ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΠΔΛΔΖ ΗΧΑΝΝΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΔΜΜΑΝΟΤΖΛ ΚΟΤΣΟΤΕΖ ΒΟΛΟ 2012

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΙΑ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΟΤ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΣΜΗΜΑ ΓΗΜΟΣΙΚΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ «Οξγάλσζε θαη Γηνίθεζε ηεο Δθπαίδεπζεο» ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΔΡΓΟΤ: ΟΗ ΑΠΟΦΔΗ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΚΑΗ ΣΧΝ ΓΗΔΤΘΤΝΣΧΝ ΥΟΛΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ Α/ΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΖ Β ΓΗΔΤΘΤΝΖ Π.Δ ΑΘΖΝΑ ΜΠΔΛΔΖ ΗΧΑΝΝΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΔΜΜΑΝΟΤΖΛ ΚΟΤΣΟΤΕΖ ΒΟΛΟ 2012

2 Ο Μπέιεζεο Ησάλλεο,γλσξίδνληαο ηηο ζπλέπεηεο ηεο ινγνθινπήο, δειψλσ ππεχζπλα φηη ε παξνχζα εξγαζία κε ηίηιν «Αμηνιφγεζε ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ Έξγνπ: νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ Α/βάζκηαο Δθπαίδεπζεο ζηε Β Γηεχζπλζε Π.Δ Αζήλαο» απνηειεί πξντφλ απζηεξά πξνζσπηθήο εξγαζίαο θαη φιεο νη πεγέο πνπ έρσ ρξεζηκνπνηήζεη έρνπλ δεισζεί θαηάιιεια ζηηο βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαη αλαθνξέο. Σα ζεκεία φπνπ έρσ ρξεζηκνπνηήζεη ηδέεο, θείκελν ή / θαη πεγέο άιισλ ζπγγξαθέσλ, αλαθέξνληαη επδηάθξηηα ζην θείκελν κε ηελ θαηάιιειε παξαπνκπή θαη ε ζρεηηθή αλαθνξά πεξηιακβάλεηαη ζην ηκήκα ησλ βηβιηνγξαθηθψλ αλαθνξψλ κε πιήξε πεξηγξαθή. Ο ΓΖΛΧΝ: 2

3 Εισαγωγή... 5 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ: ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ/ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ Ζ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΔΡΓΟΤ Δζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο Δθπαηδεπηηθφ έξγν θαη αμηνιφγεζή ηνπ Μεζνδνινγία αμηνιφγεζεο Δίδε αμηνιφγεζεο Οη κέζνδνη θαη ηα εξγαιεία ηεο αμηνιφγεζεο Γείθηεο αμηνιφγεζεο Δζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Ο ΘΔΜΟ ΣΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Απφ ην 1830 κέρξη ην Απφ ην 1982 κέρξη ζήκεξα Ζ ΑΠΟΣΤΥΗΑ ΘΔΜΗΖ ΔΝΟ ΤΣΖΜΑΣΟ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: Ο ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΚΑΗ Ο ΤΝΓΗΚΑΛΗΣΗΚΟ ΛΟΓΟ Ο ιφγνο ηεο ΓΟΔ Ο ιφγνο ηεο ΟΛΜΔ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΚΤΡΗΧΝ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ ΣΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ ΔΡΔΤΝΑ ΓΗΑ ΣΟ ΘΔΜΑ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ χλδεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ κε ηελ έξεπλα ηφρνη ηεο έξεπλαο-βαζηθά εξεπλεηηθά εξσηήκαηα Πιεζπζκφο δείγκα ηεο έξεπλαο Μεζνδνινγία Γηακφξθσζε εξσηεκαηνινγίνπ ηαηηζηηθή αλάιπζε ΜΔΡΟ ΣΡΗΣΟ: ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ δείγκαηνο (Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία θαη πξνζσπηθά ζηνηρεία) Ζ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΖ ΥΟΛΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ Ηθαλνπνίεζε απφ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ησλ ζπκκεηερφλησλ Ζ ζπκβνιή ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηφρνη αμηνιφγεζεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο Καηαιιειφηεξε κνξθή αμηνιφγεζεο γηα ην ειιεληθφ ζρνιείν Κξηηήξηα-δείθηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο

4 2.6 Φνξείο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Ζ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ Πξέπεη λα αμηνινγείηαη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ; θνπνί ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ Δπηρεηξήκαηα θαηά ηεο αμηνιφγεζεο Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ Φνξείο Αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Κίλεηξα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο: Σα θξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο Πξνυπνζέζεηο γηα λα ιεηηνπξγήζεη απνηειεζκαηηθά ε αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην δηεπζπληή ΖΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΓΗΔΤΘΤΝΣΖ Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ δηεπζπληψλ Οη θνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Αηζζάλνληαη νη δηεπζπληέο έηνηκνη λα αμηνινγήζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο; ΤΝΔΚΣΗΜΖΖ ΣΧΝ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ-ΓΔΝΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ- ΤΕΖΣΖΖ Πεξίιεςε Abstruct ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Βιβλιογραφία

5 Ειςαγωγό Απφ ην 1982, πνπ θαηαξγήζεθε ζηελ Διιάδα ε «αμηνιφγεζε» ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηνλ επηζεσξεηή, έγηλαλ αξθεηέο πξνζπάζεηεο λα δηακνξθσζεί θαη λα εηζαρζεί έλα ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ρσξίο φκσο επηηπρία. Ζ δηθαηνινγεκέλε θαρππνςία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη δηέβιεπαλ ζηελ πξνζπάζεηα απηή κηα απφπεηξα επαλεηζαγσγήο ηνπ επηζεσξεηηζκνχ θαη ηελ ελδερφκελε πξφζεζε ηεο πνιηηείαο λα επηξξίςεη ζηελ πιάηε ηνπο ηηο αδπλακίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, νη θνκκαηηθέο επηινγέο ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ηζρπξνπνηνχζαλ απηέο ηηο επηθπιάμεηο, ε αλππαξμία νξάκαηνο θαη ζπγθξνηεκέλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ηφζν απφ ηελ πνιηηεία φζν θαη απφ ηα ζπλδηθάηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηα θφκκαηα, δελ επέηξεςαλ ηε δηακφξθσζε ελφο θνηλά απνδεθηνχ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. ηηο κέξεο καο επηρεηξείηαη γηα άιιε κηα θνξά, θαη ππφ ηελ πίεζε ππεξεζληθψλ νξγαληζκψλ (Δ.Δ, ΟΤΝΔΚΟ, ΟΟΑ) γηα ηελ ζεζκνζέηεζε ζπγθξίζηκσλ θαη κεηξήζηκσλ «Γεηθηψλ Πνηφηεηαο» ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, ε εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο, κε πηινηηθή εθαξκνγή ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Απφ φινπο ηνπο νξγαληζκνχο επηζεκαίλεηαη ε «αλάγθε βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο, ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ κε βαζηθφ θξηηήξην ηα απνηειέζκαηα». Κπξίαξρε αληίιεςε θαίλεηαη λα είλαη φηη ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη κεηξήζηκν θαη άξα ζπγθξίζηκν κέγεζνο ην νπνίν (κεηά απφ κέηξεζε θαη ζχγθξηζε) κπνξεί λα (πξν)ηππνπνηεζεί (Μαπξνγηψξγνο, 1993) κε ρξήζε αληίζηνηρσλ δεηθηψλ θαη θξηηεξίσλ. Οη επηθπιάμεηο είλαη πηα ιηγφηεξεο, δεδνκέλνπ φηη έρεη γίλεη πηα ζπλείδεζε ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο, αιιά θαη ηεο θνηλσλίαο, φηη ε αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ζ επηηπρία απηνχ ηνπ εγρεηξήκαηνο ζα εμαξηεζεί απφ πνιινχο παξάγνληεο, φκσο θαζνξηζηηθή ζα είλαη ε νπζηαζηηθή ελεξγνπνίεζε θαη εκπινθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ε ζηάζε θαη ν ξφινο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Γηφηη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή είλαη θεληξηθφο φζνλ αθνξά ζηε δηακφξθσζε ηεο παηδαγσγηθήο θαη εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζην ζρνιείν. Θα είρε ελδηαθέξνλ ινηπφλ λα δηεξεπλεζνχλ νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ζηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε γηα ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο. Απηφο είλαη θαη ν ζηφρνο ηεο έξεπλάο καο, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο ζα παξνπζηαζηνχλ ζην δεχηεξν κέξνο ηεο 5

6 παξνχζαο εξγαζίαο.. ην πξψην κέξνο ζα αλαπηχμνπκε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο έλλνηαο ηεο αμηνιφγεζεο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ έληαμή ηεο ζην πιαίζην ηεο εζσηεξηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ηεο νπνίαο απνηειεί αλαπφζπαζην θαη νπζηαζηηθφ κέξνο. ΜΕΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΕΩΡΗΣΙΚΟ/ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 1. Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ 1.1 Εςωτερικό εκπαιδευτικό πολιτικό τησ εκπαιδευτικόσ μονϊδασ Ζ εθπαίδεπζε, σο ζεζκφο ηνπ θξάηνπο, απνηειεί έλαλ απφ ηνπο κεραληζκνχο θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο θαη έρεη κεγάιε νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη ηδενινγηθή ζεκαζία. Βέβαηα δελ αληαλαθιά κεραληζηηθά ηηο ζρέζεηο παξαγσγήο, ζπκππθλψλεη επξχηεξεο θνηλσληθέο ζπγθξνχζεηο θαη ζπκθέξνληα. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή είλαη κηα θαζαξά πνιηηηθή επηινγή πνπ πξνθχπηεη σο ην απνηέιεζκα δηακεζνιάβεζεο ζπκθεξφλησλ θαη λνκηκνπνηεί ηελ εμππεξέηεζε ησλ θπξίαξρσλ ζπκθεξφλησλ, ζην πιαίζην ηεο ηαμηθήο δνκήο ηεο θνηλσλίαο καο. Γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζπκβάιινπλ, ιίγν ή πνιχ, αξθεηνί θνξείο: Ζ θπβέξλεζε θαη ηα θφκκαηα, νη ζεζκηθνί εθπαηδεπηηθνί ζχκβνπινη (Π.Η, ΚΔΔ θιπ), ε αθαδεκατθή θνηλφηεηα (παλεπηζηήκηα, εξεπλεηέο, ηλζηηηνχηα), εθπαηδεπηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, ε επξχηεξε θνηλσλία (δηαλννχκελνη, εξγαδφκελνπ, γνλείο, καζεηέο, επηρεηξήζεηο), ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο αιιά θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κε ηνπο κεραληζκνχο ηνπ. ηα γξαθεηνθξαηηθά, ζπγθεληξσηηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, φπσο ην ειιεληθφ, ππάξρνπλ δχν νκάδεο θνξέσλ, νη θνξείο πνπ δηακνξθψλνπλ θαη απνθαζίδνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή (Τπνπξγείν Παηδείαο ζε ζπλεξγαζία κε θνξείο φπσο ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην) θαη νη θνξείο πνπ θαινχληαη λα ηελ πινπνηήζνπλ (Πξντζηάκελνη, ρνιηθνί χκβνπινη, Γηεπζπληέο θαη εθπαηδεπηηθνί). Ζ ζπγθεληξσηηθφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαιχπηεηαη ηδενινγηθά κε ην επηρείξεκα ηεο δηαζθάιηζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ θαη ηεο εμαζθάιηζεο πφξσλ γηα ηε δεκφζηα θαη δσξεάλ εθπαίδεπζε. Αθφκα θαη ε ζεζκνζέηεζε νξγάλσλ ιατθήο ζπκκεηνρήο κε ην λφκν 1566/85 (ρνιηθέο Δπηηξνπέο, ρνιηθά πκβνχιηα, Γεκνηηθέο θαη Ννκαξρηαθέο Δπηηξνπέο Παηδείαο) δελ πξνβιέπεη ηε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε εθπαηδεπηηθψλ απνθάζεσλ αιιά έρνπλ κφλν ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα. Ζ 6

7 εθπαηδεπηηθή κνλάδα πεξηνξίδεηαη ζηελ εθηέιεζε θαη εθαξκνγή ησλ δεηεκάησλ ιεηηνπξγηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, δειαδή δεηεκάησλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ, ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε. Απηφο ν ζπγθεληξσηηθφο ηξφπνο ιήςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνθάζεσλ δελ επηηξέπεη ζηε ζρνιηθή κνλάδα λα εμππεξεηήζεη ηηο ηνπηθέο αλάγθεο θαη ηνπο ζθνπνχο ηεο κηθξνθνηλσλίαο ζηελ νπνία βξίζθεηαη. Κνηλσληθέο πνιηηηζκηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ησλ κηθξφ-θνηλσληψλ ζηηο νπνίεο βξίζθνληαη (φπσο: ππφ-εθπαίδεπζε θαη ππφ-επίδνζε, πνιηηηζκηθή θαη θνηλσληθή ζχλζεζε ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, ζρνιηθή βία θαη παξαβαηηθφηεηα, πιηθνηερληθή ππνδνκή θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ, ζρέζεηο κνλάδαο θαη ηνπηθήο θνηλσλίαο, ηδηαίηεξα θπζηνγλσκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, φπσο ε παξάδνζε θαη ε ηζηνξία ηεο, ηχπνο ζρνιηθήο κνλάδαο, ηνπηθή θνηλσλία) αιιά θαη νη εζσηεξηθέο ζπλζήθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ θαζηζηνχλ αλαπνηειεζκαηηθέο ηηο απνθάζεηο ηεο ζπγθεληξσηηθήο εθπαηδεπηηθήο δηνίθεζεο. (Μαπξνγηψξγνο Γ.,1999). Δπηπιένλ ν ζπγθεληξσηηθφο ηξφπνο ιήςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνθάζεσλ νδεγεί ζηε κεηάζεζε επζπλψλ ζην θέληξν ιήςεο ησλ απνθάζεσλ (Τπνπξγείν). Δπνκέλσο γηα θαηλφκελα φπσο ε ζρνιηθή απνηπρία, γηα παξάδεηγκα, ε επζχλε ρξεψλεηαη ζηα βηβιία, ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ζην θνηλσληθννηθνλνκηθφ θαη κνξθσηηθφ επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο, παξάγνληεο πνπ αζθαιψο επζχλνληαη, αιιά δελ εμεηάδεηαη θαζφινπ ν ξφινο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο ζηελ επηηπρία ή ηελ απνηπρία κηαο πνιηηηθήο, επνκέλσο ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνπνηεί ηελ εκπεηξία ηεο, λα αλαπηχζζεη επαγγεικαηηθή θνπιηνχξα γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο, δελ επλνεί θαζφινπ ηηο θαηλνηνκίεο θαη ηηο αλαδεηήζεηο ζε επίπεδν δηδαθηηθήο πξάμεο (Μαπξνγηψξγνο, 1999). Μέζα ζην πιαίζην ησλ θξαηηθψλ ή εζληθψλ πνιηηηθψλ θαη νδεγηψλ θαη κε δεδνκέλν ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ ζεζκνζεηεί έλα αζθπρηηθφ πιαίζην θεληξηθήο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο, θάζε εθπαηδεπηηθή κνλάδα έρεη πεξηζψξηα ζρεηηθήο απηνλνκίαο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δνχκε ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα σο έλα θνξέα πνπ κπνξεί λα απνθαζίδεη θαη λα δηακνξθψλεη, κέζα ζην φξηα πνπ πξνζδηνξίδεη ε θεληξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ηελ «ηνπηθή» εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, δηακνξθψλνληαο άμνλεο θαη ζέηνληαο ζηφρνπο κε βάζε ηνπο άμνλεο. Πξνηείλνληαο κεζνδνινγία γηα ηελ πινπνίεζε ζηξαηεγηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ ζηφρσλ θαη θάλνληαο απνινγηζκφ γηα ηελ απνηίκεζε ησλ αιιαγψλ θαη ηνπ βαζκνχ πινπνίεζεο ζθνπψλ θαη ζηφρσλ ηεο, ψζηε λα εληνπηζηνχλ ηα αίηηα κε ηθαλνπνηεηηθήο ηνπο επίηεπμεο θαη κέζα 7

8 απφ ηε δηαδηθαζία ηεο αλαηξνθνδφηεζεο λα βειηηψλεηαη ε πνηφηεηα ηεο ίδηαο ηεο εθπαίδεπζεο (Κνπηνχδεο - Υαηδεεπζηξαηίνπ, 1999). ηαλ κηιάκε γηα εζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ελλννχκε ην ζχλνιν ησλ θαηεπζχλζεσλ, ησλ ελεξγεηψλ θαη ησλ κέζσλ πνπ επηιέγνληαη απφ ηα δηνηθεηηθά φξγαλα ηνπ ζρνιείνπ, κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ. Σν ζρνιείν, σο βαζηθή κνλάδα παξαγσγήο εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ πξνβαίλεη ζε επηινγέο θαη ξπζκίζεηο φισλ ησλ δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα. Ζ ζηαζεξφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή απνηειεί παξάγνληα κεγηζηνπνίεζεο ηεο απφδνζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη δεκηνπξγεί επλντθνχο φξνπο αλάπηπμεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. χκθσλα κε ηνπο Caldwell θαη Spinks (1992), ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα κπνξεί λα έρεη ιφγν ζε ζέκαηα φπσο: -Σελ πξνζαξκνγή ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. -Σε ιήςε απνθάζεσλ ζε ζρέζε κε ηα κέζα θαη ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο θαη λα είλαη επνκέλσο πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθέο. -Σελ θαηαλνκή ησλ εμνπζηψλ θαη ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε φξγαλα ή νκάδεο εξγαζίαο κε εηζεγεηηθφ ή θαη απνθαζηζηηθφ ραξαθηήξα. -Σελ απνηειεζκαηηθφηεξε αμηνπνίεζε ρψξσλ, πιηθψλ θαη κέζσλ δηδαζθαιίαο. -Σελ αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ αλάπηπμε. -Σελ απνηειεζκαηηθφηεξε θαηαλνκή θαη δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ. -Σελ απνηειεζκαηηθφηεξε θαηαλνκή θαη αμηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Γηα λα κπνξέζεη κηα εθπαηδεπηηθή κνλάδα λα γίλεη θνξέαο δηακφξθσζεο θαη άζθεζεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ρξεηάδεηαη έλαο άιινο νξγαλσηηθφο ζρεδηαζκφο, ν νπνίνο λα επηθεληξψλεηαη ζε δεηήκαηα ζπκκεηνρήο, ζπιινγηθφηεηαο, ζπλεξγαζίαο, έξεπλαο θαη δξάζεο ζε επίπεδν εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Υξεηάδεηαη δειαδή κηα άιιε θνπιηνχξα, έλα δηαθνξεηηθφ ζχλνιν ιεηηνπξγηψλ θαη ζηάζεσλ. Ζ κεηάβαζε απφ ηε ζεκεξηλή θνπιηνχξα, ηνπ αηνκηθνχ ραξαθηήξα ηεο δηδαζθαιίαο, ηεο απνκφλσζεο ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ ζην «βαζίιεην» ηεο ηάμεο ηνπ θαη ηεο ηππηθήο δηεθπεξαίσζεο ηεο χιεο, ηεο κεηάζεζεο επζπλψλ κφλν πξνο ηα «πάλσ», ηεο παληεινχο απνπζίαο 8

9 ζρέζεσλ κε ηνπο γνλείο θαη ηελ επξχηεξε θνηλφηεηα, ηεο ζπγθέληξσζεο εμνπζίαο ζην δηεπζπληή θαη ηεο απνδπλάκσζεο ηνπ ξφινπ ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ θαη ησλ άιισλ ζπκκεηνρηθψλ νξγάλσλ, ζε κηα άιιε θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο θαη αλάδεημεο θαη αμηνπνίεζεο ησλ δπλαηνηήησλ φισλ ησλ κειψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο, απαηηεί ίζσο έλα άιιν κνληέιν δηνίθεζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο (Hargreves A., 1994 Fullan M. & Hargreves A., 1992). Απφ ηε δηεπζπληνθεληξηθή νξγαλσηηθή δνκή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο πξέπεη λα νδεγεζνχκε ζε κηα εθπαηδεπηηθή κνλάδα πεξηζζφηεξν ζπκκεηνρηθή, κε ην ξφιν ηνπ δηεπζπληή λα είλαη πεξηζζφηεξν ζπληνληζηηθφο, εκςπρσηηθφο θαη θαηαιπηηθφο κηαο ζπιινγηθήο ζπλεξγαηηθήο δηαδηθαζίαο (Bush T., 1995). Έλα κνληέιν δηνίθεζεο πνπ ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγήζεη κηα θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο θαη λα πξνσζήζεη έλα άιιν ξφιν γηα ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα, είλαη ην «ζπλεξγαηηθφ» κνληέιν (Bush T., 1995): Σν κνληέιν απηφ ζηεξίδεηαη: -ηε δεκνθξαηηθή αξρή γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ. -ηελ απζεληία θαη άπνςε ηνπ επαγγεικαηία (εθπαηδεπηηθνχ) θαη φρη ζηελ εμνπζία ζέζεο. -ε έλα θνηλφ φξακα πνπ κνηξάδνληαη ηα κέιε ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θνηλσλία -ην κηθξφ κέγεζνο ησλ νκάδσλ πνπ δηαζθαιίδεη ηε ζπκκεηνρή φισλ. -ηελ θνηλή απνδνρή ησλ απνθάζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ κέζα απφ ζπκθσλία. Έηζη κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί θνπιηνχξα ζπλεξγαηηθφηεηαο πνπ ζα πξνσζεί ην φξακα ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο, ην χθνο θαη ην επαγγεικαηηθφ ηεο ήζνο, ζα αλαγλσξίδεη ηελ αμία αηφκσλ - νκάδσλ, ζα απαηηεί έλα πεξηζζφηεξν εκςπρσηηθφ, ζπληνληζηηθφ θαη δηεπθνιπληηθφ κηαο ζπιινγηθήο ζπλεξγαηηθήο δηαδηθαζίαο ξφιν ηνπ δηεπζπληή ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Ζ ζηήξημε θαη ηζρπξνπνίεζε ηνπ ξφινπ ησλ αλζξψπσλ, ε αίζζεζε ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία., ην αίζζεκα ππεξεθάλεηαο γηα ην ζρνιείν θαη ε αίζζεζε: ηεο θνηλφηεηαο είλαη απνηειέζκαηα ηεο λέαο θνπιηνχξαο. (Αλζνπνχινπ.,1999) χκθσλα κε ηνλ Παπαδεκεηξαθφπνπιν (2006) ε αλάπηπμε κηαο θνπιηνχξαο απφ ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα, ψζηε λα αλαπηχμεη θαη αλαιάβεη ελεξγεηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε θαη άζθεζε εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ρξεηάδεηαη λα ζηεξηρηεί ζηηο παξαθάησ αξρέο: -πλεξγαηηθφηεηα. Ζ ζπλεξγαηηθφηεηα επηηπγράλεηαη κε ηελ εκπινθή φισλ ησλ κεηφρσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο, κε ηελ αλάδεημε θαη αμηνπνίεζε ησλ 9

10 δπλαηνηήησλ ηνπο, κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, κε ηελ ακνηβαία παξαηήξεζε θαη αλαηξνθνδφηεζε. Έηζη θαιιηεξγείηαη «ε αλάπηπμε ηεο ζπιινγηθφηεηαο ε ππεπζπλφηεηα θαη ε αιιειεμάξηεζε». -πλππεπζπλφηεηα. Απηή δεκηνπξγεί ην αίζζεκα ηεο θνηλήο επζχλεο κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη ε κεηαθνξά επζπλψλ πξνο ηα πάλσ θαη έηζη ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα βνεζά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή νπνηαζδήπνηε πξνζπάζεηαο. -Πξνζδηνξηζκφο θνηλψλ ζηφρσλ. Οη θνηλνί ζηφρνη πξνδηαγξάθνληαη κέζα απφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη απνηππψλνπλ ηε δπλακηθή ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο κέζα ζε νξηζκέλα ρξνληθά δηαζηήκαηα. Γη' απηφ νη κέηνρνη ηεο γλσξίδνπλ πνχ ζέινπλ λα θηάζνπλ κέζα απφ ηελ θνηλή θαηεπζπληήξηα γξακκή. -Απνθέληξσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Με ηελ απνθέληξσζε φινη έρνπλ ιφγν, αθνχνληαη νη γλψκεο ηνπο, γίλνληαη πξάμε. Αλαιακβάλνπλ φινη κέξνο ησλ επζπλψλ θαη απνιακβάλνπλ ηαπηφρξνλα φινη ηηο επράξηζηεο ζηηγκέο απφ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. -εβαζκφ θαη ππνζηήξημε ηεο ζρεηηθήο απηνλνκίαο. Ζ αλαγλψξηζε ησλ πξσηνβνπιηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε ζηήξημε αιιά θαη ε επηθχξσζε ηνπο κέζα απφ ηα πιινγηθά ξγαλα, ψζηε λα γίλνπλ θνηλή εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, πνπ ζα πξνάγεη ηε ζρεηηθή απηνλνκία θαη αλαβάζκηζε ηνπο. -Ακνηβαίν απηνζεβαζκφ. Ζ αλαγλψξηζε ηεο πξνζθνξάο αιιά θαη ν ζεβαζκφο θαη ε εκπηζηνζχλε ζηνπο ζπλαδέιθνπο πξνάγνπλ θαη δεκηνπξγνχλ έλα ζεηηθφ θιίκα επηθνηλσλίαο, πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ επίιπζε δπζθνιηψλ πνπ πηζαλφλ λα παξεκπνδίδνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ θνηλψλ ζηφρσλ (Παζηαξδήο, 2004). Δίλαη αλάγθε ινηπφλ ζήκεξα ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα λα ζρεδηάδεη, λα πξνγξακκαηίδεη, λα αμηνινγεί, λα παξεκβαίλεη ζηε δηακφξθσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ζηελ θξηηηθή ζηήξημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιαγψλ. Με άιια ιφγηα λα δηακνξθψλεη «εζσηεξηθή» εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Ζ αμηνιφγεζε, σο βαζηθφο κεραληζκφο αλαηξνθνδφηεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, απνηειεί αλαπφζπαζην κέξνο ηεο εζσηεξηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 1.2 Εκπαιδευτικό ϋργο και αξιολόγηςό του H αμηνιφγεζε απνηειεί κέξνο ηεο δηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηε δηεχζπλζε εγεζία θαη ηνλ έιεγρν. Δληάζζεηαη ζην πιαίζην ηνπ απνινγηζκνχ ησλ δξάζεσλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ 10

11 νξγαληζκψλ, έρεη άκεζε ζρέζε κε ην ζρεδηαζκφ πξνγξακκαηηζκφ θαη εηδηθφηεξα κε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ θαη βνεζά ηνλ νξγαληζκφ λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ, κέζσ ηεο απνηίκεζεο ηνπ έξγνπ ηνπ. Απηφ επηηπγράλεηαη κέζα απφ δηαδηθαζίεο εμήγεζεο θαη εξκελείαο ησλ απνηειεζκάησλ θαη αλαηξνθνδφηεζεο. Ζ αμηνιφγεζε δειαδή είλαη ηαπηφρξνλα ε θαηάιεμε αιιά θαη ην ζπλεθηηθφ πιηθφ ηνπ ηζηνχ θάζε δηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο (Κνπηνχδεο, 2008). Ζ αμηνιφγεζε ζην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κηα δηαδηθαζία πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ ηεξάξρεζε ζηφρσλ, ηνλ εληνπηζκφ πξνβιεκάησλ, ηελ αμηνπνίεζε εξεπλεηηθψλ επξεκάησλ θαη ηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ γηα ην ζπλερή κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ θαη ηε βειηίσζε ηνπ παξερφκελνπ απφ ηνλ νξγαληζκφ έξγνπ. (Αλδξένπ θαη Παπαθσλζηαληίλνπ, 1994). Σν παξαγφκελν έξγν ζε κηα εθπαηδεπηηθή κνλάδα επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο θαη δηαδηθαζίεο. Δπνκέλσο, κε ηνλ φξν αμηνιφγεζε δε κπνξεί λα ελλννχκε κφλν ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, είλαη κηα επξχηεξε έλλνηα θαη πεξηιακβάλεη ηελ ηαπηφρξνλε αμηνιφγεζε φισλ ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπλδηακνξθψλνπλ ην εθπαηδεπηηθφ απνηέιεζκα. Παξάγνληεο φπσο ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ε κεζνδνινγία, ε πιηθνηερληθή ππνδνκή, ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ην δηδαθηηθφ πιηθφ, ε θαλνληθφηεηα ηεο θνίηεζεο, ε θνηλσληθννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ καζεηψλ, ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, ε ζπκκεηνρή ησλ ζπιιφγσλ γνλέσλ, ε ζρέζε κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θιπ., θαζνξίδνπλ ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν. Δπνκέλσο «νπνηαδήπνηε αμηνιφγεζε πνπ αθνξά ηε ζπκβνιή ελφο παξάγνληα δελ είλαη δπλαηή, αλ δελ έρνπκε πηνζεηήζεη δηαδηθαζίεο πνπ ζα καο έδηλαλ έλα είδνο ζπλνιηθήο αμηνιφγεζεο» (Μαπξνγηψξγνο, 1984). χκθσλα κε ηνλ Αλδξένπ (1992) εθπαηδεπηηθή αμηνιφγεζε είλαη ε δηαδηθαζία απνηίκεζεο φισλ ησλ παξαγφλησλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν ή θαη ζπκβάιινπλ ζ απηφ, απφ ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή, ηα πξνγξάκκαηα θαη ηα εγρεηξίδηα σο ηελ νξγάλσζε ηνπ ζρνιείνπ, ηηο επηκνξθσηηθέο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ εξγαζηαθή ζπλέπεηα ηνπο. 11

12 1.3 Μεθοδολογύα αξιολόγηςησ Εύδη αξιολόγηςησ Αλάινγα κε ην πφηε πινπνηείηαη ε αμηνιφγεζε κπνξνχκε λα έρνπκε: α. Προκαταρκτική αξιολόγηςη φηαλ ε αμηνιφγεζε δηελεξγείηαη ζηελ αξρή ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο ή πξηλ απφ ηελ έλαξμε θάπνηνπ πξνγξάκκαηνο ή κηαο δηαδηθαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνηίκεζε ησλ δηαθφξσλ κεηαβιεηψλ θαη ζπλζεθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξφνδν απηνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο ή ηεο δηαδηθαζίαο. Π.ρ. ε αμηνιφγεζε ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ, πξηλ απφ ηελ έλαξμε ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο, πξνθεηκέλνπ λα νξγαλσζεί θαιχηεξα ε θαηαλνκή ηνπο αιιά θαη λα γίλνπλ νη ζρεηηθέο ελέξγεηεο γηα ηελ αληηθαηάζηαζε βειηίσζή ηνπο. β. Ενδιάμεςη ή διαμορφωτική αξιολόγηςη, φηαλ ε αμηνιφγεζε δηελεξγείηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο ή ηεο εθαξκνγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Βαζηθφο ζηφρνο ηεο δηακνξθσηηθήο αμηνιφγεζεο είλαη λα θαηαγξαθνχλ νη φπνηεο αδπλακίεο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη λα γίλνπλ έγθαηξα νη απαξαίηεηεο δηνξζσηηθέο παξεκβάζεηο, ψζηε λα επηηεπρζεί ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. γ. Τελική ή αθροιςτική ή απολογιςτική αξιολόγηςη, φηαλ ε αμηνιφγεζε δηελεξγείηαη κεηά ην ηέινο κηαο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ο ζηφρνο ηεο ηειηθήο αμηνιφγεζεο είλαη λα απνηππψζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξνζπάζεηαο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο δπζθνιίεο ή ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίζζεθαλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο. Πξφθεηηαη γηα κηα ηειηθή εθηίκεζε ηφζν ησλ δηαδηθαζηψλ φζν θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ελψ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο απηήο ρξεζηκεχνπλ ζηνλ αλαζρεδηαζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο εθφζνλ απηή πξφθεηηαη λα επαλαιεθζεί (αλαηξνθνδφηεζε). Ζ απνηίκεζε ηεο καζεηηθήο δηαξξνήο είλαη έλα παξάδεηγκα ηειηθήο αμηνιφγεζεο. Δίλαη θαλεξφ φηη θαη νη ηξεηο παξαπάλσ εθδνρέο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζπλδπαζηηθά απφ ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο θαη ην αληηθείκελν ηεο αμηνιφγεζεο (Κνπηνχδεο, 2008) Αλάινγα κε ηε ζέζε ηνπ αμηνινγεηή, ε αμηνιφγεζε κπνξεί λα είλαη εμσηεξηθή ή εζσηεξηθή. α) Εξωτερική αξιολόγηςη Ζ εμσηεξηθή αμηνιφγεζε παίξλεη δηάθνξεο κνξθέο, αλάινγα κε ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. πλήζσο πξαγκαηνπνηείηαη απφ θνξείο εθηφο ζρνιείνπ θαη ηα 12

13 απνηειέζκαηά ηεο ζπλδένληαη κε άκεζεο ζπλέπεηεο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ή ηα ζρνιεία. Ο ραξαθηήξαο ηεο είλαη ηεξαξρηθφο θαη νη ππνζηεξηθηέο ηεο ζεσξνχλ φηη παξνπζηάδεη ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ εγθπξφηεηα ηνπ «νπδέηεξνπ παξαηεξεηή», πνπ δελ εκπιέθεηαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο αιιά ηελ εληάζζεη ζ' έλα επξχηεξν εθπαηδεπηηθφ πιαίζην ην νπνίν δηακνξθψλεη ε γλψζε ησλ φζσλ ζπκβαίλνπλ ζ έλα κεγαιχηεξν αξηζκφ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (Αλδξένπ, 2003). Σα θπξηφηεξα κεηνλεθηήκαηα ηεο εμσηεξηθήο αμηνιφγεζεο είλαη ε επηθέληξσζε ζε κεηξήζηκα απνηειέζκαηα θαη ε ππνηίκεζε άιισλ ζηνηρείσλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ην άγρνο πνπ πξνθαιεί ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ε ππνθεηκεληθφηεηα ζηηο θξίζεηο, πνπ νθείιεηαη ζηα αζαθή θαη άξξεηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο (νινκψλ, 1999). Δπίζεο ηα θξηηήξηα θαζνξίδνληαη εμσηεξηθά θαη απνηππψλνπλ ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο παξαδνρέο ηνπ εμσηεξηθνχ θνξέα πνπ έρεη ηελ επζχλε ηεο αμηνιφγεζεο. Μηα ηέηνηα αμηνιφγεζε φκσο κπνξεί λα είλαη απνζπαζκαηηθή, θαη πεξηζηαζηαθή θαη θαηαξγεί ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηεο ηάμεο (Κνπηνχδεο). Πξνάγεη ηνλ αηνκηζκφ θαη απνζπλζέηεη ην ζπιινγηθφ πλεχκα ζην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα (Μψθνπ & Μψθνο, 2006). Σέινο, ππάξρνπλ δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ηεο ιφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη απφ ηνπο αμηνινγεηέο θαη ηεο κεγάιεο ρξνληθήο δηάξθεηαο πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο (Καηζαξνχ θαη Σζάθνο, 2001). Ζ ζχγρξνλε ηάζε ζε φια ηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα είλαη ε αληηθαηάζηαζε ηεο εμσηεξηθήο ή ε ηαπηφρξνλε εθαξκνγή ηεο κε ηελ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε, ε νπνία πινπνηείηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο παξάγνληεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Μπνξεί λα είλαη ηεξαξρηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε, φπνπ νη αλψηεξνη ζε δηνηθεηηθή θαη εθπαηδεπηηθή ηεξαξρία (γηα παξάδεηγκα ν δηεπζπληήο) αμηνινγνχλ ηνπο θαηψηεξνπο ή ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε (απηναμηνιφγεζε). β) Εςωτερική αξιολόγηςη Ζ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κηα δηαδηθαζία πνπ επηηειεί ε ζρνιηθή κνλάδα γηα ηε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο, ηελ αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεη ε ζρνιηθή κνλάδα (Devos, 1998). Ζ ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε ζηεξίδεηαη ζε δηαδηθαζίεο πνπ ειέγρνληαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο παξάγνληεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο πνπ αμηνινγείηαη, εθπαηδεπηηθνχο, 13

14 γνλείο, καζεηέο, θξηηηθφ θίιν, νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηελ νξγάλσζε θαη ηελ πινπνίεζε ηεο αμηνιφγεζεο ζηελ θάζε κνλάδα. Κξηηηθφο θίινο κπνξεί λα είλαη ν ρνιηθφο χκβνπινο, γηα παξάδεηγκα, έλαο επηζηεκνληθφο ζχκβνπινο ν νπνίνο κπνξεί λα έρεη ηελ επζχλε ηεο ππνζηήξημεο θαη ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο φιεο δηαδηθαζίαο. (McBeath, 2001). Έηζη, ε αμηνιφγεζε ζεσξείηαη σο κηα δηαδηθαζία πνπ απνπεηξάηαη λα απνηππψζεη, λα εξκελεχζεη θαη λα βειηηψζεη φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ησλ απνηειεζκάησλ κέζα ζηελ ηάμε θαη ζην ζρνιείν (Κσλζηαληίλνπ, 2000). Δπεηδή απηή ε αμηνιφγεζε δε ζηεξίδεηαη κφλν ζε θξηηήξηα εθπαηδεπηηθνχ απνηειέζκαηνο αιιά ζην ζχλνιν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, κπνξνχκε λα πνχκε πσο πξφθεηηαη γηα κηα αμηνιφγεζε απφ «θάησ θαη απφ κέζα» θαη φρη απφ «πάλσ θαη απφ έμσ» (Μαπξνγηψξγνο, 2002). Ζ ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επεξεάζεη ζεκαληηθά ηελ θνπιηνχξα ηνπ νξγαληζκνχ κηα θαη δεκηνπξγεί ζπλζήθεο θαη πξνυπνζέζεηο ζπιινγηθφηεηαο, δεκνθξαηηθνχ δηαιφγνπ θαη ζπκκεηνρήο. Καζνξηζηηθή είλαη ε νπζηαζηηθή ελεξγνπνίεζε θαη εκπινθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηνπ δίλεη ηελ νπζηαζηηθή δπλαηφηεηα λα θαηαλνήζεη θαη λα παξαδερζεί αζηνρίεο θαη αηέιεηεο θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη λα πξνρσξήζεη ζε δηνξζσηηθέο παξεκβάζεηο (Κνπηνχδεο θαη Υαηδεεπζηξαηίνπ, 1999). Γηφηη ν εθπαηδεπηηθφο γλσξίδεη πνιχ θαιχηεξα ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ζηελ ηάμε, θαη επνκέλσο είλαη ζε ζέζε λα αλαιχζεη θαη λα αμηνινγήζεη φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ νπζηαζηηθά ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζή ηεο δηδαζθαιίαο (Μαπξνγηψξγνο, 1984). Ζ εκπινθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε δηαδηθαζίεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο ηνπο νδεγεί ζε αλάιεςε κεγαιχηεξσλ επζπλψλ γηα ην ξφιν ηνπο, ζε θαιχηεξε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, ζε αηνκηθή βειηίσζε θαη ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ ξφινπ ηνπο κέζα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. (Κνπηνχδεο, 2008) Καζνξηζηηθήο ζεκαζίαο, ηέινο, γηα ηελ επηηπρία ηεο αμηνιφγεζεο είλαη ε ζηάζε θαη ν ξφινο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Γηφηη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή είλαη θεληξηθφο φζνλ αθνξά ζηε δηακφξθσζε ηεο παηδαγσγηθήο θαη εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζην ζρνιείν. Βαζηθά ζηνηρεία ελφο πιαηζίνπ εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο, ζχκθσλα κε ηνλ McBeath, είλαη ηα εμήο: 14

15 -Ζ εληαία θηινζνθία. Θα πξέπεη λα ππάξρεη έλα εληαίν ζχλνιν παξαδνρψλ ζηε βάζε ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο, ζηνπο ζηφρνπο ηεο θαη ζηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πεηπρεκέλε πινπνίεζή ηεο ζην ζπγθεθξηκέλν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. -Οη θαηεπζπληήξηνη άμνλεο γηα ηηο δηαδηθαζίεο ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο. Γηα ηε ξχζκηζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ηεο δξάζεο θαη θαηά ζπλέπεηα γηα ηελ επηηπρή έθβαζε ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο είλαη απαξαίηεηε ε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ ζηφρσλ απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο, ε δηακφξθσζε θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο, ε ηήξεζε ηεο ερεκχζεηαο θαη ε βνήζεηα ηνπ ελφο θξηηηθνχ θίινπ, κε ξφιν ππνζηεξηθηηθφ. -Σα θξηηήξηα πνηφηεηαο. Οη εκπιεθφκελνη παίξλνπλ ελεξγά κέξνο ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ θξηηεξίσλ πνηφηεηαο κε βάζε ηα νπνία ζα γίλεη ε αμηνιφγεζε θαη ζα πξέπεη λα απνηειέζνπλ πξντφλ δηαπξαγκάηεπζεο θαη ζπκθσλίαο αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο. -Ζ νξγάλσζε ησλ δηαδηθαζηψλ αμηνιφγεζεο. Με πνηνλ ηξφπν έλα ζρνιείν ζα επηιέμεη ηνπο ηνκείο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζηνπο νπνίνπο ζα δψζεη βάξνο. Μπνξεί λα πξνεγεζεί κηα δηαγλσζηηθή θάζε, φπνπ γίλεηαη κηα πξψηε γεληθή εθηίκεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη λα αθνινπζήζεη κηα πην ζπζηεκαηηθή απνηίκεζε ησλ δεηθηψλθξηηεξίσλ πνπ έρνπλ επηιεγεί απφ ηελ πξψηε θάζε. Ζ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε έρεη θαη αδπλακίεο. Οη εζσηεξηθέο ζπγθξνχζεηο πνπ ελδέρεηαη λα εκθαληζηνχλ θαη ε εζσζηξέθεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο πνπ κπνξεί λα κελ επηηξέπεη ηελ επηηπρή ζχλδεζή ηεο κε άιιεο κνλάδεο θαη ηελ επξχηεξε εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα θαζψο θαη ε αδπλακία λα νδεγεζεί απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο ζε έλα θαηάιιειν πξφγξακκα δξάζεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο αδπλακίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζε επίπεδν γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ ζρεηηθά κε ηελ έξεπλα θαη ηελ εξκελεία ησλ δεδνκέλσλ. Σέινο είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ απαηηεί θφξην εξγαζίαο θαη αξθεηφ ρξφλν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε ζπλαληάηαη θπξίσο ζε απνθεληξσκέλα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, φπνπ ε επζχλε γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα έλα κεγάιν εχξνο δεηεκάησλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο Οι μϋθοδοι και τα εργαλεύα τησ αξιολόγηςησ. Οη κέζνδνη κπνξεί λα είλαη πνζνηηθέο ή πνηνηηθέο (παξαηήξεζε, ζπλεληεχμεηο, εξσηεκαηνιφγηα, αλάιπζε ηεθκεξίσλ, επηζθφπεζε, εκεξνιφγηα, καγλεηνθψλεζε, βηληενζθφπεζε, θσηνγξάθεζε, ζχγθξηζε ζπζρέηηζε, ςπρνινγηθέο κέζνδνη, κειέηε πεξίπησζεο, ηήξεζε θαη κειέηε αξρείσλ, απηναλάιπζε αιιειναλάιπζε, κέζνδνη δηαπίζησζεο ηεο απφδνζεο, κέζνδνη επεμεξγαζίαο θαη αλάιπζεο δεδνκέλσλ, 15

16 αλάιπζε πεξηερνκέλνπ, έξγσλ, δπλαηνηήησλ θ.ι.π.) κε ηηο νπνίεο ζπιιέγνληαη ηα δεδνκέλα πνπ ζα νδεγήζνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα, εξκελείεο θαη εμεγήζεηο (Cohen θαη Manion,1997) ζνη αζρνινχληαη κε ην ζρεδηαζκφ ηεο αμηνιφγεζεο ζε κηα εθπαηδεπηηθή κνλάδα, ζα πξέπεη λα γλσξίδνπλ ηηο κεζφδνπο απηέο, θαζψο θαη ηα πιενλεθηήκαηα ή κεηνλεθηήκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα επηιέγνπλ ηελ θαηαιιειφηεξε κέζνδν θάζε θνξά. Ζ ζσζηή επηινγή ηεο κεζφδνπ θαζψο θαη νη ηερληθέο πνπ ζα εθαξκνζηνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο, απνηεινχλ θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αμηνιφγεζεο Δεύκτεσ αξιολόγηςησ Ο νινκψλ εηζεγήζεθε κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο κέζσ ελφο πνιχ ζπγθεθξηκέλνπ πξνηχπνπ εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο (νινκψλ, 1999) Ο νινκψλ δέρεηαη φηη ην ειιεληθφ ζρνιείν, αλ θαη ζπγθεληξσηηθφ, δηαηεξεί κηα ζρεηηθή απηνλνκία σο πξνο ηε δπλαηφηεηα αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ θαη πξνζδηνξηζκνχ ζηνηρείσλ ηεο πνηφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Πξφηεηλε επηά Θεκαηηθέο Πεξηνρέο γηα αμηνιφγεζε θαη ηνπο αληίζηνηρνπο Γείθηεο Πνηφηεηαο. χκθσλα κε ην νινκψλ αμηνινγνχκε ηα αξρηθά δεδνκέλα ηεο θάζε κνλάδαο (Θεκαηηθέο Πεξηνρέο 1-3), ηηο δηαδηθαζίεο (Θεκαηηθέο Πεξηνρέο 4-6) θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ δηαδηθαζηψλ (Θεκαηηθή Πεξηνρή 7). Οη Θεκαηηθέο Πεξηνρέο θαη νη αληίζηνηρνη Γείθηεο αμηνινγνχληαη ιακβάλνληαο ππφςε ηα θνηλσληθννηθνλνκηθά θαη πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο. Δίλαη κηα πξφηαζε πνπ δε ιακβάλεη ππφςε ηεο κφλν ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα, αιιά αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο θαη απαληά έηζη ζηηο αλεζπρίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη Θεκαηηθέο Πεξηνρέο θαη νη αληίζηνηρνη Γείθηεο: ΘΔΜΑΣΗΚΔ ΠΔΡΗΟΥΔ ΓΔΗΚΣΔ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 1. Γηαζέζηκα κέζα -Πφξνη Κηίξην, ρψξνη, εμνπιηζκφο Οηθνλνκηθνί Πφξνη 2. Πξφγξακκα ζπνπδψλ- Βηβιία Πξφγξακκα ζπνπδψλ ρνιηθά βηβιία- Οδεγίεο 3. Πξνζσπηθφ κνλάδαο Γηδαθηηθφ πξνζσπηθφ 16

17 Γηνηθεηηθφ- Δηδηθφ επηζηεκνληθφ Βνεζεηηθφ πξνζσπηθφ 4. Γηνίθεζε πληνληζκφο ζρνιηθήο δσήο Γηακφξθσζε-Δθαξκνγή ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο Αμηνπνίεζε κέζσλ Πφξσλ 5. Κιίκα ρέζεηο -πλεξγαζίεο ρέζεηο εθπαηδεπηηθψλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ην ππφινηπν πξνζσπηθφ ρέζεηο εθπαηδεπηηθψλ /καζεηψλ θαη καζεηψλ κεηαμχ ηνπο ρέζεηο ζρνιείνπ γνλέσλ /θεδεκφλσλ ρέζε ζρνιείνπ κε εθπαηδεπηηθνχο ζεζκνχο, ηνπηθή θαη επξχηεξε θνηλσλία 6. Γηδαθηηθή -Μαζεζηαθή δηαδηθαζία Πνηφηεηα Γηδαζθαιίαο Πνηφηεηα ηεο Μάζεζεο Λεηηνπξγία ηεο Αμηνιφγεζεο 7. Δθπαηδεπηηθά επηηεχγκαηα Φνίηεζε- Ρνή- Γηαξξνή Δπίδνζε Πξφνδνο καζεηψλ Αηνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε καζεηψλ Καηεπζχλζεηο καζεηψλ 1.4 Εςωτερικό εκπαιδευτικό πολιτικό και ςυλλογικό εςωτερικό αξιολόγηςη τησ ςχολικόσ μονϊδασ. Ζ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε κπνξεί λα απνηειέζεη ην κέζν κε ην νπνίν απνηηκάηαη ε εζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο θαη ηελ νδεγεί λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη λα γίλεη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή θαη απνδνηηθή κε ηε ιήςε νξζνινγηθφηεξσλ απνθάζεσλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δηαζθαιίδεηαη ε πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, απηνπξνζδηνξίδεηαη ε ζρνιηθή κνλάδα θαη βειηηψλεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο. πσο αλαθέξακε παξαπάλσ, ε εθπαηδεπηηθή κνλάδα ζήκεξα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εθαξκφδεη εζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ζην βαζκφ πνπ κπνξεί λα ζρεδηάδεη θαη λα πξνγξακκαηίδεη ηε δξάζε ηεο. Ο επηηπρήο κεηαζρεκαηηζκφο ησλ εηζξνψλ παξαγσγηθψλ πφξσλ (δηδάζθνληεο, καζεηέο, νη γλψζεηο ηνπο, νη ζπκπεξηθνξέο ηνπο, ηα πξνγξάκκαηα θαη ηα πεξηερφκελα ησλ καζεκάησλ, ε πιηθνηερληθή ππνδνκή, νη εγθαηαζηάζεηο θ.ιπ.) ζε εθξνέο (λέεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο, ηξνπνπνηεκέλεο ζπκπεξηθνξέο γηα καζεηέο θαη δηδάζθνληεο, κεηαβνιέο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηεο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο θ.ι.π.) πξνυπνζέηεη 17

18 ηελ ελζπλείδεηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζε έλα ζχζηεκα εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο. Ζ ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε απνηειεί ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ απνηειεζκαηηθψλ ζρνιείσλ πνπ ζηφρν έρεη λα βνεζήζεη ηα ζρνιεία λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ παξάγνπλ θαη κπνξεί λα δψζεη ζηα ίδηα ηα ζρνιεία ηε δπλαηφηεηα: -λα αλαβαζκίζνπλ ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ σο βαζηθφ ζπληειεζηή κάζεζεο θαη λα βειηηψζνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπο εθ ησλ έζσ, θαζψο ηα βνεζάεη λα παξαθνινπζνχλ ηελ πξφνδν ηνπο θαη λα ινγνδνηνχλ ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπο γνλείο θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία, -λα ζπκβάιιεη ζην δεκνθξαηηθφ δηάινγν πάλσ ζηνπο ζηφρνπο, ζηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ζηα θξηηήξηα πνηφηεηαο, πξνσζψληαο έηζη ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζε επίπεδν ηάμεο, ζρνιείνπ θαη ηνπηθήο θνηλσλίαο. -λα πεηπραίλνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο κέζσ ηεο ρξήζεο θαηάιιεισλ θαη εχρξεζησλ κεζφδσλ θαη εξγαιείσλ Μέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία, ηφζν ην ζρνιείν φζν θαη ν εθπαηδεπηηθφο γίλνληαη αληηθείκελα αιιαγήο. «Σν ζρνιείν γίλεηαη αληηθείκελν αιιαγήο θαη κεηαζρεκαηηζκνχ θαζψο σζείηαη ζηνπο δξφκνπο ηεο απην-αμηνιφγεζεο, ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο απηνβειηίσζεο» (νινκψλ, Η., 1999). Οη εθπαηδεπηηθνί γίλνληαη πεδίν αιιαγήο, γηαηί θαινχληαη λα δηακνξθψζνπλ λέεο ζρέζεηο, λα εξεπλήζνπλ, λα εθαξκφζνπλ θαηλνχξηεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, λα αθνινπζήζνπλ λέεο παηδαγσγηθέο ζρέζεηο κε ηνπο καζεηέο, λα αλαθαιχςνπλ ηα ιάζε ηνπο, λα νδεγεζνχλ ζηελ απηνβειηίσζε. (νινκψλ, Η., 1999). H ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε, κέζσ ηεο ζπζηεκαηηθήο ζπιινγήο θαη εξκελείαο πιεξνθνξηψλ, κεηαηξέπεηαη ζε αλαπφζπαζην θαη νπζηψδεο κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο αλάπηπμεο ζρεδίσλ βειηίσζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Ζ ζπιινγηθή εζσηεξηθή αμηνιφγεζε έρεη κεγάιε ζεκαζία γηα ηε ζρνιηθή κνλάδα, δηφηη πξνυπνζέηεη θαη θαηαιήγεη ζε έλα ζπζηεκαηηθφ ηξφπν δξάζεο, απαηηεί ζπκκεηνρή, ελεξγνπνίεζε θαη ζπλεξγαζία φισλ ησλ παξαγφλησλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ηαπηφρξνλα δηέπεηαη απφ πλεχκα ζπιινγηθφηεηαο θαη ζηεξίδεηαη ζην δηάινγν θαη ζηε δηαπξαγκάηεπζε. Ζ εθπαηδεπηηθή κνλάδα απνθηά απηνλνκία θαη ζπκβάιιεη έηζη ζηελ απνθέληξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη κεηαθέξεη έλα κέξνο επζχλεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ γηα πνιιά εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα ζε ηνπηθφ 18

19 επίπεδν θαη κάιηζηα ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδνο. Με ηελ αμηνιφγεζε απνηηκάηαη ην εθπαηδεπηηθφ έξγν θαη αμηνπνηείηαη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ε δηαζέζηκε επηζηεκνληθή γλψζε, θαζψο κε ηελ εκπινθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο δηαδηθαζίεο δηεξεχλεζεο, δειαδή ηε ζπιινγή, ηελ αλάιπζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο, ζπληειείηαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ζπληεινπκέλνπ έξγνπ. Ζ ζρνιηθή κνλάδα γίλεηαη ν ππξήλαο φπνπ πξνζδηνξίδνληαη θαη αζθνχληαη ην ζχλνιν ησλ δξάζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ. Αλαγθαία ζπλζήθε γηα ηελ επηηπρία ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο είλαη ε ζπκκεηνρή φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. 2. Ο ΘΕΜΟ ΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1 Από το 1830 μϋχρι το 1982 ηε ρψξα καο ηα ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο νπζηαζηηθά πεξηνξίδνληαλ ζηελ αμηνιφγεζε εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ θαη αγλννχζαλ φινπο ηνπο ππφινηπνπο παξάγνληεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Γηα πνιιέο δεθαεηίεο νη Έιιελεο εθπαηδεπηηθνί, θπξίσο νη δάζθαινη, ππέζηεζαλ φιεο ηηο ζπλέπεηεο απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ απηαξρηθνχ ζεζκνχ ηνπ επηζεσξεηή, ν νπνίνο ήηαλ θνξέαο ειέγρνπ φρη κφλν ηεο δηδαθηηθήο θαη εθπαηδεπηηθήο ηνπο επάξθεηαο αιιά θαη ηεο ηδενινγηθνπνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπο ζπκπεξηθνξάο κέζα θαη έμσ απφ ην ζρνιείν. Δπξφθεηην γηα έλα ζχζηεκα εμσηεξηθήο αμηνιφγεζεο κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηελ αδηαθάλεηα θαη ηελ έιιεηςε αμηνπηζηίαο θαη επηζηεκνληθφηεηαο ζηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, ηνλ ππνθεηκεληζκφ θαη ηελ απζαηξεζία. Φνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ήηαλ νη επηζεσξεηέο (Δπφπηεο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο) θαη ην πξντφλ ηεο αμηνιφγεζεο ήηαλ ε «Έθζεζε Οπζηαζηηθψλ Πξνζφλησλ» ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, κε θξίζεηο θαη βαζκνινγία γηα ην ήζνο, ηελ παηδαγσγηθή, επηζηεκνληθή θαη δηνηθεηηθή επάξθεηα θαη ηθαλφηεηά ηνπ. Οη Δθζέζεηο απηέο, γηα ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ δελ ελεκεξσλφηαλ ν εθπαηδεπηηθφο, ηνλ αθνινπζνχζαλ ζε φιε ηελ ππεξεζηαθή δσή ηνπ, θαζψο ζπλδένληαλ άκεζα κε ηε κηζζνινγηθή θαη βαζκνινγηθή ηνπ εμέιημε. Ο ζεζκφο ηνπ επηζεσξεηή ζεζπίζηεθε ην 1830 (Γηάηαγκα Η. Καπνδίζηξηα 1394/ ). Σν έξγν ηνπο ήηαλ δηπιφ: Γηνηθεηηθφ, είραλ ηελ επζχλε γηα ηελ νξγάλσζε θαη δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ πεξηθέξεηά ηνπο (απφ ηελ αλέγεξζε ή επηζθεπή δηδαθηεξίσλ, ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ, ηελ εμεχξεζε ηνπηθψλ πφξσλ γηα ηε ιχζε πξνβιεκάησλ ηεο 19

20 πεξηθέξεηάο ηνπο κέρξη ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ δαζθάισλ θαη καζεηψλ, πνπ πξνέθππηαλ θαηά ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ) θαη Καζνδεγεηηθφ Παηδαγσγηθφ, φθεηιε λα θαζνδεγεί θαη λα αλπςψλεη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο πεξηθέξεηάο ηνπ, ψζηε λα βνεζνχλ κε ηελ ζεηξά ηνπο ζηε κφξθσζε ηεο λενιαίαο. Ζ Πνιηηεία φκσο ηνπ αλέζεζε έξγα πέξαλ ησλ δπλάκεσλ ηνπ θη απηφ ζηάζεθε ηξνρνπέδε ζηελ πινπνίεζε φισλ ησλ ζηφρσλ ηνπ. Παξακειεί ην παηδαγσγηθφ θαη θαζνδεγεηηθφ ηνπ έξγν θαη απνξξνθάηαη απφ ηα δηνηθεηηθά ηνπ θαζήθνληα. Καηά ηελ επίζθεςε ηνπ ζην ζρνιείν, έιεγρε: - Σελ πιηθνηερληθή ππνδνκή ηνπ ζρνιείνπ (αχιεην ρψξν, γξαθεία, αίζνπζεο, επίπισζε, αεξηζκφ, θσηηζκφ, βηβιηνζήθεο θιπ). - Σελ ηαθηηθή ή ειιηπή ζρνιηθή θνίηεζε ησλ καζεηψλ, ηα ηεηξάδηα, ην ζεβαζκφ ζην πξφζσπν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηελ πνηφηεηα ησλ γλψζεσλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπο, ηελ αθνκνίσζε ηεο παξερφκελεο χιεο. - Σελ εκθάληζε θαη ζπκπεξηθνξά ησλ δαζθάισλ, ειαηηψκαηα ή πξνηεξήκαηα απηψλ, ηελ πξνεηνηκαζία γηα ηε δηδαζθαιία, ηελ ηήξεζε ησλ βηβιίσλ, ηε ζχληαμε εγγξάθσλ, ηε ζπκκεηνρή ζε ζπλέδξηα, ηελ επίβιεςε ησλ καζεηψλ εληφο θαη εθηφο ηνπ ζρνιείνπ - θαη άιια. Σα «πάληα» φκσο επηζεσξνχληαλ κέζα ζε ειάρηζην ρξφλν, δειαδή 2-3 ψξεο (Αζαλαζίνπ, 1998) θαη ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε κηα θνξά ην ρξφλν. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κηα θνξά θάζε 3-5 ρξφληα. Οη επηζεσξεηέο είραλ ην «δηθαίσκα» λα εηζβάιινπλ θπξηνιεθηηθά ζηελ ηάμε ρσξίο πξνεηδνπνίεζε, λα παξαθνινπζήζνπλ ην κάζεκα θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζπληάμνπλ ηελ «Έθζεζε Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο». Ζ ζηάζε θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ επηζεσξεηψλ ήηαλ ςπρξή. Οη πεξηζζφηεξνη ήηαλ ζνβαξνί, νιηγφινγνη, ζθπζξσπνί, ππεξφπηεο θαη κ απηφλ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγνχζαλ έλα ράζκα κεηαμχ αμηνινγεηή θαη αμηνινγνχκελνπ κηα «απφζηαζε βάζνπο» ιεο θαη ν εθπαηδεπηηθφο βξηζθφηαλ ζηνλ ππζκέλα θη απηνί ζηελ θνξπθή.(αξρηκαλδξίηεο, 1957) Καηά ην ρξφλν ηεο επηζεψξεζεο, θαζφηαλ ζηελ έδξα ή ζην ηειεπηαίν ζξαλίν θαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο θξαηνχζε ζεκεηψζεηο γηα ηνπο ηνκείο πνπ αλαθέξακε. Τπέβαιε εξσηήζεηο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο θάζε θνξά πνπ ήζειε θαη κε ηε ιήμε ηνπ καζήκαηνο επέζηξεθε κε ηηο ζεκεηψζεηο ηνπ γηα ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ην δηδαθηηθφ έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην γξαθείν ηνπ, φπνπ ζπλέηαζζε ηελ «Έθζεζε Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο» ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. 20

21 Ζ ζπδήηεζή ηνπ κ απηφλ, κεηά ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηδαζθαιίαο ήηαλ απφ ππνηππψδεο έσο αλχπαξθηε.(πξαθηηθά πλ. Δθπαηδεπηηθψλ, 1949) Ήηαλ θπζηθφ ην θιίκα πνπ δεκηνπξγνχληαλ κεηά ηελ επηζεψξεζε, λα είλαη αξλεηηθφ θαη ππνηηκεηηθφ γηα ηνλ αμηνινγνχκελν εθπαηδεπηηθφ, ν νπνίνο έλησζε ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ λα θαηαπηέδεηαη. Οη Δθζέζεηο Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο θαηακαξηπξνχλ πψο αληηκεηψπηδαλ νη επηζεσξεηέο ηνλ εθπαηδεπηηθφ, σο άλζξσπν, σο δεκφζην ππάιιειν, σο επηζηήκνλα, πνηνπο ηνκείο αμηνινγνχζαλ θαη πνηα ε ζπκβνιή θαη ν ξφινο ησλ επηζεσξεηψλ ζηελ νξγάλσζε, δηνίθεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο εθπαίδεπζεο. Σα παξάπνλα θαη ε αγαλάθηεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε βάξνο ησλ επηζεσξεηψλ θαη θπζηθά ηνπ ζεζκνχ, φπσο απηφο ιεηηνπξγνχζε αξρίδνπλ λα κεγηζηνπνηνχληαη. Ζ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ ζηακαηνχζε ζηε δηδαθηηθή ηνπο πξάμε αιιά δηείζδπε θαη ζηελ ηδησηηθή ηνπο δσή θαη θπζηθά πεξηειάκβαλε φιεο ηηο κνξθέο ζπκπεξηθνξάο ηνπο. φιε ηε ρξνληθή πεξίνδν απφ ην 1949 κέρξη ην 1982 ηα θξηηήξηα βάζεη ησλ νπνίσλ γηλφηαλ ε αμηνιφγεζε ήηαλ: - Ζ επηζηεκνληθή θαηάξηηζε θαη ε δηδαθηηθή ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. - Ζ δηνηθεηηθή ηνπ ηθαλφηεηα. - Ζ επζπλεηδεζία ζηελ ππεξεζία ηνπ θαη ην έξγν ηνπ. - Ζ δξάζε ηνπ θαη ε ζπκπεξηθνξά εληφο θαη εθηφο ηεο ππεξεζίαο, φπνπ ππεηζεξρφηαλ θαη ην ήζνο θαη ν ραξαθηήξαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. (Αζαλαζίνπ θαη Υακπεινκάηε., 2006) Μέρξη ην ζρνιηθφ έηνο ηα ζψκαηα ησλ Δθζέζεσλ Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο ζπληάζζνληαλ απφ ηνπο Γεληθνχο Δπηζεσξεηέο Μέζεο Δθπαίδεπζεο βάζεη ζρεδίνπ ηνπ Κεληξηθνχ γλσκνδνηηθνχ ζπκβνπιίνπ. Απφ ην ζρνιηθφ έηνο θαη ζην εμήο ε Πνιηηεία εθηχπσλε ζην Δζληθφ Σππνγξαθείν έληππα, απηά ηα νπνία θαη ζπκπιήξσλαλ νη επηζεσξεηέο. Οη Δθζέζεηο έπαημαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα κηζζνινγηθά, πξναγσγηθά θαη κεηαζέζεσλ θαη ηνπο ζπλφδεπαλ ζ φιε ηνπο ηε ζηαδηνδξνκία. Ζ έιιεηςε φκσο ζπιινγηθφηεηαο θη ε ελίζρπζε ηεο αληίιεςεο ηεο απζεληίαο, ιεηηνχξγεζαλ αλαζηαιηηθά ζε βάξνο ηνπ ζεζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο θη απηφ είλαη κηα εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ζηνλ ηφπν καο. Ο ζεζκφο ηνπ επηζεσξεηή έηζη φπσο ιεηηνχξγεζε ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα φζν θαιή δηάζεζε θαη αλ δηέζεηε, ππεξθεξάζηεθε απφ ηηο απαηηήζεηο ησλ αιιαγψλ θαη ηηο επίκνλεο εληάμεηο ηνπ ζην πλεχκα θαη ζηηο δπλάκεηο ελφο 21

22 επηζηεκνληθνχ πνιηηηθνχ θαη θνηλσληθνχ ππεξζπληεξηζκνχ. Ο επηζεσξεηήο δελ ζηάζεθε δίπια ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, αξσγφο ζην δηδαθηηθφ ηνπ έξγν λα ηνλ λνπζεηήζεη πσο ζα πξνσζήζεη ηελ ειεχζεξε ζπκκεηνρή, ηελ αλαγλψξηζε, ηελ «παξνδνρή» ηνπ άιινπ, ηελ παηδεπηηθή θαη θνηλσληθή εληηκφηεηα, λα δείμεη πψο ην αλζξψπηλν απηφ πιηθφ κέζα ζην ζρνιηθφ ρψξν ζα αμηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θαη ηε «δεκηνπξγηθή δξαζηεξηφηεηά ηνπ» ψζηε λα βνεζήζεη ζηελ αλάπηπμε ηνπ θνηλσληθνχ θαη φρη ηνπ «αηνκηθηζηνχ» αλζξψπνπ (Φξάγθνο Υ, 1985). Ζ αμηνιφγεζε απηή ζηφρεπε απνθιεηζηηθά ζηνλ έιεγρν θαη ηε ζπκκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη δελ είρε θακία ζρέζε κε ηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ κέζσ ηεο ελίζρπζεο ηεο απηνγλσζίαο θαη ηεο βειηίσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Έηζη, ε έλλνηα ηεο αμηνιφγεζεο ζηε ρψξα καο απέθηεζε βαξχ ηζηνξηθφ θνξηίν, αθνχ ζπλδέζεθε κε απζηεξνχο εμεηαζηηθνχο κεραληζκνχο, απνθιεηζκνχο, ηδενινγηθνχο πεηζαλαγθαζκνχο θαη ρεηξαγσγήζεηο, ζε έλα ζρνιείν ησλ βαζκψλ θαη φρη ησλ καζεηψλ, ζε έλα ζρνιείν ησλ αξεζηψλ ηεο εμνπζίαο θαη ηεο ππνηαγήο θαη φρη ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο παηδαγσγηθήο ειεπζεξίαο θαη ηεο δεκηνπξγίαο. 2.2 Από το 1982 μϋχρι ςόμερα Απηή ε κνξθή αμηνιφγεζεο-επηζεσξεηηζκνχ, θαηαδηθαζκέλε ζηε ζπλείδεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δηαηεξήζεθε κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Μεηά ηηο εθινγέο ηνπ Οθησβξίνπ ηνπ 1981, ε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑΟΚ θαηαξγεί ηηο ζέζεηο ησλ επηζεσξεηψλ (λ.1263/1982) θαη αλαζηέιιεη ηηο ππεξεζηαθέο εθζέζεηο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Γηαρσξίδεηαη ε εμνπζία ζε παηδαγσγηθή θαη δηνηθεηηθή. ηε ζέζε ηνπ επηζεσξεηή εηζάγεηαη ν ζεζκφο ηνπ ρνιηθνχ πκβνχινπ γηα ηελ επηζηεκνληθή θαζνδήγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ αμηνιφγεζε (λ.1304/1982) ελψ ηηο δηνηθεηηθέο αξκνδηφηεηεο αλαιακβάλνπλ νη Πξντζηάκελνη Γξαθείσλ θαη Γηεπζχλζεσλ. Ο δηαρσξηζκφο απηφο νινθιεξψλεηαη κε ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1566/1985 γηα ηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Απφ ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ 1304/1982, ζην άξζξν1, παξ.3 ηνπ νπνίνπ πξνβιέπεηαη φηη «ε δηαδηθαζία αμηνιόγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνζσπηθνύ θαζνξίδνληαη ιεπηνκεξέζηεξα κε Π.Γ/ηα πνπ εθδίδνληαη ύζηεξα από πξόηαζε ηνπ Υπνπξγνύ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ», κέρξη θαη ην 2002 εθδφζεθαλ ζρέδηα Πξνεδξηθψλ Γηαηαγκάησλ θαη ςεθίζηεθαλ λφκνη γηα ηελ αμηνιφγεζε πνπ έκεηλαλ φκσο ζηα 22

23 ραξηηά. ην δηάζηεκα απηφ πξνηάζεθαλ πεξίπνπ δέθα ζρέδηα πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ (Μαπξνγηψξγνο, 2002) Καη ν λφκνο 1566 πξνέβιεπε ηελ έθδνζε Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο (ΠΓ) γηα ηελ αμηνιφγεζε. Ο ηφηε ππνπξγφο Παηδείαο Απφζηνινο Καθιακάλεο δελ ην εμέδσζε πνηέ. Σν έθαλε ν επφκελνο ππνπξγφο Παηδείαο Α. Σξίηζεο, ην Οη ζθνδξέο αληηδξάζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θφζκνπ, θαη εηδηθά ησλ ΔΛΜΔ ηνπ ιεθαλνπεδίνπ Αηηηθήο, κε απεηιέο αθφκα θαη γηα ην κπινθάξηζκα ησλ Παλειιαδηθψλ εμεηάζεσλ, αλάγθαζαλ ηελ θπβέξλεζε λα νπηζζνρσξήζεη. Ζ κεγάιε απεξγία ηνπ 1988 θαη ε πνιηηηθή ξεπζηφηεηα ηεο πεξηφδνπ αλέζηεηιαλ ηελ πξνψζεζε Πξνεδξηθψλ Γηαηαγκάησλ γηα ηελ αμηνιφγεζε κέρξη ην Σν δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο επαλαθέξεη ν ππνπξγφο Παηδείαο ηεο θπβέξλεζεο Μεηζνηάθε Βαζίιεο Κνληνγηαλφπνπινο ην 1991 αιιά νη καδηθέο αληηδξάζεηο θαη ηα ηξαγηθά γεγνλφηα ηεο δνινθνλίαο ηνπ θαζεγεηή Ν. Σεκπνλέξα ζηελ Πάηξα θαη ην θίλεκα ησλ καζεηηθψλ θαηαιήςεσλ ηνλ αλαγθάδνπλ ζε παξαίηεζε. Ο δηάδνρφο ηνπ Γ. νπθιηάο εθδίδεη πξνεδξηθφ δηάηαγκα ζηηο , παξακνλέο ηεο αλαηξνπήο ηεο θπβέξλεζεο Μεηζνηάθε, γηα ηελ αμηνιφγεζε ην νπνίν πξνβιέπεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί θξίλνληαη απφ ην Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ θαη ην ρνιηθφ χκβνπιν, νη νπνίνη ζα βαζκνινγνχλ κε άξηζηα ην 100. Γελ πξνβιέπεηαη αμηνιφγεζε ηνπ ζρνιηθνχ πκβνχινπ θαη ηνπ Πξντζηακέλνπ Γηεχζπλζεο. Ο ππνπξγφο παηδείαο ηεο θπβέξλεζεο Αλδξέα Παπαλδξένπ, Γ. Φαηνχξνο, «παγψλεη» ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα νπθιηά κέρξη ην Γεθέκβξε ηνπ Ζ επφκελε πξνζπάζεηα θαζηέξσζεο ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο έξρεηαη ην 1997, κε ππνπξγφ Παηδείαο ην Γ. Αξζέλε. Απφ ην 1995, εξεπλεηέο φπσο νη Καδακίαο θαη Καζζσηάθεο εληνπίδνπλ σο θεληξηθφ πξφβιεκα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο ηελ παιηλδξφκεζε αλάκεζα ζηε κεηαξξχζκηζε θαη ηελ αληηκεηαξξχζκηζε πνπ ραξαθηεξίδεη ηηο αιιεπάιιειεο κεηαπνιεκηθέο πξνζπάζεηεο αιιαγήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαγκάησλ (Καδακίαο, Καδακίαο θαη Καζζσηάθεο, 1995). Θεσξνχλ σο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ηεο εθπαίδεπζεο, καδί κε ηελ ππαλάπηπμε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ελειίθσλ, ην αθαηάιιειν ζχζηεκα δηνξηζκψλ, ηελ έιιεηςε πιηθνηερληθήο ππνδνκήο θαη πφξσλ, ηελ ππνηππψδε εθπαηδεπηηθή έξεπλα θαη ηελ θνκκαηηθνπνίεζε ζηελ επηινγή ησλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο, ηελ απνπζία ζπζηεκαηηθήο αμηνιφγεζεο. ε απηή ηε ινγηθή ππνζέηνπκε φηη επηρεηξήζεθε λα ζηεξηρηεί ε ράξαμε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο επί ππνπξγίαο Αξζέλε, κηαο θαη ν θ. 23

24 Καζζσηάθεο, κεηαθηλήζεθε πξηλ ην 1997 απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην ζε επηηειηθφ φξγαλν ζρεδηαζκνχ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο (Γξφιιηνο, 1999). Μέζα ζε έλα πιαίζην εμαγγειηψλ γηα κεηαξξχζκηζε θαη ηνκέο ζην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα κε ην λφκν 2525/1997, ην Π.Γ 140/1998 θαη ηελ ΤΑ Γ2/1938/ γηα πξψηε θνξά γίλεηαη ιφγνο γηα αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Πξνβιέπεηαη αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, ην ρνιηθφ χκβνπιν θαη έλα λέν φξγαλν, ην ψκα Μνλίκσλ Αμηνινγεηψλ. Ο Γηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπληάζζεη αμηνινγηθή έθζεζε γηα ηε ζρνιηθή κνλάδα, ηελ νπνία δηεπζχλεη θαη γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ο Πξντζηάκελνο Γηεχζπλζεο θαη νη Πξντζηάκελνη Γξαθείσλ ζπληάζζνπλ αμηνινγηθή έθζεζε γηα ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπο, γηα ηνπο Γηεπζπληέο ησλ ελ ιφγσ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη γηα ην εθπαηδεπηηθφ πξνζσπηθφ πνπ ππεξεηεί κε νπνηνδήπνηε ηξφπν ζηε Γηεχζπλζε Δθπαίδεπζεο ή ζηα Γξαθεία Δθπαίδεπζεο αληίζηνηρα. Ο πξντζηάκελνο δηεχζπλζεο ζπληάζζεη επίζεο αμηνινγηθή έθζεζε γηα ηνπο Πξντζηακέλνπο Γξαθείσλ Δθπαίδεπζεο θαη γηα ηνλ Πξντζηάκελν ηνπ Γξαθείνπ Φπζηθήο Αγσγήο. γ) Ο ρνιηθφο χκβνπινο ππνζηεξίδεη ην επηζηεκνληθφ θαη εθπαηδεπηηθφ έξγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο πεξηνρήο επζχλεο ηνπ θαη ζπληάζζεη αμηνινγηθή έθζεζε γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ επηζηεκνληθή θαη δηδαθηηθή επάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Έξγν ηνπ.μ.α. ζα ήηαλ: Ζ αμηνιφγεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδα θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ ζχληαμε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ αμηνιφγεζεο θάζε ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ θέληξσλ, κνλάδσλ, ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ηεο εθπαίδεπζεο. Ο έιεγρνο ηεο αθξίβεηαο θαηά ηε ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ απφ ηνπο καζεηέο. Ζ ζχληαμε γεληθήο έθζεζεο αμηνιφγεζεο. Ζ παξαπνκπή πξνο ηα αξκφδηα φξγαλα γηα ηελ επηβνιή πεηζαξρηθήο πνηλήο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ θξηηηθή πνπ αζθήζεθε ζηνλ «αληηεθπαηδεπηηθφ» λ. 2525/1997 ήηαλ φηη νδεγνχζε ζηελ «παιηλφξζσζε» κηαο εμεηαζηηθνθεληξηθήο νξγάλσζεο ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο θαη ζηελ πξνζπάζεηα γξαθεηνθξαηηθνχ ειέγρνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. (Μελδψλεο, θ.α., 2002, Ναμάθεο,

25 Σζηξηγψηεο, 2002). «Βαζηθνί άμνλεο ηνπ λένπ λφκνπ, ε αμηνιφγεζε ρεηξαγψγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε αλαηξνπή ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο ζρέζεσλ, ε νηθνδφκεζε κηαο δηνηθεηηθήο ππξακίδαο αθφκα πην θάζεηεο, ηεξαξρηθήο θαη ζπγθεληξσηηθήο» (Μελδψλεο θ.α., 2002, ζ.188). Καη φια απηά ζην πιαίζην ηεο ζπλερνχο κεηαθνξάο εθπαηδεπηηθψλ δνκψλ ζην πξψην θαη δεχηεξν βαζκφ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, σο πξνο ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο ηνπο, κε παξάιιειε ειιηπή ρξεκαηνδφηεζε. Οη αληηδξάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ήηαλ νμείεο, ε πξνζπάζεηα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο απέηπρε θαη ην ζθέινο ηεο αμηνιφγεζεο δελ εθαξκφζηεθε πνηέ. Ζ ηειεπηαία πξνζπάζεηα λα λνκνζεηεζεί έλα ζχζηεκα αμηνιφγεζεο γίλεηαη ην 2002, κε ππνπξγφ Παηδείαο ηνλ Πέηξν Δπζπκίνπ. Πξφθεηηαη γηα ην Νφκν 2986/2002 (ΦΔΚ 24/ ): «Οξγάλσζε ησλ πεξηθεξεηαθώλ ππεξεζηώλ ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, αμηνιόγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ έξγνπ θαη ησλ εθπαηδεπηηθώλ, επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ θαη άιιεο δηαηάμεηο» θαη ην ζρέδην Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο γηα ηελ «Αμηνιόγεζε ηνπ Δθπαηδεπηηθνύ & ησλ Σηειερώλ Δθπαίδεπζεο» (ΤΠ.Δ.Π.Θ., 2002), πνπ ζπληάρηεθε απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο αιιά δελ ππνγξάθηεθε πνηέ Σθνπόο ηεο αμηνιόγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ έξγνπ, ζύκθσλα κε ην λόκν είλαη «ε βειηίσζε θαη ε πνηνηηθή αλαβάζκηζε φισλ ησλ ζπληειεζηψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε ζπλερήο βειηίσζε ηεο παηδαγσγηθήο επηθνηλσλίαο θαη ζρέζεο κε ηνπο καζεηέο. Ζ αμηνιφγεζε δελ απνηειεί απιψο κηα δηαδηθαζία ειεγθηηθνχ ή δηαπηζησηηθνχ ραξαθηήξα, αιιά αλαηξνθνδνηεί ηε δηδαθηηθή πξάμε επηδηψθνληαο ηε ζπλερή αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηε βειηίσζε φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ παξαγφλησλ. Έρεη σο θχξην ζηφρν ηε δηαζθάιηζε ζε φινπο ηνπο καζεηέο ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηεο δπλαηφηεηαο έγθαηξεο θαη ηζφηηκεο πξφζβαζεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη γεληθφηεξα ηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ πξφζβαζεο». Γίλεηαη θαλεξή ε πξφζεζε ησλ ζπληαθηψλ ηνπ λφκνπ λα ηεζεί ε αμηνιφγεζε ζε κηα πην επηζηεκνληθή βάζε, ιακβάλνληαο ππφςε εξεπλεηηθά δεδνκέλα, κε ηε ρξήζε ηνπ φξνπ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ηε ζηνρνζεζία, ε νπνία δίλεη βάξνο ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ζηελ άκβιπλζε ησλ αληζνηήησλ, ζηε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ζηε δεκνθξαηηθή δηνίθεζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ αλαηίζεηαη ζην Κέληξν Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο (Κ.Δ.Δ) θαη ζην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην (Π.Η.). 25

26 Σν ΚΔΔ αλαιακβάλεη ηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή πξφηππσλ δεηθηψλ θαη θξηηεξίσλ γηα ηε δπλακηθή απνηχπσζε ηεο θαηάζηαζεο, θαζψο θαη ηνλ έιεγρν αμηνπηζηίαο ηνπ ζπζηήκαηνο απνηχπσζεο. Σν Π.Η. αλαιακβάλεη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ζθνπφ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο θαη ζηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Γη απηφ ην ιφγν ζπληζηψληαη ζην Π.Η 70 ζέζεηο παξέδξσλ κε ζεηεία. χκθσλα κε ην λφκν, ζθνπφο ηεο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη: Ζ ελίζρπζε ηεο απηνγλσζίαο ηνπο σο πξνο ηελ επηζηεκνληθή ηνπο ζπγθξφηεζε, ηελ παηδαγσγηθή ηνπο θαηάξηηζε θαη ηε δηδαθηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Ο ζρεκαηηζκφο ζεκειησκέλεο εηθφλαο γηα ηελ απφδνζε ζην έξγν ηνπο. Ζ πξνζπάζεηα βειηίσζεο ηεο πξνζθνξάο ηνπο ζην καζεηή κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ δηαπηζηψζεσλ θαη νδεγηψλ ησλ αμηνινγεηψλ. Ζ επηζήκαλζε ησλ αδπλακηψλ ηνπο ζηελ πξνζθνξά ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ θαη ε πξνζπάζεηα εμάιεηςήο ηνπο. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ αλαγλψξηζε ηνπ έξγνπ ηνπο θαη ε παξνρή θηλήηξσλ ζε φζνπο επηζπκνχλ λα εμειηρζνχλ θαη λα ππεξεηήζνπλ ζε ζέζεηο ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο, Ζ δηαπίζησζε ησλ αλαγθψλ επηκφξθσζεο ηνπο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο επηκφξθσζεο απηήο. Ζ θαιιηέξγεηα θιίκαηνο αιιεινζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο Ζ αμηνιφγεζε είλαη πεξηνδηθή θαη αθνξά φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, κε πξνηεξαηφηεηα ζηνπο λενδηνξηδφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο, πξνθεηκέλνπ λα κνληκνπνηεζνχλ (κέζα ζηα 2 πξψηα έηε ηνπ δηνξηζκνχ ηνπο) θαζψο επίζεο θαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ επηζπκνχλ λα θξηζνχλ γηα ηελ θαηάιεςε ζέζεσλ ζηειερψλ εθπαίδεπζεο. Σα ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο θξίλνληαη αλά δηεηία ελψ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ κέρξη 14 έηε ππεξεζίαο θάζε 3 ρξφληα, ελψ φζνη έρνπλ απφ 15 κέρξη 26 έηε ππεξεζίαο θάζε 4 ρξφληα. Οη λενδηνξηδφκελνη εθπαηδεπηηθνί κέζα ζε δηάζηεκα 2 εηψλ απφ ην δηνξηζκφ ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα κνληκνπνηεζνχλ. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ κέρξη 14 έηε ππεξεζίαο θάζε 3 ρξφληα, ελψ φζνη έρνπλ απφ 15 κέρξη 26 έηε ππεξεζίαο θάζε 4 ρξφληα. 26

27 Ζ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γίλεηαη απφ ην ζρνιηθφ ζχκβνπιν θαη ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κε αηνκηθέο εθζέζεηο, ησλ νπνίσλ πξνεγείηαη έθζεζε απηναμηνιφγεζεο ηνπ ίδηνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ο ζρνιηθφο ζχκβνπινο θξίλεη ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή επάξθεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Σα θξηηήξηα κε βάζε ηα νπνία ζπληάζζεη ηελ έθζεζή ηνπ είλαη: α) Ζ επηζηεκνληθή ζπγθξφηεζε θαη δξαζηεξηφηεηα ηνπ αμηνινγνχκελνπ, ε νπνία πεξηιακβάλεη ζπνπδέο, επηκφξθσζε, ζπγγξαθηθφ έξγν θαη β) Ζ δηδαθηηθή ηθαλφηεηα θαη δξαζηεξηφηεηα ηνπ αμηνινγνχκελνπ. Πην αλαιπηηθά, ν χκβνπινο γηα λα θξίλεη ηελ παηδαγσγηθή επάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ιακβάλεη ππφςε ηνπ παξάγνληεο φπσο: 1. ρεδηαζκφο θαη δφκεζε ηεο δηδαζθαιίαο. 2. Δπειημία ζηε δηδαθηηθή πξάμε (δηδαθηηθέο κέζνδνη, δηακφξθσζε δηδαθηηθνχ πιηθνχ). 3. Αμηνπνίεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θαη ησλ κέζσλ δηδαζθαιίαο. 4. Τηνζέηεζε θαηλνηνκηψλ (πηινηηθά πξνγξάκκαηα). 5. σζηή δηαρείξηζε θαη αμηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ εξγαζηψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο. 6. Δλεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή ζηελ παηδαγσγηθή επηθνηλσλία, δηάινγνο θαη επηθνηλσλία καζεηψλ - εθπαηδεπηηθνχ. 7. Παηδαγσγηθφ θιίκα ηεο ηάμεο. 8. Μέζνδνη αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ. Ο δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο αμηνινγεί ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζε ζρέζε κε ηε ζπλέπεηα ζηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. Ο δηεπζπληήο, πξνθεηκέλνπ λα ζπληάμεη ηελ έθζεζή ηνπ, ιακβάλεη ππφςε ηα εμήο ζηνηρεία: 1. Σελ αληαπφθξηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην παηδαγσγηθφ - επαγγεικαηηθφ έξγν. 2. Σελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ (ζρεδηαζκφο θαη νξγάλσζε δξαζηεξηνηήησλ κέζα θαη έμσ απφ ηελ ηάμε). 3. Σελ παηδαγσγηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε ζρέζε κε ηνπο καζεηέο. 4. Σε ζπλεξγαζία πνπ έρεη κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ, ηνπο καζεηέο θαη ηνπο γνλείο. Ο ζρνιηθφο ζχκβνπινο, πνπ ζα είλαη ν βαζηθφο αμηνινγεηήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθψζεη αληηθεηκεληθέο θξίζεηο γηα ηνλ αμηνινγνχκελν εθπαηδεπηηθφ ζα πξέπεη, ζχκθσλα κε ζρέδην ππνπξγηθήο απφθαζεο, λα θάλεη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο επηζθέςεηο ζηε δηάξθεηα καζεκάησλ ή άιισλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ψζηε λα απνθηήζεη ηελ απαξαίηεηε εηθφλα γηα λα ζπληάμεη ηελ έθζεζή ηνπ θαη λα βαζκνινγήζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ. 27

28 Ο ζρνιηθφο ζχκβνπινο, πξηλ επηζθεθζεί ην ζρνιείν πνπ δηδάζθεη ν πξνο αμηνιφγεζε εθπαηδεπηηθφο, ζα πξέπεη λα έρεη ελεκεξψζεη ην δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ γηα ην ζθνπφ ηεο επίζθεςήο ηνπ θαη λα νξίζνπλ απφ θνηλνχ ην ρξφλν πνπ απηή ζα πξαγκαηνπνηεζεί. Κάζε αμηνινγνχκελνο δηθαηνχηαη εληφο κελφο λα ππνβάιιεη έλζηαζε θαη λα δεηήζεη ηξνπνπνίεζε ησλ ραξαθηεξηζκψλ ή επαλάιεςε ηεο αμηνιφγεζεο ζε επηηξνπή ζηελ νπνία δελ ζπκκεηέρεη ν ζπληάθηεο ηεο έθζεζεο. Με απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, πνπ εθδίδνληαη χζηεξα απφ εηζήγεζε ηνπ Σκήκαηνο Αμηνιφγεζεο θαη Δπηκφξθσζεο ηνπ Π.Η., θαζνξίδνληαη ε δηαδηθαζία, ν ηχπνο, ν ρξφλνο, ην πεξηερφκελν ηεο αμηνιφγεζεο, θαζψο θαη θάζε άιιν ζρεηηθφ ζέκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. (Ν.2986/02) Με βάζε απηά πνπ πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν ζα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε φηη πξφθεηηαη γηα κηα αμηνιφγεζε εμσηεξηθή θαη ηεξαξρηθή. Ο ξφινο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο είλαη πεξηνξηζκέλνο, αμηνινγνχλ κφλν δχν πξφζσπα, ν ρνιηθφο χκβνπινο θαη ν Γηεπζπληήο θαη αμηνινγνχλ κφλν νη αλψηεξνη ηνπο θαηψηεξνπο. Ζ ζρνιηθή κνλάδα δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφδεη ηε ιεηηνπξγία ηεο κε βάζε ηα δεδνκέλα θαη ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηνπ πεξηβάιινληφο ηεο θαη αζθαιψο δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηακνξθψλεη κηα ζρεηηθά απηφλνκε εζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Δλψ ζηνπο ζθνπνχο ηεο αμηνιφγεζεο γίλεηαη ιφγνο γηα «αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ», εληέιεη αμηνινγνχληαη κφλν θπζηθά πξφζσπα, θπξίσο νη εθπαηδεπηηθνί, ρσξίο νη ίδηνη, πνπ είλαη νη θνξείο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαηππψλνπλ ηελ άπνςή ηνπο. Γε γίλεηαη θαζφινπ ιφγνο γηα αμηνιφγεζε άιισλ ζεκαληηθψλ ηνκέσλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν, φπσο γηα παξάδεηγκα νη ππνδνκέο, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα. Οη αηνκηθέο εθζέζεηο αμηνιφγεζεο πνπ πξνβιέπνληαη είλαη θπζηθφ λα πξνθαινχλ αηζζήκαηα αγσλίαο, επαγγεικαηηθνχ άγρνπο, αίζζεζε αληαγσληζκνχ θαη αηνκηθηζηηθή δηάζεζε ζηνπ εθπαηδεπηηθνχο, ελψ ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ κέλεη γξάκκα θελφ θαζψο δελ απνζαθελίδεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηή ζα επηηεπρζεί. Γη απηφ θαη φζνη αζθνχλ θξηηηθή θάλνπλ ιφγν γηα έιεγρν θαη ζπκκφξθσζε ζε εληνιέο. 28

29 Με ην ζρέδην Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο γηα ηελ Αμηνιφγεζε ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ & ησλ ηειερψλ Δθπαίδεπζεο γίλεηαη κηα απφπεηξα λα εμεηδηθεπηεί ην έξγν ηεο αμηνιφγεζεο κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ θξηηεξίσλ γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ είλαη θαηάιιεινη λα αζθήζνπλ έλα ηφζν ζνβαξφ θαη επαίζζεην έξγν κέζα ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο θαη ηε κεηαθνξά ηνπο ζε άιιεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο. Με ηα ίδηα θξηηήξηα, ηα νπνία αλαιχνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ζεκαηηθέο πεξηνρέο δεμηνηήησλ ή πξνζφλησλ κε αληίζηνηρεο βαζκνινγηθέο θιίκαθεο, επηρεηξείηαη ε αλαηάξαμε ησλ ιηκλαδφλησλ πδάησλ ηεο ηζνπέδσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα ζρνιεία, κε ηελ θαζηέξσζε θηλήηξσλ βειηίσζεο πνπ ζα ηθαλνπνηνχλ θαη ζα πξνάγνπλ φζνπο πιεξνχλ απηά ηα θξηηήξηα. Ζ ζρεηηθή αληηθεηκεληθφηεηα απηψλ ησλ θξηηεξίσλ ζα κπνξνχζε ίζσο λα απνηξέςεη ηνλ απηαξρηθφ θαη απζαίξεην ραξαρηήξα ηεο αμηνιφγεζεο. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην ρνιηθφ χκβνπιν, ε πνζνηηθή έθθξαζε ηνπ αμηνινγηθνχ απνηειέζκαηνο γηα ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνδίδεηαη κε εθαηνληάβαζκε θιίκαθα (0-100) πνπ πξνθχπηεη απφ ην κέζν φξν ησλ επηδφζεσλ ζηηο παξαθάησ ππνθαηεγνξίεο, νη νπνίεο ζηνηρεηνζεηνχληαη κε ζπγθεθξηκέλα επηκέξνπο θξηηήξηα: ρεδηαζκφο θαη δφκεζε ηεο δηδαζθαιίαο Δπειημία ζηε δηδαθηηθή πξάμε (π.ρ. εθαξκνγή πνηθίισλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ, θαηάιιειε δηακφξθσζε ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ) Αμηνπνίεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θαη ησλ κέζσλ δηδαζθαιίαο Τηνζέηεζε θαη εθαξκνγή θαηλνηφκσλ δξάζεσλ ζπκκεηνρή ζε πηινηηθά πξνγξάκκαηα σζηή δηαρείξηζε θαη αμηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ εξγαζηψλ (π.ρ. πνηθίιεο, πνηνηηθέο αλαηηζέκελεο εξγαζίεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ θξηηηθή ζθέςε, αλαηηζέκελεο εξγαζίεο πνπ δελ απνηεινχλ αθνξκή γηα αλαδήηεζε θξνληηζηεξηαθήο βνήζεηαο, παηδαγσγηθά ελδεδεηγκέλνο έιεγρνο θαη νδεγίεο βειηίσζεο ησλ εξγαζηψλ) Πνηφηεηα κάζεζεο (π.ρ. ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή ζηελ παηδαγσγηθή επηθνηλσλία, είδνο ησλ ππνβιεζεηζψλ εξσηήζεσλ, δηάινγνο θαη ζπλεξγαζία εθπαηδεπηηθνχ καζεηψλ, ελίζρπζε ηεο ππεπζπλφηεηαο θαη ηεο καζεζηαθήο απηνλνκίαο ησλ καζεηψλ, πξνψζεζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο-ζπλεξγαζίαο, παηδαγσγηθή αληηκεηψπηζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ) 29

30 Παηδαγσγηθφ θιίκα ηεο ηάμεο (π.ρ. ραξαθηεξηζηηθά ηεο παηδαγσγηθήο ζρέζεο εθπαηδεπηηθνχ-καζεηψλ, δφκεζε θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ηεο ηάμεο, πεξηβάιινλ εξγαζίαο-θνηλσληθνπνίεζεο) Αμηνιφγεζε καζεηψλ (π.ρ. ρξήζε πνηθίισλ κεζφδσλ αμηνιφγεζεο παηδαγσγηθά ελδεδεηγκέλσλ, κεζνδηθή ηαμηλφκεζε ησλ αμηνινγηθψλ απνηειεζκάησλ, δηάινγνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε ηνπο καζεηέο επί ηνπ αμηνινγηθνχ απνηειέζκαηνο θαη ηεο αμηνπνίεζήο ηνπ) Παξφιν πνπ ζην ζρέδην Π.Γ νξίδεηαη φηη ζα ππάξρεη ζπλεξγαζία αμηνινγεηήαμηνινγνχκελνπ- ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ηελ πεξάησζε ηνπ αμηνινγηθνχ έξγνπ, έηζη ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη φηη δελ ζα αθνινπζνχληαη ηξνκνθξαηηθέο πξαθηηθέο ηνπ παξειζφληνο, (φπνπ π.ρ. ν επηζεσξεηήο κπνξνχζε λα εηζβάιεη ζε κηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο αλά πάζα ζηηγκή θαη απξνεηδνπνίεηα), ην γεγνλφο φηη ην ηειηθφ πφξηζκα νπζηαζηηθά δηακνξθψλεηαη απφ ηνλ αμηνινγεηή, νη ηξφπνη βειηίσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνηείλνληαη σο ηαηξηθή δηάγλσζε θαη ζεξαπεία απφ ηνλ ίδην, ελψ απηφ κπνξεί λα έρεη ζνβαξή επίπησζε ζην εξγαζηαθφ κέιινλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αλνίγεη ην δξφκν γηα κηα πξαγκαηηθή επαλεκθάληζε ηνπ επηζεσξεηηζκνχ θαη γηα ηελ νξηζηηθή απνκάθξπλζε απφ ηελ πξαγκαηηθή ρεηξαθέηεζε θαη αλαβάζκηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ ζρνιείσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ε επηκφξθσζε θαη ν ζεζκφο ηνπ κέληνξα δελ αληηκεησπίδνληαη σο κέζα ελδπλάκσζεο θαη επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, αιιά σο πνηλέο θαη κέηξα γηα ηε ζπκκφξθσζε ησλ παξεθθιηλφλησλ εθπαηδεπηηθψλ, ράλνληαο έηζη εληειψο ηνλ παηδαγσγηθφ ηνπο ραξαθηήξα. (Κάηζηθαο & Καββαδίαο, 2002, Μαπξνγηψξγνο, 2003). χκθσλα κε ην Μαπξνγηψξγν (2003), πξφθεηηαη γηα κηα αμηνιφγεζε «πεξηζηαζηαθή, πεξηπησζηαθή θαη κεραληζηηθή. Καηαξγεί ηελ «ηζηνξία» ηεο ηάμεο θαη ππνβηβάδεη ηελ παηδαγσγηθή-δηδαθηηθή ηθαλόηεηα ζε κεηξήζηκν ηερληθό κέγεζνο. Μηα ηέηνηα αμηνιόγεζε δελ πξνζθέξεη πεδίν γηα παηδαγσγηθή επαηζζεηνπνίεζε θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθώλ, θαζώο θπξηαξρεί έληνλνο δηνηθεηηζκόο εηο βάξνο ηεο παηδαγσγηθήο θξηηηθήο θαη ηνπ ζηνραζκνύ. Πξόθεηηαη γηα κηα αμηνιόγεζε από ηα πάλσ θαη από ηα έμσ, πνπ επηηεξεί θαη ζπκκνξθώλεη» Καηαλεκηικά Απφ ηελ θαηάξγεζή ηνπ επηζεσξεηηζκνχ ην 1982 ινηπφλ θαη κέρξη ζήκεξα ε αμηνιφγεζε πεξηθέξεηαη σο απεηιή θαη θάληαζκα. Ο θφβνο αλαβίσζήο ηνπ πξνθαιεί 30

31 ηελ αληίδξαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θφζκνπ ζε θάζε πξνζπάζεηα λα εθαξκνζηεί έλα θαηλνχξγην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο θαη θακία πξνζπάζεηα δελ επνδψζεθε ιφγσ ηεο ζζελαξήο αληίζηαζεο ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο θαη ηνπ δηαθαηλφκελνπ πνιηηηθνχ θφζηνπο απφ ηελ εθάζηνηε πνιηηηθή εγεζία. «Ζ αμηνιφγεζε έρεη ηαπηηζηεί κε δηαξθείο αληηπαξαζέζεηο, πνπ παξάγνπλ θαηά θαηξνχο απφπεηξεο ζεζκνζέηεζεο ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο. Οδεγνχκαζηε ζε κηα δηειθπζηίλδα αληηπαξαζέζεσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θνξείο θαη ηειηθά ν ιίζνο ηνπ αλαζέκαηνο βαξχλεη ηνπο δεχηεξνπο» (Μαπξνγηψξγνο, 1986, ζ.47). Δλψ ζηελ ππφινηπε Δπξψπε έγηλαλ ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο λα απνθηήζεη ε αμηνιφγεζε επηζηεκνληθή βάζε, ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο πνπ ηεο απνδίδεηαη, ζηελ Διιάδα ππήξμε ζεκαληηθή θαζπζηέξεζε θαη πζηέξεζε ζηνλ ηνκέα απηφ κε αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ δηαδηθαζία αλαβάζκηζεο ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη κέζα ζε είθνζη ρξφληα ( ) θαη ππφ ηελ πίεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ζχγθιηζε φισλ ησλ θξαηψλ-κειψλ πάλσ ζε ηέηνηα ζέκαηα, επηά λνκνζεηηθά θείκελα θαη άιια ηφζα ζρέδηα Π.Γ. πξνηείλνπλ κνληέια αμηνιφγεζεο πνπ δελ έρνπλ ηειηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο απφ ην παξαδνζηαθφ, αθνχ επηρεηξνχλ λα ζπλδέζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο κε ζπζηήκαηα ακνηβψλ ή πνηλψλ (βαζκνινγηθή αλέιημε, ζηαζηκφηεηα, θιπ), δηαηεξνχλ αλέπαθεο ηηο ηεξαξρηθέο δνκέο, αληηθαζηζηψληαο ηνλ επηζεσξεηή κε ηνλ πξντζηάκελν, ην ζχκβνπιν θαη ην δηεπζπληή, ελψ δελ πξνρσξνχλ ζε επξεία αλαζεψξεζε ησλ θξηηεξίσλ ηεο αμηνιφγεζεο. Οη πνιηηηθέο εγεζίεο απέθπγαλ, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, λα αζρνιεζνχλ κε ηέηνηα ζέκαηα πνπ πξνθαινχλ ηξηβέο θαη έληνλεο αληηδξάζεηο ππαθνχνληαο ζηε ινγηθή ηνπ πνιηηηθνχ θφζηνπο ή, ζπαληφηεξα, επηρείξεζαλ απηαξρηθά ηελ επαλαδξαζηεξηνπνίεζε ηνπ ζεζκνχ, ρσξίο λα αθνινπζήζνπλ δηαδηθαζίεο θαη λα θάλνπλ ηνκέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζπληειέζνπλ ζηελ απνδνρή ηνπο. «Ζ κε νπζηαζηηθή αιιαγή ηεο γξαθεηνθξαηηθήο ηδενινγίαο ηεο εθπαίδεπζεο, ε γεληθφηεξε δπζπηζηία απέλαληη ζην θξάηνο, πνπ δεκηνπξγεί ππφλνηεο φηη θάζε κνξθή αμηνιφγεζεο δηαηξέρεη ηνλ θίλδπλν λα θαηαιήμεη θαη πάιη ζε απηαξρηθφ θξαηηθφ έιεγρν, θαη ε έιιεηςε ζρεηηθήο ελεκέξσζεο ιεηηνπξγνχλ αλαζρεηηθά σο πξνο ηε ζεζκνζέηεζε, πάλσ ζε λέεο βάζεηο, ηεο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ» (Καζζσηάθεο ζην Γνχθαο, 2000, ζ.8). ια ηα παξαπάλσ επλννχλ ηε δηαηήξεζε αξλεηηθψλ ζηάζεσλ απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε, εληζρχνπλ παξεμεγήζεηο θαη πξνθαηαιήςεηο γηα ην ζεζκφ απηφ θαη 31

32 ζπληεξνχλ ηε δπζπηζηία σο πξνο ηηο πξνζέζεηο εθείλσλ, πνπ θάλνπλ ιφγν γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο (Καζζσηάθεο, 1997). ιεο σζηφζν νη ξπζκίζεηο έρνπλ παξακείλεη ζηελ νπζία αλεθάξκνζηεο, κε πην θξαπγαιέα ίζσο πεξίπησζε ην ψκα Μνλίκσλ Αμηνινγεηψλ, ην νπνίν πξνβιεπφηαλ απφ ην λ.2525/1997, αιιά δελ εθαξκφζηεθε πνηέ κέρξη ηελ ηειηθή θαηάξγεζή ηνπ. Έηζη δελ έρεη θαηαηεζεί κέρξη ζηηγκήο κηα ζπλνιηθή ελαιιαθηηθή πξφηαζε πνπ λα αληηηίζεηαη ζηελ «άζθεζε ηεξαξρηθνχ, γξαθεηνθξαηηθνχ θαη απηαξρηθνχ θεληξηθνχ ειέγρνπ ζηελ εθπαίδεπζε» (Μαπξνγηψξγνο, 2003). Οη ιφγνη γη απηφ είλαη πνιινί: δελ έρεη γίλεη ζπλείδεζε φισλ ε αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο αμηνιφγεζεο, απφ πνιινχο αληηκεησπίδεηαη ε εθπαίδεπζε σο απηνζθνπφο θαη σο ηέηνηα δε ρξεηάδεηαη ηελ αμηνιφγεζε, δελ έρνπλ αζρνιεζεί κε ηελ θαηάξηηζε ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο εηδηθνί πάλσ ζην ζέκα ζε έλα αλψηεξν επηηειηθφ επίπεδν, ε εθπαηδεπηηθή εγεζία ην εληάζζεη ζηα πιαίζηα ηεο θνκκαηηθήο ηεο πνιηηηθήο θαη δελ ην αληηκεησπίδεη κφλν κε επηζηεκνληθά-εθπαηδεπηηθά θξηηήξηα, νη εθπαηδεπηηθνί αληηδξνχλ απέλαληη ζηελ θαζηέξσζή ηνπ γηαηί ηελ αληηκεησπίδνπλ κε θαρππνςία θαη θφβν, ελ κέξεη θαη απφ άγλνηα γηα ην ζέκα, ε ζπλδηθαιηζηηθή εγεζία αληηδξά απέλαληί ηνπ ζπληερληαθά θαη φρη επηζηεκνληθά, θιπ (Γεκεηξφπνπινο, 2004). Οη ζπλζήθεο φκσο δείρλνπλ πηα λα έρνπλ σξηκάζεη γηα ηελ νπζηαζηηθή ελαζρφιεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θφζκνπ κε απηφ ην ζέκα. 3. Η ΑΠΟΣΤΦΙΑ ΘΕΜΙΗ ΕΝΟ ΤΣΗΜΑΣΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΚΑΙ Ο ΤΝΔΙΚΑΛΙΣΙΚΟ ΛΟΓΟ ιεο νη θπβεξλεηηθέο απφπεηξεο λα εηζάγνπλ ηελ αμηνιφγεζε ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο κεηά ην 1982 επηθαινχληαη σο θπξίαξρν ζηφρν ηνπο ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ζηελ εθπαίδεπζε. Ο πνιηηηθντδενινγηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ησλ λφκσλ θαη πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ πνπ είραλ πξνθχςεη θαηά θαηξνχο, παξά ηηο φπνηεο δηαθνξέο, παξακέλεη, θαηά βάζε, θνηλφο. ια ηα λνκνζεηηθά θείκελα πεξηγξάθνπλ έλα κνληέιν αμηνιφγεζεο κε θπξίαξρν ζηνηρείν ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζπλδένπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο κε έλα ζχζηεκα ακνηβψλ θαη πνηλψλ: κηζζνινγηθή θαη βαζκνινγηθή αλέιημε, ζηαζηκφηεηα, απφιπζε. Παξφιν πνπ εθιείπεη ν απηαξρηζκφο θαη ν ζπληεξεηηζκφο ηνπ επηζεσξεηή, ε ηεξαξρηθή δνκή θαη νη ζηνρεχζεηο ηνπ πξνεγνχκελνπ κνληέινπ δελ ακθηζβεηνχληαη, (Αζαλαζηάδεο, 2001). 32

33 Δπίζεο, πνηέ ε απφπεηξα εηζαγσγήο ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο δε ζπλδέζεθε κε κηα γεληθφηεξε πνιηηηθή πνπ λα βειηηψλεη είηε ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είηε ηνλ εθπαηδεπηηθφ (βαζηθή εθπαίδεπζε, επηκφξθσζε, επηινγή, πξφζιεςε, ζπλζήθεο θαη φξνη εξγαζίαο, θ.α.). Πάληνηε ήηαλ ζην πιαίζην απνζπαζκαηηθψλ ξπζκίζεσλ θαη ζηε ινγηθή ηνπ θαηαθεξκαηηζκνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεηήκαηνο (Μαπξνγηψξγνο, 2010) ε επίπεδν εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ν επηζηεκνληθφο ιφγνο γηα ηελ αμηνιφγεζε δηαξζξψλεηαη ζε ηξεηο ζπληζηψζεο. Ζ πξψηε, ε ηερλνθξαηηθή, δελ ακθηζβεηεί ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ θξαηηθνχ κνληέινπ αμηνιφγεζεο. Απηφ πνπ ηνπο ελδηαθέξεη ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν είλαη ε δηακφξθσζε εξγαιείσλ θαη ηερληθψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνζδψζνπλ ζηελ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αθξίβεηα, εγθπξφηεηα θαη αμηνπηζηία. (ελδεηθηηθά: Καδακίαο θαη Καζζσηάθεο 1994). ηνλ αληίπνδα βξίζθεηαη ε ζπληζηψζα ηεο θξηηηθήο παηδαγσγηθήο, νη εθθξαζηέο ηνπ νπνίνπ επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηνλ θνηλσληθφ ξφιν ηεο αμηνιφγεζεο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ζε ζπλάξηεζε κε ηε δηαζθάιηζε ηνπ θνηλσληθνχ θαη ηδενινγηθνχ ξφινπ ηνπ ζρνιείνπ απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο. (ελδεηθηηθά: Παπαθσλζηαληίλνπ 1993, Μαπξνγηψξγνο 1993). Σελ ηξίηε, ηέινο, ζπληζηψζα ηνπ επηζηεκνληθνχ ιφγνπ πεξί αμηνιφγεζεο απνηεινχλ φζνη εηζεγνχληαη κνληέια αμηνιφγεζεο κεηαζρεκαηηζηηθά ηνπ ζπζηήκαηνο, ελαιιαθηηθέο δειαδή κνξθέο αμηνιφγεζεο απνθεληξσηηθέο, ιηγφηεξν εμαηνκηθεπκέλεο, κε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ φιε δηαδηθαζία (Αζαλαζηάδεο, 2001). Ο ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο απηήο ηεο αληίιεςεο ήηαλ ν νινκψλ (νινκψλ 1999), ππφ ηελ επνπηεία ηνπ νπνίνπ εθπνλήζεθε απφ ην Σκήκα Αμηνιφγεζεο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ έλα Πηινηηθφ Πξφγξακκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο Πνηφηεηαο ρνιείνπ. Ζ πξνζπάζεηα απηή είλαη ε αξηηφηεξε πνπ έρεη παξνπζηαζηεί ζηε ρψξα καο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη είλαη ζπγθεληξσκέλε ζηνλ Οδεγό Απνηίκεζεο θαη Σρεδηαζκνύ ηνπ Δθπαηδεπηηθνύ Έξγνπ ζηε Σρνιηθή Μνλάδα, ηεχρε Α,Β,Γ (2000) Πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη θαη ν ζπλδηθαιηζηηθφο ιφγνο γηα ηελ αμηνιφγεζε. Ο ζπλδηθαιηζηηθφο ιφγνο επεξεάδεη άκεζα ηε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε θαη, εθ ησλ πξαγκάησλ, θαζνξίδεη ζε έλα βαζκφ ην βαζκφ επηηπρίαο ηεο νπνηαζδήπνηε πξνζπάζεηαο εηζαγσγήο ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ζηελ εθπαίδεπζε. Σν δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο αξρίδεη λα κπαίλεη ζηε ζεκαηνινγία ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεηά ηελ θαηάξγεζε ηνπ επηζεσξεηηζκνχ, ην ηελ αξρή ε ζπδήηεζε αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή 33

34 θαη ζηγά ζηγά, ππφ ηελ πίεζε ηεο θνηλσλίαο θαη ηελ απαίηεζε γηα αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αξρίδεη λα δηακνξθψλεηαη, απφ ηελ πιεπξά ησλ ζπλδηθάησλ, κηα ηαθηηθή κεηαηφπηζεο ηεο ηνπ βάξνπο απφ ηελ αηνκηθή αμηνιφγεζε ζηε ζπιινγηθή αμηνιφγεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ο ζπλδηθαιηζηηθφο ιφγνο, ελψ δελ αξλείηαη ηελ αλαγθαηφηεηα κηαο αληηθεηκεληθήο αμηνιφγεζεο πνπ ζα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ηελ επηινγή ησλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο ρσξίο αδηαθαλή θαη δηαβιεηά θξηηήξηα, ζηέθεηαη απνιχησο αξλεηηθά ζην ελδερφκελν λα αμηνινγνχληαη νη εθπαηδεπηηθνί θαη πξνβάιιεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ σο κέζνπ γηα ηελ απηνβειηίσζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Δθθξάδεη κηα δηθαηνινγεκέλε δπζπηζηία ηφζν γηα ην πνηνο ζα θάλεη ηελ αμηνιφγεζε, ηα θξηηήξηα θαη ηνπο φξνπο αμηνιφγεζεο φζν θαη γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ην απνηέιεζκα ηεο αμηνιφγεζεο. Εεηά ηα απνηειέζκαηά ηεο αμηνιφγεζεο λα ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν γηα ηελ επηινγή ζηειερψλ ηεο δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη λα κελ ζπλδένληαη κε ηελ κηζζνινγηθή θαη βαζκνινγηθή εμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, γεγνλφο πνπ ζα ζήκαηλε ηελ επηζηξνθή ζε θαηαζηάζεηο ηνπ παξειζφληνο. «Απαηηνύκε ζεβαζκό ζηα εξγαζηαθά καο δηθαηώκαηα θαη πιήξε παηδαγσγηθή ειεπζεξία θαη δεκνθξαηία ζην ζρνιείν κε θαηάξγεζε όινπ ηνπ πιαηζίνπ πνπ νηθνδνκήζεθε κέρξη ηώξα κε ην νπνίν επηρεηξείηαη λα ρεηξαγσγεζεί ν εθπαηδεπηηθόο. Δίκαζηε αληίζεηνη ζηελ θνηλσληθή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ζρνιείσλ κέζσ ηεο αμηνιόγεζεο ησλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ. Λέκε όρη ζηελ αμηνιόγεζε-ρεηξαγώγεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ» (12 ν Σπλέδξην ΟΛΜΔ, 2005) Οη ζέζεηο ησλ δχν νκνζπνλδηψλ, ΟΛΜΔ θαη ΓΟΔ, εθθξάδνπλ έλα γεληθφ ιφγν πεξί απνθεληξσκέλεο θαη δεκνθξαηηθήο-ζπκκεηνρηθήο αμηνιφγεζεο, ρσξίο επεμεξγαζκέλεο πξνηάζεηο γηα έλα ζχζηεκα αμηνιφγεζεο θαη απνξξίπηνπλ πάληνηε θάζε πιαίζην πνπ λνκνζεηνχλ νη θπβεξλήζεηο, αζθψληαο έληνλε θξηηηθή. Δπίζεο δελ θάλνπλ ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο πάλσ ζηα θείκελα ησλ δηαθφξσλ λφκσλ, Π.Γ θιπ, πξνζπαζψληαο λα πεξηνξίζνπλ ηε δεκφζηα ζπδήηεζε ζηηο πξνζέζεηο ησλ θπβεξλήζεσλ, ηνπο ζηφρνπο, ηε θηινζνθία θαη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ηεο αμηνιφγεζεο θαη λα κε κπνπλ ζε κηα εμεηδηθεπκέλε ζπδήηεζε γηα ηνλ ηξφπν πινπνίεζήο ηεο. Ηδηαίηεξα ε ζηάζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ παξαηάμεσλ ηνπ επξχηεξνπ ρψξνπ ηεο αξηζηεξάο αζθνχλ νμχηαηε θξηηηθή θαη επηζεκαίλνπλ φηη ε αμηνιφγεζε έρεη σο ζηφρν ηνλ απνπξνζαλαηνιηζκφ απφ ηα πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα ηνπ ζρνιείνπ (π.ρ. ζρνιηθή δηαξξνή, ιεηηνπξγηθφο αλαιθαβεηηζκφο, θιπ), θαη ζην βαζκφ πνπ δελ αμηνινγνχληαη 34

35 ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, ηα ζρνιηθά πξνγξάκκαηα, ε θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε γηα ηελ παηδεία, νη επηκνξθσηηθέο δηαδηθαζίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θιπ, ην βάξνο ηεο επζχλεο ζα επηρεηξεζεί λα πέζεη ζηηο πιάηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. (Κάηζηθαο & Καββαδίαο, 2002) Οη εθπαηδεπηηθνί ζηελ Διιάδα, κέζσ ησλ επίζεκσλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεψλ ηνπο, αληηηάρζεθαλ ζε φιεο ηηο πξνζπάζεηεο ηεο πνιηηείαο γηα ηελ θαζηέξσζε ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο, κε ηε κνξθή ηνπ ειέγρνπ ηεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ αληίδξαζε απηή νθείιεηαη θπξίσο ζηηο δπζάξεζηεο εκπεηξίεο απφ ηνλ επηζεσξεηή-αμηνινγεηή ηνπ παξειζφληνο θαη ηελ ηαχηηζε ηεο αμηνιφγεζεο κφλν κε ηνλ έιεγρν απφ ηελ εμνπζία. Γελ ήηαλ ιίγεο νη θνξέο πνπ ε εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα αληέδξαζε γηαηί ζηελ πξάμε ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλδέζεθε κε ειεγθηηθνχο κεραληζκνχο θαη αληαπφδνζε (Κνπηνχδεο θαη Υαηδεεπζηξαηίνπ, 1999). Αλ θαη ζήκεξα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ελ ελεξγεία εθπαηδεπηηθψλ (πάλσ απφ ην 80%), πνπ έρνπλ δηνξηζηεί κεηά ην 1982, δελ έρνπλ βησκέλεο εκπεηξίεο θαη πξνθαλψο δελ έρνπλ ζαθή εηθφλα απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ «θπξίαξρνπ» θαη «παξαδνζηαθνχ» κνληέινπ αμηνιφγεζεο, κέζα απφ ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο ηνπο νξγαλψζεηο αξλνχληαη «ηελ επηβνιή ησλ ηδενινγηθψλ ειέγρσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία θαη ηελ κεηαηξνπή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε πεηζήληα εθηειεζηηθά φξγαλα θπβεξλεηηθψλ επηινγψλ θαη εληνιψλ» (Παπαθσλζηαληίλνπ, 1993). Ο ζπλδηθαιηζηηθφο ιφγνο (ΟΛΜΔ, ΓΟΔ), ζε γεληθέο γξακκέο, αξλείηαη ηελ επηβνιή ηδενινγηθνχ ειέγρνπ θαη ζπλδέεη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ κε ην ραξαθηήξα ηεο ζρνιηθήο δσήο, ηελ επηζηεκνληθή θαη παηδαγσγηθή ειεπζεξία ζηε γλψζε θαη κε ηε ζέζε θαη ην ξφιν ηνπο ζην ζχγρξνλν ζρνιείν. Δπηβεβαηψλεη ηελ αλάγθε ζηήξημεο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζην ηξίπηπρν πξνγξακκαηηζκφο - πινπνίεζε - απνινγηζκφο, κε ηαπηφρξνλε έληαμε ζ' έλαλ ζπλνιηθφ πξνγξακκαηηζκφ θαη αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο σο κηα δπλακηθή κεηαζρεκαηηζηηθή ιεηηνπξγία, σο κέζν βειηίσζεο φινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνπο επηκέξνπο ηνκείο (ζηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, βηβιία, επηκφξθσζε, επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ). Ζ αμηνιφγεζε κεηαηξέπεηαη έηζη ζε κηα ζπλδηθαιηζηηθή ηερληθή εμνπζίαο θαη επηδηψθεη ην κεηαζρεκαηηζκφ ησλ ζρέζεσλ εμνπζίαο, κε ηε κεηαθνξά πεξηζζφηεξσλ αξκνδηνηήησλ ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα, ηελ ελίζρπζε ηεο επαγγεικαηηθήο απηνλνκίαο 35

36 ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζρέζε κε ηε δηνηθεηηθή θξαηηθή, ηελ εμαζθάιηζε ηνπ απαξαίηεηνπ επηπέδνπ ρξεκαηνδνηήζεσλ ζηελ εθπαίδεπζε (Γνχθαο, 2000). Σφζν ε ΓΟΔ (1984) φζν θαη ε ΟΛΜΔ (1991) θαηέζεζαλ πξνηάζεηο γηα ηελ αμηνιφγεζε κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνλ παηδαγσγηθφ ιφγν θαη έκθαζε ζηηο ζπιινγηθέο δηαδηθαζίεο αμηνιφγεζεο (Παπαθσλζηαληίλνπ, 1992 Γνχθαο, 2000). Παξ φια απηά κέζα απφ ηελ ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε δελ κπφξεζαλ λα αληηηάμνπλ έλαλ «πεηζηηθφ» ιφγν απέλαληη ζηελ θξαηηθή πνιηηηθή. Ο ιφγνο ησλ ζπλδηθάησλ είλαη θνξησκέλνο κε επηθπιάμεηο, ε επηρεηξεκαηνινγία φκσο αζαθήο θαη ε αληίζεζε δελ είλαη θαηεγνξεκαηηθή.. Οη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θιίλνπλ πξνο ηελ απνδνρή ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζηεξηδφκελνη ζε κηα επηρεηξεκαηνινγία γεληθήο πνηνηηθήο βειηίσζεο ηεο εθπαίδεπζεο, αχμεζεο ηεο απφδνζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη παξαγσγηθφηεηαο ζην ζρεδηαζκφ, ηελ πινπνίεζε θαη ηελ απνηίκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, επηθαινχληαη κηα επηρεηξεκαηνινγία εκπλεφκελε απφ ηελ ηερλνθξαηηθή ή θαιχηεξα ηελ ηερλνγξαθεηνθξαηηθή ηδενινγία (Παπαθσλζηαληίλνπ, Ννχηζνο, Αλδξένπ, 1985). Οη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο φια απηά ηα ρξφληα δελ κπφξεζαλ λα αλαπηχμνπλ κηα εθαξκνζκέλε ζπλνιηθή πξφηαζε γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ αμηνπνηψληαο ηε ζρεηηθή απηνλνκία ηεο εθπαηδεπηηθήο ηνπο κνλάδαο. Οη εθπαηδεπηηθνί ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ αλαπηχμεη σο πεδίν παξέκβαζεο ηε ζρνιηθή κνλάδα θαη ην χιινγν Γηδαζθφλησλ γηα ηε δηακφξθσζε εζσηεξηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο κνλάδαο κε ζπιινγηθέο δηαδηθαζίεο (Μαπξνγηψξγνο, Γ., 2003). Μέζα ζηα είθνζη ελλέα ρξφληα πνπ κεζνιάβεζαλ απφ ηελ θαηάξγεζε ηνπ επηζεσξεηή κέρξη ζήκεξα, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ επζχλε γηα ηνλ ηξφπν γηα ηνλ νπνίν αμηνπνίεζαλ ηα φξηα ηεο ζρεηηθήο ηνπο απηνλνκίαο ζηε ζρνιηθή κνλάδα γηαηί ζηα ρξφληα απηά πνπ κεζνιάβεζαλ δελ έρνπλ αλαπηχμεη ζην ζρνιείν ελαιιαθηηθέο κνξθέο ζπιινγηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη απνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ ηνπο. Αλ απηφ είρε γίλεη ζα ήηαλ δπζθνιφηεξε ε επηβνιή απηαξρηθψλ κνξθψλ αμηνιφγεζεο (Μαπξνγηψξγνο, 2002). Οη πξνηάζεηο ηνπο γηα πξσηνβνπιίεο ησλ ζπιιφγσλ δηδαζθφλησλ ζε επίπεδν πξνγξακκαηηζκνχ θαη αμηνιφγεζεο, κέζα ζηα φξηα ηνπ λφκνπ, δελ ππνζηεξίρζεθαλ έλζεξκα θαη δελ πξνσζήζεθαλ ζηα ζρνιεία, φπσο ζα πεξίκελε θαλείο. Πηζαλφηαηα, ν αληηαμηνινγηθφο ιφγνο ησλ νξγαλψζεσλ ιεηηνχξγεζε κελ εχερα γηα ηνπο 36

37 εθπαηδεπηηθνχο, αιιά δελ απνηεινχζε απφξξνηα ζπιινγηθήο βνχιεζεο γηα πξαθηηθή εθαξκνγή ζηα ζρνιεία (Γνχθαο, 2000). Δίλαη απαξαίηεην ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα λα πξνζαλαηνιηζηεί ζε πξαθηηθέο πνπ εληζρχνπλ ηε ζπιινγηθφηεηα θαη ηε ζπλεξγαζία. Οη Έιιελεο εθπαηδεπηηθνί, κε εδξαησκέλε ηελ αληίιεςε φηη αμηνιφγεζε ζεκαίλεη έιεγρνο, ρξεηάδεηαη λα αλαιάβνπλ ελεξγφ ξφιν ζ απηή ηε δηαδηθαζία θαη λα ηε κεηαηξέςνπλ ζ απηφ πνπ πξέπεη λα είλαη: κηα δηαδηθαζία ζπλερνχο βειηίσζεο ησλ ίδησλ θαη ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, ππεξβαίλνληαο ηελ πξνρεηξφηεηα ζηελ επηκνξθσηηθή ζπλδξνκή πνπ ηνπο παξέρεηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ζπληεξεηηθέο πξαθηηθέο ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο, νη νπνίεο θαιιηεξγνχλ ηνλ αηνκηζκφ ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ιεηηνπξγία. Άιισζηε νη εθπαηδεπηηθνί, γεληθφηεξα, ζπάληα ζπλεξγάδνληαη ζε ζέκαηα πνπ κπνξεί λα απεηιήζνπλ ηελ απηνλνκία ηνπο θαη δχζθνια εθζέηνπλ ηε δνπιεηά ηνπο πξνο εμέηαζε (Hargreaves, 1995). 3.1 Ο λόγοσ τησ ΔΟΕ Ζ ηζρχνπζα ζέζε ηεο Γ.Ο.Δ. γηα ηελ αμηνιφγεζε είλαη φηη ζπκθσλεί κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε βάζε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο (ΓΟΔ, 1993): Απνδνρή ηνπ πιαηζίνπ θαη ησλ θξηηεξίσλ ηεο αμηνιφγεζεο απφ ηελ πιεπξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ Ζ αμηνινγηθή δηαδηθαζία λα γίλεηαη ζην πιαίζην ησλ ηδηαίηεξσλ αλαγθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηε ζπιινγηθή έληαμή ηνπ ζηε δηακφξθσζε ησλ ζηφρσλ, ηελ επαγγεικαηηθή αλαβάζκηζή ηνπ, ηελ απηφλνκε δξάζε ηνπ θαη ηελ απηνπξαγκάησζή ηνπ. Ζ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη ηη πξνγξακκαηίδεηαη, πσο εθαξκφδεηαη ζηελ πξάμε, ηη αμηνινγείηαη, πσο απνηηκάηαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα, πνηεο πξσηνβνπιίεο πξέπεη λα αλαιεθζνχλ γηα ηε βειηίσζε ηεο πξνζπάζεηαο. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ κε ην ρνιηθφ χκβνπιν είλαη θαζνξηζηηθή ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ απνηίκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Σν απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ δηαπηζηψλεηαη απνδεδεηγκέλα αξλεηηθή πξνζθνξά έξγνπ, ή φηαλ ζέιεη ν εθπαηδεπηηθφο λα θαηαιάβεη ζέζε ζηειέρνπο ηεο εθπαίδεπζεο. 37

38 Σν ηζηνξηθφ ησλ αληηδξάζεσλ ηεο ΓΟΔ θάζε θνξά πνπ νη θπβεξλήζεηο έζεηαλ ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο είλαη ην εμήο: ηελ απφπεηξα ηνπ Κνληνγηαλλφπνπινπ λα εηζάγεη ηελ αμηνιφγεζε ην 1991, ε ΓΟΔ παίξλεη αξλεηηθή ζέζε: «Ζ Γηνίθεζε ηεο Γ.Ο.Δ. θξνχεη ηνλ θψδσλα ηνπ θηλδχλνπ κπξνζηά ζηνλ θίλδπλν επαλαθνξάο θαηαδηθαζκέλσλ απηαξρηθψλ κεζφδσλ ζηελ εθπαίδεπζε κε ην ςεπδνεπηρείξεκα φηη δήζελ απηφ επηβάιιεηαη απφ ππαξθηά πξνβιήκαηα. Σν ζρεηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην (1566/85, 1304/82, Π.Γ.214/84), ηα ζρεηηθά ζρέδηα Π.Γ. ησλ θπβεξλήζεσλ ηεο πξνεγνχκελεο 10εηίαο πνπ δελ πξνρψξεζαλ χζηεξα απφ νκφζπκε παξέκβαζε θαη ηα Π.Γ. Κνληνγηαλλφπνπινπ πνπ απνζχξζεθαλ πξνζσξηλά είλαη απνθαιππηηθά. Ζ θπβέξλεζε κε νξγαλσκέλε παξαπιεξνθφξεζε θαίλεηαη λα έρεη κε ην κέξνο ηεο έλα κέξνο ηεο θνηλήο γλψκεο θαη κηθξφ κέξνο εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ έδεζαλ ην απηαξρηθφ θαζεζηψο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Σελ επζχλε γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηελ έρεη ε πνιηηεία, αιιά θσθεχεη. Αλ ν ζρνιηθφο χκβνπινο γίλεη θξηηήο, πνιχ γξήγνξα ν ξφινο ηνπ σο ζπλεξγάηε θαη βνεζνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζα αθπξσζεί.» (Γηδαζθαιηθφ βήκα, Μάηνο -Ηνχληνο, 1991). Σν 1991 γίλεηαη λέα πξνζπάζεηα απφ ην ΤΠΔΠΘ κε ηε δηαλνκή εξσηεκαηνινγίσλ ζε φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε κηα πξνζπάζεηα δηαιφγνπ γηα φια ηα δεηήκαηα ηεο παηδείαο. Οη αληηδξάζεηο φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νδεγνχλ ζην ζπκβνιηθφ θάςηκν ησλ εξσηεκαηνινγίσλ κπξνζηά ζην ΤΠΔΠΘ. Έηζη θαη απηή ε πξνζπάζεηα κέλεη κφλν ζρέδην. ηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ Ηνπλίνπ 1991 ε ΓΟΔ δηαηππψλεη πξνηάζεηο γηα ζπιινγηθή αμηνιφγεζε θαη φρη κνλνπξφζσπε φπσο απηέο αλαθέξνληαη παξαπάλσ. ηηο ν ππνπξγφο ηνπ ΤΠΔΠΘ νπθιηάο ππνγξάθεη Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ην νπνίν πξνβιέπεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί θξίλνληαη απφ ην Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ θαη ην ρνιηθφ χκβνπιν, νη νπνίνη ζα βαζκνινγνχλ κε άξηζηα ην 100. Γελ πξνβιέπεηαη αμηνιφγεζε ηνπ ζρνιηθνχ πκβνχινπ θαη ηνπ Πξντζηακέλνπ Γηεχζπλζεο. Ζ ΓΟΔ ζπγθξίλεη ην Π.Γ. ηνπ 1993 κε ην Ννκνζεηηθφ Γηάηαγκα ηεο δηθηαηνξίαο 651/70 θαη βξίζθεη πνιιά θνηλά ζεκεία, πνπ πξνζπαζνχλ λα επηβάιινπλ έλα λέν επηζεσξεηή. «Ζ πξνζεθηηθή ζχγθξηζε ησλ δχν ηξφπσλ αμηνιφγεζεο, ηνπ Ν. Γ/ηνο 651/70 θαη ησλ ξπζκίζεσλ ηνπ ζεκεξηλνχ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, απνδεηθλχεη φηη ζε πάξα πνιιά ζεκεία ππάξρεη ν αθφινπζνο θνηλφο παξνλνκαζηήο: Ο αζθπθηηθφο έιεγρνο ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ, φρη κε βάζε αληηθεηκεληθά επηζηεκνληθά θαη άιια αλαληίξξεηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία ηνπ αηνκηθνχ θαθέινπ, 38

39 αιιά δπζηπρψο κε φζα απζαίξεηα επηζπκεί ε θξίζε ηνπ ελφο θξηηή :Γηεπζπληή, ρνιηθνχ πκβνχινπ, Πξντζηακέλνπ ή ηνπ ηφηε επηζεσξεηή (Γηδαζθαιηθφ βήκα, επηέκβξηνο, 1993). Ζ Γ.Ο.Δ. εηνηκάδεη αγσληζηηθέο θηλεηνπνηήζεηο, αιιά πξνθεξχζζνληαη πξφσξεο εθινγέο, αιιάδεη ε πνιηηηθή εγεζία ηνπ ΤΠΔΠΘ θαη ην Π.Γ παξακέλεη αλελεξγφ. ηε ζπλέρεηα θάζε ρξφλν ε Γ.Ο.Δ. επαλαεπηβεβαηψλεη ηηο ζέζεηο ηεο γηα ζπιινγηθή αμηνιφγεζε θαη θζάλνπκε ζην Σφηε θαηαηίζεηαη απφ ηνλ ΤΠΔΠΘ Αξζέλε ν λφκνο 2525/97. Ζ Γ.Ο.Δ. ζε έθηαθηε έθδνζε ηνπ Γηδαζθαιηθνχ βήκαηνο (επηέκβξεο 1997), απνξξίπηεη ζην ζχλνιν ηνπ ην Νφκν θαη ηνλ ζπγθξίλεη κε ην Ννκνζεηηθφ Γηάηαγκα 651/70 πνπ αμηνινγνχζαλ νη επηζεσξεηέο. Πξνθεξχζζεη αγσληζηηθέο θηλεηνπνηήζεηο θαη ζπλέδξην κε ζέκα ηελ-αμηνιφγεζε. ηελ 67 ε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ Κιάδνπ θαη ζην ζπλέδξην πνπ έγηλε ζηε Υίν - Απξίιηνο επαλαεπηβεβαηψλεη ηηο αξρηθέο ηεο ζέζεηο γηα ζπιινγηθή θαη φρη κνλνπξφζσπε αμηνιφγεζε (Γηδ/θφ βήκα, Ηνχληνο 1998).Σειηθά κεηά ηηο αγσληζηηθέο θηλεηνπνηήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ε αμηνιφγεζε δελ ζα εθαξκνζηεί θαη θζάλνπκε ζην Σν 2002 ν ππνπξγφο ΤΠΔΠΘ Δπζπκίνπ θαηαζέηεη ην Νφκν 2986/02. Ο λένο λφκνο θαηαξγεί ην ψκα Μνλίκσλ Αμηνινγεηψλ πνπ πξνέβιεπε ν Ν.2525/97 θαη εηζάγεη έλα λέν ζεζκφ, ηνπο 70 παξέδξνπο ζην Π.Η. κε έξγν ηελ αμηνιφγεζε θαη επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. χκθσλα κε ην λέν Νφκν νη εθπαηδεπηηθνί αμηνινγνχληαη κε αηνκηθέο εθζέζεηο απφ ην Γηεπζπληή ηνπ ζρνιείν θαη ην ζρνιηθφ χκβνπιν. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2002 ζηελ 71 ε Γεληθή πλέιεπζε ηεο ΓΟΔ, κε αθνξκή ηελ θαηάζεζε ηνπ Νφκνπ 2986/02 απφ ην ΤΠΔΠΘ, ε ΓΟΔ δεηά ηξνπνπνίεζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν.2986/02 «πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηηο ζέζεηο ηνπ θιάδνπ, θαζώο θαη ησλ ππνπξγηθώλ απνθάζεσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο δηαηάμεηο» (απνθάζεηο 71 εο Γ.. ηνπ θιάδνπ, Ηνχληνο 2002) θαη δηαηππψλεη εθ λένπ -πξψηε δηαηχπσζε κε αθνξκή ην Ν.2525/97 - ηηο ζέζεηο ηεο γηα ηελ αμηνιφγεζε, ηηο νπνίεο επαλαεπηβεβαηψλεη ζηηο επφκελεο γεληθέο ζπλειεχζεηο (72 ε, Ηνχληνο 2003, 73 ε, Ηνχληνο 2004) σο εμήο: «Με βάζε ηηο απνθάζεηο ηεο 68 εο θαη 70 εο Γ.. ηνπ θιάδνπ, δεηνχκε ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν.2986/02 πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηηο ζέζεηο ηνπ θιάδνπ, θαζψο θαη ησλ ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο δηαηάμεηο. ε πεξίπησζε πνπ απηφ δε γίλεη δεθηφ, ε Γ.Ο.Δ. ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο δηδαζθαιηθνχο ζπιιφγνπο ζα πξνρσξήζεη ζε φια ηα λφκηκα θαη πξφζθνξα 39

40 ζπλδηθαιηζηηθά κέηξα ψζηε λα θαηαζηήζεη αλελεξγέο ηηο ζπγθεθξηκέλεο δηαηάμεηο. Αμηνιφγεζε εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ο Κιάδνο είλαη ππέξ ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δίλαη θαηεγνξεκαηηθά αληίζεηνο κε ηελ αμηνιφγεζε -ρεηξαγψγεζε πνπ ν λφκνο 2525/97 πξνβιέπεη. Δθείλν πνπ πξέπεη λα γίλεη θαηαλνεηφ απφ φινπο θαη ηδηαίηεξα απφ ηα εκπιεθφκελα κέξε είλαη, φηη γηα λα εθαξκνζηεί θαη ηδηαίηεξα γηα λα πεηχρεη ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο, πξέπεη λα ζπδεηεζεί θαη λα ηχρεη ηεο απνδνρήο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ αμηνινγεηψλ, φζν θαη απφ ησλ αμηνινγνπκέλσλ. Τπάξρνπλ ηξεηο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνδνρή ηεο αμηνιφγεζεο, Ζ απνδνρή ηεο ησλ αμηνινγνχκελσλ γηα φζα πεξηιακβάλεη σο πεξηερφκελν ν ζεζκφο απηφο. Δάλ δελ γίλεη ε απνδνρή δελ γίλεηαη αμηνιφγεζε. Δίλαη απαξαίηεην λα πεηζηνχλ φινη νη αμηνινγνχκελνη, φηη ην απφ ην πξντφλ ηεο αμηνινγηθήο δηαδηθαζίαο πξνθχπηεη φθεινο, πξνθχπηεη θέξδνο, πξνθχπηεη πνηφηεηα θαη αλαβάζκηζε ηεο ίδηαο ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ αμηνιφγεζε είλαη ππφζεζε εζσηεξηθή θαη αθνξά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ είλαη κέζα ζηα ζρνιεία, αθνξά ηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ιεηηνπξγεί κέζα ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο. Κακία άιιε παξέκβαζε πνπ πξνέξρεηαη απφ έμσ, φπσο π.ρ. νη ΜΑ, δελ κπνξεί λα γίλεη απνδεθηή ζηα πιαίζηα ηεο αμηνιφγεζεο. Πην αλαιπηηθά θχξηνη ζηφρνη απηήο ηεο αμηνινγηθήο δηαδηθαζίαο είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ε ζπιινγηθή έληαμε ηνπ ζηε δηακφξθσζε ησλ ζηφρσλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ε επαγγεικαηηθή αλαβάζκηζε ηνπ, ε απηφλνκε δξάζε ηνπ θαη ε απηνπξαγκάησζε ηνπ. Ζ αλάπηπμε πλεχκαηνο ζπλεπζχλεο, ζπλεξγαζίαο, αιιειεγγχεο, πνπ αληαλαθιάηαη επζέσο ζηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ζ θαζηέξσζε πξνηεξαηνηήησλ θαη θξηηεξίσλ πνπ απνβαίλνπλ ιεηηνπξγηθά θαη αληαπνθξίλνληαη ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο νθείιεη λα απαληά ζηα εμήο εξσηήκαηα: Ση πξνγξακκαηίδεηαη, Πψο εθαξκφδεηαη απηφ πνπ πξνγξακκαηίδεηαη ζηελ πξάμε, Ση αμηνινγείηαη, Πψο απνηηκάηαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα, Πνηεο πξσηνβνπιίεο πξέπεη λα αλαιεθζνχλ γηα ηε βειηίσζε ηεο πξνζπάζεηαο. Σφζν ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ απνηίκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ βαζηθή θαη θαζνξηζηηθή είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ ζε ζπλεξγαζία κε ην ζρνιηθφ χκβνπιν. 40

41 Δίλαη απηνλφεην φηη ζθνπφο θαη ζηφρνο ησλ παξεκβάζεσλ θαη θπξίσο ηεο ηειηθήο απνηίκεζεο είλαη ε αληηκεηψπηζε αδπλακηψλ, ιαζψλ θαη πξνβιεκάησλ πνπ κεηψλνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο. πγρξφλσο φκσο λα δεζκεχζεη θαη λα ππνρξεψζεη ηελ πνιηηεία λα δψζεη ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα πνπ δηαπηζηψζεθαλ, έηζη ψζηε λα κελ επαλαιεθζνχλ ζηελ επφκελε ζρνιηθή ρξνληά. Γηαδηθαζία θξίζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ: χκθσλα κε ηηο πξνεγνχκελεο απνθάζεηο ηνπ Κιάδνπ ν εθπαηδεπηηθφο θξίλεηαη ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο: 1. ηαλ πξφθεηηαη λα κνληκνπνηεζεί. 2. ηαλ ζέιεη λα είλαη ππνςήθηνο γηα θαηάιεςε ζέζεο ζηειέρνπο ηεο εθπαίδεπζεο. 3. Απνδεδεηγκέλα δηαπηζηψλεηαη αξλεηηθή πξνζθνξά έξγνπ. ηελ πεξίπησζε απηή είλαη απαξαίηεηε ε ελίζρπζε θαη ζηήξημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε επηκνξθσηηθέο δηαδηθαζίεο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηνπ ζχγρξνλνπ ζρνιείνπ. Γελ θξίλεηαη απφ κνλνπξφζσπα αιιά απφ ζπιινγηθά φξγαλα, ζηα νπνία κεηέρνπλ εθπξφζσπνη ησλ ζπλαδέιθσλ, ην δε απνηέιεζκα ηεο θξίζεο ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα είλαη πξντφλ απνθιεηζηηθά ηεο αμηνινγηθήο έθζεζεο θαη δε ρξεζηκνπνηείηαη σο πεηζαξρηθφ κέηξν θαη δε ζπλδέεηαη κε ηε κηζζνινγηθή θαη βαζκνινγηθή εμέιημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Θα πξέπεη λα απνηειεί πξντφλ ζπλεμέηαζεο φισλ εθείλσλ ησλ παξαγφλησλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηε δξάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηα επηζηεκνληθά πξνζφληα, ηελ εκπεηξία ηνπ, ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο απηήο, ηελ πνηφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ πκβνπιίνπ επηινγήο, ηηο πξνυπνζέζεηο δηαθάλεηαο ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο, ηνπο φξνπο πξνζηαζίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ άδηθα θαη απζαίξεηα απνηειέζκαηα. 3.2 Ο λόγοσ τησ ΟΛΜΕ Καη ε ΟΛΜΔ (1992) δεηά ε αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ λα ζηεξηρζεί ζην ηξίπηπρν πξνγξακκαηηζκφο πινπνίεζε απνινγηζκφο. «Γηεθδηθεί ηε ζπκκεηνρή ηεο ζηελ αμηνιφγεζε αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ, κέζσλ θαη κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, πξνβάιιεη ηελ απηναμηνιφγεζε, επηθαιείηαη πνξίζκαηα Δπξσπατθψλ πλδηθάησλ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ελψ ηνλίδεη ηελ αλάγθε αλάδεημεο ηνπ ζπιιφγνπ ησλ δηδαζθφλησλ ζε κεραληζκφ κε νπζηαζηηθφ θαη απνθαζηζηηθφ ξφιν θαη απνθαζηζηηθέο 41

42 αξκνδηφηεηεο» (Παπαθσλζηαληίλνπ, 1993, ζ.161). Θέζε ηελ νπνία δηαηεξεί σο ζήκεξα. Δλδεηθηηθφ είλαη ην άξζξν ηνπ πξνέδξνπ ηεο ΟΛΜΔ, Ν. Σζνχιηα (2002), ζηελ εθεκεξίδα ΣΑ ΝΔΑ πνπ ππνζηεξίδεη ηελ αλάγθε ζηήξημεο ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο κέζσ ηεο κεηαθνξάο επζπλψλ θαη αξκνδηνηήησλ ζην ζχιινγν ησλ δηδαζθφλησλ. πκθσλεί κε ηελ άπνςε ηνπ John Macbeath (2001) γηα ηελ έλλνηα ηεο απηναμηνιφγεζεο. Αλάινγε ζέζε έρεη θαη Γξεγφξεο Καινκνίξεο κέινο ηνπ Γ.. ηεο Ο.Λ.Μ.Δ., ζε άξζξν ηνπ (Καινκνίξεο & Υαξάκεο, 2002) γηα ηηο πξαθηηθέο απηναμηνιφγεζεο «απφ ηα θάησ» θαη «απφ ηα κέζα» πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζπζηεκαηηθά ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ζηνλ ειιεληθφ ρψξν (Macbeath, 2001, νινκψλ, 1999, νινκψλ θ.α, 2000, Μαηζαίνπ θ.α, 2001). Ζ ζέζε ηεο Ο.Λ.Μ.Δ. γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ παξνπζηάδεηαη ζην 8 ν πλέδξην ηεο (Πιεξνθνξηαθφ Γειηίν Ο.Λ.Μ.Δ., ηεχρνο 654, 1997). χκθσλα κε απηή: Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, φπσο θαη θάζε εθπαηδεπηηθφ δήηεκα έρεη πνιηηηθν-ηδενινγηθή αλαθνξά θνπφο ηεο αμηνιφγεζεο είλαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο θαη φρη ν δηνηθεηηθφο έιεγρνο θαη ε πεηζάξρεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ Ζ αηνκηθή αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δε κπνξεί λα βειηηψζεη ηελ εθπαηδεπηηθή ιεηηνπξγία. Οη εθπαηδεπηηθνί ελεξγνπνηνχληαη κε εζσηεξηθά θίλεηξα βειηίσζεο θαη φρη κε εμσηεξηθά θίλεηξα απνδνηηθφηεηαο Ζ αμηνιφγεζε πξέπεη λα ζπλδεζεί κε έλα ζχλνιν ζεζκηθψλ αιιαγψλ, αλάιεςε απνθαζηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ θαηάξηηζε εξεπλεηηθψλ θαη επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ απφ ην χιινγν Γηδαζθφλησλ, γελλαία ρξεκαηνδφηεζε, αιιαγέο ζην ζχζηεκα δηνίθεζεο θαη επνπηείαο ηεο εθπαίδεπζεο, ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ζρεδηαζκφ θαη ηε ράξαμε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.. ζν δηαηεξείηαη θαη εληζρχεηαη ην πξνζσπνπαγέο, ηεξαξρηθφ, γξαθεηνθξαηηθφ θαη απηαξρηθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο θαη επνπηείαο ηεο εθπαίδεπζεο (λφκνο 2043/92), νπνηαδήπνηε κνξθή αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζα είλαη αλαπφθεπθηα δηαδηθαζία ζπκκφξθσζεο θαη ειέγρνπ, πνπ ζα δηαησλίδεη ηελ ηζρχνπζα ηάμε πξαγκάησλ. Ζ αμηνιφγεζε ζπλδέεηαη κε ηελ αλάπηπμε θαη ππνβνήζεζε εξεπλεηηθψλ θαη πεηξακαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηα ζρνιεία. 42

43 Ζ απηναμηνιφγεζε είλαη βαζηθφο ζπληειεζηήο θαη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ελεκεξψλνληαη ζηε βαζηθή ηνπο θαηάξηηζε θαη ζηελ επηκφξθσζή ηνπο γηα ηηο πξαθηηθέο ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηεο απηναμηνιφγεζεο. Ο ξφινο ηνπ ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ είλαη θαζνδεγεηηθφο ζπκβνπιεπηηθφο θαη παηδαγσγηθφο. Οη έλλνηεο αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ππεξεζηαθή θξίζε πξέπεη λα δηαρσξηζηνχλ Ζ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο, ζχκθσλα κε ηηο ζέζεηο ηεο ΟΛΜΔ, έρεη ηελ εμήο κνξθή: «ηελ αξρή θάζε ζρνιηθήο ρξνληάο ν χιινγνο Γηδαζθφλησλ θάλεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ζρνιηθνχ έξγνπ θαη ηνλ ππνβάιιεη ζηνλ πξντζηάκελν Γ.E. θαη ζηνπο ζρνιηθνχο ζπκβνχινπο, πνπ δηαηππψλνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο. Tν ρνιηθφ πκβνχιην, επίζεο, θαηαζέηεη ηηο δηθέο ηνπ απφςεηο ζην χιινγν Γηδαζθφλησλ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νξγάλσζε ηεο ζρνιηθήο δσήο. ηε ζπλέρεηα, ν χιινγνο Γηδαζθφλησλ ζπλεδξηάδεη θαη νξηζηηθνπνηεί ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο. Oη παηδαγσγηθέο ζπλεδξίεο ηνπ A θαη ηνπ B ηξηκήλνπ πξνζιακβάλνπλ νπζηαζηηθφ ραξαθηήξα. O χιινγνο Γηδαζθφλησλ ζπδεηεί δηεμνδηθά επί ηεο πνξείαο ηνπ αξρηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη πξνβαίλεη ζηηο απαηηνχκελεο δηνξζσηηθέο θηλήζεηο. ην ηέινο ηεο ρξνληάο γίλεηαη απφ ην χιινγν Γηδαζθφλησλ απνινγηζκφο. Κάζε θαζεγεηήο θαηαζέηεη ην δηθφ ηνπ απνινγηζηηθφ ζεκείσκα, επί ηνπ νπνίνπ εθθξάδνληαη νη απφςεηο ηνπ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ. Σν απνινγηζηηθφ ζεκείσκα ηνπ θαζεγεηή αλαθέξεηαη: ζην βαζκφ πινπνίεζεο ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ ζηφρσλ ζηηο αδπλακίεο - δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηζε θαηά ηελ πινπνίεζε ζηηο παξεκβάζεηο θαη ππνδείμεηο ηνπ δηεπζπληή θαη ηνπ ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ ζηηο ζρέζεηο θαη ηελ εμέιημε ηνπ καζεηηθνχ δπλακηθνχ ζηηο πξνηάζεηο ηνπ γηα ηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Καηά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο επφκελεο ζρνιηθήο ρξνληάο ιακβάλνληαη ππφςε νη ππνδείμεηο ησλ ζρνιηθψλ ζπκβνχισλ θαη ηνπ πξντζηακέλνπ Γ.E. επί ηνπ απνινγηζκνχ ηεο πξνεγνχκελεο. Με βάζε ηνπο απνινγηζκνχο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ νη ζρνιηθνί ζχκβνπινη θαη νη δηεπζπληέο Γ.E. ππνβάιινπλ ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηηο πξνηάζεηο ηνπο ζην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην θαη ζην YΠEΠΘ αληίζηνηρα. 43

44 Με ηηο παξαπάλσ πξνηάζεηο πηζηεχνπκε φηη δηαζθαιίδεηαη κηα δηαδηθαζία δηαξθνχο αλαηξνθνδφηεζεο θαη βειηίσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Τπεξεζηαθή Κξίζε H ππεξεζηαθή θξίζε γίλεηαη απφ πκβνχιηα Δπηινγήο κε ειεγρφκελα απφ ηελ θπβεξλεηηθή εμνπζία. ηα πκβνχιηα Δπηινγήο κεηέρνπλ αηξεηνί εθπξφζσπνη ηνπ θιάδνπ. Γελ κπνξνχλ λα κεηέρνπλ ζρνιηθνί ζχκβνπινη. Σα θξηηήξηα κε ηα νπνία ζα θξίλεη ην πκβνχιην Δπηινγήο πξέπεη λα είλαη απζηεξά αμηνθξαηηθά θαη αληηθεηκεληθά, θαη λα ζπλδπάδνπλ ηελ επηζηεκνληθή θαηάξηηζε κε ηε δηνηθεηηθή θαη νξγαλσηηθή ηθαλφηεηα, ηελ εκπεηξία ζηα δεηήκαηα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ζηηο ζρνιηθέο δηαδηθαζίεο. Αλάκεζα ζηα ζηνηρεία πνπ κπνξεί λα ζπλεθηηκά ην πκβνχιην Δπηινγήο βιέπνπκε λα ζπκπεξηιακβάλνληαη: ην ππεξεζηαθφ κεηξψν ηνπ ππνςεθίνπ (επηκνξθψζεηο - κεηεθπαηδεχζεηο - ζπγγξαθηθφ έξγν, δεκνζηεχζεηο θ.ιπ.) νη εηήζηνη απνινγηζκνί ησλ ζρνιείσλ, φπνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα απνινγηζηηθά ζεκεηψκαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη νη παξαηεξήζεηο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ θάζε άιιν ζηνηρείν πνπ κπνξεί λα πξνζθνκίζεη ν ππνςήθηνο. ε θάζε πεξίπησζε, ν ππνςήθηνο έρεη ην δηθαίσκα έλζηαζεο θαη πξνζθπγήο ζε δεπηεξνβάζκηα θξίζε». Οη παξαπάλσ ζέζεηο ζπλδένληαη κε ηε ζπλνιηθή επαλεμέηαζε θαη δηαπξαγκάηεπζε ηνπ πιαηζίνπ πνπ ξπζκίδεη ην πεξηερφκελν, ηελ νξγάλσζε θαη ηε δηνίθεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο ζπλνιηθήο επαλαδηαπξαγκάηεπζεο, ε ΟΛΜΔ αληηιακβάλεηαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο κία δηαδηθαζία απνθεληξσκέλε θαη ζπιινγηθή, ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Κάζε ζρνιείν απνηειεί ηδηαίηεξε εθπαηδεπηηθή κνλάδα κε ηδηαηηεξφηεηεο ππνδνκήο, κε ηνπο δηθνχο ηεο θνηλσληθνχο θαη πνιηηηζκηθνχο πξνζδηνξηζκνχο θαη κε ηνπο δηθνχο ηεο θνξείο, πνπ ζπκκεηέρνπλ άκεζα ή έκκεζα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε πηνζεηείηαη ε αμηνιφγεζε απφ ηα θάησ θαη απφ ηα κέζα σο κία ππφζεζε δεκφζηνπ απνινγηζκνχ. Σν ζπγθεθξηκέλν πιαίζην νξγάλσζεο απηήο ηεο αμηνιφγεζεο είλαη ππφζεζε ηεο θάζε ζρνιηθήο κνλάδαο ζηα πιαίζηα ηεο εθπαηδεπηηθήο ηεο πεξηθέξεηαο. 44

45 Καη ην 2002, ε Ο.Λ.Μ.Δ. δήηεζε ηελ θαηάξγεζε ηνπ λφκνπ 2986/2002. «ε ζρέζε κε ηελ αμηνιφγεζε νη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο ηνπ παξαπάλσ λφκνπ νδεγνχλ ζηελ αλαηξνπή θαηαθηήζεσλ θαη δηθαησκάησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ φπσο ε αθψιπηε κηζζνινγηθή εμέιημε, ε παηδαγσγηθή απηνλνκία θαη ελ ηέιεη ε κνληκφηεηα» (Πξαθηηθά 11νπ πλεδξίνπ ηεο ΟΛΜΔ, 6 Μάε 2003). Δίδακε φηη ε πνιηηηθή βνχιεζε ησλ θπβεξλήζεσλ λα εηζάγνπλ ηελ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηππψζεθε ζε επηά λνκνζεηηθά θείκελα ηα νπνία εηζήγαγαλ ηνπο γεληθνχο φξνπο γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη έμη ζρέδηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα, κε ηα νπνία επηρεηξήζεθε (αλεπηηπρψο) λα δηαζαθεληζζνχλ νη ιεπηνκέξεηεο ηεο εθαξκνγήο ηεο. (λ. 1304/82, Π.Γ. 214/84, λ. 1505/84, λ. 1566/85, λ. 2525/97, Π.Γ. 140/98, λ. 2986/2002 θαη ζρέδηα Π.Γ. ησλ εηψλ 1984, 1985, 1986, 1987, 1988 θαη 1998). Ζ θάζε θπβέξλεζε έδηλε ζηε δεκνζηφηεηα έλα ζρέδην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα, ηα ζπλδηθάηα θαηέζεηαλ κε δηαβήκαηα ηε δηαθσλία ηνπο, ε θπβέξλεζε παξέπεκπε ηελ ππνγξαθή ηνπ δηαηάγκαηνο ζηηο ειιεληθέο θαιέλδεο. ηε δηάξθεηα ησλ ηξηψλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ( ) ην ζελάξην επαλαιήθζεθε εθηά θνξέο. Γηαηί φκσο φια απηά ηα ρξφληα δελ έρεη πξνρσξήζεη ε εθαξκνγή ηεο αμηνιφγεζεο; Ζ θπξίαξρε άπνςε είλαη φηη απηή ε δπζηνθία νθείιεηαη ζηελ αληίζηαζε ησλ δχν ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο Οκνζπνλδίαο Λεηηνπξγψλ Μέζεο Δθπαίδεπζεο (OΛME) θαη ηεο Γηδαζθαιηθήο Οκνζπνλδίαο Διιάδαο (ΓOE). (Mαπξνγηψξγνο 1993, Παπαθσλζηαληίλνπ 1993, Zακπέηα 1994, Γνχθαο 1997) H εξκελεία ε νπνία απνδίδεη ηελ απνπζία αμηνιφγεζεο ζηελ αληίζηαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλδηθάησλ ερεί ειάρηζηα πεηζηηθά δεδνκέλνπ φηη νχηε θνηλσληθή απνδνρή δηαζέηεη ν ζπλδηθαιηζηηθφο ιφγνο, νχηε ηα ζπλδηθάηα θαηέθπγαλ πνηέ ζε έληνλε απεξγηαθή δξάζε γηα ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο. Ζ κνλαδηθή θνξά πνπ κία θπβέξλεζε αγλφεζε ηηο θξαζηηθέο αληηδξάζεηο θαη πξνρψξεζε ζε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ήηαλ ην 1993, κε ππνπξγφ Παηδείαο ην Γ. νπθιηά. Ζ ππνγξαθή ηνπ Π.Γ έγηλε ζε κία ρξνληθή ζπγθπξία πνπ ε θπβέξλεζε βξηζθφηαλ ζε πνιχ δχζθνιε ζέζε, ην ππνπξγείν Παηδείαο είρε λα αληηκεησπίζεη πνιχ δχζθνια ζέκαηα, φπσο νη καζεηηθέο θαηαιήςεηο, θαη ηα εθπαηδεπηηθά ζπλδηθάηα εκθάληδαλ αμηνζεκείσηε εζσηεξηθή ζπλνρή θαη αληηπνιηηεπηηθή δηάζεζε. Παξφια απηά, ε αμηνιφγεζε ζεζκνζεηήζεθε ρσξίο ηδηαίηεξε δπζθνιία, πξάγκα πνπ επηβεβαηψλεη πσο ην λνκνζεηηθφ θελφ ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ ειάρηζηα νθεηιφηαλ ζηηο αληηδξάζεηο ησλ ζπλδηθάησλ. ηε ζπλέρεηα βέβαηα, ε επφκελε θπβέξλεζε ηνπ ΠΑΟΚ, κε 45

46 ππνπξγφ ηνλ Π. Δπζπκίνπ δελ εθάξκνζε απηή ηε λνκνζεηηθή ξχζκηζε θαη εηζήγαγε άιιν λφκν, ν νπνίνο ηζρχεη κέρξη ζήκεξα, αιιά πνηέ δελ πινπνηήζεθε. Ο Αζαλαζηάδεο (2001) ηζρπξίδεηαη φηη απηφ νθείιεηαη ζηελ αλάπηπμε ελφο ηδηφκνξθνπ θνηλσληθνχ θνξπνξαηηζκνχ κεηαμχ θπβεξλήζεσλ θαη ζπλδηθάησλ, φπνπ ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο ζηάζεθε ην δηαπξαγκαηεπηηθφ αηνχ ηεο θάζε πιεπξάο γηα λα πηέζεη ηελ άιιε λα απνδερηεί ηα αηηήκαηα ή λα ζηεξίμεη ηηο επηδηψμεηο ηεο (Αζαλαζηάδεο (2001). Οθείιεηαη δειαδή ζηε ζρέζε πνπ αλέπηπμαλ ηα εθπαηδεπηηθά ζπλδηθάηα κε ηα ζνζηαιδεκνθξαηηθά θφκκαηα ζηελ πεξίπησζή καο κε ην ΠΑΟΚ. Πξφθεηηαη γηα έλα πιέγκα ζρέζεσλ θαη αληαιιαγψλ αλάκεζα ζηα ζπλδηθάηα, ην θφκκα θαη ην θξάηνο, φπνπ ηα ζπλδηθάηα δηαηεξνχλ ηε ζρεηηθή ηνπο απηνλνκία ζε ζρέζε κε ην θξάηνο θαη ε επηξξνή, ε επίδξαζε θαη ε δηείζδπζε είλαη ακθίδξνκεο. Σν θξάηνο θαη ην θφκκα παξεκβαίλνπλ επηδηψθνληαο λα θαηεπζχλνπλ ηα ζπλδηθάηα θαη, αληηζηξφθσο, ηα ζπλδηθάηα δηεηζδχνπλ θαη επεξεάδνπλ ην θφκκα θαη ην θξάηνο πνηθηιφηξνπα. Με απηφ ηνλ ηξφπν ην θξάηνο θαηαθέξλεη λα εθαξκφζεη ηελ πνιηηηθή ηνπ ζε θαίξηνπο ηνκείο δηαηεξψληαο ηελ θνηλσληθή εηξήλε, πξνζθέξνληαο, σζηφζν, σο αληάιιαγκα, κηα ζεηξά παξαρσξήζεσλ ζε ηνκείο, νη νπνίνη ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπγθπξία θξίλνληαη σο δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο. Γηα παξάδεηγκα, ζχκθσλα κε ηνλ Αζαλαζίνπ, ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε νπνία αλακελφηαλ λα ζεζκνζεηεζεί κεηά ηελ ςήθηζε ηνπ γεληθνχ λφκνπ γηα ηελ εθπαίδεπζε (λ. 1566/85), θαηά ηε δεχηεξε δειαδή θπβεξλεηηθή ηεηξαεηία ηνπ ΠAOK ( ), παξέκεηλε ζε εθθξεκφηεηα εμαηηίαο ηνπ νηθνλνκηθνχ δεηήκαηνο, ηελ πεξηνξηζηηθή δειαδή νηθνλνκηθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφζηεθε απφ ηελ θπβέξλεζε, κε ππνπξγφ Δζληθήο Οηθνλνκίαο ηνλ Κ.εκίηε, ην 1985, κε ζηφρν ηνλ έιεγρν ησλ καθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηδηαίηεξα ηνπ πιεζσξηζκνχ, πνιηηηθή πνπ απαηηνχζε ηε κείσζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ. Υσξίο ηε ζπλαίλεζε ησλ ζπλδηθάησλ κηα ηέηνηα νηθνλνκηθή πνιηηηθή δελ είρε ζνβαξέο πηζαλφηεηεο επηηπρίαο. Ζ αλνρή ησλ ζπλδηθάησλ ζηελ πεξηνξηζηηθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή δελ κπνξνχζε παξά λα ηζνζθειηζηεί κε ηε δηαιιαθηηθφηεηα ηεο θπβέξλεζεο ζε άιιεο επίκαρεο πεξηνρέο. ε φζεο, γηα παξάδεηγκα, απφ ηηο πηπρέο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο νη δάζθαινη θαη θαζεγεηέο παξνπζίαδαλ ηδηαίηεξεο δπζθνξίεο. Καη κηα ηέηνηα ήηαλ ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. 4. ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΩΝ ΚΤΡΙΩΝ ΕΤΡΗΜΑΣΩΝ ΣΗ ΜΕΦΡΙ ΗΜΕΡΑ ΕΡΕΤΝΑ ΓΙΑ ΣΟ ΘΕΜΑ 46

47 Οη έξεπλεο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη ιίγεο θαη θπξίσο αζρνινχληαη κε ηε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο πξσηνβάζκηαο θαη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ησλ δηεπζπληψλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ηνπο. Δλδηαθέξνπζα είλαη ε δηαπίζησζε φηη ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνδέρεηαη ηελ αμηνιφγεζε (Υαξαθφπνπινο 1998, Πακνπθηζφγινπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002, Γθαλαθάο 2006) αξθεί λα εμαζθαιίδεηαη ε αληηθεηκεληθή θξίζε. Μφλν ζηελ έξεπλα ηνπ Μαγγφπνπινπ (2005) ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηάζζεηαη θαηά ηεο αμηνιφγεζεο. Γεληθθά νη εθπαηδεπηηθνχ ζεσξνχλ φηη ε αμηνιφγεζε ζα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη απνηειεί θίλεηξν γηα κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα (Υαξαθφπνπινο 1998) θαη ζα αλαβαζκίζεη ην θχξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Πακνπθηζφγινπ 2000). Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο αμηνινγηθήο δηαδηθαζίαο πξέπεη λα είλαη ε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ θαη φρη ν έιεγρνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Γεκεηξφπνπινο 1982, Υαξαθφπνπινο 1998, Ξαλζάθνπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002), ελψ ε απηνγλσζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζσ ηεο επηζήκαλζεο ησλ αδπλακηψλ ηνπο (Υαξαθφπνπινο 1998, Ξαλζάθνπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002) θαη ε αμηνθξαηηθή επηινγή ζηειερψλ (Υαξαθφπνπινο 1998, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002) αθνινπζνχλ σο ζεκαληηθνί ζηφρνη ηεο αμηνιφγεζεο. χκθσλα κε ηελ Πακνπθηζφγινπ (2000) ε κνληκνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε ππεξεζηαθή ηνπο εμέιημε απνηεινχλ βαζηθέο αηηίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε. ε ζρέζε κε ηα θξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε δηδαθηηθή ηθαλφηεηα, ε παηδαγσγηθή θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε απνηειεζκαηηθή εξγαζία ζηελ ηάμε απνηεινχλ θξηηήξηα ζχκθσλα κε ηε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Υαξαθφπνπινο 1998, Παζηαξδήο 1996, Πακνπθηζφγινπ 2000, Ξαλζάθνπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002, Γθαλαθάο 2006), ελψ ην θξηηήξην ηεο ζπλέπεηαο θαη ηεο ππεπζπλφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαζψο επίζεο θαη ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηνπο καζεηέο, ην επίπεδν ζπλεξγαζίαο κε καζεηέο θαη γνλείο, ε αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη ε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ζηε δσή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο απνηεινχλ θνηλά επξήκαηα φισλ ησλ εξεπλψλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί αιιά θαη δηεπζπληέο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ζπκθσλνχλ φηη νη επηδφζεηο ησλ καζεηψλ δελ απνηεινχλ αζθαιέο θξηηήξην γηα ηελ αμηνιφγεζε, είηε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ είηε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 47

48 2002, Γθαλαθάο 2006). Απηή ε επηθπιαθηηθφηεηα δηαθαίλεηαη θαη ζηελ έξεπλα ηνπ Μαγγφπνπινπ (2005) ζε εθπαηδεπηηθνχο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη φινη νη ππφινηπνη παξάγνληεο πνπ δελ ειέγρνληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, αιιά επεξεάδνπλ ην δηδαθηηθφ έξγν. Αληηζέησο ζηελ έξεπλα ηεο Πακνπθηζφγινπ (2000), νη εθπαηδεπηηθνί απνδέρνληαη ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ σο θξηηήξην αμηνιφγεζεο ζε πνζνζηφ 94%. Χο πξνο ηνπο θνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο, ε αμηνιφγεζε απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ην χιινγν Γηδαζθφλησλ, ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ην ρνιηθφ χκβνπιν θαίλεηαη λα πξνηηκνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Πακνπθηζφγινπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002, Γθαλαθάο 2006). Ζ ζπκκεηνρή φκσο καζεηψλ θαη γνλέσλ δε γίλεηαη απνδεθηή (Γθαλαθάο 2006). Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ φια ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα ζπκθσλνχλ σο πξνο ην ζεκαληηθφ ξφιν ηεο απηναμηνιφγεζεο ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ο δηεπζπληήο θαη ν ρνιηθφο χκβνπινο (ή επηζεσξεηήο ζηελ Κχπξν) ζεσξνχληαη ζε γεληθέο γξακκέο απνδεθηνί απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Υαξαθφπνπινο 1998, Παζηαξδήο 1996, Ξαλζάθνπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002). κσο ζε δχν έξεπλεο εκθαλίδεηαη ε απνδνρή ζε κεγάιν βαζκφ ε απνδνρή ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ θάπνηνλ εμσηεξηθφ θνξέα ή εηδηθφ ζψκα αμηνινγεηψλ (Πακνπθηζφγινπ 2000, Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 2002). Δπίζεο ζεκείν αζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ εξεπλψλ απνηειεί ν ξφινο καζεηψλ θαη γνλέσλ ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ηελ έξεπλα ηνπ Υαξαθφπνπινπ (1998) νη καζεηέο πεξηζζφηεξν (70%) θαη νη γνλείο ιηγφηεξν (30%), αιιά θαη ζηελ έξεπλα ηνπ Παζηαξδή (1996) ζηελ Κχπξν θαη ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ (2002), νη καζεηέο θαη νη γνλείο γίλνληαη απνδεθηνί απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο θνξείο αμηνιφγεζεο. Δληππσζηαθφ επίζεο είλαη ην γεγνλφο φηη ζηελ έξεπλα ηεο Πακνπθηζφγινπ (2000) ν δηεπζπληήο θαη αθφκα πεξηζζφηεξν ν ρνιηθφο χκβνπινο δε γίλνληαη απνδεθηνί σο θνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ζνη ζηέθνληαη αξλεηηθά ή επηθπιαθηηθά απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε θπξίσο ζηέθνληαη ζηνλ ειεγθηηθφ ηεο ραξαθηήξα θαη ζηνλ θίλδπλν αζθπθηηθνχ ειέγρνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζηελ αδπλακία θαηνρχξσζεο ηεο εγθπξφηεηαο θαη ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο ηεο δηαδηθαζίαο θαη ζηελ αλάπηπμε πξνβιεκαηηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ (Μαγγφπνπινο 2005, Καββαδίαο 2001). Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο, κε δχν εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ( ) ήηαλ νη 48

49 ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο θαη θαηά ζπλέπεηα ε έιιεηςε ηνπ απαηηνχκελνπ ρξφλνπ, ε έιιεηςε ηεο ζρεηηθήο θνπιηνχξαο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ε αξλεηηθή πξνδηάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε. κσο ππήξμε κηα ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ, σο απνηέιεζκα ηεο νπζηαζηηθφηεξεο εκπινθήο φισλ ησλ παξαγφλησλ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. Δπίζεο εκθαλίζηεθαλ ζηε δηαδηθαζία φηαλ δε ζπκκεηείρε ν δηεπζπληήο. Ζ ζεκαζία ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ δηεπζπληή ζηελ εζσηεξηθή αμηνιφγεζε επηβεβαηψλεηαη θαη απφ κηα έξεπλα ηνπ David (Nevo, 1995) ζην Ηζξαήι. ηελ έξεπλα ηνπ McBeath (1995) ζηε Βξεηαλία πξνέθπςε σο απνηέιεζκα ν ζεκαληηθφο ξφινο πνπ παίδεη ε θαιή δηνίθεζε ηνπ ζρνιείνπ, θαζψο ζπκβάιιεη απνθαζηζηηθά ζηελ εκπέδσζε ελφο θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη θαιήο επηθνηλσλίαο. Με ηελ ίδηα έξεπλα, δηακνξθψζεθαλ δέθα δείθηεο πνηφηεηαο πνπ δελ πεξηνξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζηα εθπαηδεπηηθά επηηεχγκαηα, αιιά επεθηείλνληαη ζε φιν ην θάζκα ηεο εθπαηδεπηηθήο ιεηηνπξγίαο, ηφζν ζε επίπεδν ζρνιείνπ φζν θαη εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ ζπκκεηνρή δηεχζπλζεο, εθπαηδεπηηθψλ, γνλέσλ θαη καζεηψλ ήηαλ θαζνξηζηηθή ζηε δηακφξθσζε απηψλ ησλ δεηθηψλ. κσο, ζε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Σέμαο, κεηά ηελ επηβνιή ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο κε θαζνξηζηηθφ ην ξφιν ηνπ δηεπζπληή, δηαπηζηψζεθε φηη ν λένο ξφινο ηνπ δηεπζπληή νδήγεζε ζε πεξηζζφηεξν ςπρξέο θαη ηππηθέο ζρέζεηο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Bezdek, Robert et al, 1988). Ζ ζεκαληηθή δαπάλε ζε ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αμηνιφγεζε θαζψο θαη ε αλάγθε γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ζρεηηθά κε ηελ αμηνινγηθή δηαδηθαζία θαη ηηο ηερληθέο παξαηήξεζεο δηδαζθαιίαο ήηαλ ηα απνηειέζκαηα έξεπλαο πνπ έγηλε ζηελ Αγγιία, κεηά ηε γεληθεπκέλε εθαξκνγή ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. 49

50 ΜΕΡΟ ΔΕΤΣΕΡΟ: ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ 1. ύνδεςη του θεωρητικού πλαιςύου με την ϋρευνα Ζ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κε νπνηαδήπνηε κνξθή, έρεη λα εθαξκνζηεί ζηελ Διιάδα απφ ην Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δελ έρεη εθαξκνζηεί πνηέ. Παξά ηηο επαλεηιεκκέλεο απφπεηξεο, ζεσξεηηθά ηνπιάρηζηνλ, λα λνκνζεηεζεί έλα ζχζηεκα αμηνιφγεζεο, απηφ δελ έρεη γίλεη δπλαηφ. Ζ επζχλε απνδίδεηαη ζπλήζσο ζηελ αληίδξαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ήκεξα, πνπ ππάξρνπλ ζνβαξέο πηζαλφηεηεο γηα ηελ εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο εζσηεξηθήο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζα είρε κεγάιε αμία λα γλσξίδνπκε ηηο ηδέεο θαη ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα απηά ηα δεηήκαηα. Γηφηη ν πην θξίζηκνο, ίζσο, παξάγνληαο γηα ηελ εηζαγσγή θαη ηελ επηηπρεκέλε εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη θαηά πφζν είλαη ζεηηθή ή αξλεηηθή ε ζηάζε ησλ αηφκσλ πνπ ζα θιεζνχλ λα ην πινπνηήζνπλ. Οη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ έρεη κεγάιε ζεκαζία κηαο θαη ζηνπο ψκνπο ηνπο ζα πέζεη ην κεγαιχηεξν βάξνο ηεο εθαξκνγήο ηεο αμηνιφγεζεο. Δίλαη απηνί είλαη πνπ βηψλνπλ ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο αδπλακίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη θαηά ζπλέπεηα είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα, ηνπο ζηφρνπο, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αμηνιφγεζεο: πνηνο ζα αμηνινγεί, ηη ζα αμηνινγείηαη θαη ηη ζα επηδηψθεηαη κε απηφ. 2. τόχοι τησ ϋρευνασ-βαςικϊ ερευνητικϊ ερωτόματα Ζ παξνχζα εξγαζία, ινηπφλ, έρεη σο ζηφρν ηε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε. Πην ζπγθεθξηκέλα ζθνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα θαηαγξάςεη θαη λα εξκελεχζεη ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηε Β Γηεχζπλζε Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Αζήλαο ζρεηηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο αιιά θαη ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Οη ζεκαηηθέο πεξηνρέο κε βάζε ηηο νπνίεο ζα δηακνξθσζνχλ ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα είλαη νη εμήο: 1) Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο: αλαγθαηφηεηα, ζηφρνη, θξηηήξηα, θνξείο. 2) Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: αλαγθαηφηεηα, ζηφρνη, θξηηήξηα, θνξείο, φξνη θαη πξνυπνζέζεηο απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. 50

51 3) Αμηνιφγεζε ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο: αλαγθαηφηεηα, ζηφρνη, θξηηήξηα, θνξείο, φξνη θαη πξνυπνζέζεηο απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηεπζπληή Τπνζέηνπκε φηη νη παξάγνληεο θχιν, έηε ππεξεζίαο, εξγαζηαθή ζρέζε, εηδηθφηεηα, ζπνπδέο, ε ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ απφ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο σο πξνο ηηο παξαθάησ ζπληζηψζεο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ δηεπζπληή: -αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο -ζηφρνη ηεο αμηνιφγεζεο -θξηηήξηα αμηνιφγεζεο -θνξείο ηεο αμηνιφγεζεο -πξνυπνζέζεηο αμηνιφγεζεο 3. Πληθυςμόσ δεύγμα τησ ϋρευνασ Ο πιεζπζκφο αλαθνξάο καο είλαη ε Β Γηεχζπλζε Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Αζήλαο. Πξφθεηηαη γηα κηα πνιχ κεγάιε ζε έθηαζε θαη πιεζπζκφ εθπαηδεπηηθή πεξηθέξεηα πνπ πεξηιακβάλεη 128 δεκφζηα Γεκνηηθά ρνιεία, γεληθήο θαη εηδηθήο αγσγήο, ζηα νπνία ππεξεηνχλ ην ζρνιηθφ έηνο , 2005 εθπαηδεπηηθνί, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Β Γηεχζπλζεο Π.Δ Αζήλαο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηθέξεηαο απηήο είλαη νη κεγάιεο δηαθνξέο ζε επίπεδν θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο, αθνχ πεξηιακβάλεη πεξηνρέο κε έληνλεο ηαμηθέο δηαθνξέο. Κάλακε ινηπφλ κηα πξνζπάζεηα λα ζπκπεξηιάβνπκε απηή ηε δηάζηαζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ δείγκαηνο. Δπηιέμακε εθπαηδεπηηθνχο θαη δηεπζπληέο ζρνιείσλ απφ φινπο ζρεδφλ ηνπο Γήκνπο κε αλαινγηθφ ηξφπν: Πην ζπγθεθξηκέλα δψζακε εξσηεκαηνιφγηα ζε 3 ρνιεία ηνπ Γήκνπ Υαιαλδξίνπ, 2 ηεο Αγίαο Παξαζθεπήο, 1 ησλ Βξηιεζζίσλ, 1 ηνπ Ν. Φπρηθνχ, 1 ηεο Φηινζέεο, 2 ηνπ Ακαξνπζίνπ, 2 ηεο Πεχθεο, 1 ησλ Μειηζζίσλ, 2 ηεο Κεθηζηάο, 1 ηεο Δξπζξαίαο, 3 ηεο Ν. Ησλίαο, 2 ηνπ Ν. Ζξάθιεηνπ θαη 2 ηεο Μεηακφξθσζεο. Μαο επέζηξεςαλ ζπκπιεξσκέλα 282 εξσηεκαηνιφγηα, 256 εθπαηδεπηηθψλ (12,77% ηνπ πιεζπζκνχ) θαη 26 δηεπζπληψλ (20,31% ηνπ πιεζπζκνχ). Απηφ είλαη θαη ην δείγκα καο. 51

52 4. Μεθοδολογύα Γηα ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ νη εξεπλεηέο ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ ρξεζηκνπνηνχλ δχν θπξίσο κεζφδνπο, ηηο πνηνηηθέο θαη ηηο πνζνηηθέο. Οη πνζνηηθέο ηερληθέο ζθνπεχνπλ ζηελ αλίρλεπζε ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ θαη δίλνπλ ηδηαίηεξν βάξνο ζηε δηαηχπσζε θαη ηνλ έιεγρν ππνζέζεσλ θαη ζεσξηψλ. Απαηηείηαη κεγάιν δείγκα θαη έλα φξγαλν ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ, ζπλήζσο ην εξσηεκαηνιφγην. Σα απνηειέζκαηα ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο ππφθεηληαη ζε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα γεληθεπηνχλ ζε κεγαιχηεξνπο πιεζπζκνχο. Οη πνηνηηθέο ηερληθέο απνζθνπνχλ ζηελ πεξηγξαθή θαη ηελ θαηαλφεζε θαηλνκέλσλ θαη δίλνπλ έκθαζε ζηελ αλάπηπμε λέσλ ζεσξηψλ. Δίλαη θαηαιιειφηεξεο γηα ηε δεκηνπξγία ζεσξίαο ζε ζρέζε κε ηηο πνζνηηθέο ηερληθέο πνπ θπξίσο απνζθνπνχλ ζηνλ έιεγρν κηαο ζεσξίαο ε επίπεδν εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη πην επέιηθηε ζην βαζκφ πνπ λέα εξσηήκαηα κπνξνχλ λα αλαδπζνχλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο. Απαηηείηαη κηθξφ δείγκα, ηα δε απνηειέζκαηα αθνξνχλ κφλν ζην ππν κειέηε δείγκα θαη δε κπνξνχλ λα γεληθεπηνχλ. Μεηαμχ ηνπ εξεπλεηή θαη ησλ ππνθεηκέλσλ ηεο έξεπλαο δελ παξεκβάιιεηαη θάπνην εξγαιείν θαη ε αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ είλαη αλάιπζε ιφγνπ ή θεηκέλσλ. Οη πνζνηηθέο ηερληθέο ζεσξείηαη φηη έρνπλ σο πιενλεθηήκαηα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα, δηφηη ν εξεπλεηήο έρεη νξίζεη απφ πξηλ ην πξνο κειέηε αληηθείκελν, ηνλ θαιχηεξν έιεγρν ηεο δηαδηθαζίαο, ηε ζπζηεκαηηθφηεηα, ηελ εγθπξφηεηα θαη ηελ αμηνπηζηία, ζην βαζκφ πνπ ηα δεδνκέλα είλαη πιήξσο θαζνξηζκέλα απφ ηνλ εξεπλεηή, απνηεινχλ αληηθείκελν ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο ζχκθσλα κε θαζνξηζκέλνπο θαλφλεο θαη κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ. Γελ ππεηζέξρεηαη ε ππνθεηκεληθφηεηα ηνπ εξεπλεηή. Απφ ηελ άιιε κεξηά βέβαηα, νη πνηνηηθέο ηερληθέο, αλ θαη εκπεξηέρνπλ ηνλ θίλδπλν ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο ηνπ εξεπλεηή, καο πξνζθέξνπλ κηα πην πινχζηα θαη βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο. Απαληνχλ δειαδή θαη ζην εξψηεκα «γηαηί» θαη φρη κφλν ζην «πψο». Οη πνζνηηθέο ηερληθέο επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή καο πεξηζζφηεξν ζηελ πξφβιεςε ζε ζχγθξηζε κε ηηο πνηνηηθέο ηερληθέο, πνπ είλαη πεξηζζφηεξν θαηάιιειεο γηα ηελ θαηαλφεζε. Ζ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ καο έγηλε κε πνζνηηθή ηερληθή, ην εξσηεκαηνιφγην. Δπηιέμακε κηα πνζνηηθή ηερληθή δηφηη απηφ πνπ καο ελδηέθεξε ζε απηή ηε θάζε ήηαλ ν έιεγρνο ηεο νξζφηεηαο ηεο αληίιεςεο πνπ θπξηαξρεί φηη νη εθπαηδεπηηθνί δηαθσλνχλ γεληθά κε ηελ αμηνιφγεζε σο έλλνηα, ε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ηνπο θαη ε αλίρλεπζε ηεο ζρέζεο απηψλ ησλ απφςεσλ κε άιιεο κεηαβιεηέο, άξα έπξεπε λα 52

53 έρνπκε έλα ζρεηηθά κεγάιν δείγκα. Σν εξσηεκαηνιφγην επίζεο επηηξέπεη ηελ πνζνηηθνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Σέινο ε αλσλπκία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ δηαζθαιίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ εηιηθξίλεηα ησλ απαληήζεσλ. Σν κεηνλέθηεκα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ε πεξηνξηζκέλε δειαδή δπλαηφηεηα κηαο βαζχηεξεο θαηαλφεζεο ηεο πιεξνθνξίαο, επηρεηξήζεθε λα αληηζηαζκηζηεί κε εκηαλνηρηέο εξσηήζεηο, ψζηε λα δνζεί ε δπλαηφηεηα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο δηεπζπληέο λα εμεγήζνπλ θαιχηεξα ηηο απαληήζεηο ηνπο ή λα δηαηππψζνπλ θαη άιιεο ζρεηηθέο γλψκεο ή πξνηάζεηο. Αζθαιψο, κε βάζε ηα επξήκαηα ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο, ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη κηα πνηνηηθή έξεπλα κε ζπλεληεχμεηο, ε νπνία ζα καο δψζεη ίζσο κηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ αηηηψλ γηα ηηο νπνίεο νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη δηεπζπληέο ζθέθηνληαη θαη πηζηεχνπλ απηά πνπ ε πνζνηηθή έξεπλα αλαδχεη. 5. Διαμόρφωςη ερωτηματολογύου Σν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ 40 εξσηήζεηο θαη ζηεξίρηεθε ζε αλάινγα εξσηεκαηνιφγηα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ άιινπο εξεπλεηέο γηα παξφκνηα ζέκαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα αμηνπνηήζεθαλ εξσηήζεηο απφ εξσηεκαηνιφγηα γηα ηηο δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο ησλ: Γθαλάθα Η. κε ζέκα «Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ απφ ηε ζθνπηά δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο», Υαξαθφπνπινπ Κ. κε ζέκα «Γηεξεχλεζε ησλ αληηιήςεσλ θαη ησλ ζηάζεσλ ησλ Διιήλσλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο Β/ βάζκηαο Δθπαίδεπζεο σο πξνο ηελ αμηνιφγεζή ηνπο θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο» θαζψο θαη κηα εξψηεζε απφ ηελ έξεπλα γηα ηε δηπισκαηηθή εξγαζία ηνπ Μαγθφπνπινπ Γ. κε ζέκα: «Απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο Α/ζκηαο Δθπαίδεπζεο αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ». Οη 39 απφ ηηο 40 εξσηήζεηο ήηαλ θιεηζηνχ ή εκίθιεηζηνπ ηχπνπ, δειαδή ππήξρε ην πεξηζψξην λα πξνζζέζεη ην ππνθείκελν ηεο έξεπλαο κηα δηθή ηνπ απάληεζε ή εμήγεζε θαη ππήξρε θαη κηα αλνηρηή εξψηεζε ζην ηέινο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηελ νπνία ν εξσηψκελνο είρε ηε δπλαηφηεηα λα ζεκεηψζεη νπνηαδήπνηε άπνςε ζεσξνχζε φηη δελ είρε ηε δπλαηφηεηα λα ηελ εθθξάζεη κέζα απφ ηηο ππφινηπεο εξσηήζεηο. (Σν εξσηεκαηνιφγην παξαηίζεηαη νιφθιεξν ζην Παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο). Σν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κέξε: Σν πξψην κέξνο (Α) πεξηιακβάλεη ηα αηνκηθά, επαγγεικαηηθά, νηθνγελεηαθά θαη ππεξεζηαθά ζηνηρεία ησλ εξσηψκελσλ (Α1-Α13), ελψ ε εξψηεζε Α14 αθνξνχζε ηελ ελδερφκελε αμηνιφγεζε ησλ εξσηψκελσλ απφ επηζεσξεηή πξηλ ην ην πξψην 53

54 κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ εληάρηεθαλ θαη δχν εξσηήζεηο πνπ απνζθνπνχζαλ ζηε δηεξεχλεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ εξσηψκελσλ απφ ηε ιεηηνπξγία θαη ην παξαγφκελν έξγν ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Α15) θαη αλ απνδίδνπλ ζηελ απνπζία αμηνιφγεζεο κέξνο ηεο επζχλεο γηα φζνπο ηνκείο δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλνη. Σα επφκελα ηξία κέξε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ δνκήζεθαλ κε βάζε ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ: Σν δεχηεξν (Β) κέξνο αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο (εξεπλεηηθφ εξψηεκα 1) Αλαγθαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη είδνο αμηνιφγεζεο (εζσηεξηθή, εμσηεξηθή ή ζπλδπαζκφο) νη εξσηήζεηο Β1 θαη Β3 Λφγνη αμηνιφγεζεο ζρνιηθήο κνλάδαο, εξψηεζε Β2 Κξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, εξψηεζε Β4 Φνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, εξψηεζε Β5 Σν ηξίην (Γ ) κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (εξεπλεηηθφ εξψηεκα 2) πκθσλία σο πξνο ηελ αλαγθαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, εξψηεζε Γ1. θνπνί ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, εξψηεζε Γ2. Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, εξψηεζε Γ4 Φνξείο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, εξψηεζε Γ5 Κίλεηξα γηα ηνλ αμηνινγνχκελν, εξψηεζε Γ6 πκθσλία σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη θξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο, εξσηήζεηο Γ7 θαη Γ8 Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, εξψηεζε Γ9 Κίλδπλνη πνπ απνξξένπλ απφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θη ηξφπνη αληηκεηψπηζήο ηνπο, εξσηήζεηο Γ10 θαη Γ11 Γεκνζηνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αμηνιφγεζεο θαη δπλαηφηεηα έλζηαζεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, εξσηήζεηο Γ12 θαη Γ13 Δίδνο βνήζεηαο γηα ηνπο ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ελδερφκελα πζηεξεί θάπνηνο εθπαηδεπηηθφο, εξψηεζε Γ14 Σέινο, ζηελ εξψηεζε Γ3 δεηείηαη απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα επηιέμνπλ 3 απφ 16 επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ φζνη ζηέθνληαη αξλεηηθά ή επηθπιαθηηθά απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, κε ηα νπνία ζπκθσλνχλ. 54

55 Σν ηέηαξην (Γ ) κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (εξεπλεηηθφ εξψηεκα 3): Σα θξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηεπζπληή δηεξεπλψληαη κε ηελ εξψηεζε Γ1. Οη θνξείο ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, φηαλ ε αμηνιφγεζε αθνξά ηελ θαηάιεςε ζέζεο ζηειέρνπο ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ εξψηεζε Γ2. Οη εξσηήζεηο Γ3 θαη Γ4 ππνβιήζεθαλ κφλν ζηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη αλαθέξνληαη ζην εάλ ληψζνπλ έηνηκνη λα αμηνινγήζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ ζρνιείνπ ηνπο (εξψηεζε Γ3) θαη πνηνη ζα έπξεπε λα είλαη θαηά ηε δηθή ηνπο γλψκε νη θνξείο ηεο αμηνιφγεζήο ηνπο, φηαλ ε αμηνιφγεζε αθνξά ηε βειηίσζε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη φρη ηελ επηινγή ζηειερψλ. 6. τατιςτικό ανϊλυςη Γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ πηλάθσλ παξνπζίαζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο θαη ησλ ζηαηηζηηθψλ αλαιχζεσλ ρξεζηκνπνηήζακε ην πξφγξακκα SPSS 18. Μεηά ηε ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θσδηθνπνηήζακε ηηο απαληήζεηο ησλ ππνθεηκέλσλ ηεο έξεπλαο γηα φιεο ηηο εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ θαη εηζάγακε ηα δεδνκέλα ζην SPSS. Οη εξεπλεηηθέο κεηαβιεηέο καο, αλάινγα κε ηελ θιίκαθα κέηξεζεο, είλαη θαηεγνξηθέο (nominal) θαη ηαθηηθέο (ordinal). Καηεγνξηθέο κεηαβιεηέο είλαη: ην θχιν, ε ζέζε (εθπαηδεπηηθφο ή δηεπζπληήο), νη ζπνπδέο, ε εξγαζηαθή ζρέζε (κφληκνο ή αλαπιεξσηήο), ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θαη φζεο κεηαβιεηέο πξνθχπηνπλ απφ εξψηεζε πνπ απαληάηαη κε λαη, φρη, δε γλσξίδσ ή ζπκθσλψ, δηαθσλψ, δελ έρσ γλψκε. Σαθηηθέο είλαη νη ππφινηπεο κεηαβιεηέο, νη νπνίεο πξνθχπηνπλ απφ εξσηήζεηο πνπ έρνπλ σο απάληεζε ηελ επηινγή κηαο εθ ησλ ηεζζάξσλ βαζκίδσλ κηαο δηαβαζκηζηηθήο θιίκαθαο ηχπνπ Likert: (πάξα πνιχ, πνιχ, ιίγν, θαζφινπ ). Υξεζηκνπνηήζακε θιίκαθα Likert δηφηη ηα δεδνκέλα ησλ επξχηαηα ρξεζηκνπνηνχκελσλ ζηηο Κνηλσληθέο Δπηζηήκεο θιηκάθσλ Likert, κνινλφηη είλαη δηαηάμηκα, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο αληηκεησπίδνληαη σο δεδνκέλα θιίκαθαο ιφγνπ δηεπθνιχλνληαο ζεκαληηθά ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Ζ επηινγή γηα ηεηξάβαζκε θαη φρη πεληάβαζκε θιίκαθα έγηλε κε πξφζεζε λα κε δψζνπκε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο εξσηψκελνπο λα δψζνπλ πην «νπδέηεξεο» απαληήζεηο. 55

56 Ζ βαζκνιφγεζε γηα ηελ θιίκαθα απηή είλαη: 1 γηα ηελ απάληεζε θαζφινπ, 2 γηα ηελ απάληεζε ιίγν, 3 γηα ηελ απάληεζε πνιχ θαη 4 γηα ηελ απάληεζε πάξα πνιχ. Γηα λα ειέγμνπκε αλ δχν κεηαβιεηέο θαηεγνξηθέο είλαη αλεμάξηεηεο κεηαμχ ηνπο ρξεζηκνπνηήζακε ηνλ Pearson Υ 2 έιεγρν αλεμαξηεζίαο. Γηα λα ειέγμνπκε αλ ππάξρεη δηαθνξά κέζσλ φξσλ αλάκεζα ζε κηα αλεμάξηεηε θαηεγνξηθή κεηαβιεηή κε δχν θαηεγνξίεο (γηα παξάδεηγκα ην θχιν) θαη κηα εμαξηεκέλε πνζνηηθή κεηαβιεηή (παξάδεηγκα ν βαζκφο ζπκθσλίαο γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ) ρξεζηκνπνηήζακε ην ζηαηηζηηθφ θξηηήξην t-test γηα αλεμάξηεηα δείγκαηα. Αλ ην Levene s test ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ (p<0,05), άξα νη δηαθπκάλζεηο δελ ήηαλ ίζεο, ηφηε ρξεζηκνπνηνχζακε ηηο δηνξζσκέλεο ηηκέο ηνπ t-test γηα άληζεο θαηαλνκέο. Δμάιινπ ππάξρεη θαη ην θεληξηθφ νξηαθφ ζεψξεκα πνπ ιέεη φηη θαζψο ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο ηείλεη ζην άπεηξν, ε θαηαλνκή ησλ δεδνκέλσλ ηείλεη ζηελ θαλνληθή. Ζ ζεσξία αλαθέξεη φηη έλα δείγκα ηεο ηάμεσο ησλ 30 παξαηεξήζεσλ είλαη ηθαλνπνηεηηθφ γηα λα καο εμαζθαιίζεη ηελ ηζρχ ηνπ ζεσξήκαηνο. Γηα ηηο πεξηπηψζεηο πνπ έπξεπε λα ειέγμνπκε αλ ππάξρεη δηαθνξά κέζσλ φξσλ πεξηζζφηεξσλ απφ δχν νκάδσλ κηαο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο σο πξνο κηα εμαξηεκέλε, πνζνηηθή κεηαβιεηή ρξεζηκνπνηήζακε ηελ αλάιπζε δηαθχκαλζεο ANOVA ( γηα παξάδεηγκα αλ νη κέζνη φξνη ησλ απαληήζεσλ ησλ ηεζζάξσλ ειηθηαθψλ νκάδσλ ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο «ειηθία» δηαθέξνπλ σο πξνο ηελ εμαξηεκέλε κεηαβιεηή «ζεκαληηθφηεηα ηνπ θξηηεξίνπ επίδνζε ησλ καζεηψλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο). ηελ πεξίπησζε πνπ ππήξρε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή επίδξαζε ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο ζηελ εμαξηεκέλε, θαη επεηδή νη ζπγθξηλφκελεο νκάδεο ήηαλ πάλσ απφ δχν, δηεξεπλήζακε ηελ χπαξμε πηζαλψλ δηαθνξψλ ησλ κέζσλ ζε φινπο ηνπο δπλαηνχο ζπλδπαζκνχο δεπγψλ νκάδσλ κε ην post hoc test πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ Bonferroni. Σα απνηειέζκαηα ησλ ζπγθξίζεσλ παξνπζηάδνληαη ζηνπο πίλαθεο ζπρλνηήησλ, ζηηο ηειεπηαίεο ζηήιεο, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη δηαθνξέο ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο. Χο ειάρηζην επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο ρξεζηκνπνηήζακε ην p<0,05 ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο. 56

57 ΜΕΡΟ ΣΡΙΣΟ: ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΩΝ ΕΤΡΗΜΑΣΩΝ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ 1. Ανϊλυςη των χαρακτηριςτικών του δεύγματοσ (Δημογραφικϊ ςτοιχεύα και προςωπικϊ ςτοιχεύα) Σν θχιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο Ζ αλαινγία αληξψλ γπλαηθψλ ηνπ δείγκαηφο καο αληαπνθξίλεηαη πιήξσο ζηελ αλαινγία ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, φπνπ ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ Αηηηθή είλαη 75% γηα ην ζρνιηθφ έηνο , ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. ΦΤΛΟ Ν % Άληξαο 64 22,7 Γπλαίθα ,3 χλνιν ,0 Πίνακας 1 Το φφλο του δείγματος Γράφημα 1 Το φφλο του δείγματος Η ζέζε ζην ζρνιείν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο Σν 9,2% ησλ εξσηψκελσλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο θαηέρνπλ ηε ζέζε ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, φπσο θαίλεηαη θαη απφλ ηνλ πίλαθα 2: ΘΔΗ Ν % Δθπαηδεπηηθφο ,8 Γηεπζπληήο 26 9,2 χλνιν ,0 Πίνακασ 2 Κατανομή του δείγματοσ ανάλογα με τη θζςη ςτη ςχολική μονάδα Η ειηθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο Ζ ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο δηαθνξνπνηείηαη ζπγθξηλφκελε κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο ειηθίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ Πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. Φαίλεηαη λα 57