Η αρµοδιότητα του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης στον έλεγχο της ποιότητας του προγράµµατος της ραδιοτηλεόρασης. Πτυχιακή Εργασία.

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η αρµοδιότητα του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης στον έλεγχο της ποιότητας του προγράµµατος της ραδιοτηλεόρασης. Πτυχιακή Εργασία Των Μαντζιούρα Μαρία Πυρίνη Αικατερίνη Επιβλέπων : ρ. Γιαννόπουλος Σ. Παναγιώτης Καστοριά, Νοέµβριος 2005

2 Copyright Μαντζιούρα Μαρία Πυρίνη Αικατερίνη Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανοµή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τµήµατος αυτής, για εµπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανοµή για σκοπό µη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν µήνυµα. Οι απόψεις και τα συµπεράσµατα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν αποκλειστικά τον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσηµες θέσεις του Τ.Ε.Ι. υτικής Μακεδονίας

3 Πίνακας Περιεχοµένων 1. Προδιάθεση Η ρύθµιση του άρθρου 15 του Συντάγµατος Το στοιχείο του άµεσου κρατικού ελέγχου Η σηµασία της συνταγµατικής ρύθµισης αναφορικά µε τη διαµόρφωση του προγράµµατος των Ραδιοτηλεοπτικών σταθµών 3. Η θέση του ΕΣΡ στην ελληνική έννοµη τάξη Ιστορικό 3.2. Θέση και χαρακτηριστικά του ΕΣΡ ως ανεξάρτητη ιοικητική Αρχή Η θέση των Ανεξάρτητων ιοικητικών Αρχών υπό το ισχύον Σύνταγµα Η κατοχύρωση της αυτονοµίας, ανεξαρτησίας και αµεροληψίας του ΕΣΡ υπό το νοµικό πλαίσιο που το διέπει Οι αρµοδιότητες του ΕΣΡ υπό το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο Η υποβάθµιση της ποιότητας προγράµµατος στην ελληνική έννοµη τάξη Η υποχρέωση των Ρ/Τ σταθµών για την µέριµνα της ποιότητας, του προγράµµατος και την προαγωγή του πολιτιστικού γίγνεσθαι 4.2. Οι δεσµεύσεις των Ρ/Τ από τη διαδικασία αδειοδότησης, ως προς το περιεχόµενο του προγράµµατος Το Π 100/ Οι κώδικες δεοντολογίας του ΕΣΡ Κανονισµός 1/91 περί δηµοσιογραφικής δεοντολογίας στη ραδιοτηλεόραση Κανονισµός 2/91 περί ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων

4 Κανονισµός 3/91 περί δεοντολογίας ραδιοτηλεοπτικών διαφηµίσεων Οδηγία 1/2001 «Προστασία των ανηλίκων από την προβολή οπτικοακουστικού υλικού µε επιβλαβές γι αυτούς περιεχόµενο σε δελτία ειδήσεων και ενηµερωτικές εκποµπές των τηλεοπτικών σταθµών εθνικής εµβέλειας ελεύθερης λήψης και παροχής συνδροµητικών υπηρεσιών» Οδηγία 2/2001 «Εφαρµογή των διατάξεων της ραδιοτηλεοπτικής νοµοθεσίας σχετικά µε τη σήµανση των ψυχαγωγικών εκποµπών και των οπτικοακουστικών έργων που µεταδίδονται από τους τηλεοπτικούς σταθµούς εθνικής εµβέλειας ελεύθερης λήψης» Ο ελληνικός κώδικας διαφήµισης.. 5. Η υποβάθµιση προγράµµατος στη νοµολογία του ΕΣΡ 5.1. Η προστασία της προσωπικότητας Η υπέρβαση του διαφηµιστικού χρόνου Η προβληµατική της Ροζ ιαφήµισης Περιπτωσιολογία... ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Νοµοθεσία Νοµολογία. Ιστοσελίδες.. Συντοµογραφίες.. Βιβλιογραφία

5 1. ΠΡΟ ΙΑΘΕΣΗ Η παρακάτω ανάλυση αποτελεί το ζητούµενο της εργασίας που αναλάβαµε στα πλαίσια της ολοκλήρωσης του κύκλου των σπουδών µας, στο ΤΕΙ ηµοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας. Το θέµα το οποίο εξετάζουµε εδώ, είναι: «Η αρµοδιότητα του ΕΣΡ για τον έλεγχο της ποιότητας του προγράµµατος της Ραδιοτηλεόρασης». Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαµε το ανωτέρω θέµα, είναι κατά πρώτον η επικαιρότητα και διαχρονικότητα που το διακρίνει, η ανάγκη µας να γνωρίσουµε λίγο βαθύτερα το ραδιοτηλεοπτικό πεδίο και τους νόµους που το διέπουν και να κατανοήσουµε το λόγο ύπαρξης και λειτουργίας του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ως όργανο του Κράτους. Για την περάτωση και συγγραφή του εν λόγω ζητήµατος ανατρέξαµε σε µια σειρά βιβλίων, καθώς και σε πλειάδα δηµοσιευµάτων στο ιαδίκτυο και σε εφηµερίδες. Το µεγαλύτερο µέρος της εργασίας αποτελείται από κανονισµούς, άρθρα του Συντάγµατος, οδηγίες, αποφάσεις, καθώς και νόµους, οι οποίοι µας δόθηκαν κατά πλειοψηφία από τον υπεύθυνο καθηγητή µας, κ. Γιαννόπουλο Παναγιώτη. Τα βιβλία που χρειαστήκαµε, ευρέθησαν από την Εθνική Βιβλιοθήκη και το Πάντειο Πανεπιστήµιο Αθηνών. Στο σηµείο αυτό θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε ιδιαιτέρως τον κ. Γιαννόπουλο, για τις κατευθυντήριες γραµµές που µας έδωσε, καθώς και για το σύνολο των πληροφοριών, που µας στάθηκαν απολύτως αναγκαίες ώστε να πραγµατοποιηθεί η εν λόγω εργασία. Όσον αφορά το κύριο περιεχόµενο της ανάλυσης µας, αυτό αποτελείται από τα κάτωθι κεφάλαια: Κεφάλαιο 2: Εδώ θα αναφερθούµε στους λόγους που οδήγησαν στη δηµιουργία ενός εποπτικού οργάνου στον τοµέα των ΜΜΕ. Αυτό θα γίνει µε µια αναδροµή στο παρελθόν και µια σύντοµη παρουσίαση των συνθηκών που επικρατούσαν τότε στον ραδιοτηλεοπτικό χώρο και στο πως έχουν εξελιχθεί έως και σήµερα. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει η παρουσίαση του άρθρου 15 του Συντάγµατος που κατοχυρώνει τον έλεγχο του Κράτους πάνω στον τοµέα της Ραδιοτηλεόρασης. Θα προσπαθήσουµε να 3

6 δώσουµε το νόηµα αυτού του ελέγχου και να τονίσουµε τη σηµασία της συνταγµατικής ρύθµισης σχετικά µε την ποιότητα των ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων. Κεφάλαιο 3: Θα προσδιορίσουµε τη θέση του ΕΣΡ στην ελληνική έννοµη τάξη, ξεκινώντας από ένα σύντοµο ιστορικό. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουµε να δώσουµε τα χαρακτηριστικά του ως Ανεξάρτητη ιοικητική Αρχή και το γενικό πλαίσιο κάτω από το οποίο λειτουργεί η ως άνω 1. Στη συνέχεια, θα αναφερθεί το νοµικό καθεστώς που διέπει το ΕΣΡ 2 και τέλος οι αρµοδιότητες µε τις οποίες επιφορτίζεται το σύνολο των εργασιών του. Κεφάλαιο 4: Θα γίνει αναφορά στο τι περιλαµβάνει η έννοια της υποβάθµισης του προγράµµατος της Ραδιοτηλεόρασης στην ελληνική έννοµη τάξη. Εδώ θα παρουσιαστούν αναλυτικά οι δεσµεύσεις που ισχύουν από πλευράς των ραδιοτηλεοπτικών σταθµών, όσον αφορά πάντα τη διαφύλαξη της ποιοτικής στάθµης καθώς, κανονισµοί και οδηγίες που έχουν εκδοθεί στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων του ΕΣΡ. Κεφάλαιο 5: Αποτελεί και το τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας. Θα γίνει ουσιαστική αναφορά και ανάλυση της υποβάθµισης του προγράµµατος στη νοµολογία του ΕΣΡ, µέσα από βασικές προβληµατικές που χαρακτηρίζουν σήµερα τον ραδιοτηλεοπτικό χώρο και εµποδίζουν την εύρυθµη λειτουργία του. Η προστασία της προσωπικότητας, η υπέρβαση διαφηµιστικού χρόνου, καθώς και η ροζ διαφήµιση, είναι τα πεδία δράσης µας. Τελειώνοντας, θα παραθέσουµε ορισµένες από τις πιο σηµαντικές αποφάσεις που έχουν παρθεί στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων του ΕΣΡ και είναι απόρροια της υποβαθµισµένης εικόνας της Ραδιοτηλεόρασης, σήµερα. 1 2 Ν. 3051/2002 ΦΕΚ Α' 220 Ν. 2863/2000 ΦΕΚ Α' 262 4

7 2. Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 15 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ιστορία των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης στον ελληνικό χώρο, άρχισε να διαγράφεται σχετικά πρόσφατα και κυρίως µετά την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος και την αποκατάσταση της ηµοκρατίας το Μέχρι λίγα χρόνια πριν, µοναδική πηγή ενηµέρωσης αποτελούσε ο Τύπος, ενώ η ραδιοφωνία είχε αρχίσει κάπως να δείχνει σηµάδια ανάκαµψης, αφήνοντας µακράν πίσω την τηλεόραση. Στην τελευταία του παράγραφο το άρθρο 14 του Συντάγµατος όριζε πως: «αι προστατευτικαί του τύπου διατάξεις δεν εφαρµόζονται επί των κινηµατογράφων, δηµοσίων θεαµάτων, φωνογραφίας, ραδιοφωνίας και άλλων παρεµφερών µέσων µεταδόσεως του λόγου ή παραστάσεως» αυτό σήµαινε πως η ραδιοφωνία εξαιρούνταν εντελώς από τις προστατευτικές ρυθµίσεις, ενώ η τηλεόραση δεν αναφερόταν καν. Το 1975, έγιναν οι πρώτες προσπάθειες να ενταχθεί πλέον κάτω από το πρίσµα νοµοθετικών ρυθµίσεων και η Ραδιοτηλεόραση. Με το άρθρο 15 µάλιστα του Συντάγµατος, κατοχυρώνονται και οι εφαρµόσιµες διατάξεις για την Ραδιοτηλεόραση, για πρώτη φορά. Την ίδια χρονιά, συνέβη κι άλλο ένα µεγάλο και καθοριστικό γεγονός που άλλαξε ριζικά το ραδιοτηλεοπτικό πεδίο. Με τον σχετικό Ν. 230/75, επιτρεπόταν η ίδρυση µιας ανώνυµης εταιρείας µε την επωνυµία «Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση» (ΕΡΤ), που θα παρείχε στον ελληνικό λαό ενηµέρωση, επιµόρφωση και ψυχαγωγία µέσα από την εκποµπή ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων. Η ΕΡΤ τα χρόνια εκείνα δεν διατηρούσε το µονοπώλιο της ραδιοτηλεόρασης, αλλά το µοιραζόταν µε το κανάλι των ενόπλων δυνάµεων, την γνωστή ΥΕΝΕ, ως το 1982 όπου η δεύτερη πέρασε πια στην ιστορία και µετονοµάστηκε σε ΕΡΤ2. Ο παραπάνω νόµος τροποποιήθηκε εξ αρχής το 1987 (Ν. 1730/87), µε βασικά χαρακτηριστικά του τη συγχώνευση των ΕΡΤ1 και ΕΡΤ2 σε ένα ενιαίο ΝΠΙ που ονοµάστηκε ΕΡΤ Α.Ε. και στο οποίο περιερχόταν το αποκλειστικό προνόµιο των ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων. Το 1989 όµως ήρθε και η οριστική αναθεώρηση του, µε τον N.1866/89, σύµφωνα µε τον οποίο το προνόµιο αυτό που ως τώρα κατείχε η ΕΡΤ µπορούσε να περάσει και στα χέρια ιδιωτών. Με λίγα λόγια, παραχωρήθηκε το δικαίωµα της ίδρυσης και λειτουργίας των σταθµών σε φορείς µη κρατικούς. 5

8 Η απορύθµιση αυτή του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου, η σταδιακή υποχώρηση της εξάρτησης του Τύπου από την πολιτική εξουσία και γενικά από την αποκλειστικότητα της ενηµέρωσης και η αποφασιστική είσοδος των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο χώρο των Μέσων, άλλαξαν ριζικά την εικόνα του. Η απελευθέρωση της ραδιοτηλεόρασης από το καθεστώς κρατικής κηδεµονίας, οφείλεται στο φιλελεύθερο πρότυπο οργάνωσης που ακολουθήθηκε µετά από αυτή τη σηµαντική αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στον ελληνικό χώρο. Το άνοιγµα στο ραδιοτηλεοπτικό πεδίο, επέφερε την ανάγκη για σύγχρονες µεθόδους οργάνωσης και διοίκησης, µετατρέποντας τα Μέσα σε µεγάλες βιοµηχανικές επιχειρήσεις που στοχεύουν στην ολοένα και µεγαλύτερη επέκταση και εδραίωση τους. Παράλληλα, παρατηρήθηκε η ολοκληρωτική στροφή του κοινού προς την νέα αυτή πραγµατικότητα καθώς, και η εξάρτηση του από τη Ραδιοτηλεόραση. Έτσι σήµερα, η ψυχαγωγία, η ενηµέρωση, η πληροφόρηση, η εκπαίδευση, όλα, βρίσκονται κάτω από το πρίσµα της τροµερής δύναµης που ασκεί η ραδιοτηλεόραση στην ψυχοσύνθεση όλων µας. εν είναι τυχαίο βέβαια το γεγονός ότι βάση σχετικών ερευνών, το 95,5 % του κοινού θεωρεί τα ΜΜΕ ως κυρίαρχο Μέσο εξουσίας της χώρας. Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο έχει µπει για τα καλά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής µας και το κυριότερο όλων είναι ότι φτάνει στο σηµείο να µας ελέγχει. Αυτό ακριβώς το γεγονός είναι που τονίζει την ανάγκη να χαραχθεί µια γενική κατευθυντήρια γραµµή ρυθµίσεων, που θα προστατεύσει τόσο την ίδια τη Ραδιοτηλεόραση όσο και το κοινό της, θα προσδιορίζει και θα επιβάλλει κανονισµούς για τη λειτουργία της και θα τονίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Το Σύνταγµα της Ελλάδος, όπως ήδη έχει αναφερθεί, ποτέ δε συµπεριέλαβε σε κάποια από τις νοµοθετικές του διατάξεις τη ραδιοτηλεοπτική έννοια, σε πλήρη αντίθεση µε τον Τύπο, όπου κατοχυρώνει την ελευθερία του και αναγνωρίζει τη θεσµική µορφή του. Αντίθετα, σύµφωνα µε τη παρ. 2 του άρθρου 15 του Συντάγµατος, η Ρ/Τ υπάγεται στον άµεσο έλεγχο του Κράτους. Συγκεκριµένα: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άµεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα του Εθνικού 6

9 Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου, που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως ο νόµος ορίζει. Ο άµεσος έλεγχος του Κράτους που λαµβάνει και τη µορφή του καθεστώτος της προηγούµενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειµενική και µε ίσους όρους µετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθµης των προγραµµάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασµό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Ο νόµος ορίζει τα σχετικά µε την υποχρεωτική και δωρεάν µετάδοση των εργασιών της Βουλής και των επιτροπών της, καθώς και προεκλογικών µηνυµάτων των κοµµάτων από τα ραδιοτηλεοπτικά µέσα». 2.1 Το στοιχείο του άµεσου κρατικού ελέγχου Με τον όρο «άµεσος έλεγχος του κράτους», εννοούµε τον πολιτικό έλεγχο, δηλαδή αυτόν που ασκείται από την Κυβέρνηση και από τον εκάστοτε Υπουργό Τύπου και ΜΜΕ. Τόσο η ίδια η Κυβέρνηση όσο και ο Υπουργός, είναι απόλυτα υπεύθυνοι απέναντι στη Βουλή, στην οποία και λογοδοτούν αν προκύψει ραδιοτηλεοπτικό ζήτηµα. Αντίθετα µ αυτό που καταλαβαίνουµε από τη λέξη «έλεγχος», ο κρατικός έλεγχος, δεν πρέπει να ερµηνεύεται ως απόλυτη παράδοση της ραδιοτηλεόρασης στο Κράτος και πόσο µάλλον στα συµφέροντα που η κάθε Κυβέρνηση παρουσιάζει και υποστηρίζει. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς αντισυνταγµατικό και φυσικά θα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση µε τη δηµοκρατικότητα που το ίδιο το Σύνταγµα πρεσβεύει, αλλά και µε την αντικειµενικότητα του άρθρου 15. Είναι ευνόητο λοιπόν, πως η έννοια του άµεσου κρατικού ελέγχου, δεν περικλείει την έννοια της εξουσίας ούτε της παρέµβασης, αλλά αυτή της εγγύησης για αµεροληψία, αντικειµενικότητα και επί ίσοις όροις µετάδοση των διαφόρων εκποµπών. Κάθε έλεγχος απέναντι στη Ραδιοτηλεόραση που δεν είναι κρατικός, απαγορεύεται ρητά. Για τους λόγους αυτούς, ο έλεγχος που γίνεται, οφείλει να 7

10 χαρακτηρίζεται από πληρότητα, πολιτική συνείδηση και να έχει έντονο το κυβερνητικό στοιχείο. Ο ως άνω ορισµός όµως, συνεπάγεται και ένα πολύ σηµαντικό ζήτηµα, το οποίο πρέπει να γίνει σαφές για την όσο το δυνατό καλύτερη κατανόηση και εφαρµογή του. Το Ρ/Τ προνόµιο ανήκει στο Κράτος. Αυτό είναι γνωστό και κατανοητό από όλα τα παραπάνω. Το ερώτηµα που γεννιέται είναι το αν τα ραδιοτηλεοπτικά µέσα ως άµεσα ελεγχόµενα από το Κράτος, θα έπρεπε να είναι και διοικούµενα από αυτό. Η απάντηση είναι όχι. Το Κράτος δικαιούται να προσφέρει το εν λόγω προνόµιο σε κάθε ιδιώτη ή οποιονδήποτε άλλο φορέα που πληρεί τις ανάλογες προϋποθέσεις. Οι ρυθµίσεις για το ραδιοτηλεοπτικό καθεστώς, εξάλλου, είναι απόλυτα σαφείς και περιορίζονται στον έλεγχο που θα ασκηθεί σχετικά µε το πώς λειτουργεί το Μέσο και όχι για το ποιος το λειτουργεί. Άλλωστε, βάσει Συντάγµατος δεν υπάρχει καθεστώς κρατικού µονοπωλίου πλέον, παρά µόνο ελεύθερη διαχείριση Μέσων, µε µόνη εξαίρεση τη ηµόσια Ρ/Τ, που ούτως ή άλλως υπόκειται σε κρατικό έλεγχο 3. Βασικός σκοπός της κατοχύρωσης αυτού του ελέγχου είναι η δυνατότητα να παρέχεται σε όλους τους πολίτες το δικαίωµα για τη σωστή, αντικειµενική και µε ίσους όρους µετάδοση κάθε πληροφορίας, είδησης καθώς και προϊόντων λόγου και τέχνης. Τα Μέσα δεν είναι σε θέση να δρουν και να πράττουν ανεξέλεγκτα, γιατί τότε θα κυριαρχούσε η µονοµέρεια και η προσπάθεια επιβολής του καθενός έναντι του άλλου. Το Κράτος παρεµβαίνει στο σηµείο αυτό για να µπορέσει να διασφαλίσει ότι όσα προβάλλονται ή ακούγονται θα είναι εξασφαλισµένα ποιοτικά και θα συµπίπτουν στην κοινωνική αποστολή µε την οποία «βαρύνονται». Εξάλλου, η ραδιοφωνία και η τηλεόραση στοχεύουν σε ζητήµατα υπέρ του δέοντος σοβαρά. Η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας την οποία και υποχρεούνται να διασφαλίσουν και να µεταδώσουν, συνίσταται σε µια µεγάλη συµµετοχή του Κράτους. Ο σεβασµός απέναντι σε κάθε άτοµο και ιδιαιτέρως σε παιδικές και νεαρές ηλικίες, δεν είναι ζητήµατα που µπορούν να αξιολογηθούν και να εφαρµοστούν από τα Μέσα αυτόνοµα. Το Kράτος είναι αυτό που θα παρέχει τις κατευθυντήριες οδούς και το γενικό 3 Ν. 1866/89 ΦΕΚ Α' 222 8

11 πλαίσιο πάνω στο οποίο θα στηριχθούν για να φτάσουν στον επιθυµητό σκοπό αλλιώς θα επικρατήσουν η υποκειµενικότητα και η µεροληψία. 2.2 Η σηµασία της συνταγµατικής ρύθµισης αναφορικά µε τη διαµόρφωση του προγράµµατος των Ραδιοτηλεοπτικών σταθµών Σύµφωνα µε το Σύνταγµα και συγκεκριµένα πάντα µε το προαναφερόµενο άρθρο15, βασικός σκοπός της ύπαρξης της Ραδιοτηλεόρασης, είναι η µετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης. Οι τέσσερις (4) αυτές κατηγορίες εκποµπών επιτάσσονται και υποχρεούνται να καταλαµβάνουν το µεγαλύτερο µέρος του προγράµµατος του κάθε Μέσου, χωρίς φυσικά να αποκλείουν την ύπαρξη και άλλων µορφών εκποµπών, διαφορετικού περιεχοµένου, πνεύµατος και διάστασης. Αντίθετα, κρίνονται και αυτές ιδιαιτέρως απαραίτητες για την ψυχαγωγία, την διασκέδαση, την εκπαίδευση ή την ενηµέρωση του κοινού και φυσικά ακολουθούνται από µια σειρά οδηγιών και κανόνων, όσον αφορά τη σωστή και ορθή µετάδοσή τους. Εν συνεχεία, το Σύνταγµα επιβάλλει την «αντικειµενική και επί ίσοις όροις» µετάδοση εκποµπών, στα πλαίσια της άσκησης του άµεσου κρατικού ελέγχου. Είναι ευνόητο, πως ο έλεγχος αυτός δεν πρέπει να εξυπηρετεί τα συµφέροντα του ίδιου του Κράτους. Γίνεται λόγος για την αντικειµενικότητα, ακριβώς γιατί πρέπει µέσω των ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών να ακούγονται όλοι οι άνθρωποι µαζί µε όλες τις απόψεις τους, χωρίς την παραµικρή εξαίρεση ή διαφοροποίηση. Η αντικειµενικότητα, εδώ στον παρόντα νόµο, στοχεύει και σε ένα άλλο σηµαντικό σηµείο, την παρουσία της στον πολιτικό λόγο. Κατά τη διάρκεια εκλογικής περιόδου, είναι ευνόητο πως η ραδιοτηλεόραση υποχρεούται να διαθέτει τα ανάλογα και ισοµερή χρονικά περιθώρια σε κάθε κόµµα ή κοµµατικό συνδυασµό, µε σκοπό να ακούγονται οι πολιτικές θέσεις όλων ισάξια. 9

12 Σε µια άλλη της έκφανση η αντικειµενικότητα, µπορεί να συµπεριλάβει στον ορισµό της και τον όρο της πληρότητας στην ενηµέρωση. Τα όσα αναφέρονται και υπογραµµίζονται κατά τη διάρκεια µιας Ρ/Τ εκποµπής, δεν µπορούν παρά να είναι αληθή και ουσιώδη. Φυσικά, από τη µετάδοση δεν µπορούν να λείπουν και οι σχολιασµοί, αρκεί να είναι αµερόληπτοι και µακριά από τα πλαίσια της µονοµέρειας. Τίποτα δεν υποδηλώνει αντικειµενικότητα όταν όλοι παλεύουν να δώσουν τη δική τους διάσταση πάνω στο θέµα. Το πιο χρηστό, είναι να γίνεται κάλυψη στα γεγονότα και τις ειδήσεις, όπως αυτά έχουν επακριβώς. Να αποδίδεται η πραγµατική διάσταση και σηµασία στην κάθε είδους πληροφορία και είδηση. Κοµβικό σηµείο σε αυτή τη συνταγµατική ρύθµιση, αποτελεί και η επί ίσοις όροις µετάδοση εκποµπών. Όπως γίνεται κατανοητό, κάθε πρόγραµµα, που παρουσιάζει κάποιο θέµα, είτε πρόκειται για πολιτικό είτε για πολιτιστικό είτε για οτιδήποτε άλλο, αντιπροσωπεύεται από κάποιες οµάδες ατόµων που ξεχωριστά η µια από την άλλη, παλεύουν να διατηρήσουν τη δική τους θέση. Αυτή και µόνο η πράξη δηλώνει άκρα δηµοκρατικότητα. Το θέµα που τίθεται όµως εδώ είναι πως µπορούν όλες οι απόψεις αυτών των ανθρώπων να µεταδίδονται κατά ίσο τρόπο, ώστε να αποφεύγονται οι αδικίες και η µεροληψία απέναντι σε συγκεκριµένα άτοµα. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει χάρακας που να µετρά την ισότητα και ούτε είναι τόσο εύκολο να συγκεκριµενοποιηθεί αυτή. Όσες προσπάθειες γίνονται, είναι βάσει προσεγγίσεων και σταθερής προσκόλλησης στο δηµοκρατικό αξίωµα και τα χαρακτηριστικά του. Η κυριαρχία της πλειοψηφίας είναι ένα από αυτά. Μέσα σε ένα ραδιοτηλεοπτικό πρόγραµµα έχουν όλοι δικαίωµα να θέσουν τον εαυτό τους κατά τρόπο τέτοιο που θα επιθυµούν εκείνοι. Όλοι είναι ίσοι και όλοι δικαιούνται να µιλήσουν, ανεξάρτητα αν πρόκειται για άτοµα επιφανή, πολιτικά ή διάσηµα πρόσωπα ή ακόµα για απλούς πολίτες. Εξίσου όµως, µεγάλης σηµασίας είναι και το ζήτηµα του σεβασµού απέναντι σε όλους τους ανθρώπους. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει στα πρώτα κιόλας άρθρα του την ελευθερία του κάθε ατόµου και το δικαίωµα του καθενός να λέει ελεύθερα τη γνώµη του. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν αυτό να αφαιρείται από την ραδιοτηλεοπτική διαδικασία; Η σηµασία της µετάδοσης εκποµπών µε ίσους όρους στοχεύει εκεί ακριβώς. Στο ότι τα 10

13 µεταδιδόµενα προγράµµατα δε θα αναστέλλουν αυτή την εγγύηση της ελευθερίας των ατόµων και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για οµάδες µειονοτικές που ούτως ή άλλως χρίζουν ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών που τις κάνουν να διαφοροποιούνται από τους άλλους. Οι οµάδες αυτές, λοιπόν, ανεξαρτήτου φύσεως (πολιτικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές κ.α.) δικαιούνται της ιδίας συµπεριφοράς µε τους άλλους και τίθεται απαγορευτική, κάθε προσπάθεια παραγκώνισης ή αποκλεισµού τους από το ραδιοτηλεοπτικό πεδίο. Είναι λοιπόν, φανερό πως η σηµασία της συνταγµατικής ρύθµισης για τα προγράµµατα που παρουσιάζονται στη Ραδιοτηλεόραση, είναι µεγίστης σηµασίας. Μέσα από αυτή, κατοχυρώνονται θεµελιώδη σηµεία που αποβαίνουν στο να διατηρήσει η ίδια την κοινωνική της αποστολή και να αναγάγει πολιτιστικά τη χώρα, µε τρόπο τέτοιο που θα διασφαλίσει και ένα ακόµη µείζονος σηµασίας ζήτηµα, αυτό της ποιοτικής στάθµης των εκποµπών. Εξάλλου αυτός είναι και ο βασικός σκοπός της ύπαρξης της και γι αυτόν θα πρέπει να εργάζεται και να πράττει. 11

14 3. Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΣΡ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ 3.1 Ιστορικό Η ανάγκη του Κράτους να αποδεσµευτεί µερικώς, από τη διευθέτηση των ραδιοτηλεοπτικών δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων, οδήγησε τον Έλληνα νοµοθέτη στην ίδρυση του Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου, που αποτέλεσε προποµπό του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου. Το άρθρο 9 Ν. 1730/1987 (ΦΕΚ Α' 145) καθόριζε τον αριθµό των µελών και τον τρόπο διορισµού τους. Κύρια λειτουργία του Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου ήταν η παρακολούθηση από τα µέλη του (ελευθέρως ανακλητά και άµισθα) του προεκλογικού αγώνα από τα ραδιοτηλεοπτικά µέσα. Το Ραδιοτηλεοπτικό Συµβούλιο καταργήθηκε µε το άρθρο 3 παρ. 9 του Ν. 1866/1989 (ΦΕΚ Α' 222). Την ίδια περίοδο ιδρύθηκε µε το άρθρο 16 του Π.. 25/1988 η Επιτροπή για την Τοπική Ραδιοφωνία. Επιτροπή για την Τοπική Ραδιοφωνία προέβλεπε και το άρθρο 2 παρ. 10 του Ν. 1730/1987 (ΦΕΚ Α' 145). 4 Το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ιδρύθηκε µε το Ν. 1866/1989 και κατάφερε να µεταρρυθµίσει, σε σηµαντικά σηµεία το καθεστώς της Ραδιοτηλεόρασης στη χώρα µας. Αυτή η «αποστολή» εκφράσθηκε µε τη συγκρότηση, το νοµικό καθεστώς και τις αρµοδιότητες του πρώτου κρατικού οργάνου που διεκδίκησε ρητά το χαρακτήρα της Ανεξάρτητης ιοικητικής Αρχής 5. Καθώς µάλιστα, η ταχύτατη εξάπλωση της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης, αντί να συµβάλλει στη διασφάλιση της πολυφωνίας και της αντικειµενικότητας, ανέδειξε νέες µορφές εξουσίας και αποτελεί αίτιο συχνών και σοβαρών παραβιάσεων συνταγµατικών αρχών και κανόνων, αλλά και προσβολή της 4 Μ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ, Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης: Η πρώτη Ανεξάρτητη ιοικητική Αρχή στην Ελλάδα, NoB 1991,1193επ 5 Ν. 3051/2002 (ΦΕΚ Α', 220) 12

15 προσωπικότητας επώνυµων και ανώνυµων πολιτών, η αποστολή αυτή απέκτησε σήµερα ευρύτερο περιεχόµενο και αυξηµένη πολιτική σηµασία. 6 Υπό το καθεστώς του Συντάγµατος του 1975/1986, το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης αποτελούσε ένα «συνταγµατικό παράδοξο». Υπό το πρίσµα της αρχής της διάκρισης των εξουσιών 7 και της αρχής της υπουργικής ευθύνης 8, ήταν παράλογη η ύπαρξη ενός µη δικαστικού οργάνου, το οποίο ήταν ανεξάρτητο από την εκτελεστική εξουσία και δεν λογοδοτούσε στη Βουλή και παρ όλα αυτά, ήταν επιφορτισµένο µε την εφαρµογή του νόµου στον ραδιοτηλεοπτικό τοµέα. Η κατοχύρωση του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγµατος 1975/1986/2001 λύνει το γόρδιο δεσµό της συνταγµατικής νοµιµοποίησής του, υποχρεώνοντας το συνταγµατικό δίκαιο σε µια διαφορετική «ανάγνωση» των παραπάνω αρχών, προσαρµοσµένη στα νέα συνταγµατικά δεδοµένα. Ενώ η συνταγµατική κατοχύρωση του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης συνάντησε οµόφωνη σχεδόν αποδοχή, αντίθετα, δεν υπάρχει η ίδια σύγκλιση γνωµών για το εύρος της «συνταγµατικής εξουσίας» που πρέπει να αναγνωρισθεί στο Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Πάνω στο ζήτηµα αυτό έχουν διαµορφωθεί δύο διαφορετικές αντιλήψεις. Σύµφωνα µε την πρώτη, το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης είναι όργανο ελέγχου, «εξωτερικό» ως προς τη ιοίκηση, επιφορτισµένο µε το έργο της ορθής εφαρµογής της ραδιοτηλεοπτικής νοµοθεσίας. Αυτή είναι η άποψη που εκφράσθηκε στην εισήγηση του Γιώργου Κουβελάκη στην απόφαση 930/90 του ΣτΕ 9 : το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ως όργανο «παρακολούθησης εφαρµογής κανονιστικού πλαισίου που έχει τεθεί από τη νοµοθετική εξουσία ή την κανονιστικώς δρώσα κεντρική ιοίκηση και επιβολής, ενδεχοµένως, κυρώσεων». Αυτό σηµαίνει πρακτικά, ότι το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης µπορεί να έχει κανονιστική εξουσία µόνο στο πλαίσιο του άρθρου 43 παρ. 2 εδ. β Συντ., προκειµένου να ρυθµιστούν ειδικότερα 6 Ι. ΚΑΜΤΣΙ ΟΥ, Η αναζήτηση του θεµελίου της ρυθµιστικής εξουσίας του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ΤοΣ 1996, 645επ. 7 'Άρθρο 26 Σ. 8 Άρθρο 85 Σ. 9 ΣτΕ-ολ- 930/1990 Αρµ 1990,

16 θέµατα µε χαρακτήρα τεχνικό ή λεπτοµερειακό. Στο βασικό του πυρήνα, το µοντέλο αυτό ραδιοτηλεοπτικής εποπτείας έχει υιοθετηθεί από την Ιταλία, τη Γερµανία και την Αγγλία. Σύµφωνα µε τη δεύτερη αντίληψη, το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης δεν πρέπει να είναι µόνο όργανο ελέγχου, αλλά κάτι περισσότερο, το όργανο καθορισµού της «δηµόσιας πολιτικής» στον ραδιοτηλεοπτικό τοµέα. Υπό το πρίσµα της αντίληψης αυτής, η έµφαση τίθεται στην αυτόνοµη κανονιστική εξουσία του ΕΣΡ, η οποία δεν πρέπει να περιορίζεται στα ασφυκτικά πλαίσια του άρθρου 43 παρ. 2 εδ. β Συντ., αλλά να επεκτείνεται και στη ρύθµιση κύριων θεµάτων 10. Το νέο άρθρο 15 παρ. 2 Συντ. ακολουθεί σαφώς την πρώτη αντίληψη, αυτή που ταιριάζει περισσότερο στο κοινοβουλευτικό µας σύστηµα και τη συνταγµατική µας παράδοση. Σύµφωνα µε τον κ. Κουβελάκη στην προαναφερθείσα εισήγησή του, ο ρόλος του ΕΣΡ «είναι ρόλος ενδιάµεσου µεταξύ των πολιτικών επιλογών που ανήκουν στους πολιτικά υπεύθυνους και στη διαχείριση υπηρεσίας και παρακολούθησης της εφαρµογής των πολιτικών επιλογών που ήδη εκφράσθηκαν µε κανονιστική ή τυπικά νοµοθετική ρύθµιση» 11. Στη λογική αυτή κινείται και ο πρόσφατος Ν. 2863/2000 (ΦΕΚ Α' 262), ο οποίος προβαίνει σε τρεις καίριες τοµές: α) αναθέτει στο ΕΣΡ την αποκλειστική ευθύνη για την εφαρµογή του ισχύοντος θεσµικού πλαισίου, µε εξέχουσες αρµοδιότητες, τη χορήγηση των αδειών λειτουργίας 12 και την επιβολή των διοικητικών κυρώσεων 13, 10 ΣτΕ-ολ- 930/1990 Αρµ 1990, 371. Πρώτη εµπλοκή του Έλληνα διοικητικού δικαστή µε το ΕΣΡ, αποτέλεσε η αίτηση ακυρώσεως ελληνικού πολιτικού κόµµατος. Με τη συγκεκριµένη αίτηση και συζήτηση στην Ολοµέλεια του ΣτΕ ζητήθηκε η ακύρωση του Ειδικού Κανονισµού του ΕΣΡ µε την οποία ρυθµίστηκε η τηλεοπτική κάλυψη των κοµµάτων κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής περιόδου κατά τις εκλογές της 8ης Απριλίου Το ανώτατο ελληνικό δικαστήριο έκρινε ότι η ρύθµιση της τηλεοπτικής κάλυψης από το ΕΣΡ έγινε καθ υπέρβαση της νοµοθετικής εξουσιοδότησης τονίζοντας ότι οι αρχές είναι ανάγκη να θεσπίζονται είτε βάσει ειδικής νοµοθετικής εξουσιοδότησης από την κανονιστικώς δρώσα διοίκηση είτε από το νοµοθέτη. Η απόφαση του ΣτΕ (930/1990) µας οδηγεί στη σκέψη ότι επιβάλλεται ο Έλληνας νοµοθέτης να οπλίζει το ΕΣΡ µε δυνατότητα να προτείνει τροποποιήσεις νοµοθετικής και κανονιστικής φύσεως. Και βέβαια επιβάλλεται η επαναφορά στο νοµοθετικό πλαίσιο που καθόρισε ο Ν.1866/89 ΦΕΚ Α' Χ. ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, Ραδιοτηλεόραση και Συνταγµατική Αναθεώρηση, τα 2001,385επ. 12 Άρθρο 4 1 εδ.α Ν. 2863/2000 ΦΕΚ Α' Άρθρο 4 1 εδ.ε Ν. 2863/2000 ΦΕΚ Α'

17 β) καταργεί τον έλεγχο νοµιµότητας του Υπουργού Τύπου και ΜΜΕ και καθιστά συνεπώς τις πράξεις της αρχής άµεσα εκτελεστέες, ώστε να χωρεί πλέον προσβολή τους αυτοτελώς ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας 14 και γ) µεταβάλλει ριζικά τον τρόπο συγκρότησής του, καθώς τα µέλη επιλέγονται από τη ιάσκεψη των Προέδρων µε πλειοψηφία τουλάχιστον 4/5, ώστε η διαδικασία επιλογής να περιβληθεί µε τις ανάλογες εγγυήσεις διαφάνειας και να αποφευχθεί η µεταλλαγή του ΕΣΡ σε διακοµµατικό όργανο. Το Σύνταγµα, µετά την αναθεώρηση του το 2001, αντίθετα, δεν χάραξε τη δική του καινοτόµο πορεία, ως ο προαναφερθείς νόµος, αλλά διέπεται από την διστακτικότητα και εν τέλει την άρνηση του αναθεωρητικού νοµοθέτη να αναγνωρίσει ρυθµιστική αρµοδιότητα στην εν λόγω αρχή. Αντίθετα, περιορίστηκε στη συνταγµατική κατοχύρωση µόνο της χορήγησης αδειών λειτουργίας ραδιοτηλεοπτικών σταθµών και της επιβολής διοικητικών κυρώσεων. Ο τρόπος συγκρότησης του ΕΣΡ καθορίζεται στο νέο άρθρο 101 Α παρ.2 Συντ., το οποίο αφορά εν γένει τις Ανεξάρτητες Αρχές. Σύµφωνα µε αυτό, η επιλογή των µελών του ΕΣΡ «γίνεται µε απόφαση της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και µε επιδίωξη οµοφωνίας ή πάντως µε την αυξηµένη πλειοψηφία των 4/5 των µελών της. Εάν η αυξηµένη αυτή πλειοψηφία δεν επιτευχθεί, θεωρείται ότι έχουν επιλεγεί και διορίζονται όσοι συγκέντρωσαν τα τρία πέµπτα. Η διαδικασία όµως της επιλογής όσων µελών δεν συγκέντρωσαν την αυξηµένη πλειοψηφία των 4/5 επαναλαµβάνεται µετά από έξι µήνες». Σύµφωνα µε απόφαση της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής 15 Ελλήνων και βάσει της προβλεπόµενης διαδικασίας που ορίζει το άρθρο 101 Α των του 14 Άρθρο 5.8 Ν. 2863/2000 ΦΕΚ Α' Η ιάσκεψη των Προέδρων είναι ένα διακοµµατικό συλλογικό όργανο της Βουλής των Ελλήνων µε βασική αποστολή την καλύτερη οργάνωση και διεξαγωγή των εργασιών της Βουλής µέσα από τη συνεργασία του Προεδρείου της Βουλής των Ελλήνων και όλων των κοινοβουλευτικών οµάδων. Το όργανο αυτό, που ιδρύθηκε µε τον Κανονισµό της Βουλής του 1987 και αναγνωρίστηκε συνταγµατικά µε την αναθεώρηση του 2001, αποτελείται από τον Πρόεδρο και τους Αντιπροέδρους της Βουλής των Ελλήνων, από τους διατελέσαντες Προέδρους της Βουλής εφόσον έχουν εκλεγεί βουλευτές, από τους Προέδρους των ιαρκών Επιτροπών, από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Θεσµών και ιαφάνειας, από τους Προέδρους των Κοινοβουλευτικών Οµάδων και από έναν εκπρόσωπο των ανεξάρτητων βουλευτών (εφόσον οι τελευταίοι είναι τουλάχιστον πέντε). Όπως διαπιστώνουµε, ο αριθµός των µελών της ιάσκεψης των Προέδρων δεν είναι σταθερός. Κυµαίνεται ανάλογα µε τον αριθµό των κοινοβουλευτικών 15

18 Συντάγµατος, ως µέλη του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, από το 2002 και ύστερα, ορίζονται οι εξής : 1. Πρόεδρος, Ιωάννης Λασκαρίδης (Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου ε.τ.) 2. Αντιπρόεδρος, ηµήτρης Χαραλάµπης (καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης στο Πανεπιστήµιο Αθηνών) 3. 1 ο Μέλος, Εύη εµίρη ( ηµοσιογράφος) 4. 2 ο Μέλος, Γιάννης Παπακώστας (Καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών) 5. 3 ο Μέλος, Ίρις Αυδή Καλκόνη ( ικηγόρος ε.τ. Συγγραφέας) 6. 4 ο Μέλος, Ξενοφών Ροδόλφος Μορώνης ( ηµοσιογράφος) 7. 5 ο Μέλος, Νέστωρ Κούρακης (Καθηγητής Εγκληµατολογίας και Σωφρονιστικής στο Πανεπιστήµιο Αθηνών). Τον καθορισµό των παραπάνω µελών, ακολούθησε η απόφαση του Υπουργού Τύπου και ΜΜΕ (επί του παρόντος, κου Χρήστου Πρωτόπαπα) 13094/Ε/ , η οποία δηµοσιεύτηκε στο 687/ ΦΕΚ. Τεύχος Β, ενώ η ανάληψη των καθηκόντων των µελών, έγινε στις 3 Ιουνίου οµάδων και των ανεξάρτητων βουλευτών, καθώς και µε το εάν υπάρχουν ή όχι τέως Πρόεδροι της Βουλής που έχουν εκλεγεί βουλευτές. Η ιάσκεψη των Προέδρων συνέρχεται σε τακτική συνεδρίαση µία φορά την εβδοµάδα και εξετάζει την ηµερήσια διάταξη των εργασιών της Βουλής των Ελλήνων, οργανώνει τη διεξαγωγή του νοµοθετικού έργου, αποφασίζει για τη διεξαγωγή οργανωµένης συζήτησης και έχει κάθε άλλη αρµοδιότητα που της αναγνωρίζει το Σύνταγµα ή ο Κανονισµός. Μετά τη συνταγµατική αναθεώρηση του 2001, η ιάσκεψη των Προέδρων έχει την αρµοδιότητα να επιλέγει, µε οµοφωνία ή αλλιώς µε την πλειοψηφία των 4/5 των µελών της, τα µέλη των Ανεξάρτητων Αρχών που προβλέπονται από το Σύνταγµα (πχ. Συνήγορος του Πολίτη, ΑΣΕΠ κλπ.). Ασκεί επίσης κατ' αρχήν και την κοινοβουλευτική εποπτεία επί των Αρχών αυτών. 16

19 3.2 Θέση και χαρακτηριστικά του ΕΣΡ ως Ανεξάρτητη ιοικητική Αρχή. Με την επικράτηση του συστήµατος δηµόσιας και ιδιωτικής Ραδιοτηλεόρασης, ανατέθηκαν σε ανεξάρτητους κρατικούς οργανισµούς, η εποπτεία και ο έλεγχος λειτουργίας τους, καθώς και το καθεστώς χορήγησης αδειών. Η δηµιουργία τέτοιων Ανεξάρτητων Οργάνων, που θα ήταν αρµόδια για τη ρύθµιση των ραδιοτηλεοπτικών θεµάτων, ενώ ήταν γεγονός πολύ συνηθισµένο στο εξωτερικό, εδώ στην Ελλάδα, αποτελεί σχετικά πρόσφατο φαινόµενο. Το τέλος του µονοπωλίου της κρατικής ραδιοτηλεόρασης, εµπόδισε την συνέχιση της άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας, ενώ παράλληλα η είσοδος ιδιωτών στα ΜΜΕ, έθεσε ως αναγκαία τη δραστηριοποίηση του Κράτους. Έτσι, διαπιστώθηκε πως µόνο µια Ανεξάρτητη Αρχή, θα ήταν σε θέση να εγγυηθεί την ελευθερία στη ραδιοτηλεοπτική συχνότητα και την εξασφάλιση πως θα διατηρηθούν η ελεύθερη έκφραση, η πολυφωνία και η διαφάνεια στο ραδιοτηλεοπτικό πεδίο. Για τους λόγους αυτούς συστάθηκε το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Πρόκειται για µια Ανεξάρτητη Αρχή, µη υποκείµενη σε ιεραρχικό έλεγχο ή διοικητική εποπτεία, κατά τη διάρκεια της άσκησης του κρατικού άµεσου ελέγχου που του έχει ανατεθεί 16. Η σύσταση του ΕΣΡ σύµφωνα µε το πρότυπο των Ανεξάρτητων ιοικητικών Αρχών, συνεπάγεται το νοµοθετικό χαρακτηρισµό και τη νοµική φύση του. Σύµφωνα µε το άρθρο 1, παρ. 2 του Ν. 2863/00 (ΦΕΚ Α' 262), το ΕΣΡ είναι ένα όργανο, το οποίο έχει δική του γραµµατεία και δικό του προϋπολογισµό κατά την εκτέλεση του οποίου διαθέτει πλήρη αυτοτέλεια. εδοµένης τόσο της νοµικής του φύσης όσο και του σκοπού που επιδιώκει, αναφορικά µε την αντικειµενική και επί ίσοις όροις µετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, κρίνεται απαραίτητη η λειτουργική ανεξαρτησία του ίδιου και των µελών του. 16 Σύµφωνα πάντα µε το άρθρο 15 2 Σ. 17

20 Για το λόγο αυτό λοιπόν, τα µέλη του ΕΣΡ είναι ελεύθερα και σε θέση να απολαµβάνουν κάθε προσωπική και διοικητική ανεξαρτησία. Κατά τη διάρκεια της άσκησης των καθηκόντων τους, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος αποτελούν αποκλειστική απασχόληση για το ΕΣΡ και σε όλη τη διάρκεια της θητείας τους, απαγορεύεται η άσκηση οποιουδήποτε άλλου δηµοσίου λειτουργήµατος εκτός από αυτό του ιδάσκοντα σε ΑΕΙ, υπό µερική απασχόληση- ή όποιας άλλης δραστηριότητας για την οποία αµείβονται. Όσον αφορά τα λοιπά µέλη, εργάζονται κανονικά στις επαγγελµατικές τους δραστηριότητες µε µόνη τους υποχρέωση, να παρευρίσκονται σε κάθε εργασία του ΕΣΡ. Σύµφωνα µε το νόµο τα µέλη του ΕΣΡ απαγορεύεται να συµµετέχουν σε επιχείρηση που τελεί υπό το καθεστώς εποπτείας του ίδιου του Συµβουλίου. Αυτό σηµαίνει πως δεν µπορούν να είναι µέτοχοι, εταίροι ή µέλη Σ και να αµείβονται από την όποια δραστηριότητα τους. Σε περίπτωση που γίνει κατάχρηση του νόµου αυτού, ο εκάστοτε παραβάτης τιµωρείται µε ενός χρόνου φυλάκιση και χρηµατική ποινή που αγγίζει το δεκαπλάσιο των συνολικών αποδοχών που έλαβε από το ΕΣΡ. Παροµοίως απαγορεύεται και η επιλογή µέλους το οποίο κατά τα παρελθόντα έτη έχει κατηγορηθεί για αδικήµατα (κλοπή, πλαστογραφία, υπεξαίρεση, απάτη, εκβιασµό, δωροδοκία, δωροληψία, απιστία, παράβαση καθήκοντος, συκοφαντική δυσφήµιση, διασπορά ψευδών ειδήσεων), εγκλήµατα ή κακουργήµατα. Τα θέµατα που αφορούν στην εσωτερική λειτουργία του Συµβουλίου, ρυθµίζονται βάσει εσωτερικών κανονισµών 17. Για το λόγο αυτό έχουν συσταθεί έξι επιµέρους τµήµατα, µε ξεχωριστές αρµοδιότητες το κάθε ένα, ώστε να ρυθµίζεται όσο το δυνατό καλύτερα η λειτουργία του. Τα τµήµατα αυτά είναι τα εξής : Ι. Τµήµα Νοµιµότητας και Χορήγησης Αδειών. Σχετίζεται µε : 1. Την έκδοση αδειών λειτουργίας, ραδιοτηλεοπτικών σταθµών ελεύθερης λήψης, καθώς και εταιρειών παροχής συνδροµητικών ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών µέσω επίγειων αποκλειστικά ποµπών. 17 Άρθρο 2 7 Ν. 3051/2002 (ΦΕΚ Α', 220). 18

21 2. Τη χορήγηση, ανανέωση και ανάκληση αδειών λειτουργίας ραδιοτηλεοπτικών σταθµών, ελεύθερης λήψης ανεξαρτήτως µέσου µετάδοσης και τεχνικής µεθόδου επεξεργασίας του σήµατος, καθώς και εταιρειών παροχής συνδροµητικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών µέσω επίγειων αποκλειστικά ποµπών. 3. Τον έλεγχο τήρησης των κανόνων ανάθεσης παραγωγής µέρους του προγράµµατος. 4. Τον έλεγχο τήρησης των όρων και προϋποθέσεων που προβλέπει η εκάστοτε ισχύουσα νοµοθεσία για τη νόµιµη λειτουργία των φορέων που κατέχουν τις παραπάνω άδειες. ΙΙ. Τµήµα Ποιότητας Προγράµµατος και Προστασίας ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Στην αρµοδιότητα του εµπίπτουν: 1. Ο έλεγχος της τήρησης των κανόνων για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων. 2. Η διαµόρφωση κωδικών δεοντολογίας, ειδησεογραφικών και άλλων δηµοσιογραφικών και πολιτικών εκποµπών, ψυχαγωγικών και επιµορφωτικών προγραµµάτων και διαφηµίσεων. 3. Ο έλεγχος της ποιότητας των παρεχοµένων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών. 4. Η επεξεργασία αποφάσεων που αφορούν την τήρηση της πολιτικής πολυφωνίας. 5. Η εξέταση των αιτήσεων επανόρθωσης. 6. Ο έλεγχος τήρησης των κανόνων που διέπουν το περιεχόµενο των διαφηµιστικών µηνυµάτων και των χρονικών περιορισµών προβολής τους, καθώς και των όρων προβολής των χορηγιών και των προγραµµάτων τηλεπώλησης. 7. Ο χαρακτηρισµός των αποστελλόµενων εγγραφών ήχου ή εικόνας ως µηνυµάτων κοινωνικού περιεχοµένου. 19

22 ΙΙΙ. Τµήµα ελέγχου διαφάνειας και ανταγωνισµού, στην αρµοδιότητα του οποίου εµπίπτουν: 1. Η τήρηση µητρώου επιχειρήσεων. 2. Η έγκριση µεταβιβάσεων µετοχών ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής επιχείρησης ελεύθερης λήψης. 3. Ο έλεγχος τήρησης των κανόνων περί ασυµβιβάστων περιορισµών ιδιοκτησίας, εντός του ιδίου ή περισσότερων µέσων, µη παραβίασης των κανόνων του ανταγωνισµού και µη κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης. 4. Η έκδοση πιστοποιητικού διαφάνειας στις εταιρείες που αναλαµβάνουν έργα ή προµήθειες του δηµοσίου για τη βεβαίωση ή συνδροµής των ασυµβιβάστων του άρθρου 3 του Ν.3021/ Η σύνταξη ετήσιων εκθέσεων για καθεµία από τις επιχειρήσεις που αναφέρθηκαν. ΙV. Το Τµήµα Επικοινωνίας στην αρµοδιότητα του οποίου εµπίπτουν: 1. Η ενηµέρωση των εκπροσώπων των ΜΜΕ για τη δραστηριότητα του ΕΣΡ. 2. Η µέριµνα των δηµοσίων σχέσεων του ΕΣΡ και της επικοινωνίας του µε το κοινό και τους εκάστοτε φορείς. 3. Η έκδοση πληροφοριακών εντύπων για τη δραστηριότητα του συµβουλίου, καθώς και την επιµέλεια του διαδικτυακού τόπου του ΕΣΡ. V. Τµήµα τεχνικών θεµάτων στην αρµοδιότητα του οποίου υπάγονται: 1. Η τεχνική επιµέλεια παρακολούθησης και καταγραφής Ρ/Τ σταθµών. 2. Ο έλεγχος τήρησης των τεχνικών προδιαγραφών των Ρ/Τ σταθµών και την εξέταση κάθε τεχνικού θέµατος. 3. Η παρακολούθηση των νέων τεχνολογιών που αφορούν τη Ρ/Τ εκποµπή και τη συµµετοχή σε σχετικά επιστηµονικά προγράµµατα. VI. Τέλος, το Τµήµα διοικητικής µέριµνας. Σχετίζεται µε: 1. Τον χειρισµό θεµάτων υπηρεσιακής κατάστασης. 20

23 2. Την παρακολούθηση οικονοµικών ζητηµάτων και ζητηµάτων προµηθειών. 3. Την υποστήριξη του Συµβουλίου σχετικά µε τα συστήµατα πληροφορικής και τεχνολογίας Η θέση των Ανεξάρτητων ιοικητικών Αρχών υπό το ισχύον Σύνταγµα Οι Α Α, αποτελούν θεσµό που αναπτύχθηκε στα τέλη του 19 ου αιώνα (1887) στις ΗΠΑ 18 και λειτουργεί πλήρως τα τελευταία 20 χρόνια στη Γαλλία Σ αυτές έχουν ανατεθεί, η κρατική εποπτεία πάνω σε ευαίσθητα θέµατα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονοµικής ζωής, µε αντικειµενικό σκοπό την προστασία της ατοµικής ελευθερίας και των κοινωνικών δικαιωµάτων 21 και τη «ρύθµιση» (regulation) της κοινωνικό-οικονοµικής ζωής 22. Για την καλύτερη διεκπεραίωση των στόχων και αρχών τους, οι Α Α έχουν αφεθεί στο να χαρούν πλήρη ανεξαρτησία, την οποία µάλιστα τους αναγνωρίζει η ίδια η Κυβέρνηση. Σε γενικές γραµµές, χαρακτηρίζονται από εµπειρία, γνώση και εξειδίκευση των µελών τους. Εντέλει επιδιώκουν, διαφάνεια, αντικειµενικότητα, απεγκλωβισµό από την πολιτική ηγεσία και τις σταθµίσεις της, ισορροπία µεταξύ κράτους και πολίτη, προστασία των θεµελιωδών δικαιωµάτων ή µάλλον, όλα αυτά µαζί. Η δηµιουργία των Ανεξάρτητων Αρχών αποσκοπεί είτε στην προστασία ζωτικών δικαιωµάτων του πολίτη (π.χ. προσωπικά δεδοµένα, πληροφόρηση) ή απλώς στη διευκόλυνση της άσκησής τους (π.χ. µέσω διαµεσολάβησης), είτε στην προστασία της πολιτικής ζωής (π.χ. από τα ΜΜΕ), είτε στην προστασία της ίδιας της απειλούσας και ταυτοχρόνως απειλούµενης αγοράς (π.χ. ανταγωνισµός), είτε στη διαχείριση ευαίσθητων τοµέων της δηµόσιας 18 Independent regulatory agencies 19 Autorités administratives indepentents 20 Μ.ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ, Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης : Η πρώτη Ανεξάρτητη ιοικητική Αρχή στην Ελλάδα, ΝοΒ 1991, 1193 επ. 21 Σύµφωνα µε το γαλλικό πρότυπο. 22 Σύµφωνα µε το πρότυπο των ΗΠΑ.. 21

24 πολιτικής (π.χ. ραδιοτηλεόραση ή τηλεπικοινωνίες) καθ εαυτών ή σε συνδυασµό µε τα προαναφερθέντα δικαιώµατα. Πρόκειται δηλαδή για ένα θεσµό, ο οποίος καλείται να αντιµετωπίσει ποικίλες ανάγκες αλλά και να εξυπηρετήσει σειρά σκοπών όχι αναγκαίως οµοίων µεταξύ τους (π.χ. διαιτητική παρέµβαση, διαµεσολάβηση, επιβολή κυρώσεων), µε αρµοδιότητες που ποικίλουν ως προς τη νοµική φύση, το περιεχόµενο αλλά και τα αποτελέσµατα. Πολλοί είναι αυτοί που έχουν κατά καιρούς αναρωτηθεί για τον λόγο ύπαρξης των Α Α, αφού ο ρόλος των Υπουργείων είναι ακριβώς το να αναλαµβάνουν την εποπτεία και ρύθµιση τοµέων που αποτελούν µέρος της ζωής των πολιτών και µπορεί να θίξουν τα δικαιώµατα τους. Πολλές φορές είναι δύσκολο ή ανεπιθύµητο από αυτά να παρέµβουν σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τοµείς. Για το λόγο αυτό, η νοµοθεσία εξουσιοδοτεί τις Α Α να υπεισέλθουν σε προβληµατικές όπως είναι η γραφειοκρατία, η τεχνολογία, η επιστήµη, η οικονοµία, που αποτελούν νέες εξουσίες, µε την ενίσχυση παραδοσιακών εξουσιών, όπως η πολιτική εξουσία. Σ αυτό άλλωστε αποβλέπουν οι Α Α και για το λόγο αυτό εµφανίζονται ως όργανα µε πλήρη αντικειµενικότητα, αµεροληψία και κάθε απαλλαγή από γραφειοκρατίες. Η κρατική εξουσία µε τις Α Α, βρήκε έναν τρόπο να φέρει εις πέρας το παρεµβατικό της έργο. Πριν περάσουµε στην τοποθέτηση των Α Α στο παρόν Σύνταγµα, θα προσπαθήσουµε να δώσουµε τη διάσταση των τριών λέξεων που αποτελούν και τον ορισµό τους. Αρχές. Οι Α Α έχουν την έννοµη ικανότητα προς έκδοση εκτελεστών πράξεων και την οργανική ικανότητα που προσδίδει στο όργανο την ιδιότητα της αρχής. εν είναι οργανισµοί που παρέχουν απλώς γνώµη και οι οποίες λειτουργούν σε ρόλο καθαρά συµβουλευτικό. εν έχουν µόνο αρµοδιότητες συµβουλευτικών οργάνων, αλλά µια εξουσία αποφασιστική. Συνήθως συµβουλευτικά όργανα της ιοίκησης εξελίσσονται σε Ανεξάρτητες ιοικητικές Αρχές. Εδώ βέβαια τίθεται το πρόβληµα της αναζήτησης εκείνου του κριτηρίου που θα µας οδηγήσει στη διαπίστωση, εάν µια αρχή είναι πραγµατικά µια αρχή που εκδίδει εκτελεστές πράξεις και όχι ένα από τα συµβουλευτικά όργανα της ιοίκησης. Η θεωρία του διοικητικού δικαίου όπως και η νοµολογία των δικαστηρίων δίνει την απάντηση. Όταν ο ίδιος ο νοµοθέτης εντάσσει στην κατηγορία 22

25 των Α Α ένα όργανο, αυτό θα πρέπει να το θεωρήσουµε αρκετό ή θα πρέπει να δούµε πραγµατικά εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θέτει η θεωρία του διοικητικού δικαίου. Φρονούµε ότι θα πρέπει να διαπιστώσουµε, τόσο την έννοµη ικανότητα προς έκδοση εκτελεστών πράξεων, όσο και το γεγονός ότι η συγκεκριµένη αρχή έχει την οργανική ικανότητα που προσδίδει στο όργανο την ιδιότητα της αρχής. Όπως θα δούµε παρακάτω οι εκτελεστές πράξεις τις οποίες εκδίδουν οι Α Α., υπόκεινται στον έλεγχο του διοικητικού δικαστή. Οι Α Α διακρίνονται και από άλλα όργανα του κράτους (διοικητικά, πειθαρχικά) τα οποία εκδίδουν δικαστικές αποφάσεις και όχι διοικητικές. ιοικητικές. Μπορούµε να ορίσουµε τις διοικητικές αρχές σαν όργανα διοικητικά, ατοµικά ή συλλογικά τα οποία ενεργούν µε νοµικές πράξεις στο όνοµα ενός δηµοσίου νοµικού προσώπου. Αλλά αυτή η γενική νοµική προσέγγιση είναι ανεπαρκής. Η πράξη η οποία εκδίδεται στο όνοµα του Κράτους αφορά όχι µόνο τις διοικητικές αρχές αλλά και τις άλλες αρχές (Αρχηγός του Κράτους, νοµοθετικές και δικαστικές αρχές). Οι Α Α δηµιουργούνται µε δηµόσια πρωτοβουλία, έχουν δηµόσιο χαρακτήρα, το δηµόσιο δίκαιο τις διέπει, τροφοδοτούνται µε δηµόσια χρήµατα. Οι Α Α δεν αναλαµβάνουν την άµεση διοικητική διαχείριση µιας υπηρεσίας. Είναι επενδυµένες στο διοικητικό σχεδιασµό, από διαφορετικές λειτουργίες πολύ σύνθετες. ιαθέτοντας ένα ιδιαίτερο status, στο βαθµό που βρίσκονται εκτός συστήµατος. Στην ελληνική πραγµατικότητα ο Έλληνας νοµοθέτης άλλοτε αναφέρει την ίδρυση µιας Α Α ως διοικητική αρχή και άλλοτε ως δηµόσια αρχή, χωρίς βέβαια να θέλει να προσδώσει διαφορετικό περιεχόµενο στη µία ή στην άλλη περίπτωση. Στη Γαλλία ο νοµοθέτης προτιµά να αναφέρεται σε autorite independent, χωρίς τη λέξη διοικητική και χωρίς βέβαια αυτό να δηµιουργεί σύγχυση. Ανεξάρτητες. Ο πιο αµφιλεγόµενος όρος του θεσµού αλλά και ο πιο σηµαντικός. Αφού αυτή η ιδέα της ανεξαρτησίας είναι που προσδιορίζει θεµελιακά τη σχέση ανάµεσα στις Α Α και τις παραδοσιακές διοικητικές δοµές. Για να απαντήσει κανείς στον όρο ανεξάρτητες θα πρέπει να δει το θεσµό των Α Α σε σχέση µε τις τρεις εξουσίες του κράτους. Στα πλαίσια αυτής της ανεξαρτησίας θα πρέπει να αναφέρουµε τα εξής: 23

26 Η ανεξαρτησία δεν θεµελιώνει αναγκαστικά την απουσία κάθε ελέγχου. εν πρόκειται δηλαδή περί απολύτου ανεξαρτησίας γεγονός που θα ήταν ασυµβίβαστο µε το Σύνταγµα. Οι Α Α δεν ανήκουν στη νοµοθετική εξουσία, έχουν όµως δικαστικές αρµοδιότητες. Οι Α Α δεν ανήκουν στη δικαστική εξουσία, έχουν όµως δικαστικές αρµοδιότητες. Οι Α Α δεν µπορούν παρά να εκπροσωπούν το κράτος, συµµετέχοντας στις τρεις εξουσίες του. Προϋποθέσεις απαραίτητες για την ανεξαρτησία αυτών των αρχών αποτελούν τόσο η οργανική, όσο και η λειτουργική ανεξαρτησία. Ας σηµειωθεί ότι στα πλαίσια της λειτουργικής τους ανεξαρτησίας δεν αναφερόµαστε τόσο στην απουσία κάθε ιεραρχικής εξουσίας πάνω σε αυτές τις αρχές, όσο στην ελευθερία της πράξης τους, η οποία βέβαια περνά από την αυτονοµία της οργάνωσης και της λειτουργίας τους. Είναι ένας θεσµός ο οποίος γεννάται από τη βούληση του νοµοθέτη χωρίς να έχει συνταγµατική κατοχύρωση. Η ανεξαρτησία των Α Α δεν είναι απόλυτη, αλλά έπ αυτών ασκείται ένας τριπλός έλεγχος πολιτικός, δικαστικός και δηµοσιονοµικός. Το ελληνικό Σύνταγµα των προηγούµενων ετών, 1975 και 1986, δεν περιείχε ουδεµία ρύθµιση που να αφορούσε τις Α Α, µε άµεση συνέπεια τον προβληµατισµό όσον αφορά το πως θα συµβαδίσει η νοµοθετική τους καθιέρωση µε τους κανόνες του Συντάγµατος. Είναι όµως σηµαντικό πως η έλλειψη αυτής της συνταγµατικής κατοχύρωσης τους, δεν συνιστούσε αντισυνταγµατική και την όποια προσπάθεια των νοµοθετών. Το πρόβληµα που υπήρχε αφορούσε στην ανυπαρξία πολιτικής ευθύνης και κοινοβουλευτικού ελέγχου. Εισερχόµενες στα ελληνικά ύδατα του πολιτικού συστήµατος, οι Α Α είχαν να αντιµετωπίσουν τον σκόπελο του ίδιου αυτού του συστήµατος, το οποίο στηριζόµενο στην λαϊκή κυριαρχία και στο γεγονός ότι από αυτή πηγάζουν η νοµοθετική, η δικαστική και η εκτελεστική εξουσία, τοποθετούσε ελλειµµατικές όσον αφορά τη δηµοκρατική νοµιµοποίησης τους, τις Α Α. Με το αναθεωρηµένο όµως Σύνταγµα, ήρθε και η λύση 24

27 στο πρόβληµα. Οριζόταν πλέον πως τα µέλη των Α Α, θα αναδεικνύονταν από τη ιάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, κάτι που ταιριάζει απόλυτα στη δηµοκρατική λογική του πολιτεύµατος. Ενόψει της αποδοχής των Α Α, από τη νοµοθεσία και τη νοµολογία, το νέο αναθεωρηµένο Σύνταγµα, κινήθηκε προς την ένταξη τους µέσα από τις διατάξεις του. Οι νέες αυτές διατάξεις κατοχυρώνουν και τυποποιούν τις Α Α και αναγνωρίζουν την µορφή τους ως λειτουργούς εκτελεστικής και διοικητικής οργάνωσης. Το άρθρο 101 Α, ρυθµίζει θέµατα συγκρότησης και λειτουργίας τους. Συγκεκριµένα, όλες οι διατάξεις του Συντάγµατος που αφορούσαν τις Α Α, έγιναν δεκτές µε πλειοψηφία, ενώ αποτελεί εξαίρεση η παρ. 2, που ρυθµίζει το θέµα της επιλογής των µελών. Οι ειδικές διατάξεις που αναφέρονται στις Α Α, δεν έχουν το ίδιο περιεχόµενο. Το άρθρο 9 Α και το άρθρο 19, παρ.2, προβλέπουν τη συγκρότηση και λειτουργία των Αρχών, µε µόνες αρµοδιότητες τη διασφάλιση των προσωπικών δεδοµένων και του απορρήτου των επιστολών, της ελεύθερης ανταπόκρισης και της επικοινωνίας. Το άρθρο 103, παρ. 7, προβλέπει την ανάθεση της διαδικασίας για την πρόσληψη υπαλλήλων του ηµοσίου, στην Α Α που ονοµάζεται Ανώτατο Συµβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ). Στο άρθρο 15, παρ.2, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται η θέσπιση του ΕΣΡ ως όργανο άσκησης κρατικού ελέγχου επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης, µε δικαίωµα επιβολής διοικητικών κυρώσεων. Ξαναγυρνώντας στο άρθρο 101 Α, παρατηρούµε πως στην 1 η του παράγραφο, περιορίζεται στην αναφορά του για τις συνταγµατικά τυποποιηµένες Α Α, ενώ στην 2 η και 3 η, δεν διευκρινίζεται εάν οι συγκεκριµένες διατάξεις αφορούν Αρχές ρυθµιζόµενες συνταγµατικά ή απλά θεσπιζόµενες µε έναν κοινό νόµο. Παρ όλα αυτά, εµείς θα θεωρούµε ως σωστό να λαµβάνουµε υπ όψιν αυτές που τυποποιούνται σε ειδικές επιµέρους διατάξεις του Συντάγµατος. Ως προς το περιεχόµενο τώρα των διατάξεων του άρθρου 101 Α, µπορεί να σηµειωθεί κατά πρώτον, πως τα µέλη των Α Α, διορίζονται για µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο, δηλαδή για µια ορισµένη θητεία. Βάσει Συντάγµατος, είναι προσωπικά και λειτουργικά ανεξάρτητα. Η επιλογή τους γίνεται µε απόφαση της ιάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και έπειτα από οµοφωνία. Αν δεν υπάρχει οµοφωνία, η απόφαση 25

28 λαµβάνεται µε την πλειοψηφία των 4/5. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται η δηµοκρατική νοµιµοποίηση τους, η οποία προσπαθεί να αντισταθµίσει τον χαρακτήρα των Α Α που θεωρεί ως κριτήριο διορισµού τους την επιστηµονική κατάρτιση και τεχνογνωσία. Στο ίδιο άρθρο επίσης, γίνεται παραποµπή στον κοινό νοµοθέτη να καθορίσει τα ιδιαίτερα ζητήµατα που σχετίζονται µε την επιλογή και την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού. Η 3 η παράγραφος, δίνει στη Βουλή την αρµοδιότητα, για τη ρύθµιση των σχέσεων µεταξύ των Α Α και της Βουλής και την άσκηση του Κοινοβουλευτικού ελέγχου. Εκτός από το άρθρο 101 Α, λόγος για τις Αρχές γίνεται και στον Ν. 3051/2002 (ΦΕΚ Α' 220). Οι ρυθµίσεις του παρόντος νόµου, αναφέρονται τόσο στα µέλη όσο και στο προσωπικό των Ανεξάρτητων Αρχών, που είναι ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και τα εκάστοτε µέλη ή οι αναπληρωτές τους και αποτελούν το πεδίο δράσης του. Οι Α Α είναι λειτουργικά ανεξάρτητες και δεν υπόκεινται σε κανένα έλεγχο από το Κράτος ή από άλλες διοικητικές αρχές, παρά µόνο από το Κοινοβούλιο, σύµφωνα µε τον κανονισµό της Βουλής. Ο Πρόεδρος της εκάστοτε Αρχής, ευθύνεται για την εύρυθµη λειτουργία της µέσα από ένα σύνολο αρµοδιοτήτων, που περιλαµβάνει την εκπροσώπηση της ιδίας σε δικαστικά και εξώδικα θέµατα, τον συντονισµό των υπηρεσιών της, αλλά και την εκτέλεση των διαφόρων αποφάσεων που λαµβάνει ή οποιονδήποτε άλλων πράξεων στις οποίες προβαίνει. Με λίγα λόγια, αποτελεί το άτοµο το οποίο βαρύνεται µε τις περισσότερες ευθύνες. Εξίσου σηµαντική αρµοδιότητα του, είναι και αυτή του διοικητικού προϊσταµένου και η άσκηση της πειθαρχικής εξουσίας, επί του προσωπικού του. Σε περίπτωση, τέλος που θελήσει, µπορεί να δώσει το δικαίωµα της κατοχύρωσης και υπογραφής των αποφάσεων του σε άλλα όργανα, εξουσιοδοτηµένα από τον ίδιο. Οι Ανεξάρτητες Αρχές µπορούν να έχουν συνεργασία βάσει συµβάσεων, τόσο µε ειδικούς επιστήµονες που θα µπορούσαν να τους βοηθήσουν στην εκπόνηση µελετών, όσο και µε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα και ερευνητικά Πανεπιστηµιακά Ινστιτούτα. Σχετικά µε τα θέµατα εσωτερικής λειτουργίας κάθε Α Α, αυτά διευθετούνται από εσωτερικό κανονισµό που εκδίδει η ίδια η αρχή και δηµοσιοποιεί 26

29 στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως και ο οποίος πρέπει πάντα να είναι σύµφωνος µε τον κώδικα διοικητικής διαδικασίας. Οι αποφάσεις που εκτελούνται από τις Α Α µπορούν να ακυρωθούν ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας ή από τον εκάστοτε αρµόδιο Υπουργό. Σε οποιεσδήποτε δίκες που αφορούν πράξεις ή παραλείψεις τους, οι ίδιες έχουν το δικαίωµα να παρευρίσκονται. Σηµαντικό στοιχείο αποτελεί και η δυνατότητα των Α Α, να συντάσσουν δικό τους προϋπολογισµό, τον οποίο εισηγείται ο Πρόεδρος, όπως και η ρύθµιση θεµάτων οικονοµικής µεταχείρισης που εγκρίνονται από τον εκάστοτε Υπουργό Οικονοµίας και Οικονοµικών. Σχετικά τώρα µε τον δικαστικό έλεγχο στον οποίο υπόκεινται οι πράξεις και οι λειτουργίες των Α Α, µπορούµε να πούµε ότι υπάρχουν δυο αντίθετες µεταξύ τους τάσεις: από τη µια πλευρά λέγεται πως δεν είναι απαραίτητος, λόγω της αµεροληψίας που χαρακτηρίζει τις Αρχές και της ποιοτικής λειτουργίας που διέπει το πρόσωπο τους, από την άλλη πλευρά, οι αποφάσεις που λαµβάνουν οι ίδιες, εφόσον επιβάλλονται µε διοικητικές κυρώσεις, παρουσιάζουν περιορισµένο το ρόλο της δικαστικής εξουσίας. Από την αντίθετη µεριά υπάρχει και η άποψη ότι ο δικαστικός έλεγχος θα πρέπει να ενισχυθεί. Ο σηµαντικότερος λόγος είναι πως συσσώρευση των λειτουργιών µέσα στις δραστηριότητες των Α Α, (νοµοθετούν, ερµηνεύουν νόµους, ελέγχουν τη νοµοθεσία, επιλύουν διαφορές και τιµωρούν) µπορεί να τις οδηγήσει σε κατάχρηση των εξουσιών τους. Ο δεύτερος λόγος είναι η ανυπαρξία άλλων δικαστικών οδών ελέγχου νοµιµότητας τους. Κατά των αποφάσεών τους δε χωρεί καταρχήν ιεραρχική προσφυγή ενώπιον του αρµόδιου Υπουργού ή άλλης αρχής παρά µόνο διοικητική προσφυγή ενώπιον της ίδιας της εκδούσας την κύρωση Ανεξάρτητης Αρχής, κάτι το οποίο δεν εξασφαλίζει βεβαίως νέα κρίση από άλλο όργανο 23. Ο δικαστικός όµως έλεγχος για τις κυρώσεις που επιβάλλουν οι Α Α θα πρέπει να είναι εκτός από αποτελεσµατικός και πλήρης, διότι πρέπει πάνω απ όλα να διαφυλάσσονται τα θεµελιώδη δικαιώµατα του πολίτη όσον αφορά την προσβολή που 23 Γ. ΕΛΛΗΣ, Ο δικαστικός έλεγχος της κυρωτικής λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών, 2003, 1281 επ: