ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Εμμανουήλ-Μάριος Λ. Οικονόμου Διδάκτωρ Οικονομικών Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μάρτιος 2017

2 ΔΙΑΛΕΞΗ 1 η Τι είναι η επιχείρηση; Τι είναι η επιχειρηματικότητα; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα; Ποιος είναι ο επιχειρηματίας και με τι ασχολείται; Ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά διαθέτει ένας επιχειρηματίας; Για ποιο λόγο κάποιος γίνεται επιχειρηματίας; Θεωρία Παραγωγής Θεωρία Κόστους Η διοίκηση της επιχείρησης Οι πηγές χρηματοδότησης της επιχείρησης Η δομή και οι νομικές μορφές της επιχείρησης Το οικονομικό περιβάλλον των επιχειρήσεων

3 Τι είναι η επιχείρηση; Η επιχείρηση είναι ένα νομικό πρόσωπο (σε αντίθεση με ένα φυσικό πρόσωπο) το οποίο γεννιέται νομικά με κάποιο συμβόλαιο (που καταχωρείται στον ΟΑΕΕ συνήθως αν πρόκειται για βιοτεχνία, το επαγγελματικό επιμελητήριο όπου ανήκει η εκάστοτε επιχείρηση και η εφορία). Η επιχείρηση ζει, δρα, αποκτά περιουσία, διέπεται από νόμους και κανόνες λειτουργίας και πεθαίνει σε προκαθορισμένη ημερομηνία αν το θελήσουν οι μέτοχοί της ή δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της (χρεοκοπία). Διαθέτει κάποιο αρχικό κεφάλαιο το οποίο οφείλει να εξοφλήσει κατά τη λήξη της δράσης της στους μετόχους της. Σε περίπτωση λύσης της εταιρία, πρέπει να γίνει διαμοιρασμός των κερδών στους μετόχους, καθώς και περιουσιακών στοιχείων και αποθεματικών. Ο ορισμός της επιχείρησης που χρησιμοποιείται διεθνώς είναι σχετικά απλός: Η επιχείρηση είναι ένας αυτόνομος οργανισμός ο οποίος δαπανά πόρους για την παραγωγή προϊόντων και ο οποίος αποζημιώνεται για τις δαπάνες του από την πώληση των προϊόντων που παρήγαγε.

4 Ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να προσεχθεί στον ορισμό αυτό είναι ότι η αυτονομία της επιχείρησης αποτελεί σημαντικό γνώρισμα της. Αυτή η αυτονομία της επιχείρησης στοιχειοθετείται σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο, αυτονομία σημαίνει ότι η επιχείρηση αποφασίζει μόνη της με βάση δηλαδή τις εσωτερικές της διαδικασίες οργάνωσης και λήψης απόφασης. Ποια προϊόντα θα παράγει και σε ποιες ποσότητες; Ποιες τεχνικές παραγωγής θα χρησιμοποιήσει, Ποιες μεθόδους θα υιοθετήσει για την διάθεση και την προώθηση των προϊόντων της στην αγορά; Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η αυτονομία της επιχείρησης εκδηλώνεται στον τόπο με τον οποίο λαμβάνει λειτουργικές αποφάσεις. Η αυτονομία της επιχείρησης σημαίνει ότι τα κέρδη που προέρχονται από την επιχειρησιακή δραστηριότητα βρίσκονται στη διάθεση των ιδιοκτητών της. Αυτοί μπορούν να επιλέξουν την επανεπένδυση των κερδών στην ίδια την επιχείρηση (υποδομή σε εξοπλισμό, διαφημιστική καμπάνια, αύξηση στοιχείων ενεργητικού της επιχείρησης). Οι επενδυτικές αποφάσεις είναι πολύ σημαντικές για το μέλλον της επιχείρησης. Σε ένα τρίτο επίπεδο αυτό σημαίνει ότι η επιχείρηση δεν ταυτίζεται με τα πρόσωπα των ιδιοκτητών της, όσον αφορά τις οικονομικές δυνατότητες και ευθύνες τις.

5 Τι είναι η επιχειρηματικότητα; Οι όροι «επιχείρηση» και «επιχειρηματικότητα» προέρχονται από το ρήμα «επιχειρώ», και έχει την έννοια κάνω κάτι καινούργιο, καινοτομώ, δημιουργώ. Τα ουσιαστικά συστατικά στοιχεία της επιχειρηματικότητας είναι η δημιουργία πλούτου, μέσω νέων συνδυασμών συντελεστών παραγωγής, η ηγεσία, η καινοτομία, η ανταγωνιστικότητα, το ρίσκο και η εταιρική κοινωνική ευθύνη. Άρα, στόχος μίας επιχείρησης είναι η δημιουργία πλούτου, ή αλλιώς προστιθέμενης αξίας, δηλ. η επιστροφή αξίας μεγαλύτερης από αυτήν που ο επιχειρηματίας επένδυσε για τη δημιουργία του προϊόντος ή της υπηρεσίας που πουλάει. Η αξία αυτή που επιστρέφεται, δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και αξία για το άτομο, για μία κοινότητα ή για ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο και συνεισφέρει, επίσης, στην κοινωνική ευημερία και την πρόοδο. Όταν ένας επιχειρηματίας δημιουργεί μία επιχείρηση δεν διαθέτει καμία βεβαιότητα για το τελικό αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας. Η επιχειρηματικότητα, δηλαδή, εμπεριέχει τις έννοιες του κινδύνου (επιχειρηματικό ρίσκο) ή ακόμα και της πιθανότητας αποτυχίας.

6 Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα; H επιχειρηµατικότητα αποτελεί έναν σύνθετο κλάδο. Οι ερευνητές που έχουν εντοπίσει και μελετήσει τους παράγοντες που την επηρεάζουν έχουν καταλήξει σε έξι κατηγορίες παραγόντων επίδρασης: τους οικονοµικούς παράγοντες (economic factors), τους ψυχολογικούς (psychological factors) τους κοινωνιολογικούς (social factors) τους περιβαλλοντικούς παράγοντες (environmental factors) τους δηµογραφικούς παράγοντες (demographic factors) παράγοντες κουλτούρας ή πολιτισµικούς παράγοντες (cultural factors)

7 Κοινωνιολογικοί παράγοντες είναι οι καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων, ο τρόπος που ζουν, που διασκεδάζουν, ο τόπος στον οποίο διαμένουν (πόλη ή χωριό), αλλά και ειδικότερες συνθήκες της ζωής τους, όπως το επάγγελμα, τα πιθανά προβλήματα βιοπορισμού, η ανεργία, η ασθένεια κ.α. Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες περιλαμβάνεται η γενική κατάσταση των επιχειρήσεων του τόπου ή της χώρας, οι οικονομικές συνθήκες της δεδομένης περιόδου, οι πολιτικές αναταραχές κ.ο.κ. Στους δημογραφικούς παράγοντες ανήκουν το μέγεθος και η διάρθρωση του πληθυσμού, η ηλικία και το φύλο των ανθρώπων ή τα εισοδήματά τους.

8 Η επιχειρηµατικότητα αφορά κατά κύριο λόγο την κουλτούρα (νοοτροπία ή παιδεία). Η κουλτούρα μπορεί να ορισθεί ως οι κοινές φιλοσοφίες, ιδεολογίες, αξίες, παραδοχές, στάσεις και κανόνες που συνδέουν μεταξύ τους τα μέλη μιας κοινότητας Οι οικονομικοί παράγοντες σχετίζονται με τα οικονομικά μεγέθη, κυρίως τα κεφάλαια που καταναλώνει μία επιχείρηση και τον τρόπο με τον οποίο αυτά κατανέμονται, τα πιθανά δάνεια που μπορεί να έχει κ.λπ. Τέλος, οι ψυχολογικοί παράγοντες έχουν να κάνουν με θέματα ψυχολογίας των συντελεστών της επιχείρησης, όπως η δομή της προσωπικότητας των ατόμων, η επιμονή τους για την επιτυχία, η αντοχή στην ακύρωση, η διάθεσή τους για ανάληψη κινδύνου ή όχι κ.α

9 Ποιος είναι ο επιχειρηματίας και με τι ασχολείται; Μπορούμε να ορίσουμε ως επιχειρηματία το άτομο που έχει μια επιχείρηση ή επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν χρηματοοικονομικούς κινδύνους σε αντίθεση με την προσφορά εργασίας σε έναν εργοδότη. Αυτό περιλαμβάνει τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων με ή χωρίς υπαλλήλους. Επομένως ο επιχειρηματίας μπορεί να αναλαμβάνει από ατομικά έργα (σε βάση μερικής απασχόλησης) μέχρι και μεγάλες αναλήψεις έργων από επιχειρήσεις που δημιουργούν πολλές ευκαιρίες απασχόλησης. Ο όρος αυτοαπασχολούμενος χρησιμοποιείται επίσης συχνά για να περιγράψει τον επιχειρηματία. Η Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurostat) κάνει διάκριση μεταξύ δύο διαφορετικών τύπων επιχειρηματιών: ο αυτοαπασχολούμενος που δεν απασχολεί κανέναν και ο «εργοδότης» ο οποίος απασχολεί τουλάχιστον έναν εργαζόμενο. Οι επιχειρηματίες αποτελούν μια πολυσυλλεκτική ομάδα και προέρχονται από όλους τους χώρους. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο, ότι επιχειρηματίας δεν είναι μόνο ο βιομήχανος και ο εφοπλιστής αλλά και ο ιδιοκτήτης καφενείου, συνεργείου αυτοκινήτων, ο αρχιτέκτονας που έχει δικό του τεχνικό γραφείο, ο κάθε τύπου ελεύθερος επαγγελματίας κ.α.

10 Ένας επιχειρηματίας διαθέτει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά; Ο επιχειρηματίας είναι το άτομο που οργανώνει όλους όσους συμμετέχουν στην παραγωγή (προϊόντων ή υπηρεσιών) με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα. Τα άτομα που έχουν μια κλίση προς την επιχειρηματικότητα είναι συχνά άτομα που θέλουν να πετύχουν στόχους, έχουν αυτοέλεγχο, επιθυμούν να είναι δημιουργικά και ανεξάρτητα και έχουν την τάση να αναλαμβάνουν κινδύνους. Ο επιχειρηματίας είναι αυτός που: παίρνει αποφάσεις αναλαμβάνει κινδύνους εισάγει αλλαγές και καινοτομίες παρακολουθεί πρωτοποριακές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, ώστε να αντλεί ιδέες αναζητά ευκαιρίες κέρδους υιοθετεί έξυπνες στρατηγικές

11 Κάποια άλλα χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας είναι επίσης: η συνεργατικότητα, η προώθηση κλίματος επικοινωνίας και αποδοχής των εργαζομένων από τους συναδέλφους, η αποφυγή της «ηθικής παρενόχλησης» του εργαζόμενου και η από κοινού διαχείριση των πληροφοριών μέσω συνεργαζόμενων δικτύων. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά, όμως, δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίον κάποιος αποφασίζει να αναλάβει μιαν επιχειρηματική πρωτοβουλία. Σημαντικό ρόλο παίζουν τα δημογραφικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Οι επιχειρηματίες δεν είναι μοναχικοί σούπερ ήρωες, αλλά δημιουργήματα κοινωνικών διαδικασιών. Άλλωστε, και η ίδια η επιχειρηματικότητα είναι μια κοινωνική διαδικασία, που απαιτεί από τους πρωταγωνιστές της την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων και τη χρήση κοινωνικών δεξιοτήτων. Η δημιουργία μιας επιχείρησης προϋποθέτει την πρόσληψη, οργάνωση, υποκίνηση ανθρώπων, καθώς και τη συναλλαγή με σημαντικούς άλλους ανθρώπινους παράγοντες (τραπεζίτες, λογιστές, δικηγόρους, επενδυτές, συνεταίρους, προμηθευτές, πελάτες) (Πετράκης, Μπουρλετίδης, 2005; Κοσμίδου-Hardy, 2005; Byers, et al., 1997).

12

13 Η επιχειρηματικότητα ανάγκης, αναφέρεται στην ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας λόγω έλλειψης άλλων επιλογών εργασίας ή/και δυσαρέσκειας του ατόμου με την υπάρχουσα απασχόλησή του. Η επιχειρηματικότητα ευκαιρίας, αναφέρεται στην επιχειρηματικότητα που έχει ως κίνητρο κυρίως την εκμετάλλευση μιας επιχειρηματικής ευκαιρίας που γίνεται αντιληπτή στο οικονομικό περιβάλλον του επιχειρηματία. Οι έρευνες δείχνουν ότι στην Ελλάδα η επιχειρηματικότητα ανάγκης είναι μεγαλύτερη από την επιχειρηματικότητα ευκαιρίας, η δεύτερη όμως είναι αυτή που μπορεί να δώσει πραγματική ώθηση στην οικονομία ενός τόπου.

14 Τι θα παράγει η επιχείρηση; Εδώ εισερχόμαστε στη σημασία της Θεωρίας Παραγωγής και του Κόστους Παραγωγής

15 ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η Συνάρτηση Παραγωγής, προσδιορίζει τις δυνατότητες παραγωγής ενός αγαθού ή υπηρεσίας, ως συνάρτησης των παραγωγικών συντελεστών, δεδομένης της τεχνολογίας.

16 Η χρονική παράμετρος: Καθώς ο χρόνος είναι μια σημαντική παράμετρος που προσδιορίζει την ικανότητα μιας επιχείρησης να αντιδράσει σε αλλαγές στη ζήτηση εξετάζουμε την συνάρτηση παραγωγής σε δυο διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες. 1.Βραχυχρόνιο διάστημα (short run) είναι το διάστημα κατά το οποίο οι ποσότητες κάποιων εισροών (συνήθως κεφάλαιο) είναι σταθερές ενώ κάποιων άλλων εισροών (συνήθως εργασία) είναι μεταβλητές. 2.Μακροχρόνιο διάστημα (long run) είναι το διάστημα κατά το οποίο οι ποσότητες όλων των εισροών είναι μεταβλητές. Q = ƒ ( Μ1, Μ2, Μ3,.. Σ1, Σ2 )

17

18

19

20 ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΚΑΜΠΥΛΩΝ ΚΟΣΤΟΥΣ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ & ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΚΟΣΤΗ

21

22

23 Η έννοια των οικονομιών κλίμακας Οικονομίες κλίμακας είναι ένας όρος των οικονομικών, που αναφέρεται στην μείωση του κόστους που επιτυγχάνει μια επιχείρηση αυξάνοντας την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος και χαρακτηρίζει την παραγωγή ενός οποιουδήποτε προϊόντος. Ένα προϊόν παρουσιάζει (θετικές) οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή του, όταν η αύξηση όλων των εισροών κατά Χ, αυξάνει την τελική παραγωγή κατά περισσότερο από Χ. Για παράδειγμα: αν ένα εργοστάσιο φτιάχνει 2 μολύβια την ημέρα, τότε, φτιάχνοντας ένα όμοιο εργοστάσιο δίπλα του θα αυξήσει την παραγωγή σε περισσότερα από 4 μολύβια την ημέρα.

24

25

26

27

28

29

30 ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Η παραγωγή συνεπάγεται κόστος και ο έλεγχος του κόστους είναι μια από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του επιχειρηματία. Βραχυπρόθεσμα, το κεφάλαιο είναι σταθερό ενώ οι άλλοι παράγοντες μεταβάλλονται. Το κόστος παραγωγής που συνδέεται με τους σταθερούς παράγοντες ονομάζεται σταθερό κόστος (TFC, fixed costs or overhead costs) ενώ το κόστος που συνδέεται με τους μεταβλητούς παράγοντες ονομάζεται μεταβλητό κόστος (TVC) Το σύνολο των δυο κοστών, σταθερό κόστος και μεταβλητό κόστος, είναι το συνολικό κόστος (TC). TC = TFC + TVC Στην οικονομία μας ενδιαφέρουν περισσότερο τα μέσα και τα οριακά μεγέθη. Έτσι το συνολικό κόστος διαιρούμενο με την συνολική παραγόμενη ποσότητα μας δίνει το μέσο ή το μέσο συνολικό κόστος (AC ή ATC).

31 Ομοίως, το συνολικό μεταβλητό κόστος διαιρούμενο με την συνολική παραγόμενη ποσότητα μας δίνει το μέσο μεταβλητό ή το μέσο μεταβλητό κόστος (AVC). Ομοίως, το συνολικό σταθερό κόστος διαιρούμενο με την συνολική παραγόμενη ποσότητα μας δίνει το μέσο σταθερό κόστος (AFC). AC ή ATC = AFC + AVC

32

33

34

35

36

37

38 Ανάλυση νεκρού σημείου Νεκρό σημείο (break even point) ονομάζεται το ποσό ακριβώς των πωλήσεων (κύκλου εργασιών), που μια επιχείρηση καλύπτει το σύνολο των εξόδων της, σταθερά και μεταβλητά, μη πραγματοποιώντας ούτε κέρδος ούτε ζημιά. Όσο ψηλότερο είναι το σταθερό κόστος, τόσο υψηλότερες πρέπει να είναι οι πωλήσεις προκειμένου μια επιχείρηση να επιτύχει το νεκρό σημείο του κύκλου εργασιών. Οι μεταβλητές και οι σταθερές δαπάνες σε μια επιχείρηση Το νεκρό σημείο μιας επιχείρησης, αποτελείται από δύο συνιστώσες: Τις μεταβλητές (variable cost) και τις σταθερές δαπάνες (fixed cost) της επιχείρησης. Οι πρώτες, αφορούν τις δαπάνες που προκύπτουν όταν υπάρχει παραγωγή, και αφορούν κόστη όπως τις πληρωμές των εργαζομένων, τις υπερωρίες, τους λογαριασμούς του ρεύματος κλπ. Γενικά, πρόκειται για τις δαπάνες που είναι σε κάποιο βαθμό "ελεγχόμενες" από τη διοίκηση της επιχείρησης.

39 Οι μεταβλητές και οι σταθερές δαπάνες σε μια επιχείρηση Το νεκρό σημείο μιας επιχείρησης, αποτελείται από δύο συνιστώσες: Τις μεταβλητές (variable cost) και τις σταθερές δαπάνες (fixed cost) της επιχείρησης. Οι πρώτες, αφορούν τις δαπάνες που προκύπτουν όταν υπάρχει παραγωγή, και αφορούν κόστη όπως τις πληρωμές των εργαζομένων, τις υπερωρίες, τους λογαριασμούς του ρεύματος κλπ. Γενικά, πρόκειται για τις δαπάνες που είναι σε κάποιο βαθμό "ελεγχόμενες" από τη διοίκηση της επιχείρησης. Οι σταθερές δαπάνες της επιχείρησης, αφορούν τα κόστη που υπάρχουν σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από την φάση λειτουργίας της επιχείρησης, δηλαδή υφίστανται ακόμα και όταν η επιχείρηση είναι κλειστή, ή έχει μηδενική παραγωγή. Τέτοιου τύπου δαπάνες, είναι τα κόστη για ενοίκια κτηρίων ή εξοπλισμών, για ασφάλιστρα κλπ. Η αποσαφήνιση των διαφορών αυτών των δύο ειδών δαπανών είναι απαραίτητη, καθώς η βασική αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται η ανάλυση του νεκρού σημείου, είναι η συμπεριφορά του κόστους.

40 Χαρακτηριστικά μεταβλητά κόστη: Κόστος πωληθέντων (αποθέματα αρχής + αγορές περιόδου - αποθέματα τέλους) Δαπάνες προσωπικου (κατά ένα μέρος) Χαρακτηριστικά σταθερά κόστη: Φόροι, Τέλη Έξοδα συντήρησης Δαπάνες προσωπικού (κατά ένα μέρος) Επίσης, υπάρχουν διαφόρων ειδών δαπάνες οι οποίες είναι ημιμεταβλητές, δηλαδή έχουν τόσο σταθερό όσο και μεταβλητό μέρος. Τέτοια είδη δαπανών, αποτελούν: Δαπάνες επισκευών Διάφορα υλικά Καύσιμα

41

42