ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΑΣΤΡΙΟΥ

Transcript

1 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70(1): ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΑΣΤΡΙΟΥ Α. ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ*, Η. ΓΟΥΣΙΑΣ**, Μ. ΜΗΤΣΙΑΣ***, Ι. ΡΟΥΣΣΟΥ**** Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Σ τη σύγχρονη εποχή, οι απαιτήσεις των ασθενών για ολοένα και περισσότερο αισθητικές αποκαταστάσεις στην πρόσθια περιοχή της οδοντοφυΐας συνεχώς αυξάνονται. Η πρωτοποριακή ανακάλυψη του Buonocore το 1955 με την αδροποιήση της αδαμαντίνης και η επακόλουθη ε- ξέλιξη των σύγχρονων συγκολλητικών μέσων και συστημάτων, οδήγησε στην υιοθέτηση ενός λιγότερο επεμβατικού προτύπου, όσον αφορά στην αφαίρεση οδοντικών ουσιών. Μία από τις πιο αισθητικές και συντηρητικές τεχνικές για την αποκατάσταση των πρόσθιων δοντιών είναι οι όψεις πορσελάνης. Κατά το πέρασμα αυτών των χρόνων αυξήθηκε το εύρος των εφαρμογών τους και βελτιώθηκαν οι κλινικές και εργαστηριακές τεχνικές για την κατασκευή τους. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η περιγραφή των κεραμικών όψεων αστρίου, η παρουσίαση των διαφορών τους από κεραμικές ό- ψεις κατασκευασμένες από άλλα κεραμικά και μη υλικά, καθώς και η επισήμανση των κλινικών τους εφαρμογών σε συνδυασμό με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη σύγχρονη εποχή, οι απαιτήσεις των α- σθενών για ολοένα και περισσότερο αισθητικές αποκαταστάσεις στην πρόσθια περιοχή της οδοντοφυ ας συνεχώς αυξάνονται. Για πολλά χρόνια, η πιο προβλέψιμη και μακροπρόθεσμη αισθητική αποκατάσταση των πρόσθιων δοντιών ήταν οι στεφάνες ολικής κάλυψης. Εν τούτοις, η θεραπευτική αυτή προσέγγιση ήταν και παραμένει η λιγότερο συντηρητική, καθώς περιλαμβάνει την αφαίρεση μεγάλης ποσότητας υγιών οδοντικών ουσιών με πιθανές μη αντιστρεπτές βλάβες στον πολφό και τους γειτονικούς ιστούς 1. Η πρωτοποριακή ανακάλυψη του Buonocore το 1955 με την αδροποίηση της αδαμαντίνης 2 και η επακόλουθη εξέλιξη των σύγχρονων συγκολλητικών μέσων και συστημάτων, οδήγησε στην υιοθέτηση ενός λιγότερο επεμβατικού * Οδοντίατρος. ** Επίκουρος Καθηγητής Εργαστηρίου Προσθετικής Οδοντιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. *** Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Προσθετικής Οδοντιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. **** Λέκτορας Εργαστηρίου Προσθετικής Οδοντιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. ΟΡΟΙ ΕΥΡΕΤΗΡΙΑΣΜΟΥ: Κεραμικές όψεις, Άστριο. προτύπου, όσον αφορά στην αφαίρεση οδοντικών ουσιών 3. Μία από τις πιο αισθητικές και συντηρητικές τεχνικές για την αποκατάσταση των πρόσθιων δοντιών είναι οι όψεις πορσελάνης. Τα αποτελέσματα μακροπρόθεσμων αναδρομικών μελετών, 15 και 20 χρόνων, δείχνουν πως τα ποσοστά επιτυχίας τους φτάνουν το 94% έως 95% 4,5. Σύμφωνα με τους Calamia και Calamia 6, οι όψεις πορσελάνης είναι μία από τις πιο επιτυχείς αποκαταστάσεις που διαθέτει στη φαρέτρα του ο σύγχρονος οδοντίατρος. Οι όψεις πορσελάνης δεν αποτελούν μία καινούγια τεχνική, καθώς βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και των εξελίξεων για περισσότερο από 25 χρόνια 7. Κατά το πέρασμα αυτών των χρόνων αυξήθηκε το εύρος των εφαρμογών τους 8 και βελτιώθηκαν οι κλινικές και εργαστηριακές τεχνικές για την κατασκευή τους. Στη βελτίωση αυτή συνέβαλλε σημαντικά η εμφάνιση ποικίλλων ολοκεραμικών συστημάτων με διαφορετικές μηχανικές ιδιότητες, ενδείξεις και τεχνικές εφαρμογής. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η περιγραφή των κεραμικών όψεων αστρίου, η παρουσίαση των διαφορών τους από κεραμικές όψεις κατασκευασμένες από άλλα κεραμικά και μη υλικά, καθώς και η επισήμανση των κλινικών τους ε- φαρμογών σε συνδυασμό με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους.

2 16 Α. ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ, Η. ΓΟΥΣΙΑΣ, Μ. ΜΗΤΣΙΑΣ, Ι. ΡΟΥΣΣΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΑΣΤΡΙΟΥ Γενικά, η κατασκευή των όψεων μπορεί να πραγματοποιηθεί με μία μεγάλη ποικιλία υλικών, είτε κεραμικών είτε πολυμερών. Η χρήση κεραμικών υλικών πλεονεκτεί έναντι των εργαστηριακών πολυμερών λόγω της χρωματικής τους σταθερότητας, της βιοσυμβατότητας, της βιομιμητικότητας (biomimicry), της υψηλής τους αισθητικότητας και της δυνατότητας επαναφοράς της αρχικής εμβιομηχανικής κατάστασης της μύλης των δοντιών 9,10. Τα εργαστηριακά πολυμερή από την άλλη, λόγω του υψηλότερου συντελεστή θερμικής διαστολής και ελαστικότητας, παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά μικροδιαρροής και φτωχότερη οριακή προσαρμογή 11. Απόρροια του γεγονότος αυτού είναι τα χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης που επιδεικνύουν 10. Για την κατασκευή κεραμικών όψεων, έχουν προταθεί και εφαρμοσθεί στην κλινική πράξη διάφορα ολοκεραμικά συστήματα, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι. Τα κεραμικά συστήματα που κυρίως χρησιμοποιούνται, μπορούν να ταξινομηθούν σε πέντε κατηγορίες: 1) χυτεύσιμα ή ενέσιμα υπό πίεση ολοκεραμικά συστήματα (heat-pressed ή injectiomolded ceramics) (IPS Empress, IPS Empress 2, IPS E-max, Ivoclar; Authentic, Ceramey; Finesse All Ceramic, Dentsply; OPC, OPC 3G, Pentron), 2) υαλοκεραμικά συστήματα (cast-glass ceramics) (Dicor, Dentsply), 3) συστήματα διήθησης (split-cast ceramics) (In-ceram Spinell, Vita Zahnfabric), 4) μηχανικά και ηλεκτρονικά κατασκευαζόμενα συστήματα (Machinable ceramics - CAD/CAM ceramic systems) (Cerec, Sirona; Celay, Mikrona; Procera, Nobel Biocare) και τέλος τα συστήματα συμβατικής όπτησης (sintered ceramics), τα ο- ποία περιλαμβάνουν συμβατικά συστήματα χαμηλότηκτης (low-fusing) πορσελάνης αστρίου (feldspathic porcelain) (Mirage, Colorlogic, Exelco, Porcelain Veneer System - PVS) και συστήματα ενίσχυσης της πορσελάνης αστρίου με λευκίτη (Captec, Precious Chemicals; Ceramco 3, Dentsply; Cerinate, Den-Mat; Optec HSP, Jeneric/Pentron) ή διπυριτικό λίθιο (IPS E-max, Ivoclar) 10, Οι κεραμικές όψεις αστρίου είναι και αυτές όψεις πορσελάνης, κατασκευασμένες αποκλειστικά από τα προναφερθέντα συστήματα συμβατικής πορσελάνης αστρίου, δηλαδή από συμβατικές πορσελάνες με τις οποίες γίνεται η ε- πένδυση των μεταλλικών σκελετών για την κατασκευή των γνωστών μεταλλοκεραμικών αποκαταστάσεων 15. Είναι μία τεχνική που έχει δοκιμαστεί στο χρόνο, καθώς η εφαρμογή της ήταν δυνατή ακόμη και πρίν την εμφάνιση των σύγχρονων ολοκεραμικών συστημάτων. Με την ε- ξέλιξη των σύγχρονων συμβατικών οδοντιατρικών πορσελανών, των εργαστηριακών τεχνικών και υλικών, και των κλινικών χειρισμών, τα συστήματα πορσελάνης αστρίου κατέχουν μία εξέχουσα θέση μεταξύ των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των κεραμικών όψεων. ΙΑΦΟΡΕΣ ΠΟΡΣΕΛΑΝΩΝ ΑΣΤΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σύσταση πορσελανών αστρίου Τα συμβατικά συστήματα πορσελάνης α- στρίου παρουσιάζουν μία παρεμφερή σύσταση που προσομοιάζει σε μεγάλο βαθμό τη σύσταση των συμβατικών πορσελανών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μεταλλοκεραμικών αποκαταστάσεων. Αντιθέτως, παρουσίαζουν αρκετές διαφορές σε σχέση με τα υπόλοιπα ολοκεραμικά συστήματα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή κεραμικών όψεων. Η πορσελάνη αστρίου, όπως και όλες οι πορσελάνες, συντίθεται από μήτρα υάλου μέσα στην οποία είναι διασκορπισμένες μία ή και περισσότερες κρυσταλλικές φάσεις. Περιέχουν μία μεγάλη ποικιλία μεταλλικών οξειδίων, σε ποικίλες αναλογίες, τα κυριότερα από τα οποία είναι το SiO 2 (52-62% κ.β.), το Al 2 O 3 (11-16% κ.β.), το K 2 O (9-11% κ.β.), το Na 2 O (5-7% κ.β.) και μερικά επίσης που βρίσκονται σε πολύ μικρές ποσότητες, μεταξύ των οποίων είναι το Li 2 O και το B 2 O 3. Τα μεταλλικά αυτά οξείδια βρίσκονται υπό τη μορφή ορυκτών. Τα ορυκτά αυτά είναι ο άστριος (feldspar), ο χαλαζίας (quartz), ο καολίνης (kaolin ή China clay) και η άργιλος (alumina). Στα κύρια αυτά συστατικά προστίθενται, σε πολύ μικρές ποσότητες όπως προαναφέρθηκε, μεταλλικά ο- ξείδια που προσδίδουν ειδικές ιδιότητες (μεσόχωρα - fluxes) και χρωματικά χαρακτηριστικά (χρωστικές ουσίες - color pigments) 16,17. Η ακριβής σύνθεση και οι αναλογίες των συστατικών της πορσελάνης αστρίου, αλλά και κάθε είδους οδοντιατρικής πορσελάνης, δεν είναι ακριβώς γνωστή, αφού οι βιομηχανίες κρατούν τα χαρτιά τους κλειστά. Επιπλέον, υπάρχουν κάποιες μικροδιαφορές ήσσονος σημασίας, όσον αφορά στη σύσταση, μεταξύ των συμβατικών συστημάτων πορσελάνης αστρίου διαφορετικών εταιρείων.

3 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΑΣΤΡΙΟΥ 17 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ Η εργαστηριακή διαδικασία που απαιτείται για την κατασκευή των κεραμικών όψεων α- στρίου διαφέρει από εκείνη των υπολοίπων ολοκεραμικών συστημάτων και είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Ίσως κανένα άλλο είδος αισθητικής απακατάστασης δεν απαιτεί τόσο ιδιαίτερους εργαστηριακούς χειρισμούς, άριστες γνώσεις χειρισμού της συμβατικής πορσελάνης αστρίου, υπομονή και καλλιτεχνική δεξιοτεχνία εκ μέρους του οδοντοτεχνίτη, όσο οι κεραμικές όψεις α- στρίου. Για την κατασκευή τους δεν χρησιμοποιούνται νέες τεχνικές, αλλά οι δύο πιο κλασικές και παλαιότερες τεχνικές που υπάρχουν για την κατασκευή ολοκεραμικών αποκαταστάσεων, η τεχνική του φύλλου πλατίνας (platinum-foil technique) και η τεχνική του πυροχωμάτινου εκμαγείου (refractory die technique) 12,18,19. Η περιγραφή των δύο αυτών εργαστηριακών τεχνικών ξεφεύγει από το σκοπό αυτής της εργασίας. Κάθε μία από τις δύο αυτές τεχνικές παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, τα οποία επιγραμματικά έχουν ως εξής: Για την τεχνική του φύλλου πλατίνας, ως πλεονεκτήματα αναφέρονται: α) είναι χρονικά γρήγορη τεχνική, β) επιφέρει ένα υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα, γ) δεν απαιτείται αυξημένο κόστος εργαστηριακού εξοπλισμού, δ) δίνει τη δυνατότητα μέτρησης του πάχους της κεραμικής όψεως κατά τη διάρκεια της κατασκευής της, ε) δίνει επίσης τη δυνατότητα ενδοστοματικής δοκιμής της κεραμικής όψεως πρίν την τελική υάλωση (glaze), και στ) παρέχει πολύ υψηλή ακρίβεια στο όριο της αποκατάστασης. Από την άλλη πλευρά, στα μειονεκτήματα της τεχνικής αυτής θα μπορούσαν να αναφερθούν: α) η ανάγκη αυξημένης δεξιοτεχνίας και χειρισμών από τον οδοντοτεχνίτη, β) η δύσκολη εκτίμηση του πραγματικού χρώματος, λόγω της αδιαφάνειας του φύλλου πλατίνας, γ) η πιθανή διαταραχή του φύλλου πλατίνας και δ) η ανάγκη αφαίρεσης ποσότητας γύψου στην αυχενική περιοχή για την έκθεση του ορίου της παρασκευής. Αντίστοιχα, για την τεχνική του πυροχωμάτινου εκμαγείου θα μπορούσαν να αναφερθούν ως πλεονεκτήματα τα υπό στοιχεία β και γ της προηγούμενης τεχνικής. Αντιθέτως, η τεχνική αυτή παρουσιάζει και κάποια επιπλέον μειονεκτήματα, όπως: α) είναι μία ιδιαίτερα ευαίσθητη και χρονοβόρα τεχνική, β) ο έλεχγος του πάχους της κεραμικής όψεως είναι δύσκολος. Αυτό είναι μεγάλης σημασίας μιάς και οι παρασκευές συνήθως περιορίζονται στην α- ποκοπή μόνο της αδαμαντίνης, γ) το όριο μπορεί να έχει μία ατελή οριακή εφαρμογή λόγω συρρίκνωσης της πορσελάνης, δ) είναι ιδιαίτερα δύσκολη η χρωματική τροποποίηση μετά την αφαίρεση της όψεως από το εκμαγείο και, τέλος, ε) υπάρχει ανάγκη επανακατασκευής του εκμαγείου, σε περίπτωση που απαιτείται επανακατασκευή της όψεως. Το κύριο πλεονέκτημα και των δύο τεχνικών είναι πως επιτρέπουν το πλήρες χτίσιμο της πορσελάνης κατά στρώματα (full-thickness layering technique), δίνοντας με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα ενσωμάτωσης όλων των οπτικών και χρωματικών χαρακτηριστικών των φυσικών δοντιών. Τη δυνατότητα αυτή δεν την παρέχουν τα υπόλοιπα ολοκεραμικά συστήματα, τα οποία επιτρέπουν την εφαρμογή μερικού πάχους διαστρωματικής τεχνικής πάνω από ένα μονοχρωματικό ή ολιγοχρωματικό ολοκεραμικό σκελετό, με επιπρόσθετο αριθμό οπτήσεων. Από τις δύο προαναφερθείσες τεχνικές, αυτή που χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σήμερα είναι η τεχνική του πυροχωμάτινου εκμαγείου, λόγω πρακτικότητας και της εγγενούς δυνατότητας πολλαπλών εφαρμογών που παρουσιάζει. Στην τεχνική αυτή, η σημαντικότερη παράμετρος είναι η ταύτιση των συντελεστών θερμικής διαστολής μεταξύ της πορσελάνης και του πυροχώματος, γεγονός που θα εξασφαλίσει την α- κρίβεια της οριακής εφαρμογής 1. Αν και υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν την υπεροχή της τεχνικής του φύλλου πλατίνας όσον αφορά στην οριακή προσαρμογή 19, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να επανεξεταστούν μετά την εισαγωγή βελτιωμένων πυροχωμάτινων υ- λικών 18 και την τροποποίηση της τεχνικής του πυροχωμάτινου εκμαγείου από τους Magne και Belser, με μία τεχνική που ονομάζεται alveolar cast 20. Η τεχνική αυτή περιλαμβάνει τη χρήση κινητών κολοβωμάτων με δυνατότητα τοποθέτησης και αφαίρεσης από μία βάση γύψινου εκμαγείου. Η περιγραφή αυτή της τεχνικής ξεφεύγει επίσης από τους σκοπούς της εργασίας αυτής. Το μόνο που θα πρέπει να επισημανθεί είναι, πως με την τεχνική αυτή είναι δυνατή η κατασκευή κεραμικών όψεων εξαιρετικής αισθητικής απόδοσης. ΚΛΙΝΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ Σε επίπεδο κλινικών χειρισμών, οι κεραμικές όψεις αστρίου δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες διαφορές σε σχέση με τις κεραμικές όψεις άλλων ολοκεραμικών συστημάτων. Η παρασκευή των

4 18 Α. ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ, Η. ΓΟΥΣΙΑΣ, Μ. ΜΗΤΣΙΑΣ, Ι. ΡΟΥΣΣΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 δοντιών είναι πάντα καθοδηγούμενη, είτε με τη χρήση κλειδιών σιλικόνης (silicon index), είτε με τη βοήθεια ρητινωδών mock-ups 7. Οι οδοντικές παρασκευές θα πρέπει να οριοθετούνται πάνω από την αδαμαντινοοστε νική ένωση, όποτε οι συνθήκες το επιτρέπουν, εξασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την παρουσία αδαμαντίνης περιφερικά των παρασκευών 21. Η παρουσία αδαμαντίνης περιφερικά είναι πολύ σημαντική, γιατί εξασφαλίζει μείωση της μικροδιείσδυσης και υ- ψηλής αντοχής συγκολλητικό δεσμό με τη ρητινώδη κονία 1. Τέλος, το είδος και η γεωμετρία των οδοντικών παρασκευών υπαγορεύεται από τους ίδιους κανόνες που ισχύουν γενικότερα για τις κεραμικές όψεις. Η διαδικασία της συγκόλλησης είναι μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους που καθορίζουν τη μακροβιότητα των κεραμικών όψεων. Μάλιστα, ο πιο καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας και μακροβιότητας των κεραμικών όψεων είναι η αντοχή του δεσμού, τόσο μεταξύ της ρητινώδους κονίας και της κεραμικής επιφάνειας, όσο και μεταξύ της ρητινώδους κονίας και των υποκείμενων οδοντικών ουσιών 8,22. Η διαδικασία της αδροποίησης και της σιλανοποίησης δεν παρουσιάζει διαφορές μεταξύ των ολοκεραμικών συστημάτων που προτείνονται για την κατασκευή κεραμικών όψεων. Μόνο τα συστήματα διήθησης, και συγκεκριμένα το σύστημα In-Ceram Spinell, δεν υπόκειται στην κλασική διαδικασία αδροποίησης με υδροφθορικό οξύ, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας κρυσταλλικής φάσεως. Σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται ειδικές επεξεργασίες, όπως η τριβοχημική επένδυση με πυρίτιο (tribochemical silica coating) ή/και η χρήση ειδικών ρητινωδών μονομερών 10. Βέβαια, η χρήση του συστήματος αυτού αποφεύγεται στην κλινική πράξη, λόγω των αισθητικών περιορισμών που εμφανίζει. Για τη συγκόλληση κεραμικών όψεων, προτιμάται κυρίως η χρήση φωτοπολυμεριζόμενων ρητινωδών κονιών, και μόνο όταν το πάχος τους ξεπερνάει τα 0,7mm ενδείκνυνται οι διπλού πολυμερισμού ρητινώδεις κονίες 1. Τόσο για τις κεραμικές όψεις αστρίου, όσο και για τα υπόλοιπα ολοκεραμικά συστήματα, η αδροποίηση, ο καθαρισμός της εσωτερικής επιφάνειας με ακετόνη ή αιθυλική αλκοόλη 95% σε λουτρό υπερήχων και η σιλανοποίηση, θα πρέπει να πραγματοποιούνται μετά την τελική ενδοστοματική δοκιμή των κεραμικών όψεων (try-in), προς αποφυγή προσβολής της εσωτερικής κεραμικής επιφάνειας 18. Έχει δειχθεί μέσα από μελέτες 1,11,23, πως το πάχος της κεραμικής όψεως και το πάχος της ρητινώδους κονίας θα πρέπει να εμφανίζουν αναλογία μεγαλύτερη ή ίση του 3, προκείμενου να εξασφαλίζεται ευνο κή κατανομή των τάσεων. Ο παράγοντας αυτός, σε συνδυασμό με την ανάγκη ομοιόμορφου πάχους της αποκατάστασης, είναι επίσης καθοριστικός όσον αφορά στη μακροβιότητα και την επιτυχία της αποκατάστασης. Επειδή όμως οι κεραμικές όψεις αστρίου μπορούν να λάβουν πάχος της τάξης των 0,2-0,3mm 7, για να μην διαταραχθεί η παραπάνω αναλογία θα πρέπει η εφαρμογή της κεραμικής όψεως να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής (<100μm), με την παρουσία ελάχιστου χώρου για τη ρητινώδη κονία και την ύπαρξη ομοιόμορφου πάχους κεραμικού υλικού 24. Τέλος, μετά την ο- λοκλήρωση της συγκόλλησης και τη συγκλεισιακή ρύθμιση, η λείανση των κεραμικών επιφανειών θα πρέπει να γίνεται με σετ έξτρα λεπτόκοκκων διαμαντιών, που αποδίδουν επιφάνειες όμοιες με εκείνες που έχουν υαλωθεί 25. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Οι κεραμικές όψεις αστρίου εμφανίζουν τα ίδια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που χαρακτηρίζουν τις κεραμικές όψεις γενικότερα. Βέβαια, παρουσιάζουν και κάποιες διαφορές συγκριτικά με τα υπόλοιπα ολοκεραμικά συστήματα κατασκευής κεραμικών όψεων. Το κύριο πλεονέκτημά τους, που τις διαφοροποιεί και τις ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα είδη όψεων, είναι η εξαιρετική και υψηλή αισθητική απόδοσή τους. Η ιδιαιτερότητα αυτή είναι αποτέλεσμα του τρόπου εργαστηριακής τους κατασκευής, κατά τον ο- ποίο η κεραμική αποκατάσταση χτίζεται εξ ολοκλήρου από μέσα προς τα έξω, με παράλληλη δυνατότητα χρήσης όλων των διατιθέμενων αποχρώσεων πορσελάνης και χρωστικών ουσιών. Με αυτό τον τρόπο είναι σε θέση να προσομοιάσουν σχεδόν πιστά τη φυσική οδοντοφυ- α. Επιπλέον, λόγω της διαστρωματικής δόμησης της αποκατάστασης, είναι δυνατή η επίτευξη πάχους της τάξεως των 0,2-0,3mm, επιτρέποντας ακόμη πιο συντηρητικές οδοντικές παρασκευές. Ακόμη, οι συμβατικές πορσελάνες αστρίου επιδεικνύουν ιδιαίτερα υψηλής αντοχής δεσμό με τη ρητινώδη κονία, και κατ επέκταση με τους υποκείμενους οδοντικούς ιστούς, συγκριτικά με τα πολυμερή και τα λοιπά κεραμικά υλικά 9. Από την άλλη πλευρά, όπως κάθε είδους α- ποκατάσταση, έτσι και οι κεραμικές όψεις αστρίου είναι συνυφασμένες με κάποια μειονεκτήμα-

5 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΑΣΤΡΙΟΥ 19 τα, πέραν εκείνων που συνοδεύουν γενικά τις κεραμικές όψεις. Το κυριότερο μειονέκτημά τους είναι το υψηλό κόστος τους 26. Ένα επιπρόσθετο μειονέκτημα, είναι η απαιτητική και υψηλού βαθμού δυσκολίας εργαστηριακή διαδικασία κατασκευής, που συντελεί και στο αυξημένο κόστος τους. Τέλος, αποτελούν ένα είδος αποκατάστασης που δύσκολα συγχωρεί λάθη, καθώς παρουσιάζουν δυσκολία χρωματικής τροποποίησης και προσαρμογής μετά την απομάκρυνσή τους από το πυροχωμάτινο εκμαγείο. ύσκολη έως αδύνατη θεωρείται επίσης η τροποποίηση του σχήματος και του μεγέθους σε περιπτώσεις που α- παιτείται προσθήκη πορσελάνης, αφού δεν είναι δυνατή η επανατοποθέτηση στο πυροχωμάτινο εκμαγείο μετά την αφαίρεσή τους. Οι κεραμικές όψεις αστρίου, πέρα από τις καθιερωμένες κλινικές εφαρμογές των κεραμικών όψεων, ενδείκνυνται σε ένα φάσμα ιδιαίτερα απαιτητικών περιπτώσεων. Καταρχήν, αποτελούν την πρώτη θεραπευτική επιλογή σε περιπτώσεις όπου ο αισθητικός παράγοντας είναι ο πιο καθοριστικός, για τους λόγους που έχουν ήδη αναφερθεί. Επιπλέον, ενδείκνυνται σε περιπτώσεις που απαιτείται διόρθωση κυρίως του σχήματος και του μεγέθους των δοντιών και όχι τόσο του χρώματος. όντια με ελαφριά χειλική απόκλιση μπορούν να αποκατασταθούν με τη χρήση πολύ λεπτών κεραμικών όψεων αστρίου, που απαιτούν ελάχιστη αφαίρεση οδοντικών ουσιών. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η παραμονή επαρκούς πάχους αδαμαντίνης, τουλάχιστον περιφερικά της οδοντικής παρασκευής, με όλα τα πλεονεκτήματα, όπως έχει ήδη αναφερθεί, που αυτό συνεπάγεται. Είναι ευρέως γνωστό πως η αποκατάσταση ενός μόνο δοντιού της αισθητικής ζώνης, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι κεραμικές όψεις αστρίου μπορούν να δώσουν πολύ ικανοποιητικές λύσεις, χωρίς να χρειάζεται κάποια παρέμβαση και στα διπλανά δόντια. Παρόλο που οι συμβατικές πορσελάνες αστρίου δεν εμφανίζουν την ίδια αντοχή με τα ενισχυμένα ολοκεραμικά συστήματα, εντούτοις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποκατάσταση δοντιών με έντονες αποτριβές ή κατάγματα, προς αποκατάσταση του κοπτικού χείλους, ακόμη και του πρόσθιου τομικού οδηγού 8. Απαραίτητη προ πόθεση είναι η τήρηση των βασικών κανόνων που διέπουν την οδοντική παρασκευή (όχι οξύαιχμες γωνίες), την ύπαρξη επαρκούς πάχους κεραμικής μάζας και ικανοποιητικός σχεδιασμός και επέκταση (wrapping) της αποκατάστασης 8. SUMMARY A. KOURSOUMIS, H. GOUSIAS, M. MITSIAS, I. ROUSSOU FELDSPATHIC DENTAL VENEERS STOMATOLOGIA 2013,70(1): Recently, the esthetic patient demands are increasing. The full coverage restorations has been the most predictable and long term prosthetic solution for many years. The method of etching the enamel, has been initated in 1955 by Buonocore. It was adapted together with the evolution of modern adhesive systems to a more conservative preparation approach. The most esthetic and conservative techniques, regarding the anterior region is the laminate veneers prosthetic restorations. Although the veneering approach is one of the most conservative prosthetic solution, during the last decades the application phasma increased and available laboratory and manufacturing techniques were developed. As a consequence, even a more conservative preparation approach is been developed with the use of feldspathic porcelain veneers. The purpose of this article is to describe the feldspathic porcelain veneers system, as well as the clinical applications, advantages and disadvantages compared with other veneering systems. KEY WORDS: Laminates, Veneers, Feldspathic porcelain, Pressed porcelain. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. PEUMANS M, Van MEERBEEK B, LAMBRECHTS P, VANHERLE G. Porcelain veneers: a review of the literature. J Dent 2000,28: BUONOCORE MG. A simple method of increasing the adhesion of acrylic filling materials to enamel surfaces. J Dent Res 1955,34: TYAS MJ, ANUSAVICE KJ, FRENCKEN JE, MOUNT GJ. Minimal intervention dentistry - a review. Int Dent J 2000,50: FREIDMAN MJ. A 15 year review of porcelain veneer failure: a clinician s observations. Compend Contin Educ Dent 1998,19: CALAMIA JR. Etched porcelain laminate restorations: a 20 year retrospective. Part 1. AACD Monograph 2004

6 20 Α. ΚΟΥΡΣΟΥΜΗΣ, Η. ΓΟΥΣΙΑΣ, Μ. ΜΗΤΣΙΑΣ, Ι. ΡΟΥΣΣΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 6. CALAMIA JR, CALAMIA CS. Porcelain laminate veneers: reasons for 25 years of success. Dent Clin North Amer 2007,51: GÜREL G. Porcelain laminate veneers: minimal tooth preparation by design. Dent Clin North Amer 2007,51: MAGNE P, PERROUD R, HODGES JS, BELSER UC. Clinical performance of a novel-design porcelain veneers for the recovery of coronal volume and length. Int J Periodont Restor Dent 2000,20: NIKZAD S, AZARI A, DEHGAN S. Ceramic (feldspathic and IPS Empress II) vs laboratory composite (Gradia) veneers; a comparison between their shear bond strength to enamel; an in vitro study. J Oral Rehab 2010,37: MAGNE P, BELSER U. Laboratory Procedures. In: MAGNE and BELSER. Bonded Porcelain Restoration in the Anterior Dentition - a Biomimetic Approach. Quintessence Publishing Co, Chicago, 2002: MAGNE P, VERSLUIS A, DOUGLAS WH. Effect of luting composite shrinkage and thermal loads on the stress distribution in porcelain laminate veneers. J Prosthet Dent 1999,81: GÜREL G. Esthetic Dentistry. In: GÜREL. The Science and Art of Porcelain Laminate Veneers. Quintessence Publishing Co, Chicago, 2003: ΚΑΚΑΜΠΟΥΡΑ Α, ΚΟΥΤΣΟΥΡΗ Ν, ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ Τ, ΚΛΩΠΑΣ Α. Υλικά Αισθητικών Αποκαταστάσεων. Στο: ΟΥΒΙΤΣΑΣ ΓΠ. Κλινική Αισθητική Οδοντιατρική. Ιατρικές εκδόσεις ΖΗΤΑ, Αθήνα, 2004: DENRY IL. All-ceramic Restorations. In: ROSENSTIEL, LAND, FUJIMOTO. Contemporary Fixed Prosthodontics. 4th ed. CV Mosby, St Louis, 2006: BLATZ MB, SADAN A, KERN M. Resin-ceramic bonding: a review of the literature. J Prosthet Dent 2003,89: ANUSAVICE KJ. Dental Ceramics. In: ANUSAVICE. Philips Science of Dental Materials. 11th ed. CV Mosby, St Louis, 2003: ΑΝ ΡΙΤΣΑΚΗΣ. Οδοντιατρική Πορσελάνη. Στο: ΑΝ ΡΙΤΣΑΚΗΣ. Ολοκεραμικές Αισθητικές Αποκαταστάσεις. Εκδόσεις Αδάμ, Αθήνα, 1994: MAGNE P, CASCIONE D. Influence of postetching cleaning and connecting porcelain on the microtensile bond strength of composite resin to feldspathic porcelain. J Prosthet Dent 2006,96: WALL JG, REISBICK MH, ESPELETA KG. Cement luting thickness beneath porcelain veneers made on platinum foil. J Prosthet Dent 1992,68: MAGNE P, BELSER U. Laboratory Procedures. In: MAGNE and BELSER. Bonded Porcelain Restoration in the Anterior Dentition - a Biomimetic Approach. Quintessence Publishing Co, Chicago, 2002: CHERUKARA G, DAVIS GR, SEYMOUR KG, ZOU L, SAMARAWICKRAMA D. Dentin exposure in tooth preparations for porcelain veneers: a pilot study. J Prosthet Dent 2005,94: TROEDSON M, DERAND T. Effect of margin design, cement polymerization, and angle of loading on stress in porcelain veneers. J Prosthet Dent 1999,82: MAGNE P, KWON KR, BELSER UC, HODGES JS, DOUGLAS WH. Crack propensity of porcelain laminate veneers: a simulated operatory evaluation. J Prosthet Dent 1999,81: MAGNE P, BELSER U. Laboratory Procedures. In: MAGNE and BELSER. Bonded Porcelain Restoration in the Anterior Dentition - a Biomimetic Approach. Quintessence Publishing Co, Chicago, 2002: SARAC D, SARAC S, YUZBASIOGLU E, BAL S. The effects of porcelain polishing systems on the color and surface texture of feldspathic porcelain. J Prosthet Dent 2006,96: SCHMIDSEDER J. Veneers - From Planning to Recall. In: SCHMIDSEDER. Color Atlas of Dental Medicine. Aesthetic Dentistry. 1st ed. New York, Thieme Stuttgart, 2000: 216 ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Ρούσου Ίλεια Ανδριανού Κηφισιά