Κριτική προσέγγιση του σχεδιασμού αξιοποίησης της αιολικής ενεργείας στον ελληνικό χώρο

Transcript

1 Κριτική προσέγγιση του σχεδιασμού αξιοποίησης της αιολικής ενεργείας στον ελληνικό χώρο Κυριάκος ΣΟΥΜΠΑΣΗΣ Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της εργασίας είναι η κριτική στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον χωροταξικό σχεδιασμό στην Ελλάδα ο οποίος δίνει κατευθύνσεις για την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και πιο συγκεκριμένα για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας. Αρχικά θα δοθούν οι ορισμοί των όρων «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» και «Αιολική Ενέργεια» και στοιχεία αξιοποίησης αυτών. Στη συνέχεια θα παρουσιασθεί το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την αξιοποίηση των ΑΠΕ και κατ επέκταση της αιολικής ενέργειας στον ελληνικό χώρο. Έπειτα θα γίνει η κριτική τοποθέτηση για τη φιλοσοφία που διέπει το θεσμικό αυτό πλαίσιο αλλά και για επιμέρους διατάξεις αυτού. Τέλος θα προκύψουν τα συμπεράσματα σχετικά με την έως τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική στο ζήτημα της αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας στον ελληνικό χώρο. ABSTRACT The subject of this paper is the critic on the institutional frame that applies to Spatial Planning in Greece, which gives directions on the exploitation of the Renewable (sustainable) Energy Sources, and more precisely the Wind Power. At first, the definition of the terms Renewable Energy Sources and Wind Power will be given, as well as aspects of their exploitation. Then, the institutional frame of Greece that applies to the exploitation of the Renewable Energy Sources, and, as a result, of the Wind Power will be presented. The critic judgment of the philosophy of this institutional frame, as well as certain provisions of it, will be dealt with. Finally, all the conclusions will come up, about the policy that has been applied until now, concerning the exploitation of the Wind Power in the Greek territory. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο και πολύ πρόσφατα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας εντάχθηκαν σε αυτόν με τη μορφή Ειδικού Πλαισίου. Εν τούτοις το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που σχετίζεται με θέματα περιβάλλοντος και ιδιαίτερα με ζητήματα ΑΠΕ, έχει ιστορία αρκετών ετών προσαρμοζόμενο και σε ευρωπαϊκές νομολογίες και στις διεθνείς απαιτήσεις. Η κριτική αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας, ως μορφής ΑΠΕ, από τον χωροταξικό σχεδιασμό μέσα από το πρόσφατο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ (ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ) αλλά και της γενικότερης φιλοσοφίας που διέπει το εν λόγω κείμενο είναι το αντικείμενο αυτής της εργασίας. Γίνεται η υπόθεση εργασίας ότι οι ΑΠΕ ως μορφές παραγωγής ενέργειας (εν προκειμένω η αιολική ενέργεια) αποτελούν μια θετική περίπτωση για την επίλυση του ενεργειακού ζητήματος της χώρας και ότι πράγματι είναι απαραίτητη η χάραξη εθνικής πολιτικής σε χωροταξικό επίπεδο για την αξιοποίησή τους. Στα συμπεράσματα θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε εάν αυτές οι υποθέσεις επαληθεύονται ή όχι και σε ποιο βαθμό.

2 2. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) συνιστούν πηγές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον και είναι ανεξάντλητες και σε μεγάλη ποικιλία. Οι ΑΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρισμού, θερμότητας ή σαν βιοκαύσιμα στις μεταφορές. Ως ΑΠΕ ορίζονται (άρθρο 2, της ΚΥΑ /ΦΕΚ 2464Β) : «οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική ενέργεια, η ηλιακή ενέργεια, η κυματική ενέργεια, η παλιρροιακή ενέργεια, η ενέργεια από βιομάζα, ή άλλα αέρια που εκλύονται από χώρους υγειονομικής ταφής και από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, βιοαέρια, η γεωθερμική ενέργεια και η υδραυλική ενέργεια που αξιοποιείται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς». Η συνεισφορά των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό ισοζύγιο (ΚΑΠΕ 2009) ήταν για το έτος 2007 της τάξης του 5%, σε επίπεδο συνολικής διάθεσης πρωτογενούς ενέργειας στη χώρα και της τάξης του 15%, σε επίπεδο εγχώριας παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας. Η παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας από ΑΠΕ το 2007 ήταν 1,7 Mtoe, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 90 ήταν 1,2 Mtoe. Εξ αυτών 755 ktoe οφείλονται στη χρήση βιομάζας στα νοικοκυριά, 250 ktoe περίπου στη χρήση βιομάζας στη βιομηχανία για ίδιες ανάγκες (συνολικό ποσοστό της βιομάζας 57,6%), 291ktoe (16,7%) από την παραγωγή των υδροηλεκτρικών σταθμών, 160 ktoe (9,2%)από την παραγωγή των θερμικών ηλιακών συστημάτων, 156 ktoe (8,9%) από την παραγωγή των αιολικών, 83 ktoe από βιοκαύσιμα (4,8%), 35 ktoe (2%) από το βιοαέριο, κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και 14 ktoe από τα γεωθερμικά συστήματα (0,8%). Η εξέλιξη της παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας από ΑΠΕ φαίνεται στο παρακάτω Διάγραμμα 1. Διάγραμμα 1: Εξέλιξη της παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας από ΑΠΕ Πηγή: ΚΑΠΕ (2009) Η ηλεκτροπαραγωγή από συμβατικές ΑΠΕ στην Ελλάδα (μη συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών) παρουσιάζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια και αντιστοιχεί για το έτος 2007 στο 3,6% της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (ΚΑΠΕ 2009). Αφορά κυρίως σε αιολικά και μικρά υδροηλεκτρικά, σε μικρό βαθμό τη βιομάζα, ενώ ήδη γίνεται πολύ αισθητή η συνεισφορά των βιοκαυσίμων στο ενεργειακό ισοζύγιο, καθώς και των γεωθερμικών εφαρμογών και των φωτοβολταϊκών ακολούθως. Λαμβάνοντας υπόψη τα μεγάλα υδροηλεκτρικά (εξαιρώντας την παραγωγή από άντληση), η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ είναι στα επίπεδα του 7,2% της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.

3 Η εγκατεστημένη ισχύς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (εξαιρουμένων των υδροηλεκτρικών σταθμών άνω των 10MW) ήταν 1.725MW στο τέλος του 2007, με σταθερά αυξανόμενη εξέλιξη να έχουν τα αιολικά, τα μικρά υδροηλεκτρικά και τη βιομάζα, όπως φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα 1. Πίνακας 1: Ισχύς Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ (ΜW) Πηγή: ΚΑΠΕ (2009) Ειδικότερα, από 1 μόλις MW συνολικής ισχύος των αιολικών πάρκων το 1990, στο τέλος του 2007, λειτουργούσαν Αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 846 MW. Σα μικρά υδροηλεκτρικά έφθασαν τα 132 MW στο τέλος του 2007, από τα 43 MW της ΔΕΗ το Τέλος, οι εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής από βιοαέριο ΦΤΣΑ στην Θεσσαλονίκη, επεκτάθηκαν κατά 5MW και, συμπαραγωγής από βιοαέριο λυμάτων στα Λιόσια κατά 9,7MW, ανεβάζοντας έτσι το σύνολο ηλεκτρικής ισχύος μαζί με την Ψυτάλλεια, σε 29 και 10 MW αντίστοιχα. Τέλος, η ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 2007 (ΚΑΠΕ 2009) έφθασε τις 5,4 TWh περίπου και προήλθε κατά 63% από υδροηλεκτρικούς σταθμούς (3.377 GWh), κατά 34% από αιολικά πάρκα (1.818 GWh), και 3% (160GWh) παρήχθησαν από βιοαέριο, ενώ υπήρχε και μία μικρή παραγωγή από φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Η ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας την ίδια χρονιά ήταν 63,5 TWh. Παρατηρούμε συνολική συνεισφορά των ΑΠΕ, αν αφαιρέσει κανείς τη βιομάζα στον οικιακό τομέα και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, παρουσιάζει σταδιακή ανοδική πορεία, λόγω των μέτρων οικονομικής υποστήριξης. Δεδομένης πάντως της αύξησης της ζήτησης ενέργειας και της συνεχόμενης αύξησης της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης, το ποσοστό αυτό δεν φαίνεται να μεταβάλλεται.

4 3. ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η αιολική ενέργεια είναι η ενέργεια του ανέμου που προέρχεται από τη μετακίνηση αερίων μαζών της ατμόσφαιρας. Αιολικές εγκαταστάσεις ονομάζονται οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού που λειτουργούν είτε με τη μορφή μεμονωμένων ανεμογεννητριών (Α/Γ), είτε με τη μορφή αιολικών πάρκων, δηλαδή συστοιχίας ανεμογεννητριών. Οι ανεμογεννήτριες (Α/Γ) είναι μια αποδεδειγμένη και ώριμη τεχνολογία για παροχή μηχανικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν πολλών ειδών Α/Γ, οι οποίες κατατάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες (ΥΠΕΧΩΔΕ 2007α): Τις Α/Γ με οριζόντιο άξονα, των οποίων ο δρομέας είναι τύπου έλικας και στις οποίες ο άξονας μπορεί να περιστρέφεται ώστε να βρίσκεται παράλληλα προς τον άνεμο και τις Α/Γ με κατακόρυφο άξονα, ο οποίος και παραμένει σταθερός. Εικόνα 1: Τυπική Διάταξη Ανεμογεννήτριας (Α/Γ) Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (2007α) Σήμερα στην παγκόσμια αγορά έχουν επικρατήσει οι Α/Γ οριζόντιου άξονα και οι βασικές συνιστώσες μιας τυπικής Α/Γ οριζόντιου άξονα είναι ο δρομέας, η γεννήτρια και ο πύργος. Αναλυτικότερα, μια ανεμογεννήτρια έχει τα εξής κύρια μέρη (Εικόνα 1): 1. Τον πύργο: Είναι κυλινδρικής μορφής κατασκευασμένος από χάλυβα και συνήθως αποτελείται από δύο η τρία συνδεδεμένα τμήματα. Είναι παρόμοιας κατασκευής με τους πύργους που στηρίζουν τα φώτα σε γήπεδα και εθνικούς δρόμους. 2. Τον θάλαμο που περιέχει τα μηχανικά υποσυστήματα (κύριος άξονας, σύστημα πέδησης, κιβώτιο ταχυτήτων και ηλεκτρογεννήτρια): Ο κύριος άξονας με το σύστημα πέδησης (φρένα) είναι παρόμοιος με τον άξονα των τροχών ενός αυτοκινήτου με υδραυλικά δισκόφρενα.

5 Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι παρόμοιας κατασκευής με εκείνο του αυτοκινήτου μας με την διαφορά ότι έχει μόνον μια σχέση. Η ηλεκτρογεννήτρια είναι παρόμοια με αυτές που χρησιμοποιούνται από τη ΔΕΗ στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ή με τις γεννήτριες που έχουμε στα εξοχικά μας. 3. Ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου ασφαλούς λειτουργίας. Αποτελούνται από ένα η περισσότερα υποσυστήματα μικροελεγκτών και «φροντίζουν» για την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία της ανεμογεννήτριας σε όλες τις συνθήκες. 4. Τα πτερύγια είναι κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά (υαλονήματα και ειδικές ρητίνες), παρόμοια με αυτά που κατασκευάζονται τα ιστιοπλοϊκά σκάφη. Είναι δε σχεδιασμένα για να αντέχουν σε μεγάλες καταπονήσεις. Το αιολικό πάρκο είναι ένας σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελούμενο από συστοιχία ανεμογεννητριών. Ένα αιολικό πάρκο αποτελείται από τα παρακάτω: 1. Κύριος Η/Μ εξοπλισμός Ο κύριος ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός ενός αιολικού πάρκου αποτελείται από τις ανεμογεννήτριες με τους αντίστοιχους υποσταθμούς ανύψωσης Χ.Τ.-Μ.Τ., τον κεντρικό υποσταθμό Μ.Τ. και τον υποσταθμό Υ.Τ. Όλες οι σύγχρονες εμπορικές ανεμογεννήτριες είναι οριζοντίου άξονα. Παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα χαμηλής τάσεως, 400 έως 1000 V, το οποίο με την κατάλληλη ανύψωση, διοχετεύεται στο δίκτυο μέσης ή υψηλής τάσεως της ΔΕΗ. Η ανύψωση στη Μ.Τ. γίνεται μέσω μετασχηματιστών για κάθε ανεμογεννήτρια ξεχωριστά. Οι μετασχηματιστές αυτοί βρίσκονται πλησίον των ανεμογεννητριών ή εντός του πυλώνα αυτών. Στις μεγάλες ανεμογεννήτριες συχνά τοποθετούνται στην κορυφή του πυλώνα, μαζί με τα υπόλοιπα εξαρτήματα της ανεμογεννήτριας. Το μέγεθος των σημερινών εμπορικών ανεμογεννητριών κυμαίνεται από 800 kw έως 3,0 MW. Εικόνα 2: «Τυπικός υποσταθμός Υ.Τ KVA, 150/21 kv» Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (2007α) 2. Κεντρικός Υποσταθμός Μ.Τ. Ο κεντρικός υποσταθμός Μ.Τ. είναι το σημείο διασύνδεσης όλων των ανεμογεννητριών και περιλαμβάνει τον Αυτόματο Διακόπτη Διασύνδεσης (ΑΔΔ) του αιολικού πάρκου (ο οποίος είναι ένας αυτόματος διακόπτης ισχύος) με έναν αποζεύκτη και τους μετασχηματιστές τάσεως και εντάσεως, τους διακόπτες φορτίου των αναχωρήσεων προς τις ανεμογεννήτριες. Ο

6 ΑΔΔ ελέγχεται από έναν ελεγκτή βιομηχανικού τύπου μέσω των μετασχηματιστών τάσεως και εντάσεως. Ο ελεγκτής αυτός, εκτός από την προστασία, παρέχει τη δυνατότητα τηλεχειρισμού του ΑΔΔ και ρυθμίζεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ΔΕΗ. 3. Υποσταθμός Υ.Τ. Ο υποσταθμός Υ.Τ συνδέει το αιολικό πάρκο με το δίκτυο μεταφοράς του Συστήματος. Πρόκειται για συμβατικό υποσταθμό, ο οποίος κατασκευάζεται πλησίον ή μακράν του αιολικού πάρκου. Σε έναν τέτοιο Υ/Σ μπορούν να συνδεθούν και άλλα αιολικά πάρκα. Στην Ελλάδα, κατασκευάζονται σε υψόμετρα κάτω των 1000 μέτρων, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της ΔΕΗ, ενώ για μεγαλύτερα υψόμετρα απαιτείται εξοπλισμός ειδικών προδιαγραφών. Τα βασικά μέρη ενός υποσταθμού Υ.Τ. είναι ο Μ/Σ, ο διακόπτης ισχύος, οι Μ/Σ τάσεως και εντάσεως, διάφοροι αποζεύκτες και γειωτές, η μονάδα αντιστάθμισης αέργου ισχύος και οι πίνακες ελέγχου. 4. Βοηθητικός και λοιπός Η/Μ εξοπλισμός. Ο βοηθητικός ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός είναι απαραίτητος για την λειτουργία και συντήρηση του αιολικού πάρκου. Αποτελείται από τα παρακάτω: Ηλεκτρικό δίκτυο Μ.Τ. και δίκτυο επικοινωνίας (υπόγεια), Δίκτυο Υ.Τ., Εξοπλισμός οικίσκου ελέγχου, Μ/Σ υπηρεσίας 50 kva, Τηλεφωνικές γραμμές. Τα έργα υποδομής αφορούν κυρίως χωματουργικές εργασίες και έργα πολιτικού μηχανικού. Οι εργασίες αυτές περιορίζονται στο ελάχιστο καθώς υπάρχει το κατάλληλο οδικό και ηλεκτρικό δίκτυο. Τα έργα αυτά είναι τα ακόλουθα: Εσωτερική οδοποιία Πλατείες γύρω από την κάθε ανεμογεννήτρια (0,8 έως 3,0 στρέμματα) Κεντρικός οικίσκος ελέγχου ( τμ.) Κανάλι υπογείων καλωδίων Το πιο βασικό έργο υποδομής είναι η οδοποιία. Μια τυπική διατομή οδοποιίας ενός αιολικού πάρκου φαίνεται στο επόμενο σχήμα και είναι τύπου Δ με επίκλιση στις ευθυγραμμίες 2,5%. Οι κλίσεις των πρανών είναι μεγάλη λόγω της μεγάλης ευστάθειας του εδάφους. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της οδού είναι τα παρακάτω: Πλάτος 5 m, Κατηγορία C, Ταχύτητα Vc 50 km/h, Μέγιστη κλίση 2%. Στην άκρη του δρόμου και από την πλευρά του πρανούς, υπάρχει συνήθως το κανάλι των υπογείων καλωδίων, μπαζωμένο με υλικά λατομείου. Το οδόστρωμα είναι επίσης από συμπιεσμένο υλικό λατομείου (3A), πάχους 10 cm. Εικόνα 3: «Τυπική διατομή οδοποιίας αιολικού πάρκου» Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (2007α)

7 4. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΕ Το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο που σχετίζεται με την αδειοδοτική διαδικασία και τη χωροθέτηση έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα (ΚΑΠΕ 2006), παρουσιάζεται χρονολογικά παρακάτω: Ν.2244/94 (ΦΕΚ Α168/ ) «Ρύθμιση θεμάτων από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις» Ν.2773/99 (ΦΕΚ Α286/ ) «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας- Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις» Ν.2941/01 (ΦΕΚ Α201/ ) «Απλοποίηση διαδικασιών αδειοδότησης εταιρειών ΑΠΕ και άλλες διατάξεις» ΥΑ 2000/02 (ΦΕΚ Β158/ ) «Διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ΑΠΕ και μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών και τύποι συμβάσεων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας» ΚΥΑ 1726/03 (ΦΕΚ Β552/ ) «Διαδικασίας προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και έγκρισης επέμβασης ή παραχώρησης δάσους ή δασικής έκτασης στα πλαίσια της έκδοσης άδειας εγκατάστασης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ» Ν.3426/05 (ΦΕΚ Α308/ ) «Επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» Ν.3468/08 (ΦΕΚ Α129/ ) «Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής απόδοσης και λοιπές διατάξεις». Σχέδιο Νόμου (υπό διαβούλευση από έως ) «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» Στη συνέχεια παρουσιάζεται το θεσμικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού που ενσωμάτωσε σταδιακά τις έννοιες της Αειφόρου Ανάπτυξης και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και το οποίο θα αναλυθεί εκτενώς. Ν.1650/1986 (ΦΕΚ 160 Α/ ) «Για την Προστασία του Περιβάλλοντος» Ν.2742/799 (ΦΕΚ 207 Α/ ) «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη» Ν.6876/4871 (ΦΕΚ 128 Α/ ) «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» ΚΥΑ 49828/2008 (ΦΕΚ 2464 Β/ ) «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ και Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού» Το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ υπογράφθηκε στις 03 Δεκεμβρίου του 2008 αφού προηγουμένως είχε πραγματοποιηθεί προκαταρκτική, Υποστηρικτική Μελέτη (ΥΜ) του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ τον Ιανουάριο του 2007 και Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ το Φεβρουάριο του Αποτελεί κατώτερο στάδιο του ΓΧΣ&ΑΑ όπως το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τη Βιομηχανία, ΕΠΧΣ&ΑΑ για τον Τουρισμό και τα Περιφερειακά Πλαίσια ΧΣ&ΑΑ.

8 Σύμφωνα με το άρθρο 1 της ΚΥΑ 49828/2008 (ΦΕΚ 2464 Β/ ): «Σκοπός του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ είναι: α. η διαμόρφωση πολιτικών χωροθέτησης έργων ηλεκτροπαραγωγής από Α.Π.Ε., ανά κατηγορία δραστηριότητας και κατηγορία χώρου. β. η καθιέρωση κανόνων και κριτηρίων χωροθέτησης που θα επιτρέπουν αφενός την δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. γ. η δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης των εγκαταστάσεων Α.Π.Ε., ώστε να επιτευχθεί ανταπόκριση στους στόχους των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών». Στο άρθρο 2 του ιδίου δίνονται οι ορισμοί μεταξύ άλλων για τα εξής: «Τυπική ανεμογεννήτρια (Α/Γ) ή ισοδύναμη αυτής: Η ανεμογεννήτρια με διάμετρο ρότορα D=85m. Ο υπολογισμός της ισοδύναμης Α/Γ προκύπτει από τον τύπο (Νισ)= D / Dτ, (όπου Νισ είναι ο ισοδύναμος αριθμός τυπικών Α/Γ, D η διάμετρος του ρότορα της εγκατεστημένης Α/Γ και Dτ η διάμετρος του ρότορα της τυπικής Α/Γ). Ο υπολογισμός ανά Ο.Τ.Α. της μέγιστης επιτρεπόμενης πυκνότητας αιολικών εγκαταστάσεων, που ορίζεται στα άρθρα 7, 8, 9 προκύπτει από τον τύπο (Εισ) = (Νισ) x 75,86 στρ, όπου Εισ, είναι η αναλογούσα στην εγκατεστημένη Α/Γ επιφάνεια κάλυψης του χώρου. Φέρουσα Ικανότητα περιοχών εγκατάστασης αιολικών έργων: Ο μέγιστος αριθμός τυπικών α/γ που επιτρέπεται να εγκατασταθούν σε μια ενότητα χώρου». Όσον αφορά τις αιολικές εγκαταστάσεις και σύμφωνα με το άρθρο 4 του ιδίου: «Ο χωροταξικός σχεδιασμός των αιολικών εγκαταστάσεων αποσκοπεί: 1. Στον εντοπισμό, με βάση τα στοιχεία αιολικού δυναμικού, κατάλληλων περιοχών που θα επιτρέπουν ανάλογα με τις χωροταξικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητές τους τη λειτουργία αιολικών εγκαταστάσεων και την επίτευξη οικονομιών κλίμακας στα απαιτούμενα δίκτυα. 2. Στην καθιέρωση κανόνων και κριτηρίων χωροθέτησης που θα επιτρέπουν αφενός την δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και στο τοπίο. 3. Στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης των αιολικών εγκαταστάσεων, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ανταπόκριση στους στόχους των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών». Για τη χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων και σύμφωνα με το άρθρο 5 του ιδίου: «Ο εθνικός χώρος, με βάση το εν δυνάμει εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό του και τα ιδιαίτερα χωροταξικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του, διακρίνεται στις ακόλουθες μείζονες κατηγορίες: α. Στην ηπειρωτική χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας. β. Στην Αττική, που αποτελεί ειδικότερη κατηγορία της ηπειρωτικής χώρας λόγω του μητροπολιτικού χαρακτήρα της. γ. Στα κατοικημένα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης. δ. Στον υπεράκτιο θαλάσσιο χώρο και τις ακατοίκητες νησίδες. Η ηπειρωτική χώρα διακρίνεται περαιτέρω σε: α. Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (Π.Α.Π.): Είναι οι περιοχές της ηπειρωτικής χώρας οι οποίες διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών, ενώ ταυτόχρονα προσφέρονται από απόψεως επίτευξης των χωροταξικών στόχων. Στις περιοχές αυτές, εκτιμάται η μέγιστη δυνατότητα χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων (φέρουσα ικανότητα). β. Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (Π.Α.Κ.). Χαρακτηρίζονται όλοι οι πρωτοβάθμιοι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) της ηπειρωτικής χώρας που δεν περιλαμβάνονται στις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας των οποίων περιοχές ή και

9 μεμονωμένες θέσεις που κρίνονται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας κατά το άρθρο 3 παρ. 1.δ του ν. 3468/2006, ως ενεργειακά αποδοτικές. Για την Περιοχή ΠΑΠ 1, που εντοπίζεται στην Βόρειο Ελλάδα (Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης), στους νομούς Έβρου και Ροδόπης και περιλαμβάνει ειδικότερα τους Δήμους: Αλεξανδρούπολης, Αρριανών, Σουφλίου, Τραϊανούπολης, Τυχερού, Φερών, και την Κοινότητα Κέχρου, η Φέρουσα Ικανότητα εκτιμάται σε 480 τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά 960 MWe). Για την Περιοχή ΠΑΠ 2, που εντοπίζεται στην Κεντρική Ελλάδα (Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας, Δυτικής Ελλάδας και Θεσσαλίας) στους νομούς Βοιωτίας, Φθιώτιδας, Φωκίδας, Ευρυτανίας, Εύβοιας, Αιτωλοακαρνανίας, Καρδίτσας και περιλαμβάνει ειδικότερα τους Δήμους: Καρύστου, Μαρμαρίου, Στυραίων, Δυστίων, Αυλώνος, Κύμης, Διρφύων, Μεσσαπίων, Ορχομενού, Χαιρώνειας, Λεβαδέων, Δαύλειας, Αραχώβης, Διστόμου, Αταλάντης, Οπουντίων, Υπάτης, Σπερχειάδος, Αγ. Γεωργίου Τυμφρηστού, Μακρακώμης, Αμφίσσης, Δεσφίνης, Λιδωρικίου, Βαρδουσίων, Καλλιέων, Δομνίστας, Προυσσού, Ποταμιάς, Καρπενησίου, Φραγκίστας, Βίνιανης, Κτημενίων, Φουρνά, Αγράφων, Ιτάμου, Καλλιφώνου, Μενελαϊδας, Ρεντίνης, Αποδοτίας, Θέρμου, Πλατάνου και τις Κοινότητες Καφηρέως και Κυριακίου, η Φέρουσα Ικανότητα εκτιμάται σε τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά MWe). Για την Περιοχή ΠΑΠ 3, που εντοπίζεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, στους νομούς Λακωνίας και Αρκαδίας και περιλαμβάνει ειδικότερα τους Δήμους: Βοϊών, Γερονθρών, Ζάρακα, Λεωνιδίου, Μολάων, Μονεμβασίας, Νιάτων, και την Κοινότητα Κοσμά, η Φέρουσα Ικανότητα εκτιμάται σε 438 τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά 876 MWe). Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, διαπιστώνεται ότι η Φέρουσα Ικανότητα των Περιοχών Προτεραιότητας, εκτιμάται σε περίπου τυπικές Α/Γ ή ενδεικτικά MWe» Εικόνα 4: Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ) Πηγή: ΚΥΑ /ΦΕΚ 2464Β (2008)

10 Σύμφωνα με το άρθρο 6 του ιδίου ορίζονται: «Περιοχές αποκλεισμού και οι ζώνες ασυμβατότητας. Πρέπει να αποκλείεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός: α. Των κηρυγμένων διατηρητέων μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και των άλλων μνημείων μείζονος σημασίας της παρ. 5 β του άρθρου 50 του ν. 3028/2002, καθώς και των οριοθετημένων αρχαιολογικών ζωνών προστασίας Α που έχουν καθορισθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 91 του ν. 1892/1991 ή καθορίζονται κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002. β. Των περιοχών απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986. γ. Των ορίων των Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας (Υγρότοποι Ραμσάρ). δ. Των πυρήνων των εθνικών δρυμών και των κηρυγμένων μνημείων της φύσης και των αισθητικών δασών που δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές της περιπτώσεως β του παρόντος άρθρου. ε. Των οικοτόπων προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί ως τόποι κοινοτικής σημασίας στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής (ΕΕ L 259 της , σ. 1). στ. Των εντός σχεδίων πόλεων και ορίων οικισμών προ του 1923 ή κάτω των κατοίκων περιοχών. ζ. Των Π.Ο.Τ.Α. του άρθρου 29 του ν. 2545/1997, των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα του άρθρου 10 του ν. 2742/1999, των θεματικών πάρκων και των τουριστικών λιμένων. η. Των ατύπως διαμορφωμένων, στο πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, τουριστικών και οικιστικών περιοχών. Ως ατύπως διαμορφωμένες τουριστικές και οικιστικές περιοχές για την εφαρμογή του παρόντος νοούνται οι περιοχές που περιλαμβάνουν 5 τουλάχιστον δομημένες ιδιοκτησίες με χρήση τουριστική ή κατοικία, οι οποίες ανά δύο βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων, και συνολική δυναμικότητα 150 κλίνες τουλάχιστον. Για τον υπολογισμό της δυναμικότητας κάθε δομημένη ιδιοκτησία με χρήση κατοικίας θεωρείται ισοδύναμη με 4 κλίνες ανεξαρτήτως εμβαδού. Οι ανωτέρω περιοχές θα αναγνωρίζονται στο πλαίσιο της οικείας Π.Π.Ε.Α. θ. Των ακτών κολύμβησης που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των νερών κολύμβησης που συντονίζεται από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ι. Των τμημάτων των λατομικών περιοχών και μεταλλευτικών και εξορυκτικών ζωνών που λειτουργούν επιφανειακά. ια. Άλλων περιοχών ή ζωνών που υπάγονται σήμερα σε ειδικό καθεστώς χρήσεων γης, βάσει του οποίου δεν επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων και για όσο χρόνο ισχύουν. Οι κατευθύνσεις των εδαφίων α, β, γ, δ, ε, θ και ι της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζονται και για τη χωροθέτηση των συνοδευτικών έργων Α.Π.Ε., (δίκτυα πρόσβασης και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας). Η πιθανή παρέκκλιση πρέπει να τεκμηριώνεται περιβαλλοντικά. Επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (Ζ.Ε.Π.) της ορνιθοπανίδας της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ ύστερα από τη σύνταξη ειδικής ορνιθολογικής μελέτης και σύμφωνα με τις ειδικότερες προϋποθέσεις και περιορισμούς που θα καθορίζονται στην οικεία πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Με την επιφύλαξη των περιπτώσεων β, γ και δ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός δασών, δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων, σύμφωνα με τα άρθρα 45 και 58 του ν. 998/1979 και άρθρου 13 του ν. 1734/1987 όπως ισχύουν».

11 5. ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΑ 49828/2008 (ΦΕΚ 2464 Β/ ) «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ και Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού» Αρχικά θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μια κριτική σε επιμέρους διατάξεις του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ που αναφέρονται στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας και στη συνέχεια θα κάνουμε μια γενικότερη κριτική στη φιλοσοφία που διέπει το εν λόγω κείμενο. Όσον αφορά το άρθρο 6 «περιοχές ασυμβατότητας και ζώνες αποκλεισμού» παρατηρούμε ότι η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), η οποία πραγματοποιήθηκε επί του προσχεδίου του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, μεταξύ άλλων προτείνει (ΥΠΕΧΩΔΕ 2007β): α) να υπάρχει ρητή αναφορά για εξαίρεση στις εκτάσεις που έχουν χαρακτηρισθεί με τις ισχύουσες διατάξεις ως δάση και αναδασωτέες εκτάσεις, β) να τονισθεί ο ρόλος των αγροτικών περιοχών υψηλής παραγωγικότητας ως σημαντικών βιοτόπων μεγάλου αριθμού ειδών προτεραιότητας της ορνιθοπανίδας, γ) για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, εντός των οποίων επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων ύστερα από τη σύνταξη ειδικής ορνιθολογικής μελέτης, των μονίμων και των μεταναστευτικών ειδών και να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση, δ) να λαμβάνει μέριμνα για την πλήρη αποφυγή κατάληψης χώρου από την κοίτη ρεμάτων (αναφέρει όμως ότι ίσως καλύπτονται από το ια του άρθρου 6, του οποίου προτείνεται η κατάργηση σύμφωνα με το Σχέδιο Νόμου του «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής»! ). Όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς στο άρθρο 6 της ΚΥΑ 49828/2008 (ΦΕΚ 2464 Β/ ) οι προτάσεις αυτές της ΣΜΠΕ επί του προσχεδίου δεν ενσωματώθηκαν τελικά στο τελικό κείμενο του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ. Έκτος όμως από τις περιοχές που προτείνει ως ασύμβατες η ίδια η ΣΜΠΕ, από το νοηματικό πεδίο του άρθρου 6 της ΚΥΑ 49828/2008 δεν προκύπτει με σαφήνεια ότι είναι περιοχές ασυμβατότητας οι περιοχές που χαρακτηρίζονται, σύμφωνα με το άρθρο 19 του Ν.1650/1986 (ΦΕΚ 160 Α/ ) «Για την Προστασία του Περιβάλλοντος» ως Εθνικά Πάρκα (παρ. 3), προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί (παρ. 4) (διατηρητέα μνημεία της φύσης, προστατευόμενα τοπία) και περιοχές οικοανάπτυξης (παρ. 5). Αντιστοίχως ισχύει και για τις περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί ως «Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά» σύμφωνα με τα κριτήρια του καταλόγου IBA 2000 (Important Bird Areas) και της ευρωπαϊκής οδηγίας 92/43/ΕΚ. Συνοψίζοντας για τις περιοχές ασυμβατότητας, το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ επιτρέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε δάση και δασικές εκτάσεις, σε υδατορέματα, σε Εθνικά Πάρκα, σε προστατευόμενους φυσικούς σχηματισμούς και σε μεταναστευτικούς διαδρόμους πτηνών. Αντίθετα δεν επιτρέπει τη συνύπαρξη με αγροτικές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε τη σημασία της διατήρησης του συγκροτημένου δάσους και την αποκατάσταση του όπου αυτό έχει υποστεί βλάβες, με τη μορφή αναδασώσεων. Η παραγωγή και συσσώρευση βιομάζας με την φωτοχημική διαδικασία της φωτοσύνθεσης στα φυτά είναι η μόνη αντίστροφη της καύσης διεργασία που μπορεί να δεσμεύσει στην επιφάνεια της γης και στο φυτοπλαγκτόν της θάλασσας CO 2 της ατμόσφαιρας (Επιμελητήριο Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας, 2008). Τα δάση συνεισφέρουν παγκοσμίως στην παραγωγή χερσαίας βιομάζας κατά 68% και είναι προφανές ότι η αποψίλωση των δασών με οποιοδήποτε τρόπο είναι παράγοντας αύξησης του φαινομένου του θερμοκηπίου.

12 Μέσα από τις διατάξεις του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ διαφαίνεται ο προσανατολισμός για την αξιοποίηση κυρίως της αιολικής ενέργειας και αφήνεται σε δεύτερο επίπεδο οι χρήση των υπόλοιπων μορφών αλλά και του συνδυασμό αυτών. Πιο συγκεκριμένα, δεν πραγματοποιείται διατύπωση της έννοιας της φέρουσας ικανότητας μιας περιοχής παρά μόνο για εγκαταστάσεις αιολικών έργων. Δεν δίνονται επομένως κατευθύνσεις για τη συνολική ενεργειακή φέρουσα ικανότητα που μπορεί να έχει μια περιοχή από το σύνολο των ΑΠΕ. Δεν εξετάζεται δηλαδή το πόσα αθροιστικά και υπό ποιες προϋποθέσεις αιολικά, φωτοβολταϊκά, υδροηλεκτρικά, γεωθερμικά, κυματικά κ.α. έργα ΑΠΕ μπορούν να πραγματοποιηθούν σε μια περιοχή. Όσων αφορά τις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ) γίνεται μια επιλογή των περιοχών με μοναδικό κριτήριο την ύπαρξη μέγιστου αιολικού δυναμικού και επί της ουσίας αποτελεί κατεύθυνση των επενδύσεων στις τρεις περιοχές ΠΑΠ που προτείνει. Ο καθορισμός αυτών των περιοχών θα έπρεπε να είναι αντικείμενο του υποκείμενου σχεδιασμού (ΠΠΧΣ&ΑΑ και ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ) λαμβάνοντας υπόψη και άλλες παραμέτρους πέραν του αιολικού δυναμικού για την κάθε περιοχή. Το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ αποτελεί ένα πλαίσιο κατευθύνσεων και χάραξης πολιτικών χωροταξίας και δεν δύναται να προκαθορίζει τις περιοχές εγκατάστασης Α/Γ και μάλιστα με μοναδικό κριτήριο την πύκνωση τους στο χώρο και τη μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού της χώρας. Επίσης δεν προσδιορίζεται η υποχρέωση περιβαλλοντικής αδειοδότησης των συνοδευτικών έργων ταυτόχρονα με τη διαδικασία αδειοδότησης της βασικής εγκατάστασης και δεν γίνεται αναφορά για αποκατάσταση μετά την κατασκευή των συνοδευτικών έργων. Δεν υπάρχει καμία υποχρέωση παρακολούθησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της λειτουργίας των αιολικών πάρκων αμέσως μετά την εγκατάστασή τους σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο. Καμία υποχρέωση επίσης αποκατάστασης (π.χ. αποξήλωση Α/Γ) σε περίπτωση καταγραφής σημαντικών επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα της περιοχής (π.χ. επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα). Εικόνες 5-6: «Περιπτώσεις μη ήπιας προσαρμογής Α/Γ στο φυσικό περιβάλλον με ανεπανόρθωτες βλάβες στο δασικό πλούτο» Πηγή:

13 Από τα προαναφερθέντα διαπιστώνουμε τι το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ παρουσιάζει έλλειμμα περιβαλλοντικών προδιαγραφών και στηρίζει την ανάπτυξη των ΑΠΕ στον ελληνικό χώρο πρωτίστως στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας και μάλιστα της μέγιστης δυνατόν εκμετάλλευσης το υψηλού αιολικού δυναμικού της χώρας. Το τελευταίο δικαιολογείται στο προοίμιο της ΚΥΑ 49828/2008 ως επιτακτική ανάγκη με βάση υποχρεώσεων της χώρας προς την ΕΕ και διεθνών δεσμεύσεων. Συγκεκριμένα: «Με βάση την οδηγία 2001/77/ΕΚ, έχει τεθεί ως στόχος, μέχρι το 2010, το 22,1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Κοινότητα να προέρχεται από Α.Π.Ε. Παραλλήλως, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 8/9 Μαρτίου 2007 έθεσε δεσμευτικό στόχο συνιστάμενο σε ίσο προς 20% μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2020 και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% τουλάχιστον, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, έως το 2020.Επιπλέον επαναλαμβάνεται ο στόχος για εξοικονόμηση του 20% της συνολικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας μέχρι το Σύμφωνα τώρα με τις ελληνικές δεσμεύσεις και το ν. 3468/2006, το ποσοστό συμμετοχής των Α.Π.Ε. στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας πρέπει να ανέλθει, μέχρι το 2010, σε 20,1 % και, μέχρι το 2020, σε 29% αντιστοίχως. Επίσης, στα πλαίσια της εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η Ελλάδα έχει αναλάβει για την περίοδο και σύμφωνα με το 2 ο Εθνικό Πρόγραμμα Μείωσης των Εκπομπών, την υποχρέωση της συγκράτησης της αύξησης των εκπομπών της στο + 25% σε σχέση με τις εκπομπές βάσης (εκπομπές του 1990 για 3 από τα 6 αέρια και 1995 για τα υπόλοιπα), προωθώντας, μεταξύ άλλων, για το σκοπό αυτό και τη χρήση Α.Π.Ε. για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας ή ψύξης». Οι παραπάνω ποσοτικοί στόχοι κρίνονται ως αποσπασματικοί και στην καλύτερη περίπτωση διαιωνίζουν το ενεργειακό και το περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας. Προβλήματα που δημιουργήθηκαν κυρίως από την πολιτική που εφαρμόστηκε και συνεχίζει να εφαρμόζεται στον ενεργειακό τομέα αλλά και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η πολιτική αυτή χαρακτηρίζεται από την απουσία μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας μέσω της μείωσης της κατανάλωσης, διαχείριση της ζήτησης και ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. Το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που ακολουθείται διαχρονικά προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στα φυσικά και κυρίως στα δασικά οικοσυστήματα. Η απελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας που εφαρμόζεται και στη χώρα μας (Ν.2773/99)έχει ως αποτέλεσμα την διασπάθιση ενεργειακών πόρων και την κερδοσκοπία επί ενός βασικού κοινωνικού αγαθού. Τελικώς, το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ επιδιώκει να δημιουργήσει ένα σαφές πλαίσιο επενδυτικής δραστηριότητας στον τομέα των ΑΠΕ, παρέχοντας ευκολίες στη βιομηχανία αιολικών πάρκων με πρόσχημα τις δεσμεύσεις προς τη διεθνή κοινότητα. Η έννοια «αειφόρος ανάπτυξη» στα πλαίσια του υπάρχοντος ανταγωνιστικού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής αποτελεί ουτοπία (Μπιτσάκης 2001) καθώς η εποχή αυτής της συντηρούμενης βαρβαρότητας έχει ως όριο την αυτοκαταστροφή. Εφόσον η ανάπτυξη δεν είναι ολοκληρωμένη (Ρόκος 2001), δηλαδή δεν πραγματοποιείται, σε οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό, πολιτικό και πολιτισμικό επίπεδο για το σύνολο της κοινωνίας και δεν βρίσκετε σε διαλεκτική αρμονία και με σεβασμό στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον, δεν υφίσταται ανάπτυξη.

14 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Σύμφωνα με την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε για το ΕΠΧΣ&ΑΑ για της ΑΠΕ και λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές κ.α.) που διέπουν το εν λόγω κείμενο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτό δεν επιλύει ούτε το ενεργειακό ούτε το περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας. Αντιθέτως αναπαράγει το υφιστάμενο σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, προωθεί τις ιδιωτικές επενδύσεις σε βάρος του κοινωνικού συνόλου και η εφαρμογή του θα επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στο ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Η υπόθεση εργασίας για την αναγκαιότητα ύπαρξης ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ στην παρούσα φάση αναιρείται, διότι πριν την εφαρμογή ενός τέτοιου ειδικού πλαισίου απαιτούνται μια σειρά παρεμβάσεων και πολιτικών του υπερκείμενου σχεδιασμού. Πριν απ όλα λοιπόν είναι επιτακτική ανάγκη να εφαρμοστούν τα εξής: Άμεση περιβαλλοντική αποκατάσταση και ανάκτηση του φυσικού (κυρίως του δασικού) περιβάλλοντος, για την καταστροφή του οποίου ευθύνεται πρωτίστως το υφιστάμενο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης Απογραφή του συνόλου του φυσικού οικοσυστήματος (δάση, υγρότοποι, υδατικά συστήματα κλπ) και απόλυτη προστασία αυτού από οποιοδήποτε μορφή ανάπτυξης (υποχρέωση Κράτους σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος) Επανασχεδιασμός της ενεργειακής πολιτικής, με διαχειριστές ενέργειας μόνο δημόσιους φορείς σε διάφορες χωρικές κλίμακες, οι οποίοι δεν θα έχουν στόχο το κέρδος αλλά θα υπηρετούν το δικαίωμα του καθενός να έχει πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά Αποτύπωση πραγματικών ενεργειακών αναγκών (οικιακών, βιομηχανικών, τουριστικών, εμπορικών, μεταφορικών κ.α.) της χώρας και εφαρμογή πολιτικών μείωσης της κατανάλωσης, διαχείριση της ζήτησης και ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. Εφόσον ικανοποιηθούν οι παραπάνω απαιτήσεις είναι επιβεβλημένη η χάραξη εθνικής στρατηγικής για την αξιοποίηση των ΑΠΕ (εν συνόλω) μέσω ειδικού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ακολουθεί τις παρακάτω αρχές: Καθορισμό περιοχών ασυμβατότητας και ειδικά για τα αιολικά πάρκα (δάση, δασικές εκτάσεις, εθνικοί δρυμοί, Εθνικά Πάρκα, προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, διατηρητέα μνημεία της φύσης, προστατευόμενα τοπία, περιοχές NATURA, περιοχές RAMSAR, περιοχές οικοανάπτυξης, Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Ζώνες Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, ακτές, υγρότοποι κ.α.) Συνδυασμός των διαφορετικών μορφών ΑΠΕ με έργα μικρής κλίμακας (ορισμός φέρουσας ικανότητας περιοχών για κάθε μορφή ΑΠΕ και συνδυαστικά) με διασπορά αυτών στο χώρο και σε σημεία που έχουν ήδη υποστεί παρέμβαση (οδικό, σιδηροδρομικό δίκτυο, δίκτυα υποδομών κ.α.) και στόχο ενεργειακή αυτονομία περιοχών (π.χ. ΟΤΑ) και εγκαταστάσεων (π.χ. μεγάλα δημόσια έργα) Περιβαλλοντικοί κανόνες και για τα συνοδευτικά έργα και μακροχρόνια παρακολούθηση των επιπτώσεων που προκαλούν οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ Απαιτείται τέλος η σωστή ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας για την τοποθέτηση εγκατάστασης ΑΠΕ σε μια περιοχή (θετικές και αρνητικές επιπτώσεις), αφού όμως έχει καλλιεργηθεί η πολιτική εκπαίδευσης σε ζητήματα ενεργειακής κατανάλωσης και περιβαλλοντικής συνείδησης.

15 ΑΝΑΦΟΡΕΣ Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου (2008), Χωροταξικό Σχέδιο για τις ΑΠΕ, μια σπουδαία ευκαιρία, μια μεγάλη απογοήτευση, από Επιμελητήριο Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας (2008), Κριτική Ανάλυση του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, Δεκλερής Μ., Αθήνα. ΚΑΠΕ (2006), Το Θεσμικό, Αδειοδοτικό Και Χρηματοοικονομικό Πλαίσιο Υλοποίησης Έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα, Βασιλάκος Ν., Αθήνα. ΚΑΠΕ (2009), Ετήσια Έκθεση 2008, Αθήνα. ΚΥΑ (ΦΕΚ 2464Β) Έγκριση ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ και ΣΜΠΕ αυτού, Αθήνα. Μπιτσάκης Ε.(2001), Η έννοια της προόδου: Η αστική και η μαρξιστική αντίληψη κείμενο από: ΔΠΜΣ Περιβάλλον & Ανάπτυξη, ΕΜΠ, Αθήνα. Ν.1650/1986 (ΦΕΚ 160 Α/ ) Για την Προστασία του Περιβάλλοντος, Αθήνα. Ρόκος Δ. (2001), Αξιοβίωτη Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη, για έναν ειρηνικό και καλύτερο κόσμο, κείμενο από: ΔΠΜΣ Περιβάλλον & Ανάπτυξη, ΕΜΠ, Αθήνα. ΥΠΕΧΩΔΕ (2007), ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ (Ν ), Α Φάση Υποστηρικτική Μελέτη, Ασημακόπουλος Γ. «Εκοτέχνικα», Αθήνα. ΥΠΕΧΩΔΕ (2007), ΣΜΠΕ ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, «Enviroplan», Αθήνα. Χουσιανάκου Μ. (2009), Η κριτική του ΣΕΠΟΧ σε σχέση με το θεσμοθετημένο ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, Αθήνα. WWF Ελλάς (2008), Σχολιασμός του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, Αθήνα. Εικόνα 7: «Γελοιογραφία με Α/Γ του Γ. Ιωάννου» Πηγή: