ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΜΑΙΟΣ 2013 Εκπονηθείσα Πτυχιακή Εργασία απαραίτητη για τη λήψη Πτυχίου

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσδιοριστούν τα επίπεδα ικανοποίησης των φοιτητών του ΤΕΙ Καβάλας από τη ζωή τους, εξετάζοντας πέντε (5) βασικούς παράγοντες, οι οποίοι είναι: Η «Οικογένεια», οι «Φίλοι», το «Περιβάλλον Διαβίωσης», η «Σχολή» και η «Αυτοεκτίμηση». Οι παράγοντες αυτοί επιλέχτηκαν από τη βιβλιογραφία από την οποία θεωρείται πως είναι ιδιαίτερα σημαντικοί σε σχέση με την ικανοποίηση από τη ζωή. Οπότε και η μελέτη αυτή επικεντρώθηκε στο να εξετάσει μόνο αυτούς τους παράγοντες. Προκειμένου να διερευνηθεί ο παραπάνω σκοπός, πραγματοποιήθηκε έρευνα, με τη χρήση ερωτηματολογίου, το οποίο μοιράστηκε σε δείγμα διακοσίων (200) σπουδαστών του ΤΕΙ Καβάλας. Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκαλύπτουν πως ο παράγοντας «Σχολή» ασκεί τη σημαντικότερη θετική επίδραση στην ικανοποίηση των φοιτητών του ΤΕΙ Καβάλας από τη ζωή τους, και ακολουθούν οι παράγοντες «Φίλοι», «Οικογένεια» και τέλος η «Αυτοεκτίμηση». Ενώ ο παράγοντας «Περιβάλλον Διαβίωσης» αποδείχθηκε πως έχει αρνητική επίδραση, και εκτός αυτού από τα αποτελέσματα φαίνεται να είναι ο λιγότερο σημαντικός παράγοντας σε σχέση με τους υπόλοιπους. 11

3 ABSTRACT This assignment aims to define and evaluate students life satisfaction at the Technological Educational Institution of Kavala in terms of five (5) essential factors: Family, Friends, Environment, School and courses and Self-esteem. The aforementioned factors were selected after research of literature, as they are considered crucial for a satisfactory quality of life. Thus, this study focused exclusively on the above factors. In order to investigate these factors, questionnaires were used and completed by a sample of 200 students of the Institution. The outcomes suggest that the School and courses factor has the most positive effect on students satisfaction of life and is followed by the Friends, Family and Self-esteem factors. Finally, the Environment factor was found to have a negative effect and, based on the results, it was considered to be the least important factor compared to the rest. iii

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ξεκινώντας τη συγγραφή της πτυχιακής μου εργασίας θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το κομμάτι προκειμένου να ευχαριστήσω σημαντικούς ανθρώπους που χωρίς τη βοήθεια τους δεν θα βρισκόμουν σε αυτό το σημείο. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές μου που κατά τη διάρκεια της φοιτητικής μου περιόδου μου ανοίξανε καινούργιους ορίζοντες, προσφέροντας μου πλήθος γνώσεων όπως επίσης και σωστή καθοδήγηση ώστε να μπορώ να ανταπεξέλθω όσο το δυνατόν καλύτερα στον επαγγελματικό χώρο των επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου και τις ευχαριστίες μου στον επιβλέποντα καθηγητή της πτυχιακής, Καθηγητή κ. Δημητριάδη Ευστάθιο, για τον χρόνο που αφιέρωσε ώστε να ολοκληρωθεί η έρευνα, τις χρήσιμες υποδείξεις και τις εύστοχες παρατηρήσεις του που πρόσφερε σε όλα τα στάδια της, καθώς χωρίς τη βοήθεια του θα ήταν αδύνατη η διεξαγωγή και η συγγραφή της εργασίας αυτής. Ακόμα θέλω να ευχαριστήσω τους συμφοιτητές μου και τους φοιτητές της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών που δέχτηκαν να συμμετέχουν και εκείνοι με το δικό τους τρόπο στην πτυχιακή μου εργασία και με προθυμία δέχτηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε. Τελειώνοντας οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένεια μου που ήταν δίπλα μου σε όλη την διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων, υποστηρίζοντας με τόσο ψυχολογικά όσο και οικονομικά καθώς επίσης και τους φίλους μου για τη σημαντική συμπαράσταση και τη δύναμη που μου έδιναν ώστε να συνεχίσω. Τους ευχαριστώ για την υπομονή τους και τη κατανόησή τους. ιν

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Εισαγωγή Υποκειμενική Ευημερία Έννοια της υποκειμενικής ευημερίας Δομή της υποκειμενικής ευημερίας Ικανοποίηση από τη ζω ή Κλίμακες μέτρησης της ικανοποίησης από τη ζωή Διακρίνουσα ισχύς των μέτρων Σημασία της υποκειμενικής ευημερίας Εμπειρικές έρευνες Επίλογος ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Ο παράγοντας «Οικογένεια» Ο παράγοντας «Αυτοεκτίμηση» Ο παράγοντας «Φίλοι» Ο παράγοντας «Περιβάλλον Διαβίωσης» Η Κατοικία Το Φυσικό περιβάλλον Ο παράγοντας «Σχολή» Παράγοντες που επηρεάζουν την ικανοποίηση των φοιτητών από το εκπαιδευτικό ίδρυμα...53 ν

6 2.7. Εννοιολογικό μοντέλο Επίλογος ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Εισαγωγή Μέθοδος συλλογής στοιχείων Περιγραφή του δείγματος Περιγραφή ερευνητικού οργάνου Αναλυτική Στρατηγική Επίλογος ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΥΡΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Στατιστική ανάλυση των δημογραφικών στοιχείων της έρευνας Φύλο Σχολή Εξάμηνο Έλεγχος της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου Έλεγχος της εγκυρότητας του περιεχομένου (content validity) Έλεγχος της εγκυρότητας της δομής (construct validity) Ι. Παραγοντική Ανάλυση Έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων Μέθοδος Στατιστικής Ανάλυσης Αποτελέσματα Στατιστικής Ανάλυσης Επίλογος ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...78 νι

7 5.1. Συμπεράσματα Περιορισμοί της έρευνας Κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα...80 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...81 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ «δρδδ» ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Παράγοντες της σχολής που επηρεάζουν την ικανοποίηση από τη ζωή...55 Πίνακας 2: Μεταβλητές και πλήθος ερωτήσεων Πίνακας 3: Οικογένεια - Παραγοντική Ανάλυση...69 Πίνακας 4: Φίλοι - Παραγοντική Ανάλυση...69 Πίνακας 5: Περιβάλλον Διαβίωσης - Παραγοντική Ανάλυση...70 Πίνακας 6: Σχολή - Παραγοντική Ανάλυση...70 Πίνακας 7: Αυτοεκτίμηση - Παραγοντική Ανάλυση...71 Πίνακας 8: Σύνοψη των ερευνητικών υποθέσεων...72 Πίνακας 9: Αποτελέσματα Παλινδρόμησης...74 νΐΐ

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Εννοιολογικό μοντέλο της έρευνας...56 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Φύλο...63 Γράφημα 2: Σχολή...63 Γράφημα 3: Εξάμηνο...64 νΐΐΐ

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ / 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ψυχολογία εστίασε το ενδιαφέρον της κυρίως στη διάγνωση και στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και αντιμετώπισε τα νεαρά άτομα ως παθητικά όντα, θεωρώντας ότι η συμπεριφορά τους καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες και ανάγκες, ένστικτα και συγκρούσεις της νεαρής ηλικίας (Seligman και Csikszentmihalyi, 2000). Εξέχοντες συντάκτες όμως έχουν υποστηρίξει ότι οι προσπάθειες της ψυχολογίας πρέπει να στοχεύουν στην ενθάρρυνση της ψυχικής υγείας και όχι απλά στη θεραπεία των υπαρχτών ψυχολογικών διαταραχών (Cowen, 1999; Phillips, 1993). Το 1958 άρχισαν να διατυπώνονται επιστημονικές απόψεις που τονίζουν τη σημασία της θετικής ψυχικής υγείας και την ανάγκη της πρωτογενούς πρόληψης (Cowen και Kilmer, 2002; Caplan, 1964; Jahoda, 1958). Τα θετικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, όπως είναι η αισιοδοξία, η πίστη, η ελπίδα, η τιμιότητα, μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων και οι ερευνητές οφείλουν να τα μελετήσουν και να τα ενισχύσουν, αφού «η πραγματική πρόληψη προέρχεται από τη συστηματική προσπάθεια να χτίσουμε την ικανότητα και όχι να διορθώσουμε την αδυναμία» (Seligman και Csikszentmihalyi, 2000). Με αυτή την έννοια η ψυχική υγεία είναι κάτι περισσότερο από απλή απουσία των ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων (Cowen, 1999, σελ. 404). Η αποτυχία του ιατρικού μοντέλου που επικεντρώνεται στη θεραπεία οδήγησε στη δημιουργία εναλλακτικών προσεγγίσεων που προσανατολίζονται στην υγεία και μια από αυτές είναι η θετική ψυχολογία (Cowen, 1999). Παρά τις αδυναμίες της, που οφείλονται κυρίως στην έλλειψη σαφούς θεωρητικού πλαισίου και συγκεκριμένων μεταβλητών αλλά και στην απουσία ξεκάθαρων λογικών και εμπειρικών σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών (Cowen και Kilmer, 2002), η θετική ψυχολογία εφαρμόζει την πεποίθηση ότι η επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων αποτελεί τον καλύτερο τρόπο να αντιμετωπιστούν τα μεγαλύτερα προβλήματα των ψυχολογικών διαταραχών (Cowen και Kilmer, 2002; Cowen, 1994). Όμως, το επιστημονικό ενδιαφέρον της θετικής ψυχολογίας κατευθύνθηκε προς τη θετική λειτουργία του ατόμου και στην ευτυχία τις τελευταίες δεκαετίες (Argyle, 1987; Diener, 2000; Diener et al., 1999; Lu και Shih, 1997). Εστίασε την προσοχή της

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ /10 σε θετικούς δείκτες και όχι σε αρνητικά συμπτώματα, ενώ στοχεύει στην ανάπτυξη παρεμβάσεων που θα ενισχύσουν τα δυνατά σημεία του κάθε ατόμου, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην εμφάνιση ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων (Argyle, 1987; Diener, 2000; Diener et al., 1999; Lu και Shih, 1997). Μια τέτοια περιοχή έρευνας είναι η υποκειμενική ευημερία (subjective well-being) του ατόμου και οι επιμέρους διαστάσεις της, οι θετικές και αρνητικές συγκινήσεις, η γενική ικανοποίηση από τη ζωή και η ικανοποίηση από επιμέρους τομείς (Diener, 2000, 1994; Diener et al., 1999). Έτσι θετικές αντιδράσεις του ατόμου, όπως είναι τα ευχάριστα συναισθήματα και η ικανοποίηση από τη ζωή, αποκτούν ισότιμη αξία και επιστημονική σημασία με τις αρνητικές αντιδράσεις, που μονοπωλούσαν για χρόνια το ενδιαφέρον των ερευνητών (Diener, 1994). Σε αντίθεση με τα πρότυπα που συμπεραίνουν την ευημερία από την απουσία ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (1964) καθόρισε την υγεία ως κατάσταση της πλήρους σωματικής, διανοητικής και κοινωνικής υγείας (Heubner, 2001). Ψυχολόγοι, όπως ο Cowen (1999), μοιράστηκαν αυτήν την προοπτική, υποστηρίζοντας ότι η ψυχολογική ευημερία πρέπει να εξεταστεί με βάση τους θετικούς δείκτες. Επίσης, ο Kazdin (1993) υποστήριξε ότι η υποκειμενική ευημερία (ΥΕ) της νεολαίας περιλαμβάνει δύο περιοχές: την απουσία δυσλειτουργίας και την βέλτιστη λειτουργία των ψυχολογικών περιοχών. Ομοίως, οι Seligman και Csikszentmihalyi (2000) έχουν εκδώσει μια κλήση για μια επιστήμη της θετικής ψυχολογίας για να συμπληρώσουν την ιστορική έμφαση της ψυχολογίας στις ψυχοπαθολογικές συνθήκες. Η θεωρία αυτή σχετίζεται με τη βέλτιστη ευημερία απαιτώντας τα προσαρμοστικά κατασκευάσματα και τα μέτρα που αντλούν την παρουσία των προσωπικών δυνάμεων, όχι μόνο την απουσία ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων (Seligman και Csikszentmihalyi, 2000). Σε αυτόν τον βαθμό, τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε ένας πολλαπλασιασμός των ερευνών της ΥΕ, πρώτιστα ως αντίδραση στην υπερβολική έμφαση της μελέτης της ψυχοπαθολογίας μεταξύ των ατόμων (Albee, 2000; Cowen, 1991, 1994; Diener et al., 1999), και σε απάντηση στις συνεχιζόμενες κλήσεις για δημιουργία στρατηγικών επέμβασης που προάγουν την ΥΕ μεταξύ των ατόμων που είναι δυστυχισμένα με τις ζωές τους (Albee και Gullotta, 1998; Cowen, 1994; Faenza και McElhaney, 1998; Furr και Funder, 1998; Seligman, 2002). Η εν λόγω ενίσχυση αναμένεται να χρησιμεύσει

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ /11 στη συνέχεια ως ένα προστατευτικό εμπόδιο ενάντια στους πιθανούς παράγοντες που οδηγούν στις διάφορες μορφές ψυχοπαθολογίας (Cowen, 1994; Durlak and Wells, 1997; Frisch etal, 1992). Ακολουθώντας παρόμοια κατεύθυνση και η παρούσα εργασία αποσκοπεί στο να προσδιορίσει τα επίπεδα ικανοποίησης των σπουδαστών του ΤΕΙ Καβάλας από τη ζωή τους εξετάζοντας πέντε (5) βασικούς παράγοντες που βιβλιογραφικά υποστηρίζεται πως έχουν σημαντική επιρροή στην ικανοποίηση από τη ζωή. Ο σκοπός αυτός υλοποιείται μέσα από τη παρουσίαση πέντε (5) κεφαλαίων. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα σημαντικότερα σημεία της βιβλιογραφίας που αφορούν στην ικανοποίηση των ατόμων από τη ζωή, μαζί με εμπειρικές μελέτες που διεξήχθηκαν στο παρελθόν. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται το εννοιολογικό πλαίσιο της έρευνας, το οποίο περιλαμβάνει πέντε (5) παράγοντες που επιλέχθηκαν από τη βιβλιογραφία και διατυπώνονται οι υποθέσεις που δημιουργήσαμε για να περιγράψουμε τις σχέσεις ανάμεσα στους παράγοντες και την ικανοποίηση από τη ζωή. Στο τρίτο κεφάλαιο προσδιορίζεται η ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ώστε να εκδώσουμε τα αποτελέσματα της μελέτης μας. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στο δείγμα της έρευνας, στο τρόπο συλλογής των δεδομένων και μέτρησης των ερευνητικών μεταβλητών καθώς επίσης και η στρατηγική διαδικασία που ακολουθήσαμε για την έκδοση των αποτελεσμάτων. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα ευρήματα της έρευνας όπως αυτά προέκυψαν από την ανάλυση των δεδομένων. Αρχικά περιγράφεται αναλυτικά το δείγμα που συμμετείχε στην έρευνα, στη συνέχεια γίνεται αναλυτική αναφορά στον έλεγχο της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου και τέλος ελέγχονται οι υποθέσεις που δημιουργήσαμε με στατιστική ανάλυση. Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο επιχειρείται η ερμηνεία των αποτελεσμάτων, μαζί με την αναφορά των περιορισμών της έρευνας και τις κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα.

12 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1.1. Εισαγωγή Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι να προσδιορίσει τα επίπεδα ικανοποίησης των σπουδαστών του ΤΕΙ Καβάλας από τη ζωή τους. Προτού, όμως, παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξάγαμε, θα γίνει πρώτα μια θεωρητική περιγραφή με σκοπό την αποσαφήνιση σημαντικών εννοιών που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτήν, με σκοπό τη καλύτερη κατανόηση του υπό διερεύνηση θέματος. Οπότε στο κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούμε σε βιβλιογραφικές πληροφορίες που αφορούν την ικανοποίηση από τη ζωή, όπως επίσης και σε έρευνες που σχετίζονται με το θέμα της παρούσας εργασίας και έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν από ερευνητές Υποκειμενική ευημερία Από τη χρυσή εποχή της ελληνικής φιλοσοφίας, οι δυτικοί φιλόσοφοι έχουν ασχοληθεί με την κατανόηση "της ευτυχίας". Ο Αριστοτέλης όρισε την ευτυχία ως το ανώτατο αγαθό και ότι ο άνθρωπος μπορεί να μάθει να είναι ευτυχισμένος, καθώς η ευτυχία δεν χαρίζεται από τους θεούς, αλλά αποκτιέται με συνεχή πρακτική εξάσκηση. Υποστήριξε ότι η ευτυχία είναι η μόνη αξία που είναι τελική και αρκετή: τελική δεδομένου ότι όλα τα άλλα είναι απλά μέσα για την επίτευξη της, και αρκετή επειδή μόλις επιτευχθεί η ευτυχία, τίποτα άλλο δεν είναι επιθυμητό. Οπότε είναι μικρή η κατάπληξη, ότι οι μελετητές αναζητούν αυτό το ιερό δισκοπότηρο από τότε. Επίσης δεν είναι έκπληξη, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που έχουν οι φιλόσοφοι στον καθορισμό της έννοιας αυτής, ότι η λαϊκή φρόνηση υποστηρίζει ότι η ευτυχία είναι ιδιαίτερα επιθυμητή, αλλά αόριστη (Όϊοπογ, 1994). Παρ όλα αυτά, οι ερευνητές έχουν δημιουργήσει διάφορες κλίμακες αυτοαναφορών για να μετρήσουν "την ευτυχία". Τις τελευταίες δεκαετίες οι συμπεριφοριστικοί επιστήμονες επικεντρώθηκαν στην ευτυχία, αν και επαναταξινομήθηκε η έννοια κάτω από νέες επικεφαλίδες όπως η υποκειμενική ευημερία (ΥΕ), το θετικό συναίσθημα και η ικανοποίηση από τη ζωή (Όϊοπογ, 1994).

13 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 13 Στη βιβλιογραφία, ο όρος "ευτυχία" χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμος της ΥΕ, οι περισσότεροι συντάκτες, όμως, αποφεύγουν τη χρήση του όρου "ευτυχία" λόγω των ποικίλων δημοφιλών εννοιών του. Παραδείγματος χάριν, η ευτυχία μπορεί να αναφερθεί στη συνολική ευημερία του ατόμου, στο κυρίαρχο συναίσθημα της χαράς ή στην υπεροχή του πολύ θετικού συναισθήματος κατά τη διάρκεια του χρόνου. Αντίθετα, οι όροι που χρησιμοποιούνται στις σύγχρονες έρευνες κατέχουν τώρα πιο συγκεκριμένες έννοιες και ορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια (Diener, 1994). Αντιθέτως, η αναγνώριση της δυστυχίας θεωρείται συχνά ως η τελευταία παραχώρηση της αποτυχίας που ένα άτομο μπορεί να κάνει (Sandvik, Diener και Seidlitz, 1993). Αυτή η αρνητική εμπειρία θεωρείται ως κύριο συστατικό της ψυχολογικής δυσαρέσκειας (Basche, 1995; Lewinsohn et al., 1991) και των διαπροσωπικών προβλημάτων (Furr και Funder, 1998). Η ΥΕ αποτελεί δείκτη της ποιότητας της ζωής (Diener, 1984; Andrews και Withey, 1976). Οι έρευνες που έχουν εξετάσει την ποιότητα της ζωής μεταξύ των ατόμων έχουν χρησιμοποιήσει και αντικειμενικούς και υποκειμενικούς δείκτες (Veenhoven, 1996). Οι αντικειμενικοί δείκτες εστιάζουν στους εξωτερικούς, ποσοτικούς προσδιορίσιμους παράγοντες μιας συγκεκριμένης πολιτιστικής ή γεωγραφικής περιοχής όπως τα εισοδηματικά επίπεδα, η ποιότητα και η διαθεσιμότητα της κατοικίας, τα ποσοστά εγκλήματος, τα ποσοστά διαζυγίου, και η πρόσβαση στις ιατρικές υπηρεσίες. Αντίθετα, οι υποκειμενικοί δείκτες εξετάζουν τις υποκειμενικές αξιολογήσεις των περιστάσεων της ζωής (π.χ., εκτιμήσεις ικανοποίησης, συγκινήσεις) (Gilman και Huebner, 2000). Οι σχέσεις μεταξύ των δύο δεικτών είναι εκπληκτικά μέτριες, οδηγώντας μερικούς ερευνητές να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι κάθε προσέγγιση περιέχει μοναδικές πληροφορίες που είναι σημαντικές για την συνολική κατανόηση της γενικής ποιότητας της ζωής (Diener και Suh, 1997; Murrell, 1999; Rogerson, 1995; Veenhoven, 1996) Έννοια της υποκειμενικής ευημερίας Η Υποκειμενική Ευημερία (ΥΕ) των ατόμων που βρίσκονται σε νεαρή ηλικία έχει γίνει ένα ζωτικής σημασίας ζήτημα της πολιτικής υγείας και των κυβερνητικών προγραμμάτων (Eugene Yu-Chang Peng et al., 2006). Είναι ένα πεδίο της ψυχολογίας που προσπαθεί να κατανοήσει τις αξιολογήσεις των ανθρώπων για τη ζωή τους,

14 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 14 δηλαδή το πώς σκέφτονται και αισθάνονται οι ίδιοι για αυτές (Diener et al., 1997). Οι ορισμοί της υποκειμενικής ευημερίας συχνά δεν είναι ξεκάθαροι στη βιβλιογραφία, αλλά υπονοούνται μόνο από τα μέτρα που χρησιμοποιούν οι έρευνες (Diener, 1994). Οι τρέχουσες απόψεις για την ΥΕ αντιλαμβάνονται το κατασκεύασμα ως πολύπλευρο που βασίζεται στην εμπειρία του ατόμου και περιλαμβάνει δύο διαφορετικά συστατικά, το γνωστικό που περιλαμβάνει την ικανοποίηση από την ζωή, και το συναισθηματικό που περιλαμβάνει τις θετικές και αρνητικές συγκινήσεις (Argyle et al., 1989; Campbell et al., 1976; Headey και Wearing, 1992). Οι θετικές συναισθηματικές συγκινήσεις αναφέρονται στα ευχάριστα συναισθήματα και στη καλή διάθεση του ατόμου, ενώ οι αρνητικές συναισθηματικές συγκινήσεις σε συναισθήματα που ενοχλούν το άτομο (Andrews και Withey, 1976). Πρόκειται για δύο διακριτούς παράγοντες που δεν είναι αντίθετοι μεταξύ τους, δηλαδή, όταν οι θετικές συγκινήσεις είναι υψηλές, το άτομο έχει πολύ ενέργεια και συγκέντρωση και συμμετέχει με ευχαρίστηση σε διάφορες δραστηριότητες, ενώ, όταν είναι χαμηλές κυριαρχεί η λύπη και η παθητικότητα, και όταν οι αρνητικές συγκινήσεις είναι υψηλές, το άτομο βιώνει ψυχολογική πίεση, συναισθήματα θυμού, ενοχής, φόβου, νευρικότητας και δυσκολεύεται να εμπλακεί σε δραστηριότητες ενώ όταν είναι χαμηλές, βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας και απάθειας (Watson et al., 1988). Με άλλα λόγια όταν μιλάμε για το συναισθηματικό συστατικό εννοούμε την ισορροπία του συναισθήματος, δηλαδή τη σχετική υπεροχή του ευχάριστου συναισθήματος έναντι του δυσάρεστου (Suh etal., 1998). Η ικανοποίηση από την ζωή αναφέρεται στη σφαιρική γνωστική αξιολόγηση του ατόμου για την ποιότητας της ζωής του σύμφωνα με τα επιλεγμένα κριτήριά του (Campbell etal., 1976; Diener, 1984; Shin και Johnson, 1978). Το άτομο συγκρίνει τις δικές του συνθήκες ζωής με τα κριτήρια που ο ίδιος έχει θέσει και στο βαθμό που οι συνθήκες ανταποκρίνονται στα κριτήρια του, το άτομο παρουσιάζει υψηλή ΥΕ. Επομένως δεν πρόκειται για μόνιμο και αντικειμενικό χαρακτηριστικό αλλά για χαρακτηριστικό που επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς και ατομικούς παράγοντες (Pavot και Diener, 1993). Ένα άτομο οπότε θα λέγεται ότι βιώνει θετική ΥΕ όταν αισθάνεται πολλά ευχάριστα και λίγα δυσάρεστα συναισθήματα, όταν συμμετέχει σε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες με ευχαρίστηση και όταν είναι ευχαριστημένος από τη ζωή του

15 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 15 (Diener, 2000; Myers και Diener, 1995 ). Η ΥΕ βέβαια δεν είναι επαρκής συνθήκη για να έχει κάποιος καλή ζωή (Diener et al., 2003; Diener, 2000; Diener et al., 1998). Οι Diener et al., (1997) αναφέρουν ότι ένα προβληματικό άτομο μπορεί να είναι ευτυχισμένο και ικανοποιημένο με τη ζωή του, και όμως δεν θα λέγαμε ότι διαθέτει την ψυχική υγεία. Όπως επίσης ένα άτομο που έχει χάσει την επαφή με τα κίνητρα και τα συναισθήματα του θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ευτυχισμένος, αλλά δεν θα θεωρήσουμε ότι διαθέτει πλήρη ψυχολογική υγεία (Diener et al., 1997). Ο Carol Ryff (1989) και οι Ryff και Keyes, (1995) περιγράφουν επιπλέον χαρακτηριστικά πέρα από την ΥΕ (π.χ., περιβαλλοντική γνώση, προσωπική ανάπτυξη, και σκοπό στη ζωή) που είναι σημαντικά για την ψυχική υγεία. Η ΥΕ όμως είναι απαραίτητη για την προσαρμογή του ατόμου, γιατί δίνει τα απαραίτητα κίνητρα για την ανάπτυξη της κοινωνικότητας και εκείνων των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την επίλυση προβλημάτων και την αντιμετώπιση αρνητικών γεγονότων ζωής (Diener και Diener, 1996) Αο»ή m e υποκειμενική ευη^ρίας Τα δύο συστατικά της ΥΕ, είναι πιθανό να συσχετιστούν μεταξύ τους επειδή επηρεάζονται και τα δύο από τις αξιολογήσεις κάποιου για τα γεγονότα της ζωής, τις δραστηριότητες του και τις περιστάσεις της ζωής του, φαίνεται όμως πως είναι ευδιάκριτα μεταξύ τους (Andrews και Withey, 1976; Diener, 1994; Lucas et al., 1996). Οι συναισθηματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν τις άμεσες αντιδράσεις του ατόμου στις περιστάσεις της ζωής του, έχουν σύντομη διάρκεια και αντικατοπτρίζουν ασυνείδητες επιθυμίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι η ικανοποίηση από τη ζωή (Diener, 1994; Pavot και Diener, 1993). Έρευνες έχουν τονίσει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της ΥΕ, αφού κάθε ένα συστατικό της (ικανοποίηση από τη ζωή, θετικό συναίσθημα, αρνητικό συναίσθημα) σχετίζεται με διαφορετικές μεταβλητές και συμβάλει με διαφορετικό τρόπο στη διαμόρφωση της (Huebner και Dew, 1996). Για παράδειγμα, ο Diener (1994) αναφέρθηκε στο ότι το συναισθηματικό συστατικό μπορεί να επηρεαστεί εύκολα από τις σωματικές καταστάσεις (π.χ., πόνος, ασθένεια), ενώ η ικανοποίηση από την ζωή όχι. Επιπλέον, σε μια επόμενη ανάλυση που διερευνά τη σχέση μεταξύ των χαρακτηριστικών προσωπικότητας (όπως αντιλήφθηκαν οι Costa και McRae s (1992) τους πέντε παράγοντες της δομής της προσωπικότητας) και της ΥΕ, η ικανοποίηση από την ζωή σχετίζεται εντονότερα με τον παράγοντα

16 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 16 ευσυνειδησίας, τα θετικά συναισθήματα σχετίζονται εντονότερα με τον παράγοντα εξωστρέφειας, και τα αρνητικά συναισθήματα σχετίζονται εντονότερα με τον παράγοντα νεύρωσης (DeNeve και Cooper, 1998). Ακόμα οι Arthaud-Day et al., (2005) σε έρευνες που πραγματοποιήσανε με μεγάλα και αντιπροσωπευτικά δείγματα φοιτητών και ενηλίκων στις ΗΠΑ με τη χρήση πολλαπλών ερευνητικών εργαλείων και ισχυρών στατιστικών διαπίστωσαν ότι η ικανοποίηση από τη ζωή είναι σταθερά ανεξάρτητη από τις δύο κλίμακες του θετικού και αρνητικού συναισθήματος και επιβεβαίωσαν την ισχυρή αξιοπιστία τόσο της κλίμακας των Diener et al., (1985) για την ικανοποίηση από τη ζωή όσο και της κλίμακας PANAS των Watson et al., (1988) για τη συναισθηματική κατάσταση. Η παρουσία θετικών συναισθημάτων ή υψηλής ικανοποίησης στη ζωή ενός ανθρώπου δεν συνεπάγει την απουσία των αρνητικών συναισθημάτων, όπως επίσης και το αντίθετο, για τον λόγο αυτό δεν αρκεί η μέτρηση μόνο της ικανοποίησης από τη ζωή ή μόνο του συναισθήματος για τον προσδιορισμό των επιπέδων της υποκειμενικής ευημερίας στα άτομα (McCullough et al, 1999). Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη το πολυδιάστατο χαρακτήρα της ΥΕ, υποστηρίζεται έντονα ότι οι μελέτες που ερευνούν την ΥΕ πρέπει να αξιολογήσουν κάθε συστατικό χωριστά (θετικά συναισθήματα, αρνητικά συναισθήματα και ικανοποίηση από τη ζωή), παρά να εξεταστεί το κατασκεύασμα ως μονολιθική οντότητα (Diener et al., 1999). Ωστόσο, αν και τα δύο συστατικά της ΥΕ (συναισθηματικό και γνωστικό) εμφανίζονται να είναι εξίσου σημαντικά, το πρώτο έχει αποτελέσει το αντικείμενο της περισσότερης ακαδημαϊκής προσοχής (Pavot και Diener, 1993). Αυτή η εστίαση δεν αποτελεί έκπληξη αν λάβει κανείς υπόψη την πανταχού παρουσία των συγκινήσεων στην καθημερινή ζωή (DeNeve και Cooper, 1998). Με αποτέλεσμα, η υπεροχή των μελετών που διερευνούν το συναισθηματικό συστατικό να έχουν έρθει εις βάρος της έρευνας των γνωστικών πτυχών της ΥΕ, δηλαδή, την ικανοποίηση από την ζωή (Gilman et al., 2000) Ικανοποίηση από τη ζωή Η ικανοποίηση από τη ζωή όπως αναφέρθηκε παραπάνω περιλαμβάνει τη σύγκριση που κάνει κάποιος μεταξύ των περιστάσεών που βιώνει και των προτύπων που θεωρεί

17 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 17 ο ίδιος κατάλληλα για τον εαυτό του. Οπότε κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντικό η επισήμανση ότι η απόφαση για το πόσο ικανοποιημένοι είναι οι άνθρωποι με την παρούσα κατάστασή των πραγμάτων είναι βασισμένη στη σύγκριση αυτή (Diener et al., 1985). Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισμα της υποκειμενικής ευημερίας το οποίο επικεντρώνεται στις αποφάσεις του ατόμου, και όχι πάνω σε κάποιο κριτήριο που θεωρείται σημαντικό από τον ερευνητή (Diener, 1984). Παραδείγματος χάριν, για ένα άτομο η φιλία μπορεί να είναι πολύ σημαντική ενώ η οικογενειακή εμπειρία να είναι σχετικά ασήμαντη, κατά συνέπεια, η φιλία συμβάλει περισσότερο στη γενική ικανοποίηση από τη ζωή αυτού του ατόμου. Για ένα άλλο πρόσωπο, η οικογενειακή εμπειρία μπορεί να είναι πιο σημαντική από τη φιλία, με αποτέλεσμα η οικογένεια να συμβάλει περισσότερο στην ικανοποίηση από τη ζωή αυτού του ατόμου. Άρα το κάθε άτομο τοποθετεί διαφορετική αξία σε κάθε περιοχή της ζωής. Με βάση αυτήν την υπόθεση, οι ερευνητές έχουν κατασκευάσει μέτρα που απαιτούν από τους ερωτηθέντες να παρέχουν εκτιμήσεις για κάθε μια περιοχή έτσι ώστε να μπορεί να παραχθεί ένα σταθμισμένο συνολικό αποτέλεσμα για τη γενική ικανοποίηση από τη ζωή (Seligson et al., 2003). Επειδή η προοπτική ενός ατόμου για τη ζωή είναι βασισμένη περισσότερο στις γνωστικές εκτιμήσεις απ ότι στις συναισθηματικές αντιδράσεις στα βραχυπρόθεσμα γεγονότα (Pavot και Diener, 1993), η ικανοποίηση από την ζωή θεωρείται εννοιολογικά σταθερότερη από το συναισθηματικό συστατικό (Diener και Larsen, 1984), έτσι πιθανότατα να αποτελεί βασικό δείκτη της θετικής υποκειμενικής ευημερίας (Argyle, 1987; Diener και Diener, 1995). Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη τις μοναδικές συνεισφορές που προσφέρουν οι εκθέσεις ικανοποίησης από την ζωή στη κατανόηση της ΥΕ, έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να εστιάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην αξιολόγηση του χαρακτήρα της και τους συσχετισμούς της μεταξύ των ατόμων (Diener, 1994; Pavot και Diener, 1993). Αν και η πλειοψηφία των ερευνών της ικανοποίησης από την ζωή έχουν χρησιμοποιήσει τους ενήλικους και τους ηλικιωμένους ως δείγματα, τα τελευταία χρόνια αξιολογούν επίσης την ικανοποίηση από τη ζωή μεταξύ των νέων (Cummins, 1997; Gullone και Cummins, 1999; Gilman et al., 2000; Wilkinson και Walford, 1998). Η επιστημονική σκέψη σε αυτήν την περιοχή έχει υποκινηθεί από το γεγονός ότι πολύ λίγα είναι γνωστά για το πώς βλέπουν τα άτομα την γενική ποιότητα της

18 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 18 ζωής τους σε αυτό το επίπεδο ηλικίας (Bender, 1997; Gilman et al., 2000; Seligman και Peterson, 2003). Αυτή η έλλειψη έχει σημαντικές επιπτώσεις θεωρώντας ότι η φύση και οι καθοριστικοί παράγοντες της ικανοποίησης από την ζωή μπορεί να μην είναι ισοδύναμοι για τα νεαρά άτομα και τους ενηλίκους δεδομένου των διαφορετικών παραγόντων άγχους που είναι έμφυτοι σε κάθε ομάδα πληθυσμού (Collins, 1991; Dusek, 1987). Για παράδειγμα, ο Headey et al. (1991) αναφέρει ότι η συζυγική ικανοποίηση παρείχε σημαντική επιρροή στις εκθέσεις της ικανοποίησης από την ζωή των ενηλίκων. Περαιτέρω, η μετανάλυση των Tait, Padget, και Baldwin s (1989) αποκάλυψε έναν μέτριο συσχετισμό μεταξύ της ικανοποίησης από την εργασία και της γενικής ικανοποίησης από την ζωή. Κανένας από αυτούς τους τομείς όμως δεν θα μπορούσε να εξεταστεί ώστε να αναφερθεί στα παιδιά της νεαρής ηλικίας (Gilman, et al., 2000). Επομένως, πρέπει να διεξαχθεί πρόσθετη έρευνα διερεύνησης της ικανοποίησης από την ζωή μεταξύ των νέων προκειμένου να καθοριστούν οι συνεισφορές συγκεκριμένων περιοχών άμεσα σε σχέση με αυτήν την ομάδα ηλικίας (Gilman, et al., 2000). Μια εξήγηση για αυτήν την έλλειψη μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη οργάνων που να μπορούν να χορηγηθούν στους νέους (Bender, 1997; Huebner, 1997) Κλί»ακες μέτρησης της ικανοποίησης από τη ζωή Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90, η προώθηση της ψυχολογικής ευημερίας των νέων αποτέλεσε θέμα αυξανόμενου ενδιαφέροντος. Για τον λόγο αυτό, κατασκευάστηκαν διάφορες κλίμακες που συγκεκριμένα αξιολογούν την ικανοποίηση από την ζωή των νέων (Gilman και Huebner, 2000). Αυτές είναι: η Κλίμακα της Συνολικής Ποιότητας της Ζωής (Gullone και Cummins, 1999), η Πολυδιάστατη Κλίμακα Ικανοποίησης από τη Ζωή των Σπουδαστών (Huebner, 1994; Huebner et al, 1998), η Κλίμακα Ικανοποίησης από τη Ζωή των Σπουδαστών (Huebner, 1991a), η Αντιληπτή Κλίμακα Ικανοποίησης από τη Ζωή (Adelman et al, 1989) και το Προφίλ της Ποιότητας της Ζωής - Εφηβική Έκδοση (Raphael et al., 1996). Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι από τα πέντε μέτρα, τα τέσσερα εμφανίζονται να έχουν ως σκοπό μια μόνο κατεύθυνση, δηλαδή να παρέχουν μόνο ένα γενικό συνοπτικό αποτέλεσμα της γενικής ή συνολικής ικανοποίησης από τη ζωή (Heubner, 2001).

19 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 19 Αντίθετα, η πολυδιάστατη κλίμακα ικανοποίησης από τη ζωή των σπουδαστών (MSLSS) έχει σχεδιαστεί για να παρέχει ένα γενικό αποτέλεσμα της ικανοποίησης από τη ζωή μαζί με τα αποτελέσματα πέντε περιοχών (οικογένεια, φίλοι, σχολή, εαυτός, περιβάλλον διαβίωσης) (Gilman, 2001). Οι συγκεκριμένες περιοχές επιλέχτηκαν με βάση μιας επισκόπησης της βιβλιογραφίας, πειραματικών μελετών με παιδιά της σχολικής ηλικίας και αναμενόταν να είναι σχετικές και σημαντικές στα νεαρά άτομα (Huebner, 1991b). Η πολυδιάστατη κλίμακα ικανοποίησης από την ζωή των σπουδαστών (MSLSS: Huebner, 1994) είναι ένα μέτρο αυτοαναφοράς 40 στοιχείων που αξιολογεί την ικανοποίηση σε 5 συγκεκριμένες περιοχές της ζωής (οικογένεια, φίλοι, σχολή, περιβάλλον διαβίωσης, και τον εαυτό) καθώς επίσης και μια γενική υπό δοκιμή (δηλ., ερωτήσεις που δεν αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή της ζωής). Όλες οι ερωτήσεις στο MSLSS απαντώνται σε ένα σχήμα κλίμακας Likert 5 σημείων (διαφωνώ απόλυτα, διαφωνώ, ούτε διαφωνώ / ούτε συμφωνώ, συμφωνώ, συμφωνώ απόλυτα). Η βαθμολόγηση της κάθε περιοχής, όπως επίσης και το συνολικό αποτέλεσμα, λαμβάνεται με το άθροισμα των σχετικών στοιχείων και έπειτα τη διαίρεση τους με το πλήθος των στοιχείων που περιλαμβάνει κάθε περιοχή (Gilman, 2001). Τα στοιχεία σημειώνονται έτσι ώστε ένα υψηλό αποτέλεσμα να δείχνει τα πιο ψηλά επίπεδα ικανοποίησης (Huebner, 2001). H χρήση του MSLSS επινοήθηκε για να παρέχει ένα πολυδιάστατο σχεδιάγραμμα της ικανοποίησης από την ζωή των νέων, το οποίο τελικά να συμβάλει σε περισσότερα πλαίσια συγκεκριμένων προσπαθειών επέμβασης με σκοπό να προωθηθεί η θετική ευημερία των ατόμων με νεαρή ηλικία (Huebner, 1994; Huebner et al, 1998). Τέτοια έρευνα θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική λαμβάνοντας υπόψη την επικράτηση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (π.χ., χρήση ναρκωτικών, βία νεολαίας, εφηβική εγκυμοσύνη) όπως και τους αρνητικούς παράγοντες άγχους που βιώνονται συχνά μεταξύ των μελών αυτής της ομάδας ηλικίας (π.χ., ανάπτυξη σχέσεων με το αντίθετο φύλο, αυξανόμενη ανεξαρτησία από τους γονείς, μελλοντικές επαγγελματικές ανησυχίες εκπαιδευτικής σταδιοδρομίας) (Dryfoos, 1990). Αυτές οι εκτιμήσεις οδηγούν μερικούς να σκεφτούν ότι η περίοδος της νεανικής ηλικίας είναι ενδεχομένως μια από τις πιο αγχωτικές περιόδους στην ανθρώπινη ανάπτυξη (Arnett, 1999; Collins, 1991; Danish, 1997; Weissberg, Barton, και Shriver, 1997).

20 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 20 Ακόμα το μοντέλο MSLSS είναι σε θέση να επιτρέψει πιο εστιασμένη διάγνωση, πρόληψη, και προσπάθειες επέμβασης. Παραδείγματος χάριν, οι σπουδαστές που δείχνουν σχετικά υψηλά επίπεδα δυσαρέσκειας για την οικογενειακή εμπειρία τους πρέπει να απαιτήσουν διαφορετικές στρατηγικές επέμβασης από τους σπουδαστές που δείχνουν μεγαλύτερη δυσαρέσκεια για τη σχολική εμπειρία τους (Heubner, 2001). Συγκεκριμένα, το MSLSS σχεδιάστηκε για να (α) παρέχει ένα σχεδιάγραμμα της ικανοποίησης των νέων σχετικά με τις σημαντικές και συγκεκριμένες περιοχές (π.χ., σχολή, οικογένεια, φίλοι) της ζωής τους, (β) για να αξιολογήσει τη γενική, συνολική ικανοποίηση από την ζωή τους, (γ) για να προσδιοριστούν οι αποδεκτές ψυχομετρικές ιδιότητες (π.χ., αποδεκτή υποκλίμακα αξιοπιστίας) και (δ) για να χρησιμοποιείται αποτελεσματικά σε παιδιά πέρα από ένα ευρύ φάσμα ηλικίας (3-12) και επίσης πέρα των επιπέδων ικανότητας (π.χ., παιδιά με ήπιες αναπτυξιακές δυσκολίες αντί των προικισμένων παιδιών) (Heubner, 2001) Αιακρίνουσα ισγύ των ιιιέτρων Η ταύτιση μεταξύ των διαφορετικών μέτρων της ικανοποίησης από τη ζωή είναι σημαντική, αλλά και η διακρίνουσα ισχύ είναι επίσης ιδιαίτερα κρίσιμη επειδή ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας για την ικανοποίηση από τη ζωή και την ποιότητα της ζωής έχει αναπτυχθεί από ερευνητικές παραδόσεις εκτός της ψυχολογίας (π.χ., κοινωνιολογία, γεροντολογία). Η διακρίνουσα ισχύ απεικονίζει το βαθμό στον οποίο ένα μέτρο είναι διαχωρίσιμο από άλλα υποκειμενικά μέτρα της ποιότητας της ζωής τα οποία υπάγονται ή σχετίζονται μεταξύ τους (Huebner, 2004). Παραδείγματος χάριν, το μοντέλο, γενική ικανοποίηση από τη ζωή του Huebner (1997) έχει διακριθεί από ένα από τα θεωρητικολογημένα δευτερεύοντα στοιχεία του, δηλαδή τον αυτοσεβασμό. Η εμπειρία υποστηρίζει τη διαχωριστικότητα των μέτρων της ικανοποίησης από τη ζωή και του αυτοσεβασμού μέσω των διερευνητικών και επικυρωτικών αναλυτικών μελετών (Huebner, 1994b; Huebner etal, 1999; Terry και Huebner, 1995). Οι Huebner et al. (1999) απέδειξαν ένα πρότυπο διαφορετικών συσχετισμών για τα δύο μοντέλα. Για παράδειγμα, η αυτοαντίληψη των εφήβων για τη σωματική ελκυστικότητα είναι ένας ισχυρός συσχετισμός του αυτοσεβασμού, αλλά μόνο ένας μέτριος συσχετισμός για την ικανοποίηση από τη ζωή. Η ικανοποίηση από τη ζωή έχει διαφοροποιηθεί

21 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 21 επίσης από τη συχνότητα του θετικού και του αρνητικού συναισθήματος στα παιδιά (Huebner, 1991c) και τους εφήβους (Huebner και Dew, 1996). Αν και τα μέτρα ικανοποίησης από τη ζωή θεωρείται ότι σχετίζονται με τα μέτρα της ψυχοπαθολογίας μεταξύ των εφήβων, τα μέτρα ικανοποίησης από την ζωή έχουν αποδειχθεί επίσης ότι είναι διακριτά από αυτά (Gilman και Huebner, 2000). Σύμφωνα με τις διευρυμένες αντιλήψεις της ευημερίας στις οποίες η ευημερία δεν καθορίζεται απλώς από την απουσία των ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων (Cowen, 1991), ένα άτομο μπορεί να είναι δυσαρεστημένο με τη ζωή του ως αποτέλεσμα βίωσης ανεπιθύμητων περιστάσεων, αλλά να μην καταδείξει απαραίτητα ψυχοπαθολογική συμπεριφορά. Ομοίως, ένα πρόσωπο μπορεί να είναι σχετικά ικανοποιημένο με τη ζωή του επιδεικνύοντας ψυχοπαθολογική συμπεριφορά (Frisch et al, 1992). Εκτός από τις εννοιολογικές διακρίσεις, η γενική ικανοποίηση από την ζωή έχει διακριθεί εμπειρικά από μια ποικιλία παραδοσιακών δεικτών της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένου του χαμηλού αυτοσεβασμού (Huebner et al., 1999), του άγχους (Gilman, etal., 2000; Huebner, 1991a), της κατάθλιψης (Huebner et al., 2000), και των αρνητικών συγκινήσεων (Huebner και Dew, 1996; McCullough et al., 2000) στις μελέτες των εφήβων. Κατά συνέπεια, οι εκτιμήσεις για την ικανοποίηση από την ζωή εμφανίζονται για να προσφέρουν μια μοναδική προοπτική από την οποία να εμφανιστεί η υποκειμενική ευημερία των εφήβων (Gilman και Huebner, 2000). Τέλος, οι Greenspoon και Saklofske (2001) απέδειξαν ότι τα παιδιά που αναφέρουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή μαζί με υψηλή ψυχοπαθολογία θα μπορούσαν να διακριθούν ουσιαστικά από τα παιδιά που αναφέρουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή μαζί με χαμηλή ψυχοπαθολογία σε διάφορες διαστάσεις, που υποστηρίζουν την ιδιαιτερότητα του κατασκευάσματος της ικανοποίησης από τη ζωή Ση»ασία m e υποκειμενική ευη^ρίας Ως υποστήριξη για τη χρησιμότητα της έρευνας σχετικά με τα ποσοστά ικανοποίησης από την ζωή των νέων, προκαταρκτικά στοιχεία προτείνουν ότι ένας αριθμός αρνητικών και θετικών αποτελεσμάτων συνδέονται με τις εκτιμήσεις ικανοποίησης τους (Gilman, 2001). Για παράδειγμα, η δυσαρέσκεια με την ζωή μπορεί να προκαλέσει ποικίλες κοινωνικές και συναισθηματικές δυσκολίες όπως η κατάθλιψη

22 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 22 (Lewinsohn et a l 1991), το άγχος (Huebner και Alderman, 1993) και η χρήση ναρκωτικών (Zulig etal., 2001). Τα άτομα με μια γενική αρνητική αξιολόγηση της ικανοποίησης από τη ζωή μπορούν εύκολα να συντριφθούν από τα αρνητικά γεγονότα, αυξάνοντας κατά συνέπεια τις πιθανότητες ανάπτυξης της ψυχοπαθολογίας (Gilman και Huebner, 2000). Αντιθέτως, η υψηλή ικανοποίηση από την ζωή μπορεί να επιφέρει στα άτομα έναν αριθμό ποικίλων θετικών αποτελεσμάτων όπως ο υψηλός αυτοσεβασμός (Harter, 1999), η αυτοαντίληψη (Gilman και Huebner, 1997; Terry και Huebner, 1995), και η αυτοκυριαρχία (Rosenfield, 1992). Τα καταθλιπτικά άτομα είναι πιθανό να πιστεύουν ότι τα αρνητικά γεγονότα προκαλούνται από γενικές και σταθερές αιτίες, όπως επίσης ότι τα αρνητικά γεγονότα είναι πολύ πιθανόν να συνεχίσουν να συμβαίνουν σε αυτούς (Diener et al., 1997). Επίσης, ο Beck (1967) διέδωσε την ιδέα ότι οι καταθλιπτικοί άνθρωποι σκέφτονται τον κόσμο με αυτοκαταστροφικούς τρόπους. Στον τομέα της ΥΕ, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι κάποιος μπορεί να περιορίσει ή να ενισχύσει τα συναισθήματα του με αυτό που σκέφτεται, και ως εκ τούτου να βιώνει περισσότερο ή λιγότερο έντονες συγκινήσεις (Larsen etal., 1987). Αντιθέτως οι χαρούμενοι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να βιώνουν περισσότερα γεγονότα που θεωρούνται επιθυμητά, αλλά έχουν και την τάση να ερμηνεύουν και να υπενθυμίζουν διφορούμενα γεγονότα ως καλά (Lyubomirsky και Ross, 1996; Seidlitz και Diener, 1993). Οι άνθρωποι με υψηλή ΥΕ έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να αντιληφθούν «ουδέτερα» γεγονότα ως θετικά (Diener et al., 1997). Έτσι, τα άτομα με υψηλή ΥΕ δεν είναι σε θέση να βιώνουν μόνο πιο θετικά γεγονότα, αλλά επίσης φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται τα γεγονότα πιο θετικά, αντιμετωπίζουν άμεσα τα προβλήματα και ζητούν βοήθεια από άλλους ενώ τα άτομα με χαμηλή ΥΕ είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε άλλες φαντασίες, να κατηγορούν τους άλλους και τον εαυτό τους, και να αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα (McCrae και Costa, 1986). Επιπλέον, οι σπουδαστές που δείχνουν υψηλή ικανοποίηση από την ζωή αναφέρουν, λιγότερη δυσαρέσκεια για τη σχολική τους εμπειρία (Gilman et al., 2000), μεγαλύτερη ικανοποίηση για την οικογενειακή τους ζωή (Dew και Huebner, 1994), και

23 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 23 μεγαλύτερη ικανοποίηση για τους φίλους τους (Greenspoon και Saklofske, 2001), από τους έφηβους που δείχνουν συνολικά χαμηλότερη ικανοποίηση. Κατά συνέπεια αξιολογώντας την ικανοποίηση από την ζωή των νέων σε μια ποικιλία περιοχών μπορεί στη συνέχεια να επιτραπεί στους ερευνητές και τους νοσοκομειακούς γιατρούς να σχεδιάσουν τις στρατηγικές που προωθούν την ευημερία μεταξύ των νέων που παραμένουν δυσαρεστημένοι με τις ζωές τους (Cowen, 1994; Gilman και Huebner, 2000; Huebner et al., 2000) Ε»πειρικέ έρευνε Στη παρούσα εργασία το ερευνητικό όργανο που επιλέχθηκε (MSLSS), έχει χρησιμοποιηθεί μόνο σε παιδιά και εφήβους, ενώ όσες έρευνες έχουν γίνει σε σπουδαστές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν επικεντρωθεί στη μελέτη της επίδρασης του περιβάλλοντος της σχολής στην ικανοποίηση τους. Οπότε κρίθηκε απαραίτητο να αναφέρουμε έρευνες που αφορούν και τις δύο περιπτώσεις. Αρχικά θα παρουσιάσουμε έρευνες που έχουν ασχοληθεί με την επιρροή που έχουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα επίπεδα ικανοποίησης των σπουδαστών. Και αυτές είναι: Ο Hearn (1985) στην έρευνα που πραγματοποίησε σε 775 σπουδαστές δύο πανεπιστημίων διαπίστωσε πως οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη συνολική ικανοποίηση των φοιτητών είναι ο βαθμός ενδιαφέροντος των μαθημάτων και ο τρόπος διδασκαλίας και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αξιολόγηση των προγραμμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να προχωρήσει παράλληλα με την αύξηση της έρευνας για την ικανοποίηση των σπουδαστών. Οι Bean και Bradley (1986) εξέτασαν το βαθμό συσχέτισης μεταξύ της ικανοποίησης των φοιτητών και της ακαδημαϊκής τους επίδοσης, όπως επίσης, και την επίδραση των κοινωνικών παραγόντων στην ικανοποίηση, όπως οι σχέσεις των φοιτητών με τους καθηγητές, οι σχέσεις των φοιτητών μεταξύ τους αλλά και άλλους παράγοντες. Αντίθετα όμως με αυτό που περίμεναν, δεν βρέθηκε θετική σχέση της επίδοσης στην ικανοποίηση αλλά διαπίστωσαν ότι η συμμετοχή στις δραστηριότητες του ιδρύματος, η ικανοποίηση από το πρόγραμμα σπουδών

24 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 24 και η αντιλαμβανόμενη από τους φοιτητές χρησιμότητα των μαθημάτων για τη μελλοντική επαγγελματική ζωή είχαν σημαντική θετική σχέση με τη συνολική ικανοποίηση. Παρόμοια αποτελέσματα με τους Bean και Bradley (1986) είχε και ο Pike (1991) στην ερευνά του σχετικά με τη σχέση της ικανοποίησης με την επίδοση, δηλαδή δεν εμφανίστηκε σημαντική επίδραση της επίδοσης των φοιτητών στη συνολική τους ικανοποίηση. Όμως τα ερευνητικά αποτελέσματα της έρευνας εξέδωσαν πλήθος στοιχείων τα οποία υποστηρίζουν ότι η συνολική ικανοποίηση έχει επίδραση στην επίδοση των φοιτητών. Δηλαδή, συμπέρανε πως η επίδραση της ικανοποίησης στην απόδοση είναι μεγαλύτερη από αυτή της απόδοσης στην ικανοποίηση. Στη συνέχεια οι Umbach και Porter (2002) εξέτασαν τη σχέση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, τα τμήματα και τους επιστημονικούς κλάδους με την επίδοση των φοιτητών και βρήκαν πως η ποιότητα της αλληλεπίδρασης των καθηγητών με τους φοιτητές και το βάρος που δίνει το ίδρυμα στην έρευνα σχετίζονται θετικά με την ικανοποίηση. Οι Letcher και Neves (2010) εξέτασαν τους παράγοντες που σχετίζονται με την ικανοποίηση των φοιτητών Διοίκησης Επιχειρήσεων σε ένα δείγμα φοιτητών και συμπεριέλαβαν 13 δημογραφικές μεταβλητές και 66 παράγοντες, που αφορούσαν την εμπειρία των φοιτητών. Μερικοί από αυτούς είναι η ικανοποίηση των φοιτητών από τα μαθήματα και το διδακτικό προσωπικό, τις υπηρεσίες συμβουλευτικής, τις δυνατότητες καριέρας, τις υπηρεσίες σταδιοδρομίας και πολλοί άλλοι παράγοντες. Τη μεγαλύτερη επίδραση στη συνολική ικανοποίηση των φοιτητών όπως έδειξαν τα αποτελέσματα είναι η αυτοπεποίθηση. Οι φοιτητές με ισχυρή αυτοπεποίθηση για τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους είναι γενικά ικανοποιημένοι με τις σπουδές τους. Οι δύο παράγοντες που ακολουθούν, από άποψη μεγέθους της επίδρασης στη συνολική ικανοποίηση, είναι η ποιότητα της διδασκαλίας και οι δυνατότητες σταδιοδρομίας ενώ την πιο μικρή επίδραση φαίνεται πως έχει η παροχή συμβουλών. Οι Hameed και Amjad (2011) ερεύνησαν την αλληλεπίδραση των φοιτητών με το διδακτικό προσωπικό, το συμβουλευτικό προσωπικό και το περιβάλλον στις αίθουσες διδασκαλίας χρησιμοποιώντας δείγμα από 157 σπουδαστές. Μέσω της έρευνας αποδείχθηκε ότι και οι τρείς παράγοντες έχουν σημαντική θετική

25 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 25 επίδραση στη συνολική ικανοποίηση των φοιτητών. Ο παράγοντας με τη μεγαλύτερη επίδραση βρέθηκε πως ήταν ο τρόπος διεξαγωγής των μαθημάτων, καθώς αν τα μαθήματα είναι σωστά οργανωμένα, χρησιμοποιούνται περισσότερα παραδείγματα από τη πραγματική ζωή και οι φοιτητές είναι εφοδιασμένοι με παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης σχετικά με το μάθημα, τότε η ικανοποίηση τους θα είναι μεγαλύτερη όπως και το ενδιαφέρον τους. Ο επόμενος παράγοντας σε σημαντικότητα ήταν το διδακτικό προσωπικό και τελευταίος ήταν το συμβουλευτικό προσωπικό. Οι Tessema et al., (2012) εξέτασαν τους παράγοντες που επιδρούν στην ικανοποίηση των φοιτητών από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών σε δείγμα που απαρτιζόταν από σπουδαστές. Συμπέραναν πως η παροχή συμβουλών (αντίθετα αποτελέσματα με τους Letcher και Neves, 2010) και η προετοιμασία για την επαγγελματική σταδιοδρομία είναι οι παράγοντες που επιδρούν περισσότερο στην ικανοποίηση από το πρόγραμμα σπουδών. Στη συνέχεια αναφέρονται έρευνες που έχουν εξετάσει τους άλλους τέσσερις (4) παράγοντες που επηρεάζουν την ικανοποίηση από τη ζωή σύμφωνα με το ερευνητικό όργανο που χρησιμοποιεί η παρούσα εργασία. Αυτές είναι: Οι ερευνητές Huebner et al., (1998), μελετώντας τις ψυχομετρικές ιδιότητες του μέτρου ικανοποίησης από τη ζωή των παιδιών (MSLSS) (Huebner, 1994) οι οποίες αξιολογήθηκαν σε ένα δείγμα από 291 μαθητές διαπίστωσαν ότι το MSLSS είναι έγκυρο και αξιόπιστο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς. Από τα αποτελέσματα των επιβεβαιωτικών παραγοντικών αναλύσεων υποστήριξαν τους πέντε τομείς ικανοποίησης, μαζί με έναν ενιαίο ανώτερης τάξης γενικό παράγοντα ικανοποίησης από τη ζωή. Η σχέση μεταξύ της ικανοποίησης από τη ζωή και των δημογραφικών στοιχείων όπως έδειξαν τα αποτελέσματα ήταν μέτρια στη καλύτερη περίπτωση, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι δημογραφικές μεταβλητές διαδραματίζουν σχετικά μικρό ρόλο στην ικανοποίηση από τη ζωή των εφήβων. Επίσης συζητήθηκαν, πιθανές χρήσεις του MSLSS για τις μελλοντικές ανάγκες της έρευνας. Ίδια αποτελέσματα είχαν και οι Gilman et al., (2000) στην έρευνα τους με δείγμα από 515 μαθητές δύο σχολείων, ηλικίας 9 έως 12.

26 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 26 Οι Petito και Cummins (2000) στην ερευνά τους σχετικά με τη σταθερότητα της υποκειμενικής ποιότητας της ζωής των εφήβων και την επίδραση της κοινωνικής στήριξης και της αλληλεπίδρασης με τους γονείς στους έφηβους σε δείγμα που απαρτιζόταν από 279 νεαρά άτομα απέδειξαν πως η συμπεριφορά των γονέων έχει σημαντική θετική σχέση όσον αφορά την ικανοποίηση από τη ζωή. Σε έρευνα τους οι Leung και Leung (1992) εξέτασαν την επίδραση της αντίληψης του εαυτού, τις σχέσεις με την οικογένεια και το σχολείο στην ικανοποίηση από τη ζωή σε Κινέζους έφηβους. Υιοθετώντας τη πολυδιάστατη προσέγγιση, η αντίληψη του εαυτού μετρήθηκε γενικά, σε 4 ενότητες: την ακαδημαϊκή ικανότητα, τη κοινωνική ικανότητα, τη φυσική ικανότητα και την εξωτερική εμφάνιση. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ ικανοποιητικά καθώς όλες οι ενότητες της αντίληψης του εαυτού σχετίζονται με την ικανοποίηση από τη ζωή, αλλά η μεγαλύτερη συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της γενικής αντίληψης του εαυτού και της ικανοποίησης από τη ζωή. Επίσης τόνισαν το γεγονός ότι οι γονείς κρατούν μια ισχυρή θέση στην ικανοποίηση και την απόδοση των παιδιών. Οι Guilamo et al., (2005) στην έρευνα τους σε δείγμα 5300 μαθητών ηλικίας 17 και 18 χρονών κατέληξαν στο ότι οι έφηβοι που έχουν θετικές σχέσεις με τους γονείς τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε καβγάδες, να καταναλώσουν αλκοόλ και να έχουν λανθασμένη συμπεριφορά, αντίθετα οι έφηβοι που δεν έχουν καλές σχέσεις με τους γονείς τους έχουν την τάση να καταναλώνουν αλκοόλ, να καπνίζουν και να νοιώθουν δυστυχισμένοι, ειδικά τα κορίτσια. Οπότε οι έφηβοι που διαθέτουν καλές σχέσεις με τους γονείς τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναφέρουν συμπτώματα κατάθλιψης και περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης. Οι Laftman και Ostberg (2006) στην έρευνα τους σχετικά με τις κοινωνικές σχέσεις, τα ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα υγείας μεταξύ των εφήβων στη Σουηδία εστίασαν στις σχέσεις τους με τους γονείς και τους συνομήλικους στο σχολείο και στον ελεύθερο χρόνο. Το δείγμα περιελάμβανε άτομα ηλικίας 10-18, όπου οι πληροφορίες συλλέχθηκαν και από τους ίδιους και από τους γονείς τους. Τα αποτελέσματα απέδειξαν πως τα παράπονα των εφήβων για την ψυχολογική υγεία τους είχαν άμεση σχέση με τις σχέσεις τους με τους γονείς και τους συνομήλικους. Επιπλέον αποδείχθηκε πως οι

27 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 27 τεταμένες σχέσεις συνδέονταν εντονότερα με τις καταγγελίες της ψυχολογικής υγείας των νέων. Αυτό ίσχυσε και για τα δύο είδη σχέσεων. Οι Terry και Heubner (1995) στην ερευνά τους για τη σχέση ανάμεσα στους τομείς της αυτοαντίληψης και της γενικής ικανοποίησης από τη ζωή των προεφηβικών παιδιών χρησιμοποίησαν δείγμα με 183 μαθητές δημοτικού σχολείου και υποστήριξαν πως τα παιδιά που έχουν θετική αντίληψη για τον εαυτό τους έχουν ελάχιστες πιθανότητες να αναφέρουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή. Οι Campbell et al., (1991) στην έρευνα που διεξήγαγαν σε δείγμα 67 ατόμων εξετάζοντας τα αποτελέσματα της αυτοεκτίμησης και της πολυπλοκότητας του εαυτού στις γνωστικές αξιολογήσεις των καθημερινών γεγονότων και της συναισθηματικής αστάθειας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση αξιολόγησαν τα καθημερινά γεγονότα ως λιγότερο θετικά και ότι έχουν αντίκτυπο στις διαθέσεις τους. Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση έκαναν πιο εσωτερικές, πιο σταθερές και πιο σφαιρικές εκτιμήσεις για τα θετικά γεγονότα απ ότι για τα αρνητικά γεγονότα, ενώ τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση έκαναν παρόμοιες εκτιμήσεις και για τους δύο τύπους γεγονότων και είδαν τα αρνητικά γεγονότα πιο σημαντικά προς τον εαυτό τους από ότι είδαν τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση. Ο Rosenberg (1965) στην ερευνά του σχετικά με το πώς η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τη συμπεριφορά του εφήβου σε σημαντικούς τομείς της ζωής του σε δείγμα 5000 εφήβων υποστήριξε πως η αυτοεκτίμηση επηρεάζει σημαντικά, τομείς που διαμορφώνουν τη ψυχική υγεία, όπως το άγχος, τη νευρικότητα, την επιθετικότητα και γενικά τα αρνητικά συναισθήματα και τις στάσεις προς τη ζωή. Οι Dalgard και Tambs (1997) στην έρευνα τους εξέτασαν 5 γειτονιές σχετικά με τη κοινωνική στήριξη, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τη ψυχική υγεία των ατόμων. Το δείγμα περιελάμβανε 503 άτομα. Οι δύο ερευνητές από τις 5 γειτονιές που έλαβαν μέρος μόνο μια έδειξε σημαντική αλλαγή με τη πάροδο του χρόνου όσον αφορά τα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Στη γειτονιά πραγματοποιήθηκαν σημαντικές βελτιώσεις στο πλαίσιο ανάπτυξης της περιοχής και παράλληλα με τη βελτίωση του κοινωνικού περιβάλλοντος υπήρξε σημαντική βελτίωση στο τομέα της ψυχικής υγείας των κατοίκων της συγκεκριμένης γειτονιάς.

28 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ / 28 Οι Bagwell et al., (1998) στην έρευνα τους για τη συμβολή της προεφηβικής φιλίας στην προσαρμοστική ανάπτυξη των ατόμων χρησιμοποίησαν δείγμα από 30 νέους ενήλικες που είχαν έναν σταθερό, αμοιβαίο καλύτερο φίλο στη πέμπτη τάξη και 30 άλλους νέους ενήλικες που είχαν στενούς φίλους, οι οποίοι ολοκλήρωσαν μέτρα προσαρμογής σε πολλούς τομείς. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως η φιλία και η απόρριψη των συνομήλικων βρέθηκαν να έχουν μοναδικές επιπτώσεις στη προσαρμοστική ανάπτυξη. Τα χαμηλά επίπεδα της προεφηβικής απόρριψης των συνομήλικων προέβλεψαν μοναδικά τη συνολική ανάπτυξη για τη κατάσταση ζωής, ενώ η προεφηβική φιλία διέθετε υψηλότερα επίπεδα γενικής αυτοεκτίμησης στην ενήλικη ζωή, ακόμα και μετά τον έλεγχο για την αναλαμβανόμενη ικανότητα των νέων εφήβων. Αντίθετα, η απόρριψη των συνομήλικων και η απουσία της φιλίας συνδέονταν με ψυχοπαθολογικά συμπτώματα στην ενήλικη ζωή. Οι Demir και Urberg (2004) στην έρευνα τους με δείγμα 618 παιδιά ηλικίας 8, 10 και 12 σχετικά με τη σχέση της φιλίας στη συναισθηματική ανάπτυξη των εφήβων κατέληξαν στο συμπέρασμα πως οι αντιλήψεις των εφήβων για τις φιλίες τους φαίνεται πως έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην προσαρμοστική τους ανάπτυξη. Οι Paxton et al., (2006) σε ερευνά τους σε πολιτεία της Βορείου Αμερικής εξέτασαν τη σχέση μεταξύ της ικανοποίησης από τη ζωή των εφήβων με την ανάπτυξη ουσιαστικού ρόλου των ενηλίκων στη γειτονιά και κατέληξαν στο συμπέρασμα πως οι καλές σχέσεις των ενηλίκων με τη γειτονιά σχετίζονται με την αύξηση της ικανοποίησης από τη ζωή στους έφηβους μαθητές Επίλογος Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάστηκαν δευτερογενή δεδομένα που αφορούν την ικανοποίηση από τη ζωή των ατόμων. Τα στοιχεία που αναφέρθηκαν υποστηρίζουν πως οι ερευνητές ασχολούνται με την έννοια της ικανοποίησης από πολύ παλιά αν και χρησιμοποιούσαν διαφορετικές προσεγγίσεις για το χαρακτηρισμό της, όπως επίσης και διαφορετικές έννοιες. Όπως υποστηρίχτηκε όλες οι έρευνες ακολουθούσαν λάθος εστιάσεις που ενδιαφερόντουσαν κυρίως για τη θεραπεία των ψυχολογικών προβλημάτων και όχι για τη σημασία των θετικών δεικτών που μπορούν να είναι αποτρεπτικοί στην εμφάνιση προβλημάτων στην υγεία του κάθε ατόμου. Το