ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΛΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ Θεσσαλονίκη, Μάρτιος

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 4 1. Ιστορία της δικαιοσύνης 4 2. Δεοντολογία Νομοθεσία για την οργάνωση της Δικαιοσύνης Συγκριτικό Δίκαιο _ 4 3. Μεθοδολογία επεξεργασίας φακέλου 8 4. Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις εισηγήσεις ΣτΕ) 11 5.Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις Δ.Δ) 12 Μέρος δεύτερο Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις Ελ. Συν) Θέματα Οικονομικής Επιστήμης και Λογιστικής Ξένες γλώσσες (ορολογία μέσω δικαστικών αποφάσεων ξένων δικαστηρίων) 17 ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 22 I. ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ειδικά Θέματα στην Αίτηση Ακυρώσεως Προσωρινή Δικαστική Προστασία στην Διοικητική Δίκη Ειδικά Θέματα στην Αίτηση Αναιρέσεως Ειδικά Θέματα Δικονομίας Ελεγκτικού Συνεδρίου α.ειδικά Θέματα Δικονομίας στη Δίκη Ουσίας (Δικαιοδοσία και Αρμοδιότητα- Εισαγωγή) 30 ΙΙ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ειδικά θέματα Ενωσιακού Δικαίου Βασικές Ενωσιακές Ελευθερίες και Αρχές- Προδικαστικό Ερώτημα Δημοσιονομικό Ευρωπαϊκό Δίκαιο Συνταγματικά Δικαιώματα, Συνταγματικές Ελευθερίες Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) 37 ΙΙΙ. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ειδικά Θέματα Διοικητικής Διαδικασίας (Ακρόαση, Γνωμοδοτήσεις, Αιτιολογία Διοικητικής Πράξης) Ειδικά θέματα Υπαλληλικού και Πειθαρχικού Δικαίου 39 α) Κατά το Διεθνές, Ευρωπαϊκό και Εθνικό Δίκαιο 40 β) Ειδικά Θέματα ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων Ειδικά θέματα Αστικής Ευθύνης 43 ΙV.ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ 62 1 α. Ειδικά θέματα κοινωνικής ασφάλισης (Εισαγωγή- Γενικές Αρχές-) 62 β. Ειδικά θέματα κοινωνικής ασφάλισης (Εισφορές παροχές - Συντάξεις) Συνταξιοδοτικό δίκαιο 68 V. ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ειδικά Ζητήματα Προστασίας του Περιβάλλοντος Απαλλοτρίωση Οικοδομικές άδειες- Αυθαίρετες κατασκευές 70 VI. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ α. Φορολογία και Σύνταγμα 72 VIΙ. ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Επικοινωνίες Κεφαλαιαγορά Ανταγωνισμός Προετοιμασία και σύνταξη επιστημονικής εργασίας 82 VIΙΙ. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 82 2

3 1. Προληπτικός Έλεγχος Ελεγκτικού Συνεδρίου Κατασταλτικός έλεγχος ΚΕΔΕ 84 3

4 ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 1. Ιστορία της δικαιοσύνης Διδάσκων: Γεώργιος Σταυρόπουλος Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ 2. Δεοντολογία Νομοθεσία για την οργάνωση της Δικαιοσύνης Συγκριτικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Βασίλειος Ανδρουλάκης, Πάρεδρος ΣτΕ και Γεώργιος Γεραπετρίτης, Αναπλ.Καθηγητής ΕΚΠΑ Εισαγωγικά 1. Έννοια δεοντολογίας. 2. Η δικαστική δεοντολογία σε διεθνή κείμενα: - Ο.Η.Ε.: Αρχές του Bangalore (2002). - Συμβούλιο της Ευρώπης: Conseil Consultatif des Juges Européens/ Consultative Council of European Judges (2002). - Ε.Ε.: Κώδικας Δεοντολογίας ΔΕΕ (2007). - Γαλλία: Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο: Recueil des obligations déontologiques des magistrats (2010). - Ηνωμένο Βασίλειο: Supreme court, Guide to judicial conduct (2009). 3. Ένας σχετικός κώδικας: «Κώδικας Δεοντολογίας Δικηγορικού λειτουργήματος» (ΚΝοΒ 1980). Ι. Οι βασικοί άξονες Α. Ανεξαρτησία. Α.1.Κατοχύρωση/Περιεχόμενο: - άρθρο 87 του Συντάγματος. - άρθρο 6 ΕΣΔΑ. - άρθρο 47 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Ε.Ε. - Σ.τ.Ε. 5203/1987, 354/1992 Ολομ., Σ.τ.Ε. 2798/1996, Σ.τΕ. 3446/2005. Α.2. Ειδικότερα θέματα. - Οργανωτική ανεξαρτησία (Σ.τ.Ε. 2152/1993 Ολομ. Σ.τ.Ε. 1/2008 σε Ολομέλεια και Συμβούλιο. Α.Π. 61/1993 Σε Ολομέλεια και Συμβούλιο). - Ζητήματα από το άρθρο 86 παρ. 2 ν. 4055/2012 (Σ.τ.Ε. 2/2014, 10/2012 σε Ολομέλεια και σε Συμβούλιο). Β. Αμεροληψία. Β.1. Κατοχύρωση/Περιεχόμενο. - Συνταγματική κατοχύρωση. - ΕΣΔΑ: Αντικειμενική/Υποκειμενική αμεροληψία. - Το ειδικότερο ζήτημα της άσκησης γνωμοδοτικών και δικαστικών καθηκόντων (ΕΔΔΑ Procola κατά Λουξεμβούργου, ). Β.2. Περιπτωσιολογία 4

5 Γ. Ήθος Συμπεριφορά. (Σ.τ.Ε....5/2004 Ολομ.,,...1/1999 Ολομ., Εννεαμελές Πειθαρχικό./ 2013) - Άρθρο 37 παρ. 1 θ του ν. 1756/1988 (Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων). - Άρθρο 27 παρ. 1 ν. 3689/2008 (νόμος περί Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών). - Σχέσεις δικαστών με δικηγόρους και διαδίκους. ΙΙ. Μηχανισμοί ελέγχου Α. Επιθεώρηση Β. Ευθύνη Β.1. Πειθαρχικός έλεγχος -Δικαστική ανεξαρτησίας και πειθαρχικός έλεγχος. -Διαδικασία. (Σ.τ.Ε. 1590/2012) -Το ειδικότερο ζήτημα της ευθύνης για σφάλματα της δικαστικής απόφασης (Εννεαμελές Πειθαρχικό Σ.τ.Ε.1/ 2014, Α.Π. 18/1993 Σε Ολομέλεια και Συμβούλιο, Conseil constitutionnel DC/ ). - Η καθυστέρηση ως πειθαρχικώς κολάσιμη πράξη (Σ.τ.Ε. 5/2014 Ολομ., 8/2014 Ολομ., Β.2 Αστική ευθύνη. - Αγωγή Κακοδικίας (ν. 693/1977, Α 262). - Ευθύνη Δημοσίου: ΔΕΚ Köbler C-224/01. Σ.τ.Ε. 1501/2014 Ολομ. - Άρθρο 7 παρ. 4 του Συντάγματος. Β.3. Ποινική ευθύνη. Α. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ενότητα 1 η Αλλοδαπά δικαιοδοτικά συστήματα 1. Το δικαιοδοτικό σύστημα της Γαλλίας 2. Το δικαιοδοτικό σύστημα της Γερμανίας a. Τεκμήριο αρμοδιότητας στο ομοσπονδιακό κράτος. b. Κοινά (ομοσπονδιακά και πολιτειακά) δικαστήρια πρώτου και δευτέρου βαθμού που εφαρμόζουν και τα δύο δίκαια c. Συνταγματικό δικαστήριο d. Δεν υπάρχει διάκριση αίτησης ακύρωσης και προσφυγής e. Κωδικοποιημένο δίκαιο 3. Αγγλοσαξονικά δικαιοδοτικά συστήματα a. Ιστορία b. Οργάνωση δικαστηρίων c. Θέση δικαστή d. Αρχές απονομής δικαιοσύνης 5

6 Ομοσπονδιακό σύστημα / Κυριαρχία Νομολογιακό προηγούμενο Πραγματισμός (irrationality/unreasonableness, prospective ruling) Κόστος δικαιοσύνης Διήθηση υποθέσεων Θέση δικηγόρων Ενότητα 2 η Δεοντολογία Δικαστών και Δικηγόρων 1. Κώδικας Δικαστικός Λειτουργών και Κώδικας Δικηγόρων 2. Η μηχανική της ακυρωτικής διαδικασίας (εισήγηση, γνώση δικαστών για την υπόθεση, πρακτική σημασία προφορικής διαδικασίας. Γαλλία: ωριμότητα μέσω 2 εισηγήσεων [εισηγητή και αναθεωρητή], projet d arret, séance d instruction και γνώμη του Rapporteur Public άμεση διάσκεψη 3. Τεχνική και πολιτική απόφαση (αυστηρότητα, ωφελιμισμός και εμπειρισμός) 4. Κωλύματα δικαστών και αλληλεπίδραση με τη διοίκηση (η λογική της στεγανοποίησης) 5. Σχέση δικαστών μεταξύ τους a. Εξέλιξη δικαστών b. Έλεγχος δικαστών c. Σχέση εισηγητή βοηθού εισηγητή υπόλοιπων δικαστών του σχηματισμού d. Σχέση πλειοψηφίας μειοψηφίας e. Σεβασμός στη νομολογία 6. Σχέση δικαστών με δικηγόρους a. Επικοινωνία με εισηγητή (τυπικότητα, διαφάνεια και ισότητα των όπλων) b. Προφίλ/ προσόντα δικηγόρων στα ανώτατα δικαστήρια i. Ποιότητα δικογράφων (λιτό και ευσύνοπτο / συνοπτική έκθεση Γαλλία: τελική σύνοψη πριν τη συζήτηση επί ποινή απαραδέκτου με αίτημα του δικαστή τονισμοί και υπογραμμίσεις) ii. Αγόρευση: Αγόρευση κατά της εισήγησης παράσταση και η παρουσία του πελάτη c. Αναβολές από την έδρα αιτήματα αναβολών d. Αυτεπάγγελτοι λόγοι ακύρωσης / ερμηνεία δικογράφου / αλλαγή νομολογίας 6

7 7. Σχέση δικαστών με τις αποφάσεις του (αναστολή/κύριο αίτημα, σχολιασμός, συμμετοχή σε συνέδρια κλπ). Ενότητα 1 η Β. ΥΛΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Δικαστικές αποφάσεις EΔΔΑ της 07/06/2001, Kress c. France ως προς τον ιδιαίτερο ρόλο του commissaire du gouvernement (νυν rapporteur public) στην ένδικη διαδικασία ενώπιον του Conseil d Etat. ΕΔΔΑ της 13/01/2004, Martinie c. France (58675/00) ΕΔΔΑ της 09/11/2006, Sacilor-Lormines c. France (65411/01) : παράβαση του άρθρου 6 παρ. 1 λόγω της συμμετοχής μέλους του Conseil d Etat τόσο σε γνωμοδοτικό τμήμα όσο και στο δικαιοδοτικό τμήμα του Δικαστηρίου που έκρινε τη νομιμότητα της πράξης στη γνωμοδότηση της οποίας είχε συμμετάσχει (απόφαση στο πνεύμα της νομολογίας Procola). ΕΔΔΑ της 15/07/2002, UFC Que Choisir de Côte d Or c. France (39699/03), RFDA 2009, σ. 885, note Pacteau, AJDA 2009, σ Θεωρία Σ. Βρέλλης, Συγκριτικό δίκαιο, 1988, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα Ε. Μουσταϊρα, Συγκριτικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη 2012 Δεληγιάννη-Δημητράκου Χ., Εισαγωγή στο Συγκριτικό Δίκαιο,1997 Εκδ. Σάκκουλα Φ. Κοζύρης, Εισαγωγή στο αμερικανικό δίκαιο, Εκδ. Σάκκουλα Ep. Spiliotopoulos (ed.), Towards a Unified Judicial Protection of Citizens in Europe (European Public Law Series vol. XIII, Esperia Publications Ltd., London 2000) Β. Latour, «La fabrique du droit. Une ethnographie du Conseil d Etat», 2004 Conseil d Etat, Rapport public Activité juridictionnelle et consultative des juridictions administratives, La documentation française J-L. Autin/F. Sudre, «L impartialité structurelle du Conseil d Etat hors de cause? A propos de l arrêt de la CEDH du 9 novembre 2006, Société Sacilor-Lormines c. France», RFDA 2007, σ. 342 Ε. Πρεβεδούρου, «Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις του συστήματος της γαλλικής διοικητικής δικαιοσύνης. Σύγκριση με τις τροποποιήσεις του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας», ΔτΑ 42/2009, σ

8 Ε. Πρεβεδούρου, «Η υπηρεσιακή εξέλιξη των δικαστικών λειτουργών υπό το πρίσμα της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου περί σωρεύσεως δικαιοδοτικών και γνωμοδοτικών αρμοδιοτήτων 3. Μεθοδολογία επεξεργασίας φακέλου Διδάσκων: Δημήτριος Βασιλειάδης Πάρεδρος ΣτΕ 1. Ο χαρακτήρας του δικαστικού έργου 2. Το δικαιοδοτικό έργο: επιστήμη ή τεχνική; 3. Η σημασία της μεθόδου εν γένει - παραδείγματα 4. Προαπαιτούμενα της επεξεργασίας του φακέλου 5. Στάδια της επεξεργασίας α. Το σημείωμα δικογραφίας διάσκεψης [Σ.Δ.] β. Η ανάγνωση των δικογράφων γ. Ο νομικός χαρακτηρισμός (δικονομικός-ουσιαστικός) δ. Μεθοδολογικοί κανόνες ε. Παράγοντες που δυσχεραίνουν την επεξεργασία σχολιασμός στ. Το φαινόμενο της χιονοστιβάδας στ. Άμβλυνση των δυσχερειών 6. Η επεξεργασία του φακέλου α. Η αφετηρία της επεξεργασίας β. Βασικά στάδια της επεξεργασίας γ. Η συγκρότηση του φακέλου της υπόθεσης ανακριτικό σύστημα δ. Η τεχνική της κατάρτισης του Σ.Δ. ε. Πρότυπα Σ.Δ. στ. Οριοθέτηση του αντικειμένου της δίκης ζ. Ιστορικό-τρόπος μελέτης των στοιχείων του φακέλου η. Ανασύνθεση ιστορικού της υπόθεσης-ένταξη στο χώρο και τον χρόνο θ. Τα πρωταρχικά και αναγκαία 2 κρίσιμα ερωτήματα ι. Τυπικές προϋποθέσεις άσκησης ενδίκου βοηθήματος ή μέσου ια. Παραδεκτό-λεπτομερής ανάλυση ιβ. Βάσιμο-Η διαλεκτική καταγραφή λόγων και ισχυρισμών νομικός χαρακτηρισμός ιγ. Εννοιολογική αποσαφήνιση λόγων-ισχυρισμών-ζητήματα απόδειξης ιδ. Αίτημα 7. Ο κανόνας δικαίου γενικά - δομή κατάρτιση παραδείγματα α. Η αναζήτηση της νομοθεσίας 8

9 β. Η μελέτη της νομοθεσίας μέσα προς επαλήθευση γ. Ειδικώς επί κανονιστικής πράξης: έλεγχος εξουσιοδότησης δ. Ένταξη του συγκεκριμένου κανόνα στο ευρύτερο νομοθετικό πλαίσιο διάκριση από συγγενείς έννοιες-μεθοδολογική τεχνική ε. Η ερμηνευτική προσέγγιση στ. Τελική επιλογή του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου ζ. Επικουρικά: αποτίμηση των συνεπειών της ερμηνείας 8. Ο δικανικός συλλογισμός στο στάδιο της επεξεργασίας του φακέλου α. Ανάλυση β. Πρώτη κατάστρωση του δικανικού συλλογισμού γ. Σύνδεση δικανικού συλλογισμού με τις προϋποθέσεις του «πραγματικού» του κ.δ. και τους νομικούς και πραγματικούς ισχυρισμούς της υπόθεσης Αντίστροφη πορεία δ. Συμπέρασμα -η αναγκαιότητα των μαθηματικών συμβόλων στ. Επάνοδος και επανάληψη [ή αλλαγή πορείας- loop] ζ. Συμπλήρωση Σ.Δ. με το αποτέλεσμα της γνωσιολογικής πορείας 9. Η μελέτη της νομολογίας α. Τρόπος μελέτης της νομολογίας συναφή θέματα β. Οι κίνδυνοι της αντιγραφής γ. Επαλήθευση του συμπεράσματος του σταδίου 8ζ με βάση τη νομολογία δ. Οριστικοποίηση του συμπεράσματος στο Σ.Δ. 10. Η προετοιμασία για τη διάσκεψη α. Τα μυστικά της διάσκεψης β. Η λήψη της απόφασης γ. Αναλυτικές σημειώσεις επί του Σ.Δ. δ. Αποτέλεσμα 11. Μετά τη διάσκεψη α. Προετοιμασία για τη συγγραφή της απόφασης β. Επάνοδος στα στάδια 6 επομ. 12. Η σημασία της προσωπικότητας: Ο Μ.Δ. Σημείωση: Επεξεργασία δικογραφιών σε όλα τα μαθήματα. Ενδεικτική βιβλιογραφία 1. Κ. Τσάτσος, Η νομική ως τεχνική και ως επιστήμη, Μελέται φιλοσοφίας του δικαίου, ΙΚΑΡΟΣ, εκδ. Αντ.Σάκκουλα 9

10 2. Π. Σούρλας, Θεμελιώδη ζητήματα της μεθοδολογίας του δικαίου: πανεπιστημιακές παραδόσεις, εκδ. Αντ.Σάκκουλα 3. Karl Engisch, Εισαγωγή στη νομική σκέψη, μεταφρ. Δ.Σπινέλλη, εκδ. ΜΙΕΤ 4. Κ.Σταμάτης, Η θεμελίωση των νομικών κρίσεων: ένα κριτικά πρακτικό πρότυπο ερμηνείας του δικαίου, εκδ. Σάκκουλα 5. Georges Vedel, Δίκαιο και νομική επιστήμη, μεταφρ. Ν.Αλιβιζάτου, ΤοΣ Μιχ.Πικραμένος, Η δικαστική ανεξαρτησία στη δίνη των πολιτικών κρίσεων: από τον εθνικό διχασμό στη δικτατορία της , εκδ. Αντ.Σάκκουλα 7. Στ.Ματθίας, Η ευθύνη του δικαστή για την πραγμάτωση του κράτους δικαίου, ΝοΒ Π.Τσούκας, Ο ασάλευτος χρόνος της Ελληνικής Δικαιοσύνης: Εξήντα επτά κείμενα κριτικής, , Εκδόσεις Καλλιγράφος 9. Michael Sandel, Δικαιοσύνη: Τι είναι το σωστό; εκδ. ΠΟΛΙΣ 10. Στ.Ματθίας, Η μελέτη της δικογραφίας και η σύνταξη της απόφασης, ΕλΔ Χανς-Αλμπρεχτ Εσσε, Η ρουτίνα στο επάγγελμα του δικαστή, μετάφρ. Π.Τσούκας-Χ.Μπολόφη, Ελ.Δικαιοσύνη, Χανς-Αλμπρεχτ Εσσε, Περί του ρόλου του συναισθήματος στην άσκηση των νομικών επαγγελμάτων και την εκπαίδευση των δικαστών, μετάφρ. Π.Τσούκας-Ο.Νικολαράκου-Μαυρομιχάλη, ΕλΔικαιοσύνη,

11 13. Χανς-Αλμπρεχτ Εσσε, Τα νομικά επαγγέλματα στην πράξη και η εκπαίδευση των νομικών, μετάφρ. Ζ.Καρδασιάδου-Π.Τσούκας, Αρμενόπουλος Ελ. Καραγιάννη, Χρόνος και προσωπικότητα του δικαστή, ΔιΔικ Δ. Ράικος, Τα γνωσιολογικά θεμέλια της αποφάσεως του διοικητικού δικαστή, ΔιΔικ Αρ.Μάνεσης, Η νεοελληνική γλώσσα στη νομική επιστήμη, ΝοΒ Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις εισηγήσεις ΣτΕ) Διδάσκουσα: Ειρήνη Σάρπ, Αντιπρόεδρος ΣτΕ α. Δομή δικαστικής αποφάσεως 1. Παράβολο α. Κατάθεση β. Απαλλαγή 2. Δικονομικό Ιστορικό 3. Γενικές προϋποθέσεις παραδεκτού ενδίκων μέσων και βοηθημάτων 4. Αντιμετώπιση ζητημάτων παραδεκτού α. Τρόπος έρευνας των ζητημάτων β. Αυτεπάγγελτη έρευνα προβολή ισχυρισμών 5. Αντιμετώπιση ζητημάτων βασίμου α. Τρόπος έρευνας των ζητημάτων β. Παραδεκτό προβολής λόγων γ. Ουσιαστική έρευνα των προβαλλομένων λόγων Ι. Νόμω βάσιμο αβάσιμο ΙΙ. Ουσία βάσιμο αβάσιμο 6. Συνέπειες από τη μορφή ελέγχου των διοικητικών πράξεων και των δικαστικών αποφάσεων 7. Δαπανήματα 8. Καθορισμός διατακτικού 9. Τύπος δημοσιότητας β. Εφαρμογή δικανικού συλλογισμού 1. Καθορισμός μείζονος προτάσεως 11

12 2. Παράθεση ερμηνείας διατάξεων 3. Διατύπωση ελάσσονος προτάσεως 4. Υπαγωγή ελάσσονος προτάσεως στη μείζονα πρόταση 5. Συμπέρασμα γ. Ο ρόλος της νομολογίας στη δικαστική απόφαση 5.Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις Δ.Δ) Διδάσκουσα: Αικατερίνη Περιστεροπούλου, Πρόεδρος Εφετών Δ.Δ.. Θεωρητική ανάλυση για τη δομή της δικαστικής απόφασης και γενικά τη μεθοδολογία του δικαστικού έργου στις διαφορές ουσίας, με χορήγηση χαρακτηριστικών σχεδίων αποφάσεων επί προσφυγής και αγωγής καθώς και με χορήγηση γραπτών σημειώσεων στους σπουδαστές. Ειδικότερα, η εν λόγω ανάλυση θα αφορά στα εξής: Α. Εισαγωγικό μέρος αποφάσεως Αναφορά στα στοιχεία που απαρτίζουν το εν λόγω μέρος (Συνεδρίαση δικαστηρίου, ημερομηνία, σύνθεση κλπ) Διάδικοι (ποιοι είναι στις δίκες επί των διαφορών ουσίας, πως εκπροσωπούνται, εξαιρέσεις στην εκπροσώπησή τους επί φορολογικών και τελωνειακών διαφορών, άρθρο 25 ΚΔΔ). Περιπτωσιολογία ως προς το μέρος που αφορά στην αναγραφή των διαδίκων, ιδίως: α) σε περιπτώσεις θανάτου και συνέχισης της δίκης από κληρονόμους β) σε περιπτώσεις κατάργησης, μετατροπής κλπ. νομικών προσώπων και συνέχισης της δίκης από άλλα νομικά πρόσωπα γ) σε περιπτώσεις ασκήσεως ενδίκου βοηθήματος για λογαριασμό ανηλίκου. Περιπτωσιολογία ως προς τους τρόπους παράστασης των διαδίκων, φυσικών ή νομικών προσώπων (άρθρα 24, 27 ΚΔΔ), καθώς και ως προς τους τρόπους νομιμοποίησης αυτών (άρθρα 28, 30 ΚΔΔ ήτοι παράσταση μετά, δια, με δήλωση κατά το άρθρο 29 του ν. 2915/2001, αυτοπρόσωπη εμφάνιση είτε για παράσταση - άρθρο 27 παρ. 2 ΚΔΔ - είτε απλώς για έγκριση ενδίκου βοηθήματος, άρθρο 28 παρ. 1 ΚΔΔ). Επισημάνσεις για την περίπτωση ενηλικίωσης ανηλίκου κατά την ημερομηνία της δίκης. Β. Κύριο σώμα απόφασης Α. εισαγωγική ή εισαγωγικές σκέψεις. Τι περιλαμβάνουν - ποια ζητήματα εξετάζονται (παραδεκτό ενδίκου βοηθήματος). Εξέταση ζητημάτων παραδεκτού (μη εξέτασή τους επί αναρμοδιότητας του Δικαστηρίου, άρθρο 34 παρ. 2 ν. 1968/1991). 12

13 Σειρά εξέτασής τους σε περιπτώσεις που υπάρχει αρμοδιότητα του Δικαστηρίου (καταβολή τελών-παραβόλου, τρόπος άσκησης προσφυγής αγωγής (έγκυρη κατάθεση - άρθρο 126 ΚΔΔ), νομιμοποίηση πληρεξουσίου, δικαιοδοσία (προβληματισμός ως προς πρόταξη νομιμοποίησης πληρεξουσίου έναντι δικαιοδοσίας εν σχέσει με οριζόμενα στο άρθρο 41 του ν. 3659/2008), «ακυρότητα» δικογράφουερμηνεία του (αοριστία ως προς την προσβαλλόμενη, έλλειψη προσδιορισμού προσφεύγοντος-ενάγοντος, μη προβολή λόγων ακυρώσεως, λόγων αγωγικών, αιτήματος - άρθρα 45, 68 και 73 ΚΔΔ ), συνάφεια, φύση προσβαλλόμενης πράξης (δεύτερη προσφυγή κατά της ίδιας πράξης, εκτελεστότητα αυτής, πράξη κατά της οποίας δεν ασκήθηκε ενδικοφανής προσφυγή, θέματα παραίτησης και κατάργησης δίκης κλπ.), ομοδικία, ενεργητική νομιμοποίηση - έννομο συμφέρον, εμπρόθεσμο, παθητική νομιμοποίηση. Ζητήματα για τα οποία πρέπει να γίνει ειδική μνεία στις εισαγωγικές σκέψεις (συζήτηση μετά από προδικαστική, συζήτηση μετά από παραπομπή από άλλο δικαστήριο, άσκηση προσθέτων λόγων, νόμιμο συζητήσεως σε περίπτωση απουσίας διαδίκων, νομιμότητα συνεχίσεως της δίκης σε περίπτωση θανάτου ή εν γένει οποιασδήποτε περιπτώσεως καθολικής διαδοχής, περιορισμός ή μετατροπή αιτημάτων ενδίκων βοηθημάτων). Παραδείγματα εισαγωγικών σκέψεων σε προσφυγές, αγωγές. Β. Νομικό μέρος (μείζων πρόταση ) Τρόπος παράθεσης διατάξεων νομοθετημάτων. Δομή αυτών. Παραδείγματα. Ερμηνεία διατάξεων, πότε και πως τίθεται. Γ. Ιστορικό- πραγματικά περιστατικά (ελάσσων πρόταση) Έκθεση ιστορικού, τι πρέπει να αποφεύγεται. Λόγ οι- Ισχυρ ισμοί Δ. Απάντηση επί των λόγων και ισχυρισμών- Κρίση του Δικαστηρίου 13

14 Κρίση για το παραδεκτό της προβολής αυτών (προβολή με δικόγραφο και όχι με υπόμνημα, ορισμένο αυτών, έννομο συμφέρον προσφεύγοντος-ενάγοντος και όχι τρίτου, πλημμέλεια προσβαλλόμενης και όχι άλλης πράξης, μη επιδίωξη παρεμπίπτοντος ελέγχου ατομικής διοικητικής πράξης, λυσιτέλεια αρχική -επιγενόμενη, ανέλεγκτο τεχνικής κρίσης) Κρίση για το βάσιμο ή μη βάσιμο αυτών Χαρακτηρισμός των απορριπτομένων λόγων και ισχυρισμών (νόμω αβάσιμοι, ουσία αβάσιμοι, απαράδεκτοι, αναπόδεικτοι, αόριστοι, αλυσιτελείς, στηριζόμενοι σε εσφαλμένη νομική ή πραγματική προϋπόθεση). λόγων- Ανεύρεση-σχηματοποίηση ισχυρισμών. Ιεράρχηση λόγων-ισχυρισμών. αυτών Σειρά εξετάσεως και απαντήσεως {Λόγοι εξωτερικής νομιμότητας (αρμοδιότητα, η οποία εξετάζεται και αυτεπαγγέλτως - ουσιώδεις τύποι) - λόγοι εσωτερικής νομιμότητας, πρώτα οι θεμελιακοί και γενικότεροι, μετά οι ειδικότεροι, ομαδοποίηση συναφών ισχυρισμών}. Παράκαμψη εξέτασης λόγων εξωτερικής νομιμότητας. Αναφορά παραδειγμάτων από τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας). Τελική κρίση της διαφοράς που άγεται. Ε. Διατακτικό απόφασης Εν όλω ή εν μέρει παραδοχή ή απόρριψη ενδίκου βοηθήματος. Ανάλυση και επισημάνσεις. Σύνδεση αιτήματος ενδίκου βοηθήματος και διατακτικού. Μέρος δεύτερο «Απαράβατοι» κανόνες ως προς τη δομή. Διαφοροποιήσεις στη δομή ανάλογα με τις ανάγκες της υπόθεσης. Παραδείγματα. Επόμενα μαθήματα (Σημείωση: έχει προηγηθεί η χορήγηση δικογραφιών στους σπουδαστές και η προετοιμασία τους επί όλων των ζητημάτων παραδεκτού και βασίμου του ενδίκου βοηθήματος με ταυτόχρονη σύνταξη από αυτούς σημειώματος διάσκεψης) 14

15 Εφαρμογή μεθοδολογίας ως προς την επεξεργασία της υπόθεσης. Λεπτομερής ανάλυση ζητημάτων παραδεκτού του συγκεκριμένου ενδίκου βοηθήματος. Ιστορικό, εξέταση λόγων και ισχυρισμών ως προς το παραδεκτό και το βάσιμο της προβολής τους. Συζήτηση ως προς την κρίση επί των λόγων και των ισχυρισμών και την ιεράρχησή τους. Συγγραφή σχεδίων αποφάσεων από τους σπουδαστές (κατ' οίκον) και ενδεχομένως την ώρα του μαθήματος. Διόρθωση των σχεδίων με σημειώσεις στο περιθώριο και με προτάσεις αποκατάστασης των λαθών ή βελτίωσης του κειμένου. Γενικές προφορικές επισημάνσεις για τα συνήθη λάθη που σημειώθηκαν με αναφορά παραδειγμάτων. Επίσης παραδείγματα αποκατάστασης λαθών. Ατομική συνεργασία με κάθε σπουδαστή με εξατομικευμένες επισημάνσεις. Πρακτικά θέματα την ώρα του μαθήματος 1. Χορήγηση υποθετικού πραγματικού με συρροή λόγων παραδεκτού. Κλήση των σπουδαστών να συντάξουν τις εισαγωγικές σκέψεις της απόφασης αντιμετωπίζοντας ισχυρισμούς ή να τοποθετηθούν αυτεπαγγέλτως στα εν λόγω ζητήματα παραδεκτού. Σύνταξη των εισαγωγικών σκέψεων. Ανάγνωσή τους και συζήτηση για τα προβλήματα που αντιμετώπισαν. 2. Παραδείγματα με προβολή λόγων και ισχυρισμών που αφορούν ζητήματα εξωτερικής και εσωτερικής νομιμότητας της προσβαλλόμενης πράξεως Κλήση των σπουδαστών να τοποθετηθούν ως προς τη σειρά που θα απαντούσαν σ' αυτούς ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητά τους. Συζήτηση 6. Θέματα μεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις Ελ. Συν) Διδάσκων : Κων/νος Κρέπης Πάρεδρος Ελ. Συνεδρίου. 1. Γενικά για το Ελεγκτικό Συνέδριο Αρμοδιότητες 2. Ειδικά η διάκριση σε ελεγκτικές, δικαιοδοτικές και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες. 3. Μεθοδολογία δικαστικού έργου α. Διαφορές προληπτικού ελέγχου 15

16 β. Διαφορές κατασταλτικού ελέγχου γ. Έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας δ. Συνταξιοδοτικές διαφορές ε. Διαφορές αστικής ευθύνης 4. Δομή Πράξεως - Ιδιαιτερότητες 5. Αποφάσεις επί αιτήσεων ανάκλησης αναθεώρησης στις διαφορές από τον έλεγχο των συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας Ιδιαιτερότητες 6. Δομή δικαστικής αποφάσεως α. Παραδεκτό β Νόμω βάσιμο γ. Ουσία βάσιμο. δ. Ο δικανικός συλλογισμός 7. Θέματα Οικονομικής Επιστήμης και Λογιστικής Διδάσκων : Στυλιανός Πάσχος, Δικηγόρος με 15ετή υπηρεσία 1 η ενότητα: Ορισμός, διακρίσεις και αντικείμενο της Λογιστικής Η έννοια της οικονομικής μονάδας, της περιουσίας και του κεφαλαίου Περιουσιακά στοιχεία και σχηματισμός κεφαλαίου Λογιστική ισότητα Ισολογισμός, Απογραφή 2 η ενότητα: Διπλογραφική μέθοδος. Η έννοια της χρέωσης και της πίστωσης Λογαριασμοί, λογιστικά γεγονότα, λογιστικά βιβλία, λογιστική χρήση και αυτοτέλεια. Δικαιολογητικά έγγραφα Ανάλυση Ελληνικών Λογιστικών προτύπων 3 η ενότητα: Η έννοια του (λογιστικού) κέρδους και της (λογιστικής) ζημιάς Οι έννοιες: Έξοδα-Δαπάνες και Έσοδα-Κέρδη Λογιστικές (Οικονομικές) καταστάσεις 16

17 Αποθεματικά κεφάλαια, προβλέψεις 4 η ενότητα: Ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων Κεφάλαιο κίνησης Ρευστότητα (ταμειακή, πραγματική) Μικτό περιθώριο κέρδους Αποδοτικότητα Ανάλυση αριθμοδεικτών Σύγκριση μεγεθών επιχειρήσεων 5 η ενότητα: Ασκήσεις - Εφαρμογές, σε συνδυασμό με στοιχεία Φορολογίας Επίλυση αποριών - Συζήτηση Ο σκοπός του διδακτικού αυτού κύκλου είναι τριπλός: Α) Να παρουσιάσει το πλήρες λογιστικό κύκλωμα της επιχείρησης, το οποίο περιλαμβάνει όλες τις λογιστικές εργασίες, που λαμβάνουν χώρα στο Λογιστήριο, εντός μιας διαχειριστικής χρήσης, με παραδείγματα και πρακτικές εφαρμογές. Β) Να αναλύσει το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο κατά τρόπο ώστε να γίνουν αντιληπτές με επάρκεια οι οικονομικές καταστάσεις τα στοιχεία των οποίων είναι χρήσιμα σε μη λογιστές που ασχολούνται με το εμπορικό - φορολογικό κύκλωμα, καθώς και σε νομικούς συμβούλους εταιρειών, μηχανικούς κ.λπ. (Ισολογισμός, Λογαριασμός Γενικής Εκμετάλλευσης, Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης, Πίνακας Διάθεσης Αποτελεσμάτων, Προσάρτημα). Γ) Nα αναλύσει τον τρόπο φορολογίας των νομικών προσώπων και των νομικών οντοτήτων σύμφωνα με τον νέο ΚΦΕ (Ν. 4172/2013). 8. Ξένες γλώσσες (ορολογία μέσω δικαστικών αποφάσεων ξένων δικαστηρίων) Διδάσκοντες: Ειδική Επιστήμονες Η διδασκαλία περιλαμβάνει νομική ορολογία των πιο διαδεδομένων ξένων γλωσσών με σκοπό την πρόσβαση των σπουδαστών στις αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων και στη διεθνή βιβλιογραφία που ενδιαφέρουν τους σπουδαστές της διοικητικής κατεύθυνσης. 17

18 9. Συμβάσεις ενώπιον ΣτΕ και Διοικητικών Δικαστηρίων Διδάσκων: Δημήτριος Ράϊκος Αν.Καθηγητής Δ.Π.Θ. 1.Το νομοθετικό καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων 2.Γενικές αρχές που διέπουν το δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων 3.Εννοια δημόσιας σύμβασης 4.Ανάθεση δημόσιας σύμβασης IN-HOUSE, ΟΙΟΝΕΙ IN-HOUSE και συμπράξεις δημοσίων φορέων (κάθετες και οριζόντιες) 5.Ανάθεση δημόσιας σύμβασης με διαπραγμάτευση 6.Λόγοι αποκλεισμού 7.Τροποποίηση δημόσιας σύμβασης ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ S.Arrowsmith, The Law of Public and Utilities Procurement, 2014 Chr.Bovis, EU Public Procurement Law, 2007 Α.Γέροντας, Δίκαιο Δημοσίων Έργων, 2009 Δ.Ράικος, Δίκαιο Δημοσίων Συμβάσεων, Συμβάσεις Ελεγκτικού Συνεδρίου Διδάσκων: Σταμάτιος Πουλής Σύμβουλος Ελ.Συνεδρίου Α. Εισαγωγή α) Δημόσιες Συμβάσεις β) Δημόσιες συμβάσεις κατά το εθνικό και το κοινοτικό δίκαιο γ) Διοικητικές συμβάσεις δ) Ιστορικά -Λειτουργία δημόσιας υπηρεσίας (Σχολή του Bordeaux)-Ρήτρες δημόσιας εξουσίας ε) Διακρίσεις των δημοσίων συμβάσεων. Συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών Β. Νομοθετικό πλαίσιο ως προς τον προσυμβατικό έλεγχο α) Νομοθετική καθιέρωση (προαιρετικός έλεγχος): άρθρο 15 του ν. 2145/

19 β) Νομοθετική καθιέρωση (υποχρεωτικός έλεγχος): άρθ. 8 παρ. 1 του ν. 2741/1999 γ) Συνταγματική κατοχύρωση του προσυμβατικού ελέγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Άρθ. 98 παρ. 1 περ. β Συντάγματος (2001). δ) Αίτηση ανακλήσεως: άρθ. 2 του ν. 3060/2002. ε) Αίτηση αναθεωρήσεως: άρθ. 14 του ν. 3932/2011. Γ. Έννοια και χαρακτηριστικά του προσυμβατικού ελέγχου- Διάκριση από τη δικαιοδοσία του ΣτΕ και των διοικητικών δικαστηρίων. α) Σκοπός του προσυμβατικού ελέγχου. β) Χαρακτηριστικά του ελέγχου: ι. ελεγκτική αρμοδιότητα, ιι. καθολικότητα ιιι δημόσιο συμφέρον. γ) Ουσιώδης νομική πλημμέλεια. ε) Διαφορές από τη δικαιοδοσία των άλλων δικαστηρίων-δέσμευση Δ. Υποκείμενα και αντικείμενο του ελέγχου α) Αναθέτουσα Αρχή: άρθ. 1 παρ. 9 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ. - Οικονομικός φορέας. β) Δημόσιο- Ν.Π.Δ.Δ.- Ο.Τ.Α. - Δημόσιες επιχειρήσεις και Οργανισμοί. γ) Χρηματικά όρια προσυμβατικού ελέγχου-προϋπολογισθείσα δαπάνη. δ) Ελεγχόμενες κατηγορίες συμβάσεων. Σχέδια δημοσίων συμβάσεων που αφορούν σε: δημόσια έργα, προμήθειες, υπηρεσίες, δανειακές συμβάσεις, 19

20 συμβάσεις αποκρατικοποιήσεων, προγραμματικές συμβάσεις του άρθρου 225 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006). Συμπληρωματικές συμβάσεις. ε) Συμβάσεις in house Συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας στ) Μη υποκείμενες σε προσυμβατικό έλεγχο συμβάσεις- φορολογικοί συμβιβασμοί - αγορά, πώληση ή μίσθωση ακινήτων - συμβάσεις εξωτερικού και εσωτερικού δανεισμού της χώρας - διοικητικός συμβιβασμός καθορισμού της αποζημιώσεως επί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως. (σχ. και άρθ. 13 του π.δ. 60/2007). ζ) Έλεγχος φάσης της διαδικασίας. Ε. Γενικές αρχές δημοσίων συμβάσεων κατά το κοινοτικό δίκαιο α) Αρχή της διαφάνειας: β) Αρχή της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων (απαγόρευση των δυσμενών διακρίσεων λόγω ιθαγένειας - Αμεροληψία της διοικήσεως). γ) Αρχή της αναλογικότητας (τα τρία e). δ) Αρχή της τυπικότητας (νομολογία ΔΕΚ ουσιώδεις όροι της διακηρύξεως-επουσιώδεις ελλείψεις). ΣΤ. Διακήρυξη α) Νομική φύση της διακηρύξεως. 20

21 β)δημοσιότητα διακηρύξεως. γ) Τυπικά δικαιολογητικά συμμετοχής- Αξιολόγηση των προσφορών. δ) Κριτήρια ποιοτικής επιλογής-κριτήρια ανάθεσης. ε) Δάνεια εμπειρία. στ) Θεσμοθέτηση πρότυπων τευχών διακηρύξεως. Ζ. Δημόσια Έργα- Προμήθειες- Υπηρεσίες α) Κριτήρια διακρίσεως. β) Ονομαστικοποίηση μετοχών Συνδεδεμένες επιχειρήσεις. γ) Ενημερότητα πτυχίου. δ) Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών. ε) Ουσιώδης τροποποίηση της συμβάσεως. Η. Δικονομία α) Αίτηση ανακλήσεως. β) Αίτηση αναθεωρήσεως. γ) Προσβλητέες πράξεις (αρνητικές πράξεις των Κλιμακίων). δ) Περί της συνταγματικότητας της ασκήσεως ενδίκων βοηθημάτων από τους ιδιώτες κατά τον προσυμβατικό έλεγχο. 21

22 ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ I. ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Ειδικά Θέματα στην Αίτηση Ακυρώσεως. Διδάσκων: Νικόλαος. Μαρκόπουλος, Πάρεδρος ΣτΕ. 1. Σκοπός της παρουσιάσεως της σειράς μαθημάτων που εντάσσεται στη θεματική ύλη «ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΙΤΗΣΕΩΣ ΑΚΥΡΩΣΕΩΣ» είναι α) η εμβάθυνση των σπουδαστών σε ζητήματα ακυρωτικού ελέγχου, β) η εξοικείωσή τους με την ακυρωτική τεχνική και γ) η εννοιολογική και πρακτική οριοθέτηση του ακυρωτικού ελέγχου σε σχέση με άλλα ένδικα ( «ουσιαστικά») μέσα του διοικητικού δικονομικού δικαίου. 2. Εντός του ως άνω πλαισίου, θα παρουσιαστούν έξι θεματικοί κύκλοι, μέσω ανάλυσης και επεξεργασίας υποθέσεων. Κάθε θεματικός κύκλος θα περιλαμβάνει τόσο δικονομικά όσο και ουσιαστικά ζητήματα. Πριν τη παρουσίαση κάθε θεματικού κύκλου οι σπουδαστές θα καλούνται να μελετήσουν, προκειμένου να προετοιμαστούν κατάλληλα, υλικό (θεωρία-νομολογία, άρθρα από την εσωτερική και διεθνή νομική επικαιρότητα) που θα τους αποστέλλεται από τον διδάσκοντα. 3. Ειδικότερα, οι υποθέσεις που θα παρουσιάζονται στους σπουδαστές σε κάθε μάθημα θα απαιτούν την ανάλυση και επεξεργασία δύο, τουλάχιστον, ή και περισσότερων ζητημάτων εκ των κάτωθι θεματικών ενοτήτων: Έννοιες και ζητήματα από την προδικασία της αιτήσεως ακυρώσεως Σειρά εξετάσεως ζητημάτων παραδεκτού και δικονομικές συνέπειες Ακυρωτικός έλεγχος της διακριτικής ευχέρειας της διοικήσεως και ειδικότερα των αορίστων εννοιών και των τεχνικών κρίσεων Διατακτικό της αιτήσεως ακυρώσεως- νέες μορφές ακυρωτικού διατακτικού: διάπλαση εννόμων σχέσεων δημοσίου δικαίου Συμμόρφωση Διοικήσεως Ρυθμιστική διοίκηση και ακυρωτικός έλεγχος 22

23 Έννομο Συμφέρον, έννοια και προβληματισμοί: δικονομική προϋπόθεση ή πολιτικό δικαίωμα; Ακυρωτικός έλεγχος της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Διάκριση διαφορών ουσίας και ακυρωτικών διαφορών- όρια και συνέπειες. 2. Προσωρινή Δικαστική Προστασία στην Διοικητική Δίκη Διδάσκων : Ιωάννης Λαμπρόπουλος, Εφέτης Δ.Δ. 1) Γενική εισαγωγή. 2) Συνταγματική Θεμελίωση. (Ε.Α. ΣτΕ 180/2012). 3) Συνταγματικότητα ρυθμίσεων Ν. 3900/2010. [Ε.Α. ΣτΕ (Ολ) 496/2011] (Εμβάθυνση στην απόφαση αυτή) 4) Προηγούμενη άσκηση κυρίου ενδίκου βοηθήματος ή μέσου- Εξαιρέσεις. 5) Περιπτώσεις, για τις οποίες διατάσσεται αναστολή εκτελέσεως. (Για τη διατήρηση υφισταμένης πραγματικής καταστάσεως και όχι για τη δημιουργία νέας) α) Πρόδηλη βασιμότητα β) Βλάβη Νομολογία: i) γενικώς (Ε.Α. ΣτΕ 180/2012). ii) ειδικώς για πρόδηλη βασιμότητα [Ε.Α. ΣτΕ (Ολ) 118/2013, 496/2011, Ε.Α. ΣτΕ 110/2013, 293/2013]. 6) Δημόσιο συμφέρον 7) Βλάβη τρίτου 8) Στάθμιση βλάβης αιτούντος, δημοσίου συμφέροντος, βλάβης τρίτου (Ε.Α. ΣτΕ Ολ.1117/2010) (Εμβάθυνση στην απόφαση αυτή- Αναφορά ειδικότερων νομολογιακών περιπτώσεων σταθμίσεως των ανωτέρω) 9) Βασικά δικονομικά ζητήματα: α) παράβολο (εντός μηνός από την κατάθεση της αιτήσεως Ε.Α. ΣτΕ 337/2013) β) νέα αίτηση (Ε.Α. ΣτΕ 113/2013) γ) αίτηση ανακλήσεως αποφάσεως (Ε.Α. ΣτΕ 113/2013) δ) τεκμήριο παροχής δικαστικής πληρεξουσιότητας (Ε.Α. ΣτΕ 238/2014) ε) προθεσμία προσκομίσεως αποδεικτικού υλικού (Ε.Α. ΣτΕ 238/2014) (Συζήτηση επί των κριθέντων ζητημάτων) 23

24 στ) αν ο αιτών δεν προβεί εντός ευλόγου χρόνου στην διενέργεια των κοινοποιήσεων, η αίτηση απορρίπτεται (Ε.Α. ΣτΕ 409/2014, 238/2014). 10) Ειδικότερα θέματα: i) αναστολή εκτελέσεως επί φορολογικών διαφορών [Ε.Α. ΣτΕ (Ολ) 496/2011] ii) αναστολή εκτελέσεως επί εφέσεως κατ αποφάσεως πρωτοβαθμίου δικαστηρίου, εκδοθείσης επί προσφυγής ουσίας iii) αναστολή εκτελέσεως επί εφέσεως κατ αποφάσεως πρωτοβαθμίου δικαστηρίου, εκδοθείσης επί αιτήσεως ακυρώσεως (Ε.Α. ΣτΕ 16/2014) iv) Σε περίπτωση ασκήσεως αιτήσεως αναιρέσεως, δεν χωρεί αναστολή εκτελέσεως- Εξαιρέσεις (Ε.Α. ΣτΕ 30/2014) v) Πράξεις αρνητικού περιεχομένου (Ε.Α. ΣτΕ 26/2014) - Περιπτώσεις λήψεως κατάλληλων μέτρων vi) Αναστολή εκτελέσεως κανονιστικής πράξεως δεν χορηγείται, κατ αρχήν - Υπό ποίες περιπτώσεις είναι δυνατή η αναστολή τους (Ε.Α. ΣτΕ 2/2014, 36/2014) (Εμβάθυνση στη δεύτερη από τις αποφάσεις αυτές) vii) Η Επιτροπή Αναστολών δεν έχει αρμοδιότητα να αναστέλλει την εφαρμογή του νόμου - πρόδηλη αντισυνταγματικότητα της νομοθετικής διατάξεως θα δικαιολογούσε, ενδεχομένως, τη λήψη άλλων μέτρων, κατ` άρθρο 52 παρ. 8 του π.δ. 18/1989, όπως ισχύει (Ε.Α. ΣτΕ 36/2014). viii) Απαράδεκτη αίτηση ακυρώσεως και αίτηση αναστολής κυβερνητικής πράξεως (Ε.Α. ΣτΕ 15/2014) Σημείωση: Στα έξι (6) πρώτα δίωρα θα γίνει η επισήμανση των ανωτέρω και, ειδικότερα, οι προαναφερόμενες εμβαθύνσεις στις αποφάσεις. Στα επόμενα τρία δίωρα (7 ο,8 ο και 9 ο ) θα γίνει διάσκεψη υποθέσεως αιτήσεως αναστολής εκτελέσεως, με βάση δικογραφία που θα έχει ήδη διαβιβασθεί ηλεκτρονικώς στους σπουδαστές, οι οποίοι θα πρέπει, ακολούθως, να συντάξουν κατ οίκον σχέδιο αποφάσεως. Τέλος, στα υπόλοιπα τρία δίωρα θα γίνει σχολιασμός των σχεδίων αποφάσεων που θα συνταχθούν. 3. Ειδικά Θέματα στην Αίτηση Αναιρέσεως Διδάσκων: Ιωάννης Γράβαρης, Σύμβουλος ΣτΕ. Οι δύο πρώτες ημέρες Προβληματισμοί, συζητήσεις, συμπεράσματα 24

25 - «Αίτηση αναιρέσεως»: Ελεύθεροι συνειρμοί και σκέψεις για την ανεύρεση του ουσιώδους και τη δημιουργία ενός ορισμού. Αναίρεση και ακύρωση. Νύξεις θετικού και συγκριτικού δικαίου και νομολογίας. - «Νομικά ζητήματα και μόνον» Δυό έννοιες κλειδιά: Ο «νόμος» και ο «δικανικός συλλογισμός». Μείζων, Ελάσσων, Συμπέρασμα: Είναι έτσι γραμμικά και απλά τα πράγματα? - Ο δικαστής «νομικός» και ο δικαστής «ιστορικός». Πού (μπορεί να) βρίσκεται το «νομικό ζήτημα»? - τί ελέγχεται κατ αναίρεση? - Ειδικότερα: Το ζήτημα των διδαγμάτων της κοινής πείρας. - Η φύση και ο έλεγχος της αιτιολογίας. Μορφές παθολογίας. Ειδικότερα: Η έλλειψη νομίμου βάσεως. Η έκταση και το βάθος του αναιρετικού ελέγχου. Πού βρίσκεται η ανέλεγκτη «ουσία»? - Μια βασική συνέπεια του αναιρετικού μηχανισμού: Ο τρόπος της γνώσης του αναιρετικού δικαστή και η έννοια του διαδικαστικού εγγράφου. - Το εφαρμοστέο νομοθετικό καθεστώς. - Αποτιμήσεις αναστοχασμοί: Σκέψεις για το σκοπό και τη σημασία του θεσμού. Η συνταγματική διάσταση και η ιστορία. Οι εξελίξεις. Οι νεωτερισμοί επί του παραδεκτού. Η σημασία και η δυναμική της νομολογίας. - Ορισμένα ειδικότερα ζητήματα παραδεκτού: Δαπανήματα, νομιμοποίηση κ.λπ. - Ζητήματα από την περιπτωσιολογία των λόγων αναιρέσεως και από την παθολογία της προβολής τους και τις διακρίσεις της: Λόγοι απαράδεκτοι, αβάσιμοι, αλυσιτελείς λόγοι επί εσφαλμένης προϋποθέσεως. - Η αναιρετική απόφαση και τα αποτελέσματά της. Η τρίτη ημέρα Το πέρασμα στην πράξη. Διάσκεψη για μιαν αναιρετική υπόθεση Η τέταρτη ημέρα. Για την αξιολόγηση όσων αποκομίσαμε. Ένας πρακτικός έλεγχος (για την τάξη και για το σπίτι). 25

26 4. Αρμοδιότητες Ελεγκτικού Συνεδρίου Διδάσκουσα: Άννα Λιγωμένου Αντιπρόεδρος Ελ.Συνεδρίου 1. Ελεγκτικό Συνέδριο. Έννοια. Ιστορική αναδρομή. Νομική φύση κατά τη θεωρία και την εθνική και ευρωπαϊκή νομολογία 2. Δικαιοδοσία και αρμοδιότητα. Οριοθέτηση δικαιοδοσίας Ελεγκτικού Συνεδρίου σε σχέση με τη δικαιοδοσία των άλλων δικαστηρίων, σύμφωνα με αποφάσεις ΑΕΔ, Ολομέλειας ΕλΣυν και Νομοθεσία (π.χ. Αγωγή αποζημιώσεως επί συνταξιοδοτικών θεμάτων, Ανακοπή, Αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού). Παρεμπίπτων έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων. Προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ. 3. Αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με το Σύνταγμα, το ν. 4129/2013, τις αποφάσεις της Ολομέλειας ΕλΣυν από την 48208/1965 έως και την ΦΓ8/38420/2012 κλπ. Ιστορική και νομολογιακή αναφορά. 4. Διάκριση των αρμοδιοτήτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε ελεγκτικές, δικαιοδοτικές, οιονεί δικαιοδοτικές, γνωμοδοτικές και λοιπές αρμοδιότητες (που δεν εμπίπτουν στις άλλες κατηγορίες) και υπαγωγή αυτών στα αρμόδια Κλιμάκια, Τμήματα, μείζονα και ελάσσονα Ολομέλεια, 3/μελή Συμβούλια Συμμόρφωσης και αρμόδιες Υπηρεσίες Επιτρόπων. Έννοια διαχείρισης και δημοσίου χρήματος (Νομολογία Ελεγκτικού Συνεδρίου, γνωμοδοτήσεις ΝΣΚ). Δημόσια επιχορήγηση σε ν.π.ι.δ. για τη θεραπεία δημόσιου σκοπού 5. Ειδικότερα λεπτομερής ανάλυση από θεωρητική και νομολογιακή άποψη των ακόλουθων αρμοδιοτήτων: Προληπτικός έλεγχος των δαπανών Κατασταλτικός έλεγχος Παρακολούθηση εσόδων τους κράτους. Προϋπολογισμός, έννοια, αρχές, πιστώσεις, έσοδα, έξοδα. Εκτέλεση προϋπολογισμού εσόδων. Παρακολούθηση είσπραξης εσόδων των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων (βλ. και άρθρο 277 ν. 3852/2010) 26

27 Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς τη Βουλή για τον Απολογισμό και Ισολογισμό τους κράτους. Έννοια και στοιχεία των όρων Απολογισμός και Ισολογισμός του κράτους. Διαδήλωση και Ετήσια Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Διαδικασία κατάρτισης αυτών. Έλεγχος των αποδοχών δημ. Λειτουργών ή υπαλλήλων που έχουν διπλή απασχόληση στον εν ευρεία δημόσιο τομέα. Έλεγχος σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Απαλλαγή των δημοσίων υπολόγων για απώλεια, έλλειψη ή φθορά χρημάτων κλπ. Τελική κρίση του χαρακτηρισμού ως ανεπίδεκτων είσπραξης ληξιπρόθεσμων κλπ οφειλών προς το Δημόσιο. Ενστάσεις ενώπιον του Α Κλιμακίου. Εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν στην αστική ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών υπαλλήλων. Κατηγορίες δημοσίων λειτουργών που δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Διάκριση της αστικής ευθύνης από τη δημοσιολογιστική ευθύνη. Διάκριση της αστικής ευθύνης του κράτους από την αστική ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών υπαλλήλων. Έννοια των όρων ζημία, έλλειμμα, υπαιτιότητα, καταλογισμός. Διαδικασία καταλογισμού της αστικής ευθύνης ύστερα από αίτηση του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Καταλογισμός από διοικητικές αρχές. Διάκριση και συνέπειες. Τελική κρίση επί θεμάτων που αφορούν την πραγματική και συντάξιμη υπηρεσία υπαλλήλων ή στρατιωτικών που απολύονται αυτοδικαίως λόγω 35/ετίας Εκδίκαση υποθέσεων που ανακύπτουν από τον έλεγχο περιουσιακής κατάστασης δημόσιων λειτουργών, υπαλλήλων κλπ. Γνωμοδοτήσεις επί των συνταξιοδοτικών νομοσχεδίων και επί ερωτημάτων των Υπουργών. 27

28 Εκδίκαση εφέσεων κατά καταλογιστικών αποφάσεων του Υπουργού των Οικονομικών εις βάρος εκκαθαριστών κλπ. περιουσιών που περιέρχονται στο Δημόσιο ή ΟΤΑ ή λοιπά νομικά πρόσωπα. Συμμετοχή του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε ελέγχους διαχείρισης διεθνών οργανισμών και παροχή ελεγκτικής τεχνογνωσίας σε ελεγκτικούς μηχανισμούς. Πρακτικά θέματα επί των ανωτέρω. 5. Ειδικά Θέματα Δικονομίας Ελεγκτικού Συνεδρίου Διδάσκουσα : Άννα Λιγωμένου Αντιπρόεδρος Ελ. Συνεδρίου ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ (ενδεικτικά) Προϋποθέσεις Παραδεκτού - Προδικασία Δικαιοδοσία -Αρμοδιότητα Διάδικοι Παράσταση διαδίκων Παράβολο-Πληρεξουσιότητα Ομοδικία Παρέμβαση Προθεσμίες -Κλητεύσεις Επιδόσεις Πρόσθετοι λόγοι/υπομνήματα- Σώρευση περισσοτέρων ενδίκων βοηθημάτων στο ίδιο δικόγραφο Απόδειξη Αποδεικτικά μέσα Διακοπή δίκης - Παραίτηση Κατάργηση δίκης Δεδικασμένο - Εκκρεμοδικία Ανωτέρα βία Επανάληψη συζητήσεως Διόρθωση απόφασης - Παραπομπή υποθέσεων στην Ολομέλεια από Κλιμάκια και Τμήματα ΤΑ ΕΝΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Α) Ένσταση (Προϋποθέσεις παραδεκτού Προσβαλλόμενες Πράξεις Τρόπος άσκησης Όρια ελέγχου Αποτελέσματα) Β) Αγωγή (Αδικαιολόγητου Πλουτισμού Αποζημιωτική Ευθεία Αγωγή) Προϋποθέσεις Τρόπος άσκησης Δικόγραφο - Όρια ελέγχου Αποτελέσματα Γ) Έφεση ( Ένδικο βοήθημα ή ένδικο μέσο; Προσβαλλόμενες πράξεις, Προϋποθέσεις παραδεκτού, Λόγοι έφεσης, Τρόπος άσκησης, Δικόγραφο, 28

29 έννομο συμφέρον, Δεύτερη έφεση, Όρια ελέγχου προσβαλλόμενης πράξης κλπ δικονομικά ζητήματα). Δ) Αίτηση αναστολής (Προϋποθέσεις παραδεκτού, Λόγοι αίτησης αναστολής, Τρόπος άσκησης, Δικόγραφο, έννομο συμφέρον, Δεύτερη αίτηση αναστολής, αποτελέσματα). Ε) Αίτηση του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας για καταλογισμό επί αστικής ευθύνης των υπαλλήλων του Δημοσίου, των ΟΤΑ και των λοιπών ΝΠΔΔ ΣΤ)Ανακοπή (Προϋποθέσεις παραδεκτού, Λόγοι ανακοπής, Τρόπος άσκησης, Δικόγραφο, έννομο συμφέρον, Προσβαλλόμενες αποφάσεις, αποτελέσματα). Ζ) Αναθεώρηση (Προϋποθέσεις παραδεκτού, Λόγοι αναθεώρησης, Τρόπος άσκησης, Δικόγραφο, έννομο συμφέρον, Προσβαλλόμενες πράξειςαποφάσεις, αποτελέσματα). Η) Τριτανακοπή (Προϋποθέσεις παραδεκτού, Λόγοι τριτανακοπής, Τρόπος άσκησης, Δικόγραφο, Προσβαλλόμενες αποφάσεις, αποτελέσματα). Θ) Αναίρεση (Προϋποθέσεις παραδεκτού, Δικόγραφο, Προσβαλλόμενες αποφάσεις, Λόγοι αναίρεσης, Έκταση αναιρετικού ελέγχου, συνέπειες αναιρέσεως - αποτελέσματα). ΕΚΤΕΛΕΣΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΥΤΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ (Προϋποθέσεις Έννοια της απόφασης που μεταβάλλει τη νομολογία Ποιοι νομιμοποιούνται να ζητήσουν την επανάκριση της υπόθεσης Έναρξη οικονομικών αποτελεσμάτων 29

30 6. α.ειδικά Θέματα Δικονομίας στη Δίκη Ουσίας (Δικαιοδοσία και Αρμοδιότητα- Εισαγωγή) Διδάσκων : Παρασκευάς. Μαρινάκης, Εφέτης ΔΔ. - Κατ αρχήν αποστολή στη Γραμματεία της Σχολής προς ηλεκτρονική διανομή στους σπουδαστές φακέλου συγκεκριμένης υπόθεσης καθώς και αρχείου νομολογίας και δημοσιευμάτων επί των διατάξεων του Κώδικα Διοικητικής δικονομίας. - Κατά τις 3 πρώτες διδακτικές ημέρες, που θα απέχουν μεταξύ τους μία εβδομάδα, με αφορμή τη διανεμηθείσα υπόθεση, θα αναπτυχθούν τα αναφερόμενα στο υπό διδασκαλία μάθημα (προσφυγή ουσίας) θέματα: κύρος συζήτησης, έλεγχος και ερμηνεία εισαγωγικού δικογράφου, δικαιοδοσία, αρμοδιότητα, νομιμοποίηση, έννομο συμφέρον, επιδόσεις και εμπρόθεσμο, παράβολο, άσκηση προσφυγής, προδικασία, συζήτηση στο ακροατήριο και σύνταξη πρακτικών, εξουσία δικαστηρίου, παρεμπίπτων έλεγχος και δεδικασμένο από άλλες αποφάσεις, σύνταξη απόφασης, δημοσίευση. - Η 4 η διδακτική ημέρα θα αφιερωθεί σε τελευταίες λεπτομέρειες και σε συνολική διάσκεψη (επί δικονομικών θεμάτων και θεμάτων ουσίας) επί του διανεμηθέντος φακέλου, προκειμένου στη συνέχεια, κατ οίκον, να συνταχθεί σχέδιο σχετικής δικαστικής απόφασης. - Μετά την παρέλευση ελαφρώς μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος, ημερών, κατά τη διάρκεια του οποίου θα γίνει η διόρθωση των ως άνω σχεδίων, θα ακολουθήσει η τελευταία 5 η διδακτική ημέρα, κατά την οποία θα λάβει χώρα η ανάλυση των παρατηρήσεων που θα αναδυθούν από τη διόρθωση των σχεδίων, καθώς και η γενικότερη κάλυψη τυχόν κενών και αποριών επί του διδακτέου αντικειμένου. - Τέλος, προτείνεται ως ευκτέα η πραγματοποίηση ενός τεστ εντός του κτηρίου της Σχολής, από κοινού με ομάδα άλλων συνδυαζόμενων αντικειμένων (π.χ. συνταγματικό δίκαιο, ευρωπαϊκό δίκαιο, φορολογικό δίκαιο, δίκαιο κοινωνικής ασφάλισης, κλπ), όπως και κατά την παρελθούσα χρονιά, προκειμένου να 30

31 ελεγχθεί η δια - θεματική υπό ελεγχόμενες συνθήκες αξιοποίηση των γνώσεων των σπουδαστών. 6. β.ειδικά Θέματα Δικονομίας στη Δίκη Ουσίας (Αγωγή-Απόδειξη- Απόφαση) Διδάσκων: Βλαδίμηρος. Μωϋσίδης Εφέτης Δ.Δ. 1) Είδη αγωγών κατά τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας. α) Αγωγή αποζημίωσης β) Αγωγή αποδοχών- συντάξεων (αγωγή ευθεία και αποζημιωτική) γ) Αγωγή αδικαιολογήτου πλουτισμού δ) Πλαγιαστική αγωγή ε) Παρεμπίπτουσα αγωγή στ) Ηθική βλάβη 2) Διαδικαστικά θέματα. α) Δικαιοδοσία, αρμοδιότητα β) Δικόγραφο αγωγής γ) Ενεργητική, παθητική νομιμοποίηση δ) Δεύτερη αγωγή ε) Σχέση αγωγής με άλλα ένδικα βοηθήματα (σώρευση, παρεμπίπτων έλεγχος) στ) Δεδικασμένο 3) Ουσιαστικά θέματα. α) Παραγραφή β) Τοκοδοσία 4) Απόδειξη α) Αποδεικτικά μέσα β) Προσκόμιση, εκτίμηση 5) Απόφαση α) Προδικαστική β) Οριστική ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ διάσκεψη. 1) Παράδοση φακέλου δικογραφίας προς μελέτη και προετοιμασία για 2) Παράδοση σημειώσεων που αφορούν τη διαδικασία στο ακροατήριο των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, κατά την εκδίκαση των διοικητικών διαφορών 31

32 ουσίας, σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (παράσταση, νομιμοποίηση, αναβολή, διακοπή δίκης, εξέταση μαρτύρων, κατάργηση δίκης, παρέμβαση, απόδειξη κλπ). 3) Ανάθεση μελέτης σε ειδικά θέματα αγωγής (δικαιοδοσία, αρμοδιότητα, ενοχή σε ολόκληρο, ομοδικία, σώρευση αιτημάτων, μέσα απόδειξης κλπ), με παράδοση πρακτικών παραδειγμάτων. 4) Συζήτηση επί των θεμάτων του διαγράμματος ύλης. 5) Διάσκεψη της ανατεθείσας υπόθεσης. 6) Δομή της απόφασης με παράδοση σχεδίων και σχετική συζήτηση επί των ανακυπτόντων θεμάτων. ΙΙ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Ειδικά θέματα Ενωσιακού Δικαίου Διδάσκων: Αθανάσιος Ράντος Αντιπρόεδρος ΣτΕ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ 1. Σχέση διεθνούς δικαίου και δικαίου της ΕΕ (συνοπτικά). Ένταξη της Ενώσεως στο σύστημα διεθνών εννόμων σχέσεων. Ζώνη ελευθέρων συναλλαγών. Τελωνειακή Ένωση. Κοινή αγορά. Εσωτερική αγορά. Εξωτερικές σχέσεις της Ενώσεως. Εξουσία συνάψεως διεθνών συμβάσεων. Παραλληλισμός εσωτερικών και εξωτερικών αρμοδιοτήτων (νμλγ AETR, C-22/1970). Διαδικασία (άρθρο 218, πρώην 300, ΣΛΕΕ). Διπλωματική εκπροσώπηση. Επιρροή του δικαίου ΕΕ σε προσυναφθείσες ή μεταγενεστέρως συναπτόμενες διεθνείς συμβάσεις των Κρατών μελών (άρθρο 351, πρώην 307, ΣΛΕΕ). Πρακτικά παραδείγματα (λ.χ. π. ε. δ/τος 218/2013 τροπή του πραγματικού σε υπόθεση) 32

33 2. Σχέση έννομης τάξης της ΕΕ και εθνικής έννομης τάξης. Η έννομη τάξη της ΕΕ (συνοπτικά). Οι ιδρυτικές συνθήκες (Συνθ ΕΟΚ, μτγν Συνθ ΕΚ, ήδη ΣΛΕΕ). Μεταγενέστερα κείμενα πρωτογενούς δικαίου. Πράξεις προσχωρήσεως 1971, 1979 (ν 945/1979), 1985, 1994, 2003, 2005 (ν. 3147/2005). Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ν 1681/1987), Συνθήκη Ενώσεως («Μάαστριχτ», ν 2077/1992), Συνθήκη Άμστερνταμ (ν 2691/1999), Συνθήκη Νίκαιας (ν 3001/2002), το «Ευρωπαϊκό Σύνταγμα» ή «Συνταγματική Συνθήκη» (ν 3341/2005), Συνθήκη Λισσαβώνας ή «Μεταρρυθμιστική Συνθήκη» (ν 3671/2008, έναρξη ισχύος ). Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην ΟΝΕ (ν. 4063/2012, υπόθεση Pringle, C-370/12). Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, υπόθεση Fransson, C- 617/10) Αυτονομία-αλληλεπίδραση των δύο εννόμων τάξεων. Αρχές που διέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Αρχή παραχωρημένων αρμοδιοτήτων (δοτής αρμοδιότητος, αρ. 4 παρ 1, 5 παρ 2 ΣΕΕ, πρβλ. υπόθεση Gauweiler, C-62/14, Πρόγραμμα αγοράς από ΕΚΤ ομολόγων - ΟΜΤ ). Αρχή συνεργασίας (αρ. 4 παρ 3). Αρχή θεσμικής αυτονομίας. Αρχή υπεροχής. Αρχή άμεσης εφαρμογής. Αρχή επικουρικότητος (αρ 5 παρ 3 ΣΕΕ). Αρχή αναλογικότητος (αρ 5 παρ 4 ΣΕΕ). Προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων (αρ 6 ΣΕΕ, γνμδ 2/13 της ). Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Πεδίο εφαρμογής. Πρακτικά παραδείγματα. 3. Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στο δίκαιο της ΕΕ. Θέση του ζητήματος. Πράξεις στις οποίες χρειάζεται προσαρμογή. Άμεσο αποτέλεσμα οδηγίας. Τύπος της εθνικής πράξεως προσαρμογής. Τυπική ισχύς των πράξεων προσαρμογής. Σύστημα νόμου 945/1979, νόμων 1338/1983 και 1440/1984. Πρακτικά παραδείγματα. 33

34 4. Η έννομη προστασία στην ΕΕ (αρ 19 ΣΕΕ, αρ 251 επ ΣΛΕΕ). Οργάνωση Δικαστηρίου (αρ 251 επ, πρώην 221 επ, ΣΛΕΕ), Γενικού Δικαστηρίου (πρώην Πρωτοδικείου, αρ 254, πρώην 224, ΣΛΕΕ), Ειδικευμένων Δικαστηρίων (Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης, αρ 257, πρώην 225 Α, ΣΛΕΕ). Αποστολή. Σχέσεις με εθνικές δικαιοδοσίες. Συγκρότηση. Αρμοδιότητες. Διαδικασία. Στοιχεία λειτουργίας.[συνοπτικά] Προσφυγή παραβάσεως (αρ 258, πρώην 226, ΣΛΕΕ). Αντικείμενο. Διάδικοι. Διαδικασία. Προδικασία. Απόφαση-Συνέπειες αποφάσεως. (ΣτΕ 557/14, υπό τύπο πρακτικού) Προσφυγή ακυρώσεως (αρ 263, πρώην 230, ΣΛΕΕ). Πράξεις υποκείμενες στην προσφυγή. Ενεργητική νομιμοποίηση. Προνομιούχοι διάδικοι. Ιδιώτες. Διαδικασία. Λόγοι ακυρώσεως. Ακυρωτικό αποτέλεσμα. Αγωγή αποζημιώσεως (αρ 268, 340, πρώην 235, 288, ΣΛΕΕ). Εξωσυμβατική ευθύνη. Προϋποθέσεις ευθύνης της Ενώσεως. Εφαρμοστέο δίκαιο. Διαδικασία. Αυτονομία αγωγής (ΣτΕ 2746/13, ως πρακτικό). Αστική ευθύνη Κρατών μελών για παράβαση του δικαίου ΕΕ. Αρμοδιότητες. Προϋποθέσεις. Πρακτικά παραδείγματα. Ένσταση παρανομίας (αρ 277, πρώην 241, ΣΛΕΕ). Φύση. Διαδικασία. Λόγοι. Συνέπειες. Προδικαστική παραπομπή (αρ 267, πρώην 234, πρώην 177, ΣΛΕΕ). Η σημασία του μηχανισμού της παραπομπής. Η ιδιαιτερότητα της δίκης. Η έννοια 34

35 του παραπέμποντος δικαστηρίου. Αντικείμενο της παραπομπής. Η παραπομπή στο Δικαστήριο. Υποχρέωση ή ευχέρεια. Προϋποθέσεις παραπομπής. Η υποβολή του προδικαστικού ερωτήματος. Αυτεπάγγελτη ενέργεια εθνικού δικαστή. Τύπος και περιεχόμενο παραπεμπτικής. Διαβίβαση παραπεμπτικής. Ο έλεγχος του παραδεκτού της παραπομπής. Συνέπειες της προδικαστικής αποφάσεως. Δέσμευση του δικαστηρίου της παραπομπής. Δέσμευση άλλων δικαστηρίων. Περιορισμός συνεπειών αποφάσεως κατά χρόνο. Τα ελληνικά προδικαστικά ερωτήματα. Στατιστικά δεδομένα. Κριτική επισκόπηση. Συμπεράσματα. [θα αναπτυχθεί εν πολλοίς από συνάδελφο διδάσκοντα] Αίτηση αναιρέσεως (αρ 256 παρ 1, δεύτερο εδάφιο, πρώην 225, ΣΛΕΕ). Συμπεριφορά του έλληνα δικαστή έναντι του δικαίου ΕΕ. Υποχρεώσεις. Συνέπειες. (κυρίως με πρακτικά παραδείγματα). Υποχρέωση ερμηνείας και εφαρμογής δικαίου ΕΕ, εφ όσον υπάρχει συνδετικό στοιχείο. Ερμηνεία εθνικού δικαίου κατά τρόπο εναρμονιζόμενο με τις επιταγές του δικαίου της ΕΕ. Τήρηση αρχών ισοδυναμίας αποτελεσματικότητος. Αυτεπάγγελτη εξέταση ζητήματος παραβάσεως κανόνων δικαίου ΕΕ από τα εθνικά δικαστήρια. Δυνατότητα ή υποχρέωση υποβολής προδικαστικού ερωτήματος. Ευθύνη κράτους μέλους για αποζημίωση λόγω παραβάσεως δικαίου ΕΕ. Ευθύνη από ενέργειες δικαστηρίου. 2. Βασικές Ενωσιακές Ελευθερίες και Αρχές- Προδικαστικό Ερώτημα Διδάσκων : Μιχαήλ Βηλαράς Σύμβουλος Επικρατείας Βασικές Ελευθερίες - Ιθαγένεια της Ένωσης Ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής - Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και ελευθερία εγκατάστασης - Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών 35

36 Γενικές Αρχές της Ενωσιακής Έννομης Τάξης - Αρχή της Αναλογικότητας - Άμεση εφαρμογή - Άμεση ισχύς κανόνων του δικαίου της Ένωσης - Αρχές της Ασφάλειας Δικαίου και της Προστασίας της Δικαιολογημένης Εμπιστοσύνης - Δικονομική αυτονομία των κρατών μελών. - Αρχές της Ισοδυναμίας και της Αποτελεσματικότητας (σε σχέση με τη δικονομική αυτονομία των κρατών μελών) - Αρχή της ισότητας και απαγόρευση διακρίσεων λόγω ιθαγένειας Προδικαστικό ερώτημα - Παραδεκτό - Διατύπωση - Αυτοτέλεια Εξωσυμβατική ευθύνη της Ε.Ε. και των κρατών μελών για παραβάσεις του δικαίου της Ένωσης Δίκαιη ικανοποίηση για υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης για παραβάσεις του δικαίου της Ε.Ε. 3. Δημοσιονομικό Ευρωπαϊκό Δίκαιο Διδάσκων: Κων/νος Κωστόπουλος, Σύμβουλος Ελεγκτικού Συνεδρίου Διδακτέα θέματα: Θέσπιση κύρια χαρακτηριστικά του δημοσιονομικού συστήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κανονιστικό πλαίσιο και γενικές αρχές που διέπουν την κατάρτιση και εκτέλεση του κοινοτικού προϋπολογισμού. Αλληλεξάρτηση και διασύνδεση κοινοτικού και ελληνικού Προϋπολογισμού (έσοδα, δαπάνες, ίδιοι πόροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης), Εξωτερικός έλεγχος του κοινοτικού προϋπολογισμού Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Περιφερειακή πολιτική, Διαρθρωτικές δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και ΕΣΠΑ, Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, Σχέσεις κοινοτικής και ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Κοινή Αγροτική Πολιτική (Κ.Α.Π.).Κοινές οργανώσεις αγοράς. Χρηματοδότησής της στην Ελλάδα. Νομολογία Δ.Ε.Κ. επί δημοσιονομικών θεμάτων. Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο α) Η εσωτερική οργάνωση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου i) H συγκρότηση του Σώματος ii) H συλλογική μορφή των εργασιών του 36

37 β) Η εφαρμογή γενικών ελεγκτικών αρχών i) Η τήρηση της αρχής της δημοσιονομικής πειθαρχίας ii) Η θεσμική αποστολή του Σώματος iii) Ο κλασικός δημοσιονομικός έλεγχος iv) Ο νεωτερικός έλεγχος της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης γ) Η εξωτερική έκφανση της εξωτερικής του αποστολής i) Ως ελεγκτική αρχή ii) Ως γνωμοδοτική αρχή δ) Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και η κοινοτική δημοσιονομική τάξη 4. Συνταγματικά Δικαιώματα, Συνταγματικές Ελευθερίες Διδάσκων : Χρήστος Ράμμος Σύμβουλος ΣτΕ 1.Ελευθερία συνεταιρίζεσθαι (κυρίως άρθρο 11 ΕΣΔΑ) 2. Απαγόρευση απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης (άρθρο 3 ΕΣΔΑ) 3.Απαγόρευση διακρίσεων (άρθρο 14 ΕΣΔΑ) Συνταγματικά Δικαιώματα 1.Αξία ανθρώπου (άρθρο 2 του Συντάγματος) 2. Ιδιωτικός Βίος, προστασία προσωπικών δεδομένων (άρθρα 9, 9Α, 19 του Συντάγματος- άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) 3. Θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13 του Συντάγματος, άρθρο 9 της ΕΣΔΑ) Ελευθερία έκφρασης, ελευθερία γνώμης, ελευθερία τύπου -ραδιοτηλεόραση, ελευθερία τέχνης έρευνας (άρθρο 5, 14 παρ. 1 και 2, 15, 16 παρ. 1 Συντάγματος, άρθρο 10 ΕΣΔΑ) 4.Οικονομική ελευθερία (άρθρο 5 Συντάγματος) 5. Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) Διδάσκοντες: Δημήτριος Βανδώρος, Πάρεδρος ΣτΕ Ιωάννης Κάρκαρης, Αντεπίτροπος Επικρατείας Ελ.Συν. α. Εισαγωγή στο Σύστημα Προστασίας της ΕΣΔΑ - Το κείμενο της Σύμβασης και των Πρωτοκόλλων 37