηνπο δεκφζηνπο δξφκνπο λα βαδίδεη έλαο άλζξσπνο κε θφθθηλε ζεκαία ζην ρέξη. ηελ Ακεξηθή εκπφδηζε ηελ αλάπηπμε ηεο παξαγσγήο ην δίπισκα επξεζηηερλίαο πνπ εμαζθάιηζε ν δηθεγφξνο έιληελ γηα ηα απηνθίλεηα κε κεραλέο εζσηεξηθήο θαχζεο (1895). Σν πξνλφκην εθκεηάιιεπζεο ηνπ δηπιψκαηνο ηνπ έιληελ είρε ε εηαηξία Αδεηνχρσλ Καηαζθεπαζηψλ Απηνθηλήησλ, πνπ θαηαζθεχαδε ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ ακεξηθαληθψλ απηνθηλήησλ. Μφλν ην 1911 θαηφξζσζε ν Φφξλη λα επηηχρεη ηε λνκνζεηηθή αιιαγή πνπ επέηξεπε ηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο απηνθηλήηνπ. Αιιά θαη ηερληθέο δπζθνιίεο παξεκπφδηδαλ ηε κεγάιε παξαγσγή απηνθηλήησλ. Σν πξφβιεκα ησλ αληαιιαθηηθψλ απνηεινχζε κηα ηέηνηα δπζθνιία. Λχζεθε απ ηνλ Αγγιν Υέλξπ Λέιαλη πνπ πέηπρε ηελ παξαγσγή ηππνπνηεκέλσλ αληαιιαθηηθψλ θη άλνημε ην δξφκν ζηε κεγάιε παξαγσγή. Ο Ράλζνκ Οιληο επηρείξεζε ηελ πιαηηά παξαγσγή ησλ απηνθηλήησλ ηνπ (Οιληζκφκπηι) αιιά ε κηθξή δήηεζε ηνλ ππνρξέσζε λα ζηξαθεί ζηελ παξαγσγή κηθξνχ αξηζκνχ αθξηβψλ απηνθηλήησλ. Σν θζελφ απηνθίλεην ην πέηπρε ν Φφξλη, πνπ αθαίξεζε θάζε κε αλαγθαίν εμάξηεκα απφ ηε κεραλή θη έξημε ζηελ αγνξά ην κνληέιν 'Σ' πνπ είρε ζξηακβεπηηθή επηηπρία θη εγθαηλίαζε ηε καδηθή παξαγσγή απηνθηλήησλ. 12

15 Δ.2 Βαζηθά ζπζηήκαηα απηνθηλήησλ. Σα βαζηθά ζπζηήκαηα πνπ πιαηζηψλνπλ ηνλ θηλεηήξα ελφο νρήκαηνο, ψζηε απηφ λα θαηεπζχλεηαη θαη λα ειέγρεηαη πιήξσο απ ηνλ νδεγφ, είλαη ηα: ζχζηεκα κεηάδνζεο θίλεζεο ζχζηεκα δηεχζπλζεο ζχζηεκα πέδεζεο ην ζχζηεκα ςχμεο ζχζηεκα ιίπαλζεο ειεθηξηθφ ζχζηεκα ζχζηεκα θιηκαηηζκνχ. Σν θαζέλα απ ηα παξαπάλσ βαζηθά ζπζηήκαηα απνηειείηαη θη απφ επηκέξνπο ηκήκαηα θαη εμαξηήκαηα φπσο: Τν ζύζηεκα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο απφ: ην ζπκπιέθηε, ην θηβψηην ηαρπηήησλ (ζαζκάλ), ηνλ άμνλα κεηάδνζεο θίλεζεο, ην δηαθνξηθφ, ηα εκηαμφληα θαη ηνπο ηξνρνχο. Tν ζύζηεκα δηεύζπλζεο απφ: ην ηηκφλη, ηελ θνιφλα, ηελ ππμίδα, ην δνρείν ηνπ ιηπαληηθνχ πγξνχ, ηελ αληιία, ηηο πδξαπιηθέο βαιβίδεο θαη ηελ ειεθηξνκαγλεηηθή, ην ζάιακν δηπιήο ελεξγείαο, ηελ θξεκαξγηέξα θαη ηηο κπάξεο κε ηνπο αξζξσηνχο ζπλδέζκνπο (κπαιάθηα). Tν ζύζηεκα πέδεζεο απφ: ην πεληάι, ην ρεηξφθξελν, ην ζεβξφθξελν, ηελ αληιία, ην δνρείν ζπκπιήξσζεο ησλ πγξψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πέδεζεο, ηα ζσιελάθηα κεηαθνξάο ησλ πγξψλ, ηα θπιηλδξάθηα, ηηο δαγθάλεο, ηηο δηζθφπιαθεο, ηα ηαθάθηα θαη ην ABS. Tν ζύζηεκα ςύμεο πνπ απνηειείηαη απφ: ην ςπγείν, ηνλ αλεκηζηήξα (βεληηιαηέξ), ηα θνιάξα κεηαθνξάο ηνπ πγξνχ ςχμεο θαη ην ζεξκνζηάηε. Tν ζύζηεκα ιίπαλζεο απφ: ηελ αληιία ιαδηνχ, ηηο ζσιελψζεηο, ηε βαιβίδα αζθαιείαο, ην θίιηξν ιαδηνχ, ην δείθηε πίεζεο ιαδηνχ θαη ην ςπγείν ιαδηνχ. Tν ειεθηξηθό ζύζηεκα απφ: ην δηαλνκέα, ηνλ πνιιαπιαζηαζηή, ην δπλακφ, ηελ κπαηαξία, ηελ θαισδηαθή εγθαηάζηαζε, ηνπο θαηαλαισηέο, ην δηαθφπηε, ηνλ απηφκαην θαη ηνλ εγθέθαιν. Σέινο ην ζύζηεκα θιηκαηηζκνύ απφ: ην ζπκπηεζηή (θνκπξεζέξ), ην θίιηξν, ηε βαιβίδα εθηφλσζεο, ην ζεξκνζηάηε, ηνλ εμαηκηζηή θαη ην ςπγείν. 13

16 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν ΤΣΗΜΑ ΜΔΣΑΓΟΗ ΚΙΝΗΗ Σν ζχζηεκα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο κεηαθέξεη ηελ θίλεζε απφ ηνλ θηλεηήξα ζηνπο ηξνρνχο (εκπξφο, πίζσ ή θαη ζηνπο 4 ηξνρνχο ηνπ απηνθίλεηνπ). Σα θχξηα κέξε πνπ απνηεινχλ έλα ηππηθφ ζχζηεκα κεηάδνζεο θίλεζεο είλαη : Ο ζπκπιέθηεο. Σν θηβώηην ηαρπηήησλ (ζαζκάλ). Ο άμνλαο κεηάδνζεο θίλεζεο (δελ ππάξρεη ζε απηνθίλεηα κε κπξνζηηλή θίλεζε). Σν δηαθνξηθό (ζηα απηνθίλεηα κε κπξνζηηλή θίλεζε, είλαη ελζσκαησκέλν κε ηo θηβώηην ηαρπηήησλ). Σα εκηαμόληα. Οη πιήκλεο (κνπαγηέ ηξνρώλ). Οη ηξνρνί. 1.1 πκπιέθηεο. Ο ζπκπιέθηεο είλαη έλαο απ ηνπο βαζηθνχο κεραληζκνχο ηνπ ζπζηήκαηνο κεηάδνζεο θίλεζεο. Βαζηθφο πξννξηζκφο ηνπ ζπκπιέθηε είλαη λα απνκνλψλεη ηνλ θηλεηήξα απ ην θηβψηην ηαρπηήησλ, θάζε θνξά πνπ ν νδεγφο αιιάδεη ηαρχηεηα ή ην απηνθίλεην μεθηλάεη απφ ζηάζε. Με ην ζπκπιέθηε ινηπφλ, επηηπγράλεηαη ε νκαιή αιιαγή ηεο ηαρχηεηαο αιιά θαη ε πξννδεπηηθή ζχκπιεμε ηνπ θηλεηήξα κε ην ππφινηπν ζχζηεκα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο, ψζηε ην απηνθίλεην λα μεθηλάεη νκαιά θη φρη απφηνκα. 14

17 1.1.1 Βαζηθέο ηδηόηεηεο ζπκπιεθηώλ. Οη ζεκεξηλνί ζπκπιέθηεο είλαη πξντφληα καθξνρξφληαο πείξαο ζηελ φιε εμέιημε ηνπ απηνθηλήηνπ. Άξα επθνινλφεην είλαη, φηη πιεξνχλ φιεο ηηο πξνυπνζέζεηο, γηα κηα ζσζηή ζχκπιεμε θαη απνζχκπιεμε ηνπ θηλεηήξα κε ην θηβψηην ηαρπηήησλ (εηθφλα 1.1). Δηθφλα 1.1 Μεραληζκφο ζπκπιέθηε μεξήο ηξηβήο. ζπκπιέθηεο: Παξαθάησ αλαθέξνληαη νη βαζηθέο ηδηφηεηεο πνπ πξέπεη λα έρεη έλαο Γελ πξέπεη λα παξνπζηάδεη νιίζζεζε. Ο ζπκπιέθηεο πξέπεη λα κεηαθέξεη φιεο ηηο ζηξνθέο πνπ παίξλεη απ ηνλ θηλεηήξα, ζην θηβψηην ηαρπηήησλ ρσξίο απψιεηεο. Δπθνιία ζην ρεηξηζκό. Ο ζπκπιέθηεο πξέπεη λα ζπκπιέθεη θαη λ απνζπκπιέθεη ηνλ θηλεηήξα κ επθνιία, ρσξίο ν νδεγφο λα θαηαβάιεη ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα. Έλαο ζπκπιέθηεο δχζθνινο ζην ρεηξηζκφ θνπξάδεη ζεκαληηθά ηνλ νδεγφ, εηδηθά ζηελ νδήγεζε κέζα ζηελ πφιε πνπ νη αιιαγέο ησλ ηαρπηήησλ είλαη ζπρλέο. 15

18 Γελ πξέπεη λα θζείξνληαη εύθνια νη επηθάλεηεο ηξηβήο ηνπ θαη λα αληέρνπλ ζε ςειέο ζεξκνθξαζίεο. Να κελ ππάξρνπλ λεθξέο θηλήζεηο θαη λα ιεηηνπξγεί ρσξίο ζόξπβν. Να κπνξεί λα ζπληεξείηαη θαη λα επηζεσξείηαη εύθνια θαη Να ξπζκίδεηαη εύθνια Αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπκπιέθηε. Η αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπκπιέθηε βαζίδεηαη ζηελ ηξηβή. Παξάδεηγκα: ζηηο άθξεο δχν αμφλσλ ηνπνζεηνχληαη πξφζσπν κε πξφζσπν δχν κεηαιιηθνί δίζθνη. Οη επηθάλεηέο ηνπο θαιχπηνληαη κε θάπνην πιηθφ (π.ρ. δέξκα), πνπ έρεη ζρεηηθά κεγάιν ζπληειεζηή ηξηβήο. Αλ δνζεί θίλεζε ζηνλ έλα άμνλα θαη κεηαηνπηζηεί, ψζηε ε πιάθα πνπ βξίζθεηαη ζηαζεξά ζηεξεσκέλε πάλσ ηνπ λα έξζεη ζ επαθή κε ηελ πιάθα ηνπ άιινπ άμνλα, ηφηε εμαηηίαο ηεο ηξηβήο ζ αξρίζεη λα πεξηζηξέθεηαη θη ν άιινο άμνλαο. Κάηη αλάινγν ζπκβαίλεη θαη κε ην ζπκπιέθηε πκπιέθηεο μεξάο ηξηβήο εμαξηήκαηα θαη ιεηηνπξγία απηώλ. Με ειαηήξηα Οη ζπγθεθξηκέλνη ζπκπιέθηεο ρξεζηκνπνηνχληαη πάξα πνιχ απφ κηα κεγάιε θαηεγνξία απηνθηλήησλ, γη' απηφ θαη ζα εμεηαζηνχλ αλαιπηηθά ζε φηη έρεη ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη ηε ζπληήξεζε πνπ ρξεηάδνληαη. Πξψηα απ' φια φκσο ζα γίλεη κηα πεξηγξαθή ηνπο, γηα λα εμεηαζηνχλ ηα κέξε πνπ ηνπο απνηεινχλ. Ο ζπκπιέθηεο κε ειαηήξηα ή αιιηψο Borg and Beck απνηειείηαη απφ ηα εμαξηήκαηα πνπ θαίλνληαη ζηελ εηθφλα 1.2. Όηαλ ν νδεγφο παηήζεη ην πεληάι ηνπ ζπκπιέθηε γηα λα απνζπκπιέμεη, ε θίλεζε απηή κεηαθέξεηαη ζην δίραιν. Σν δίραιν κεηαθηλεί ην ξνπιεκάλ πίεζεο, πνπ πηέδεη ηνπο κνρινχο απνζχκπιεμεο. Με ηελ πίεζε ησλ κνριψλ απηψλ ε 16

19 πιάθα πίεζεο κεηαθηλείηαη πξνο ηα πίζσ θη έηζη ειεπζεξψλεη ην δίζθν. Όηαλ ην πεληάι αθεζεί, ηα ειαηήξηα επαλαθέξνπλ ηελ πιάθα ζηελ αξρηθή ηεο ζέζε. Δηθφλα 1.2 πκπιέθηεο μεξήο ηξηβήο κε ειαηήξηα. 1. Κάιπκκα ηνπ ζπκπιέθηε. 2. Γαρηπιίδη πίεζεο ησλ κνριψλ. 3. Πιάθα πίεζεο. 4. Γίζθνο. 5. Δλδηάκεζν ηκήκα. 6. Διαηήξην ζπγθξάηεζεο. 7. Διαηήξην γηα ην ζφξπβν. 8. Μνριφο απνζχκπιεμεο. 9. Τπνκφριην. 10. Άμνλαο πεξηζηξνθήο κνρινχ. 11. Διαηήξηα πίεζεο. 12. Βίδεο γηα ηε ξχζκηζε ηνπ ζπκπιέθηε 13. Ρνπιεκάλ πίεζεο. Με δηάθξαγκα (ρηέλη) Ο ζπκπιέθηεο κε δηάθξαγκα, αληί γηα ηα ειαηήξηα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν πξνεγνχκελνο ζπκπιέθηεο, έρεη έλα ραιχβδηλν θσληθφ δίζθν, ην ρηέλη, πνπ παίδεη ην ξφιν ησλ ειαηεξίσλ. Σα κέξε πνπ απνηεινχλ ην ζπκπιέθηε κε ρηέλη θαίλνληαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα

20 Δηθφλα 1.3 Κχξηα κέιε ζπκπιέθηε κε δηάθξαγκα. 1. Ρνπιεκάλ ζηήξημεο πξσηεχνληα άμνλα. 2. Σζηκνχρα ζηξνθαινθφξνπ θαη θηβψηηνπ. 3. Δπηθάλεηεο ζθνλδχινπ πνπ παηά ν δίζθνο θαη ην θαπάθη. 4. Τιηθφ ηξηβήο ηνπ δίζθνπ (ζεξκνπίη). 5. Πνιχζθελν πξσηεχνληα. 6. Γίζθνο αζθάιηζεο ειαηεξίσλ. 7. Οδεγφο ξνπιεκάλ. 8. Βίδεο γηα ηε ζηεξέσζε ηνπ ζπκπιέθηε ζην ζθφλδπιν. 9. Γηάθξαγκα (ρηέλη). A. Κέιπθνο ζπκπιέθηε (θαπάθη). B. Γίζθνο. C. Ρνπιεκάλ πίεζεο. D. θφλδπινο. E. Πξσηεχσλ άμνλαο θηβσηίνπ. F. ηξνθαινθφξνο άμνλαο. Όηαλ ην ξνπιεκάλ πίεζεο πηέζεη ην δηάθξαγκα πξνο ηα κέζα, ζα αλαζεθσζεί ε πιάθα πίεζεο (εηθφλα 1.4) θαη ζα ειεπζεξσζεί ν δίζθνο. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ην δηάθξαγκα είλαη ζηεξεσκέλν κε ην θαπάθη. 18

21 Δηθφλα 1.4 Γηάθξαγκα ζπκπιέθηε. 1. Πιαθά πίεζεο (πιαηψ) 4. Πείξνη ζπγθξάηεζεο 2. Αζθάιεηα 5. Κέιπθνο 3. Γηάθξαγκα Ο ζπκπιέθηεο κε δηάθξαγκα ρξεζηκνπνηείηαη πεξηζζφηεξν ζήκεξα, γηαηί παξνπζηάδεη αξθεηά πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κ απηνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ειαηήξηα. Σα ζπνπδαηφηεξα απφ απηά είλαη: Μπνξεί λα εξγάδεηαη ηθαλνπνηεηηθά ζε ςειφ αξηζκφ ζηξνθψλ (πεξηζζφηεξεο απφ ζηξνθέο αλά ιεπηφ), ελψ κε ειαηήξηα ην κέγηζην ησλ ζηξνθψλ πνπ κπνξεί λα εξγαζηεί είλαη κέρξη ζηξ/ιεπηφ. Ο νδεγφο ρξεηάδεηαη λα παηήζεη κε ιηγφηεξε δχλακε ην πεληάι, γηαηί απαηηείηαη 20% ιηγφηεξε ελέξγεηα πίεζεο. Η δχλακε πνπ εμαζθεί ην ρηέλη πάλσ ζηελ πιάθα δελ κεηψλεηαη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ φπσο ζπκβαίλεη κε ηα ειαηήξηα. Όια ηα εμαξηήκαηα ηνπ είλαη θπθιηθά θαη ζπκκεηξηθά κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη πνιχ θαιή δπγνζηάζκηζε ηνπ ζπκπιέθηε. Έρεη ιηγφηεξα εμαξηήκαηα άξα θαη ιηγφηεξεο θζνξέο. Γελ ρξεηάδεηαη ξχζκηζε, φπσο ζπκβαίλεη κε ηα "θνθνξάθηα". 19

22 Γεληθά, αληέρεη ζε πςειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο θαη ε δηάξθεηα δσήο ηνπ είλαη κεγαιχηεξε. Οη ζπκπιέθηεο κε ρηέλη κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηε κνξθή πνπ έρνπλ νη γιψζζεο απ ην ρηέλη, πνπ είλαη νη παξαθάησ: o Με ίζηεο γιψζζεο. Δίλαη ν πην ζπλεζηζκέλνο ηχπνο. o Με νκπξεινεηδέο ζρήκα ζηηο γιψζζεο. o Με θνληέο γιψζζεο. Ο ηχπνο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη ζηα απηνθίλεηα ηεο VW. Η δχλακε πίεζεο ηεο πιάθαο πάλσ ζην δίζθν (ζηα επηβαηηθά απηνθίλεηα) θπκαίλεηαη απφ 30 θηιά κέρξη 550 θηιά πεξίπνπ Τγξνί πνιύδηζθνη ζπκπιέθηεο. Ο δίζθνο (εηθφλα 1.5), φπσο αλαθέξζεθε, κεηαθέξεη ηε ξνπή ζηξέςεο απ ηνλ θηλεηήξα ζην θηβψηην ηαρπηήησλ. πλδέεηαη κ έλα πνιχζθελν κε ηνλ πξσηεχνληα άμνλα θη έηζη κπνξεί λα θηλεζεί θαηά κήθνο ηνπ άμνλα ειεχζεξα, αιιά δελ κπνξεί λα πεξηζηξαθεί αλεμάξηεηα απ' απηφλ. Ο δίζθνο πνπ είλαη ζηαζεξφο κε ην πνιχζθελν βξίζθεηαη ζην θέληξν. Γεμηά ηνπνζεηείηαη ην έιαζκα ηνπ δίζθνπ πνπ έρεη ζηηο άθξεο ηα ζεξκνπίη θη αξηζηεξά ν δίζθνο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ ειαηεξίσλ. Κη νη ηξεηο δίζθνη είλαη ζπλδεδεκέλνη κεηαμχ ηνπο, ψζηε λα ππάξρεη κηα κηθξή πεξηθεξεηαθή θίλεζε αλάκεζα ζηνπο δπν αθξαίνπο δίζθνπο θαη ηνλ θεληξηθφ. Όινη έρνπλ θαηά δηαζηήκαηα εγθνπέο, φπνπ εθεί ηνπνζεηνχληαη ηα ειαηήξηα ηνπ δίζθνπ. Σν πιηθφ ηξηβήο ησλ δίζθσλ είλαη θαηαζθεπαζκέλν απφ ακίαλην κε ξηλίζκαηα νξείραιθνπ. Έρεη απνδεηρηεί φηη ζεξκνπίη ρσξίο ακίαλην, αλ δελ ζεξκαλζνχλ πάλσ απφ 200 C, έρνπλ δηπιάζηα δηάξθεηα δσήο. Γηα ζεξκνθξαζίεο φκσο απφ 200 C σο 300 C πξνηηκνχληαη ζεξκνπίη κε πεξηεθηηθφηεηα ακίαληνπ. ε πνιινχο δίζθνπο πάλσ ζηελ επηθάλεηα ησλ ζεξκνπίη ππάξρνπλ απιάθηα. Οη εγθνπέο απηέο ρξεζηκεχνπλ γηα λα θεχγνπλ ηα δηάθνξα ξηλίζκαηα επθνιφηεξα θαη λα γίλεηαη θαιχηεξε ςχμε απ ην ζηξνβηιηζκφ ηνπ αέξα πνπ πεξλά απ ηηο εγθνπέο. Οπζηαζηηθά φκσο νη εγθνπέο απηέο δελ 20

23 εμππεξεηνχλ κφλν ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο. Ο ζεκαληηθφηεξνο είλαη απηφο ηεο εχθνιεο απνκάθξπλζεο ηνπ δίζθνπ απ ην πιαηφ θαη ην βνιάλ, αθνχ δεκηνπξγείηαη έλα "βεληνπδάξηζκα" θη ε δχλακε πνπ ζα ρξεηαδφηαλ λα θαηαβιεζεί ζα ήηαλ κεγάιε. Δηθφλα 1.5 Κχξηα κέξε δίζθνπ ζπκπιέθηε. 1. Πεξηζίληα 2. Δπελδχζεηο ηξηβήο (ζεξκνπίη) 3. Διαηήξην δίζθνπ 4. Έιαζκα δίζθνπ 5. Γίζθνο αζθάιεηαο ειαηεξίσλ 6. Γίζθνο πνπ ζπλδέεηαη ζηαζεξά κε πνιχζθελν (θαξέ) Σα ειαηήξηα πνπ ππάξρνπλ ζε θάζε δίζθν έρνπλ βαζηθφ πξννξηζκφ ηελ απνξξφθεζε ησλ θξαδαζκψλ, πνπ πξνέξρνληαη απ ηε κε νκαιή πεξηζηξνθή ηνπ θηλεηήξα θαη ζπληεινχλ πνιχ ιίγν ζην νκαιφ μεθίλεκα ηνπ απηνθηλήηνπ. Κη απηφ γηαηί ζηνλ θαιχηεξν δίζθν ε ζπζπείξσζε ησλ ειαηεξίσλ θηάλεη πεξίπνπ ηηο 16 πεξηζηξνθήο ηνπ δίζθνπ. Η αληνρή ησλ ειαηεξίσλ είλαη πνιχ κεγαιχηεξε απ ηε ξνπή πνπ δίλεη ν θηλεηήξαο θαη κε νκαιή νδήγεζε νη θζνξέο είλαη ειάρηζηεο. Αλ έλαο δίζθνο έρεη π.ρ. 6 ειαηήξηα ηφηε ηα δχν απ απηά έρνπλ άκεζε επαθή θη απφθξηζε, ηα άιια δχν ιηγφηεξε επαθή, ελψ ηα ππφινηπα αθφκε ιηγφηεξε επαθή. Με ηε δηάηαμε απηή ηα ειαηήξηα θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα θνξηίδνληαη δηαδνρηθά ην έλα κεηά ην άιιν θη έηζη γίλεηαη νκαιφηεξε κεηάδνζε. 21

24 1.2 Κηβώηηα ηαρπηήησλ Γεληθά. Σν θηβψηην ηαρπηήησλ (εηθφλα 1.6), είλαη έλα κεραληθφ ζχζηεκα γξαλαδηψλ κέζα ζ έλα κεηαιιηθφ θηβψηην, πνπ επηηξέπεη ζηνλ νδεγφ ηνπ απηνθηλήηνπ ηελ αιιαγή ζρέζεο κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο απ ηνλ θηλεηήξα ζηνπο ηξνρνχο. Δηθφλα 1.6 Σν θηβψηην ηαρπηήησλ. Ο πξννξηζκφο ηνπ θηβψηηνπ ηαρπηήησλ είλαη λα επηηξέπεη ηελ αχμεζε ή ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζηξνθψλ πνπ παίξλνπλ νη ηξνρνί θη αληίζηνηρα, λα κεηψλεηαη ή λ απμάλεηαη ε ηαρχηεηα ηνπ απηνθηλήηνπ, κε αληίζηξνθε κεηαβνιή ηεο ξνπήο ζηξέςεο, ψζηε ην φρεκα λα θηλείηαη ρσξίο πξνβιήκαηα ζηηο δηάθνξεο ζπλζήθεο πνπ απηφ ζα ζπλαληήζεη π.ρ. μεθίλεκα, αλέβαζκα ζε αλεθφξα θιπ. Να ζπλδέεη θαη λ απνζπλδέεη κφληκα ηνλ θηλεηήξα απ ην ππφινηπν ζχζηεκα κεηάδνζεο. Καη ηέινο λ αληηζηξέθεη ηε θνξά θίλεζεο γηα λα κπνξεί ην απηνθίλεην λα θηλεζεί πξνο ηα πίζσ. 22

25 1.2.2 Σύπνη θηβσηίσλ ηαρπηήησλ. Οη ηχπνη ησλ θηβσηίσλ ηαρπηήησλ είλαη νη παξαθάησ: Με νιηζζαίλνληα γξαλάδηα Σα θηβψηηα απηά δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα, γηαηί είραλ ζνξπβψδε ιεηηνπξγία θαη παξνπζίαδαλ κεγάιε δπζθνιία ζηελ αιιαγή ησλ ηαρπηήησλ θη απηφ ήηαλ έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα. Η αιιαγή ησλ ηαρπηήησλ γηλφηαλ κε ηε κεηαθίλεζε ησλ γξαλαδηψλ. Με κόληκε εκπινθή γξαλαδηώλ. Σα θηβψηηα απηά έρνπλ γξαλάδηα κε ινμά δφληηα, κφληκα εκπιεγκέλα κεηαμχ ηνπο. Η αιιαγή ηαρπηήησλ γίλεηαη κε ηελ πιεπξηθή ζχκπιεμε βνεζεηηθψλ γξαλαδηψλ. Γελ έρνπλ ζνξπβψδε ιεηηνπξγία αιιά ππάξρεη δπζθνιία ζηελ αιιαγή ησλ ηαρπηήησλ θη έηζη δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα. Με κόληκε εκπινθή γξαλαδηώλ θαη ζύζηεκα ζπγρξνληζκνύ Δίλαη θηβψηηα ηαρπηήησλ, φκνηα κε ηα πξνεγνχκελα, κε ηε δηαθνξά φηη γηα ηελ πιεπξηθή ζχκπιεμε ησλ γξαλαδηψλ ρξεζηκνπνηείηαη ζχζηεκα ζπγρξνληζκνχ ηεο ηαρχηεηαο πεξηζηξνθήο ησλ γξαλαδηψλ γηα πην νκαιή ζχκπιεμε θη απνζχκπιεμε. Γελ έρνπλ ζνξπβψδε ιεηηνπξγία θη ε αιιαγή ησλ ηαρπηήησλ γίλεηαη εχθνια. Απηόκαην. ηα απηφκαηα θηβψηηα ηαρπηήησλ ππάξρνπλ θάπνηεο ζέζεηο επηινγήο, φπσο φπηζζελ, λεθξά, θαλνληθή πνξεία θιπ. ηε ζέζε ηεο θαλνληθήο πνξείαο ην απηνθίλεην κπνξεί λ αληηκεησπίζεη φιεο ηηο ζπλζήθεο θαηά ηελ πνξεία ηνπ. Ηκηαπηόκαην. Δίλαη έλαο ζπλδπαζκφο απηφκαηνπ θαη απινχ θηβψηηνπ ηαρπηήησλ. ηα εκηαπηφκαηα θηβψηηα ππάξρεη έλα ζχζηεκα επηινγήο ησλ ηαρπηήησλ, δελ ππάξρεη φκσο πνδφπιεθηξν (πεληάι) γηα ην ζπκπιέθηε. Με ηκάληα. Η κεηάδνζε ηεο θίλεζεο απ ηνλ πξσηεχνληα ζην δεπηεξεχνληα άμνλα γίλεηαη κε ηκάληα. Τπάξρνπλ δχν ηξνραιίεο πνπ κπνξνχλ λα κεηαβάιινπλ ηε δηάκεηξφ ηνπο. Όηαλ κεγαιψλεη ε δηάκεηξνο ηεο κηαο ηξνραιίαο κηθξαίλεη ε 23

26 δηάκεηξνο ηεο άιιεο θη αληίζηξνθα. Με ηνλ ηξφπν απηφ έρνπκε ζπλερψο κεηαβαιιφκελε ζρέζε κεηάδνζεο, νηθνλνκία θαπζίκνπ θαη θαιχηεξε ζπκπεξηθνξά ηνπ απηνθηλήηνπ. εηξηαθό. ηα ζεηξηαθά θηβψηηα (εηθφλα 1.7), νη ηαρχηεηεο επηιέγνληαη ε κία κεηά ηελ άιιε κε ηε κεηαθίλεζε ηνπ επηινγέα πάλσ γηα αλέβαζκα (+) θαη θάησ (-) γηα θαηέβαζκα ηαρχηεηαο θάζε θνξά πνπ ρξεηάδεηαη λα γίλεη αιιαγή. Δηθφλα 1.7 εηξηαθφ θηβψηην ηαρπηήησλ. Όκσο ιφγσ ηεο κεγάιεο ηαρχηεηαο κε ηελ νπνία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί έλαο ηέηνηνο επηινγέαο ζ έλα ηέηνην θηβψηην, πξνθαιείηαη θζνξά ζηνπο δαθηπιίνπο ζπγρξνληζκνχ, γη' απηφ θαη ν κεραληθνί έρνπλ ηνπνζεηήζεη έλα κηθξφ ειεθηξνθηλεηήξα ζην θηβψηην πνπ πεξηζηξέθεη ην θνξέα ησλ απιαθψζεσλ κε ζπγθεθξηκέλε ηαρχηεηα ζε θάζε αιιαγή. Ο ειεθηξνθηλεηήξαο απηφο ελεξγνπνηείηαη θάζε θνξά πνπ ζα θηλεζεί ν επηινγέαο κπξνζηά ή πίζσ θαη ε ηαρχηεηα πεξηζηξνθήο ηνπ είλαη αλεμάξηεηε απ ηελ ηαρχηεηα κε ηελ νπνία ζα 24

27 θηλεζεί ν επηινγέαο. Οη αιιαγέο ησλ ζρέζεσλ γίλνληαη βάζεη ελφο πξνγξάκκαηνο πνπ ιακβάλεη ππ' φςε ηελ ηαρχηεηα, ην άλνηγκα ηεο πεηαινχδαο ηνπ γθαδηνχ θαη ηηο ζηξνθέο ηνπ θηλεηήξα Πεξηγξαθή θηβσηίνπ ηαρπηήησλ. Η ζήθε είλαη ην θέιπθνο, πνπ κέζα ζ' απηφ ηνπνζεηνχληαη φινη νη κεραληζκνί ιεηηνπξγίαο ηνπ θηβψηηνπ ηαρπηήησλ (εηθφλα 1.8). Δίλαη θαηαζθεπαζκέλν απφ ρπηνζίδεξν ή δηάθνξα θξάκαηα αινπκηλίνπ. Δηθφλα 1.8 Κηβψηην ηαρπηήησλ ζε εκπξφζζηα θίλεζε. Δθηφο απ ηηο δηάθνξεο ππνδνρέο πνπ ππάξρνπλ γηα ηνπο άμνλεο, ηε ζηήξημή ηνπ θιπ. έρεη δχν ηξχπεο πνπ θαιχπηνληαη κε βηδσηέο ηάπεο (πψκαηα). Η κηα απ' απηέο ηηο ηάπεο βξίζθεηαη ζην ρακειφηεξν ζεκείν θαη ρξεζηκεχεη γηα λ αδεηάδεη ην ιηπαληηθφ απ ην θηβψηην. Η ηάπα απηή ζπλήζσο έρεη ζην εζσηεξηθφ ηεο έλα καγλήηε γηα λα ζπγθξαηεί ηα δηάθνξα ξηλίζκαηα πνπ πξνέξρνληαη απ ηηο 25

28 θζνξέο ιεηηνπξγίαο. Η άιιε ηάπα βξίζθεηαη ζε πςειφηεξν ζεκείν θαη ρξεζηκεχεη γηα ηελ πιήξσζε ηνπ θηβψηηνπ κε ιηπαληηθφ Άμνλεο. Κάζε θηβψηην ηαρπηήησλ κε ηέζζεξηο ή πέληε ηαρχηεηεο καδί κε ηελ φπηζζελ έρεη ηέζζεξηο άμνλεο πνπ πάλσ ηνπο βξίζθνληαη ηνπνζεηεκέλα ηα γξαλάδηα ησλ ηαρπηήησλ (εηθφλα1.9). α) Πξσηεύσλ άμνλαο (πξηδ-ληηξέθη ή άμνλαο εηζόδνπ). Δίλαη ν άμνλαο πνπ παίξλεη ηελ θίλεζε κε ην ζπκπιέθηε απ ηνλ θηλεηήξα θαη ηε κεηαθέξεη ζην θηβψηην ηαρπηήησλ. Απνηειείηαη απφ έλα πνιχζθελν πνπ βξίζθεηαη ζηε κηα άθξε ηνπ άμνλα θη έμσ απ ηε ζήθε θη έλα γξαλάδη ζηελ άιιε άθξε ηνπ άμνλα κέζα ζηε ζήθε. Πάλσ ζην πνιχζθελν απηφ (θαξέ), ζηεξεψλεηαη ν δίζθνο ηνπ ζπκπιέθηε. Ο άμνλαο θαηαιήγεη ζ' έλα γξαλάδη πνπ δίλεη ζπλέρεηα ζηελ θίλεζε ζην δεπηεξεχνληα άμνλα. Σo γξαλάδη απηφ πιεπξηθά έρεη αθφκα έλα ζχζηεκα εκπινθήο γηα λα ζπλδέεηαη ή λ απνζπλδέεηαη κε ην δεπηεξεχνληα άμνλα. β) Δλδηάκεζνο άμνλαο. Ο ελδηάκεζνο άμνλαο ή βνεζεηηθφο ή ηεηξαπινχ ή πνιιαπινχ είλαη έλαο νιφζσκνο άμνλαο καδί κε ηα γξαλάδηα. Βξίζθεηαη κφληκα ζε εκπινθή κε ην γξαλάδη ηνπ πξσηεχνληα θαη πεξηζηξέθεηαη πάληα, θάζε θνξά πνπ πεξηζηξέθεηαη ν πξσηεχσλ άμνλαο. Δπάλσ ηνπ βξίζθεηαη κηα ζεηξά γξαλαδηψλ αλάινγα κε ηηο ηαρχηεηεο πνπ έρεη ην αληίζηνηρν θηβψηην ηαρπηήησλ. γ) Γεπηεξεύσλ άμνλαο. Ο δεπηεξεχσλ άμνλαο είλαη ζπλήζσο πξνέθηαζε ηνπ πξσηεχνληα. Μ' έλα ζχζηεκα ζπγρξνληζκέλεο εκπινθήο (ζπγρξνληδέ) κπνξεί λα πεξηζηξέθεηαη καδί κε ηνλ πξσηεχνληα, φηαλ βξίζθεηαη ζ εκπινθή ή λα πεξηζηξέθνληαη ζαλ δχν δηαθνξεηηθνί άμνλεο. Πάλσ ζην δεπηεξεχνληα άμνλα βξίζθνληαη ηα γξαλάδηα ησλ ηαρπηήησλ. Απηά εκπιέθνληαη κφληκα κε η αληίζηνηρα γξαλάδηα ηνπ ελδηάκεζνπ άμνλα. Μεηαμχ δχν γξαλαδηψλ, π.ρ. 1εο θαη 2εο ηαρχηεηαο παξεκβάιιεηαη ην 26

29 ζχζηεκα ζπγρξνληζκνχ εκπινθήο ησλ δχν απηψλ ηαρπηήησλ κε ηνλ ελδηάκεζν άμνλα. Δηθφλα 1.9 Γξαλάδη ηνπ πξσηεχνληα-ελδηάκεζνπ άμνλα θαη ηεο φπηζζελ. 1. Πξσηεχσλ άμνλαο 2. Ρνπιεκάλ 3. Γξαλάδη πξσηεχνληα άμνλα 4. πγρξνληδέ 4εο & 3εο ηαρχηεηαο 5. Γξαλάδη 3εο ηαρχηεηαο 6. Γξαλάδη 2εο ηαρχηεηαο 7. πγρξνληδέ 2εο & 1εο ηαρχηεηαο 8. Γξαλάδη 1εο ηαρχηεηαο 9. Γξαλάδη φπηζζελ 10. Ρνπιεκάλ 11. Γεπηεξεχσλ άμνλαο 12. Άμνλαο φπηζζελ 13. Δλδηάκεζν γξαλάδη φπηζζελ 14. Γξαλάδη φπηζζελ 15. Ρνπιεκάλ 16. Γξαλάδη 1εο ηαρχηεηαο 27

30 17. Γξαλάδη 2εο ηαρχηεηαο 18. Γξαλάδη 3εο ηαρχηεηαο 19. Δλδηάκεζνο 20. Ρνπιεκάλ Σα γξαλάδηα ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα πεξηζηξέθνληαη ειεχζεξα σο πξνο ηνλ άμνλα, πάλσ ζε "δαρηπιίδηα". Έηζη, αλ θαη παίξλνπλ θίλεζε φια καδί απ ηνλ ελδηάκεζν άμνλα, ε θίλεζε απηή δελ κεηαθέξεηαη ζηνλ άμνλα. Η κεηαθνξά πξαγκαηνπνηείηαη κφλνλ φηαλ ν κεραληζκφο εκπινθήο (ζπγρξνληδέ) αθηλεηνπνηήζεη ην αληίζηνηρν γξαλάδη ηεο ηαρχηεηαο πνπ ζα εκπιαθεί κε ηνλ ίδην ηνλ άμνλα. δ) Άμνλαο ηεο όπηζζελ. Ο άμνλαο ηεο φπηζζελ (εηθφλα 1.9), είλαη ν κηθξφηεξνο άμνλαο ζην ζχζηεκα θαη πάλσ ηνπ πεξηζηξέθεηαη έλα κφλν γξαλάδη. Όηαλ απηφ ην γξαλάδη κεηαθηλεζεί απ ην κνριφ ηαρπηήησλ, εκπιέθεη ηα αληίζηνηρα γξαλάδηα ηνπ ελδηάκεζνπ θαη ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα. Έηζη αληηζηξέθεηαη ε θίλεζε πεξηζηξνθήο ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα Κύξηεο νκάδεο γξαλαδηώλ θηβώηηνπ ηαρπηήησλ. Όπσο αλαιπηηθά αλαθέξζεθε παξαπάλσ, νη νκάδεο ησλ γξαλαδηψλ ελφο θηβψηηνπ ηαρπηήησλ είλαη: Σν γξαλάδη ηνπ πξσηεχνληα. Γίλεη ζπλέρεηα θίλεζε ζηνλ ελδηάκεζν άμνλα. Σα γξαλάδηα ηνπ ελδηάκεζνπ άμνλα. Πεξηζηξέθνληαη ζπλέρεηα θη απνηεινχλ έλα ζψκα κε ηνλ άμνλα. Σα γξαλάδηα ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα. Η ζχκπιεμε ησλ γξαλαδηψλ απηψλ δίλεη ηελ επηζπκεηή ηαρχηεηα. Σν γξαλάδη ηεο φπηζζελ. 28

31 Μεραληζκόο ζπγρξνληζκνύ εκπινθήο γξαλαδηώλ (ζπγρξνληδέ). Γηα λα εκπιαθνχλ δχν γξαλάδηα κεηαμχ ηνπο πξέπεη νη πεξηθεξεηαθέο ηαρχηεηεο ηνπο λα είλαη ζρεδφλ ίδηεο. ε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ηα γξαλάδηα είλαη δχζθνιν λα εκπιαθνχλ θαη θαηά ηελ εκπινθή ηνπο δεκηνπξγνχλ θζνξέο θαη ζφξπβν. Υξεηάδεηαη κάιηζηα αξθεηή εκπεηξία απ ηνλ νδεγφ γηα λα επηηχρεη ην ζπγρξνληζκφ ηεο πεξηθεξεηαθήο ηαρχηεηαο ησλ γξαλαδηψλ, ψζηε λα εκπιαθνχλ νκαιά κεηαμχ ηνπο (εηθφλα 1.10). Δηθφλα 1.10 Απιή δηάηαμε ελφο ζπζηήκαηνο ζπγρξνληζκνχ. 1. Πιεπξηθή νδφλησζε γξαλαδηνχ. 2. Κσληθή επηθάλεηα. 3. Γαρηπιίδη ζπγρξνληζκνχ (ζπγρξφληδε). 4. Δμσηεξηθή νδφληνο. 5. Διαηήξην δαρηπιηδηνχ ζπγρξνληζκνχ. 6. Αζθάιεηεο (βαξθάθηα). 7. Δζσηεξηθφ πνιχζθελν. 8. Δμσηεξηθφ πνιχζθελν 9. Δζσηεξηθή νδφλησζε εμσηεξηθνχ δαρηπιηδηνχ. 10. Τπνδνρή θνπξθέηαο (δίραινπ). 29

32 Γηα ηνπο παξαπάλσ ινηπφλ ιφγνπο ρξεζηκνπνηείηαη ζηα θηβψηηα κφληκεο εκπινθήο έλα ζχζηεκα ζπγρξνληζκνχ, πνπ πξννξηζκφ έρεη λα εμηζψλεη ηηο πεξηθεξεηαθέο ηαρχηεηεο ησλ γξαλαδηψλ, πνπ πξφθεηηαη λα εκπιαθνχλ. Σα γξαλάδηα ησλ ηαρπηήησλ ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα βξίζθνληαη ζε κφληκε εκπινθή κε ηα γξαλάδηα ηνπ ελδηάκεζνπ θαη γη απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ινμή νδφλησζε πνπ έρεη κηθξφηεξν ζφξπβν θαηά ηε ιεηηνπξγία. Έλα ηππηθό ζύζηεκα ζπγρξνληζκνύ απνηειείηαη απφ ηα παξαθάησ εμαξηήκαηα: o Δζσηεξηθόο δαθηύιηνο (γξαλάδη). Μπνξεί θαη θηλείηαη πάλσ ζην πνιχζθελν ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα δεμηά θη αξηζηεξά. ηα πιάγηα δεμηά θη αξηζηεξά έρεη ηνπο θψλνπο ζπγρξνληζκνχ (ζπγρξνληδέ) θαη ζηελ εμσηεξηθή επηθάλεηά ηνπ έρεη ηηο ηξχπεο πνπ ζηεξεψλνληαη νη ζθαηξηθέο αζθάιεηεο. Φέξεη αθφκα θαη ηελ νδφλησζε πνπ πάλσ ζ' απηήλ θηλείηαη ην εμσηεξηθφ δαρηπιίδη. o Δμσηεξηθό γξαλάδη (δαθηύιηνο ή θόκπιεξ). Σν εμσηεξηθφ γξαλάδη θέξεη θη απηφο ζην εζσηεξηθφ ηνπ αληίζηνηρε νδφλησζε γηα λα κπνξεί λα θηλείηαη δεμηά θη αξηζηεξά πάλσ ζηνλ εζσηεξηθφ δαθηχιην.έρεη αθφκα θαη ηηο αληίζηνηρεο εγθνπέο γηα ηηο ζθαηξηθέο αζθάιεηεο. ηελ εμσηεξηθή ηνπ επηθάλεηα ππάξρεη πεξηθεξεηαθά έλα απιάθη πνπ κέζα ζ' απηφ κπαίλεη ε θνπξθέηα. Αο δνχκε φκσο πώο ιεηηνπξγεί απηφ ην ζχζηεκα ζπγρξνληζκνχ. Έζησ φηη ν νδεγφο ζέιεη λα εκπιέμεη κηα απφ ηηο δπν ηαρχηεηεο. πξψρλνληαο ην κνριφ πξνο ηελ ηαρχηεηα πνπ ζέιεη, ε θνπξθέηα πνπ βξίζθεηαη πεξαζκέλε ζηελ εγθνπή ηνπ ζπγρξνληδέ, ην ζπξψρλεη πξνο ην γξαλάδη ηεο αληίζηνηρεο ηαρχηεηαο πνπ πεξηζηξέθεηαη ειεχζεξα. Πξψηα έξρεηαη ζ επαθή ν εζσηεξηθφο θψλνο ζπγρξνληζκνχ κε ηνλ αληίζηνηρν εμσηεξηθφ θψλν πνπ βξίζθεηαη ζηα πιάγηα ηνπ γξαλαδηνχ. Μφιηο έξζνπλ ζ επαθή νη δχν θσληθέο επηθάλεηεο (εμαηηίαο ηεο ηξηβήο θη επεηδή ν νδεγφο πηέδεη ην κνριφ ησλ ηαρπηήησλ), αξρίδεη λα πεξηζηξέθεηαη ην ζχζηεκα ζπγρξνληζκνχ. Παίξλνληαο θίλεζε απ ην γξαλάδη ηε κεηαδίδεη κε ην πνιχζθελν ζηνλ ελδηάκεζν άμνλα. Έηζη εμηζψλνληαη νη πεξηθεξεηαθέο ηαρχηεηεο ησλ γξαλαδηψλ. ηε ζπλέρεηα θη εμαηηίαο ηεο πίεζεο πνπ αζθείηαη απ ηε θνπξθέηα πάλσ ζηνλ εμσηεξηθφ δαθηχιην, νη ζθαηξηθέο αζθάιεηεο ππνρσξνχλ θη ε 30

33 εζσηεξηθή νδφλησζε ηνπ δαρηχιηνπ έξρεηαη ζ εκπινθή κε ηελ εμσηεξηθή πιεπξηθή νδφλησζε ηνπ γξαλαδηνχ εχθνια, αθνχ νη πεξηθεξεηαθέο ηαρχηεηεο ησλ γξαλαδηψλ έρνπλ εμηζσζεί. Σν εμσηεξηθφ γξαλάδη εκπιέθεη ην γξαλάδη ηεο ηαρχηεηαο κε ηνλ εζσηεξηθφ δαθηχιην θη έηζη κεηαθέξεηαη ζηαζεξά πηα ε θίλεζε απ ην γξαλάδη ζην ζπγρξνληδέ θη απφ θεη ζηνλ ελδηάκεζν άμνλα. Σα θηβψηηα ηαρπηήησλ κε ζπζηήκαηα ζπγρξνληζκνχ φηαλ βξίζθνληαη ζηε λεθξά ζέζε (ηαρχηεηα) δελ αθηλεηνπνηνχλ θαλέλα γξαλάδη ζε ζρέζε κε ηνλ δεπηεξεχνληα άμνλα. Ο ελδηάκεζνο άμνλαο πεξηζηξέθεηαη ειεχζεξα, αιιά φκσο ειεχζεξα πεξηζηξέθνληαη θαη ηα γξαλάδηα ηνπ δεπηεξεχνληα. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ηα γξαλάδηα ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα πεξηζηξέθνληαη πάλσ ζε δαρηπιίδηα. Άξα δελ κεηαθέξνπλ ηελ πεξηζηξνθή ζηνλ άμνλά ηνπο, ελψ ηα ζπζηήκαηα ζπγρξνληζκνχ βξίζθνληαη θαη θηλνχληαη πάλσ ζε πνιχζθελα ηνπ άμνλα. Δκπινθή 1εο ηαρύηεηαο. Σα γξαλάδηα κε ίζηα νδφλησζε ζπλήζσο δελ είλαη ζπγρξνληδέ. Σν γξαλάδη ηεο 1εο ηαρχηεηαο θηλείηαη θη εκπιέθεηαη (κε ζπγρξνληζκφ), κε ην αληίζηνηρν γξαλάδη ηνπ ελδηάκεζνπ ή βνεζεηηθνχ άμνλα. Δκπινθή 2εο ηαρύηεηαο. Σν γξαλάδη ηεο 2εο ηαρχηεηαο κ ειηθνεηδή νδφλησζε (πιάγηα) εκπιέθεηαη ζηαζεξά κε ην αληίζηνηρν γξαλάδη ηνπ ελδηάκεζνπ άμνλα. Δκπινθή 3εο ηαρύηεηαο. Σν γξαλάδη ηεο 3εο ηαρχηεηαο θηλείηαη κε βνήζεηα ηνπ θφκπιεξ θη εκπιέθεηαη κε ην αληίζηνηρν γξαλάδη ηνπ ελδηάκεζνπ άμνλα. Δκπινθή 4εο ηαρύηεηαο. Η 4ε ηαρχηεηα εκπιέθεηαη κε ηε κεηαθίλεζε ηνπ θφκπιεξ θαη ηελ απεπζείαο ζχκπιεμε ηνπ πξσηεχνληα κε ην δεπηεξεχνληα, κε απνηέιεζκα φζεο ζηξνθέο παίξλεη ν πξσηεχσλ άμνλαο ηφζεο λα παίξλεη θη ν δεπηεξεχσλ. Δκπινθή όπηζζελ. Η φπηζζελ ηαρχηεηα εκπιέθεηαη κ' έλα γξαλάδη πνπ θηλείηαη ζε μερσξηζηφ άμνλα. Σν γξαλάδη απηφ εκπιέθεηαη κε ην γξαλάδη ηνπ ελδηάκεζνπ άμνλα, κε απνηέιεζκα λ αληηζηξέθεηαη ε πεξηζηξνθή ηνπ δεπηεξεχνληνο (εμφδνπ). 31

34 o Έδξαλα ξνπιεκάλ. Οη παξαπάλσ άμνλεο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπο πεξηζηξέθνληαη πάλσ ζε ξνπιεκάλ (ηξηβείο θχιηζεο). Σα ξνπιεκάλ απηά κπνξεί λα είλαη έλζθαηξα (κε κπίιηεο) ή κε θπιηλδξάθηα, αλάινγα κε ην είδνο ηνπ θνξηίνπ πνπ δέρεηαη ην θαζέλα θαη ηε ζρεδίαζε θαηαζθεπήο. Ο άμνλαο ηεο φπηζζελ είλαη ζπλήζσο ζηαζεξφο, δελ πεξηζηξέθεηαη αιιά γπξίδεη ειεχζεξα πάλσ ζ' απηφλ ην γξαλάδη ηεο φπηζζελ. o ύζηεκα αιιαγήο ηαρπηήησλ. Η κεηαθίλεζε ησλ γξαλαδηψλ ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα γηα ηε ζχκπιεμε ή απνζχκπιεμε ησλ γξαλαδηψλ ησλ ηαρπηήησλ κε ηα αληίζηνηρα γξαλάδηα ηνπ ελδηάκεζνπ γίλεηαη κε ηνπο επηινγείο (θνπξθέηεο ή δίραια), πνπ είλαη πεξαζκέλνη κέζα ζηελ αληίζηνηρε εγθνπή (απιάθη), ηελ νπνία έρεη ζηα πιάγηα ην θάζε γξαλάδη εκπινθήο (θφκπιεξ). Η θάζε θνπξθέηα ζηεξεψλεηαη πάλσ ζε κηα νδεγφ ξάβδν (βέξγα), πνπ έρεη ηξεηο ζέζεηο θαη θαζνξίδεηαη απφ κηα εγθνπή. Η κηα άθξε ηεο ξάβδνπ θηλείηαη κέζα ζε κηα ηξχπα πνπ ζρεκαηίδεηαη απ ηε ζήθε ηνπ θηβψηηνπ. ηελ ηξχπα απηή ππάξρεη ζε θάπνην ζεκείν κηα κηθξή κπίιηα κ' έλα ειαηήξην. Όηαλ ε ξάβδνο κεηαθηλεζεί θαη κηα απ ηηο εγθνπέο ζπκπέζεη κε ηε ζήθε ηεο κπίιηαο, ηφηε ε κπίιηα κπαίλεη κέζα ζηελ εγθνπή θαη ε ξάβδνο δελ κπνξεί λα κεηαθηλεζεί, αλ δε δερζεί νξηζκέλε πίεζε απ ην κνριφ αιιαγήο ησλ ηαρπηήησλ. Η κεζαία εγθνπή, αληηζηνηρεί ζηε λεθξή ζέζε, ελψ νη άιιεο δχν ζε αληίζηνηρε εκπινθή ησλ γξαλαδηψλ ηνπ δεπηεξεχνληα κε ηνλ ελδηάκεζν. Η άιιε άθξε ηεο ξάβδνπ έρεη κηα εγθνπή ζε ζρήκα Π. Μέζα ζηελ εγθνπή απηή έξρεηαη θαη κπαίλεη ν κνριφο επηινγήο ηαρπηήησλ γηα λα ζπξψμεη ηε ξάβδν δεμηά ή αξηζηεξά, ψζηε λα εκπιαθεί ε ηαρχηεηα πνπ εκείο ζέινπκε. Αληηδηακεηξηθά απ ηε κεζαία εγθνπή ηεο θάζε ξάβδνπ ππάξρεη άιιε κηα εγθνπή. Αλάκεζα ηψξα ζηηο δχν ξάβδνπο ππάξρεη κηα αζθάιεηα δηπιήο εκπινθήο πνπ εκπνδίδεη ηελ εκπινθή δχν ηαρπηήησλ ηαπηφρξνλα. Η αζθάιεηα απηή, είλαη έλαο κηθξφο θχιηλδξνο κε ζθαηξηθά άθξα θαη ην κήθνο ηνπ είλαη φζε ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ δπν ξάβδσλ ζπλ ην βάζνο ηεο εγθνπήο ηεο κηαο ξάβδνπ. Γηα λα κπνξέζεη λα κεηαθηλεζεί ε κηα ξάβδνο πξέπεη ε άιιε λα έξζεη ζηε λεθξή ζέζε. Έηζη ην θπιηλδξάθη εηζέξρεηαη ζηελ εγθνπή θη ειεπζεξψλεη ηελ πξψηε ξάβδν γηα λα κπνξέζεη λα κεηαθηλεζεί. Σν ζχζηεκα απηφ εκπνδίδεη ηελ 32

35 ηαπηφρξνλε εκπινθή δπν ηαρπηήησλ καδί, πξάγκα πνπ αλ γηλφηαλ ζα είρε θαηαζηξεπηηθέο ζπλέπεηεο. o Δμαξηήκαηα ειέγρνπ θηβώηηνπ ηαρπηήησλ. Σα εμαξηήκαηα ειέγρνπ ελφο θηβψηηνπ ηαρπηήησλ, είλαη ην ζχζηεκα επηινγήο ησλ ηαρπηήησλ πνπ βξίζθεηαη κέζα ζην θηβψηην θαη ν κνριφο ειέγρνπ ηαρπηήησλ πνπ βξίζθεηαη έμσ απφ ην θηβψηην θαη ηνλ ρεηξίδεηαη ν νδεγφο γηα λα δψζεη εληνιή ζην ζχζηεκα επηινγήο γηα ηε ζχκπιεμε ηεο επηζπκεηήο ηαρχηεηαο. 1.3 Άμνλεο κεηάδνζεο θίλεζεο θαη αξζξσηνί ζύλδεζκνη Γεληθά. Όηαλ ν θηλεηήξαο βξίζθεηαη ηνπνζεηεκέλνο ζην κπξνζηηλφ ηκήκα ηνπ απηνθηλήηνπ θη ν θηλεηήξηνο άμνλαο είλαη πίζσ, ηφηε γηα λα θηάζεη ε θίλεζε απ ην θηβψηην ηαρπηήησλ (κπξνζηά) ζηνπο θηλεηήξηνπο ηξνρνχο (πίζσ), ρξεηάδεηαη λα παξεκβιεζεί θάπνην εμάξηεκα. Σν εμάξηεκα πνπ αλαιακβάλεη απηήλ ηελ εξγαζία είλαη ν άμνλαο κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο ή θεληξηθφο άμνλαο. Ο θεληξηθφο άμνλαο έρεη ην ζρήκα ζσιήλα θη ε δηάκεηξφο ηνπ εμαξηάηαη απ ηε ξνπή πνπ πξέπεη λα κεηαθέξεη απ ην θηβψηην ηαρπηήησλ ζην δηαθνξηθφ θαη θπκαίλεηαη ζπλήζσο απφ mm Σξόπνη κεηαθνξάο ηεο θίλεζεο, όηαλ ν θηλεηήξαο βξίζθεηαη κπξνζηά θαη ε θίλεζε ζηνπο πίζσ ηξνρνύο. Η ζχλδεζε ηνπ άμνλα κε ην θηβψηην ηαρπηήησλ θαη ην δηαθνξηθφ γίλεηαη κε δχν ηξφπνπο, αλάινγα θπζηθά κε ηε δηάηαμε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε κεηαθνξά ηεο θίλεζεο θαη κε ην ζχζηεκα αλάξηεζεο πνπ είλαη εθνδηαζκέλν ην απηνθίλεην. Οη ηξφπνη απηνί είλαη: 33

36 Μεηάδνζε ηεο θίλεζεο κε ζσιελσηό άμνλα θη απόζηαζε κεηαμύ ηνπ θηβσηίνπ ηαρπηήησλ θαη δηαθνξηθνύ ζηαζεξή (έλα ζχζηεκα πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ηα παιαηάο ηερλνινγίαο απηνθίλεηα). Η ηερληθή ηνπ λα είλαη ε απφζηαζε ζηαζεξή ζπκβαίλεη, γηαηί ην δηαθνξηθφ θαηά ηελ θίλεζή ηνπ δηαγξάθεη ηκήκα ηφμνπ ελφο θχθινπ, φζν ηνπ επηηξέπεη ην ζχζηεκα αλάξηεζεο. ηελ πεξίπησζε απηή, ρξεζηκνπνηνχληαη αξζξψζεηο κφλν γηα ηελ αιιαγή ηεο γσλίαο ηνπ άμνλα κεηάδνζεο θίλεζεο (ζχλδεζκνη ζηαζεξήο ηαρχηεηαο, κπηιηνθφξνη ή ζηαπξνί). Μεηάδνζε θίλεζεο κε ζσιελσηό άμνλα θαη απόζηαζε κεηαμύ θηβώηηνπ ηαρπηήησλ θαη δηαθνξηθνύ κεηαβαιιόκελε (Νέα ηερλνινγία ζρεδίαζεο αλαξηήζεσλ). ηελ πεξίπησζε απηή, ηνπο θξαδαζκνχο θαη ηηο αλσκαιίεο ηνπ εδάθνπο αλαιακβάλνπλ νη αλαξηήζεηο (ειηθνεηδή ειαηήξηα ή ζνχζηεο). Σφηε ην δηαθνξηθφ θάλεη δπν θηλήζεηο. Μηα θίλεζε θαηά ηνλ θαηαθφξπθν άμνλα δηαγξάθνληαο ηκήκα ηφμνπ θαη κηα θίλεζε θαηά ηνλ νξηδφληην άμνλα. Παξάιιεια κε ηελ αιιαγή ηεο γσλίαο δηεχζπλζεο ηνπ θεληξηθνχ άμνλα δεκηνπξγείηαη θαη κεηαβνιή ζηελ απφζηαζε κεηαμχ θηβσηίνπ ηαρπηήησλ θαη δηαθνξηθνχ. Δπίζεο, εθηφο απ ηνπο αξζξσηνχο ζπλδέζκνπο ρξεζηκνπνηείηαη θαη ν νιηζζαίλσλ ζχλδεζκνο (εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ πνιχζθελν), γηα ηελ αληηζηάζκηζε ησλ αιιαγψλ ηνπ κήθνπο ηνπ θεληξηθνχ άμνλα. ηελ εηθφλα 1.11 θαίλεηαη κηα δηάηαμε ελφο άμνλα κε ην ζηαπξφ, ηνλ νιηζζαίλνληα ζχλδεζκν θαη ηε κεζαία ηξηβή. Η κεζαία ηξηβή είλαη κηα ζηήξημε ηνπ άμνλα πάλσ ζην πιαίζην κ έλα ξνπιεκάλ, φηαλ ην κήθνο ηνπ άμνλα είλαη κεγάιν. θνπφο ηεο ζηήξημεο είλαη λ απνθεχγνληαη νη ηαιαληψζεηο θαη νη θξαδαζκνί. 34

37 Δηθφλα 1.11 Γηάηαμε θεληξηθνχ άμνλα κε νιηζζαίλνληα ζχλδεζκν θαη κεζαία ηξηβή. 1. Διαζηηθφο ζχλδεζκνο 2. Οιηζζαίλσλ ζχλδεζκνο (πνιχζθελν) 3. Δλδηάκεζε ζηήξημε (Μεζαία ηξηβή) 4. Άμνλαο 2ν ηκήκα 5. ηαπξφο 6. ηαπξφο 7. Άμνλαο 1ν ηκήκα Αξζξσηνί ζύλδεζκνη εκπξόζζηαο θαη νπίζζηαο κεηάδνζεο θίλεζεο. Αξζξσηνί ζύλδεζκνη κε ύθαζκα. Μεηαμχ ησλ δχν ηκεκάησλ ηνπ άμνλα πνπ πξφθεηηαη λα ζπλδεζνχλ, ηνπνζεηείηαη έλαο ζχλδεζκνο ν νπνίνο απνηειείηαη απφ πνιιά θχιια πθάζκαηνο εκπνηηζκέλα κε δηάθνξεο ειαζηηθέο νπζίεο πνπ είλαη έλα ζψκα. Οη ζχλδεζκνη απηνί πξέπεη λα έρνπλ θαιφ θεληξάξηζκα θαη δελ κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ κεγάιε ζρεηηθά ξνπή ζηξέςεο. Η αιιαγή ηεο γσλίαο ζηε δηεχζπλζε ησλ αμφλσλ είλαη 3 θαη γηα κηθξέο απνζηάζεηο 5. Παξάιιεια, ε κέγηζηε επηκήθπλζε είλαη πνιχ κηθξή θαη θηάλεη κέρξη 1,5 mm. Οη ζχλδεζκνη απηνί δελ ρξεζηκνπνηνχληαη πιένλ γηα ηελ νπίζζηα κεηάδνζε ηεο θίλεζεο. Υξεζηκνπνηνχληαη ζε ιίγα ζπζηήκαηα δηεχζπλζεο αληί γηα ηνπο ζηαπξνχο. Αξζξσηνί ζύλδεζκνη κε ζηλεκπιόθ. Οη ζχλδεζκνη απηνί απνηεινχληαη απφ έλα κεηαιιηθφ ζθειεηφ πνπ πάλσ ηνπ βξίζθνληαη ζηεξεσκέλνη νη ειαζηηθνί ζχλδεζκνη (ζηλεκπιφθ). πλήζσο ππάξρνπλ έμη ζηλεκπιφθ. Σξία γηα θάζε ηκήκα ηνπ άμνλα ή ην έλα ηκήκα ηνπ άμνλα ζπλδέεηαη ζην θέληξν ηνπ ζπλδέζκνπ πάλσ ζην κεηαιιηθφ ζθειεηφ θαη ην άιιν ηκήκα ζπλδέεηαη πεξηθεξεηαθά ζηα ζηλεκπιφθ. Η αιιαγή ηεο γσλίαο ζηε δηεχζπλζε ησλ αμφλσλ θπκαίλεηαη απφ 5 έσο 8, γηα κηθξνχο ζε κήθνο άμνλεο. Οη ζχλδεζκνη απηνί δελ ρξεηάδνληαη ιίπαλζε, έρνπλ αζφξπβε ιεηηνπξγία θαη ηθαλνπνηεηηθή απφζβεζε ηαιαληψζεσλ. 35

38 ηαπξνί (ζύλδεζκνη HOOK-CARDAN). Ο ζηαπξφο είλαη απφ ηνπο πιένλ δηαδεδνκέλνπο ζπλδέζκνπο ζήκεξα. Σν πξφβιεκα ηεο κεηάδνζεο ηεο πεξηζηξνθηθήο θίλεζεο κε ηνλ ηξφπν απηφ βξήθε ηε ιχζε ηνπ, πνιιά ρξφληα πξηλ, απφ ηνπο HOOK-CARDAN, γη' απηφ εμάιινπ θέξνπλ θαη η φλνκα ηνπο. Ο ζχλδεζκνο απηφο απνηειείηαη απφ έλα κεηαιιηθφ ζηαπξφ κε θπιηλδξηθέο άθξεο. ε θάζε θπιηλδξηθφ άθξν πξνζαξκφδεηαη έλα βεινλνεηδέο ξνπιεκάλ. Αλά δχν ηα ξνπιεκάλ απηά εθαξκφδνπλ ζηα δίραια ηνπ άμνλα πνπ θέξνπλ ηηο θαηάιιειεο ππνδνρέο. ηελ εηθφλα 1.12 θαίλεηαη αλαιπηηθά ε ζπλδεζκνινγία ζηαπξνχ θαη αμφλσλ. Σν κεηνλέθηεκά ηνπο είλαη ε απψιεηα ζηξνθψλ. Διαζηηθνί πνιπγσληθνί ζύλδεζκνη. Οη ζχλδεζκνη απηνί, απνηεινχληαη απφ έλα ειαζηηθφ δαρηπιίδη ζπλήζσο ζε ζρήκα θσληθνχ εμαγψλνπ. Έρνπλ ζε θάζε γσλία απφ κηα κεηαιιηθή ππνδνρή γηα ηε ζηήξημε ησλ αμφλσλ. Κάζε θνκκάηη ηνπ άμνλα έρεη ηξία ζεκεία ζχλδεζήο ηνπ κε ηνπο ζπλδέζκνπο, έλα παξά έλα. Οη ζχλδεζκνη απηνί είλαη αζφξπβνη ζηε ιεηηνπξγία ηνπο, απνξξνθνχλ ηνπο θξαδαζκνχο, επηηξέπνπλ αιιαγή γσλίαο ζηε δηεχζπλζε ησλ αμφλσλ κέρξη θαη 8 θαη έρνπλ επηκήθπλζε ζρεηηθά κηθξή κέρξη 12 mm. Δηθφλα 1.12 ρεκαηηθή δηάηαμε ηνπ ζηαπξνχ θαη ησλ εμαξηεκάησλ ηνπ. 36

39 ύλδεζκνη ζηαζεξήο ηαρύηεηαο. Οη ζχλδεζκνη ζηαζεξήο ηαρχηεηαο (εηθφλα 1.13), είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηνί ζαλ κπηιηνθφξνη. Υξεζηκνπνηείηαη έλαο ακέζσο κεηά ην δηαθνξηθφ (εζσηεξηθφο) θη έλαο ζην ζεκείν πνπ ζπλδέεηαη ν ηξνρφο κε ην εκηαμφλην (εμσηεξηθφο). Δηθφλα 1.13 χλδεζκνο ζηαζεξήο ηαρχηεηαο -κπηιηνθφξνο. Οη δηαθνξέο ηνπο είλαη κηθξέο, αιιά νπζηαζηηθέο θαη ζα ηηο δνχκε παξαθάησ ζηελ πεξηγξαθή πνπ ζα θάλνπκε. Αο δνχκε φκσο απφ πηα κέξε απνηειείηαη ν εζσηεξηθφο κπηιηνθφξνο φπσο θαίλεηαη ζηελ εηθφλα 1.14, Οη δηαθνξέο κεηαμχ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ κπηιηνθφξνπ είλαη νη εμήο: ηνλ εζσηεξηθφ κπηιηνθφξν η απιάθηα πνπ ππάξρνπλ ζηε κέζα πιεπξά ηνπ εμσηεξηθνχ θειχθνπο (No.2) είλαη επζχγξακκα θη έρνπλ κεγάιν ζρεηηθά κήθνο. Οη κπίιηεο κπνξνχλ ινηπφλ θαη θηλνχληαη κέζα ζ' απηά ηα απιάθηα θη έηζη έρνπκε κεηαβνιή ζην κήθνο ηνπ άμνλα κέρξη θαη 30 mm. Οη κπηιηνθφξνη ινηπφλ απηνχ ηνπ είδνπο θαηαξγνχλ ηνλ νιηζζαίλνληα ζχλδεζκν (εζσηεξηθφ θη εμσηεξηθφ πνιχζθελν πνπ ππάξρεη ζηνπο θεληξηθνχο άμνλεο γηα ηελ αιιαγή ηνπ κήθνπο ηνπ άμνλα). 37

40 . Δηθφλα 1.14 Γηάηαμε ζπλδέζκνπ ζηαζεξήο ηαρχηεηαο. 1. Αζθάιεηα. 2. Δμσηεξηθφ θέιπθνο κπηιηνθφξνπ. Απηφ έρεη ζην εζσηεξηθφ ηνπ έμη απιάθηα πνπ κέζα ζ' απηά κπνξνχλ θαη θηλνχληαη ηζάξηζκεο κπίιηεο, ελψ ε άθξε ηνπ, ζην ζεκείν πνπ ζπλδέεηαη κε ην δηαθνξηθφ, θαηαιήγεη ζε εμσηεξηθφ πνιχζθελν. Η αζθάιεηα ηνπνζεηείηαη πάλσ ζην εμσηεξηθφ πνιχζθελν θαη θνπκπψλεη φηαλ πέζεη ζηελ αληίζηνηρε εγθνπή, πνπ ππάξρεη ζην εζσηεξηθφ πνιχζθελν ηνπ δηαθνξηθνχ. 3. Αζθάιεηα. Η αζθάιεηα απηή αζθαιίδεη ηηο κπίιηεο θαη ηα ππφινηπα εμαξηήκαηα κέζα ζην θέιπθνο 4. Αζθάιεηα. Η αζθάιεηα απηή αζθαιίδεη ην θνξέα κε ηηο κπίιηεο καδί κε ην εκηαμφλην. 5. Φνξέαο. Ο θνξέαο έρεη ζρήκα δαρηπιηδηνχ. ηελ εμσηεξηθή ηνπ επηθάλεηα έρεη έμη απιαθψζεηο πνπ κέζα ζ' απηέο θηλνχληαη νη κπίιηεο. ην εζσηεξηθφ ηνπ έρεη έλα πνιχζθελν θαη κέζα ζ' απηφ έξρεηαη θη εθαξκφδεη ην αληίζηνηρν πνιχζθελν ηνπ εκηαμνλίνπ. 6. Θήθε. Η ζήθε είλαη έλα δαρηπιίδη κε έμη νπέο (ηξχπεο), πνπ ηνπνζεηείηαη πάλσ ζην θνξέα θη έρεη πξννξηζκφ λα ζπγθξαηεί ηηο κπίιηεο ζηε ζέζε ηνπο. 7. Οη κπίιηεο. 8. Κνιηέδεο. Απηνί έρνπλ πξννξηζκφ λα ζπγθξαηνχλ ηηο ειαζηηθέο θνχζθεο ζηε ζέζε ηνπο γηα λα κε θεχγεη ην ιηπαληηθφ (γξάζν) απφ κέζα. 9. Φνχζθα εζσηεξηθή. 10. Φνχζθα εμσηεξηθή. 11. Δμσηεξηθφο κπηιηνθφξνο. 12. Ρνδέιεο θαη παμηκάδη πνπ ζπγθξαηνχλ ηνλ ηξνρφ κε ην εκηαμφλην. Η κέγηζηε γσλία αιιαγήο ηεο δηεχζπλζεο ηνπ άμνλα, πνπ κπνξνχκε λα πεηχρνπκε κε ηνπο κπηιηνθφξνπο απηνχο, είλαη κέρξη

41 Οη εζσηεξηθνί κπηιηνθφξνη ζπλαληψληαη θαη ζ άιιε θαηαζθεπαζηηθή κνξθή, κε ηξία θπιηλδξηθά βεινλνεηδή ξνπιεκάλ αληί γηα έμη κπίιηεο θη έρνπλ ηα ίδηα απνηειέζκαηα. ηνπο εμσηεξηθνχο κπηιηνθφξνπο η απιάθηα πνπ ππάξρνπλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ εμσηεξηθνχ θειχθνπο δελ είλαη επζχγξακκα αιιά θπθιηθά. Έηζη δελ έρνπκε αμνληθή κεηαηφπηζε θη ε κέγηζηε γσλία αιιαγήο δηεχζπλζεο ηνπ άμνλα θηάλεη ηηο 47. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκα ζηνπο ζπλδέζκνπο ζηαζεξήο ηαρχηεηαο είλαη φηη δελ παξνπζηάδνπλ θξαδαζκνχο θαη ηαιαληψζεηο ζηηο πςειέο ζηξνθέο θαη γη' απηφ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα κπξνζηηλά ζπζηήκαηα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο. Οη κπηιηνθόξνη (ζύλδεζκνη RZEPA), θέξνπλ ην φλνκα απηνχ πνπ ηνπο αλαθάιπςε ην 1926 θαη ν νπνίνο εθάξκνζε κηα απιή αξρή γηα ην ζχλδεζκν ζηαζεξήο ηαρχηεηαο. Γηα θάζε εμεξρφκελε θίλεζε πνπ αλαπαξάγεηαη απφ κηα εηζεξρφκελε θίλεζε πξέπεη έλα ελδηάκεζν ηκήκα λα παξακέλεη ζπλέρεηα ζηαζεξφ, ζ' έλα επίπεδν (ελδηάκεζν), πνπ δηρνηνκεί ηε γσλία νδεγνχ θη νδεγνχκελνπ άμνλα. Οη ζχλδεζκνη ζηαζεξήο ηαρχηεηαο, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ απηή ηελ αξρή, εθαξκφδνληαη θχξηα ζηα κπξνζηηλά ζπζηήκαηα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο, γηα ηνπο ιφγνπο πνπ πξναλαθέξζεθαλ. ηα ζπζηήκαηα εκπξφζζηαο κεηάδνζεο ππάξρεη ην πξφβιεκα πεξηζηξνθήο ησλ ηξνρψλ. Πξέπεη ινηπφλ νη ζχλδεζκνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη λα έρνπλ κεγάιε γσλία αιιαγήο δηεχζπλζεο ηνπ άμνλα. Δθηφο απ ηνπο ζπλδέζκνπο ζηαζεξήο ηαρχηεηαο, ρξεζηκνπνηνχληαη θη νη ζχλδεζκνη κε δηπιφ ζηαπξφ. Γηπιόο ζηαπξόο. ην ζχλδεζκν απηφ ππάξρεη έλαο ζπλδπαζκφο δχν ζηαπξψλ ζε ζεηξά φπσο αθξηβψο θαίλεηαη ζηελ εηθφλα Σν πιενλέθηεκα ζηε δηάηαμε απηή είλαη, φηη κπνξεί λα επηηεπρζεί κεγάιε γσλία αιιαγήο δηεχζπλζεο, κέρξη 47. Γελ κπνξεί φκσο λα ππάξμεη κεηαβνιή ζην κήθνο θαη γη' απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηειεζθνπηθφ ζχλδεζκν. 39

42 Δηθφλα 1.15 Γηπιφο ζηαπξφο γηα κεγάιε αιιαγή γσλίαο ζηε δηεχζπλζε ηνπ άμνλα θίλεζεο. Γσληαθή κεηάδνζε. Πξηλ πεξηγξαθεί ην ζχζηεκα ηνπ δηαθνξηθνχ, ζα πεξηγξαθεί ε γσληαθή κεηάδνζε θαη απηφ γηαηί ε γσληαθή κεηάδνζε απνηειεί έλα αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ δηαθνξηθνχ. θνπφο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο γσληαθήο κεηάδνζεο είλαη λ αιιάδεη ηε δηεχζπλζε ηεο θίλεζεο θαηά κηα γσλία 90 θαη απνηειείηαη απφ : Σν πηληό. Σν πεληφ, είλαη έλαο θσληθφο ηξνρφο πνπ παίξλεη θίλεζε απ ηνλ θεληξηθφ άμνλα. Σελ θνξώλα. Η θνξψλα είλαη κηα αληίζηνηρε θσληθή νδνλησηή ζηεθάλε πνπ καδί κε ην πηληφ απνηεινχλ έλα θσληθφ δεχγνο νδνλησηψλ ηξνρψλ θη αιιάδνπλ ηε δηεχζπλζε ηεο θίλεζεο απ ηνλ θεληξηθφ άμνλα πξνο ηα εκηαμφληα θαηά κηα γσλία 90. Η νδφλησζε ηνπ θσληθνχ δεχγνπο είλαη ζπλήζσο ειηθνεηδήο θη απηφ γηα λα βξίζθνληαη ηαπηφρξνλα ζ εκπινθή πεξηζζφηεξα απφ έλα δφληηα. Με ηνλ ηξφπν απηφ απνθεχγεηαη ν θίλδπλνο ζξαχζεο θαη ηαπηφρξνλα επηηπγράλεηαη αζφξπβε ιεηηνπξγία. Δκπινθή κε ίζηα δφληηα ζήκεξα δελ ρξεζηκνπνηείηαη. Όηαλ ε θνξψλα θαη ην πηληφ έρνπλ ηνλ νξηδφληην άμνλα ζπκκεηξίαο ηνπο ζην ίδην επίπεδν ηφηε ε εκπινθή ιέγεηαη θεληξηθή (εηθφλα 1.16). Αλ ν νξηδφληηνο άμνλαο ζπκκεηξίαο ηνπο δελ βξίζθεηαη ζην ίδην επίπεδν, αιιά ν άμνλαο ηνπ πηληφλ βξίζθεηαη ρακειφηεξα, ηφηε ε εκπινθή ιέγεηαη ππνθεληξηθή (Hypoide) (εηθφλα 1.17). Σν πιενλέθηεκα απηνχ ηνπ ηξφπνπ είλαη φηη κπνξνχκε λα έρνπκε ην δηαθνξηθφ πςειφηεξα, ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξε αλνρή εδάθνπο. Απηφο 40

43 είλαη θη ν ιφγνο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζήκεξα ζηελ θαηαζθεπή ρακειψλ ακαμσκάησλ. Δηθφλα 1.16 Κεληξηθή γσληαθή κεηάδνζε. αλ γσληαθή κεηάδνζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί (ήδε ρξεζηκνπνηείηαη ζε βαξηά νρήκαηα) αηέξκνλαο θνριίαο θη νδνλησηφο ηξνρφο. Δηθφλα 1.17 Τπνθεληξηθή γσληαθή κεηάδνζε. Η γσληαθή κεηάδνζε, εθηφο απ ην βαζηθφ πξννξηζκφ πνπ έρεη, λα αιιάδεη δειαδή ηε δηεχζπλζε ηεο θίλεζεο, κεηψλεη θαη ηηο ζηξνθέο ζηνπο ηξνρνχο, απμάλνληαο έηζη ηε ξνπή ζηξέςεο. Η ζρέζε κεηάδνζεο είλαη ζπλήζσο γηα ηελ ηέηαξηε ηαρχηεηα 3,5:1 σο 6:1. Η κείσζε απηή ησλ ζηξνθψλ γηα ηνπο ζεκεξηλνχο πνιχζηξνθνπο θηλεηήξεο είλαη απαξαίηεηε. Ο ππνβηβαζκφο ηεο ηαρχηεηαο πεξηζηξνθήο θπζηθά εμαξηάηαη απ ηνλ αξηζκφ ησλ δνληηψλ ηεο θνξψλαο θαη ηνπ πηληνχ. 41

44 1.4 Γηαθνξηθό Γεληθά. Όηαλ έλα απηνθίλεην θηλείηαη πάλσ ζε κηα ζηξνθή, είλαη γλσζηφ φηη νη ηξνρνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ εμσηεξηθή πιεπξά δηαγξάθνπλ κεγαιχηεξε ηξνρηά απ' ηνπο ηξνρνχο πνπ βξίζθνληαη ζηελ εζσηεξηθή πιεπξά. Δηθφλα 1.16 Γηαθνξηθφ. Τπάξρεη ινηπφλ κηα δηαθνξά απφζηαζεο πνπ πξέπεη λα δηαλχζνπλ νη εμσηεξηθνί ηξνρνί. Γηα λα κελ ππάξμεη νιίζζεζε ησλ εμσηεξηθψλ ηξνρψλ πξέπεη απηνί λα πάξνπλ πεξηζζφηεξεο ζηξνθέο απ ηνπο εζσηεξηθνχο. Σν ίδην ζπκβαίλεη φηαλ ζε θάπνηα αλσκαιία ηνπ εδάθνπο έλαο απ ηνπο δχν ηξνρνχο αλεβεί πςειφηεξα ή θαηεβεί ρακειφηεξα απ ηνλ άιιν, νπφηε πάιη πξέπεη λα δηαλχζεη κεγαιχηεξε απφζηαζε θαη ζπλεπψο πξέπεη λα κεηαβάιιεη ηελ ηαρχηεηα ηνπ. Σνλ πξννξηζκφ απηφ ινηπφλ, (δει. ην λα κπνξεί έλαο θηλεηήξηνο ηξνρφο λα θηλείηαη αλεμάξηεηα θαη κε δηαθνξεηηθή ηαρχηεηα απ ηνλ άιιν θηλεηήξην ηξνρφ ζηνλ ίδην 42

45 άμνλα), αλαιακβάλεη λα ηνλ εθηειέζεη ν κεραληζκφο ηνπ δηαθνξηθνχ (εηθφλα1.16). Οη άμνλεο πνπ δελ είλαη θηλεηήξηνη δελ αληηκεησπίδνπλ ηέηνην πξφβιεκα, γηαηί ν θαζέλαο κπνξεί λα πεξηζηξέθεηαη αλεμάξηεηα απ ηνλ άιιν. Απ ηνλ θηλεηήξην εκπξφζζην ή νπίζζην άμνλα ε θίλεζε κεηαθέξεηαη απ ην δηαθνξηθφ ζηα δχν εκηαμφληα θαη απφ εθεί ζηνπο ηξνρνχο Πεξηγξαθή θαη ιεηηνπξγία απινύ δηαθνξηθνύ. Κύξηα κέξε (εηθφλεο 1.17 θαη 1.18). Πηληό (γηα ηε γσληαθή κεηάδνζε). Κνξώλα. Θήθε δηαθνξηθνύ. Η ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ είλαη κηα ραιχβδηλε κεηαιιηθή βάζε, πνπ έρεη ηηο θαηάιιειεο ππνδνρέο, γηα λα ζηεξεψλεηαη ζην εζσηεξηθφ ηεο ν κεραληζκφο ηνπ δηαθνξηθνχ θη εμσηεξηθά λα βηδψλεη ε θνξψλα γηα λα κπνξεί λα παίξλεη θίλεζε ην δηαθνξηθφ. Οη δνξπθόξνη. Οη δνξπθφξνη είλαη ζπλήζσο δχν θσληθνί νδνλησηνί ηξνρνί ζηεξεσκέλνη κέζα ζηε ζήθε θη νη άμνλεο πεξηζηξνθήο ηνπο είλαη θάζεηνη ζηνλ άμνλα πεξηζηξνθήο ησλ εκηαμνλίσλ. Δηθφλα 1.17 Κχξηα κέξε δηαθνξηθνχ. 43

46 Οη πιαλήηεο. Οη πιαλήηεο είλαη θη απηνί δχν θσληθνί νδνλησηνί ηξνρνί, ζπλήζσο ιίγν κεγαιχηεξνη απ ηνπο δνξπθφξνπο. Βξίζθνληαη ζηεξεσκέλνη κέζα ζηε ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ, ζθελσκέλνη θαη ζε κφληκε εκπινθή κε ηνπο δνξπθφξνπο. Ο άμνλαο πεξηζηξνθήο ηνπο ζπκπίπηεη κε ηνλ άμνλα πεξηζηξνθήο ησλ εκηαμνλίσλ θαη ζπλδένληαη κε πνιχζθελν. Δηθφλα 1.18 ηήξημε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ δηαθνξηθνχ κε ξνπιεκάλ ζην εμσηεξηθφ θέιπθνο. Δμσηεξηθό θέιπθνο (ρνάλε). Οιφθιεξν ην ζχζηεκα ηνπ δηαθνξηθνχ θαη ηεο γσληαθήο κεηάδνζεο βξίζθεηαη θαη ζηεξίδεηαη κε ξνπιεκάλ κέζα ζην εμσηεξηθφ θέιπθνο. ηηο άθξεο ηνπ δηαθνξηθνχ ζρεκαηίδνληαη δπν ρνάλεο πνπ πεξηβάιινπλ ηα εκηαμφληα. Οιφθιεξνο ν κεραληζκφο ηνπ δηαθνξηθνχ πεξηζηξέθεηαη κέζα ζε ιάδη. Γηα ην ζθνπφ απηφ ππάξρνπλ δχν ηάπεο ζην εμσηεξηθφ θέιπθνο, κηα γηα ηελ εμαγσγή ηνπ ιηπαληηθνχ θαη κηα γηα ηελ πιήξσζε. Πείξνο δνξπθόξσλ. Η θίλεζε απ ηνλ θεληξηθφ άμνλα κεηαθέξεηαη ζηελ θνξψλα κε ην πηληφ. Δπεηδή φκσο ε θνξψλα είλαη ζηαζεξά ζπλδεδεκέλε κε ηε ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ αλαγθάδεη θαη ηε ζήθε λα πεξηζηξαθεί. Πάλσ ζηε ζήθε φκσο βξίζθνληαη ζηεξεσκέλνη νη άμνλεο πεξηζηξνθήο ησλ δνξπθφξσλ, νη νπνίνη παξαζχξνληαη απ ηε ζήθε θη αξρίδνπλ λα πεξηζηξέθνληαη. Παξνπζηάδνληαη ηφηε δχν δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο. 44

47 1ε πεξίπησζε: Όηαλ ην όρεκα θηλείηαη επζύγξακκα θαη ζε ίζην δξόκν, ηφηε νη ηξνρνί θηλνχληαη κε ηελ ίδηα ηαρχηεηα πεξηζηξνθήο θαη παξνπζηάδνπλ ηελ ίδηα αληίζηαζε. Η αληίζηαζε απηή ηεο πεξηζηξνθήο ησλ ηξνρψλ κεηαθέξεηαη απ ηα εκηαμφληα ζηνπο πιαλήηεο, πνπ παξνπζηάδνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηελ ίδηα αληίζηαζε πεξηζηξνθήο. ηελ πεξίπησζε απηή, νη δνξπθφξνη ελεξγνχλ ζαλ ζθήλεο κεηαμχ ζήθεο θαη πιαλεηψλ, είλαη αθίλεηνη σο πξνο ηνλ άμνλα πεξηζηξνθήο ηνπο θαη παξαζχξνπλ ηνπο πιαλήηεο πνπ θηλνχληαη θαη νη δχν κε ηελ ίδηα ηαρχηεηα πεξηζηξνθήο. 2ε πεξίπησζε: Όηαλ ην όρεκα θηλείηαη ζε κηα ζηξνθή, ηφηε νη ηξνρνί θαη κε ηε ζεηξά ηνπο νη πιαλήηεο, παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθή αληίζηαζε ζηελ πεξηζηξνθή ηνπο. Έηζη, νη δνξπθφξνη αξρίδνπλ λα πεξηζηξέθνληαη θαη γχξσ απ ηνλ άμνλά ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη δνξπθφξνη αλαγθάδνληαη λα θπιήζνπλ πάλσ ζηνλ πιαλήηε πνπ παξνπζηάδεη ηε κεγαιχηεξε αληίζηαζε. Έηζη ν άιινο πιαλήηεο παίξλεη πεξηζζφηεξεο ζηξνθέο, γηαηί εθηφο απ ηηο ζηξνθέο πνπ ηνπ δίλεη ε πεξηζηξνθή ηεο ζήθεο, παίξλεη θαη ηηο ζηξνθέο πνπ ηνπ δίλνπλ νη δνξπθφξνη, πνπ πεξηζηξέθνληαη γχξσ απ ηνλ άμνλά ηνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφ φζεο ζηξνθέο ράλεη ν έλαο ηξνρφο ηηο παίξλεη ν άιινο. Απηφ φκσο δεκηνπξγεί έλα ζνβαξφ κεηνλέθηεκα ζην ζχζηεκα ηνπ δηαθνξηθνχ. Αλ έλαο ηξνρφο γηα νπνηνδήπνηε ιφγν βξεζεί ζην θελφ ή πέζεη ζε ιάζπε θιπ δειαδή παξνπζηάζεη κηθξή ή θαζφινπ αληίζηαζε, ηφηε παίξλεη φιεο ηηο ζηξνθέο απηφο, κε απνηέιεζκα ν άιινο ηξνρφο λα κελ πεξηζηξέθεηαη θαη ην φρεκα λ αθηλεηνπνηείηαη. Γηα ην ιφγν απηφ ζε δηάθνξα νρήκαηα (αγσληζηηθά, παληφο εδάθνπο θιπ.), ρξεζηκνπνηείηαη έλαο κεραληζκφο, πνπ φηαλ ρξεηάδεηαη αλαζηέιιεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ δηαθνξηθνχ, κπινθάξνληαο ηνπο πιαλήηεο κε ηε ζήθε. Έηζη φζεο ζηξνθέο παίξλεη ν έλαο ηξνρφο ζα πάξεη θη ν άιινο. Ο κεραληζκφο απηφο νλνκάδεηαη αλαζηνιέαο δηαθνξηθνύ (κπινθέ δηαθνξηθό). 45

48 1.4.3 ύζηεκα κπξνζηηλνύ δηαθνξηθνύ. Όηαλ ν θηλεηήξαο θαη ε θίλεζε είλαη εκπξφο, νη δηαθνξέο ζην ζχζηεκα ηνπ δηαθνξηθνχ είλαη ζρεηηθά κηθξέο. Κεληξηθφο άμνλαο δελ ππάξρεη θαζφινπ θαη ην δηαθνξηθφ βξίζθεηαη ζην ίδην θέιπθνο πνπ βξίζθεηαη ην θηβψηην ηαρπηήησλ. Δηθφλα 1.19 Γηαθνξηθφ κπξνζηηλήο θίλεζεο. Η βαζηθή δηαθνξά ζηα κπξνζηηλά ζπζηήκαηα είλαη, φηη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ππάξρεη γσληαθή κεηάδνζε. Πην απιά δελ έρνπκε θσληθφ δεχγνο θνξψλαο θαη πηληφ. Η θνξψλα αληηθαζίζηαηαη απφ έλα γξαλάδη κε ινμή νδφλησζε πνπ βξίζθεηαη ζηεξεσκέλν πάλσ ζην θέιπθνο ηνπ δηαθνξηθνχ θαη παίξλεη θίλεζε απφ έλα άιιν γξαλάδη πνπ βξίζθεηαη ζην ηέινο ηνπ δεπηεξεχνληα άμνλα ηνπ θηβψηηνπ ηαρπηήησλ. ηελ εηθφλα 1.19 θαίλεηαη ε δηάηαμε ελφο δηαθνξηθνχ απφ έλα απηνθίλεην κε κπξνζηηλή θίλεζε θαη ηα θχξηα κέξε απηνχ. 1.5 Ηκηαμόλην. Σα εκηαμφληα έρνπλ σο ζθνπφ ηνπο ηε κεηαθνξά ηεο θίλεζεο απ ην δηαθνξηθφ ζηνπο θηλεηήξηνπο ηξνρνχο, πνπ απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα θαη ηελ θίλεζε νιφθιεξνπ ηνπ απηνθηλήηνπ (εηθφλα1.20). 46

49 Δηθφλα 1.20 Ηκηαμφλην Σύπνη εκηαμνλίσλ. Οη θηλεηήξηνη άμνλεο (εκπξφο ή πίζσ), αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ γίλεηαη ε ζηήξημε ησλ εκηαμνλίσλ κε ηα κνπαγηέ ησλ ηξνρψλ θαη ην δηαθνξηθφ δηαθξίλνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Απινί άμνλεο. ηνπο απινχο άμνλεο, ε ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ ζηεξίδεηαη πάλσ ζηα εκηαμφληα. Αλ αθαηξέζνπκε ηα εκηαμφληα ησλ ηξνρψλ ηφηε ε ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ κέλεη ειεχζεξε λα πέζεη. Άμνλεο κ απηφλ ηνλ ηξφπν ζηήξημεο ηνπ δηαθνξηθνχ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα. Πιεπζηνί άμνλεο. ηνπο πιεπζηνχο άμνλεο ε ζήθε ηνπ δηαθνξηθνχ ζηεξίδεηαη πάλσ ζην εμσηεξηθφ θέιπθνο. Μεηαμχ ζήθεο θη εμσηεξηθνχ θειχθνπο παξεκβάιινληαη έλζθαηξα ή θπιηλδξηθά ξνπιεκάλ, γηα ηε ζηήξημε. ηνπο πιεπζηνχο άμνλεο αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ γίλεηαη ε ζηήξημε ησλ ηξνρψλ κε ηα εκηαμφληα δηαθξίλνληαη ζε: πιήξσο πιεπζηνχο άμνλεο, ζε εκίπιεπζηνπο θαηά 3/4 θαη ζε εκίπιεπζηνπο θαηά 1/2. 47

50 Πιήξσο πιεπζηνί άμνλεο. ηνπο πιήξσο πιεπζηνχο άμνλεο, ν ηξνρφο ζηεξίδεηαη πάλσ ζε δχν θπιηλδξηθά θσληθά ξνπιεκάλ πνπ βξίζθνληαη ζε θάπνηα απφζηαζε κεηαμχ ηνπο. Σα ξνπιεκάλ απηά ζηεξίδνληαη πάλσ ζηηο άθξεο ηεο ρνάλεο ηνπ εμσηεξηθνχ θειχθνπο ηνπ δηαθνξηθνχ. Έηζη, νιφθιεξν ην θνξηίν ηνπ ηξνρνχ κεηαθέξεηαη ζηε ρνάλε θαη ην εκηαμφλην είλαη αλεμάξηεην απ ην θνξηίν θαη ηελ επζπγξάκκηζε ηνπ ηξνρνχ. Σν εκηαμφλην ζηελ πεξίπησζε απηή θαηαπνλείηαη κφλν ζε ζηξέςε. Ο ηξφπνο απηφο ζηήξημεο ρξεζηκνπνηείηαη ζε βαξηά νρήκαηα. Ηκίπιεπζηνη θαηά 3/4 άμνλεο. Δδψ ν ηξνρφο ζηεξίδεηαη πάιη πάλσ ζηελ άθξε ηεο ρνάλεο, αιιά κ έλα ή δχν ξνπιεκάλ, πνπ φκσο βξίζθνληαη πνιχ θνληά ην έλα κε ην άιιν. Με ηνλ ηξφπν απηφ ην θνξηίν ηνπ ηξνρνχ κεηαθέξεηαη πάιη ζηε ρνάλε ηνπ εμσηεξηθνχ θειχθνπο. Η επζπγξάκκηζε φκσο ηνπ ηξνρνχ επεξεάδεη ην εκηαμφλην. Γειαδή, φιεο νη πιεπξηθέο θαηαπνλήζεηο πνπ δέρεηαη ν ηξνρφο (π.ρ. ζε ζηξνθέο) κεηαθέξνληαη θαη ζην εκηαμφλην. Έηζη θαηαπνλείηαη ζε ζηξέςε θη επί πιένλ ζε θάκςε. Ηκίπιεπζηνη θαηά ην 1/2 άμνλεο (Semi floating type). ηνπο εκίπιεπζηνπο θαηά ην 1/2 άμνλεο, ην εκηαμφλην ζηεξίδεηαη κε έλα θπιηλδξηθφ ή θσληθφ ξνπιεκάλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρνάλεο, ελψ ζηελ πξνέθηαζε ηνπ εκηαμνλίνπ ζηεξίδεηαη ν ηξνρφο. ηελ πεξίπησζε απηή, ην εκηαμφλην θαηαπνλείηαη ζε ζηξέςε, θάκςε θαη δηάηκεζε. Απηφο ν ηξφπνο ζηήξημεο ρξεζηκνπνηείηαη ζ επηβαηηθά θαη κηθξά θνξηεγά. 1.6 Σξνρνί πγθξόηεκα ηξνρνύ. Οη ηξνρνί είλαη ηα κέζα πξφζθπζεο ηνπ απηνθίλεηνπ κε ην δξφκν θαη ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ θίλεζή ηνπ, ηε κεηαθνξά ηνπ θνξηίνπ ηνπ, ηελ θαηεπζπληηθφηεηα θαη ηελ πέδεζή ηνπ. Γέρνληαη φιεο ηηο αληηδξάζεηο πνπ 48

51 πξνθαινχληαη απ ηηο αλσκαιίεο ηνπ δξφκνπ, ηηο αιιαγέο πνξείαο, ηηο ζηξνθέο θιπ. Οη απαηηήζεηο πνπ πξέπεη λα εθπιεξώλνπλ νη ηξνρνί είλαη: Να έρνπλ κηθξή κάδα. Να έρνπλ κηθξή δηάκεηξν, ψζηε ην απηνθίλεην λα έρεη κεγάιε δηεπζπληηθή ηθαλφηεηα. Να είλαη πνιχ αλζεθηηθνί θαη λα έρνπλ κεγάιε ειαζηηθφηεηα γηα ηελ απνξξφθεζε ησλ θξαδαζκψλ. Να απάγνπλ θαιά ηε ζεξκφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη απ ηηο ηξηβέο θαη ηα θξελαξίζκαηα. Να κπνξνχλ λα απνζπλαξκνινγνχληαη εχθνια απ ηνλ άμνλα θαη ηα ειαζηηθά (επίζσηξα), λ αθαηξνχληαη απ ηηο δάληεο, (ζψηξα) ρσξίο ηδηαίηεξν θφπν. Να έρνπλ ρακειφ θφζηνο. Δπίζεο νη ηξνρνί πξέπεη λα είλαη αλζεθηηθνί, ειαθξνί, θαιά δπγνζηαζκηζκέλνη, ειαζηηθνί ζε νξηζκέλεο δπλάκεηο, δχζθακπηνη ζε άιιεο θαη λα κελ έρνπλ πςειφ θφζηνο παξαγσγήο Καηαζθεπή ηξνρνύ. Ο ηξνρφο απνηειείηαη απφ ηα εμήο κέξε: Σν ζώηξν (δάληα), πνπ είλαη κηα θπθιηθή ζηεθάλε δηαθφξσλ δηαηνκψλ θαη πάλσ ζ' απηήλ ηνπνζεηείηαη ην επίζσηξν (ιάζηηρν). Σν δίζθν ή ηηο αθηίλεο. Σν επίζσηξν (ειαζηηθό). Σελ πιήκλε (κνπαγηέ). Σα κπνπιόληα, κε ηα νπνία ζηεξεψλεηαη πάλσ ζηελ πιήκλε. Σα ξνπιεκάλ, κε ηα νπνία ζηεξίδεηαη πάλσ ζην αθξαμφλην. 49

52 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ν ΤΣΗΜΑ ΓΙΔΤΘΤΝΗ 2.1 Γεληθά. χζηεκα δηεχζπλζεο (εηθφλα 2.1) είλαη ν κεραληζκφο εθείλνο ηνπ νρήκαηνο, πνπ έρεη πξννξηζκφ λ αιιάδεη ηε δηεχζπλζε ηεο πνξείαο ηνπ νρήκαηνο. Δηθφλα 2.1 χζηεκα δηεχζπλζεο. Σν ζχζηεκα απηφ πεξηιακβάλεη: Τν κεραληζκό ρεηξηζκνύ (ηηκφλη), πνπ είλαη ην εμάξηεκα πνπ ρεηξίδεηαη απεπζείαο ν νδεγφο γηα λα δηεπζχλεη ην φρεκα. Τν ζύλνιν ησλ ζηνηρείσλ ηνπ κεραληζκνύ πνπ πεξηιακβάλνληαη κεηαμύ ηνπ ηηκνληνύ θαη ησλ θαηεπζπληεξίσλ ηξνρώλ θαη κεηαδίδνπλ ζηνπο ηξνρνχο θάζε θίλεζε ηνπ ηηκνληνχ κε κεραληθφ, πδξαπιηθφ, πλεπκαηηθφ, ειεθηξηθφ ή ζχλζεην ηξφπν. 50

53 Τνπο θαηεπζπληήξηνπο ηξνρνύο, πνπ κ' απηνχο επηηπγράλεηαη ε αιιαγή δηεχζπλζεο ηεο πνξείαο ηνπ νρήκαηνο. Απηφ γίλεηαη κε αιιαγή ηεο γσλίαο ηνπ κέζνπ επίπεδνπ ηνπ ηξνρνχ σο πξνο ην δηακήθεο επίπεδν ζπκκεηξίαο ηνπ νρήκαηνο. ην ζχζηεκα δηεχζπλζεο επελεξγνχλ κηα ζεηξά απφ δπλάκεηο, πνπ θαηαηάζζνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Γύλακε ρεηξηζκνύ. Δίλαη ε δχλακε πνπ εθαξκφδεη ν νδεγφο ζην ηηκφλη. Δζσηεξηθέο δπλάκεηο ηνπ ζπζηήκαηνο, δειαδή ηηο επηκέξνπο δπλάκεηο ηεο θηλεκαηηθήο αιπζίδαο απ ην ηηκφλη κέρξη ηνπο θαηεπζπληήξηνπο ηξνρνχο. Γπλάκεηο δηεύζπλζεο πνπ επελεξγνύλ ζηνπο θαηεπζπληήξηνπο ηξνρνύο γηα ηελ αιιαγή δηεχζπλζεο ηνπ νρήκαηνο. 2.2 Μέζνδνη δηεύζπλζεο. Αλάινγα κε ηελ πξνέιεπζε ηεο δχλακεο δηεχζπλζεο, ππάξρνπλ θαη ηα αλάινγα ζπζηήκαηα δηεχζπλζεο: Υεηξνθίλεηεο δηεύζπλζεο. Η δχλακε δηεχζπλζεο πξνέξρεηαη απεπζείαο απφ ηε δχλακε ρεηξηζκνχ ηνπ ηηκνληνχ, αθνχ πνιιαπιαζηαζζεί κε ηε ζρέζε κεηάδνζεο ηνπ ελδηάκεζνπ κεραληζκνχ. Με ππνβνήζεζε. Η δχλακε δηεχζπλζεο πξνέξρεηαη κελ απφ ηε δχλακε ρεηξηζκνχ, αιιά ππνβνεζείηαη θαηάιιεια απφ κηα άιιε δχλακε πνπ κπνξεί λα είλαη κεραληθή, πδξαπιηθή, πλεπκαηηθή, ειεθηξηθή ή θαη ζπλδπαζκφο ησλ πην πάλσ. Με αλεμάξηεηε δύλακε. Η δχλακε δηεχζπλζεο πξνέξρεηαη απνθιεηζηηθά απφ αλεμάξηεηε πεγή πνπ κπνξεί λα είλαη κεραληθή, πδξαπιηθή, πλεπκαηηθή, ειεθηξηθή ή θαη ζπλδπαζκφο ησλ πην πάλσ. Γηεύζπλζεο ησλ ξπκνπιθνύκελσλ. Η δχλακε δηεχζπλζεο πξνέξρεηαη απ. ηελ έιμε ηνπ ξπκνπιθνχ. 51

54 2.3 Αξζξσηόο κεραληζκόο ζπζηήκαηνο δηεύζπλζεο. Ο αξζξσηφο κεραληζκφο ηνπ ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο (εηθφλα 2.2), είλαη φινο εθείλνο ν κεραληζκφο πνπ κεηαβηβάδεη ζηνπο ηξνρνχο ηε δχλακε ρεηξηζκνχ πνπ εμαζθεί ν νδεγφο ζην ηηκφλη, κε ζθνπφ ηελ αιιαγή θαηεχζπλζεο ηνπ νρήκαηνο. Απνηειείηαη απ ην ηηκφλη (πεδάιην), ηε ζηήιε ή θνιφλα δηεχζπλζεο, ηελ ππμίδα ή κεραληζκφ δηεχζπλζεο, ην βξαρίνλα ππμίδαο, ην δησζηήξα δηεχζπλζεο (ξάβδνο έιμεο ή κνριφο Πίηκαλ), ηε ξάβδν δεχμεο ή κεγάιε κπάξα θαη ηνπο βξαρίνλεο ησλ ηξνρψλ. Σηκόλη (πεδάιην). Δίλαη ην βαζηθφ φξγαλν κπξνζηά ζηνλ νδεγφ, πάλσ ζην νπνίν εθαξκφδεηαη, ρεηξνθίλεηα, έλα δεχγνο δπλάκεσλ απ' απηφλ, γηα ηελ αιιαγή πνξείαο ηνπ νρήκαηνο. Όηαλ ν νδεγφο πεξηζηξέςεη δεμηά ην ηηκφλη ηφηε θηλείηαη ην απηνθίλεην δεμηά, ελψ φηαλ ην πεξηζηξέςεη αξηζηεξά θηλείηαη αξηζηεξά. ήκεξα πάλσ ζην ηηκφλη ππάξρεη ηνπνζεηεκέλνο θη ν αεξφζαθνο αζθαιείαο. Δηθφλα 2.2. Ρπζκηδφκελε θνιφλα ηηκνληνχ αζθαιείαο. 52

55 ηήιε ή θνιόλα δηεύζπλζεο. Απηή ζπλδέεη ην ηηκφλη κε ηελ ππμίδα δηεχζπλζεο θαη κεηαβηβάδεη ηε ξνπή ζηξέςεο πνπ εμαζθεί ν νδεγφο απφ ην ηηκφλη ζηελ ππμίδα (εηθφλα 2.3). Δηθφλα 2.3 Βαζηθά ηκήκαηα θνιφλαο αζθαιείαο ηηκνληνχ. ήκεξα ζε πνιιά νρήκαηα θαηαζθεπάδνληαη θνιφλεο δηεχζπλζεο αζθαιείαο, πνπ δελ είλαη ζπκπαγείο αιιά κπνξνχλ λα "ζπάλε" ζηηο δηάθνξεο αξζξψζεηο πνπ έρνπλ. Έηζη, ζε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο, φηαλ ν νδεγφο πέθηεη κε δχλακε πάλσ ζην ηηκφλη απηφ ππνρσξεί, απνξξνθψληαο έλα κέξνο ηεο αδξαλεηαθήο ελέξγεηαο ηνπ ζψκαηνο ηνπ νδεγνχ θαη πξνζηαηεχνληαο ηνλ ίδην. Ππμίδα ή κεραληζκόο δηεύζπλζεο. Απηή έρεη πξννξηζκφ λα πνιιαπιαζηάδεη ηε ξνπή ζηξέςεο πνπ εμαζθεί ν νδεγφο ζην ηηκφλη, έηζη ψζηε λα θζάλεη ζηνπο ηξνρνχο ε αλαγθαία ξνπή πνπ κπνξεί λα ηνπο θηλήζεη. Κηλεκαηηθή αιπζίδα. Η θηλεκαηηθή αιπζίδα πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο βξαρίνλεο - ξάβδνπο πνπ κεηαθέξνπλ ηελ θίλεζε απ ηελ ππμίδα ή ηελ θξεκαγηέξα δηεχζπλζεο ζηνπο ηξνρνχο. ηα ζπζηήκαηα δηεχζπλζεο κε θξεκαγηέξα ε θίλεζε ζηνπο ηξνρνχο θηάλεη απ ηνπο δχν βξαρίνλεο ηεο ίδηαο ηεο θξεκαγηέξαο ρσξίο άιινπο ελδηάκεζνπο, ζηνπο ηξνρνχο. Υξεζηκνπνηείηαη ζε κηθξά απηνθίλεηα θη απνηειεί ην πιένλ απιφ ζχζηεκα δηεχζπλζεο. Όηαλ φκσο ππάξρεη ππμίδα δηεχζπλζεο ηφηε ε θηλεκαηηθή αιπζίδαο πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξνπο βξαρίνλεο: 53

56 1) Γησζηήξα δηεύζπλζεο (ξάβδνο έιμεο ή κηθξή κπάξα). Δίλαη ε ξάβδνο πνπ κεηαβηβάδεη ηε ξνπή ζηξέςεο ηνπ ηηκνληνχ απφ ην βξαρίνλα ηεο ππμίδαο δηεχζπλζεο ζηε ξάβδν δεχμεο ή κεγάιε κπάξα. Αλάινγα κε ηελ θαηαζθεπή ηνπ ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο κπνξεί ν δησζηήξαο λα βξίζθεηαη δεμηά, αξηζηεξά ή ζηε κέζε. 2) Ράβδν δεύμεο ή κεγάιε κπάξα. Η ξάβδνο απηή κεηαβηβάδεη ηε ξνπή ζηξέςεο ηνπ ηηκνληνχ κε ηνπο βξαρίνλεο (αθξφκπαξα) ζηνπο ηξνρνχο. Η κεγάιε κπάξα ζρεκαηίδεη κε ηνπο βξαρίνλεο θαη κε ηνλ άμνλα (πξαγκαηηθφ ή ππνζεηηθφ), ην ηξαπέδην ηνπ Αθεξκαλ. Αλάινγα κε ην φρεκα ππάξρνπλ δηάθνξεο κνξθέο ξάβδσλ πνπ κπνξεί λα είλαη κνλνθφκκαηεο ή ζπαζηέο. Όιεο νη ξάβδνη ζηελ θηλεκαηηθή αιπζίδα ηνπ ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο ζπλδένληαη κε ζθαηξηθνχο ζπλδέζκνπο, πνπ επηηξέπνπλ γσληαθέο αιιαγέο πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε απαξαίηεηε επθακςία ζην ζχζηεκα, γηα ηελ απνξξφθεζε ησλ αλσκαιηψλ ηνπ δξφκνπ. Οη ζχλδεζκνη απηνί είλαη ζπλήζσο απηνιηπαηλφκελνη. Τπάξρνπλ φκσο θαη ζχλδεζκνη κε ιηπαληήξηα (γξαζαδφξνη) γηα εμσηεξηθή ιίπαλζε. 2.4 Μεραληζκνί δηεύζπλζεο θαη είδε απηώλ. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, ε ππμίδα (αηέξκνλνο), πνιιαπιαζηάδεη ηε ξνπή ζηξέςεο πνπ εμαζθεί ν νδεγφο ζην ηηκφλη, ψζηε λα θζάλεη ζηνπο ηξνρνχο ε αλαγθαία ξνπή πνπ κπνξεί λα ηνπο θηλήζεη. Η ζρέζε πνιιαπιαζηαζκνχ πξέπεη λα είλαη ηέηνηα, ψζηε νη εθαξκνδφκελεο δπλάκεηο λα κελ ππεξβαίλνπλ ηα 250 Ν. Η ζρέζε απηή θπκαίλεηαη γηα ηα επηβαηηθά απηνθίλεηα, αλάινγα κε ην κέγεζνο ηνπο, απφ 10:1, ελψ γηα ηα ιεσθνξεία θαη θνξηεγά απφ 25:1 σο 40:1. Η ζρέζε πνιιαπιαζηαζκνχ π.ρ. 10:1, ζεκαίλεη, φηη αλ ν νδεγφο εθαξκφζεη ζην ηηκφλη δχλακε 1 Ν, ηφηε ε ππμίδα απμάλεη ηε δχλακε απηή ζε 10 Ν. Σα είδε ησλ δηαθφξσλ ππμίδσλ (κεραληζκψλ) δηεχζπλζεο είλαη ηα εμήο: 54

57 Ππμίδα δηεύζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο θαη πεξηθόριην. Η ππμίδα απηή (εηθφλα 2.4), απνηειείηαη απ ηνλ αηέξκνλα θνριία θίλεζεο πνπ είλαη ζπλέρεηα ηεο θνιφλαο δηεχζπλζεο. Η θνιφλα ζπγθξαηείηαη πάλσ θαη θάησ ζην ζψκα ηεο ππμίδαο κε δχν αμνληθά ξνπιεκάλ. ηνλ αηέξκνλα θνριία θηλείηαη πάλσ - θάησ ην πεξηθφριην (κνριφο θίλεζεο), αλάινγα κε ηε ζηξνθή ηνπ ηηκνληνχ. Ο βξαρίνλαο ηεο ππμίδαο αθελφο ζηεξεψλεηαη ζηνλ πείξν πεξηζηξνθήο ηνπ ζψκαηνο ηεο ππμίδαο, αθεηέξνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα πεξηζηξνθήο θαη επί ηνπ πεξηθνριίνπ. Όηαλ πεξηζηξέθεηαη ν αηέξκνλνο θνριίαο θη αλεβνθαηεβαίλεη ην πεξηθφριην, ν βξαρίνλαο ηεο ππμίδαο δηαγξάθεη κηα γσλία, πνπ κε ην δησζηήξα (κηθξή κπάξα) θαη ην ηεηξάπιεπξν ηνπ Αθεξκαλ πεξηζηξέθεη ηνπο ηξνρνχο. Δηθφλα 2.4 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο θαη πεξηθφριην. Ππμίδα δηεύζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο θαη αλαθπινύκελα ζθαηξίδηα. Ο ηχπνο απηφο ηεο ππμίδαο απνηειεί βειηίσζε ηνπ πξνεγνχκελνπ ηχπνπ (εηθφλα 2.5). Σν ζπείξσκα ηνπ αηέξκνλα θνριία είλαη θπθιηθήο θαηαλνκήο κε αληίζηνηρε θπθιηθή θαηαλνκή θαη ζην ζπείξσκα ηνπ πεξηθνριίνπ, έηζη ψζηε κεηαμχ ησλ ζπεηξσκάησλ θνριία θαη πεξηθφριηνπ λα ππάξρεη δπλαηφηεηα πεξηθνξάο ραιχβδηλσλ ζθαηξηδίσλ. Σα ζθαηξίδηα απηά αλαθπινχληαη κέζσ δχν απιψλ. 'Όηαλ ηψξα πεξηζηξέθεηαη ν αηέξκνλαο θνριίαο, ε ξνπή ζηξέςεο κεηαδίδεηαη ζην πεξηθφριην κε κεησκέλεο ηξηβέο. 55

58 Σν πεξηθφριην εμσηεξηθά έρεη θσληθφ ζπείξσκα θαη βξίζθεηαη ζ εκπινθή κε νδνλησηφ ηνκέα, πνπ ζπλδέεηαη κε ην βξαρίνλα ππμίδαο. Η δηαθνξά ηνπ βήκαηνο ησλ ζπεηξσκάησλ θνριία θαη πεξηθνριίνπ θαζψο θαη νη κεησκέλεο ηξηβέο, απμάλνπλ ηε ζρέζε πνιιαπιαζηαζκνχ (κεηάδνζεο) κεηαμχ ηηκνληνχ θαη βξαρίνλα ππμίδαο. Δηθφλα 2.5 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θίλεζεο, πεξηθφριην θαη πεξηθεξφκελα ζθαηξίδηα. Ππμίδα δηεύζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη νδνλησηό ηνκέα. ηνλ ηχπν απηφ ηεο ππμίδαο (εηθφλα 2.6), ε θνιφλα δηεχζπλζεο θαηαιήγεη ζε αηέξκνλα θνριία, πνπ ζηεξεψλεηαη πάλσ θαη θάησ ζε αμνληθά ξνπιεκάλ. Δηθφλα 2.6 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη νδνλησηφ ηνκέα. 56

59 Σν ηξαπεδνεηδέο ζπείξσκα ηνπ αηέξκνλα είλαη ζ εκπινθή κε νδνλησηφ ηνκέα, πνπ πεξηζηξέθεηαη θαη κεηαδίδεη ηελ θίλεζε απηή ζην βξαρίνλα ηεο ππμίδαο. Σν ζψκα ηεο ππμίδαο είλαη ζηεγαλφ, γηαηί νιφθιεξνο ν κεραληζκφο βξίζθεηαη κέζα ζε ιάδη ιίπαλζεο, γηα λα κεηψλνληαη νη ηξηβέο κεηαμχ αηέξκνλα θνριία θαη νδνλησηνχ ηνκέα. Ππμίδα δηεύζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη ξάνπια. Η ππμίδα απηή (εηθφλα 2.7), απνηειεί βειηίσζε ηεο πξνεγνχκελεο. Η θνιφλα δηεχζπλζεο θαηαιήγεη πάιη ζε αηέξκνλα θνριία πνπ ζηεξίδεηαη ζε θσληθά ξνπιεκάλ. Απηά κπνξνχλ λα παξαιάβνπλ αμνληθέο θη αθηηληθέο δπλάκεηο. Δηθφλα 2.7 Ππμίδα δηεχζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη ξάνπια. 1. Άμνλαο ηηκνληνχ 2. Αηέξκνλνο θνριίαο 3. Ράνπιν 4. Βίδα ξχζκηζεο 5. Σάπα ιίπαλζεο Σν βήκα ηνπ αηέξκνλα είλαη κελ ζηαζεξφ, ε δηάκεηξνο ηνπ φκσο είλαη κεηαβιεηή θαη ζπγθεθξηκέλα είλαη κεγαιχηεξε ζηα άθξα θαη κηθξφηεξε ζην κέζν. Απηφ απφ ηε κία πιεπξά εμαζθαιίδεη ζηαζεξή ζρέζε κεηάδνζεο (πνιιαπιαζηαζκνχ), απφ ηελ άιιε φκσο εμαζθνχληαη κηθξφηεξεο δπλάκεηο θαη 57

60 δεκηνπξγείηαη κεησκέλε θζνξά, φηαλ ν αηέξκνλνο ιεηηνπξγεί ζηα άθξα, δειαδή ζην παξθάξηζκα ή ζηηο καλνχβξεο. Η ππμίδα απηή αληί γηα νδνλησηφ ηνκέα έρεη δχν ξάνπια απφ εηδηθφ ζθιεξπκέλν ράιπβα, πνπ έξρνληαη ζ εκπινθή κε ηνλ αηέξκνλα. Καηά ηελ πεξηζηξνθή ηνπ αηέξκνλα, ηα ξάνπια αθελφο κελ πεξηζηξέθνληαη γχξσ απ ηνλ άμνλα ζπκκεηξίαο ηνπο, αθεηέξνπ δε πεξηζηξέθνληαη γχξσ απφ έλαλ άμνλα θάζεην ζ' απηφλ. Ο δεχηεξνο απηφο άμνλαο θηλεί ην βξαρίνλα ηεο ππμίδαο θη ε θίλεζε κεηαδίδεηαη κε ην δησζηήξα θαη ην ηεηξάπιεπξν ηνπ Άθεξκαλ ζηνπο ηξνρνχο. Πιενλεθηήκαηα ηεο ππμίδαο απηήο είλαη αθφκα ε κεγάιε ζρέζε πνιιαπιαζηαζκνχ πνπ δίλεη θαη ν κηθξφο ρψξνο πνπ απαηηεί. Ππμίδα δηεύζπλζεο κε αηέξκνλα θνριία θαη πείξν. Η θνιφλα δηεχζπλζεο θαηαιήγεη ζε αηέξκνλα θνριία κε ηξαπεδνεηδέο ζπείξσκα. Ο άμνλαο ηνπ βξαρίνλα ππμίδαο έρεη έλα ή δχν πείξνπο πνπ βξίζθνληαη αλάκεζα ζην ζπείξσκα ηνπ αηέξκνλα θη εθαξκφδνπλ θαιά ζ' απηφ. Όηαλ ζηξέθεηαη ν αηέξκνλαο, ν βξαρίνλαο αλαγθάδεηαη λα θηλεζεί θαηά έλα ηφμν θχθινπ θαη κεηαδίδεη ηελ θίλεζε απηή ζηνπο ηξνρνχο κε ην δησζηήξα θαη ην ηεηξάπιεπξν ηνπ Αθεξκαλ. άιινπο ηχπνπο ηέηνησλ ππμίδσλ αληί γηα ηνπο πείξνπο ππάξρεη ηνκέαο θσληθνχ ηξνρνχ, πνπ πεξηζηξέθεηαη γχξσ απ ηνλ άμνλα ηνπ, γηα κείσζε ηξηβψλ. Κξεκαγηέξα (κεραληζκόο δηεύζπλζεο κε νδνλησηό ηξνρό θαη νδνλησηό θαλόλα). ηνλ ηχπν απηφλ ηεο ππμίδαο (εηθφλα 2.8), πνπ είλαη πνιχ ζπλεζηζκέλνο ζηα κηθξά επηβαηηθά νρήκαηα, ν άμνλαο ηεο θνιφλαο δηεχζπλζεο θαηαιήγεη ζ' έλαλ νδνλησηφ ηξνρφ (πηληφ). Ο νδνλησηφο ηξνρφο βξίζθεηαη ζ εκπινθή κ' έλαλ νδνλησηφ θαλφλα, πνπ κε ζθαηξηθνχο ζπλδέζκνπο κεηαθέξεη ηελ θίλεζή ηνπ ζηνπο βξαρίνλεο ησλ ηξνρψλ. Αξηζηεξά θαη δεμηά ηνπ κεραληζκνχ, ππάξρνπλ ειαζηηθά θαιχκκαηα (θπζνχλεο) απμνκεηνχκελνπ κήθνπο γηα λα πξνζηαηεχνπλ ηνλ νδνλησηφ θαλφλα απφ ιάζπεο, ζθφλεο θιπ. Η θξεκαγηέξα είλαη πνιχ πξαθηηθή, ρξεζηκνπνηείηαη δε ζε απηνθίλεηα κε κπξνζηηλή θίλεζε θη αλεμάξηεηε αλάξηεζε ησλ κπξνζηηλψλ ηξνρψλ. Άξα θαη νη κεηαθηλήζεηο ησλ ηξνρψλ 58

61 εμνπδεηεξψλνληαη απ ηνπο ζθαηξηθνχο ζπλδέζκνπο θαη δελ επεξεάδνπλ ην ππφινηπν ζχζηεκα δηεχζπλζεο. Δηθφλα 2.8 Κξεκαγηέξα. Μεηνλέθηεκα ηεο θξεκαγηέξαο είλαη ε κηθξή ζρέζε κεηάδνζεο (πνιιαπιαζηαζκνχ), κεηαμχ νδνλησηνχ ηξνρνχ θαη νδνλησηνχ θαλφλα. Γη απηφ ην ιφγν δελ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα κεγάια επηβαηηθά απηνθίλεηα θαη ζηα θνξηεγά ή ιεσθνξεία. 2.5 Τδξαπιηθό ζύζηεκα δηεύζπλζεο (ππνβνήζεζε). Η νδήγεζε ζηα κεγάια επηβαηηθά, θνξηεγά θαη ιεσθνξεία, απαηηεί ηζρπξή κπτθή δχλακε εθ κέξνπο ηνπ νδεγνχ, ηδηαίηεξα ζηηο απφηνκεο ζηξνθέο, ζηηο ρακειέο ηαρχηεηεο φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη θαξδηά ειαζηηθά ή φηαλ ηα ειαζηηθά έρνπλ ιηγφηεξε πίεζε απφ ηελ θαλνληθή. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο απηνχ, νη θαηαζθεπαζηέο νρεκάησλ ηνπνζεηνχλ ζήκεξα εηδηθνχο κεραληζκνχο, γλσζηνχο ζαλ ζεξβνκεραληζκνχο, πνπ βνεζνχλ ηνλ νδεγφ γηα πην άλεηε νδήγεζε. Οη ζεξβνκεραληζκνί απηνί, παίξλνπλ θίλεζε απ ηνλ θηλεηήξα ηνπ απηνθηλήηνπ θαη κε ηε κνξθή πίεζεο ιαδηνχ ή αέξα. ηε ζπλέρεηα, πεξηγξάθεηαη έλα πδξαπιηθφ ζχζηεκα ππνβνήζεζεο (εηθφλα 2.9). Ο πδξαπιηθφο θχιηλδξνο δηπιήο ελέξγεηαο έρεη ζην θέληξν έλα 59

62 έκβνιν πνπ θέξεη δεμηά θαη αξηζηεξά δχν βξαρίνλεο, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θηλεκαηηθή αιπζίδα ηνπ ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο. Δηθφλα 2.9 Τδξαπιηθφ ζχζηεκα. Μηα βαιβίδα ειέγρνπ κπνξεί λα θαηεπζχλεη ην ιάδη κε πίεζε δεμηά ή αξηζηεξά κέζα ζηνλ θχιηλδξν δηπιήο ελέξγεηαο. Η πίεζε ηνπ ιαδηνχ αλαγθάδεη ην έκβνιν λα θηλεζεί αληίζηνηρα δεμηά ή αξηζηεξά θη ε θίλεζε απηή κέζσ ησλ βξαρηφλσλ θηάλεη κέρξη ηνπο ηξνρνχο. Γηα ηελ πίεζε ηνπ ιαδηνχ κέζα ζην πδξαπιηθφ θχθισκα θξνληίδεη κηα κεραληθή αληιία ιαδηνχ. πνπ παίξλεη θίλεζε απ ηελ ηξνραιία ζηξνθάινπ ηνπ θηλεηήξα. Η δηάηαμε πδξαπιηθήο ππνβνήζεζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε ζπζηήκαηα δηεχζπλζεο κε ππμίδα θαη κε θξεκαξγηέξα. Σν ιάδη αλαξξνθάηαη απ ηελ αληιία ιαδηνχ θαη θαηαζιίβεηαη πξνο ηε βαιβίδα, πνπ ελεξγνπνηείηαη απ ην βξαρίνλα ηεο ππμίδαο. Πεξηζηξέθνληαο αξηζηεξά ή δεμηά ην ηηκφλη, ν βξαρίνλαο ηεο ππμίδαο σζεί ή έιθεη ην βάθηξν ηεο βαιβίδαο θη αλάινγα κε ηε θνξά ηεο δχλακεο πνπ εμαζθείηαη ζην βάθηξν, ην ιάδη θαηαζιίβεηαη ζηνλ θχιηλδξν κπξνζηά ή πίζσ απ ην έκβνιν πνπ παιηλδξνκεί κέζα ζ' απηφλ. Η πίεζε πάλσ ζηελ επηθάλεηα ηνπ εκβφινπ απ ηε κία ή ηελ άιιε πιεπξά (θχιηλδξνο δηπιήο ελεξγείαο), δεκηνπξγεί ηε δχλακε ππνβνήζεζεο πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ θηλεκαηηθή αιπζίδα ηνπ ζπζηήκαηνο δηεχζπλζεο θαη ζηνπο ηξνρνχο. ην θχθισκα ππάξρεη επίζεο κηα αζθαιηζηηθή βαιβίδα κε κπίιηα θη 60

63 ειαηήξην, πνπ κπινθάξεη ηελ θαηάζιηςε κε ηελ αλαξξφθεζε, έηζη ψζηε λα πξνζηαηεχεη ηελ αληιία ιαδηνχ, φηαλ γηα θάπνηα αηηία ην ιάδη δελ κπνξεί λα επηζηξέςεη ζην δνρείν απνζήθεπζεο. ηελ θαηάζιηςε ππάξρεη επίζεο θαη κηα βαιβίδα ξχζκηζεο ηεο πίεζεο ζε ζηαζεξή ηηκή. Όηαλ ππάξρεη απμεκέλε παξνρή ζην θχθισκα, ε βαιβίδα απηή ζηέιλεη έλα κέξνο ηεο παξνρήο ζηελ αλαξξφθεζε θαη ην ππφινηπν πξνο ην θχθισκα. 2.6 Ηιεθηξηθό ζύζηεκα δηεύζπλζεο (ππνβνήζεζε). Η εηδνπνηφο δηαθνξά αλάκεζα ζηα πδξαπιηθά ζπζηήκαηα εληνπίδεηαη ζην κέζν ππνβνήζεζεο θαζψο ε αληιία αληηθαζίζηαηαη απφ έλαλ κηθξφ ζε κέγεζνο ειεθηξνθηλεηήξα. Δηθφλα 2.10 Ηιεθηξηθφ ζχζηεκα. Σα ζπζηήκαηα EPS (Electrically Power Steering) δνκνχληαη απφ έλαλ ειεθηξνθηλεηήξα ν νπνίνο ζπλδπάδεηαη κ έλα κηθξνζθνπηθφ κεησηήξα. Η ζπλνιηθή δηάηαμε ζπλήζσο βξίζθεηαη ηνπνζεηεκέλε ζηελ θνιφλα ηνπ ηηκνληνχ αλ θη είζηζηαη πιένλ ε παξάιιειε κε ηε θξεκαγηέξα ηνπνζέηεζε ηεο ιφγσ ηεο θαιχηεξεο ακεζφηεηαο. Πξηλ απ ηνλ ειεθηξνθηλεηήξα φκσο έρεη ηνπνζεηεζεί 61

64 έλαο αηζζεηήξαο ξνπήο ν νπνίνο επηθνηλσλεί ζπλερψο κε ηελ ειεθηξνληθή κνλάδα ηνπ EPS, (εηθφλα 2.10), πξνθεηκέλνπ λα ηελ ηξνθνδνηήζεη κε πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην κέγεζνο ηεο ξνπήο πνπ πθίζηαηαη ε θνιφλα. Ο ζπγθεθξηκέλνο αηζζεηήξαο ζε ζπλδπαζκφ κ απηφλ πνπ «δηαβάδεη» ηελ πεξηζηξνθή ηνπ ηηκνληνχ κεηαβηβάδεη ηε ξνπή πνπ αζθεί ν νδεγφο πξνο ηνλ επεμεξγαζηή ηεο κνλάδαο ν νπνίνο ζπλήζσο «ηξέρεη» ζηα 16-bit κε κλήκε 64Kb. Βάζεη ηνπ αιγνξηζκηθνχ πξνγξάκκαηνο ηεο ηειεπηαίαο ζπλππνινγίδεηαη θη ε ηαρχηεηα κε ηελ νπνία θηλείηαη ην απηνθίλεην. Γηα πνην ιφγν φκσο έρεη επηθξαηήζεη ε ειεθηξηθή ππνβνήζεζε; Αθελφο γηα ηελ απινχζηεξε θαη θαηά ζπλέπεηα θηελφηεξε θαηαζθεπή ηνπ ζπζηήκαηνο ζε ζρέζε κε ην πδξαπιηθφ, ην κεησκέλν βάξνο, ελψ ε απνπζία πγξψλ δελ επηβαξχλεη ην πεξηβάιινλ. Αθεηέξνπ, ηα παξειθφκελα ηνπ ζπζηήκαηνο θαηαιακβάλνπλ 20-30% ιηγφηεξν ρψξν, ελψ ε θαηαλάισζε κεηψλεηαη έσο θαη κηζφ ιίηξν αλά 100 ρικ., πεξηζζφηεξν απφ 4% ζε ζρέζε κ έλα κνληέιν πνπ δηαζέηεη πδξαπιηθή ππνβνήζεζε. Σν ηειεπηαίν πιενλέθηεκα ησλ EPS δηθαηνινγείηαη άκεζα, αλ αλαινγηζζεί θαλείο φηη ζηα πδξαπιηθά ζπζηήκαηα ε αληιία είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλε κε ηνλ θηλεηήξα, απνξξνθψληαο έσο θαη 12 θνξέο πεξηζζφηεξν έξγν. Ο ειεθηξνθηλεηήξαο ελεξγνπνηείηαη κφλν φηαλ ην απαηηήζνπλ νη ζπλζήθεο. 2.7 ύλζεην ζύζηεκα δηεύζπλζεο. ηα ζχλζεηα ειεθηξνυδξαπιηθά ζπζηήκαηα ππάξρνπλ γξαλαδσηέο αληιίεο πνπ ιακβάλνπλ θίλεζε απφ έλαλ ειεθηξνθηλεηήξα. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν ε θίλεζε ηεο αληιίαο δελ εμαξηάηαη απ ηηο ζηξνθέο ηνπ θηλεηήξα, ελψ ε ππνβνήζεζε δηαηεξείηαη αθφκε θη αλ ν θηλεηήξαο απελεξγνπνηεζεί. Δπίζεο, ε χπαξμε ηνπ ειεθηξνθηλεηήξα επηηξέπεη ηελ παξακεηξνπνίεζε ηεο ππνβνήζεζεο. 62

65 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ΤΣΗΜΑ ΠΔΓΗΗ 3.1 Γεληθά. Σν ζχζηεκα πέδεζεο κε ην νπνίν είλαη εμνπιηζκέλν θάζε φρεκα, επηηξέπεη ζηνλ νδεγφ λα κεηψλεη ηελ ηαρχηεηα ηνπ νρήκαηφο ηνπ, λα ην αθηλεηνπνηεί ζε θαηάιιειε απφζηαζε θαη ρξφλν θαη λα ην θξαηά ζηακαηεκέλν αλεμάξηεηα απ ηελ θιίζε ηνπ δξφκνπ. Η ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πέδεζεο βαζίδεηαη ζηελ ηξηβή κεηαμχ αθηλήησλ θαη θηλνχκελσλ επηθαλεηψλ, πνπ βξίζθνληαη πξνζαξκνζκέλεο πάλσ ζηνπο άμνλεο ησλ ηξνρψλ. Όηαλ νη θηλεηέο επηθάλεηεο ηξηβήο πηεζηνχλ δπλαηά πάλσ ζηηο αθίλεηεο, ηφηε αλαπηχζζεηαη ηξηβή κεηαμχ ηνπο θαη κεηαηξέπεηαη ε θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ νρήκαηνο ζε ζεξκφηεηα, πνπ ζηε ζπλέρεηα δηψρλεηαη ζην πεξηβάιινλ κέζσ ησλ ηξνρψλ. Η δχλακε πνπ θέξλεη ζ επαθή ηηο επηθάλεηεο ηξηβήο, θαηαβάιιεηαη απ ηνλ νδεγφ ηνπ νρήκαηνο ζην πεληάι ηνπ θξέλνπ ή ζην κνριφ ηνπ ρεηξφθξελνπ θαη κεηαθέξεηαη απ ην ζεκείν εθαξκνγήο ηεο ζηηο επηθάλεηεο ηξηβήο κε κεραληθά ή πδξαπιηθά κέζα. Όηαλ ε δχλακε απηή δελ επαξθεί γηα ηελ πέδεζε, ηφηε ρξεζηκνπνηνχληαη βνεζεηηθά ζπζηήκαηα ελίζρπζήο ηεο, ηα νπνία βαζίδνληαη ζηελ ππνπίεζε (ζεξβφθξελα), ή κηα αλεμάξηεηε πεγή ελέξγεηαο κε πεπηεζκέλν αέξα (αεξφθξελα - ειεθηξφθξελα). 3.2 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηβξάδπλζε. εμήο: Οη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηβξάδπλζε ελφο νρήκαηνο είλαη νη 63

66 Ο ζπληειεζηήο ηξηβήο αλάκεζα ζηηο επηθάλεηεο πνπ έξρνληαη ζ επαθή θαηά ηελ πέδεζε (ηχκπαλα ή ηακπνχξα - ζηαγφλεο θαη δίζθνη - ηαθάθηα). Ο ζπληειεζηήο απηφο εμαξηάηαη απ ην πιηθφ ηξηβήο ησλ ηξηβφκελσλ επηθαλεηψλ. Η ζεξκνθξαζία πνπ αλαπηχζζεηαη ζηηο επηθάλεηεο απηέο θαηά ηελ πέδεζε ιφγσ ηξηβήο. Δάλ δελ έρνπλ ιεθζεί ηα θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ απαγσγή ηεο ζεξκφηεηαο πνπ αλαπηχζζεηαη εμαηηίαο ηεο ηξηβήο, ηφηε κεηψλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πέδεζεο θαη θαηά ζπλέπεηα θη ε επηβξάδπλζε ηνπ νρήκαηνο. Σν είδνο θαη ε θαηάζηαζε ηνπ νδνζηξώκαηνο. Ο παξάγσλ απηφο είλαη πνιχ ζεκαληηθφο, επεηδή ε δχλακε ηξηβήο πνπ ζ αλαπηπρζεί κεηαμχ ειαζηηθνχ θαη δξφκνπ είλαη απηή πνπ ηειηθά ζα ζηακαηήζεη ην απηνθίλεην. Όηαλ ζην δξφκν ππάξρνπλ άκκνο, ζθφλε, λεξφ, πάγνο, ρηφλη κεηψλεηαη ν ζπληειεζηήο ηξηβήο κεηαμχ ειαζηηθνχ θαη δξφκνπ, νπφηε κεηψλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πέδεζεο θη ε επηβξάδπλζε ηνπ νρήκαηνο. ε δξφκν κε ηξαρχ ζθπξφδεκα, ε επηβξάδπλζε είλαη κεγαιχηεξε απ' φηη ζ' έλα δξφκν κε ιείν ζθπξφδεκα. Η επηβξάδπλζε πνπ επηηπγράλεηαη ζ' έλα φρεκα ζην δξφκν έρεη θάπνην φξην, αλάινγα κε ηελ θαηάζηαζε ηνπ δξφκνπ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ειαζηηθψλ. Πάλσ απ ην φξην απηφ, ην απηνθίλεην αξρίδεη λα νιηζζαίλεη, πξάγκα πνπ απμάλεη πνιχ ηελ απφζηαζε πέδεζεο. Η πνηόηεηα θαη ε πίεζε ησλ ειαζηηθώλ. Η πξφζθπζε κεηαμχ ειαζηηθνχ θαη δξφκνπ επεξεάδεηαη απ ηελ πνηφηεηα θαη ηελ πίεζε ησλ ειαζηηθψλ, πξάγκα πνπ επηδξά θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πέδεζεο θαη ηελ επηβξάδπλζε ηνπ νρήκαηνο. Οη εζσηεξηθέο ηξηβέο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηνπο ινηπνχο κεραληζκνχο ηνπ ζπζηήκαηνο πέδεζεο. Οη θζνξέο θαη νη βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο πέδεζεο. 3.3 Τδξαπιηθά θξέλα. ηα πδξαπιηθά ζπζηήκαηα θξέλσλ ε δχλακε πνπ αζθεί ν νδεγφο ζην πεληάι (πέδηιν) κεηαθέξεηαη ζηηο ζηαγφλεο ησλ ηξνρψλ, κέζσ ελφο πδξαπιηθνχ ζπζηήκαηνο (εηθφλα 3.1). Η ιεηηνπξγία ηνπο βαζίδεηαη ζην λφκν ηνπ Παζθάι, πνπ 64

67 ιέεη φηη αλ αζθεζεί κηα πίεζε ζ' έλα πγξφ, απηή κεηαθέξεηαη αλαιινίσηε πξνο φιεο ηηο δηεπζχλζεηο θη επελεξγεί κε ηελ ίδηα δχλακε ζ' φιεο ηηο ίζεο επηθάλεηεο. Δηθφλα 3.1 Τδξαπιηθφ ζχζηεκα Πεξηγξαθή ησλ εμαξηεκάησλ ελόο πδξαπιηθνύ ζπζηήκαηνο πέδεζεο. Πεληάι ή πνδόπιεθηξν. Ο νδεγφο αζθεί ζην πεληάι κηα δχλακε κε ην πφδη ηνπ, ε νπνία κεηαδίδεηαη ζην έκβνιν ηεο θεληξηθήο αληιίαο (θπιίλδξνπ), κέζσ κηαο σζηηθήο ξάβδνπ (άμνλαο πίεζεο) θη απφ εθεί ζην πγξφ ηνπ πδξαπιηθνχ θπθιψκαηνο. Η δχλακε πνπ θζάλεη ζηνλ άμνλα πίεζεο θαη ζην έκβνιν ηεο θεληξηθήο αληιίαο, δελ είλαη ε ίδηα κ απηήλ πνπ εθαξκφδεη ν νδεγφο ζην πεληάι, αιιά πνιιαπιαζηάδεηαη κ' έλα ζπληειεζηή πνπ εμαξηάηαη απ ηηο απνζηάζεηο α θαη β. Έηζη αλ ζην πεληάι αζθεζεί κηα δχλακε F1 = 20 Kg, νη δε απνζηάζεηο α θαη β είλαη 25 cm θαη 5 cm αληίζηνηρα, ηφηε ζην έκβνιν αζθείηαη κία δχλακε F2 πνπ δίλεηαη απφ ηε ζρέζε: F2 = F1 α / β, νπφηε F2=100 Kg. Σν πεληάι, κέρξη λα επελεξγήζεη ζην έκβνιν ηεο θεληξηθήο αληιίαο, δηαλχεη κηα ειεχζεξε (λεθξή) δηαδξνκή πνπ δηαθέξεη απφ φρεκα ζε φρεκα. Αθφκα, ππάξρεη έλα ειαηήξην πνπ επαλαθέξεη ην πεληάι ζηελ αξρηθή ηνπ ζέζε, φηαλ ζηακαηήζεη ε εθαξκνγή δχλακεο ζ' απηφ. 65

68 Κεληξηθή αληιία κνλήο ελέξγεηαο. Η αληιία θξέλσλ κνλήο ελέξγεηαο (εηθφλα3.2), δελ ρξεζηκνπνηείηαη απφ κφλε ηεο ζηα ζπζηήκαηα πέδεζεο. Υξεζηκνπνηείηαη αθξηβψο αληίζηνηρε αληιία κφλν ζηνπο ζπκπιέθηεο. Δμεηάδεηαη θη αλαιχεηαη ε ιεηηνπξγεία ηεο γηα λα γίλεη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηφο ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηεο αληιίαο θξέλσλ δηπιήο ελέξγεηαο, πνπ νπζηαζηηθά απνηειείηαη απφ δχν αληιίεο ζηε ζεηξά (ζ έλα θχιηλδξν). Η θεληξηθή αληιία ηνπ πδξαπιηθνχ ζπζηήκαηνο απνηειείηαη απφ έλαλ θπιηλδξηθφ ζάιακν κέζα ζηνλ νπνίν θηλείηαη έλα έκβνιν θαη απφ έλα δνρείν πγξνχ θξέλσλ. Δηθφλα 3.2. Κχξηα κέξε θεληξηθήο αληιίαο θξέλσλ. Σν δνρείν απηφ επηηξέπεη ηε δηαζηνιή ή ζπζηνιή ηνπ πγξνχ ηνπ πδξαπιηθνχ θπθιψκαηνο, αλάινγα κε ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο θαη ηηο ζεξκνθξαζίεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο θξέλσλ. ε πεξίπησζε κηθξήο δηαξξνήο, ζπκπιεξψλεηαη πγξφ ζην θχθισκα απ ην δνρείν. Πίζσ απ ην έκβνιν, πξνο ηελ πιεπξά ηνπ άμνλα πίεζεο, ππάξρεη έλα ειαζηηθφ δαρηπιίδη ζηεγαλνπνίεζεο, ην νπνίν εκπνδίδεη θάζε δηαξξνή ηνπ πγξνχ πξνο ηα έμσ. Έλα ειαζηηθφ θάιπκκα πεξηβάιιεη ην έλα άθξν ηνπ θπιηλδξηθνχ ζαιάκνπ θαη ηνλ άμνλα πίεζεο, πξνζηαηεχνληαο έηζη ηελ θεληξηθή αληιία απφ ζθφλε, ιάζπεο θιπ. 66

69 Ο θεληξηθφο ζάιακνο ηεο αληιίαο επηθνηλσλεί κε ην δνρείν απνζήθεπζεο πγξνχ κε δχν νπέο. Σελ νπή παξνρήο πγξνχ θαη ηελ αληηζηαζκηζηηθή νπή (εμίζσζεο ή δηαζηνιήο). Ο ζθνπφο ηεο νπήο παξνρήο πγξνχ είλαη λα παξέρεη πγξφ ζηνπο ζαιάκνπο ηνπ θπιίλδξνπ, φηαλ ην έκβνιν πηέδεηαη πξνο ηα εκπξφο ή επαλέξρεηαη ζηε ζέζε ηνπ. Η αληηζηαζκηζηηθή νπή παξέρεη πγξφ ζηε ζπκπηεδφκελε πιεπξά ηνπ θπιηλδξηθνχ ζαιάκνπ (πεξηνρή κεηαμχ ηνπ εκπξφο κέξνπο ηνπ εκβφινπ θαη ηεο βαιβίδαο επηζηξνθήο) θη επηηξέπεη ζην πγξφ λα επηζηξέςεη ζην δνρείν, φηαλ ην έκβνιν έξζεη ζηελ αξρηθή ζέζε εξεκίαο επίζεο. Μέζσ ηεο νπήο απηήο επηζηξέθεη πγξφ ζην δνρείν, φηαλ ππάξρεη δηαζηνιή ή πξνζάγεηαη πγξφ απ ην δνρείν ζην θχθισκα, φηαλ ππάξρεη ζπζηνιή. ηελ θεθαιή ηνπ εκβφινπ (κπξνζηηλή πιεπξά), ππάξρνπλ απφ 3 έσο 6 νπέο. Ο ζθνπφο απηψλ ησλ νπψλ είλαη λα επηηξέπνπλ ηε ξνή ηνπ πγξνχ ζην ζπκπηεδφκελν ρψξν κέζσ ηεο θεθαιήο ηνπ εκβφινπ, φηαλ απηφ επηζηξέθεη ζηελ αξρηθή ζέζε εξεκίαο. Η ιεηηνπξγία ζα εμεγεζεί παξαθάησ. ηελ θεθαιή ηνπ εκβφινπ ππάξρεη έλα αθφκε πξσηεχνλ ειαζηηθφ θάιπκκα, ην νπνίν ζηεγαλνπνηεί ην πγξφ πνπ βξίζθεηαη ζην ζπκπηεδφκελν ρψξν, φηαλ ην έκβνιν πεξάζεη ηελ αληηζηαζκηζηηθή νπή. ην ρψξν ζπκπίεζεο ηνπ θπιηλδξηθνχ ζαιάκνπ βξίζθεηαη έλα ειαηήξην, πνπ θξαηά ζηε ζέζε ηνπο ηφζν ην πξσηεχνλ ειαζηηθφ θάιπκκα (ιαζηηράθη), φζν θαη ηε βαιβίδα επηζηξνθήο. Ο ζθνπφο ηεο βαιβίδαο επηζηξνθήο είλαη λα θξαηά κηα ειαθξά ππεξπίεζε ζην πδξαπιηθφ θχθισκα, ψζηε λα κελ κπαίλεη αέξαο ζ' απηφ θαη κεηψλεηαη ε απφδνζε θξελαξίζκαηνο. Λεηηνπξγία θεληξηθήο αληιίαο θξέλσλ. Καζψο ν νδεγφο επελεξγεί ζην πεληάι, αζθείηαη κηα δχλακε ζηνλ άμνλα πίεζεο, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ θηλεί ην έκβνιν κέζα ζηνλ θπιηλδξηθφ ζάιακν. Όηαλ ην έκβνιν πεξάζεη απ ηελ αληηζηαζκηζηηθή νπή, ην πγξφ παγηδεχεηαη κέζα ζην ρψξν ζπκπίεζεο θαη θάζε πεξαηηέξσ κεηαθίλεζε ηνπ εκβφινπ δεκηνπξγεί πίεζε ζην πγξφ. Η πίεζε απηή κεηαθέξεηαη αλαιινίσηε ζηα θπιηλδξάθηα ησλ ηξνρψλ, κέζσ ηεο βαιβίδαο επηζηξνθήο θαη ησλ ζσιελψζεσλ. Όηαλ ν νδεγφο αθήζεη ην πεληάι ηνπ θξέλνπ, ηφηε ην πγξφ επηζηξέθεη απ ηα θπιηλδξάθηα ησλ ηξνρψλ ζηνλ θπιηλδξηθφ ζάιακν ηεο αληιίαο, ρσξίο φκσο λα 67

70 κπαίλεη αξρηθά ζ' απηφλ, ελψ παξάιιεια ην έκβνιν επαλέξρεηαη ζηελ αξρηθή ζέζε εξεκίαο κε ηε βνήζεηα ηνπ ειαηεξίνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εθηφλσζεο απηήο ηνπ εκβφινπ, επηθξαηεί ππνπίεζε ζην ζάιακν κεηαμχ ηεο βαιβίδαο επηζηξνθήο θαη ηεο θεθαιήο ηνπ εκβφινπ (ζπκπηεδφκελνο ρψξνο), ελψ ζην δνρείν απνζήθεπζεο ππάξρεη αηκνζθαηξηθή πίεζε. αλ απνηέιεζκα ηεο δηαθνξάο πίεζεο, ηξέρεη πγξφ απ ην δνρείν απνζήθεπζεο ζην ζπκπηεδφκελν ρψξν, κέζσ ηεο νπήο παξνρήο πγξνχ θαη ησλ νπψλ ηεο θεθαιήο ηνπ εκβφινπ. Έηζη εμεγείηαη γηαηί φηαλ ν νδεγφο παηήζεη ην πεληάι ηνπ θξέλνπ 2-3 θνξέο, απηφ αλεβαίλεη πην ςειά. Η ρακειή πίεζε ζην ζπκπηεδφκελν ζάιακν θαη ην πγξφ πνπ επηζηξέθεη κέζσ ησλ ζσιελψζεσλ, αλαγθάδνπλ ηε βαιβίδα επηζηξνθήο λα κεηαθηλεζεί απ ηε ζέζε ηεο, νπφηε ην πγξφ επηζηξέθεη ζην ζπκπηεδφκελν ζάιακν. Η πεξίζζεηα ηνπ πγξνχ πνπ έρεη ζπγθεληξσζεί ζ' απηφλ δηνρεηεχεηαη ζην δνρείν απνζήθεπζεο, κέζσ ηεο αληηζηαζκηζηηθήο νπήο. Όηαλ ε πδξαπιηθή πίεζε ζηηο ζσιελψζεηο θαη ζην ζπκπηεδφκελν ζάιακν κεησζεί, ηφηε κε ηε βνήζεηα ηνπ ειαηεξίνπ θιείλεη ε βαιβίδα επηζηξνθήο θαη ζηακαηά ηε ξνή ηνπ πγξνχ. σιελώζεηο. Γηα ηε κεηαθνξά ηνπ πγξνχ θξέλσλ απ ηελ θεληξηθή αληιία ζηα θπιηλδξάθηα ησλ ηξνρψλ, ρξεζηκνπνηνχληαη ραιχβδηλεο ζσιελψζεηο, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζ' έλα ζεκείν ηνπ πιαηζίνπ, θνληά ζηνπο ηξνρνχο. Απφ θεη κέρξη ηα θπιηλδξάθηα ζπλερίδνπλ εχθακπηα ιεπηά ζσιελάθηα απφ εληζρπκέλν ειαζηηθφ (καξθνχηζηα). Οη ραιχβδηλεο ζσιελψζεηο πθίζηαληαη θαηεξγαζία αλφπηεζεο γηα λα κελ είλαη εχζξαπζηεο, ελψ παξάιιεια βάθνληαη γηα λα πξνζηαηεχνληαη απ ηε δηάβξσζε. Σα ειαζηηθά ζσιελάθηα πξέπεη λα παξαθνινπζνχλ φιεο ηηο θηλήζεηο ησλ ηξνρψλ ρσξίο λα θξέκνληαη, λα εθειθχνληαη ή λα ζπζηξέθνληαη. Η αθή θη ε αχμεζε ηεο ζεξκφηεηαο πξνθαιεί ηελ πξφσξε θζνξά ηνπο. Γη' απηφ πξέπεη λ απνθεχγεηαη ε ηνπνζέηεζή ηνπο θνληά ζηελ εμάηκηζε ή άιια ζεξκά ζεκεία ηνπ απηνθηλήηνπ. Αληιία θξέλσλ δηπιήο ελέξγεηαο. ηα ζεκεξηλά απηνθίλεηα, πνπ έρνπλ 2 αλεμάξηεηα πδξαπιηθά θπθιψκαηα θξέλσλ ρξεζηκνπνηείηαη δίδπκε θεληξηθή αληιία (εηθφλα 3.3), ψζηε ζε πεξίπησζε 68

71 αζηνρίαο ηνπ ελφο θπθιψκαηνο, λα κπνξεί ην φρεκα λα θξελάξεη κε ην άιιν θχθισκα. Η ιεηηνπξγία ηεο δίδπκεο θεληξηθήο αληιίαο είλαη παξφκνηα κ' απηήλ πνπ πεξηγξάθεθε ζηελ θεληξηθή αληιία ελφο θαη κνλαδηθνχ θπθιψκαηνο. Δηθφλα 3.3 Κχξηα κέξε αληιίαο θξέλσλ δηπιήο ελέξγεηαο. Αληιίεο ή θπιηλδξάθηα ηξνρώλ. Οη αληιίεο (θπιηλδξάθηα) ηξνρψλ ηνπ πδξαπιηθνχ ζπζηήκαηνο θξέλσλ ζηεξίδνληαη ζηελ θηζάξα ηνπ ηξνρνχ πνπ είλαη κέξνο ηνπ αθίλεηνπ άμνλα. Απνηεινχληαη απφ έλα ιείν εζσηεξηθά θπιηλδξηθφ ζψκα, ην νπνίν θέξεη θη απ ηηο δχν πιεπξέο έκβνια (θπιηλδξάθηα δηπιήο ελέξγεηαο) ή κφλν απ ηε κηα πιεπξά έκβνιν θη απ ηελ άιιε είλαη θιεηζηφ (θπιηλδξάθηα κνλήο ελέξγεηαο). Σα έκβνια ζηεγαλνπνηνχληαη κε ηε βνήζεηα ειαζηηθψλ ηζηκνπρψλ, πνπ εκπνδίδνπλ θάζε δηαξξνή ηνπ πγξνχ θαηά ηελ θίλεζε ησλ εκβφισλ. Οη ειαζηηθέο ηζηκνχρεο ζπγθξαηνχληαη κ' έλα ειαηήξην, πνπ θξαηά ηα έκβνια ζηελ θαλνληθή απφζηαζε κεηαμχ ηνπο. ηελ πίζσ ηνπο πιεπξά ηα θπιηλδξάθηα έρνπλ ηα ζηεξίγκαηά ηνπο. ην πςειφηεξν ζεκείν, αλάκεζα ζηα 2 έκβνια, βξίζθεηαη ν θνριίαο εμαέξσζεο. Σα θπιηλδξάθηα ζπλδένληαη κε ηηο ζηαγφλεο θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε θάζε θίλεζε ησλ εκβφισλ λα πεξηζηξέθεη ηηο ζηαγφλεο. 69

72 Όηαλ ν νδεγφο παηήζεη ην πεληάι, ην πγξφ θεχγεη κε πίεζε απ' ηελ θεληξηθή αληιία, κπαίλεη ζηα θπιηλδξάθηα ησλ ηξνρψλ, κεηαμχ ησλ αληηζέησλ επξηζθνκέλσλ εκβφισλ θαη σζεί ηα έκβνια πξνο ηα έμσ. Η θίλεζε απηή κεηαδίδεηαη ζηηο ζηαγφλεο πνπ αλνίγνπλ θη έξρνληαη ζ επαθή κε ην ηακπνχξν, ην νπνίν ζηακαηά απ ηελ ηξηβή πνπ αλαπηχζζεηαη. Όηαλ ν νδεγφο αθήζεη ην πεληάι ηνπ θξέλνπ, ηφηε ην πγξφ επηζηξέθεη ζηελ θεληξηθή αληιία κέζσ ησλ ζσιελψζεσλ, νπφηε ηα έκβνια επαλέξρνληαη ζηηο ζέζεηο ηνπο θη απειεπζεξψλνπλ ηηο ζηαγφλεο. Σακπνύξν θαη ζηαγόλεο κε ζεξκνπίη-ειαηήξηα επαλαθνξάο. Η θαηαζθεπή θη ε ιεηηνπξγία ηνπο είλαη αθξηβψο ε ίδηα κ απηήλ πνπ πεξηγξάθεθε ζηα κεραληθά θξέλα, κε ηε δηαθνξά φηη ηε ζέζε ηνπ έθθεληξνπ παίξλεη έλα θπιηλδξάθη κνλήο ή δηπιήο ελέξγεηαο. Δηθφλα 3.4 Σακπνχξν. Οη ζηαγφλεο έρνπλ ζπλήζσο πξνθίι (δηαηνκή) Σ γηα λ απνθηήζνπλ ηελ απαξαίηεηε αληνρή θαη θαηαζθεπάδνληαη είηε ρπηέο απφ αινπκίλην είηε απφ θχιιν ράιπβα κε ζπγθφιιεζε. Σν ζρήκα ηνπο είλαη αλάινγν κε ηε κνξθή ηνπ ηακπνχξνπ (εηθφλα 3.4). Σν έλα άθξν ηνπο είλαη ζηξνγγπιεκέλν θαη εηζέξρεηαη ζε κηα εγθνπή ηεο θηζάξαο, ελψ ην άιιν άθξν ηνπο ζηεξίδεηαη ζην σζηήξην πνπ 70

73 ππάξρεη αλάκεζα ζηε ζηαγφλα θαη ζην έκβνιν ηνπ θπιηλδξαθίνπ ηνπ ηξνρνχ. Πάλσ ζηηο ζηαγφλεο πξνζαξκφδνληαη νη επελδχζεηο ηξηβήο (ζεξκνπίη), νη νπνίεο είηε θαξθψλνληαη, είηε θνιιηνχληαη πάλσ ζ' απηέο κε ζέξκαλζε θαη ζπκπίεζε ζεξκνπιαζηηθήο ξεηίλεο. Σν πιενλέθηεκα ησλ θνιιεηψλ ζεξκνπίη είλαη φηη επηηξέπνπλ κεγαιχηεξν φξην θζνξάο, πξηλ αληηθαηαζηαζνχλ νη ζηαγφλεο. Υξεηάδεηαη φκσο θαιή θαηεξγαζία ηεο ζηαγφλαο κε εηδηθά κεραλήκαηα πξηλ γίλεη ε θφιιεζε. Γηα ην θάξθσκα ησλ ζεξκνπίη πάλσ ζηηο ζηαγφλεο ρξεζηκνπνηνχληαη νξεηράιθηλα θαξθηά κε πιαηχ θεθάιη (πεξηζίληα), πνπ βπζίδνληαη εληειψο κέζα ζην πιηθφ ηξηβήο γηα λα κελ ηξίβεηαη θαη ραξάζζεηαη ην ηακπνχξν. Σα ζεξκνπίη έρνπλ πιηθφ ηξηβήο κε κεγάιν ζπληειεζηή ηξηβήο, είλαη αλζεθηηθά ζηηο κεγάιεο ζεξκνθξαζίεο, αληέρνπλ ζην λεξφ θαη ζην ιάδη θη ε ζπκπεξηθνξά ηξηβήο ηνπο είλαη νκνηφκνξθε. Καηαζθεπάδνληαη απφ ίλεο ακηάληνπ ή κεηάιινπ (ςεπδάξγπξνπ ή θξακάησλ ραιθνχ - ςεπδαξγχξνπ), εκπνηίδνληαη κε ζεξκνπιαζηηθέο ξεηίλεο θη αλαθαηεχνληαη κε άιιεο νπζίεο (ζθφλε, γξαθίηε θιπ.), γηα λ απνθηήζνπλ ηηο θαηάιιειεο ηδηφηεηεο. Ο ζπληειεζηήο ηξηβήο θπκαίλεηαη απφ 0,3 έσο 0,5, ελψ αληέρνπλ ζε ζεξκνθξαζίεο κέρξη 550 C. ήκεξα γηα ιφγνπο πεξηβαιινληνινγηθνχο αληηθαζίζηαηαη ζηγά ζηγά ν ακίαληνο κε άιια πιηθά, φπσο ηα εκηκεηαιιηθά πιηθά (ακίαληνο κε ίλεο κεηάιινπ), ή ηα ζπλζεηηθά πιηθά (παινυθαζκάηηλεο ίλεο, ίλεο Kerval, Aramid, θιπ.). Σα επαλαηαηηθά ειαηήξηα, πνπ είλαη έλα ή δχν, επαλαθέξνπλ ηηο ζηαγφλεο ζηε ζέζε ηνπο κεηά απφ θάζε πέδεζε. Η δχλακε ησλ επαλαηαηηθψλ ειαηεξίσλ θπκαίλεηαη απφ Ν θη επηηξέπεη ην άλνηγκα ησλ ζηαγφλσλ, φηαλ ν νδεγφο θξελάξεη. Παξάιιεια εμαζθαιίδεηαη ην δηάθελν κεηαμχ ζηαγφλσλ θαη ηακπνχξνπ. Όηαλ ηα ζεξκνπίη θζείξνληαη, ην δηάθελν απηφ απμάλεη, νπφηε ππάξρεη δπλαηφηεηα ξχζκηζήο ηνπ. Απηφ επηηπγράλεηαη είηε κε ην ρέξη, κε ξπζκηζηηθνχο θνριίεο, είηε απηφκαηα κ' έλαλ εθηαηήξα. Σα ηακπνχξα πξέπεη λα είλαη αλζεθηηθά ζηε θζνξά απφ ηξηβή αθφκα θαη ζηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο, λα έρνπλ πςειφ ζπληειεζηή ηξηβήο, λα κε κπινθάξνπλ, λα κελ παξακνξθψλνληαη θαη λα απάγνπλ γξήγνξα ηε ζεξκφηεηα ηξηβήο πνπ αλαπηχζζεηαη. 71

74 Απηόκαηνο ξπζκηζηήο αλνρώλ θξέλσλ κε ηακπνύξα. Με ηε θζνξά ησλ ζεξκνπίη ησλ ζηαγφλσλ, ε αλνρή κεηαμχ ηακπνχξνπ θαη ζηαγφλσλ απμάλεη. Έλαο ξπζκηζηηθφο νδνλησηφο κνριφο ελεξγνπνηείηαη απ ην πάηεκα ηνπ πεληάι ησλ θξέλσλ ή κε ην ηξάβεγκα ηνπ ρεηξφθξελνπ. Αλάινγα κε ηελ αλνρή πνπ ππάξρεη κεηαμχ ησλ ζηαγφλσλ θαη ηνπ ηακπνχξνπ ν νδνλησηφο ξπζκηζηηθφο κνριφο (ζπλήζσο είλαη θπιηλδξηθφο ή πεπιαηπζκέλνο ζε εκηθπθιηθφ ζρήκα) κεηαθηλείηαη ή πεξηζηξέθεηαη θαηά έλα ή δχν δφληηα. Όηαλ ν νδεγφο αθήζεη ην πεληάι ησλ θξέλσλ ή ιχζεη ην ρεηξφθξελν ε επηκήθπλζε ηνπ κνρινχ θαηά έλα ή δχν δφληηα, θέξλεη ηηο ζηαγφλεο πιεζηέζηεξα ζην ηακπνχξν. Η αλνρή παξακέλεη αλαιινίσηε κέρξη λα ππάξρεη επί πιένλ κείσζε ηνπ πάρνπο ηνπ ζεξκνπίη, ιφγν θζνξάο, νπφηε ζα ρξεηαζηεί θαη λέα ξχζκηζε. Γηζθόθξελα. ην ζχζηεκα θξέλσλ κε δίζθνπο θαη ηαθάθηα (εηθφλα 3.5), ν ηξνρφο έρεη έλα δίζθν πνπ θηλείηαη αλάκεζα ζηα ζθέιε κηαο ζηαζεξήο πέλζαο (δαγθάλαο), πνπ θαιχπηεη έλα κηθξφ ηκήκα ηνπ δίζθνπ. Κάζε ζθέινο ηεο δαγθάλαο έρεη έλα ή δχν θπιίλδξνπο κε έκβνια πνπ θαηαιήγνπλ ζε κηα κεηαιιηθή βάζε, πάλσ ζηελ νπνία είλαη θνιιεκέλε κηα επέλδπζε ηξηβήο αλάκεζα ζηα ηαθάθηα. Δηθφλα 3.5 Γηζθφθξελα. 72

75 Όηαλ ν νδεγφο παηήζεη ην πεληάι ηνπ θξέλνπ, ην πγξφ έξρεηαη κε πίεζε πίζσ απ ηα έκβνια πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηνπο 2 θπιίλδξνπο ηεο δαγθάλαο θαη ηα αλαγθάδεη λα ζθίμνπλ ην δίζθν αλάκεζά ηνπο θαη λα ηνλ επηβξαδχλνπλ ή λα ηνλ αθηλεηνπνηήζνπλ. Ο δίζθνο ςχρεηαη πνιχ θαιχηεξα απ' φηη ην ηακπνχξν, νπφηε κπνξνχλ λα αζθεζνχλ κεγαιχηεξεο δπλάκεηο πέδεζεο θαη ην απηνθίλεην λ αθηλεηνπνηεζεί ζε κηθξφηεξν ρξφλν, ρσξίο λα δεκηνπξγεζεί ππεξζέξκαλζε. Γηα αθφκε θαιχηεξε ςχμε ρξεζηκνπνηνχληαη αεξηδφκελνη δίζθνη πνπ έρνπλ δχν επηθάλεηεο, αλάκεζα ζηηο νπνίεο ζρεκαηίδνληαη δίνδνη αέξα. Καηά ηελ πεξηζηξνθή ηνπ δίζθνπ πεξλά ξεχκα αέξα κε κεγαιχηεξε ηαρχηεηα απ ηηο δηφδνπο ηνπ δίζθνπ εμαηηίαο ηεο θπγνθεληξηθήο δχλακεο θαη ηνλ ςχρεη πνιχ ηθαλνπνηεηηθά. Τύπνη δηζθνθξέλσλ. o Γηζθόθξελα κε ζηαζεξή δαγθάλα. Δίλαη ν ηχπνο πνπ πεξηγξάθεθε πξνεγνπκέλσο. Η δαγθάλα κπνξεί λα έρεη 2 ή 4 έκβνια, νπφηε ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κεγαιχηεξα ηαθάθηα γηα κεγαιχηεξε ελεξγφ επηθάλεηα πέδεζεο (εηθφλα 3.6). Δηθφλα 3.6 Γηζθφθξελα κε ζηαζεξή δαγθάλα. 73

76 o Γηζθόθξελα κε αησξνύκελε δαγθάλα. ηνλ ηχπν απηφ ε δαγθάλα ηνπνζεηείηαη κέζα ζε πνιχ πεξηνξηζκέλα φξηα. Η πδξαπιηθή πίεζε ηνπ θπθιψκαηνο επελεξγεί κέζσ ηνπ εκβφινπ κφλν ζην έλα ηαθάθη, ελψ ην άιιν πηέδεηαη πάλσ ζην δίζθν απ ηελ αηψξεζε ηεο δαγθάλαο. o Γηζθόθξελα κε νιηζζαίλνπζα δαγθάλα. ηνλ ηχπν απηφλ ππάξρεη έκβνιν κφλν απ ηε κία πιεπξά. Η πδξαπιηθή πίεζε ηνπ θπθιψκαηνο επελεξγεί κέζσ ηνπ εκβφινπ ζην έλα ηαθάθη, πνπ πηέδεηαη πάλσ ζην δίζθν. Παξάιιεια, δεκηνπξγείηαη κηα αληίζεηε δχλακε πνπ ζπξψρλεη ηε δαγθάλα πξνο ηελ αληίζεηε κεξηά, νπφηε θαη ην άιιν ηαθάθη πηέδεηαη πάλσ ζην δίζθν. o Γηζθόθξελα κε παιηλδξνκηθή δαγθάλα. Ο ηχπνο απηφο είλαη παξφκνηνο κε ηνλ πξνεγνχκελν, κε ηε δηαθνξά φηη εδψ ε δαγθάλα παιηλδξνκεί ζ' έλα πξνθαζνξηζκέλν απιάθη. 3.4 Τγξά θξέλσλ. Σα πγξά θξέλσλ πνπ θαηαζθεπάδνληαη πιένλ, έρνπλ ζαλ βάζε ηε γιπθφιε. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπο γλψξηζκα ην φηη είλαη πγξνζθνπηθά, απνξξνθνχλ δειαδή πγξαζία απ ηελ αηκφζθαηξα ζ' φιε ηε δηάξθεηα δσήο ηνπο, κε απνηέιεζκα λα πέθηεη ζηαζεξά ην ζεκείν βξαζκνχ ηνπο. Αλ ε ζεξκηθή θφξηηζε ηνπ ζπζηήκαηνο θηάλεη ζην ζεκείν βξαζκνχ ηνπ, ηφηε ππάξρεη ν θίλδπλνο εμαέξσζεο ηνπ πγξνχ, κε ηειηθφ απνηέιεζκα ηελ νιηθή απνηπρία ηνπ ζπζηήκαηνο. Τα ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα παξνπζηάδνπλ ηα πγξά θξέλσλ είλαη: Διάρηζηε ζπκπηεζηφηεηα. Τςειφ ζεκείν βξαζκνχ. Αληνρή ζηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο. Γηαηήξεζε φισλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ, αθφκε θαη ζηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο. Διάρηζηα πγξνζθνπηθά. Πνιχ κηθξέο εζσηεξηθέο ηξηβέο. 74

77 Αλακημηκφηεηα κε άιια πγξά ηεο ίδηαο ζχζηαζεο. Να κελ πξνζβάινπλ εμαξηήκαηα απφ κέηαιιν ή θανπηζνχθ. Αλάινγα κε ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ έρνπλ ηα πγξά θξέλσλ δηαθξίλνληαη ζε DOT 3 θαη DOT 4. Σα DOT 4 είλαη ιηγφηεξν πγξνζθνπηθά θη ε πηψζε ηνπ ζεκείνπ βξαζκνχ ηνπο είλαη κηθξφηεξε. Μηα άιιε ηδηφηεηα ησλ πγξψλ θξέλσλ είλαη ν ζρεκαηηζκφο θπζαιίδσλ αηκνχ απ ηελ πγξαζία πνπ έρεη απνξξνθεζεί. Απηφ κπνξεί λα κεηψζεη ην πγξφ ζεκείν βξαζκνχ 20 C ή θαη πεξηζζφηεξν, κ απνηέιεζκα λα εμαηκηζηεί πάιη ην πγξφ θαη ην ζχζηεκα θξέλσλ λα ζηακαηήζεη λα ιεηηνπξγεί. Γη' απηφ ηα πγξά θξέλσλ πξέπεη λ αληηθαζίζηαληαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, π.ρ. 1 θνξά ην ρξφλν ή 1 θνξά ζηα 2 ρξφληα, αλάινγα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπο. 3.5 Ρπζκίζεηο πδξαπιηθώλ θξέλσλ Ρύζκηζε λεθξάο δηαδξνκήο πεληάι. Γηα ηε ξχζκηζε ηεο λεθξάο (ειεχζεξεο) δηαδξνκήο ηνπ πεληάι θξέλσλ, ειέγρεηαη ν αμνληθφο ηδφγνο ηνπ ζηειέρνπο ηεο θεληξηθήο αληιίαο θξέλσλ κε κεηαιιηθφ θαλφλα πνπ ηνπνζεηείηαη θαηά κήθνο ηνπ. Αλ ν ηδφγνο απηφο, είλαη κεγαιχηεξνο απ ηελ ηηκή πνπ δίλεη ν θαηαζθεπαζηήο, ηφηε απμάλεη ή κηθξαίλεη ην κήθνο ηνπ ζηειέρνπο απ ην ξπζκηζηηθφ θνριία κέρξη ηελ θαλνληθή ηνπ ηηκή. Αλ απφ ηε ξχζκηζε ηνπ αμνληθνχ ηδφγνπ ηνπ ζηειέρνπο, δελ δηνξζσζεί ε ειεχζεξε δηαδξνκή ηνπ πεληάι, ηφηε πξέπεη λα ειεγρζεί θαη λα ξπζκηζηεί ην δηάθελν κεηαμχ ζεξκνπίη ζηαγφλαο θαη ηακπνχξνπ. Ρύζκηζε δηάθελνπ ζηαγόλσλ - ηακπνύξνπ. Η ξχζκηζε ηνπ δηάθελνπ ζηαγφλσλ - ηακπνχξνπ γίλεηαη κε ηνπο ηξφπνπο πνπ πεξηγξάθεθαλ. 75

78 3.6 Μηθηά θξέλα. Μηθηά θξέλα είλαη εθείλα πνπ ζπλδπάδνπλ έλα αλεμάξηεην πδξαπιηθφ ζχζηεκα ζηνπο κπξνζηηλνχο ηξνρνχο θαη κεραληθφ ζηνπο πίζσ. Παξνπζηάζηεθαλ φηαλ εθαξκφζηεθε ε αλεμάξηεηε κπξνζηηλή αλάξηεζε, νπφηε εκθαλίζηεθαλ πξνβιήκαηα ζηνλ ηξφπν κεηάδνζεο ηεο δχλακεο πέδεζεο ζηνπο κπξνζηά ηξνρνχο. Μέρξη ηφηε, ρξεζηκνπνηνχληαλ κφλν κεραληθά ζπζηήκαηα θξέλσλ πνπ απαηηνχζαλ πνιχπινθεο θηλεκαηηθέο αιπζίδεο, πνπ δελ κπνξνχζαλ λα εθαξκνζηνχλ ζε κπξνζηηλνχο ηξνρνχο κε αλεμάξηεηε αλάξηεζε. Έηζη, ε ρξεζηκνπνίεζε πδξαπιηθνχ ζπζηήκαηνο θξέλσλ κε ηνλ απιφ ηξφπν κεηάδνζεο ηεο δχλακεο πέδεζεο ήηαλ ε θαιχηεξε ιχζε. ην κηθηφ ζχζηεκα θξέλσλ, ζηε ζέζε ηνπ ρεηξφθξελνπ ππάξρεη κηα ιαβή ζε ζρήκα νκπξέιαο. Όηαλ ν νδεγφο ηξαβήμεη ηε ιαβή, ζέηεη ζε θίλεζε έλα κεραληζκφ πνπ ελεξγνπνηεί ηα θξέλα ησλ πίζσ ηξνρψλ, αλεμάξηεηα απ ην πεληάι. Λφγσ ηεο πνιππινθφηεηάο ηνπο θαη ηεο αλάγθεο γηα ζπρλή ξχζκηζε, ηα κηθηά απηά ζπζηήκαηα θξέλσλ έρνπλ ζήκεξα εγθαηαιεηθζεί. 3.7 Αληηκπινθαξηζηηθό ζύζηεκα θξέλσλ ABS. Η εμέιημε ησλ ζπζηεκάησλ πέδεζεο ζηα επηβαηεγά απηνθίλεηα έρεη νδεγήζεη ζε ζπζηήκαηα αμηφπηζηα θαη πςειήο απφδνζεο, ηα νπνία κπνξνχλ λα επηβξαδχλνπλ ηέιεηα έλα απηνθίλεην αθφκε θη αλ απηφ θηλείηαη κε κεγάιε ηαρχηεηα. Σα ζπζηήκαηα απηά επηηξέπνπλ αζθαιέο θαη γξήγνξν θξελάξηζκα κέρξη αθηλεηνπνίεζεο ηνπ απηνθηλήηνπ θάησ απφ θαλνληθέο ζπλζήθεο νδήγεζεο. Δάλ φκσο νη ζπλζήθεο νδήγεζεο είλαη δπζκελείο φπσο π.ρ. πγξφ ή νιηζζεξφ νδφζηξσκα, μαθληθφ εκπφδην ζην δξφκν κε απφηνκε ελέξγεηα ηνπ νδεγνχ ζην πεληάι ηνπ θξέλνπ, ιαλζαζκέλε θη επηθίλδπλε νδήγεζε άιισλ ζηνλ ίδην δξφκν, ηφηε ελδέρεηαη κε ηελ επελέξγεηα ηνπ νδεγνχ ζην ζχζηεκα πέδεζεο λα κπινθάξνπλ έλαο ή πεξηζζφηεξνη ηξνρνί ηνπ απηνθηλήηνπ. Σν απνηέιεζκα είλαη 76

79 ην απηνθίλεην λα κελ ειέγρεηαη απ ηνλ νδεγφ θαη λα αξρίζεη λα πιαλάξεη κέρξη λα θχγεη πηζαλά απ ην δξφκν. απηέο ηηο πεξηπηψζεηο επεκβαίλεη ην ζχζηεκα αληηκπινθαξίζκαηνο ησλ ηξνρψλ ABS (εηθφλα 3.7), αλαγλσξίδεη ηνλ έλα ή πεξηζζφηεξνπο ηξνρνχο πνπ κπινθάξνπλ θαη ξπζκίδεη ηελ πίεζε ησλ πγξψλ ησλ θξέλσλ, ψζηε απηή λα είλαη ζηαζεξή ή θαη κεησκέλε αλεμάξηεηα απ ηελ επελέξγεηα ηνπ νδεγνχ ζην πεληάι ησλ θξέλσλ. Με ηνλ ηξφπν απηφλ απνθεχγεηαη ν θίλδπλνο κπινθαξίζκαηνο νπνηνπδήπνηε ηξνρνχ θαη ην φρεκα παξακέλεη ζηαζεξφ ζηελ πνξεία ηνπ θη ειεγρφκελν απ ηνλ νδεγφ. Δηθφλα 3.7 χζηεκα ABS Απαηηήζεηο από ην ζύζηεκα ABS. Σν ζχζηεκα ABS πξέπεη λα: Ιθαλνπνηεί εηδηθέο απαηηήζεηο θαηά ην θξελάξηζκα ελφο απηνθηλήηνπ πνπ είλαη εθνδηαζκέλν κ απηφ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ζηαζεξφηεηα θη αζθάιεηα θαηά ηελ νδήγεζε ππφ νπνηεζδήπνηε ζπλζήθεο. 77

80 Δγγπάηαη ζηαζεξφηεηα θαη δηεπζπληηθφηεηα θαηά ηελ πνξεία ηνπ απηνθηλήηνπ ζε φπνηα θαηάζηαζε θη αλ βξίζθεηαη ην νδφζηξσκα, απφ ζηεγλφ κέρξη παγσκέλν. Δμαζθαιίδεη ηε κέγηζηε απφδνζε ηεο επηβξάδπλζεο ησλ ηξνρψλ ζην δξφκν, έρνληαο ειάρηζηε απφζηαζε θξελαξίζκαηνο, ρσξίο απψιεηα ηεο δηεπζπληηθφηεηαο ηνπ νρήκαηνο, αλεμάξηεηα κε ην αλ ν νδεγφο επελεξγεί απφηνκα θαη κε δχλακε ή ζηαδηαθά θη απαιά ζην πεληάι ηνπ θξέλνπ. Δπεκβαίλεη ζ νιφθιεξν ην θάζκα ησλ ηαρπηήησλ κε ηηο νπνίεο κπνξεί λα θηλείηαη ην φρεκα. ηηο πνιχ κηθξέο ηαρχηεηεο γχξσ ζηα 5km/h κπνξεί λα κελ επελεξγεί, εθφζνλ γη' απηέο ην κπινθάξηζκα ελφο ή πεξηζζνηέξσλ ηξνρψλ δελ επεξεάδεη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ νρήκαηνο νχηε ηελ ηειηθή αθηλεηνπνίεζή ηνπ. Αληαπνθξίλεηαη άκεζα ζηηο αιιαγέο ηεο θαηάζηαζεο ζηελ νπνία βξίζθεηαη ην νδφζηξσκα. Άλ π.ρ. ζ έλα ζηεγλφ δξφκν ππάξρνπλ ζεκεία κε πάγν, ε πηζαλφηεηα κπινθαξίζκαηνο ησλ ηξνρψλ πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζε ηφζν κηθξά δηαζηήκαηα, ψζηε λα κελ επεξεάδνληαη ε ζηαζεξφηεηα θη ε δηεπζπληηθφηεηα ηεο πνξείαο ηνπ νρήκαηνο. Σαπηφρξνλα ην ζχζηεκα πξέπεη λα εθκεηαιιεχεηαη ηε δπλαηφηεηα επηβξάδπλζεο πνπ δίλεη ην ζηεγλφ νδφζηξσκα, φηαλ νη ηξνρνί ηνπ είλαη ζ επαθή κ απηφ. Όηαλ γίλεηαη θξελάξηζκα ζ' έλα αλνκνηνγελέο νδφζηξσκα π.ρ. νη δεμηνί ηξνρνί είλαη πάλσ ζε πάγν θαη νη αξηζηεξνί ζε ζηεγλή άζθαιην, νη δηάθνξεο αλεπηζχκεηεο δπλάκεηο θαη ξνπέο αιιαγήο ηεο δηεχζπλζεο πνξείαο πνπ αλαπηχζζνληαη, ιφγσ ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπληειεζηψλ ηξηβήο πέικαηνο ειαζηηθνχ θαη νδνζηξψκαηνο, πξέπεη λα εμαζθνχληαη απαιά, ψζηε ν νδεγφο λα κπνξεί απ ην ζχζηεκα δηεχζπλζεο ηνπ νρήκαηνο λα δηαηεξεί ζηαζεξή πνξεία θίλεζεο. ε κηα ζηξνθή ην φρεκα πξέπεη λα δηαηεξεί ηε ζηαζεξφηεηα θαη δηεπζπληηθφηεηα ηηο πνξείαο ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα θξελαξίζκαηνο θαη πξέπεη επίζεο λα έρεη ηελ ειάρηζηε δπλαηή απφζηαζε πέδεζεο φζν ρξφλν ε ηαρχηεηα ηνπ νρήκαηνο βξίζθεηαη θάησ απ ην φξην ηαρχηεηαο πνπ επηηξέπεη ε ζηξνθή, ψζηε ην φρεκα λα κελ μεθχγεη απ ην δξφκν. Η απαίηεζε γηα δηαηήξεζε ηεο ζηαζεξφηεηαο θαη δηεπζπληηθφηεηαο ηεο πνξείαο ηνπ νρήκαηνο θαηά ην θξελάξηζκα ηζρχεη θη φηαλ ην φρεκα ρνξνπεδά ζην δξφκν ιφγσ αθαηάιιεινπ νδνζηξψκαηνο αλεμάξηεηα κε ην πφζν "ζθιεξά" ή "καιαθά" θξελάξεη ν νδεγφο. 78

81 Αλαγλσξίδεη ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ππάξρεη πδξνιίζζεζε, φηαλ ην νδφζηξσκα είλαη θαιπκκέλν κε λεξά θαη ζα πξέπεη λα επελεξγεί ζσζηά, ψζηε θαη ζ απηήλ ηελ πεξίπησζε λα ππάξρεη ζηαζεξφηεηα ηεο πνξείαο ηνπ νρήκαηνο. Η πζηέξεζε πέδεζεο, δειαδή ε πέδεζε πνπ αθνινπζεί ηελ απειεπζέξσζε ησλ ηξνρψλ κεηά απφ θξελάξηζκα, θαζψο θη επεξεαζκνί απ ηνλ θηλεηήξα, φηαλ θξελάξεη κ απηφλ, πξέπεη λα είλαη φζν ην δπλαηφ κηθξφηεξεο ρξνληθήο δηάξθεηαο. Καηά ηελ επελέξγεηα ηνπ ζπζηήκαηνο ABS πξέπεη λ απνθεχγνληαη θξαδαζκνί θαη δνλήζεηο πνπ νθείινληαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο. Η χπαξμε ελφο θπθιψκαηνο παξαθνινχζεζεο ηεο ζσζηήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο ABS είλαη απαξαίηεηε. Δάλ ην θχθισκα απηφ αληρλεχζεη θάπνηα δπζιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ην θξελάξηζκα, ζα πξέπεη λα ζέηεη απηφκαηα ην ζχζηεκα ABS εθηφο ιεηηνπξγίαο θαη κηα ελδεηθηηθή ιπρλία ζην ηακπιφ ηνπ νρήκαηνο λα εηδνπνηεί ηνλ νδεγφ Πεξηγξαθή ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ABS. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο νδήγεζεο, νη αηζζεηήξεο ηαρχηεηαο πνπ είλαη ηνπνζεηεκέλνη ζηνπο κπξνζηηλνχο ηξνρνχο θαη ζηνλ πίζσ άμνλα ή θαη ζηνπο 4 ηξνρνχο κεηξάλε ηελ ηαρχηεηα ησλ ηξνρψλ. Αλ ε θεληξηθή ειεθηξνληθή κνλάδα ειέγρνπ ηνπ ζπζηήκαηνο (ECU) αλαγλσξίζεη χπαξμε πηζαλφηεηαο κπινθαξίζκαηνο θάπνηνπ ηξνρνχ, κε βάζε ηα ζήκαηα απ ηνπο αηζζεηήξεο, ελεξγνπνηεί ηηο ειεθηξνκαγλεηηθέο βαιβίδεο ησλ αληίζηνηρσλ πδξαπιηθψλ θπθισκάησλ ησλ ηξνρψλ. Καζέλαο απφ ηνπο ηξνρνχο ή αλά δεχγε ειέγρνληαη απφ κηα ειεθηξνκαγλεηηθή βαιβίδα κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί ζσζηφ θξελάξηζκα ρσξίο κπινθάξηζκα ζ' απηφλ αλεμάξηεηα απ ηνπο άιινπο ηξνρνχο. ηνλ πίζσ άμνλα ζπλήζσο, φπνπ νη ηξνρνί ειέγρνληαη απφ έλαλ αηζζεηήξα θαη νη δχν, ν ηξνρφο κε ηε ρακειφηεξε δχλακε πέδεζεο πξνζδηνξίδεη ηελ πίεζε ησλ πγξψλ θξέλσλ ησλ δχν ηξνρψλ. Η ECU έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ξπζκίζεη ηηο ειεθηξνκαγλεηηθέο βαιβίδεο ζε ηξεηο ζέζεηο. 79

82 ηε πξώηε ζέζε επηινγήο ηεο ειεθηξνκαγλεηηθήο βαιβίδαο, γίλεηαη απεπζείαο ζχλδεζε ηεο θεληξηθήο αληιίαο ησλ θξέλσλ, κε ην θπιηλδξάθη ελεξγνπνίεζεο ηνπ θξέλνπ ηνπ ηξνρνχ. Η πίεζε ησλ πγξψλ ησλ θξέλσλ, πνπ εμαζθείηαη ζηελ θεληξηθή αληιία ηνπο, θηάλεη ζην θπιηλδξάθη θη επνκέλσο κε ηελ πίεζε ηνπ πεληάι ηνπ θξέλνπ απ ηνλ νδεγφ απηή απμάλεη. απηήλ ηε ζέζε επηινγήο, ε ειεθηξνκαγλεηηθή βαιβίδα δελ δηαξξέεηαη απφ ξεχκα. ηε δεύηεξε ζέζε επηινγήο ηεο ειεθηξνκαγλεηηθήο βαιβίδαο, απνκνλψλεηαη ην θπιηλδξάθη ηνπ θξέλνπ ηνπ ηξνρνχ απ ηε γξακκή πνπ ην ζπλδέεη κε ηελ θεληξηθή αληιία ησλ θξέλσλ θαη ηε γξακκή επηζηξνθήο ησλ πγξψλ ησλ θξέλσλ θη έηζη ε πίεζε ησλ πγξψλ ζην θπιηλδξάθη ηνπ θξέλνπ παξακέλεη ζηαζεξή. απηήλ ηε ζέζε επηινγήο, ε ειεθηξνκαγλεηηθή βαιβίδα δηαξξέεηαη απ ην κηζφ ηνπ κέγηζηνπ ξεχκαηνο πξνο ηελ ειεθηξνκαγλεηηθή βαιβίδα. ηελ ηξίηε ζέζε επηινγήο ηεο ειεθηξνκαγλεηηθήο βαιβίδαο, απνκνλψλεηαη ε γξακκή πνπ ζπλδέεη ηελ θεληξηθή αληιία ησλ θξέλσλ θαη ην θπιηλδξάθη ησλ θξέλσλ ηνπ ηξνρνχ κε ηε γξακκή επηζηξνθήο ησλ πγξψλ ησλ θξέλσλ, νπφηε ε πίεζε ησλ πγξψλ ζην θπιηλδξάθη ηνπ θξέλνπ κεηψλεηαη. απηήλ ηε ζέζε επηινγήο ε ειεθηξνκαγλεηηθή βαιβίδα δηαξξέεηαη απ ην κέγηζην ξεχκα. Με ηε ιεηηνπξγία ησλ ειεθηξνκαγλεηηθψλ βαιβίδσλ παξνπζηάδεηαη απμνκείσζε ηεο πίεζεο ησλ πγξψλ ησλ θξέλσλ, φρη ζπλερήο, αιιά θαηά ηηο θάζεηο ιεηηνπξγίαο ησλ ειεθηξνκαγλεηηθψλ βαιβίδσλ, αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην δξφκν, ψζηε νη ηξνρνί λα θξελάξνπλ ρσξίο κπινθάξηζκα. Σν ζχζηεκα ABS ελεξγεί ηαρχηαηα κε ηελ ειεθηξνληθή επεμεξγαζία ησλ ζεκάησλ θαη ηνπο πνιχ κηθξνχο ρξφλνπο απφθξηζεο. Η ECU, θάζε θνξά πνπ ην φρεκα μεθηλά θαη ζηακαηά, ειέγρεη ηα θπθιψκαηα αζθαιείαο θαη ηα πεξηθεξεηαθά φξγαλα. Απηφο ν έιεγρνο εμαζθαιίδεη φηη ην ζχζηεκα είλαη ζ εηνηκφηεηα, ειέγρνληαο ηα δηάθνξα θπθιψκαηα θαη ηνλ πεξηθεξεηαθφ εμνπιηζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο, φηαλ ην ζχζηεκα ABS είλαη εθηφο ιεηηνπξγίαο. Έλα ελδηαθέξνλ ηκήκα απηνχ ηνπ θχθινπ είλαη ν απηνέιεγρνο ηνπ θπθιψκαηνο παξαθνινχζεζεο. Αλ αληρλεπζεί θάπνην ζθάικα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο, ην ABS ηίζεηαη εθηφο ιεηηνπξγίαο θη αλάβεη κηα πξνεηδνπνηεηηθή 80

83 ιπρλία ζην ηακπιφ νξγάλσλ, πνπ ελεκεξψλεη ηνλ νδεγφ φηη ην ABS είλαη εθηφο ιεηηνπξγίαο θαη ππάξρεη δηαζέζηκν πιένλ ην ζπκβαηηθφ ζχζηεκα πέδεζεο ηνπ νρήκαηνο Δμαξηήκαηα ζπζηήκαηνο ABS. ήκεξα έρνπλ βξεη εθαξκνγή ζηα απηνθίλεηα πάξα πνιιά ζπζηήκαηα αληηκπινθαξίζκαηνο ησλ ηξνρψλ - ABS απφ αξθεηνχο θαηαζθεπαζηέο, φπσο BOSCH, Lucas, ΑΣΔ, ε Acelno, Akebono, θιπ. Σα παξαπάλσ ζπζηήκαηα έρνπλ κεηαμχ ηνπο ζεκαληηθέο δηαθνξέο σο πξνο ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο, ρξεζηκνπνηνχλ φκσο ζην ζχλνιφ ηνπο ζρεδφλ ίδηα εμαξηήκαηα θαη κεραληζκνχο κε θνηλέο αξρέο ιεηηνπξγίαο. Παξαθάησ ζα πεξηγξαθνχλ ηα εμαξηήκαηα θαη νη κεραληζκνί απφ έλα ηππηθφ ζχζηεκα αληηκπινθαξίζκαηνο ηξνρψλ. Ηιεθηξνληθή κνλάδα ειέγρνπ (εγθέθαινο ή ECU). Η ECU είλαη έλαο κηθξφο ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο πνιιψλ θαλαιηψλ. Δθεί ιακβάλνληαη ηα ειεθηξηθά ζήκαηα ησλ αηζζεηήξσλ ζηξνθψλ, πνπ είλαη κεγέζε αλάινγα πξνο ηελ ηαρχηεηα ησλ ηξνρψλ θη αλαθέξνληαη ζηελ επηηάρπλζε, ηελ επηβξάδπλζε θαη ηελ νιίζζεζε. Με ινγηθφ ζπλδπαζκφ απηψλ ησλ κεγεζψλ πξνθχπηνπλ αληίζηνηρεο εληνιέο ειέγρνπ γηα ηηο ειεθηξνκαγλεηηθά ελεξγνπνηνχκελεο βαιβίδεο, κέζα ζην πδξαπιηθφ ζπγθξφηεκα θαη θαη' επέθηαζε ε ξχζκηζε ηεο πίεζεο ησλ πγξψλ θξέλσλ ζηα αληίζηνηρα θπθιψκαηα. Η επεμεξγαζία ησλ ζεκάησλ κέζα ζηνλ ππνινγηζηή πξνζδηνξίδεη ηε ραξαθηεξηζηηθή ξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Υάξε ζηελ ςεθηαθή ηερλνινγία κε νινθιεξσκέλα θπθιψκαηα επηηπγράλεηαη ε πξνζδνθνχκελε πςειή αμηνπηζηία. Γηα ηελ θάιπςε ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ ζε αζθάιεηα, ν εγθέθαινο πεξηιακβάλεη ειεθηξνληθά θπθιψκαηα παξαθνινχζεζεο, ηα νπνία ειέγρνπλ ζπλερψο θαηά ηελ πνξεία ηελ ηθαλφηεηα ιεηηνπξγίαο (εηνηκφηεηαο) πξηλ απφ θάζε λέα θίλεζε ηνπ νρήκαηνο θαη ηελ θαηάζηαζε ηεο πιεμνχδαο θαισδίσζεο ηνπ ζπζηήκαηνο ABS κε ηα εμαξηήκαηά ηνπ. Αλ δηαπηζησζεί απφ ηε ξπζκηζηηθή δηάηαμε θάπνηα αλσκαιία ζηελ πιεμνχδα θαισδίσζεο ή ζην ειεθηξηθφ κέξνο 81

84 ησλ ζπγθξνηεκάησλ, ηφηε ην θχθισκα παξαθνινχζεζεο δηαθφπηεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ABS θη επηβεβαηψλεη φηη δηαηεξείηαη ε θαλνληθή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο θξέλσλ. Ο νδεγφο ηνπ απηνθηλήηνπ ελεκεξψλεηαη γη' απηή ηελ θαηλνχξηα θαηάζηαζε απφ κία ιπρλία ειέγρνπ ηνπ ζπζηήκαηνο ABS πάλσ ζην ηακπιφ ησλ νξγάλσλ. Η ECU ζπλήζσο ηνπνζεηείηαη ζην ζάιακν ησλ επηβαηψλ γηα λ απνθεχγνληαη νη πςειέο ζεξκνθξαζίεο ηνπ θηλεηήξα θαη νη θαηξηθέο επηδξάζεηο. Όηαλ ε ECU ηνπνζεηείηαη ζην ρψξν ηνπ θηλεηήξα απηή είλαη εηδηθψλ πξνδηαγξαθψλ. Τδξαπιηθό ζπγθξόηεκα. Σν πδξαπιηθφ ζπγθξφηεκα πεξηιακβάλεη γηα ηε ξχζκηζε ηεο πίεζεο θξελαξίζκαηνο κέζα ζηα θπιηλδξάθηα ησλ ηξνρψλ, βαιβίδεο ηξηψλ νδψλ πνπ επηηξέπνπλ ηε κεηαβνιή ηεο πίεζεο θξελαξίζκαηνο ζε ηξεηο θαηαζηάζεηο: δεκηνπξγία πίεζεο, δηαηήξεζε πίεζεο θαη Μείσζε πίεζεο. Απηέο νη ηξείο θάζεηο ηεο πίεζεο πξνζαξκφδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλε ζεηξά ιεηηνπξγίαο θαη ηε δηάξθεηα ησλ απαηηήζεσλ ζηελ επηζπκεηή ραξαθηεξηζηηθή θακπχιε ξχζκηζεο θαη ζηελ ηξηβή αλάκεζα ζην νδφζηξσκα θαη ηα ειαζηηθά. Μφιηο ε επηβξάδπλζε θάπνηνπ ηξνρνχ ή ε νιίζζεζε αλαγγείινπλ ην κπινθάξηζκα ελφο ηξνρνχ, ηφηε ε πίεζε θξελαξίζκαηνο δηαηεξείηαη ζε πξψηε θάζε ε ίδηα. Αλ ζπλερίδεη ν ηξνρφο λα παξνπζηάδεη ηάζε γηα κπινθάξηζκα, ηφηε ε πίεζε κεηψλεηαη γηα θάπνην δηάζηεκα, κέρξη λα επηηαρπλζεί ε πεξηζηξνθή ηνπ ηξνρνχ ή λα μεπεξαζηεί πάιη ην φξην νιίζζεζεο. ηε ζπλέρεηα αλεβαίλεη πάιη ε πίεζε θαη ν θχθινο ξχζκηζεο εθηειείηαη απ ηελ αξρή. Μία ειεθηξηθή αληιία επηζηξνθήο δηνρεηεχεη ην πγξφ θξέλσλ πνπ αθαηξέζεθε θαηά ηε κείσζε ηεο πίεζεο απ ην θπιηλδξάθη ηνπ ηξνρνχ πίζσ ζην αληίζηνηρν θχθισκα θξέλσλ. Η αληιία έρεη κειεηεζεί κε δχν έκβνια, έηζη ψζηε ηα θπθιψκαηα θξέλσλ λα παξακέλνπλ εληειψο απνκνλσκέλα απφ έλα ζχζηεκα θξέλσλ κε δχν θπθιψκαηα. 82

85 Αηζζεηήξαο ζηξνθώλ. Η πεξηζηξνθηθή θίλεζε ησλ ηξνρψλ παξαθνινπζείηαη απφ επαγσγηθνχο αηζζεηήξεο θαη ην ειεθηξηθφ ζήκα δηνρεηεχεηαη ζηελ ειεθηξνληθή ξπζκηζηηθή δηάηαμε. Οη αηζζεηήξεο ζηξνθψλ απνηεινχληαη απφ έλα πελίν κε κφληκν καγλήηε θαη είλαη ηνπνζεηεκέλνη πάλσ ζην αθξαμφλην ή ζην κνπαγηέ ηνπ ηξνρνχ ή ζην δηαθνξηθφ, ζηνλ θεληξηθφ άμνλα. Απέλαληη απφ θάζε αηζζεηήξα ζηξνθψλ (εηθφλα 3.8), πεξηζηξέθεηαη έλα νδνλησηφ γξαλάδη πνπ πεξλάεη κπξνζηά απ ηε δηαξθψο καγλεηηζκέλε άθξε ηνπ αηζζεηήξα. Όηαλ ην νδνλησηφ γξαλάδη πεξηζηξέθεηαη, ν καγλεηηθφο πφινο δηαδνρηθά ηίζεηαη είηε απέλαληη ζ έλα δφληη ηνπ γξαλαδηνχ είηε απέλαληη ζ έλα δηάθελν. Απηή ε θίλεζε πξνθαιεί κεηαβνιή ηεο καγλεηηθήο ξνήο απ ηνλ πφιν πξνο ην γξαλάδη θη έηζη δεκηνπξγείηαη κηα ειεθηξηθή ηάζε ζηα άθξα ηνπ ηπιίγκαηνο. Η ζπρλφηεηα απηήο ηεο ηάζεο κεηξάεη ηελ ηαρχηεηα πεξηζηξνθήο ηνπ ηξνρνχ. Δηθφλα 3.8 Αηζζεηήξαο ζηξνθψλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο κνξθέο ηνπ καγλεηηθνχ πφινπ, αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο εγθαηάζηαζεο ηνπ αηζζεηήξα θνληά ζην γξαλάδη. Σν νδνλησηφ γξαλάδη πξέπεη λα έρεη κηα ζρεηηθά κεγάιε δηάκεηξν γηα λα ππάξρεη αθξίβεηα ζηε 83

86 κέηξεζε ηεο ηαρχηεηαο ηνπ ηξνρνχ, επίζεο ην δηάθελν κεηαμχ ησλ δνληηψλ ηνπ πφινπ θαη γξαλαδηνχ δελ πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξν απφ 1 mm. Δπηπιένλ ε ζηήξημε θαη ησλ δχν εμαξηεκάησλ καγλεηηθνχ πφινπ θαη γξαλαδηνχ πξέπεη λα είλαη ζηαζεξή, ψζηε λα κε δεκηνπξγνχληαη ιαλζαζκέλα ζήκαηα απ ηνλ αηζζεηήξα πξνο ηελ ECU ιφγσ ηαιαληψζεσλ. Οη αηζζεηήξεο ηαρχηεηαο πξέπεη λα γξαζζάξνληαη φηαλ ηνπνζεηνχληαη, γηαηί είλαη εθηεζεηκέλνη ζηε ζθφλε θαη ζηα λεξά ησλ δξφκσλ. Σα ζπζηήκαηα ηξηψλ θαλαιηψλ δηαζέηνπλ γηα ηνλ πίζσ άμνλα έλαλ αηζζεηήξα ζηξνθψλ πνπ είλαη ηνπνζεηεκέλνο ζην δηαθνξηθφ. Κάζε αηζζεηήξαο πξηλ ηε δηάζεζε ηνπ πεξλά απφ έιεγρν εκβάπηηζεο κέζα ζε λεξφ γηα λα δηαπηζησζνχλ ηπρφλ ζθάικαηα. 84

87 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4ν ΤΣΗΜΑ ΦΤΞΗ 4.1 Γεληθά. Η ζεξκφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη ζ' έλαλ θηλεηήξα εζσηεξηθήο θαχζεο θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ, είλαη πνιχ κεγάιε. Έλα κέξνο ηεο κεηαηξέπεηαη, κε ην κεραληζκφ εκβφινπ - κπηέιαο - ζηξνθαινθφξνπ, ζε πεξηζηξνθηθή θίλεζε. Έλα άιιν κέξνο ηεο εμέξρεηαη κε ηα θαπζαέξηα απ ηελ εμάηκηζε θη έλα ηξίην κέξνο ηεο απνκαθξχλεηαη κε κνξθή αθηηλνβνιίαο απ ηελ εμσηεξηθή επηθάλεηα φισλ ησλ ζεξκψλ κεξψλ ηνπ θηλεηήξα. Σν ππφινηπν ηεο ζεξκφηεηαο απάγεηαη απ ην ζχζηεκα ςχμεο. Γεληθφηεξα γηα έλαλ θηλεηήξα ηα πνζνζηά θάζε κέξνπο απηήο ηεο ζεξκφηεηαο πνπ ράλνληαη είλαη: 29-36% γηα ηα θαπζαέξηα πνπ εμέξρνληαη απφ ηελ εμάηκηζε, 24-32% γηα παξαγσγή έξγνπ ζηνλ θηλεηήξα, 7% αθηηλνβνιία. Σν ππφινηπν 32% - 33% απάγεηαη απν ην ζχζηεκα ςχμεο (εηθφλα 4.1). Δηθφλα 4.1 Πνζνζηά ζηα νπνία δηακνηξάδεηαη ε ελέξγεηα θαχζεο. Η απαγσγή ηεο πιενλάδνπζαο ζεξκφηεηαο επηηπγράλεηαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο θαη ηελ θπθινθνξία ςπθηηθνχ πγξνχ γχξσ απφ ηηο 85

88 ζεξκαηλφκελεο επηθάλεηεο. Απηφ απνξξνθά ηε ζεξκφηεηα θαη κε ην ςπγείν ηελ απνβάιιεη ζηελ αηκφζθαηξα. Αλ ην πγξφ απηφ κεηά ηε ζέξκαλζή ηνπ απ ηνλ θηλεηήξα ςχρεηαη θαη μαλαρξεζηκνπνηείηαη, ηφηε ην ζχζηεκα ςχμεο νλνκάδεηε «θιεηζηφ». Αλ ην πγξφ κεηά ηε ζέξκαλζε ηνπ απνκαθξχλεηαη ρσξίο λα επαλαθπθινθνξεί, ηφηε ην ζχζηεκα ςχμεο νλνκάδεηαη «αλνηθηφ» (π.ρ. εμσιέκβηεο κεραλέο ζαιάζζεο). ηα θιεηζηά ζπζηήκαηα ςχμεο ην πγξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ην λεξφ θη ν θηλεηήξαο νλνκάδεηαη πδξφςπθηνο. ηα αλνηθηά ζπζηήκαηα ςχμεο ρξεζηκνπνηείηαη αέξαο θαη ν θηλεηήξαο νλνκάδεηαη αεξφςπθηνο. 4.2 Φπθηηθά πγξά Νεξό. αλ ςπθηηθφ πγξφ ρξεζηκνπνηείηαη ην λεξφ. Σν λεξφ ζε θαλνληθέο ζπλζήθεο πίεζεο, βξάδεη ζηνπο 100 C θαη πήδεη ζηνπο 0 C. Με ηελ πήμε ηνπ λεξνχ ζε πάγν γίλεηαη δηαζηνιή ηνπ φγθνπ. 'Όηαλ ην λεξφ ςχρεηαη, κέρξη ηνπο 4 C ζπζηέιιεηαη, ζε ρακειφηεξε ζεξκνθξαζία αξρίδεη λα δηαζηέιιεηαη. Η ζεξκνθξαζία βξαζκνχ ηνπ δελ είλαη πάληα ζηαζεξή, αιιά εμαξηάηαη απφ ηελ πίεζε πνπ επηθξαηεί ζην ρψξν ηνπ βξαζκνχ. Έηζη αλ ππνηεζεί φηη έρνπκε έλα αλνηθηφ ςπγείν, ε ζεξκνθξαζία ζηελ νπνία θάζε θνξά βξάδεη ην λεξφ εμαξηάηαη απ ηελ αηκνζθαηξηθή πίεζε. Η αηκνζθαηξηθή πίεζε κεηαβάιιεηαη αλάινγα κε ηηο κεηεσξνινγηθέο ζπλζήθεο, αιιά θη αληίζηξνθα αλάινγα κε ην πςφκεηξν. ' απηφ ην ιφγν νθείιεηαη θαη ην γεγνλφο φηη φηαλ ην απηνθίλεην θηλείηαη ζε πςφκεηξν θαη ην ςπγείν είλαη αλνηθηφ, ην λεξφ βξάδεη ζε ρακειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο. Γηα ηελ απνθπγή βξαζκνχ ηνπ λεξνχ ηνπ ςπγείνπ ζε ρακειέο ζεξκνθξαζίεο, ρξεζηκνπνηείηαη έλα εηδηθφ πψκα (ηάπα), κε βαιβίδα ππεξπίεζεο. Με ηε βνήζεηα απηήο ηεο βαιβίδαο επηηπγράλεηαη ζην ζχζηεκα ςχμεο, πίεζε κεγαιχηεξε απ ηελ αηκνζθαηξηθή. Έηζη ε ζεξκνθξαζία βξαζκνχ κέζα ζην ςπγείν είλαη κεγαιχηεξε απφ ηνπο 100 C. Με ηελ επηηπγραλφκελε ππεξπίεζε, ε ζεξκνθξαζία βξαζκνχ θηάλεη ηνπο

89 C C. ε πεξίπησζε ππεξζέξκαλζεο ηνπ ςπγείνπ, ε ηάπα αθαηξείηαη κε πνιιή πξνζνρή. Κη απηφ γηαηί ε απφηνκε πηψζε ηεο πίεζεο κε ηελ αθαίξεζε ηεο ηάπαο, πξνθαιεί βξαζκφ κεγάινπ φγθνπ λεξνχ θαη εθηφμεπζε βξαζηνχ λεξνχ θαη αηκψλ Πξνζηηζέκελεο νπζίεο ζην λεξό σο πγξό ςύμεο. ηε ζεξκνθξαζία ησλ 0 C ή θαη κηθξφηεξε απ' απηή, ην λεξφ πήδεη θαη κεηαβάιιεηαη ζε ζηεξεφ πάγν, ελψ ηαπηφρξνλα δηαζηέιιεηαη ν φγθνο ηνπ. Με ηε δηαζηνιή απηή αλαπηχζζνληαη κεγάιεο δπλάκεηο, πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ κεγάιεο δεκηέο ζηνλ θηλεηήξα. Οη δεκηέο απηέο απνθεχγνληαη, κεηψλνληαο ην ζεκείν πήμεο ηνπ λεξνχ θαη πξνζζέηνληαο εηδηθέο ρεκηθέο νπζίεο, πνπ νλνκάδνληαη αληηπεθηηθέο ή αληηςπθηηθέο νπζίεο. Οη νπζίεο απηέο ζρεκαηίδνπλ κε ην λεξφ δηάιπκα, ηνπ νπνίνπ ην ζεκείν πήμεο είλαη πνιχ ρακειφηεξν απφ 0 C. Με δηάιπκα πνπ πεξηέρεη αλαινγία 2 κέξε λεξνχ θαη 1 κέξνο αληηπεθηηθνχ, κεηψλεηαη ε ζεξκνθξαζία πήμεο ζηνπο -18 C. Με αλαινγία 1:1, δειαδή απφ νιφθιεξε ηελ πνζφηεηα ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ, αλ ε κηζή πνζφηεηα είλαη λεξφ θαη ε άιιε κηζή αληηπεθηηθφ, ε ζεξκνθξαζία πήμεο κεηψλεηαη ζηνπο -38 C. αλ αληηπεθηηθφ πγξφ ρξεζηκνπνηείηαη κία ρεκηθή έλσζε πνπ νλνκάδεηαη αηζπιαηλνγιπθφιε θαη ηα παξάγσγα ηεο. Σν νηλφπλεπκα έρεη θη απηφ θαιέο αληηπεθηηθέο ηδηφηεηεο. Βξάδεη φκσο ζηνπο 78,9 C θαη γη' απηφ απνθεχγεηαη ε ρξήζε ηνπ. Σν λεξφ, φπσο γλσξίδνπκε, κε ηελ ηαπηφρξνλε χπαξμε νμπγφλνπ, δηαβξψλεη ηα κέηαιια. Έηζη φηαλ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ ςπθηηθφ πγξφ, επεηδή έξρεηαη ζ επαθή κε ηηο κεηαιιηθέο επηθάλεηεο, ηηο δηαβξψλεη. Γηα λα απνθεχγνληαη νη δηαβξψζεηο απηέο κεξηθνί θαηαζθεπαζηέο πξνηείλνπλ ηελ πξνζζήθε αληηδηαβξσηηθψλ ρεκηθψλ νπζηψλ ζην λεξφ ςχμεο. Όκσο, πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε κεγάιε πξνζνρή, γηαηί πνιιέο απφ απηέο δελ επηθέξνπλ θακία βειηίσζε. Η αληηπεθηηθή δηάιπζε (αληηςπθηηθφ) πνπ πξνζηίζεηαη ζην ζχζηεκα ςχμεο, έρεη ζπλήζσο θαη αληηδηαβξσηηθέο ηθαλφηεηεο, γη' απηφ θαη πξνζηαηεχεη ηα κεηαιιηθά κέξε απφ εθηεηακέλεο νμεηδψζεηο (ζθνπξηέο). Η ζπρλή αληηθαηάζηαζε ηνπ λεξνχ ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο δελ ζπληζηάηαη, φπσο δελ 87

90 ζπληζηάηαη θαη ε ζπλερήο ζπκπιήξσζή ηνπ, φηαλ ππάξρνπλ δηαξξνέο. Κη απηφ γηαηί ην θξέζθν λεξφ πνπ πξνζηίζεηαη πεξηέρεη πεξηζζφηεξν δηαιπκέλν νμπγφλν, κε απνηέιεζκα λα γίλνληαη πεξηζζφηεξεο θαη πην εθηεηακέλεο νμεηδψζεηο. Γη' απηφ ην λεξφ ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο πξέπεη λα αληηθαζίζηαηαη ζε αξαηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηνπ θαηαζθεπαζηή Άιια ςπθηηθά πγξά. Άιιν ςπθηηθφ πγξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζήκεξα είλαη ην παξαθινχ. Απηφ ην πγξφ είλαη αληηζεξκηθφ θαη αληηζθσξηαθφ εηδηθφ γηα θπθιψκαηα ςχμεο. Καηάιιειν θαη γηα ηηο ηέζζεξηο επνρέο ηνπ ρξφλνπ. Πξνζηαηεχεη ρεηκψλα θαη θαινθαίξη ην ζχζηεκα ςχμεο απφ δηαβξψζεηο θαη άιαηα. Πεξηέρεη αηζπλνγιπθφιε 25% θαη' φγθν θαη παξέρεη αληηςπθηηθή πξνζηαζία έσο -12 C θαη αληηζεξκηθή έσο +104 C. Παξφκνην πγξφ είλαη θη απηφ πνπ έρεη σο βάζε ηνπ ηελ αηζπινγιπθφιεο. Πξνζηαηεχεη θη απηφ ην ζχζηεκα ςχμεο απφ ην ςχρνο, ηε ζθνπξηά θαη ηε δηάβξσζε. Πεξηέρεη εληζρπκέλε αληηςπθηηθή πξνζηαζία έσο -25 C θαη αληηζεξκηθή έσο θαη +107 C. Σέινο ρξεζηκνπνηείηαη θαη ην ζαπνπλέιαην ην νπνίν είλαη εληζρπκέλν κε αληηβαθηεξηδηαθά θαη αληηδηαβξσηηθά πξφζζεηα θαη νη αλαινγίεο ηνπ κε λεξφ είλαη 20:1 κέρξη 30: Ρνή ηνπ ςπθηηθνύ πγξνύ κέζα ζην ζύζηεκα ςύμεο. Όηαλ ν ζεξκνζηάηεο είλαη θιεηζηφο, ε θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ γίλεηαη ζην εζσηεξηθφ ησλ πδξνρηησλίσλ ηνπ θηλεηήξα (ζηνλ θνξκφ θαη ζην θαπάθη). Όηαλ ε ζεξκνθξαζία θηάζεη ζε κηα νξηζκέλε ηηκή, αλνίγεη ε βαιβίδα ηνπ ζεξκνζηάηε. Όηαλ ν ζεξκνζηάηεο αλνίμεη, ηφηε ε θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ γίλεηαη σο εμήο (Δηθφλα 4.2). 88

91 Η αληιία λεξνχ (πνπ παίξλεη θίλεζε κε ηκάληα απφ ηνλ ζηξνθαινθφξν), αλαξξνθά ην ςπρξφ ςπθηηθφ πγξφ πνπ ζπγθεληξψλεηαη ζηνλ θάησ πδξνζάιακν ηνπ ςπγείνπ θαη ην ζηέιλεη ζηα πδξνρηηψληα ησλ θπιίλδξσλ. Δηθφλα 4.2 χζηεκα ςχμεο θηλεηήξα απηνθηλήηνπ. Η ζεξκνθξαζία πνπ αλαπηχζζεηαη ζηνπο θπιίλδξνπο απάγεηαη απ ην ςπθηηθφ πγξφ πνπ θπθινθνξεί πξνο ην πάλσ κέξνο ησλ θπιίλδξσλ, θηάλνληαο ζην ζεξκνζηάηε. Όηαλ ε βαιβίδα ηνπ ζεξκνζηάηε αλνίμεη, ην ζεξκφ πιένλ ςπθηηθφ πγξφ πεξλά απ' απηή. Απ ηνλ ειαζηηθφ ζσιήλα (θνιάξν), θηάλεη ζηνλ πάλσ πδξνζάιακν ηνπ ςπγείνπ. Απφ θεί, εμαηηίαο ηεο αλαγθαζηηθήο θπθινθνξίαο ηνπ απ ηελ αληιία, πεξλά κέζα απφ ηνπο αγσγνχο ηνπ ςπγείνπ. Οη αγσγνί εμσηεξηθά θέξνπλ πηεξχγηα κε ηε κνξθή θπςέιεο, γχξσ απ ηα νπνία δηέξρεηαη ν αηκνζθαηξηθφο αέξαο. Η δηέιεπζε απηή ηνπ αέξα νθείιεηαη είηε ζηε κπξνζηηλή θίλεζε ηνπ απηνθηλήηνπ, είηε ζηε ιεηηνπξγία ηνπ αλεκηζηήξα ηνπ ςπγείνπ. Η ζεξκφηεηα ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ απ ηνπο αγσγνχο ηνπ ςπγείνπ κεηαθέξεηαη ζηα πηεξχγηα θη απφ απηά ζηελ αηκφζθαηξα. Έηζη, πξαγκαηνπνηείηαη ηειηθά ε κεηαθνξά ζεξκφηεηαο απ ην εζσηεξηθφ ησλ θπιίλδξσλ ζην πεξηβάιινλ. Σν ςπθηηθφ πγξφ, ζρεηηθά ςπρξφ, θηάλεη πηα ζηνλ πάλσ πδξνζάιακν θαη απφ εθεί ζπλερίδεηαη ε θπθινθνξία ηνπ πξνο ηελ αληιία. 89

92 4.3 Τδξνρηηώλην ςπγείν. Τδξνρηηψλην νλνκάδεηαη ν θελφο ρψξνο κεηαμχ ησλ θπιίλδξσλ ηνπ θηλεηήξα θαη ηνπ θπξίνπ ζψκαηνο ηνπ θνξκνχ ηνπ. Μέζα ζηα πδξνρηηψλην θπθινθνξεί ςπθηηθφ πγξφ. Απηφ φηαλ έξρεηαη ζ επαθή κε ην ζεξκφ ηνίρσκα πνπ βξίζθεηαη πξνο ηελ πιεπξά ησλ θπιίλδξσλ, ςχρεη ην ηνίρσκα θαη παξαιακβάλεη έλα κέξνο ηεο αλαπηπζζφκελεο ζεξκφηεηαο κέζα ζηνλ θχιηλδξν (εηθφλα Σν ςπγείν είλαη ην ηκήκα πνπ κεηαθέξεη ηε ζεξκφηεηα ηνπ δεζηνχ λεξνχ απ ηνλ θηλεηήξα πξνο ηελ αηκφζθαηξα. Απνηειείηαη απφ δχν νξηδφληηνπο ζαιάκνπο, ηνπο πδξνζαιάκνπο, πνπ βξίζθνληαη ν έλαο ζην πάλσ ηκήκα ηνπ θη ν άιινο ζην θάησ. Μεηαμχ ησλ δχν απηψλ πδξνζαιάκσλ, βξίζθεηαη ην θπξίσο ςπγείν πνπ είλαη ζσιελσηφ ή θπςεισηφ. Σν ζσιελσηό ςπγείν απνηειείηαη απφ πνιινχο ζσιήλεο κε ιεπηά ηνηρψκαηα θαη κηθξή δηάκεηξν. Σα ηνηρψκαηα θέξνπλ πηεξχγηα γηα λ απμήζνπλ ηελ επηθάλεηα πνπ ρξεζηκεχεη γηα ην δηαζθνξπηζκφ ηεο ζεξκφηεηαο ζηνλ αηκνζθαηξηθφ αέξα. Σν θπςεισηό ςπγείν απνηειείηαη απφ έλα πιέγκα ιεπηψλ κεηαιιηθψλ ηαηληψλ, πνπ ζρεκαηίδνπλ εμάγσλεο νπέο, φπσο νη θπςέιεο ησλ κειηζζψλ. Σν ςπθηηθφ πγξφ θπθινθνξεί γχξσ απφ ηηο νπέο, ελψ κέζα απ απηέο πεξλά ν αηκνζθαηξηθφο αέξαο. ηνλ πάλσ πδξνζάιακν ηνπ ςπγείνπ ππάξρεη ηάπα πνπ έρεη δχν βαιβίδεο, κηα ππεξπίεζεο θαη κηα ππνπίεζεο. ην ιαηκφ ηεο ηάπαο ππάξρεη ν ζσιήλαο ππεξρείιηζεο, πνπ ζηα ζχγρξνλα απηνθίλεηα θαηαιήγεη ζ' έλα εηδηθφ δνρείν λεξνχ (δνρείν δηαζηνιήο). Απηφ ρξεζηκεχεη αθελφο γηα λα δέρεηαη ην πιενλάδνλ απ ην ςπγείν λεξφ, αθεηέξνπ λ αλαξξνθάηαη απ ην ςπγείν λεξφ, φηαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο δεκηνπξγεζεί έιιεηςε. Ο θάησ πδξνζάιακνο ζπλδέεηαη κε ηνλ ειαζηηθφ ζσιήλα πνπ νδεγεί ζηελ αληιία λεξνχ θαζψο θαη κ έλα θξνπλφ γηα ηελ εθθέλσζε (εμαγσγή) ηνπ ςπγείνπ. Σν θπξίσο ςπγείν είλαη ζπγθνιιεκέλν κε ηνπο δχν πδξνζαιάκνπο θαη ην ζπγθξφηεκα απηφ ζηεξεψλεηαη ζηαζεξά ζην πιαίζην ηνπ απηνθηλήηνπ. 90

93 4.4 Αλεκηζηήξαο. Ο αλεκηζηήξαο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα επηηαρχλεηαη ε θπθινθνξία ηνπ αέξα ςχμεο γχξσ απ ηα πηεξχγηα ησλ αγσγψλ ηνπ ςπγείνπ. Δίλαη ζπλήζσο αμνληθνχ ηχπνπ κε ηξία ή πεξηζζφηεξα πηεξχγηα. Παίξλεη θίλεζε κε ηκάληα απ ην ζηξνθαινθφξν άμνλα καδί κε ηελ αληιία λεξνχ. ηα ζχγρξνλα απηνθίλεηα παίξλεη θίλεζε απφ αλεμάξηεην ειεθηξνθηλεηήξα. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ν αλεκηζηήξαο ειέγρεηαη απφ ζεξκνζηάηε θαη ηίζεηαη ζε ιεηηνπξγία κφλνλ φηαλ ε ζεξκνθξαζία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ ππεξβεί έλα θαζνξηζκέλν φξην. 'Όηαλ ην φρεκα θηλείηαη κε κεγάιε ηαρχηεηα, ην ξεχκα αέξα πνπ δεκηνπξγείηαη είλαη αξθεηφ γηα ηελ ςχμε ηνπ λεξνχ θαη ζηακαηά ε ιεηηνπξγία ηνπ αλεκηζηήξα. Έηζη γίλεηαη νηθνλνκία ελέξγεηαο πνπ απνξξνθάηαη απ ηελ θίλεζε ηνπ αλεκηζηήξα, αιιά απνθεχγεηαη θαη ε ππεξβνιηθή ςχμε. 4.5 Θεξκνζηάηεο. Η ππεξβνιηθή ςχμε ηνπ θηλεηήξα είλαη επηβιαβήο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ θαη πξέπεη λ απνθεχγεηαη. Γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ πξέπεη θαηά ηελ ςπρξή εθθίλεζε ε ζεξκνθξαζία ηνπ λα αλέβεη φζν ην δπλαηφ γξεγνξφηεξα ζε κηα νξηζκέλε ηηκή θαη λα κείλεη θαηά ην δπλαηφ ζηαζεξή ζηελ ηηκή απηή. Απηφ επηηπγράλεηαη κε ηε ρξήζε ηνπ ζεξκνζηάηε. Ο ζεξκνζηάηεο απνηειείηαη απφ έλα θχιηλδξν πνπ είλαη γεκάηνο ζπλήζσο κε παξαθίλε ή θεξί. Μέζα ζηνλ θχιηλδξν ππάξρεη έλα εκβνιάθη πνπ ε άθξε ηνπ ζηεξεψλεηαη ζην ζηέιερνο ηεο βαιβίδαο. Ο ζεξκνζηάηεο ηνπνζεηείηαη ζε ηέηνηα ζέζε, ψζηε ε βαιβίδα ηνπ λα βξίζθεηαη αθξηβψο ζηελ έμνδν ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ απ ηα πδξνρηηψληα ηνπ θηλεηήξα. Όηαλ ην ςπθηηθφ πγξφ βξίζθεηαη κέζα ζηνλ θχιηλδξν ζε θαηάζηαζε ζπζηνιήο, ην έκβνιν δελ πηέδεηαη θη ε βαιβίδα κε ηε βνήζεηα ηνπ ειαηεξίνπ είλαη θιεηζηή. Έηζη ε θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ πεξηνξίδεηαη κέζα ζηα πδξνρηηψληα ηνπ θηλεηήξα. Όηαλ ην ςπθηηθφ πγξφ ζεξκαλζεί πέξα απφ κηα νξηζκέλε ζεξκνθξαζία, ην πηεηηθφ πγξφ ηνπ θπιίλδξνπ ηνπ ζεξκνζηάηε αεξηνπνηείηαη, δηαζηέιιεηαη θαη ζπξψρλεη ην έκβνιν κε ην ζηέιερνο πνπ αλνίγεη 91

94 ηε βαιβίδα. Έηζη πεηπραίλεηαη ε θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ κέζα απφ ην ςπγείν. 4.6 Αληιία λεξνύ. Η αληιία λεξνχ βξίζθεηαη ζην κπξνζηηλφ ηκήκα ηνπ θηλεηήξα. Παίξλεη θίλεζε απ ην ζηξνθαινθφξν κε ηε βνήζεηα ηκάληα. Δίλαη θπγνθεληξηθνχ ηχπνπ θαη πξννξηζκφο ηεο είλαη ε αλαξξφθεζε ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ απ ηνλ θάησ πδξνζάιακν ηνπ ςπγείνπ θαη ε απνζηνιή ηνπ κε πίεζε ζηα πδξνρηηψλην ηνπ θηλεηήξα. Δηθφλα 4.3 Λεηηνπξγία αληιίαο λεξνχ. Όπσο βιέπνπκε ζηελ εηθφλα 4.3 ε αληιία απνηειείηαη απ ηνλ άμνλα ηεο αληιίαο, πνπ παίξλεη θίλεζε κε ηκάληα απ ηνλ ζηξνθαινθφξν άμνλα, ηε θηεξσηή, ην θέιπθνο θαη ην θαπάθη ηεο αληιίαο. ε πνιινχο θηλεηήξεο ε αληιία είλαη "ηνπνζεηεκέλε" ζηνλ θνξκφ ηνπ θηλεηήξα θη έηζη δελ ρξεηάδεηαη μερσξηζηφ θαπάθη γηα ην θιείζηκφ ηεο. 92

95 4.7 ύζηεκα ςύμεο κε αέξα. Σν ζχζηεκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζηνπο αεξφςπθηνπο θηλεηήξεο. Δμαηηίαο ηεο πνιχ κηθξήο εηδηθήο ζεξκφηεηαο πνπ έρεη ν αέξαο ζε ζρέζε κε ην λεξφ, ν φγθνο ηνπ είλαη πνιχ κεγαιχηεξνο απ ηνλ φγθν ίζνπ βάξνπο λεξνχ. Έηζη γηα ηελ απαγσγή κηαο νξηζκέλεο πνζφηεηαο ζεξκφηεηαο απαηηείηαη πνιχ κεγαιχηεξνο φγθνο αέξα. Γη' απηφ ην ιφγν νη πξψηνη αεξφςπθηνη θηλεηήξεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζε αεξνπιάλα θαη δίθπθια, πνπ νη θηλεηήξεο ηνπο ήηαλ εθηεζεηκέλνη ζε ηζρπξφ ξεχκα αέξα θαηά ηελ θίλεζή ηνπο. Αξγφηεξα ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη ζ απηνθίλεηα φπσο ζην ζθαξαβαίν απ ηε V/W, ηε FIAT, ηε CITROEN θη άιιεο εηαηξείεο πγθξόηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ςύμεο κε αέξα. Σν θπξηφηεξν εμάξηεκα ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο κε αέξα είλαη ν αλεκηζηήξαο. Απηφο είλαη αμνληθνχ ή θπγνθεληξηθνχ ηχπνπ, κεγάιεο παξνρήο αέξα. Η αλαξξφθεζε ηνπ αλεκηζηήξα είλαη ηνπνζεηεκέλε ζην κπξνζηά κέξνο ηνπ θηλεηήξα. Ο αεξφςπθηνο θηλεηήξαο έρεη αλεμάξηεηνπο κεηαμχ ηνπο θπιίλδξνπο, πνπ έρνπλ εμσηεξηθά εηδηθά πηεξχγηα ςχμεο. Γχξσ απ ηνπο θπιίλδξνπο θαη ηηο θεθαιέο ηνπο, ηνπνζεηείηαη πεξίβιεκα απφ ιακαξίλα θη έηζη ζρεκαηίδεηαη έλα ζχζηεκα αγσγψλ αέξα, πνπ νλνκάδεηαη αεξνρηηψλην. Σν ζχζηεκα απηφ εμαζθαιίδεη ηε δηνρέηεπζε ηνπ αέξα πνπ πξνέξρεηαη απ ηνλ αλεκηζηήξα ζ' φια ηα ζεκεία ησλ θπιίλδξσλ θαη ησλ θεθαιψλ ηνπο, γηα λα επηηπγράλεηαη ε θαιή θαη νκνηφκνξθε ςχμε ηνπ θηλεηήξα. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αεξφςπθησλ θηλεηήξσλ ρξεζηκνπνηείηαη θη έλα εηδηθφ ςπγείν ιαδηνχ, πνπ ςχρεη ην ιάδη, ζπκβάιινληαο έηζη ζεκαληηθά ζηελ ςχμε ηνπ θηλεηήξα. 93

96 4.8 ύγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ ςύμεο. Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απηώλ Τδξόςπθηνη θηλεηήξεο. Πιενλεθηήκαηα: Αλεμαξηεζία ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο κε λεξφ απ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ηνπ πεξηβάιινληνο. Μεγαιχηεξε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ζηνπο πδξφςπθηνπο θηλεηήξεο απ ηηο ελαιιαζζφκελεο θάζεηο ιεηηνπξγίαο ηνπο, πνπ επηβάιινληαη απ ηελ θίλεζε ηνπ νρήκαηνο. Μείσζε ηνπ ζνξχβνπ πνπ πξνέξρεηαη απ ηε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα. Μεηνλεθηήκαηα: Πεξηνξηζκέλα φξηα εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο, επεηδή ην λεξφ βξάδεη ζηνπο 100 C θαη πήδεη ζηνπο 0 C. Βαξχηεξν ζχζηεκα ςχμεο ζηνπο πδξφςπθηνπο θηλεηήξεο απ' φηη ζηνπο αεξφςπθηνπο. Άξα είλαη κεγαιχηεξν ην ζπλνιηθφ βάξνο ηνπ. Αθξηβφηεξν ζχζηεκα ςχμεο ζηνπο πδξφςπθηνπο απ' φηη ζηνπο αεξφςπθηνπο. Απαίηεζε κεγαιχηεξεο ζπληήξεζεο εμαηηίαο ησλ δηαξξνψλ ζηνπο πδξφςπθηνπο θηλεηήξεο Αεξόςπθηνη θηλεηήξεο. Πιενλεθηήκαηα: Απινχζηεξν ζχζηεκα ςχμεο. Αληηκεηψπηζε κεγαιχηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ ιεηηνπξγίαο ηνπ θηλεηήξα. 94

97 Μεηνλεθηήκαηα: Πεξηζζφηεξνο ζφξπβνο, εμαηηίαο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεγάινπ αλεκηζηήξα, πξάγκα πνπ δπζρεξαίλεη ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζε κηθξά επηβαηηθά απηνθίλεηα. Γπζρέξεηα ςχμεο θαηά ηηο ζεξκέο κέξεο, φηαλ ν θηλεηήξαο ιεηηνπξγεί ζην ξειαληί θαη ην απηνθίλεην είλαη ζε ζηάζε. 4.9 Βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ςύμεο θαη απνθαηάζηαζή ηνπο Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο ηάπαο ηνπ ςπγείνπ. Η ηάπα έρεη δχν βαιβίδεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ζηαζεξή πίεζε ζην θχθισκα ςχμεο. Σε βαιβίδα ππνπίεζεο θαη ηε βαιβίδα ππεξπίεζεο. Η βαιβίδα ππνπίεζεο αλνίγεη, φηαλ ε πίεζε ζην ςπγείν γίλεη κηθξφηεξε απφ ηε αηκνζθαηξηθή, θαηά ηελ ςχμε ηνπ θηλεηήξα ή ηελ απψιεηα ςπθηηθνχ πγξνχ. ηε πεξίπησζε απηή, αλνίγεη ε βαιβίδα ππνπίεζεο, κπαίλεη αηκνζθαηξηθφο αέξαο θη εμηζψλνληαη νη πηέζεηο. Η βαιβίδα ππεξπίεζεο αλνίγεη φηαλ δεκηνπξγεζεί ππεξπίεζε ζην ςπγείν, δειαδή ελεξγεί ζαλ βαιβίδα αζθαιείαο. Η θαθή ιεηηνπξγία ηεο ηάπαο νθείιεηαη θπξίσο ζηε θζνξά ηεο θιάληδαο, ζην θφιιεκα ησλ βαιβίδσλ θαη ζηελ παξακφξθσζε ησλ ρεηιηψλ ηεο. Σα αίηηα απηψλ ησλ βιαβψλ νθείινληαη ζηελ πςειή ζεξκνθξαζία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ, ζηε ζπγθέληξσζε αθαζαξζηψλ θαη ζηηο δηαβξψζεηο απφ ζεξκφ αηκφ. Η απνθαηάζηαζή ηνπο γίλεηαη κε αληηθαηάζηαζε ηεο ηάπαο Μηθξή απόδνζε ηνπ αλεκηζηήξα. Η κηθξή απφδνζε ηνπ αλεκηζηήξα νθείιεηαη ζηελ παξακφξθσζε ησλ πηεξπγίσλ ηνπ αλεκηζηήξα, ζηελ αληηθαλνληθή ηνπνζέηεζε ή ραιάξσζε ηνπ ηκάληα θαη ζηε ραιάξσζε ηεο έδξαζήο ηνπ. 95

98 ηελ πεξίπησζε ειεθηξνθίλεηνπ αλεκηζηήξα νη θπξηφηεξεο βιάβεο είλαη ην βξαρπθχθισκα ηνπ ειεθηξνθηλεηήξα θη ε θαθή ιεηηνπξγία ηεο βαιβίδαο ηνπ βεληηιαηέξ (ζην ςπγείν λεξνχ). Άιιεο αηηίεο κηθξήο απφδνζεο ηνπ αλεκηζηήξα είλαη απηέο πνπ νθείινληαη ζε παξακφξθσζε ή έκθξαμε ησλ αεξαγσγψλ ηνπ ςπγείνπ απφ έληνκα, ζθφλε, θχιια θη άιια κηθξά μέλα ζσκαηίδηα. Γηα λ απμεζεί ε απφδνζε ηνπ αλεκηζηήξα ειέγρνληαη ηα πηεξχγηά ηνπ, ε ζηεξέσζή ηνπ θη ε ηάζε ηνπ ηκάληα. ε πεξίπησζε έκθξαμεο ηνπ ςπγείνπ πξέπεη λα θαζαξίδνληαη ζπρλά νη αεξαγσγνί ηνπ κε λεξφ θαη πεπηεζκέλν αέξα, λα επζπγξακκίδνληαη θαη λ απνθεχγεηαη ε ηνπνζέηεζε πξνβνιέσλ ή άιισλ δηαθνζκεηηθψλ κπξνζηά ζην ςπγείν Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο αληιίαο λεξνύ. Οη θπξηφηεξεο αηηίεο ειαηησκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο αληιίαο είλαη ε θζνξά ησλ ξνπιεκάλ ηεο, ηνπ δαθηπιηδηνχ ζηήξημεο ηνπ άμνλά ηεο θαη ηνπ ζηεγαλνπνηεηηθνχ δαθηπιίνπ. Δπίζεο ε θαθή ιίπαλζε, ε ππεξβνιηθή ηξηβή, ε δηάβξσζε εμαηηίαο ηνπ ζεξκνχ λεξνχ, θη ε ππεξβνιηθή έληαζε ηνπ ηκάληα. Έλαο πξφρεηξνο έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ησλ θζνξψλ ηεο αληιίαο γίλεηαη κε θίλεζε ηνπ αλεκηζηήξα πάλσ - θάησ θαη δεμηά - αξηζηεξά. Διέγρνληαη επίζεο ν άμνλαο θη ε βάζε ηεο αληιίαο λεξνχ γηα δηαξξνέο ςπθηηθνχ πγξνχ, εμαηηίαο θαθήο εθαξκνγήο ή ραιαξφηεηαο ηνπ ζηεγαλνπνηεηηθνχ δαθηπιίνπ θαη ηεο θιάληδαο Καθή ξύζκηζε ή ζξαύζε ηνπ ηκάληα. Η ξχζκηζε ηνπ ηκάληα γίλεηαη κε ηε κεηαθίλεζε ηνπ δπλακφ κε κνριφ θαη ηελ αζθάιηζή ηνπ. Η ραιάξσζε ηνπ ηκάληα πξνθαιεί ηελ νιίζζεζή ηνπ, κε απνηέιεζκα ηελ απψιεηα ζηξνθψλ θαη ηε κηθξή απφδνζε ηεο αληιίαο Οη ίδηεο βιάβεο πξνθαινχληαη επίζεο θη απ ην γπάιηζκα ή ην ιάδσκα ησλ ηξνραιηψλ. 96

99 Η κεγάιε ηάζε ηνπ ηκάληα πξνθαιεί θζνξά ζηα έδξαλα ηεο αληιίαο. 'Όηαλ ν ηκάληαο ζπάζεη, ηφηε παχεη θη ε απηφκαηε θφξηηζε ηεο κπαηαξίαο απ ηνλ ελαιιάθηε θη απμάλεη ε ζεξκνθξαζία ηνπ θηλεηήξα. Γη απηφ πξέπεη πεξηνδηθά λα αληηθαζίζηαηαη ν ηκάληαο, ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηνπ θαηαζθεπαζηή. Μεγάιε πξνζνρή ζηε ξχζκηζε ηνπ ηκάληα, πξέπεη λα δίλεηαη ζηνπο αεξφςπθηνπο θηλεηήξεο. ' απηνχο ε παξακηθξή νιίζζεζε γίλεηαη αηηία αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπο Έκθξαμε ησλ πδξνρηησλίσλ ηνπ θηλεηήξα. Η έκθξαμε ησλ πδξνρηησλίσλ ηνπ θηλεηήξα νθείιεηαη ζηα δηάθνξα άιαηα, αθαζαξζίεο, ιίπε θαη ζθνπξηέο πνπ δεκηνπξγνχλ φια καδί κηα κνλσηηθή κεκβξάλε. Έηζη ην ςπθηηθφ πγξφ δελ έξρεηαη ζ επαθή κε ηηο κεηαιιηθέο επηθάλεηεο ησλ θπιίλδξσλ, γηα ηελ απαγσγή ηεο ζεξκφηεηαο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, νη παξαπάλσ αθαζαξζίεο θεχγνπλ απ ηελ επηθάλεηα ησλ πδξνρηησλίσλ θαη ζπγθεληξψλνληαη ζε νξηζκέλα ζεκεία, κε απνηέιεζκα ηελ έκθξαμε ηνπο. Απηφ πξνθαιεί ηνπηθή ή νιηθή ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Γηα ηελ απνθπγή ηεο βιάβεο απηήο ρξεζηκνπνηείηαη απνζηαγκέλν λεξφ. πκπιεξψλεηαη ηαθηηθά ε ζηάζκε λεξνχ ηνπ βνεζεηηθνχ δνρείνπ, ψζηε λ απνθεχγεηαη ε είζνδνο αέξα ζην θχθισκα. Αθφκα ρξεζηκνπνηνχληαη θαηάιιεια αληηδηαβξσηηθά κέζα ζην ςπθηηθφ πγξφ Έκθξαμε ηνπ ςπγείνπ. Οη ιεπηήο δηακέηξνπ αγσγνί ηνπ ςπγείνπ, πνιιέο θνξέο, θξάδνπλ απφ κηθξά θνκκάηηα ζθνπξηάο θη αιάησλ πνπ παξαζχξνληαη απ ηα πδξνρηηψληα κε ην ςπθηηθφ πγξφ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε δπζθνιία ζηελ θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ απ ηνλ άλσ ζηνλ θάησ πδξνζάιακν, γίλεηαη αηηία ηεο δηαξξνήο ηνπ πγξνχ απ ην ζσιήλα ππεξρείιηζεο θαη ηειηθά νδεγεί ζηελ ππεξζέξκαλζε 97

100 ηνπ θηλεηήξα. Γηα ηνλ θαζαξηζκφ ηνπ ςπγείνπ ρξεζηκνπνηείηαη ρακειή πίεζε λεξνχ κε ρεκηθά θαζαξηζηηθά θαη πεπηεζκέλν αέξα Καθή θαηάζηαζε ησλ ειαζηηθώλ ζσιήλσλ ηνπ ςπθηηθνύ πγξνύ. Οη ειαζηηθνί ζσιήλεο κεηαθνξάο λεξνχ παξακνξθψλνληαη, ζπάδνπλ ή ραιαξψλνπλ, απ ηελ θαθή ζχζθημε ησλ άθξσλ ηνπο θη απ ηνπο θξαδαζκνχο ηνπ θηλεηήξα. Αθφκα αιινηψλνληαη απ ηηο κεηαβνιέο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηελ χπαξμε ιαδηνχ ζηηο επηθάλεηέο ηνπο. Σα παξαπάλσ πξνθαινχλ δηαξξνέο, είζνδν αέξα ζην θχθισκα, δπζθνιία ζηελ θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ θη απφζπαζε πιηθνχ απ ην εζσηεξηθφ ησλ ζσιήλσλ κε απνηέιεζκα ηελ έκθξαμε ηνπ ςπγείνπ Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγάλνπ έλδεημεο ζεξκνθξαζίαο. Σν φξγαλν έλδεημεο ηεο ζεξκνθξαζίαο είλαη ηχπνπ πηεηηθνχ πγξνχ ή ηχπνπ ειεθηξηθήο αληίζηαζεο. Σνπνζεηείηαη ζηνλ πίλαθα ησλ νξγάλσλ θη απνηειείηαη απ ηνλ αηζζεηήξα θαη ην φξγαλν έλδεημεο. Ο αηζζεηήξαο ζπλδέεηαη ζην ζψκα ηνπ θηλεηήξα θη έξρεηαη ζ επαθή κε ην ςπθηηθφ πγξφ ή ην ιάδη. Σν πηεηηθφ πγξφ ηνπ αηζζεηήξα εμαεξψλεηαη απ ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη πηέδεη κία βαιβίδα. Η βαιβίδα απηή ελεξγεί ζαλ κεηαβιεηή αληίζηαζε ζην ειεθηξηθφ θχθισκα ηνπ νξγάλνπ θη επνκέλσο επελεξγεί ζηελ θίλεζε ηεο βειφλαο. Οη αηζζεηήξεο ηχπνπ ειεθηξηθήο αληίζηαζεο απνηεινχληαη απφ κεηαβιεηή αληίζηαζε, ηεο νπνίαο κεηαβάιιεηαη ε σκηθή αληίζηαζε αλάινγα κε ηε ζεξκνθξαζία. ήκεξα ζηνπο αηζζεηήξεο ςπθηηθνχ ρξεζηκνπνηνχληαη ζεξκίζηνξο. Έρνπλ ηελ ηδηφηεηα αλάινγα κε ηε ζεξκνθξαζία, λα κεηαβάιινπλ ηελ σκηθή ηνπο αληίζηαζε θη ειέγρνπλ κε πνιχ κεγαιχηεξε αθξίβεηα ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ ηνπ θηλεηήξα. 98

101 4.9.9 Διαηησκαηηθόο ζεξκνζηάηεο. Οη θπξηφηεξεο βιάβεο ηνπ ζεξκνζηάηε είλαη ε παξακφξθσζε ή ε δηάηξεζε ηνπ θπιίλδξνπ θαη ην θφιιεκα ηεο βαιβίδαο. Οη ζπλερείο κεηαβνιέο ηνπ φγθνπ ηνπ πηεηηθνχ πγξνχ, εμαηηίαο ησλ κεηαβνιψλ ηεο ζεξκνθξαζίαο, θαη ε επίδξαζε ηεο ζθνπξηάο, πξνθαινχλ ζξαχζε ή παξακφξθσζε ηνπ θπιίλδξνπ ηνπ ζεξκνζηάηε. Έηζη ε βαιβίδα ηνπ παξακέλεη ζηελ αλνηθηή ή ζηελ θιεηζηή ζέζε θαη παχεη λα ειέγρεη ηελ θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ. Ο έιεγρνο ηεο θαιήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεξκνζηάηε πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ ηνπνζέηεζή ηνπ ζε δνρείν ζεξκνχ λεξνχ κ έλα ζεξκφκεηξν. Πξέπεη ε βαιβίδα λ αλνίγεη ζηνπο βαζκνχο πνπ αλαγξάθνληαη ζην ζεξκνζηάηε θαη λα θιείλεη ζηνπο αληίζηνηρνπο αλαγξαθφκελνπο βαζκνχο. Αλ ε βαιβίδα θαζπζηεξεί λ αλνίμεη ή ην άλνηγκα είλαη κηθξφ, ηφηε ν ζεξκνζηάηεο αληηθαζίζηαηαη Γηαξξνέο ςπθηηθνύ πγξνύ. Οη δηαξξνέο ζηνπο πδξφςπθηνπο θηλεηήξεο είλαη έλα απ ηα ζνβαξφηεξα κεηνλεθηήκαηα. Αηηίεο δηαξξνψλ είλαη ε ζξαχζε, ε θαθή ζχζθημε, ε παξακφξθσζε θη ε δηάβξσζε ησλ δηαθφξσλ κεξψλ ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη αηηίεο απηέο νθείινληαη ζηηο κεγάιεο ζεξκνθξαζηαθέο κεηαβνιέο, ζηηο πηέζεηο ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ θαη ζηνπο θξαδαζκνχο ηνπ θηλεηήξα. Οη εμσηεξηθέο δηαξξνέο αλαγλσξίδνληαη απ ηελ χπαξμε ςπθηηθνχ πγξνχ ζηα εμσηεξηθά κέξε ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο. Οη εζσηεξηθέο αλαγλσξίδνληαη απ ηελ χπαξμε λεξνχ ζην θάξηεξ ή ζηνπο θπιίλδξνπο. Οη δηαξξνέο ζην ζχζηεκα ςχμεο εληνπίδνληαη κε ηελ βνήζεηα κηαο αληιίαο πίεζεο. πκπιεξψλεηαη κε λεξφ ην ςπγείν θαη ζηε ζπλέρεηα βηδψλεηαη ζηε ζέζε ηεο ηάπαο ηνπ ςπγείνπ ε ππνδνρή ηεο αληιίαο. ηελ ζπλέρεηα δεκηνπξγείηαη κε ηε βνήζεηα ηεο αληιίαο ηερλεηή πίεζε πεξίπνπ ίζε κε 1,5 έσο 1,7 kg/cm 2. Διέγρεηαη πξνζεθηηθά ην θχθισκα γηα ηηο δηαξξνέο. Πηζαλά ζεκεία δηαξξνψλ είλαη φια ηα ζεκεία ζχλδεζεο ησλ ειαζηηθψλ ζσιήλσλ πνπ πξέπεη λα ειεγρζνχλ πξνζεθηηθά. Δάλ δελ εληνπηζηεί δηαξξνή εμσηεξηθά, ηφηε ην πξφβιεκα 99

102 πηζαλφλ λα είλαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηλεηήξα. Απηφ δηαπηζηψλεηαη απ ηελ κέηξεζε ηεο πίεζεο ηνπ θπθιψκαηνο. Δάλ ε πίεζε είλαη απηή πνπ πξνβιέπεηαη θη ε βειφλα ηνπ νξγάλνπ κέλεη ζηαζεξή δελ ππάξρεη πξφβιεκα. Δάλ ππάξρεη πηψζε πίεζεο ηφηε ζίγνπξα ππάξρεη εζσηεξηθή δηαξξνή. Οη αηηίεο εμσηεξηθώλ δηαξξνώλ είλαη νη παξαθάησ: Σν ξάγηζκα ή ε παξακφξθσζε ηεο θεθαιήο ησλ θπιίλδξσλ, ε θαχζε ή ε παξακφξθσζε ηεο θιάληδαο θεθαιήο, ε θαθή ζχζθημε, ε θζνξά θη ε παξακφξθσζε ησλ θιαληδψλ ηεο αληιίαο λεξνχ θαη ηεο βάζεο ηνπ ζεξκνζηάηε, ε ζξαχζε ησλ ζσιήλσλ λεξνχ ε θαθή ζηεγαλφηεηα ηνπ άμνλα ηεο αληιίαο, ε δηάηξεζε ή θαθή ζχζθημε ησλ ειαζηηθψλ ζσιήλσλ λεξνχ, ε θαθή ζχζθημε ηεο ηάπαο εμαγσγήο ηνπ ςπγείνπ θαη ε εμαγσγή ςπθηηθνχ πγξνχ απ ην ζσιήλα ππεξρείιηζεο. Η απνθαηάζηαζε ησλ παξαπάλσ δηαξξνψλ απαηηεί, αλάινγα κε ην είδνο ηεο βιάβεο, λα γίλεη ζχζθημε ή ζπγθφιιεζε ή αληηθαηάζηαζε ησλ θζαξκέλσλ κεξψλ. Οη αηηίεο εζσηεξηθώλ δηαξξνώλ είλαη νη παξαθάησ: Η παξακφξθσζε ηεο θπιηλδξνθεθαιήο ή ηεο θιάληδαο ηεο, ην ξάγηζκα ηεο θπιηλδξνθεθαιήο ή ηνπ θνξκνχ ηνπ θηλεηήξα θαη ε θζνξά ή παξακφξθσζε ησλ ειαζηηθψλ δαθηπιίσλ ζηεγαλνπνίεζεο ησλ πδξνρηησλίσλ. Γηα ηε δηάγλσζε εζσηεξηθψλ δηαξξνψλ πξέπεη λα παξαηεξεζεί χπαξμε λεξνχ ζην θάξηεξ, αθξίζκαηνο ιαδηνχ, ρακειή ζηάζκε ζην ςπγείν, αλψκαιε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα θαη εμαγσγή ιεπθνχ θαπλνχ ζηα θαπζαέξηα. Γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παξαπάλσ θζνξψλ απνζπλαξκνινγείηαη ν θηλεηήξαο θη επηζθεπάδνληαη ηα πξνβιεκαηηθά κέξε Αληηθαλνληθή ζηάζκε ηνπ ςπθηηθνύ πγξνύ ζην ςπγείν. Η ζηάζκε ηνπ ςπθηηθνχ πξέπεη λα είλαη 2 εθαηνζηά πεξίπνπ θάησ απ ηε βάζε ηεο ηάπαο. Τςειφηεξε ή ρακειφηεξε ζηάζκε ζεσξείηαη αληηθαλνληθή. 100

103 Αηηίεο ηεο ρακειήο ζηάζκεο είλαη νη δηαξξνέο ςπθηηθνχ πγξνχ θη ε χπαξμε αέξα ζηα πδξνρηηψληα, επεηδή ν ζεξκνζηάηεο παξακέλεη ζηελ θιεηζηή ζέζε θαηά ηελ πιήξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο. Δπεηδή ππάξρεη αέξαο ζηα πδξνρηηψληα δελ γίλεηαη ζσζηή θπθινθνξία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ θαη γη' απηφ δεκηνπξγείηαη ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Γηα ηελ απνθπγή απηήο ηεο βιάβεο πξέπεη θαηά ηελ πιήξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο κε ςπθηηθφ πγξφ λα ζπκπιεξψλεηαη ζηγά-ζηγά. Μεηά ηελ πιήξσζε ηίζεηαη ζε ιεηηνπξγία ν θηλεηήξαο, κέρξη λα δεζηαζεί, λ αλνίμεη ν ζεξκνζηάηεο θαη λα μαλαζπκπιεξσζεί κε λεξφ ζηε ζσζηή ζηάζκε. Όηαλ ε ζηάζκε είλαη πςειή πξέπεη λα εμεηάδνληαη, ηπρφλ έκθξαμε ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο, ε είζνδνο θαπζαεξίσλ ζην ζχζηεκα θη ε αλαξξφθεζε ηνπ αέξα. Απ ηηο αηηίεο απηέο ην πγξφ βγαίλεη απ ην ζσιήλα ππεξρείιηζεο ή απ ην δνρείν δηαζηνιήο θαη πξνθαιείηαη έηζη ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα Ύπαξμε αέξα θαη άθξηζκα ςπθηηθνύ πγξνύ. Η χπαξμε αέξα ζην ζχζηεκα ςχμεο απμάλεη ηε δηάβξσζε ησλ πδξνρηησλίσλ, ειαηηψλεη ηελ ςπθηηθή ηθαλφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο δεκηνπξγψληαο άθξηζκα ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ πνπ εμέξρεηαη απ ην ζσιήλα ππεξρείιηζεο ή απ ην δνρείν δηαζηνιήο. Ο αέξαο κπνξεί λα κπεη ζην ζχζηεκα ςχμεο απ ηελ ηάπα ηνπ ςπγείνπ θη απφ ηηο ραιαξέο ζπλδέζεηο ησλ ζσιελψζεσλ ιφγσ ηεο ππνπίεζεο πνπ δεκηνπξγεί ε αληιία λεξνχ ζηελ αλαξξφθεζε. Σν άθξηζκα ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ κπνξεί λα νθείιεηαη ζε χπαξμε δηαθφξσλ ρεκηθψλ ελψζεσλ ζην λεξφ, ζηε δηαξξνή θαπζαεξίσλ πξνο ην θχθισκα ςχμεο θαη ζε αιινίσζε ηνπ αληηπεθηηθνχ. Γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παξαπάλσ βιαβψλ, ειέγρεηαη ε πνηφηεηα ηνπ αληηπεθηηθνχ αδεηάδνληαο ην ζχζηεκα θαη μαλαγεκίδνληάο ην κε απνζηαγκέλν λεξφ. Αλ παξαηεξεζεί πάιη άθξηζκα, απηφ νθείιεηαη ζε είζνδν αέξα ή θαπζαεξίσλ ζην θχθισκα. Αλ ην άθξηζκα νθείιεηαη ζηελ χπαξμε αέξα ειέγρνληαη νη ζπλδέζεηο ησλ ζσιήλσλ λεξνχ, ν ηδφγνο ηνπ άμνλα θαη ηεο αληιίαο λεξνχ θαη γεληθά ε αληιία γηα ζηεγαλφηεηα. Αλ ηέινο, ην άθξηζκα νθείιεηαη ζηελ είζνδν θαπζαεξίσλ ζην θχθισκα, ηφηε πξέπεη λα ειέγρνληαη ε παξακφξθσζε ή 101

104 ην θάςηκν ηεο θιάληδαο ηεο θπιηλδξνθεθαιήο θαη ηπρφλ ξσγκέο ζηνπο θπιίλδξνπο ή ζηελ θεθαιή. Δπηβεβαίσζε ηεο δηαξξνήο θαπζαεξίσλ απ ην ζχζηεκα ςχμεο κπνξεί λα γίλεη κε ηε βνήζεηα ελφο θαπζαλαιπηή. Σν ζηέιερνο ηνπ θαπζαλαιπηή πιεζηάδεη θνληά ζην ζηφκην ηνπ ςπγείνπ θη ειέγρνληαη νη ελδείμεηο. Δάλ ππάξρνπλ θαπζαέξηα ν θαπζαλαιπηήο ζα ηα κεηξήζεη θη ε έλδεημε ηεο ηηκήο ησλ HC ζ αλέβεη Υακειή ζεξκνθξαζία ιεηηνπξγίαο ηνπ θηλεηήξα. Οη θπξηφηεξεο αηηίεο πνπ δεκηνπξγνχλ ρακειή ζεξκνθξαζία ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα είλαη ε παξακνλή ηνπ ζεξκνζηάηε ζε αλνηθηή ζέζε απφ βιάβε ηνπ, ν πνιχ ςπρξφο αέξαο πεξηβάιινληνο, ην ςπγείν κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο, ν αληηθαλνληθφο αλεκηζηήξαο θη ε ππεξβνιηθή ηάζε ηνπ ηκάληα. Η ζεξκνθξαζία ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ πξέπεη λα είλαη ζηαζεξή γχξσ ζηνπο 82 C, γηα λα ιεηηνπξγεί νκαιά θη απνδνηηθά ν θηλεηήξαο. Όηαλ ε ζεξκνθξαζία είλαη κηθξφηεξε, ηφηε δεκηνπξγείηαη θαθή θαχζε ηνπ κίγκαηνο, είζνδνο βελδίλεο ζην θάξηεξ πνπ δηαιχεη ην ιάδη, θάπληζκα ησλ θπιίλδξσλ, πγξνπνίεζε ησλ εηζεξρνκέλσλ ζην θάξηεξ πδξαηκψλ πνπ αιινηψλνπλ ην ιάδη, αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο βελδίλεο θαη κείσζε ηεο απφδνζεο ηνπ θηλεηήξα. Γηα απνθαηάζηαζε ησλ παξαπάλσ βιαβψλ ειέγρνληαη ν ηκάληαο, ν ζεξκνζηάηεο, ην ςπγείν θη ν αλεκηζηήξαο Τπεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Η ζεξκνθξαζία ηνπ θηλεηήξα πξέπεη λα είλαη ζηαζεξή κέζα ζε νξηζκέλα φξηα. Αλ αλέβεη πάλσ απφ 110 C ηφηε παξαηεξνχληαη: αιινίσζε ή θαχζε ηνπ ιαδηνχ ιίπαλζεο, δηαζηνιή ησλ κεηαιιηθψλ κεξψλ, θαχζε ή θζνξά ησλ ηξηβφκελσλ κεξψλ ηνπ θηλεηήξα θαη ηέινο θφιιεκα ή ζξαχζε ηνπ θηλεηήξα. Οη θπξηφηεξεο βιάβεο πνπ πξνθαινχλ ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα είλαη: 102

105 o Η θαθή ιεηηνπξγία ηεο ηάπαο ηνπ ςπγείνπ. o Η έκθξαμε ησλ αεξαγσγψλ ή ζσιελίζθσλ ηνπ ςπγείνπ. o Η κηθξή ρσξεηηθφηεηα ηνπ ςπγείνπ. o Η ζηξέβισζε ή θαθή ηνπνζέηεζε ηνπ αλεκηζηήξα. o Η ραιάξσζε, νιίζζεζε ή ζξαχζε ηνπ ηκάληα. o Η θαθή ιεηηνπξγία ηνπ ζεξκνζηάηε. o Η κηθξή παξνρή ηεο αληιίαο. o Η παξακφξθσζε ή έκθξαμε ησλ αεξαγσγψλ ζηνπο αεξφςπθηνπο θηλεηήξεο. o Η κηθξή πνζφηεηα ςπθηηθνχ πγξνχ εμαηηίαο ησλ εζσηεξηθψλ ή εμσηεξηθψλ δηαξξνψλ. o Η δηαθπγή θαπζαεξίσλ πξνο ην ζχζηεκα ςχμεο. o Η αλαξξφθεζε αέξα ή άθξηζκα ηνπ ςπθηηθνχ πγξνχ. o Η κφλσζε ή έκθξαμε ησλ πδξνρηησλίσλ απφ άιαηα ή ζθνπξηά, θαη o Η δηαθνπή ξεχκαηνο ζηνλ ειεθηξηθφ αλεκηζηήξα. Τπεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα κπνξεί βέβαηα λα πξνθιεζεί θαη απφ άιιεο αηηίεο θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ πνπ δελ αλήθνπλ φκσο ζε βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο (π.ρ. βιάβε ζην ζχζηεκα ιίπαλζεο, ηξνθνδνζίαο, αλάθιεμεο θιπ.). 103

106 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5ν ΤΣΗΜΑ ΛΙΠΑΝΗ 5.1 Γεληθά. Σν ζχζηεκα ιίπαλζεο (εηθφλα 5.1), ηξνθνδνηεί ζπλέρεηα κε ιάδη ηηο ηξηβφκελεο επηθάλεηεο ηνπ θηλεηήξα, γηα λα εμαζθαιίδεηαη κείσζε ησλ θζνξψλ, ζηεγαλφηεηα, θαζαξηζκφο, κείσζε ηνπ ζνξχβνπ θαη ςχμε ησλ κεηαιιηθψλ επηθαλεηψλ. Απνηειείηαη απ ηελ αληιία ιαδηνχ, ηηο ζσιελψζεηο, ηε βαιβίδα αζθαιείαο, ηα θίιηξα ιαδηνχ, ην δείθηε πίεζεο ιαδηνχ θαη ην ςπγείν ιαδηνχ (φπνπ ππάξρεη). Δηθφλα 5.1 χζηεκα ιχπαλζεο Ο ξόινο ηνπ ιηπαληηθνύ ζηνπο θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαύζεο. Σν ιάδη ιίπαλζεο απνζηέιιεηαη κε πίεζε θαη κε βαξχηεηα ζηηο ηξηβφκελεο επηθάλεηεο ηνπ θηλεηήξα. Υξεζηκνπνηείηαη ζηνπο θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαχζεο γηαηί εμππεξεηεί ηνπο παξαθάησ ζθνπνχο: Μεηψλεη ηελ ηξηβή αλάκεζα ζηηο ηξηβφκελεο κεηαιιηθέο επηθάλεηεο, γηαηί ζρεκαηίδεη αλάκεζά ηνπο κηα πξνζηαηεπηηθή κεκβξάλε (θηικ). Η κεκβξάλε απηή 104

107 δεκηνπξγείηαη απφ: Σν ιάδη πνπ παξακέλεη ζηηο επηθάλεηεο, εμαηηίαο ηεο ρεκηθήο ζπλάθεηαο κεηαμχ κεηάιινπ-ιηπαληηθνχ θαη ηελ πίεζε πνπ αζθείηαη ζην ιάδη απ ηελ αληιία ιαδηνχ. Έηζη, ε ηξηβή κεηαμχ ησλ δχν κεηαιιηθψλ επηθαλεηψλ κεηαβάιιεηαη ζε ηξηβή κεηαμχ ησλ κνξίσλ ηνπ ιηπαληηθνχ, κε απνηέιεζκα λα απνξξνθάηαη ιηγφηεξε ελέξγεηα γηα ηε κεηαθίλεζε ησλ ηξηβφκελσλ επηθαλεηψλ. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν παξάγεηαη ιηγφηεξε ζεξκφηεηα θαη κεηψλνληαη νη θζνξέο κεηαμχ ησλ επηθαλεηψλ. ηεγαλνπνηεί ην έκβνιν κε ηνλ θχιηλδξν θη εκπνδίδεη ηα αέξηα λα πεξάζνπλ ζην ζηξνθαινζάιακν. Η ζηεγαλνπνίεζε απηή γίλεηαη κε ηε δεκηνπξγία πξνζηαηεπηηθήο κεκβξάλεο ζηα δηάθελα κεηαμχ εκβφισλ-θπιίλδξσλ θη ειαηεξίσλ - θπιίλδξσλ. Απνξξνθά ηηο θξνχζεηο κεηαμχ ησλ ηξηβφκελσλ κεξψλ ηνπ θηλεηήξα θη έηζη ειαηηψλεηαη ν ζφξπβνο πνπ δεκηνπξγείηαη απ' απηέο. Φχρεη ηα θνπδηλέηα ηνπ ζηξνθαινθφξνπ θαη ηνπ εθθεληξνθφξνπ άμνλα, ηα έκβνια θαη ηνπο θπιίλδξνπο, απάγνληαο θάπνην πνζφ ζεξκφηεηαο απ ηηο βαιβίδεο, ηα έκβνια θαη ηνπο θπιίλδξνπο. Καζαξίδεη ηηο επηθάλεηεο πνπ ιηπαίλνληαη, γηαηί ην ιάδη πνπ θπθινθνξεί θηιηξάξεηαη ζπλέρεηα, ελψ κεηαθέξεη ηηο δηάθνξεο αθαζαξζίεο ζηα θίιηξα ηνπ ζπζηήκαηνο ιίπαλζεο. Πξνζηαηεχεη ηα κέηαιια ηνπ θηλεηήξα απ ηελ νμείδσζε θαη ηε δηάβξσζε. 5.2 Αληιία ιαδηνύ Σύπνη. Η αληιία ιαδηνχ (εηθφλα 5.2), παίξλεη θίλεζε απ ηνλ εθθεληξνθφξν άμνλα κε νδνλησηνχο ηξνρνχο ή απ ην ζηξνθαινθφξν άμνλα κε θαδέλα. Η αληιία ιαδηνχ αλαξξνθά ιάδη απ ηελ ειαηνιεθάλε θαη ην ζηέιλεη κε πίεζε 2-4 αηκνζθαηξψλ ζηα ηξηβφκελα κέξε κε ζσιελψζεηο. Υξεζηκνπνηνχληαη δχν ηχπνη αληιηψλ ιαδηνχ: 1. Αληιία ιαδηνύ κε νδνλησηνύο ηξνρνύο (γξαλαδσηή) θαη 2. Αληιία κε ζηξνθείο (ινβνύο). 105

108 5.2.1 Αληιία κε νδνλησηνύο ηξνρνύο Η αληιία απηή θέξεη δχν νδνλησηνχο ηξνρνχο. Ο έλαο είλαη θηλεηήξηνο θαη παίξλεη θίλεζε απ ηνλ εθθεληξνθφξν κε ηνλ άμνλα ηνπ δηαλνκέα θαη ηε κεηαδίδεη ζηνλ άιιν νδνλησηφ ηξνρφ πνπ είλαη ν θηλνχκελνο. Σν ιάδη κπαίλεη απ ηε κηα πιεπξά, παξαζχξεηαη κεηαμχ ησλ δνληηψλ ησλ νδνλησηψλ ηξνρψλ θαη ηνπ θαιχκκαηνο ηεο αληιίαο θη φηαλ θζάζεη ζηελ αληίζεηε πιεπξά πηέδεηαη θη εμέξρεηαη κε πίεζε πξνο ηηο ζσιελψζεηο ηνπ ιαδηνχ. Δηθφλα 5.2 Αληιία ιαδηνχ Αληιία κε ζηξνθείο (ινβνύο). ηελ αληιία απηή ππάξρνπλ δχν ζηξνθείο. Ο θεληξηθφο θηλεηήξηνο ζηξνθέαο έρεη 4 ινβνχο (εκηθχθιηα) θαη παίξλεη θίλεζε απ ηνλ εθθεληξνθφξν άμνλα. ' απηφλ είλαη ηνπνζεηεκέλνο έθθεληξα ν θηλνχκελνο ζηξνθέαο πνπ έρεη πέληε αληίζηνηρα κε ηνπο ινβνχο αλνίγκαηα. Έηζη, φπσο πεξηζηξέθεηαη ν θηλεηήξηνο ζηξνθέαο, είλαη ζε εκπινθή κ έλα ή δχν αληίζηνηρα αλνίγκαηα ηνπ 106

109 θηλνχκελνπ ζηξνθέα θαη ηνλ παξαζχξεη, ζε πεξηζηξνθή. Σαπηφρξνλα δεκηνπξγείηαη θελφο ρψξνο εμαηηίαο ηνπ επηπξφζζεηνπ αλνίγκαηνο ηνπ θηλνχκελνπ ζηξνθέα πνπ γεκίδεη κε ιάδη. Ο ρψξνο απηφο απμάλεηαη ζηαδηαθά, θηάλεη ζε κηα κέγηζηε ρσξεηηθφηεηα θαη κεηψλεηαη πξννδεπηηθά. Έηζη, πηέδεηαη ην ιάδη θαη εμέξρεηαη κε πίεζε απφ έλα ηδηαίηεξν άλνηγκα ηνπ θαιχκκαηνο. Με ηελ ίδηα αξρή ιεηηνπξγίαο, ππάξρνπλ αληιίεο κε πεξηζζφηεξνπο απφ 4 ινβνχο γηα ηνλ θεληξηθφ θηλεηήξην ζηξνθέα θα αληίζηνηρα πεξηζζφηεξνπο απφ 5 ινβνχο γηα ηνλ έθθεληξα ηνπνζεηεκέλν εμσηεξηθφ ζηξνθέα. Απηέο νη αληιίεο ιαδηνχ κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζηνλ κπξνζηηλφ θαζξέθηε ηνπ θηλεηήξα. Ο θεληξηθφο θηλεηήξηνο ζηξνθέαο παίξλεη άκεζα θίλεζε απ ηνλ ζηξνθαινθφξν άμνλα. Οη αληιίεο απηέο εξγάδνληαη κε θαιχηεξν βαζκφ απφδνζεο θαη δελ ρξεηάδεηαη ν άμνλαο γηα ηελ θίλεζή ηνπο απ ηνλ εθθεληξνθφξν. 5.3 Φίιηξν ιαδηνύ. Σν θίιηξν ιαδηνχ (εηθφλα 5.3), ζπγθξαηεί ηα θαηάινηπα ηεο θαχζεο θαη ηηο άιιεο αθαζαξζίεο πνπ ζπγθεληξψλνληαη ζην ιάδη, ψζηε απηφ πνπ θπθινθνξεί λα είλαη θαζαξφ θαη λα γίλεηαη ζσζηή ιίπαλζε ζηα ηξηβφκελα κέξε ηνπ θηλεηήξα. Σν θίιηξν ιαδηνχ ηνπνζεηείηαη έμσ απ ηνλ θηλεηήξα γηα λα θαζαξίδεηαη θαη λ αληηθαζίζηαηαη εχθνια. Σνπνζεηείηαη: ε ζεηξά πάλσ ζηνλ αγσγφ πνπ ζπλδέεη ηελ αληιία ιαδηνχ κε ηνλ θεληξηθφ ζσιήλα δηαλνκή. ηελ πεξίπησζε απηή νιφθιεξε ε πνζφηεηα ηνπ ιαδηνχ πνπ θπθινθνξεί πεξλά κέζα απ ην θίιηξν. ε κηα δηαθιάδσζε ηνπ θεληξηθνχ ζσιήλα, δειαδή παξάιιεια κ απηφλ. ηελ πεξίπησζε απηή, κφλν έλα κέξνο ηνπ ιαδηνχ πνπ θπθινθνξεί πεξλά κέζα απ ην θίιηξν θη επηζηξέθεη ζην θάξηεξ. 107

110 5.3.1 Τπάξρνπλ δηάθνξνη ηύπνη θίιηξσλ. Σν θίιηξν πνπ έρεη ζαλ ζηνηρείν θαζαξηζκνχ κηα ζηήιε απφ ιεπηνχο ειαζκάηηλνπο δίζθνπο. Σν θίιηξν κε ζηνηρείν θαζαξηζκνχ εηδηθφ ραξηί. Σν θίιηξν θπγνθεληξηθνχ ηχπνπ. Σν ηειεπηαίν ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο ζε κεγάινπο θηλεηήξεο. Σν θίιηξν απηφ έρεη έλα ηχκπαλν πνπ κε ηελ πίεζε ηνπ ιαδηνχ πεξηζηξέθεηαη κε πεξηζζφηεξεο απφ 5000 ζηξνθέο ην ιεπηφ θη εθζθελδνλίδεη ηα μέλα ζσκαηίδηα πνπ βξίζθνληαη ζην ιάδη, πνπ θάζνληαη ζηα ηνηρψκαηα ηνπ θειχθνπο ηνπ θίιηξνπ, ρσξίο λα κπνξνχλ λα επηζηξέςνπλ ζην θάξηεξ. 'Όηαλ απηά ηα θαηάινηπα θαη νη αθαζαξζίεο απμεζνχλ πνιχ κέζα ζην ζηνηρείν θαζαξηζκνχ, ην θίιηξν θξάδεη. Η έκθξαμε ηνπ θίιηξνπ αλαγλσξίδεηαη απ ηε δηαθνπή ηεο απνζηνιήο ιαδηνχ ζηα ηξηβφκελα κέξε. Δθδειψλεηαη κε ηε κηθξή έλδεημε ηνπ νξγάλνπ πνπ κεηξά ηελ πίεζε ή κε θξαδαζκνχο θη ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Σν θίιηξν ιαδηνχ αιιάδεηαη θάζε Km, γηα λ απνθεχγνληαη κεγάιεο δεκηέο απφ θαθή ιίπαλζε. Δηθφλα 5.3 Φίιηξν ιαδηνχ. Σν ιάδη αιιάδεηαη ζπλήζσο θάζε Km αλάινγα, κε ηηο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θηλεηήξα θαη ηηο νδεγίεο ηνπ θαηαζθεπαζηή. 108

111 5.4 Αλαθύθισζε αλαζπκηάζεσλ ζηξνθαινζαιάκνπ θάξηεξ. 'Όηαλ ιεηηνπξγεί ν θηλεηήξαο ζπγθεληξψλνληαη κέζα ζην θάξηεξ αηκνί ιαδηνχ, αηκνί λεξνχ, θαπζαέξηα θιπ. Όια απηά ηα αέξηα αλ δελ έρνπλ ειεχζεξε έμνδν πξνο ηελ αηκφζθαηξα, αλεβάδνπλ ηελ πίεζε κέζα ζην θάξηεξ θαη δπζθνιεχνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα, θαηαζηξέθνπλ ην ιάδη θαη δεκηνπξγνχλ ζνξχβνπο. Γηα ηελ πξφιεςε ησλ παξαπάλσ, νη θηλεηήξεο δηαζέηνπλ ζχζηεκα εμαεξηζκνχ ηνπ θάξηεξ (εηθφλα 5.4). Όια απηά ηα αέξηα θη νη αηκνί αλαξξνθνχληαη θαη θαίγνληαη ζηνπο θπιίλδξνπο. Δηθφλα 5.4 Κχθισκα εμαεξηζκνχ ζηξνθαινζαιάκνπ απφ ηηο αλαζπκηάζεηο ιηπαληηθνχ. 1. Αλαζπκηάζεηο πνπ δηαθεχγνπλ απ ηα έκβνια. 2. Αλαζπκηάζεηο πνπ δηαθεχγνπλ απ ηνπο νδεγνχο ησλ βαιβίδσλ. 3. σιήλαο αλαζπκηάζεσλ 4. σιήλαο ππνπίεζεο πνιιαπιήο εηζαγσγήο. Σν ξεχκα αέξα πνπ δεκηνπξγείηαη γηα ηελ αλαξξφθεζε ησλ αλαζπκηάζεσλ ηνπ ζηξνθαινζαιάκνπ ππνβνεζείηαη κε ηελ ππνπίεζε πνπ πξνθαιείηαη ζηελ πνιιαπιή εηζαγσγήο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν αέξαο ηνπ ζηξνθαινζαιάκνπ ζπλέρεηα αλαλεψλεηαη. Οη αλαζπκηάζεηο νδεγνχληαη κ ειαζηηθφ 109

112 ζσιήλα ζηελ πνιιαπιή εηζαγσγήο ή ζηελ είζνδν ηνπ θίιηξνπ αέξα. Η αλαλέσζε ηνπ αέξα ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηλεηήξα, νλνκάδεηαη ζεηηθφο εμαεξηζκφο ή αλαπλνή ηνπ θηλεηήξα. Πνιιέο θνξέο απφ ζθφλε, αθαζαξζίεο ή παξακφξθσζε ησλ ζσιελψζεσλ θιείλνπλ ηα αλνίγκαηα εμαεξηζκνχ, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο πίεζεο ζην ζηξνθαινζάιακν. Η ππεξπίεζε απηή πξνθαιεί αλψκαιε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα, αιινίσζε ηνπ ιαδηνχ, εμσηεξηθέο δηαξξνέο θαη ζφξπβν ηνπ θηλεηήξα. Γηα ηελ απνθπγή απηήο ηεο βιάβεο πξέπεη ηα κέξε ηνπ ζπζηήκαηνο αλαπλνήο ηνπ θηλεηήξα λα θαζαξίδνληαη ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηνπ θαηαζθεπαζηή. 5.5 Φπγείν ιαδηνύ θνπόο θαη ιεηηνπξγία. ηνπο κεγάινπο θηλεηήξεο θαη ηδηαίηεξα ζηνπο αεξφςπθηνπο θηλεηήξεο ην ιάδη ιίπαλζεο ρξεζηκνπνηείηαη εθηφο απφ ιηπαληηθφ θαη ζαλ κέζν ςχμεο ηνπο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε θπζηνινγηθή ςχμε ηνπ ιαδηνχ, πνπ νθείιεηαη ζηελ επαθή ηνπ κε ηα ςπρξά ηνηρψκαηα ηνπ θάξηεξ δελ επαξθεί. Γη' απηφ ν θηλεηήξαο εθνδηάδεηαη κε εηδηθφ ςπγείν ιαδηνχ (εηθφλα 5.5). Δηθφλα 5.5 Φπγείν ιαδηνχ. 110

113 Σν ςπγείν ιαδηνχ κνηάδεη κ απηφ ηνπ λεξνχ θαη ηνπνζεηείηαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα πεξλά απ απηφ ην ξεχκα ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αέξα ςχμεο (γηα αεξφςπθηνπο θαη πδξφςπθηνπο θηλεηήξεο). ε ζπαληφηεξεο πεξηπηψζεηο ην ςπγείν ιαδηνχ είλαη έλαο ελαιιάθηεο ζεξκφηεηαο ιαδηνχ - λεξνχ. ηελ πεξίπησζε απηή ην ιάδη ιίπαλζεο ςχρεηαη απ ην λεξφ ηνπ ζπζηήκαηνο ςχμεο. θνπφο ηνπ ςπγείνπ ιαδηνχ είλαη λα παξαιακβάλεη ηε ζεξκφηεηα ηνπ ιαδηνχ πνπ επηζηξέθεη απ ηα δηάθνξα ηξηβφκελα κέξε ηνπ θηλεηήξα θαη θχξηα απ ηνπο θπιίλδξνπο θαη λα ηε κεηαδίδεη ζηνλ αηκνζθαηξηθφ αέξα πνπ δηέξρεηαη απ ηηο ζσιελψζεηο ηνπ, ή ζην ςπθηηθφ πγξφ ηνπ θηλεηήξα Μεηξεηήο ζηάζκεο ιαδηνύ. Η θαηαλάισζε ιαδηνχ εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, φπσο π.ρ. απ ηε ζρεδίαζε ηνπ θηλεηήξα, ηελ θαηάζηαζε ηνπ, ηηο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη ηηο ηδηφηεηεο ηνπ ιαδηνχ ιίπαλζεο. Οη θαηαζθεπαζηέο θαζνξίδνπλ ζαλ αλψηεξν φξην θαηαλάισζεο ιαδηνχ 0,1 σο 0,25 ιίηξα ιαδηνχ αλά Km γηα ηνπο κηθξνχο θηλεηήξεο. Καηαλάισζε ιαδηνχ κεγαιχηεξε απ απηή ζεσξείηαη ππεξθαηαλάισζε θαη πξέπεη λα βξεζνχλ νη αηηίεο πνπ ηελ πξνθαινχλ, αλ θη απηή ζε θάπνηεο ζπάληεο πεξηπηψζεηο θηάλεη κέρξη θαη 1/1.000 km. Ο έιεγρνο ηεο ζηάζκεο ηνπ ιαδηνχ γίλεηαη κε ην δείθηε πνπ ππάξρεη ζην πιεπξφ ηνπ θηλεηήξα ή ζην ζσιήλα εμαεξηζκνχ (εηθφλα 5.6). Δηθφλα 5.6 Γείθηεο κέηξεζεο ζηάζκεο ιαδηνχ. 111

114 Γηα ηνλ έιεγρν ηεο ζηάζκεο πξέπεη ην απηνθίλεην λα βξίζθεηαη ζε νξηδφληην επίπεδν θαη ν θηλεηήξαο ηνπ λα έρεη θηάζεη ηε ζεξκνθξαζία ιεηηνπξγίαο ηνπ. ηελ ζπλέρεηα ν θηλεηήξαο πξέπεη λα ζβήζεη θαη αθνχ πεξάζνπλ 10 ιεπηά πεξίπνπ λα αθαηξεζεί ν δείθηεο γηα λα ειεγρζεί ε ζηάζκε ιαδηνχ. Η ζηάζκε πξέπεη λα είλαη κεηαμχ ησλ δχν ελδεηθηηθψλ γξακκψλ ηνπ δείθηε (min. - max.). Κχξηεο αηηίεο ππεξθαηαλάισζεο ιαδηνχ είλαη ην κηθξφ ημψδεο (πνιχ ςηιφ ιάδη) θαη νη δηάθνξεο εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο δηαξξνέο ηνπ θηλεηήξα Μεηξεηήο πίεζεο ιαδηνύ - πξνεηδνπνηεηηθή ιπρλία. Ο δείθηεο πίεζεο ιαδηνχ είλαη έλα φξγαλν πνπ κεηξά ηελ πίεζή ηνπ ζην θχθισκα ιίπαλζεο. Σνπνζεηείηαη ζην ηακπιφ ηνπ απηνθηλήηνπ, είηε ζαλ αλαινγηθφ φξγαλν έλδεημεο, είηε ζαλ πξνεηδνπνηεηηθή ιπρλία. Υξεζηκνπνηνχληαη δχν ηχπνη δεηθηψλ ιαδηνχ, ν καλνκεηξηθόο ηύπνο πνπ ζπλδέεηαη κε κεηαιιηθφ ζσιήλα κε ην δίθηπν ιίπαλζεο θη ν ειεθηξηθόο ηύπνο πνπ ζπλδέεηαη ζην ειεθηξηθφ θχθισκα. 'Όηαλ ν δείθηεο είλαη καλνκεηξηθνχ ηχπνπ, ηφηε ε βειφλα ηνπ νξγάλνπ θηλείηαη αλάινγα κε ηελ πίεζε ιαδηνχ. Η πίεζε θηάλεη ζην φξγαλν, κε κεηαιιηθφ ζσιήλα. Όηαλ ν δείθηεο είλαη ειεθηξηθνχ ηχπνπ, ηφηε ην φξγαλν ή ε ελδεηθηηθή ιπρλία πίεζεο ιαδηνχ ζπλδένληαη ζην ειεθηξηθφ θχθισκα. Δηδηθά ζηνπο δείθηεο πνπ έρνπλ κφλν κία ελδεηθηηθή ιπρλία πίεζεο ιαδηνχ, ε πίεζε κπαίλεη απ' ην θάησ ηκήκα ηνπ απηφκαηνπ δηαθφπηε πίεζεο (βαιβίδα). Η πίεζε ιαδηνχ πηέδεη ηε κεκβξάλε επαθήο πξνο ηα πάλσ, ππεξληθά ηελ ηάζε ηνπ ειαηήξηνπ θαη ζπξψρλεη ην ξπζκηζηηθφ θνριία πξνο ηα πάλσ. Απηφο έξρεηαη ζ' επαθή κε ηνλ αθξνδέθηε θη έηζη θιείλεη ην θχθισκα πνπ θξαηά αλνηθηφ ην δηαθφπηε ηεο ελδεηθηηθήο ιπρλίαο. 'Όηαλ ε πίεζε πέζεη θάησ απ ηελ θαλνληθή, ε ηάζε ηνπ ειαηήξηνπ αλνίγεη ηελ επαθή θνριία - αθξνδέθηε θη έηζη αλνίγεη ην ειεθηξηθφ θχθισκα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ελεξγνπνηείηαη ν δηαθφπηεο ηεο ιπρλίαο, θιείλεη ην θχθισκα ηεο, απηή αλάβεη θαη πξνεηδνπνηεί φηη πξέπεη λα ζηακαηήζεη ην φρεκα γηαηί ε ιίπαλζε δελ είλαη επαξθήο. θνπφο ησλ πην πάλσ δεηθηψλ ιαδηνχ είλαη λα εηδνπνηνχλ γηα ηελ πίεζε ηνπ ιαδηνχ πνπ επηθξαηεί ζην θχθισκα. Όηαλ ε πίεζε απηή πέζεη θάησ απ ηελ ηηκή πνπ πξνβιέπεηαη απ ηνλ 112

115 θαηαζθεπαζηή, ηφηε δελ γίλεηαη ζσζηή ιίπαλζε. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηηο ζνβαξέο θαη γξήγνξεο θζνξέο ηνπ θηλεηήξα, κέρξη θαη ην θφιιεκά ηνπ. 5.6 Πεξηγξαθή ιεηηνπξγίαο ζπζηεκάησλ ιίπαλζεο. ηνπο παιηνχο θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαχζεο, νη πηέζεηο θαη νη ηαρχηεηεο ηξηβφκελσλ επηθαλεηψλ ήηαλ κηθξέο. Η ιίπαλζε γηλφηαλ κε ηε κέζνδν ηεο εθηίλαμεο ηνπ ιαδηνχ θαηά ηελ πεξηζηξνθή ηνπ ζηξνθαινθφξνπ άμνλα. Απηφο κε ηα άθξα ησλ ζηξνθάισλ ηνπ, εξρφηαλ ζ επαθή κε ην ιάδη ζην θάξηεξ θη εμαηηίαο ηεο ηαρχηεηαο πεξηζηξνθήο ηνπ, ην εθζθελδφληδε κε δχλακε πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο, κέζα ζην ζηξνθαινζάιακν. Δηθφλα 5.7 χζηεκα ιίπαλζεο. Έηζη δεκηνπξγείηαη έλα ζχλλεθν νκίριεο ιαδηνχ πνπ πεξηέινπδε φια ηα εζσηεξηθά κέξε ηνπ θηλεηήξα. Ο ηξφπνο φκσο απηφο, επεηδή ήηαλ αλεπαξθήο, ζχληνκα αληηθαηαζηάζεθε. Σν ιάδη νδεγείηαη πιένλ κε πίεζε ζ φιεο ηηο 113

116 ηξηβφκελεο επηθάλεηεο. Ο ηξφπνο απηφο νλνκάδεηαη ιίπαλζε κε αλαγθαζηηθή θπθινθνξία. Η ιίπαλζε ζην ζχζηεκα απηφ, γίλεηαη σο εμήο (εηθφλα 5.7): Η αληιία ιαδηνχ πνπ είλαη ζπλήζσο γξαλαδσηή θηλείηαη απ ην ζηξνθαινθφξν άμνλα ζηνπο πεηξειαηνθηλεηήξεο θη απ ηνλ εθθεληξνθφξν ζηνπο βελδηλνθηλεηήξεο. Αλαξξνθά ιάδη κ έλα θίιηξν απ ην θάξηεξ θαη ην ζηέιλεη ζην θίιηξν ιαδηνχ. ηε ζπλέρεηα, ην ιάδη απνζηέιιεηαη ζην ςπγείν (αλ ππάξρεη) κε πίεζε απφ 2-2,5 αηκφζθαηξεο. Μεηά ην ςπγείν, πξεζάξεηαη ζηνλ θεληξηθφ ζσιήλα δηαλνκήο θη απφ εθεί, κε ηηο απαξαίηεηεο ζσιελψζεηο, ζηα δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ θηλεηήξα. Έηζη ην ιάδη νδεγείηαη πξψηα ζηα θνπδηλέηα ησλ εδξάλσλ θη αθνχ ιηπάλεη ηα θνκβία ηνπο κεηά εηζέξρεηαη ζην ζηξνθαινθφξν άμνλα. Ο ζηξνθαινθφξνο είλαη δηάηξεηνο θη επηηξέπεη ζην ιάδη λα θζάζεη ζηα θνπδηλέηα ησλ πνδηψλ ηνπ δησζηήξα. Αθνχ ιηπάλεη ηα πφδηα ησλ δησζηήξσλ αλέξρεηαη κέζα απ απηνχο θαη θηάλεη ζηνπο πείξνπο ησλ εκβφισλ. Μεηά ηε ιίπαλζε ησλ πείξσλ ησλ εκβφισλ κηα κηθξή πνζφηεηα ιαδηνχ θεχγεη απ ηα άθξα ησλ πείξσλ θαη ιηπαίλεη ην εζσηεξηθφ ησλ θπιίλδξσλ επηζηξέθνληαο δεζηφ ζην θάξηεξ. Άιιε δηαθιάδσζε απ ην ςπγείν ιαδηνχ ιηπαίλεη κε ηνλ ίδην ηφπν ηα θνπδηλέηα ηνπ εθθεληξνθφξνπ άμνλα, ηα θνθνξάθηα ησλ βαιβίδσλ θαη ηα έδξαλα ησλ αμφλσλ ησλ δηαθφξσλ νδνλησηψλ ηξνρψλ. Η πνζφηεηα απηή ηνπ ιαδηνχ επηζηξέθεη ζην θάξηεξ. Απηφ ην ζχζηεκα ιίπαλζεο είλαη εθνδηαζκέλν κε βαιβίδα by-pass. Μ' απηή ξπζκίδεηαη θάζε θνξά ε πίεζε ιαδηνχ ζην θχθισκα. ηνπο κεγάινπο πεηξειαηνθηλεηήξεο είλαη αλαγθαία ε εζσηεξηθή ιίπαλζε ησλ θπιίλδξσλ. Απηή γίλεηαη κε ηδηαίηεξε αληιία πνπ πξεζάξεη ην ιάδη ζην κέζν χςνο θαη ζε πνιιά ζεκεία ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ θπιίλδξνπ κε εηδηθά αληεπίζηξνθα αθξνθχζηα. Σηνπο δίρξνλνπο βελδηλνθηλεηήξεο ε ιίπαλζε γίλεηαη κε άιιν ηξόπν. Σν ιάδη αλακηγλχεηαη κέζα ζηε βελδίλε ζε αλαινγία 1:30 έσο 1:40. Μέζα απ ην ζηξνθαινζάιακν γίλεηαη ε αλαξξφθεζε ηνπ κίγκαηνο θαπζίκνπ - αέξα πνπ φκσο πεξηέρεη θαη ιάδη. Σν ιάδη απηφ ιηπαίλεη ηα δηάθνξα κέξε ηνπ θηλεηήξα θαη ην εζσηεξηθφ ηνπ θπιίλδξνπ. Οη θηλεηήξεο απηνί καδί κε ηε βελδίλε θαίλε ζπλερψο θαη κηα κηθξή πνζφηεηα ιαδηνχ. 114

117 5.6.1 Πεξηνδηθόο έιεγρνο θαη αληηθαηάζηαζε ιαδηνύ. Βαζηθνί παξάγνληεο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ιίπαλζεο είλαη ε ζπρλή αιιαγή ιαδηνχ, ε αιιαγή ηνπ θίιηξνπ ιαδηνχ ή ν θαζαξηζκφο ηνπ, αλ απηφ θαζαξίδεηαη θαη ν ζπρλφο έιεγρνο ηεο ζηάζκεο ηνπ ιαδηνχ κέζα ζην θάξηεξ. Οη θαηαζθεπαζηέο ησλ απηνθηλήησλ αλαθέξνπλ ζηα βηβιία ζπληήξεζήο ηνπο ηνλ ηχπν ηνπ ιαδηνχ θαη ηε ζπρλφηεηα αληηθαηάζηαζήο ηνπ. ε πεξίπησζε πνπ δελ ππάξρνπλ ηα ζηνηρεία ηνπ θαηαζθεπαζηή, ηφηε ε αιιαγή ιαδηνχ πξέπεη λα γίλεηαη κεηά απφ δηαδξνκή Km σο Km, αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηνπ ιαδηνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη κε ηνλ θηλεηήξα δεζηφ. Σν ιηπαληηθφ έρεη κεγαιχηεξε ξεπζηφηεηα φηαλ ν θηλεηήξαο είλαη δεζηφο, ελψ παξάιιεια κεηά θηλνχληαη ηπρφλ αθαζαξζίεο ζηνλ ππζκέλα ηνπ θάξηεξ. Μεηά ηελ εμαγσγή ηνπ ιαδηνχ είλαη θαιφ λα θαζαξίδεηαη ην ζχζηεκα ιίπαλζεο κε πνιχ ςηιφ ιάδη ζην 1/3 ηεο θαλνληθήο πνζφηεηάο ηνπ θη ν θηλεηήξαο λα ιεηηνπξγεί γηα 2-3 ιεπηά ζην ξειαληί. Πξηλ ηελ πιήξσζε ηνπ θηλεηήξα κε θαηλνχξην ιάδη, θαιφ είλαη λα θαζαξίδεηαη ή λα αιιάδεηαη ην θίιηξν ιαδηνχ. φηη αθνξά ηε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο αληηθαηάζηαζεο ηνπ ιαδηνχ, ε θαλνληθή πεξίνδνο αιιαγήο πνπ δίλεηαη απφ ηνλ θαηαζθεπαζηή, κπνξεί λα ζπληνκεπζεί. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηε ζπληνκφηεξε αιιαγή είλαη: Η γεληθφηεξε θαηάζηαζε ηνπ θηλεηήξα. Σν είδνο ηνπ ιαδηνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη (αλ δει. είλαη απιφ ή πνιχηππν ιάδη. Οη εμσηεξηθέο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο (π.ρ. πςειέο ή ρακειέο ζεξκνθξαζίεο). Η θαηάζηαζε ησλ δξφκσλ πνπ θηλείηαη ην απηνθίλεην (π.ρ. ρσκαηφδξνκνη κε ρακειέο ηαρχηεηεο ή απηνθηλεηφδξνκνη γηα πςειέο). Η ζπκπίεζε ησλ θπιίλδξσλ (φηαλ ππάξρεη ρακειή ζπκπίεζε εμαηηίαο θζνξψλ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη παρχξεπζην ιάδη θαη λα αιιάδεηαη πην ζπρλά). Η ειηθία ηνπ απηνθηλήηνπ θαη 115

118 Ο ηξφπνο νδήγεζήο ηνπ (δειαδή λεπξηθή ή θαλνληθή νδήγεζε) Βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ιίπαλζεο. Οη θπξηφηεξεο βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο ιίπαλζεο είλαη ε κηθξή παξνρή ηεο αληιίαο ιαδηνχ, ε αληηθαλνληθή πίεζε ιαδηνχ, ε έκθξαμε ηνπ θίιηξνπ ιαδηνχ, ε ειαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο βαιβίδαο αζθαιείαο, ε ππεξθαηαλάισζε ιαδηνχ θαη ν θαθφο εμαεξηζκφο ηνπ ζηξνθαινζαιάκνπ ηνπ θηλεηήξα. o Μηθξή παξνρή ηεο αληιίαο ιαδηνύ. Η κηθξή παξνρή ηεο αληιίαο ιαδηνχ νθείιεηαη ζηηο θζνξέο ηεο, ζηελ έιιεηςε ιαδηνχ θαη ζηελ έκθξαμε ή ζηελ θαθή ξχζκηζε ηνπ θίιηξνπ αλαξξφθεζεο. Δμαηηίαο ηεο κηθξήο παξνρήο ιαδηνχ κεδελίδεηαη ην πάρνο ηεο ιηπαληηθήο πξνζηαηεπηηθήο κεκβξάλεο ζηα ηξηβφκελα κέξε ηνπ θηλεηήξα θαη πξνθαινχληαη κεγάιεο θζνξέο ή θαη θφιιεκα ηνπ. Η βιάβε απηή αλαγλσξίδεηαη απφ ηε κηθξή πίεζε ηνπ δείθηε ιαδηνχ, απφ ην ζφξπβν ζηηο ρακειέο ζηξνθέο θαη απφ ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. o Αληηθαλνληθή πίεζε ιαδηνύ. Η πίεζε ηνπ ιαδηνχ πξέπεη λα εμαζθαιίδεη ηελ χπαξμε ηεο ιηπαληηθήο κεκβξάλεο ζηα ηξηβφκελα κέξε ηνπ θηλεηήξα θη φηαλ αθφκε ε κεηαμχ ηνπο αλνρή κεγαιψζεη. Η πίεζε ηνπ ιαδηνχ πξέπεη λα είλαη ηθαλή λα παξαζχξεη ηα ηπρφλ ππάξρνληα ζσκαηίδην θαη λα ςχρεη ηηο ηξηβφκελεο επηθάλεηεο. Όηαλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο ε πίεζε ηνπ ιαδηνχ είλαη ρακειή, πξνθαινχληαη θζνξέο απφ ηελ μεξή ηξηβή θαη ηελ ππεξζέξκαλζε ησλ ηξηβφκελσλ κεηαιιηθψλ επηθαλεηψλ. Αληίζεηα φηαλ ε πίεζε είλαη πςειή ππάξρνπλ δηαξξνέο θαη γίλεηαη ππεξθαηαλάισζε ιαδηνχ. Αηηίεο πηώζεο ηεο πίεζεο είλαη: Η θζνξά ηεο αληιίαο ιαδηνχ. Η κεγάιε αλνρή ζηα θνπδηλέηα ηνπ εθθεληξνθφξνπ ή ηνπ ζηξνθαινθφξνπ. Η έιιεηςε ιαδηνχ ζην θάξηεξ. 116

119 Η ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Η θαθή ξχζκηζε ή ε θαθή εμαζζέλεζε ηνπ ειαηήξηνπ ηεο βαιβίδαο αζθάιεηαο θαη Η έκθξαμε ηνπ θίιηξνπ αλαξξφθεζεο. Η αλαγλψξηζε ηεο ρακειήο πίεζεο γίλεηαη απ ην δείθηε πίεζεο ιαδηνχ ή ηελ ελδεηθηηθή ιπρλία ιαδηνχ θη απ ηνπο θξαδαζκνχο ή ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. Γηα λα εληνπηζηνχλ ηα αίηηα ηεο ρακειήο πίεζεο, ειέγρεηαη ν δείθηεο πίεζεο ιαδηνχ. Αλ ε έλδεημε είλαη κηθξή ζην αξρηθφ μεθίλεκα θαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα κε θαλνληθή ζεξκνθξαζία, ηφηε νη αηηίεο ηεο ρακειήο πίεζεο είλαη: ε αθαηαιιειφηεηα ηνπ ιαδηνχ ή ε έιιεηςε ιαδηνχ, ε θζαξκέλε αληιία θαη ην εκθξαγκέλν θίιηξν. Αληίζεηα, αλ ε πίεζε είλαη θαλνληθή ζηηο πξψηεο ζηξνθέο θαη πέθηεη κε ηελ πξνζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα, ηφηε νη αηηίεο απηέο είλαη: Η θζνξά ησλ θνπδηλέησλ ηνπ ζηξνθαινθφξνπ ή ηνπ εθθεληξνθφξνπ. Αηηίεο πςειήο πίεζεο είλαη: Η θαθή ξχζκηζε ηνπ ειαηεξίνπ ηεο βαιβίδαο αζθαιείαο. Η κεξηθή έκθξαμε ηνπ θίιηξνπ ιαδηνχ ή ησλ ζσιελψζεσλ θαη ε ρξήζε «ρνληξνχ» ιαδηνχ, δειαδή κε κεγαιχηεξν ημψδεο. Η πςειή πίεζε ιαδηνχ εκθαλίδεηαη ζην ελδεηθηηθφ φξγαλν, πιελ φκσο εληνπίδεηαη θη απ ηελ ππεξθαηαλάισζε ιαδηνχ. Γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο βιάβεο απηήο ειέγρεηαη ν δείθηεο ιαδηνχ. Αλ ε βιάβε δελ νθείιεηαη ζ' απηφλ, ηφηε αληηθαζίζηαηαη ην θίιηξν, ζηε ζπλέρεηα αθαηξείηαη ην θάξηεξ θη ειέγρεηαη ε αληιία ιαδηνχ. ηελ εηθφλα 5.8 θαίλνληαη νη έιεγρνη γηα θζνξέο θαη βιάβεο ζε κηα αληιία ιαδηνχ κε ινβνχο. o Έκθξαμε ηνπ θίιηξνπ ιαδηνύ. Αηηία έκθξαμεο ηνπ θίιηξνπ είλαη ε ππεξβνιηθή θαηαθξάηεζε θαηάινηπσλ ηεο θαχζεο θαη μέλσλ ζσκαηηδίσλ πνπ ππάξρνπλ ζην ιάδη. Απηφ ζπκβαίλεη είηε γηαηί πέξαζε πνιχο θαηξφο ρσξίο λ' αιιαρηεί ην ιάδη, είηε γηαηί δελ θαζαξίζηεθε ην θίιηξν, αλ απηφ θαζαξίδεηαη. Η έκθξαμε αλαγλσξίδεηαη απ ηε δηαθνπή κεηαθνξάο ιαδηνχ ζηα ηξηβφκελα κέξε, νπφηε κεηψλεηαη πάξα πνιχ ε έλδεημε ηνπ νξγάλνπ πίεζεο θη εκθαλίδνληαη θξαδαζκνί θαη ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. 117

120 Δηθφλα 5.8 Έιεγρνη γηα θζνξέο ζε αληιία ιαδηνχ. o Διαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο βαιβίδαο αζθαιείαο. Η βαιβίδα απηή πνπ βξίζθεηαη ζηελ αληιία ιαδηνχ, αλνίγεη φηαλ ε πίεζε ηνπ ιαδηνχ ππεξβαίλεη κηα νξηζκέλε ηηκή (ζπλήζσο ζε 4-5 Kg/cm 2 ). Έηζη εμαζθαιίδεηαη ζηαζεξή πίεζε ιαδηνχ ζην ζχζηεκα ιίπαλζεο. Οη θπξηφηεξεο αηηίεο ειαηησκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο βαιβίδαο αζθαιείαο είλαη: Η θαθή ξχζκηζε ή εμαζζέλεζε ή ζξαχζε ή θφιιεκα ηνπ ειαηεξίνπ ηεο. Απ ηηο αηηίεο απηέο δελ αλνηγνθιείλεη θαιά ε βαιβίδα, κε απνηέιεζκα ην ιάδη λα επηζηξέθεη ζην θάξηεξ ή λα ζηέιλεηαη κε ππεξβνιηθή πίεζε ζηα ηξηβφκελα κέξε. Η ειαηησκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο βαιβίδαο αζθαιείαο αλαγλσξίδεηαη απ ηελ έλδεημε ρακειήο ή πςειήο πίεζεο ζην ελδεηθηηθφ φξγαλν θαη απ ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ θηλεηήξα. πλήζσο φηαλ εληνπηζηεί ε βιάβε ζηε βαιβίδα αζθαιείαο αληηθαζίζηαηαη νιφθιεξνο ν κεραληζκφο ηεο βαιβίδαο. o Τπεξβνιηθή θαηαλάισζε ιαδηνύ. Η θαηαλάισζε ιαδηνχ εμαξηάηαη απφ αξθεηνχο παξάγνληεο φπσο: ε ζρεδίαζε ηνπ θηλεηήξα, ε θαηάζηαζή ηνπ, νη ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θη ν ηχπνο ηνπ ιαδηνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. Τπεξθαηαλάισζε ππάξρεη φηαλ ζπκπιεξψλεηαη ζπρλά ιάδη γηα λα δηαηεξεζεί ζσζηή ζηάζκε. Ο έιεγρνο ηεο ζηάζκεο γίλεηαη κε ην δείθηε ιαδηνχ, φπσο πξναλαθέξζεθε. Γηα ηε ζσζηή εθηίκεζε ηεο θαηαλάισζεο ιαδηνχ, ν 118

121 έιεγρνο ζηάζκεο πξέπεη λα γίλεηαη ζχκθσλα κε ηηο αθξηβείο νδεγίεο ηνπ θαηαζθεπαζηή. Οη θπξηφηεξεο αηηίεο ππεξθαηαλάισζεο πνπ νθείινληαη ζε βιάβεο είλαη νη εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο δηαξξνέο θαη ε θαχζε ηνπ ιαδηνχ ζηνπο θπιίλδξνπο. Οη εμσηεξηθέο δηαξξνέο ιαδηνύ αλαγλσξίδνληαη απ ηελ χπαξμε ιαδηνχ ή απ ηε ζπγθέληξσζε ζθφλεο ζηα εμσηεξηθά κέξε ηνπ θηλεηήξα. Απηφ νθείιεηαη ζηε ζξαχζε ησλ δηάθνξσλ κεξψλ ησλ θιαληδψλ θαη ησλ ηζηκνπρψλ ζηεγαλνπνίεζεο. Σα κέξε φπνπ παξαηεξνχληαη απηέο νη δηαξξνέο είλαη ην θάιπκκα ησλ βαιβίδσλ, ην θάιπκκα ηνπ θαζξέθηε, ην θάξηεξ, ην θίιηξν ιαδηνχ, ε αληιία βελδίλεο, ε βάζε ιαδηνχ θη νη ηζηκνχρεο ηνπ ζηξνθαινθφξνπ. Εζσηεξηθέο δηαξξνέο είλαη ε εηζαγσγή ηνπ ιαδηνχ ιίπαλζεο ζην ρψξν θαχζεο θαη ζην ςπθηηθφ πγξφ ηνπ θηλεηήξα. Όηαλ ην ιάδη πεξάζεη ζην ρψξν θαχζεο ηφηε απηφ θαίγεηαη. Οη θπξηόηεξεο αηηίεο πνπ θηάλεη ην ιάδη ζην ρώξν θαύζεο είλαη: Η θζνξά ή ην νβάι ησλ θπιίλδξσλ. Η θαθή ηνπνζέηεζε, ε θζνξά ή ην θφιιεκα ησλ ειαηεξίσλ ησλ εκβφισλ ζηηο εγθνπέο ηνπο. Η κεγάιε αλνρή κεηαμχ ησλ βαιβίδσλ εηζαγσγήο θαη ησλ νδεγψλ ηνπο. Η θαθή εθαξκνγή ηεο θιάληδαο ηεο θπιηλδξνθεθαιήο. Ο θαθφο εμαεξηζκφο ηνπ θηλεηήξα θαη Η αλαξξφθεζε ιαδηνχ απ ηελ αληιία βελδίλεο. Η είζνδνο ιαδηνχ ζην ςπθηηθφ πγξφ νθείιεηαη ζε ξσγκή ηνπ θνξκνχ ή ηεο θπιηλδξνθεθαιήο ηνπ θηλεηήξα θαη ζε θαθή ηνπνζέηεζε ηεο θιάληδαο ηεο θπιηλδξνθεθαιήο. Η βιάβε απηή εληνπίδεηαη απ ηελ χπαξμε ιαδηνχ ζην πάλσ κέξνο ηνπ ςπγείνπ. o Ο θαθόο εμαεξηζκόο ηνπ θηλεηήξα. Οθείιεηαη ζε ζθφλε, αθαζαξζίεο ή παξακφξθσζε ησλ ζσιελψζεσλ πνπ θιείλνπλ ηνλ εμαεξηζκφ, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο πίεζεο ζην ζηξνθαινζάιακν. Η ππεξπίεζε απηή αλαγλσξίδεηαη απ ηελ αλψκαιε ιεηηνπξγία ηνπ θηλεηήξα, ηελ αιινίσζε ηνπ ιαδηνχ, ηηο εμσηεξηθέο δηαξξνέο θαη ην ζφξπβν ηνπ θηλεηήξα. Ο εληνπηζκφο απηήο ηεο βιάβεο δηαπηζηψλεηαη κε ππεξθαηαλάισζε ιαδηνχ ή βελδίλεο, αλψκαιν ξειαληί, έμνδν κπιε θαπλνχ απ 119

122 ηελ εμάηκηζε θαη ρακειή ηζρχ ηνπ θηλεηήξα. Σέινο, ε ππεξπίεζε κέζα ζην ζηξνθαινζάιακν δηαπηζηψλεηαη θη απ ηηο εμσηεξηθέο δηαξξνέο ιαδηνχ. 120

123 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6ν ΗΛΔΚΣΡΙΚΟ ΤΣΗΜΑ 6.1 Γεληθά. Σν ειεθηξηθφ ζχζηεκα απνηειείηαη απ ηνλ δηαλνκέα, ηνλ πνιιαπιαζηαζηή, ην δπλακφ, ηελ κπαηαξία θαη ηνλ εγθέθαιν ηνπ θηλεηήξα. 6.2 Γηαλνκέαο Νηηζηξηκπηηέξ. Ο δηαλνκέαο (εηθφλα 6.1) είλαη κηα ζπζθεπή πνπ απνηειείηαη απφ κηα πεξηζηξεθφκελε επαθή (ξάνπιν) θη έλα εηδηθά θαηαζθεπαζκέλν θάιπκκα, πάλσ ζην νπνίν ηνπνζεηνχληαη ηα θαιψδηα ησλ αλαθιεθηήξσλ, νη επαθέο θαη ην θαιψδην πςειήο ηάζεο, ην νπνίν κεηαθέξεη ην ξεχκα πςειήο ηάζεο απ ηνλ πνιιαπιαζηαζηή. Δηθφλα 6.1 Γηαλνκέαο. Σν ξάνπιν βξίζθεηαη ζε κφληκε πεξηζηξνθή. Έηζη, φηαλ θιείζνπλ νη πιαηίλεο θαη ην ξεχκα πςειήο ηάζεο δηνρεηεπζεί ζην δεπηεξεχνλ θχθισκα, ην 121

124 ξάνπιν έρεη ξπζκηζηεί έηζη ψζηε λα βξίζθεηαη ζηελ θαηάιιειε επαθή κε απνηέιεζκα ην ξεχκα λα πεξάζεη ζην ζσζηφ αλαθιεθηήξα θαη λα δεκηνπξγεζεί ζπηλζήξαο. 6.3 Πνιιαπιαζηαζηήο. Ο πνιιαπιαζηαζηήο (εηθφλα 6.2), είλαη έλα επαγσγηθφ πελίν (πελίν Ruhmkorf). Απνηειείηαη απφ δχν κνλσκέλα κεηαμχ ηνπο πελία θαηαζθεπαζκέλα ζπλήζσο απφ ραιθφ, ηα νπνία ρσξίδεη έλα έιαζκα. Δηθφλα 6.2 Πνιιαπιαζηαζηήο. Σν πξψην πελίν απνηειείηαη απφ ιίγεο ζπείξεο θαη ζχξκα κεγάιεο δηακέηξνπ. Απηφ ην πελίν δηαξξέεηαη απφ ξεχκα ρακειήο ηάζεο (πρ 12 V). Σν δεχηεξν πελίν απνηειείηαη απφ πνιιέο ζπείξεο θαη ζχξκα κηθξήο δηακέηξνπ. Όηαλ ην πξψην πελίν δηαξξέεηαη απφ ξεχκα, δεκηνπξγείηαη καγλεηηθφ πεδίν γχξσ ηνπ. Η απφηνκε δηαθνπή ηνπ ξεχκαηνο ζπλεπάγεηαη ηε δεκηνπξγία πςειήο ηάζεο ζην δεχηεξν πελίν (θαηλφκελν επαγσγήο). ηνπο ζχγρξνλνπο πνιιαπιαζηαζηέο ε ηάζε κπνξεί λα θηάζεη ηα V θαη, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, θαη ηα V. Γηα λα δεκηνπξγεζεί ζπηλζήξαο ζηνπο αλαθιεθηήξεο ζε θαλνληθέο ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη πίεζεο, κεξηθέο 122

125 ρηιηάδεο βνιη ζα ήηαλ αξθεηά. ηηο ζπλζήθεο, φκσο, πνπ επηθξαηνχλ ζην ζάιακν θαχζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπκπίεζεο, απηφ δελ είλαη δπλαηφ θαη απαηηείηαη πςειφηεξε ηάζε. 6.4 Γπλακό. Μαδί κε ηε κίδα θαη ηελ κπαηαξία είλαη ηα ζεκαληηθφηεξα ειεθηξηθά ζηνηρεία ελφο απηνθηλήηνπ. Σν δπλακφ (εηθφλα 6.3), είλαη κία ειεθηξνγελλήηξηα πνπ κεηαηξέπεη ηε κεραληθή ελέξγεηα (ηελ θίλεζε πνπ ιακβάλεη απ ην ζηξνθαινθφξν άμνλα κέζσ ηκάληα) ζε ειεθηξηθή. Απνηειείηαη απ ην ξφηνξα θαη ην ζηάηνξα. Ο ξφηνξαο είλαη ζηελ νπζία έλαο ειεθηξνκαγλήηεο πνπ φηαλ πεξηζηξαθεί, δηα ηεο ειεθηξνκαγλεηηθήο επαγσγήο παξάγεη ελαιιαζζφκελν ειεθηξηθφ ξεχκα. ηελ ζπλέρεηα έλαο αλνξζσηήο ηάζεο ην κεηαηξέπεη ζε ζπλερέο ην νπνίν θαηαλαιψλεηαη απ ηα ειεθηξηθά ζπζηήκαηα ηνπ απηνθηλήηνπ, ελψ κέξνο απ απηφ απνζεθεχεηαη ζηελ κπαηαξία. Δηθφλα 6.3 Γπλακφ. 123

126 6.5 Μπαηαξία. Η χπαξμε ηεο κπαηαξίαο (εηθφλα 6.4) πεξλά απαξαηήξεηε, αιιά δίρσο απηή δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη έλαο θηλεηήξαο. Βξίζθεηαη πίζσ απφ ην θαπφ ηνπ απηνθηλήηνπ θαη δελ ηε ζπκφκαζηε ζρεδφλ πνηέ, κέρξη λα θηάζεη ε ζηηγκή πνπ ν θηλεηήξαο δελ ηίζεηαη ζε ιεηηνπξγία θαη ρξεηάδεηαη λα ηελ αληηθαηαζηήζνπκε. Ο ιφγνο γηα ηελ κπαηαξία πνπ απνηειεί βαζηθφ εμάξηεκα γηα ηελ εθθίλεζε ηνπ απηνθηλήηνπ, θαζψο θαη γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ ειεθηξηθψλ ζπζηεκάησλ. Δηθφλα 6.4 Μπαηαξία. Ο βαζηθφο ξφινο ηεο κπαηαξίαο δελ είλαη ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, αιιά ε απνζήθεπζε ηεο παξαγφκελεο απ ηελ γελλήηξηα (δπλακφ). Η ηειεπηαία είλαη ζπλήζσο ζπλδεδεκέλε κε ηνλ θηλεηήξα κέζσ ελφο ηκάληα θαη πεξηζηξέθεηαη παξάγνληαο ειεθηξηθφ ξεχκα. Έλα κέξνο απ απηφ απνηακηεχεηαη ζηελ κπαηαξία, ελψ ην ππφινηπν θαηαλαιψλεηαη άκεζα απ ηα ειεθηξηθά ζπζηήκαηα (θσηηζκνχ, αλάθιεμεο θ.α.) ηνπ απηνθηλήηνπ. Ο βαζηθφο ξφινο ηεο κπαηαξίαο δελ είλαη ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, αιιά ε απνζήθεπζε ηεο παξαγφκελεο απ ηε γελλήηξηα (δπλακφ). Η ηειεπηαία είλαη ζπλήζσο ζπλδεδεκέλε κε ηνλ θηλεηήξα κέζσ ελφο ηκάληα θαη πεξηζηξέθεηαη παξάγνληαο ειεθηξηθφ ξεχκα. Έλα κέξνο απ απηφ απνηακηεχεηαη ζηελ κπαηαξία ελψ ην ππφινηπν θαηαλαιψλεηαη άκεζα απ ηα 124