Σύγχρονες Προσεγγίσεις στον Έλεγχο της Ποιότητας και Ασφάλειας των Τροφίμων

Transcript

1 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στον Έλεγχο της Ποιότητας και Ασφάλειας των Τροφίμων Κουτσουμανής Κ. Επ. Καθηγητής ιασφάλισης Ποιότητας Τομέας Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Σχολή Γεωπονίας, Α.Π.Θ Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων ειγματοληπτικός έλεγχος Είναι ασφαλές το προϊόν? Ναι Όχι Ασφάλεια των τροφίμων Ποιοτική έννοια ιακριτή (μη συνεχής) μεταβλητή 1

2 Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ανάγκη για αλλαγή Μειονεκτήματα του δειγματοληπτικού ελέγχου Μεταβολές στη φύση των τροφοδηλητηριάσεων Παγκοσμιοποίηση-Ανάπτυξη διεθνούς εμπορίου ιατροφικές κρίσεις Απαιτήσεις των καταναλωτών Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ο απόλυτος έλεγχος είναι πρακτικά αδύνατος Υψηλό κόστος Αναδρομικά αποτελέσματα Μικρή συχνότητα παθογόνων / μεγάλος αριθμός δειγμάτων Αδυναμία μεθόδων Ανάγκη για αλλαγή Μειονεκτήματα του δειγματοληπτικού ελέγχου 2

3 Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ανάγκη για αλλαγή Μεταβολές στη φύση των τροφοδηλητηριάσεων Παραδοσιακοί παθογόνοι Συνήθως τοπικά φαινόμενα Υψηλή δόση Πριν Μικρή θνησιμότητα Ευαίσθητοι στα αντιβιοτικά Παρεμπόδιση με κλασσικές μεθόδους συντήρησης Τώρα Αναδυόμενοι παθογόνοι Μεγάλη διάδοση Μικρή δόση Μεγάλη θνησιμότητα Ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά Αδυναμία παρεμπόδισης με κλασσικές μεθόδους συντήρησης Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ανάγκη για αλλαγή Παγκοσμιοποίηση-Ανάπτυξη διεθνούς εμπορίου Πολύπλοκες αλυσίδες τροφίμων Οι κίνδυνοι δεν έχουν πλέον σύνορα Εκτεταμένες επιδημίες είναι πλέον πιθανές Ανάγκη για εναρμόνιση νομοθεσίας 3

4 Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ανάγκη για αλλαγή ιατροφικές κρίσεις Αντιβιοτικά Listeria BSE SARS ιοξίνες E. coli Campylobacter Ακρυλαμίδιο Salmonella Κλασική προσέγγιση στην ασφάλεια των τροφίμων Ανάγκη για αλλαγή Απαιτήσεις των καταναλωτών Μεγάλη διάρκεια ζωής Απουσία συντηρητικών Ελάχιστη επεξεργασία Εύκολη/γρήγορη προετοιμασία ΔΕΔΟΜΕΝΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Φιλικά στο περιβάλλον... 4

5 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Σύστημα HACCP Από τον έλεγχο του τελικού προϊόντος στην Πρόληψη Ασφάλεια των τροφίμων Ποιοτική έννοια ιακριτή (μη συνεχής) μεταβλητή Λευκή Βίβλος (2000) Κανονισμός 1 / 00 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Τα νέα «εργαλεία» Ποσοτική Μικροβιολογία (Quantitative Microbiology) Προσδιορισμός Επικινδυνότητας (Risk Assessment) Προσδιορισμός Επικινδυνότητας Αναγνώριση Κινδύνου Χαρακτηρισμός Κινδύνου Προσδιορισμός Έκθεσης Υπολογισμός Πιθανότητας Κρούσματος ιαχείριση Κινδύνου Προσδιορισμός Εναλλακτικών Πολιτικών Επιλογή και υλοποίηση κατάλληλων αποφάσεων Επικοινωνία σχετικά με τον Κίνδυνο Ανταλλαγή πληροφοριών και γνωματεύσεων σχετικά με τον κίνδυνο 5

6 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Τα νέα «εργαλεία» Ποσοτική Μικροβιολογία Ηακριβής γνώση της απόκρισης των μικροοργανισμών στο περιβάλλον εκφρασμένη ποσοτικά με μαθηματικά μοντέλα που μας δίνει τη δυνατότητα εκτίμησης της επίδρασης διεργασιών επεξεργασίας διανομής και συντήρησης μέσω της παρακολούθησης των περιβαλλοντικών συνθηκών χωρίς την ανάγκη μικροβιολογικών αναλύσεων Τα νέα «εργαλεία» Ο Προσδιορισμός Επικινδυνότητας είναι μέρος της... Ανάλυση Επικινδυνότητας: Το βασικό εργαλείο της διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων Προσδιορισμός Επικινδυνότητας Επικοινωνία Επικινδυνότητας ιαχείριση Επικινδυνότητας 6

7 Προσδιορισμός Επικινδυνότητας Κατανομή επικινδυνότητας %Probability log probability of illness Μέση επικινδυνότητα: 3,1 x 10-7 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Ασφάλεια των τροφίμων Ποιοτική έννοια ιακριτή (μη συνεχής) μεταβλητή «Είναι ασφαλές το προϊόν?» Ποσοτική Μικροβιολογία (Quantitative Microbiology) Προσδιορισμός Επικινδυνότητας (Risk Assessment) Ποσοτική έννοια Συνεχής μεταβλητή «Πόσο ασφαλές είναι το προϊόν?» 20

8 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Σύγχρονο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων Ποιος είναι ο απαιτούμενος «βαθμός ασφάλειας» των τροφίμων? Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων WTO-SPS Agreement Συμφωνία για τα υγειονομικά και φυτουγειονομικά μέτρα ελέγχου Κατάλληλο Επίπεδο Προστασίας του Καταναλωτή-ΚΕΠ (Appropriate level of Protection-ALOP) «Το επίπεδο προστασίας που κρίνεται κατάλληλο από κάθε χώρα που εφαρμόζει μέτρα ελέγχου για την εξασφάλιση της δημόσιας υγείας στο έδαφός της» Το ΚΕΠ μπορεί να ορισθεί ως ένας στόχος για τη δημόσια υγεία εκφρασμένος σε ποσοτικούς όρους (π.χ 1 κρούσμα/ κατοίκους/χρόνο). 21

9 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Κατάλληλο Επίπεδο Προστασίας του Καταναλωτή-ΚΕΠ (Appropriate level of Protection-ALOP) Πως καθορίζεται το ΚΕΠ? 100% ασφάλεια δεν υφίσταται και δεν θα πρέπει να αναμένεται από τους καταναλωτές το ΚΕΠ θα μπορούσε να μεταφραστεί ως το κόστος (ανθρώπινο δυναμικό, οικονομικό, ηθικό, νομικό κλπ) που μια κοινωνία είναι διατεθειμένη να πληρώσει για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου ελεγχόμενου επιπέδου ασφάλειας των τροφίμων. Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Παραδείγματα ΚΕΠ? Οστόχος των ΗΠΑ είναι να έχουν <0,25/ κατοίκους/χρόνο κρούσματα τροφοδηλητηριάσεων από Listeria monocytogenes σε έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα 22

10 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων ιεθνής Οργανισμός για τις Μικροβιολογικές Προδιαγραφές των Τροφίμων (ICMSF) Στόχοι Ασφάλειας Τροφίμων-ΣΑΤ (Food Safety Objectives-FSO) «Η μέγιστη συχνότητα παρουσίας ή/και συγκέντρωση ενός μικροβιολογικού κινδύνου σε ένα τρόφιμo τη στιγμή της κατανάλωσης, που εξασφαλίζει την επίτευξη του ΚΕΠ.» «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ποιότητα και Ασφάλεια των Τροφίμων» καταναλωτής ΣΑΤ Κίνδυνος Ασθένεια/θάνατος 23

11 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων «Η μέγιστη συχνότητα παρουσίας ή/και συγκέντρωση ενός μικροβιολογικού κινδύνου σε ένα τρόφιμo τη στιγμή της κατανάλωσης, που εξασφαλίζει την επίτευξη του ΚΕΠ.» Καθορισμός ΣΑΤ Σχέση δόσης αντίδρασης Log (πιθανότητα ασθένειας) ΚΕΠ ΑΣΑΤ Δόση (log cfu/g) «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ποιότητα και Ασφάλεια των Τροφίμων» Επίτευξη ΣΑΤ με τη χρήση μέτρων ελέγχου N o + ΣA - ΣM ΣΑΤ ΑΣΑΤ = αντικειμενικός στόχος ασφάλειας Ν o = αρχικό επίπεδο του κινδύνου ΣΑ = συνολική αύξηση (ανάπτυξη ή επιμόλυνση) ΣΜ = συνολική μείωση (θανάτωση ή απομάκρυνση) 24

12 ιαχείριση της Listeria monocytogenes σε φρέσκα λαχανικά με βάση τον ΑΣΑΤ Παρεμπόδιση Αύξησης Έλεγχος θερμοκρασίας Συσκευασία τροποποιημένης ατμόσφαιρας GHP, HACCP Ημερομηνία λήξης N o + ΣA -ΣM ΑΣΑΤ Ελαχιστοποίηση του αρχικού επιπέδου επιμόλυνσης ιαχείριση νερού Επιλογή λιπάσματος Εξυγίανση εξοπλισμού Ταχεία ψύξη Υγιεινή προσωπικού Μεγιστοποίηση Μείωσης Πλύσιμο (αντιμικροβιακές ουσίες) «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ποιότητα και Ασφάλεια των Τροφίμων» Οι ΣΑΤ αναφέρονται στη στιγμή της κατανάλωσης Ηεφαρμογή τους στην ψυκτική αλυσίδα απαιτεί τη μετάφρασή τους σε κριτήρια που μπορούν να ελεγχθούν και να μετρηθούν 25

13 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων ΣΑΤ Κριτήρια επίδοσης (Performance criterion). Το απαιτούμενο αποτέλεσμα ενός σταδίου ή συνδυασμού σταδίων της αλυσίδας τροφίμων που εξασφαλίζει τη συμφωνία με το ΣΑΤ Κριτήριο Επεξεργασίας (Process criterion). Οι τιμές των παραμέτρων ελέγχου ενός σταδίου ή συνδυασμού σταδίων της αλυσίδας τροφίμων που εξασφαλίζουν το κριτήριο επίδοσης. Μικροβιολογικά Κριτήρια (Microbiological Criteria) Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων ομή του Νέου Συστήματος ιαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων Διαχειριστές Επικινδυνότητας σε κρατικό επίπεδο Απόφαση για βελτίωση της ασφάλειας η διατήρησή της σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο προστασίας του καταναλωτή ΚΕΠ Ειδικοί στον Προσδιορισμό Επικινδυνότητας Ποσοτικός Προσδιορισμός Επικινδυνότητας Επανεξέταση ΑΣΑΤ Καθορισμός ΑΣΑΤ Μη Επιτεύξιμος Μεταβολή προϊόντος ή επεξεργασίας Έλεγχος αν ο ΑΣΑΤ είναι τεχνολογικά επιτεύξιμος Μεσω GHP και HACCP Επιτεύξιμος Καθορισμός Κριτηρίων επίδοσης Κριτηρίων επεξεργασίας Οέλεγχος της ασφάλειας μπορεί να γίνει βάση: Συμφωνίας με ΑΣΑΤ Αποδεκτού συστήματος HACCP Συμφωνίας με Μικροβιολογικά Κριτήρια Εφαρμογή των μέτρων ελέγχου βάση της GHP και του HACCP για τον έλεγχο του προϊόντος και της επεξεργασίας Καθορισμός Μικροβιολογικών Κριτηρίων βάση των ΑΣΑΤ 26

14 Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Παραδείγματα του Νέου Συστήματος ιαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων Σύγχρονες Προσεγγίσεις στην Ασφάλεια των Τροφίμων Η Ασφάλεια των τροφίμων στην Ελλάδα 27

15 Υπάρχει πρόβλημα μικροβιολογικής ασφάλειας των τροφίμων στην Ελλάδα? Ανάπτυξη Πολιτικής για την ασφάλεια των Τροφίμων Βήματα #1. Εκτίμηση της τρέχουσας κατάστασης #2.. #

16 Κρούσματα τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων στην Ελλάδα 8th Report of the WHO Surveillance Programme for Control of Foodborne Infections and Intoxications in Europe, Καταγεγραμμένα κρούσματα τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων στην Ελλάδα Πληθυσμός

17 Καταγεγραμμένα κρούσματα τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων στο Βέλγιο Πληθυσμός Total Καταγεγραμμένα κρούσματα τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων στη Σλοβενία Πληθυσμός

18 Σύγκριση καταγεγραμμένων κρουσμάτων τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων ανά κατοίκους στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης καταγεγραμμένα κρούσματα τροφογενών λοιμώξεων και τοξινώσεων ανά κατοίκους Ελλάδα 22,5 21,3 Βέλγιο 245,0 234,7 Νορβηγία 122,1 106,5 Ιρλανδία 144,9 114,7 Σλοβενία 545,5 600,0 Eurosurveillance monthly releases 2006 > Volume 11 / Issue 2 Outbreak report Emerging Salmonella Enteritidis anaerogenic phage type 14b: Outbreak in Norwegian, Swedish and Finnish travellers returning from Greece 31

19 Eurosurveillance monthly releases 2006 > Volume 11 / Issue 2 Outbreak report Emerging Salmonella Enteritidis anaerogenic phage type 14b: Outbreak in Norwegian, Swedish and Finnish travellers returning from Greece All Salmonella Υπάρχει πρόβλημα μικροβιολογικής ασφάλειας των τροφίμων στην Ελλάδα? 32

20 Καταγραφή κρουσμάτων τροφογενών λοιμώξεων και Τοξινώσεων στην Ελλάδα Έλλειψη μηχανισμών καταγραφής και διερεύνησης Η κακή κατάσταση του συστήματος υγείας λειτουργεί ανασταλτικά Μηδενική εκπαίδευση των καταναλωτών σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων Ανάπτυξη Πολιτικής για την ασφάλεια των Τροφίμων #1. Εκτίμηση της τρέχουσας κατάστασης #2. Σχεδιασμός #

21 Συνεργασία για τη βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων Κέντρο ελέγχου Ειδικών λοιμώξεων ΚΕΕΛ Βιομηχανία Τροφίμων Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Γενική Γραμματεία Καταναλωτή Ερευνητικά Ιδρύματα Γενική Γραμματεία Ερ. & Τεχν ΕΦΕΤ Οργανώσεις Καταναλωτών Σύγχρονες Προσεγγίσεις στον Έλεγχο της Ποιότητας και Ασφάλειας των Τροφίμων Κουτσουμανής Κ. Επ. Καθηγητής ιασφάλισης Ποιότητας Τομέας Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Σχολή Γεωπονίας, Α.Π.Θ 50

22 Νομοθεσία Τροφίμων Κουτσουμανής Κ., Επ. Καθηγητής Σχολή Γεωπονίας, Τομέας Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Εργαστήριο Μικροβιολογίας και Υγιεινής Τροφίμων Α.Π.Θ, Θεσσαλονίκη, ΤΚ 54124, Ταχ. Θυρίδα 265, Τηλ/Φαξ Ηλ. Ταχ. Νομοθεσία Τροφίμων Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Ελληνική Νομοθεσία Διεθνείς Οργανισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων 1

23 Η Ευρωπαϊκή Ένωση Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η διαδικασία της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε στις 9 Μαΐου 1950 όταν η Γαλλία πρότεινε να τεθούν τα «πρώτα θεμέλια μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας». 1950: Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Κάτω Χώρες. 1973: Δανία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, 1981: Ελλάδα 1986: Ιβηρική (Ισπανία και Πορτογαλία) 1995: Αυστρία, Σουηδία και Φιλανδία 2004: Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία,Μάλτα, Πολωνία Σλοβενία και Σλοβακία 2007: Ρουμανία και Βουλγαρία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Οι κύριοι στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι οι εξής: Η προώθηση της ενότητας της Ευρώπης Η βελτίωση όρων διαβίωσης και απασχόλησης των πολιτών της Η προώθηση οικονομικής ανάπτυξης, ισόρροπου εμπορίου και ελεύθερου ανταγωνισμού. Η μείωση διαφορών οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ διαφόρων περιοχών Η διαφύλαξη ειρήνης και ελευθερίας στην ευρύτερη περιοχή Η καθιέρωση ευρωπαϊκής ιθαγένειας Η εδραίωση του ρόλου της στον κόσμο Τα μέσα για να γίνουν εφικτοί οι παραπάνω στόχοι είναι: Η κοινοτική νομοθεσία που εφαρμόζεται ομοιόμορφα μεταξύ των κρατών μελών Ο προϋπολογισμός που χρηματοδοτείται από ιδίους πόρους της Κοινότητας Το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό που υπηρετεί στα κοινοτικά όργανα. 2

24 Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Η Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τα Θεσμικά Όργανα της ΕΕ Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που εκλέγεται με άμεση και καθολική ψηφοφορία από τον πληθυσμό της ΕΕ και εκπροσωπεί τους λαούς της Κοινότητας. Συμμετέχει στη νομοθετική διαδικασία και στην κατάρτιση του προϋπολογισμού και ασκεί περιορισμένη αλλά αυξάνουσα εξουσία. Tο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αποτελείται από 15 μέλη (έναν υπουργό ανά κυβέρνηση κράτους μέλους). Το Συμβούλιο λαμβάνει αποφάσεις και θεσπίζει την Κοινοτική νομοθεσία. Η σύνθεσή του ποικίλει αναλόγως του τομές με τον οποίο ασχολείται (υπουργοί εξωτερικών, γεωργίας, οικονομικών κλπ.) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που αποτελείται από 20 ανεξάρτητα μέλη, προτείνει την κοινοτική νομοθεσία, επιβλέπει την τήρησή της καθώς και την τήρηση των συνθηκών και ασκεί την κοινή πολιτική στους επιμέρους τομείς. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που μαζί με το πρωτοδικείο εξασφαλίζει την τήρηση του δικαίου, στο πλαίσιο της διαδικασίας της κοινοτικής ολοκλήρωσης. Το Ελεγκτικό Συνέδριο που ελέγχει την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Κοινότητας. Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Η Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η λήψη των αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων, ο σημαντικότερος των οποίων είναι το «θεσμικό τρίγωνο» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ελεγκτικό Συνέδριο, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρεμβαίνουν επίσης ως θεσμικά όργανα, σε πολλούς ειδικούς τομείς. Οι κανόνες αυτής της διαδικασίας λήψης αποφάσεων ορίζονται εγγράφως μέσα στις συνθήκες και καλύπτουν όλους τους τομείς όπου ενεργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: Τη συναπόφαση Τη σύμφωνη γνώμη Τη διαβούλευση 3

25 Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ηδιαδικασίατηςσυναπόφασης θεσπίστηκε με τη συνθήκη του Μάαστριχ και διέπεται απότοάρθρο251 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Με τη συνθήκη του Άμστερνταμ η διαδικασία απλουστεύθηκε και το πεδίο της διευρύνθηκε. Προβλέπει Δύο διαδοχικές αναγνώσεις από το Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο, των προτάσεων της Επιτροπής. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η επίτευξη συμφωνίας συγκαλείται μια «Επιτροπή Συνδιαλλαγής» η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου και επικυρώνεται από την Επιτροπή, ώστε να επέλθει κάποια συμφωνία. Η συμφωνία αυτή υποβάλλεται σε Τρίτη ανάγνωση από το Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο για την τελική της έγκριση. Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ηδιαδικασίατηςσυναπόφασης 4

26 Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ηδιαδικασίατηςσυναπόφασης Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ηδιαδικασίατηςσυναπόφασης 5

27 Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διαδικασία της σύμφωνης γνώμης θεσπίστηκε με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986). Προϋποθέτει ότι το Συμβούλιο πρέπει να έχει την έγκριση του Κοινοβουλίου για τη λήψη ορισμένων αποφάσεων μείζονος σημασίας. Το Κοινοβούλιο μπορεί να αποδεχτεί ή να απορρίψει κάποια πρόταση αλλά δεν μπορεί να της τροποποιήσει. Κατά τη διαδικασία διαβούλευσης, ζητείται γνωμοδότηση του Κοινοβουλίου βάσει της οποίας η Επιτροπή έχει την ευχέρεια να τροποποιήσει ανάλογα τη πρότασή της. Στη συνέχεια, η πρόταση εξετάζεται από το Συμβούλιο το οποίο μπορεί να την εγκρίνει ως έχει ή να την τροποποιήσει. Αν όμως το Συμβούλιο αποφασίσει να παρεκκλίνει ως προς μια πρόταση της Επιτροπής, η απόφαση πρέπει να είναι ομόφωνη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Κοινοτικό Δίκαιο Γενικά, το κοινοτικό δίκαιο διακρίνεται σε πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο στις εξωτερικές συμφωνίες και στο επικουρικό δίκαιο. Το πρωτογενές δίκαιο, το οποίο είναι γνωστό και ως πρωτογενής πηγή, αποτελεί το σημαντικότερο δίκαιο της Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ευρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας της ευρωπαϊκής νομικής τάξης και περιλαμβάνει ουσιαστικά τις συνθήκες για την ίδρυση των Κοινοτήτων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το παράγωγο δίκαιο βασίζεται στις Συνθήκες και είναι οι κανόνες νομοθετικής ισχύος που εκδίδουν τα κοινοτικά όργανα Οι εξωτερικές συμφωνίες είναι συμβατικές πράξεις όπως οι συμφωνίες μεταξύ κρατών μελών και οι διοργανικές συμφωνίες. Οι συμφωνίες αυτές συνάπτονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (βάσει του δεύτερου ή του τρίτου πυλώνα) ή από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα που δρα μόνη της (στο πλαίσιο της νομικής βάσης που περιλαμβάνεται, σιωπηρά ή ρητά, στη συνθήκη) ή με τα κράτη μέλη (μικτές συμφωνίες). Το επικουρικό δίκαιο που συγκεντρώνει τις άγραφες πηγές του ευρωπαϊκού δικαίου νομολογιακής προέλευσης. Οι εν λόγω πηγές χρησιμοποιούνται από το Δικαστήριο ως νομικοί κανόνες σε περίπτωση απουσίας του πρωτογενούς και/ή του παράγωγου δικαίου. Αυτές περιλαμβάνουν τις γενικές αρχές δικαίου και τους κανόνες δημόσιου διεθνούς δικαίου. 6

28 Θέματα Νομοθεσίας των Τροφίμων Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Το Παράγωγο Δίκαιο Άρθρο 249 Για την εκτέλεση της αποστολής τους και σε συμφωνία με τις διατάξεις της Συνθήκης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενεργώντας από κοινού με το Συμβούλιο και την Επιτροπή, θα συνθέτει κανονισμούς, θα εκδίδει οδηγίες, θα παίρνει αποφάσεις, θα κάνει συστάσεις και θα παραδίδει γνώμες. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Το Παράγωγο Δίκαιο Το παράγωγο κοινοτικό δίκαιο βασίζεται σε 5 βασικούς τύπους νομικών κειμένων: Κανονισμοί (regulations) Οδηγίες (directives) Αποφάσεις (decisions) Συστάσεις (recommendations) Γνώμες (opinions) Οκανονισμός, η οδηγία και η απόφαση αποτελούν πράξεις δεσμευτικού χαρακτήρα. Οι γνώμες και οι συστάσεις αποτελούν πράξεις μη δεσμευτικού χαρακτήρα. 7

29 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Το Παράγωγο Δίκαιο Οκανονισμόςείναι άμεσα εφαρμόσιμος. Θα πρέπει να υιοθετείται ολόκληρος και να εφαρμόζεται αμέσως από όλα τα κράτη μέλη. Δηλαδή μετατρέπεται σε νόμο των κρατών μελών από τη στιγμή που εκδίδεται. Ο κανονισμός απευθύνεται σε αφηρημένες κατηγορίες προσώπων και όχι σε αναγνωρίσιμους αποδέκτες. Το στοιχείο αυτό τον διαφοροποιεί από την απόφαση που αναφέρεται στο άρθρο 249. Το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι ο κανονισμός αφορά γενικές κατηγορίες αλλά ότι μπορεί επίσης να περιοριστεί σε κύκλους κατηγοριών προσώπων. Τα δικαστήρια των κρατών μελών πρέπει να θεωρούν τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Εθνική νομοθεσία. Στην πραγματικότητα, οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πιο ισχυροί και υπερισχύουν της Εθνικής νομοθεσίας σε περίπτωση μη συμφωνίας. Επομένως, οι επιχειρήσεις τροφίμων θα πρέπει να συμμορφώνονται στους κανονισμούς ακόμα και αν δεν υπάρχει αντίστοιχη εθνική νομοθεσία Το Παράγωγο Δίκαιο Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Μιαοδηγίαπρέπει να υιοθετείται από το κράτος μέλος στο οποίο απευθύνεται, αλλά ο τρόπος εφαρμογής (π.χ Νόμος, Προεδρικό Διάταγμα) αφήνεται στην κρίση των εθνικών φορέων. Η οδηγία υιοθετείται από τα κράτη μέλη αφού στην ουσία πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών να μεταβάλλουν τη νομοθεσία τους ώστε εφαρμοστούν οι συνθήκες που έχουν συμφωνηθεί. Μια οδηγία λοιπόν αποκτά νομικό χαρακτήρα για ένα κράτος μέλος μόνο όταν προσαρτηθεί στην εθνική του νομοθεσία. Συνεπώς η επίδραση και η ισχύ μιας οδηγίας μπορεί να είναι καθυστερημένη αλλά τελικά είναι η ίδια με αυτή του κανονισμού. Η οδηγία διακρίνεται από την απόφαση και τον κανονισμό. Αντίθετα από την απόφαση που έχει ατομική ισχύ, η οδηγία έχει γενική ισχύ. Αντίθετα από τον κανονισμό, η οδηγία δεν καθορίζει τις επιβαλλόμενες λεπτομέρειες εφαρμογής για την επίτευξη του αποτελέσματος. Οι περισσότερες οδηγίες περιλαμβάνουν μια ημερομηνία (από 2 μήνες ως 2 χρόνια ή και περισσότερο) κατά την οποία η οδηγία θα πρέπει να έχει προσαρτηθεί στη εθνική νομοθεσία. 8

30 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Το Παράγωγο Δίκαιο Η απόφαση αποτελεί κανονιστική πράξη ατομικής ισχύος. Το άρθρο 249 της συνθήκης ΕΚ αναφέρει ότι η απόφαση είναι υποχρεωτική. Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση είναι δεσμευτική για τους αποδέκτες της (κράτη μέλη ή ιδιώτες). Είναι δεσμευτική σε όλα της τα στοιχεία και επομένως δεν μπορεί να εφαρμοστεί με μη πλήρη, επιλεκτικό ή μερικό τρόπο. Η απόφαση διαφέρει από την οδηγία και τον κανονισμό: αντίθετα με την οδηγία, η απόφαση προσδιορίζει τα επιβαλλόμενα μέσα για την επίτευξη ενός αποτελέσματος. Συνεπώς, δεν υπόκειται σε κανένα μέτρο αποδοχής σε επίπεδο εθνικού δικαίου και προσδίδει δικαιώματα και υποχρεώσεις στους ιδιώτες, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ενός εθνικού εκτελεστικού μέτρου αντίθετα με τον κανονισμό, ο οποίος είναι γενικής ισχύος, η απόφαση έχει ατομική ισχύ. Η διάκριση είναι συχνά δύσκολη όταν ο κανονισμός στοχεύει σε μια περιορισμένη κατηγορία αποδεκτών ή, αντιστρόφως, όταν το πεδίο εφαρμογής της απόφασης είναι ευρύ. Για τη διάκριση των δύο, το Δικαστήριο (ΔΕΚ) αναφέρει ότι αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο αριθμός των αποδεκτών αλλά η γενικότητα της διατύπωσης. Με άλλα λόγια, εάν η σύνταξη είναι αφηρημένη και απρόσωπη, το κείμενο πρέπει να θεωρηθεί ως κανονισμός και όχι ως απόφαση. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Όλη η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία παρουσιάζεται στην Επίσημη Εφημερίδα (EURO-LEX) της ΕΕ 9

31 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Αναζήτηση Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Αναζήτηση Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας 10

32 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Αναζήτηση Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Γενικές Αρχές της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας Τροφίμων Μετά τα διατροφικά σκάνδαλα της δεκαετίας του 1990 ΗΛευκή Βίβλος (2000) Οστόχος της Λευκής Βίβλου είναι να περιγραφεί ένα σύνολο ενεργειών οι οποίες είναι αναγκαίες για τη συμπλήρωση και για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των τροφίμων με σκοπό η νομοθεσία αυτή να καταστεί περισσότερο συνεκτική, κατανοητή και ευλύγιστη, ώστε να επιτευχθεί καλύτερη εφαρμογή της και μεγαλύτερη διαφάνεια για τους καταναλωτές. Tο λευκό βιβλίο για την ασφάλεια των τροφίμων που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2000 καθιερώνει μια πιο προληπτική πολιτική για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων τροφικών κινδύνων και βελτιώνει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την ικανότητα ταχείας αντίδρασης σε περίπτωση αποδεδειγμένου κινδύνου. 11

33 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Γενικές Αρχές της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας Τροφίμων Απόρροια της Λευκής Βίβλου για την ασφάλεια τροφίμων το 2000, ήταν η πλήρης αναμόρφωση της σχετικής Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Η εφαρμογή της αναμόρφωσης ξεκίνησε με την έκδοση του Κανονισμού 178/2002 που είναι το ιδρυτικό κείμενο της νέας νομοθεσίας στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων. Ο Κανονισμός (ΕΚ)178/2002 καθορίζει της γενικές αρχές και απαιτήσεις της Νομοθεσίας Τροφίμων, προδιαγράφει γενικές διαδικασίες που αφορούν στην ασφάλεια τροφίμων και θεσπίζει τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA). Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΓΕΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΤΜΗΜΑ 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΤΜΗΜΑ 2 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ 3 ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΤΜΗΜΑ 4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΤΜΗΜΑ 1 ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΜΗΜΑ 2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑ 3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑ 4 ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ, ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΜΗΜΑ 5 ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΜΗΜΑ 6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΤΜΗΜΑ 1 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ 2 ΚATAΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΤΜΗΜΑ 3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΜΗΜΑ 1 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ 2 ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 12

34 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 1 Στόχος και πεδίο εφαρμογής Αποτελεί τη βάση για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας του ανθρώπου και των συμφερόντων του καταναλωτού. Εξασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Καθιερώνει κοινές αρχές και ευθύνες, επιστημονικά τεκμηριωμένες, για την λήψη αποφάσεων σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων. Θεσπίζει τις γενικές αρχές που διέπουν γενικά τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Ιδρύει την Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA). Καθορίζει διαδικασίες για θέματα που έχουν άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών. Έχει εφαρμογή σε όλους τους κρίκους της παραγωγικής διαδικασίας «από το χωράφι στο τραπέζι» ή καλλίτερα από τις ζωοτροφές και τα λιπάσματα στο πιάτο του καταναλωτή. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 1 Στόχος και πεδίο εφαρμογής Αποτελεί τη βάση για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας του ανθρώπου και των συμφερόντων του καταναλωτού. Εξασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Καθιερώνει κοινές αρχές και ευθύνες, επιστημονικά τεκμηριωμένες, για την λήψη αποφάσεων σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων. Για την εκπλήρωση των σκοπών αυτών: Θεσπίζει τις γενικές αρχές που διέπουν γενικά τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Ιδρύει την Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA). Καθορίζει διαδικασίες για θέματα που έχουν άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών. Έχει εφαρμογή σε όλους τους κρίκους της παραγωγικής διαδικασίας «από το χωράφι στο τραπέζι» ή καλλίτερα από τις ζωοτροφές και τα λιπάσματα στο πιάτο του καταναλωτή. 13

35 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρα 2,3 Ορισμοί Άρθρο 4 Πεδίο εφαρμογής Οι υφιστάμενες 18 (17+1) οδηγίες για την ασφάλεια των τροφίμων θα γίνουν τέσσερις Κανονισμοί: Οριζόντιος για όλα τα τρόφιμα (Κανονισμός 852/04). Για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης (Κανονισμός 853/04). Κτηνιατρική νομοθεσία (Κανονισμός 854/04). Παρακολούθηση εφαρμογής (Κανονισμός 882/04). Οι πιο πάνω κανονισμοί θα τεθούν σε ισχύ με την έκδοση εθνικών νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη ΤΜΗΜΑ 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Άρθρο 5 Γενικοί στόχοι Η νέα νομοθεσία για τα τρόφιμα επιδιώκει: Υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας. Προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών. Ορθές πρακτικές στο εμπόριο τροφίμων. Προστασία της υγείας και ευημερίας των ζώων. Προστασία των φυτών και του περιβάλλοντος. Ελεύθερη κυκλοφορία στην Κοινότητα των τροφίμων και των ζωοτροφών. Τα υφιστάμενα διεθνή πρότυπα λαμβάνονται υπόψη εκτός εάν: Είναι μη αποτελεσματικά ή ακατάλληλα μέσα για να επιτευχθούν οι θεμιτές επιδιώξεις της Νομοθεσίας της Ε.Ε. Υπάρχει επιστημονική αιτιολόγηση. Καταλήγουν σε επίπεδο προστασίας διαφορετικό από το επιθυμητό στην Ε.Ε. 14

36 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 6 Ανάλυση του κινδύνου Προκειμένου να επιτευχθεί ο γενικός στόχος για υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ζωής του ανθρώπου, η νομοθεσία για τα τρόφιμα θα βασιστεί στην ανάλυση του κινδύνου, εκτός όταν αυτό δεν είναι κατάλληλο για τις συνθήκες ή τη φύση του μέτρου. Η αξιολόγηση του κινδύνου βασίζεται στα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία και διεξάγεται με τρόπο ανεξάρτητο, αντικειμενικό και διαφανή. Η διαχείριση του κινδύνου λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του κινδύνου και ιδίως τις γνώμες της Αρχής που αναφέρεται στο άρθρο 22, άλλους παράγοντες, όπως αρμόζει στο εκάστοτε θέμα, καθώς και την αρχή της προφύλαξης όπου συντρέχουν οι όροι του άρθρου 7, παράγραφος 1, προκειμένου να επιτευχθούν οι γενικοί στόχοι της νομοθεσίας για τα τρόφιμα που προβλέπονται στο άρθρο 5. ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 7 Αρχή της προφύλαξης Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Στις ειδικές περιπτώσεις κατά τις οποίες εντοπίζεται πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν τα προσωρινά μέτρα διαχείρισης του κινδύνου που είναι αναγκαία (αρχή προφύλαξης). Τα μέτρα που λαμβάνονται, σ αυτή τη περίπτωση, πρέπει να είναι ανάλογα και όχι πιο περιοριστικά για το εμπόριο. Άρθρο 8 Προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών Η νομοθεσία για τα τρόφιμα αποσκοπεί στην πρόληψη: Των δόλιων πρακτικών ή πρακτικών εξαπάτησης Τη νόθευση των τροφίμων. Οποιεσδήποτε άλλες πρακτικές που ενδέχεται να παραπλανήσουν τον καταναλωτή. 15

37 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη ΤΜΗΜΑ 2 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ Άρθρο 9 Δημόσια διαβούλευση Ζητείται η γνώμη του κοινού για τη νομοθεσία άμεσα ή μέσω αντιπροσωπευτικών οργάνων Άρθρο 10 Ενημέρωση του κοινού Ενημέρωση του κοινού σε περιπτώσεις μη ασφαλών τροφίμων, παρέχοντας όσο πιο δυνατόν περισσότερα στοιχεία για την αναγνώριση των τροφίμων ή των ζωοτροφών αυτών ΤΜΗΜΑ 3 ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Άρθρο 11 Εισαγωγή τροφίμων και ζωοτροφών στην Κοινότητα Τα τρόφιμα και οι ζωοτροφές που εισάγονται στην Κοινότητα με σκοπό τη διάθεσή τους στην αγορά εντός της Κοινότητας, συμμορφώνονται με τις σχετικές απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα τρόφιμα ή με όρους που η Κοινότητα αναγνωρίζει ως τουλάχιστον ισοδύναμους ή, όταν υπάρχει συγκεκριμένη συμφωνία μεταξύ της Κοινότητας και της χώρας εξαγωγής, με τις απαιτήσεις που περιλαμβάνονται στην εν λόγω συμφωνία. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 12 Τρόφιμα και ζωοτροφές που εξάγονται από την Κοινότητα Ζητείται η γνώμη του κοινού για τη νομοθεσία άμεσα ή μέσω αντιπροσωπευτικών οργάνων Άρθρο 10 Ενημέρωση του κοινού Ενημέρωση του κοινού σε περιπτώσεις μη ασφαλών τροφίμων, παρέχοντας όσο πιο δυνατόν περισσότερα στοιχεία για την αναγνώριση των τροφίμων ή των ζωοτροφών αυτών Άρθρο 11, 12 Εισαγωγή/Εξαγωγή τροφίμων και ζωοτροφών στην Κοινότητα Τα τρόφιμα και οι ζωοτροφές που εισάγονται στην Κοινότητα ή εξάγονται σε τρίτη χώρα, θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις σχετικές απαιτήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα, εκτός εάν υπάρχει ειδική συμφωνία ή ζητούν διαφορετικά οι αρχές της τρίτης χώρας, που εισάγει από την ΕΕ. 16

38 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 11, 12 Εισαγωγή/Εξαγωγή τροφίμων και ζωοτροφών στην Κοινότητα (Συνέχεια) Με την εξαίρεση της περίπτωσης κατά την οποία τα τρόφιμα είναι επιβλαβή για την υγεία ή οι ζωοτροφές μη ασφαλείς, οπότε απαγορεύεται η εξαγωγή ή επανεξαγωγή. Άρθρο 13 Διεθνή πρότυπα Με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων τους, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη συμβάλλουν στην ανάπτυξη των διεθνών τεχνικών προτύπων για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές και των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών προτύπων. ΤΜΗΜΑ 4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Άρθρο 14 Απαιτήσεις της ασφάλειας των τροφίμων Τρόφιμα τα οποία είναι μη ασφαλή δεν διατίθενται στην αγορά. Τα τρόφιμα θεωρούνται ως μη ασφαλή όταν εκτιμάται ότι είναι: επιβλαβή για την υγεία ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 14 Απαιτήσεις της ασφάλειας των τροφίμων (Συνέχεια) Προκειμένου να καθοριστεί εάν ένα τρόφιμο είναι μη ασφαλές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εξής: Οι κανονικές συνθήκες χρήσης του τροφίμου από τους καταναλωτές σε όλα τα στάδια της παραγωγής, μεταποίησης και διανομής του, και Οι πληροφορίες που παρέχονται στον καταναλωτή, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που παρέχονται στην ετικέτα, ή άλλες πληροφορίες που γενικά είναι διαθέσιμες στον καταναλωτή σχετικά με την αποφυγή συγκεκριμένων αρνητικών συνεπειών για την υγειά από συγκεκριμένο τρόφιμο ή κατηγορία τροφίμων. Προκειμένου να καθοριστεί εάν ένα τρόφιμο είναι επιβλαβές για την υγεία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εξής: Όχι μόνο οι πιθανές άμεσες ή / και βραχυπρόθεσμες ή / και μακροπρόθεσμες συνέπειες του τροφίμου αυτού στην υγεία του ατόμου που το καταναλώνει, αλλά επίσης στις επερχόμενες γενεές. Οι πιθανές συσσωρευτικές τοξικές συνέπειες. Οι ιδιαίτερες ευαισθησίες όσον αφορά την υγεία συγκεκριμένης κατηγορίας καταναλωτών, όταν το τρόφιμο προορίζεται για την εν λόγω κατηγορία καταναλωτών. 17

39 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 14 Απαιτήσεις της ασφάλειας των τροφίμων (Συνέχεια) Κατά το προσδιορισμό του κατά πόσο ένα τρόφιμο είναι ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση, δίδεται προσοχή στο εάν το εν λόγω τρόφιμο δεν μπορεί να γίνει δεκτό για ανθρώπινη κατανάλωση σύμφωνα με τη χρήση για την οποίαν προορίζεται, λόγω μόλυνσης προερχομένης είτε από ξένες ουσίες είτε από άλλον παράγοντα ή λόγω σήψης, αλλοίωσης ή αποσύνθεσης. Όταν ένα τρόφιμο που είναι μη ασφαλές αποτελεί μέρος στοίβας, παρτίδας ή αποστελλόμενου φορτίου τροφίμων της ιδίας κατηγορίας ή περιγραφής, θεωρείται ότι όλα τα τρόφιμα στην εν λόγω στοίβα, παρτίδα ή στο φορτίο είναι επίσης μη ασφαλή, εκτός εάν ύστερα από λεπτομερή αξιολόγηση δεν βρεθούν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι και το υπόλοιπο της στοίβας, της παρτίδας ή του φορτίου είναι μη ασφαλές. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 15 Απαιτήσεις της ασφάλειας των ζωοτροφών Ανάλογες απαιτήσεις με την ασφάλεια των τροφίμων καθορίζονται και για την ασφάλεια των ζωοτροφών Άρθρο 16 Παρουσίαση Με την επιφύλαξη των πιο εξειδικευμένων διατάξεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, η επισήμανση, η διαφήμιση και η παρουσίαση των τροφίμων ή των ζωοτροφών, δεν πρέπει να παραπλανούντους καταναλωτές. Άρθρο 17 Υποχρεώσεις Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών εξασφαλίζουν ότι αυτά ικανοποιούν την νομοθεσία. Τα κράτη μέλη διατηρούν σύστημα επισήμων ελέγχων. Τα κράτη μέλη διατηρούν δημόσια επικοινωνία. Τα κράτη μέλη καθορίζουν το σύστημα μέτρων και κυρώσεων. 18

40 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 18 Ανιχνευσιμότητα (Ιχνηλασιμότητα) Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών καθιερώνουν συστήματα για την διασφάλιση της ιχνηλασιμότητας των τροφίμων, των ζωοτροφών και των ζώων, σε όλα τα στάδια της παραγωγής, μεταποίησης και διανομής, ως και διαδικασίες για την αναγνώριση των άλλων επιχειρήσεων στις οποίες προμηθεύουν τα προϊόντα τους. Άρθρο 19 Ευθύνη για τα τρόφιμα: υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων Οι Υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων έχουν την πρωταρχική ευθύνη για τη «διασφάλιση» της υγιεινής (ασφάλειας) των προϊόντων της εταιρίας τους. Εάν ένας υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων κρίνει ότι ένα τρόφιμο δεν συμμορφώνεται με την νομοθεσία: Ξεκινά αμέσως διαδικασία για την απόσυρση του εν λόγω τροφίμου. Ενημερώνει τους καταναλωτές με αποτελεσματικότητα και ακρίβεια για τους λόγους της απόσυρσης. Ενημερώνει αμέσως τις αρμόδιες αρχές, εάν κρίνει ή έχει λόγους να πιστεύει ότι το τρόφιμο είναι επιβλαβές για την υγεία του ανθρώπου. Ο υπεύθυνος των επιχειρήσεων τροφίμων συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002-Σύνοψη Άρθρο 20 Ευθύνη για τιςζωοτροφές : υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών Ανάλογες υποχρεώσεις και ευθύνες με τους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων καθορίζονται και για τους υπεύθυνους των επιχειρήσεων ζωοτροφών. 19

41 ΟΚανονισμός 178/2002 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Νομοθεσία Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) θεσμοθετήθηκε επίσημα με τον Κανονισμό 178/2002 Κανονισμός (ΕΚ) 575/2006 της Επιτροπής, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τον αριθμό και τα ονόματα των μόνιμων επιστημονικών ομάδων της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων Κανονισμός (ΕΚ) 2230/2004 της Επιτροπής, για τους όρους εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά το δίκτυο των οργανισμών που ασκούν δραστηριότητες σε τομείς συναφείς με εκείνους της αποστολής της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) 20

42 ΟΚανονισμός 178/2002 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Καθήκοντα της Αρχής Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Στους τομείς που υπάγονται στην αρμοδιότητά της, τα καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων είναι τα ακόλουθα: Παρέχει στα κοινοτικά όργανα και στα κράτη μέλη τις καλύτερες δυνατές επιστημονικές γνώμες με δική της πρωτοβουλία ή ύστερα από αίτηση της Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή των κρατών μελών. Αυτές οι ανεξάρτητες επιστημονικές γνώμες αφορούν θέματα ασφάλειας των τροφίμων και άλλα συναφή θέματα (ζωοτροφές και υγεία των ζώων, φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι, γενετικώς τροποποιημένοι οργανισμοί, διατροφή κ.τ.λ.). Χρησιμοποιούνται ως βάση για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων όσον αφορά τη διαχείριση των κινδύνων. Όσον αφορά την επιστημονική αξιολόγηση ουσιών, προϊόντων ή διαδικασιών που υπόκεινται, βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας, σε σύστημα προηγούμενης έγκρισης ή καταγραφής σε θετικό κατάλογο, τομεακοί κανονισμοί ή οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ορίζουν τις ρυθμίσεις σύμφωνα με τις οποίες διατυπώνονται οι επιστημονικές γνώμες της Αρχής. Προωθεί και συντονίζει την ανάπτυξη ενιαίων μεθόδων αξιολόγησης των κινδύνων. Παρέχει επιστημονική και τεχνική βοήθεια στην Επιτροπή. Τα καθήκοντα επιστημονικής ή τεχνικής βοήθειας συνίστανται σε επιστημονικές εργασίες για τις οποίες δεν απαιτείται η εμπειρογνωμοσύνη της επιτροπής και των μόνιμων επιστημονικών ομάδων της Αρχής (π.χ. αξιολόγηση των τεχνικών κριτηρίων). Η Αρχή παρέχει επίσης επιστημονική βοήθεια στο πλαίσιο των διαδικασιών διαχείρισης των κρίσεων). ΟΚανονισμός 178/2002 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Καθήκοντα της Αρχής Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Διερευνά, συλλέγει, αναλύει και συνοψίζει τα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων (έκθεση του ανθρώπου σε κινδύνους που συνδέονται με την κατανάλωση τροφίμων, τις βιολογικές πηγές κινδύνου, τις μολυσματικές προσμείξεις και τα κατάλοιπα). Η Επιτροπή δημοσιεύει έκθεση σχετικά με τα συστήματα συλλογής των υφιστάμενων δεδομένων σε κοινοτικό επίπεδο. Αναλαμβάνει δράση για να προσδιορίσει και να χαρακτηρίσει αναδυόμενους κινδύνους. Η Αρχή καθορίζει διαδικασίες ελέγχου για τη διερεύνηση, συλλογή, αντιπαραβολή και ανάλυση όλων των πληροφοριών, με σκοπό τον προσδιορισμό των αναδυόμενων κινδύνων. Δημιουργεί σύστημα δικτύων ευρωπαϊκών οργανισμών που δρουν στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων. Η Αρχή συμμετέχει στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που συνδέει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη. Ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειρογνωμοσύνης και ορθών πρακτικών, το συντονισμό της δράσης καθώς και την υλοποίηση κοινών σχεδίων. Η Επιτροπή δημοσιεύει κατάλογο των κοινοτικών συστημάτων συλλογής δεδομένων σε κοινοτικό επίπεδο. Παρέχει, ύστερα από αίτηση της Επιτροπής, επιστημονική και τεχνική βοήθεια με σκοπό τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ της Επιτροπής, των υποψήφιων χωρών, των διεθνών οργανισμών και τρίτων χωρών. Εξασφαλίζει ότι το κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη λαμβάνουν αξιόπιστη, αντικειμενική και κατανοητή πληροφόρηση. Διατυπώνει συμπεράσματα και κατευθύνσεις σχετικά με θέματα που ανήκουν στο πλαίσιο της αποστολής της. 21

43 ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Οργάνωση Tο διοικητικό συμβούλιο. Tο διευθύνοντα σύμβουλο. Το συμβουλευτικό σώμα. Την επιστημονική επιτροπή. Τις επιστημονικές ομάδες. ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Το Διοικητικό Συμβούλιο, είναι 14μελές όργανο το οποίο διορίζεται από το Συμβούλιο ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, βάσει καταλόγου τον οποίον καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο διευθύνων σύμβουλος διορίζεται από το διοικητικό συμβούλιο για περίοδο 5 ετών βάσει καταλόγου υποψηφίων το οποίον προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από γενικό διαγωνισμό. Το συμβουλευτικό σώμα (Advisory Forum) εξασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία των διαφόρων δικτύων συλλογής πληροφοριών, καθώς και των υποστηρικτικών μηχανισμών. Το απαρτίζουν εκπρόσωποι των κρατών μελών. Συνεδριάζει τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο. Η επιστημονική επιτροπή, που απαρτίζεται από τους προέδρους των επιστημονικών ομάδων και από έξι ανεξάρτητους επιστημονικούς εμπειρογνώμονες οι οποίοι διορίζονται όλοι από το διοικητικό συμβούλιο για τριετή θητεία, παρέχει επιστημονικές γνώμες στην Αρχή. 22

44 ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Τέλος, στο οργανόγραμμα της Αρχής αναφέρονται οι επιστημονικές ομάδες, οι οποίες υπάγονται στην επιστημονική επιτροπή. Συγκροτήθηκαν εννέα επιστημονικές ομάδες : 1. η ομάδα με θέμα τις πρόσθετες ύλες των τροφίμων, τα αρτύματα, τα βοηθητικά μέσα επεξεργασίας και τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα (AFC panel) 2. η ομάδα με θέμα τις πρόσθετες ύλες και τα προϊόντα ή ουσίες που χρησιμοποιούνται στις ζωοτροφές (FEEDAP panel) 3. η ομάδα με θέμα την υγεία των φυτών (PLH panel) 4. η ομάδα με θέμα τα προϊόντα φυτοπροστασίας και τα κατάλοιπά τους (PPR panel) 5. η ομάδα με θέμα τους γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (GMΟ panel) 6. η ομάδα με θέμα τα διαιτητικά προϊόντα, τη διατροφή και τις αλλεργίες (NDA panel) 7. η ομάδα με θέμα τις βιολογικές πηγές κινδύνου (BIOHAZ panel) 8. η ομάδα με θέμα τις μολυσματικές προσμείξεις στην τροφική αλυσίδα (CONTAM panel) 9. η ομάδα με θέμα την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων (AHAW panel) ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (EFSA) Η EFSA άρχισε επίσημα τις λειτουργίες της το 2003 με προσωρινή έδρα τις Βρυξέλλες ενώ στα μέσα του 2004 αποφασίστηκε η μόνιμη εγκατάστασή της στην Πάρμα (εγκαταστάθηκε μόνιμα τον Ιούνιο 2005). 23

45 ΟΚανονισμός 178/2002 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης RASSF Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης επεκτείνεται σε όλα τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Σε αυτό το δίκτυο συμμετέχουν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή, η οποία εξασφαλίζει τη διαχείριση, και προστέθηκε και η Αρχή ως μέλος του δικτύου. Μέσω αυτού του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή, η οποία διαβιβάζει αμέσως την πληροφορία στο δίκτυο όσον αφορά: κάθε μέτρο που αποσκοπεί στον περιορισμό της διάθεσης στην αγορά ή στην επιβολή απόσυρσης τροφίμων ή ζωοτροφών κάθε ενέργεια με τους επαγγελματίες του τομέα, που αποσκοπεί στην αποφυγή ή τη ρύθμιση της χρήσης των τροφίμων ή των ζωοτροφών κάθε απόρριψη παρτίδας τροφίμων ή ζωοτροφών από αρμόδια υπηρεσία συνοριακού σταθμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πληροφορίες που διαβιβάζονται στο πλαίσιο του δικτύου και αφορούν κίνδυνο λόγω τροφίμων, πρέπει να κοινοποιούνται στο ευρύ κοινό. Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης RASSF 24

46 Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης RASSF ΟΚανονισμός 178/2002 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Όταν τα τρόφιμα ή οι ζωοτροφές που προέρχονται από την Κοινότητα ή εισάγονται από τρίτη χώρα είναι πιθανό να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, την υγεία των ζώων ή το περιβάλλον, και ο κίνδυνος αυτός δεν μπορεί να περιορισθεί ικανοποιητικά με τα μέτρα που λαμβάνει(-ουν) το (τα) σχετικό(-ά) κράτος(-η) μέλος(-η), η Επιτροπή λαμβάνει αμέσως, με δική της πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος κράτους μέλους, ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα μέτρα, ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης: στην περίπτωση προϊόντων κοινοτικής προέλευσης: αναστολή της διάθεσης στην αγορά ή της χρήσης των εν λόγω προϊόντων, καθορισμός ειδικών όρων, κάθε άλλο κατάλληλο προσωρινό μέτρο για τα προϊόντα που εισάγονται από τρίτη χώρα: αναστολή των εισαγωγών, καθορισμός ειδικών όρων, κάθε άλλο κατάλληλο προσωρινό μέτρο. Τα μέτρα αυτά εκδίδονται με τη διαδικασία της επιτροπολογίας (μόνιμη επιτροπή για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων). Εντούτοις, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή δύναται να λαμβάνει προσωρινά μόνο τα μέτρα έκτακτης ανάγκης, αφού διαβουλευθεί με τα σχετικά κράτη μέλη και ενημερώσει τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Το συντομότερο δυνατόν, και το αργότερο εντός 10 εργάσιμων ημερών, τα εν λόγω προσωρινά μέτρα επικυρώνονται, τροποποιούνται, καταργούνται ή παρατείνονται, στο πλαίσιο της μόνιμης επιτροπής για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων. 25

47 ΟΚανονισμός 178/2002 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Όταν ένα κράτος μέλος πληροφορεί επίσημα την Επιτροπή για την ανάγκη λήψης μέτρων έκτακτης ανάγκης και η Επιτροπή δεν λαμβάνει μέτρα, το κράτος μέλος μπορεί να εγκρίνει προσωρινά μέτρα προστασίας. Στην περίπτωση αυτή ενημερώνει αμέσως τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή. Εντός προθεσμίας δέκα εργάσιμων ημερών, η Επιτροπή παραπέμπει το θέμα στη μόνιμη επιτροπή για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων με σκοπό την παράταση, τροποποίηση ή κατάργηση των εθνικών προσωρινών μέτρων προστασίας. Γενικό σχέδιο για τη διαχείριση κρίσεων Σε στενή συνεργασία με την Αρχή και τα κράτη μέλη, η Επιτροπή καταρτίζει ένα γενικό σχέδιο για τη διαχείριση κρίσεων. Σε αυτό το σχέδιο καθορίζονται οι καταστάσεις που ενέχουν άμεσους ή έμμεσους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, οι οποίοι δεν προβλέπονται από τον παρόντα κανονισμό καθώς και πρακτικές διαδικασίες που απαιτούνται για τη διαχείριση της κρίσης που θα δημιουργηθεί λόγω των κινδύνων αυτών. Όταν η μια κατάσταση που συνεπάγεται σοβαρό κίνδυνο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί κατάλληλα με τις ισχύουσες διατάξεις, η Επιτροπή συγκροτεί αμέσως μονάδα κρίσης στην οποία συμμετέχει η Αρχή και η οποία παρέχει επιστημονική και τεχνική υποστήριξη. Αυτή η μονάδα κρίσης συλλέγει και αξιολογεί όλα τα σχετικά δεδομένα και εντοπίζει τις διαθέσιμες επιλογές για την πρόληψη, εξάλειψη ή μείωση του κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Το παράγωγο κοινοτικό δίκαιο (Κανονισμοί, Οδηγίες, Αποφάσεις, Συστάσεις) που αφορά στα τρόφιμα, έχει κωδικοποιηθεί από τον ΕΦΕΤ στις κατηγορίες που φαίνονται παρακάτω. Κατηγορίες Υγιεινή & Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων Επισήμανση και συσκευασία τροφίμων Αρωματικές Ύλες Πρόσθετα Ρυπαντές Υπολείμματα φυτοφαρμάκων Υπολείμματα κτηνιατρικών φαρμάκων Υλικά Συσκευασίας Νέα Τρόφιμα Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί Ειδικά Προϊόντα (Commodities) Ζωικής Προέλευσης Ειδικά Προϊόντα (Commodities) Φυτικής Προέλευσης Νερό Τρόφιμα ειδικής διατροφής ΠΟΠ - ΠΓΕ Μέθοδοι Παραγωγής & Επεξεργασίας Τροφίμων Έλεγχος εισαγωγών - εξαγωγών Διάφορα 26

48 Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Υγιεινή & Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων. Ηενοποιημένη νομοθεσία για την Υγιεινή και τον Επίσημο Έλεγχο Τροφίμων που εφαρμόζεται από , ονομάζεται «Πακέτο Υγιεινής» - Hygiene Package και αποτελείται από 4 Κανονισμούς και μία οδηγία. 1. Καν. (ΕΚ) 852/ Κανονισμός Υγιεινής Τροφίμων: Θέτει γενικούς κανόνες υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων που εφαρμόζονται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων, από το χωράφι ή το στάβλο μέχρι τον τελικό καταναλωτή. Με τον κανονισμό αυτό ο «παραγωγός τροφίμων» - όπως ορίζεται στο κείμενο, φέρει την πλήρη ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων που παράγει, διακινεί, διαθέτει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Καν. 852/2004 και την εφαρμογή των Αρχών του HACCP, από τις επιχειρήσεις τροφίμων 2. Καν. (ΕΚ) 853/ Κανονισμός για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες υγιεινής για τρόφιμα ζωικής προέλευσης που πρέπει να τηρούνται σε συνδυασμό με όσα προβλέπονται στον Καν. 852/2004. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Καν. 853/ Κανονισμός (ΕΚ) 882/ Κανονισμός για την διεξαγωγή του επίσημου ελέγχου τροφίμων Η Ευρωπαική επιτροπή έχει εκδόσει οδηγίες για την εφαρμογή του Κανονισμού 882/2004 σχετικά με την δειγματοληψία για μικροβιολογικές δοκιμές Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Υγιεινή & Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων. Ηενοποιημένη νομοθεσία για την Υγιεινή και τον Επίσημο Έλεγχο Τροφίμων που εφαρμόζεται από , ονομάζεται «Πακέτο Υγιεινής» - Hygiene Package και αποτελείται από 4 Κανονισμούς και μία οδηγία. 4. Κανονισμός (ΕΚ) 854/ Κανονισμός για τον επίσημο έλεγχο τροφίμων ζωικής προέλευσης. Ο κανονισμός αυτός καθορίζει ειδικές διατάξεις για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης 5. Οδηγία 2002/99/ΕΚ, η οποία θεσπίζει τις προϋποθέσεις κυκλοφορίας προϊόντων ζωικής προέλευσης στην αγορά και τους περιορισμούς που εφαρμόζονται στα προϊόντα προέλευσης τρίτων χωρών ή περιφερειών, που υπόκεινται σε περιορισμούς υγειονομικού ελέγχου. 5. Οδηγία 2004/41 ΕΚ. - Με την οδηγία αυτή καταργούνται συγκεκριμένες οδηγίες περί υγιεινής τροφίμων 27

49 Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Υγιεινή & Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων. Μέτρα εφαρμογής του Hygiene Package Κανονισμός (ΕΚ) 2073/2005 σχετικά με τα μικροβιολογικά κριτήρια των τροφίμων Κανονισμός (ΕΚ) 2074/2005 για θέσπιση μέτρων εφαρμογής για ορισμένα προϊόντα βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και για την οργάνωση επίσημων ελέγχων βάσει των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004, για την παρέκκλιση από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 852/2004 και για τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και (ΕΚ) αριθ. 854/2004 Κανονισμός (ΕΚ) 2075/2005 για τη θέσπιση ειδικών κανόνων σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για ανίχνευση Trichinella στο κρέας Μεταβατικές διατάξεις Κανονισμός (ΕΚ) 2076/2005 για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων σχετικά με την εφαρμογή των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ.853/2004, (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004 και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και (ΕΚ) αριθ. 854/2004 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Τροφίμων Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας Υγιεινή & Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων. Τροποποιήσεις Πακέτου Υγιεινής Κανονισμός (ΕΚ) 1662/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 853/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης Κανονισμός (ΕΚ) 1663/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 854/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1664/2006 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2074/2005 σχετικά με μέτρα εφαρμογής για ορισμένα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και για την κατάργηση ορισμένων μέτρων εφαρμογής Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1665/2006 για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2075/2005 για τη θέσπιση ειδικών κανόνων σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για ανίχνευση Trichinella στο κρέας Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1666/2006 για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2076/2005 για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων σχετικά με την εφαρμογή των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 853/2004, (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/