«Οι Εννοιολογικοί Χάρτες ως Διδακτικό Εργαλείο στην Εκπαιδευτική Πράξη» Επιμόρφωση ΠΕ Μάρτιος 2013

Transcript

1 «Οι Εννοιολογικοί Χάρτες ως Διδακτικό Εργαλείο στην Εκπαιδευτική Πράξη» Επιμόρφωση ΠΕ Μάρτιος 2013

2 Πλάνο Επιμορφωτικής Συνάντησης Τι είναι ο Ε.Χ. Στοιχεία του Ε.Χ. PowerPoint has new layouts Εννοιολογική that give you Χαρτογράφηση more ways to present your words, images and media. Εργαλεία Χαρτογράφησης Άλλοι τύποι Χαρτογράφησης Εργαλεία Ψηφιακής χαρτογράφησης Cmaps Tools Αξιολόγηση Ε.Χ. Rubrics Χρήση Ε.Χ. στην Εκπαίδευση Παραδείγματα - Σενάρια

3 Τι είναι ο Ε.Χ. Στοιχεία του Ε.Χ.

4 Εννοιολογικοί Χάρτες & Εννοιολογική Χαρτογράφηση Concept mapping is an educational tool which has been developed specifically to tap into a learner s cognitive structure and to externalize, for both the learner and the teacher to see, what the learner already knows (Novak and Gowin 1984)

5 Ε.Χ.: Κεντρική Μονάδα

6 Τι είναι ένας Εννοιολογικός Χάρτης Ένας Εννοιολογικός Χάρτης αποτελεί μια Διαγραμματική Αναπαράσταση Συνδέσεων μεταξύ δύο ή περισσοτέρων Εννοιών με τη μορφή Προτάσεων, προβάλλοντας και αναδεικνύοντας τις Συνδέσεις και τις Σχέσεις μεταξύ των εννοιών

7 Εννοιολογική Χαρτογράφηση Η διαδικασία κατασκευής ενός εννοιολογικού χάρτη καλείται Εννοιολογική Χαρτογράφηση (concept mapping) Η τεχνική της Ε.Χ. (concept mapping) αναπτύχθηκε από τον J. D. Novak τη δεκαετία του Η δουλειά του βασίστηκε στη θεωρία του D. Ausubel (1968), The Psychology of Meaningful Learning

8 J. D. Novak & Gowin, 1984

9 Ουσιαστική Μάθηση Στην Ουσιαστική Μάθηση (ή Μάθηση με Νόημα) η νέα γνώση αλληλεπιδρά και συσχετίζεται με σχετικές αναπαραστάσεις, έννοιες και προτάσεις που προϋπάρχουν στη γνωστική δομή του εκπαιδευόμενου έτσι ώστε να αποκτήσουν για αυτόν ουσιαστικό νόημα. Κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση εργαλείων μάθησης και διδασκαλίας τα οποία εστιάζουν στην αναπαράσταση της γνώσης και των αντιλήψεων των εκπαιδευόμενων και βοηθούν/ συμβάλλουν στη διερεύνηση και αξιοποίησή τους.

10

11 Επιστημολογικές Ιδέες Οι βασικές θεωρητικές αρχές στις οποίες στηρίχθηκε η κατασκευή και χρήση των ΕΧ. Ο χάρτης παρουσιάζεται στη δημοσίευση των Cañas και Novak (2006) και έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Γουλή Ε.

12 Ο Ε.Χ.: Συστατικά Στοιχεία (Ι) 12 Κόμβοι: αναπαριστούν τις έννοιες (αντικείμενα ή γεγονότα ή ένα σύνολο από αντικείμενα/γεγονότα) και κάθε κόμβος έχει μια ετικέτα Σύνδεσμοι: προσδιορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών περιγράφοντας πώς μια έννοια συνδέεται με μια άλλη Δύο κόμβοι συνδέονται μεταξύ τους με μια Γραμμή, με ή χωρίς κατεύθυνση (όταν η σχέση δεν έχει κατεύθυνση αφορά μια ιεραρχική σχέση) και η γραμμή έχει μια Ετικέτα που προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ των δύο συνδεόμενων εννοιών

13 Ο Ε.Χ.: Συστατικά Στοιχεία (ΙΙ) 13 Κεντρική Έννοια: η βασική έννοια που περιγράφεται από τις έννοιες στις οποίες αναλύεται (συνήθως απεικονίζεται στην κορυφή του χάρτη) Πρόταση: η τριάδα Έννοια-Σύνδεσμος-Έννοια π.χ. Χωρητικότητα - έχει βασική μονάδα μέτρησης- Byte π.χ. Ισοσκελές Τρίγωνο έχει δύο ίσες - Πλευρές Έννοια 1 Έννοια 2 Διασύνδεση

14 Ε.Χ.: Εννοιολογικός Χάρτης Τι είναι ο Ε.Χ Κεντρική έννοια Ερώτημα εστίασης Σύνδεσμος Κόμβος Ετικέτα

15 προστασία περιβάλλοντοςθέσεις εργασίας Ε.Χ.: Ανακύκλωση χαρτί-γυαλί αλουμίνιοηλεκτρικά προσφέρει χρειάζεται περιλαμβάνει ανακύκλωση χρειάζεται εργοστάσια ανακύκλωσης κατασκευή συνειδητοποίηση από τους πολίτες οργάνωση και υπόστήριξη από την πολιτεία 15 πρέπει να υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης

16 Ε.Χ.: Είδη γωνιών 16

17 Ε.Χ.: Άτομο 17

18 Ε.Χ.: Ψηφιογραφικά Γραφικά 18

19 Ε. Χ.: Δεδομένα 19

20 Ε.Χ.: Δια Βίου Μάθηση

21 Ο ΕΧ: Η Ερώτηση Εστίασης Ερώτηση εστίασης: καθορίζει το πρόβλημα ή το θέμα, το οποίο θα αναλυθεί/ αναπαρασταθεί μέσω της κατασκευής του ΕΧ, π.χ. «Τι είναι η έννοια Χ;» ή «Ποια τα χαρακτηριστικά της έννοιας Χ;» Περιγραφή της έννοιας Χ, Προσδιορισμός βασικών στοιχείων, Κατηγορίες Χρήσεις και Λειτουργίες της έννοιας Χ. «Τι συμβαίνει όταν η έννοια Χ μεταβάλλεται;» ή «Πως δουλεύει/λειτουργεί η έννοια Χ;» Απεικόνιση των δυνατών αλλαγών της έννοιας Χ και των εννοιών με τις οποίες αλληλεπιδρά

22 22 Ο ΕΧ: Οι Έννοιες Έννοιες: μπορεί να αφορούν Αντικείμενα, περιγράφονται συνήθως με ουσιαστικά - Περιγραφικοί Ε.Χ. Συμβάντα /Γεγονότα, περιγράφονται συνήθως με ρήματα - Επεξηγηματικοί Ε.Χ.

23 23 Ο ΕΧ: Οι Σύνδεσμοι Στατικοί & Δυναμικοί Σύνδεσμοι μεταξύ των εννοιών Στατικοί σύνδεσμοι: περιγράφουν, ορίζουν, κατηγοριοποιούν και οργανώνουν τις έννοιες σε ένα πεδίο γνώσης, π.χ. «Ανάλυση Ψηφιογραφικού Γραφικού - είναι ο αριθμός των - Εικονοστοιχεία» Δυναμικοί σύνδεσμοι: εκφράζουν την αλλαγή στις έννοιες, δηλαδή αναπαριστούν πως η τυχόν αλλαγή στην ποιότητα, ποσότητα, ή κατάσταση μιας έννοιας μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα, ποσότητα ή κατάσταση της άλλης έννοιας, π.χ. «Ανάλυση Γραφικού - είναι καλύτερη όσο αυξάνεται ο αριθμός των - Εικονοστοιχεία»

24 Ο ΕΧ: Σύνθετες συνδέσεις Οι Σύνθετες συνδέσεις: αναπαριστούν τις σχέσεις μεταξύ εννοιών που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές/πεδία του χάρτη Παράδειγμα: Συγκεκριμενοποιεί/Διευκρινίζει το νόημα της έννοιας με την οποία συνδέεται

25 25 Ο ΕΧ: Η Δομή (I) Ιεραρχική: οι πιο γενικές και σημαντικές έννοιες βρίσκονται στην κορυφή του χάρτη ενώ οι έννοιες που τις αναλύουν/συγκεκριμενοποιούν τοποθετούνται σε κατώτερα επίπεδα

26 Η Δομή ενός ενδεικτικού ιεραρχικού ΕΧ Κεντρική Έννοια απλή σύνδεση απλή σύνδεση απλή σύνδεση 1 Ο Επίπεδο Γενική Έννοια Γενική Έννοια Γενική Έννοια απλή σύνδεση απλή σύνδεση απλή σύνδεση απλή σύνδεση 2 Ο Επίπεδο Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια απλή σύνδεση 3 Ο Επίπεδο Παράδειγμα

27 Ο Ε.Χ.: Η Δομή (II) 27 Κυκλική: Οι έννοιες συνδέονται μεταξύ τους με τη μορφή ενός βρόγχου, όπου κάθε έννοια έχει μια είσοδο και μία έξοδο, δηλώνοντας την αλληλεξάρτηση των εννοιών μεταξύ τους Παράδειγμα: Ένας κυκλικός χάρτης που αναπαριστά τη σχέση της Δύναμης με την Επιτάχυνση και τη Μάζα δηλαδή την εξίσωση F=m * γ

28 Ο ΕΧ: Η Δομή (II) 28 Υβριδική Κεντρική Έννοια απλή σύνδεση απλή σύνδεση απλή σύνδεση 1 Ο Επίπεδο Γενική Έννοια Γενική Έννοια Γενική Έννοια απλή σύνδεση απλή σύνδεση σύνθετη σύνδεση απλή σύνδεση απλή σύνδεση 2 Ο Επίπεδο Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια Επιμέρους Έννοια απλή σύνδεση 3 Ο Επίπεδο σύνθετη σύνδεση Παράδειγμα

29 Βήματα κατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη

30 1ο Βήμα κατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη (Ι) 1ο Βήμα: Αναγνώριση των σημαντικότερων εννοιών Προσδιορισμός της Κεντρικής Έννοιας (Θέμα) Προσδιορισμός του Ερωτήματος Εστίασης Εύρεση των «Εννοιών - Λέξεων Κλειδιών» ενός κειμένου, ενός γνωστικού πεδίου ή θέματος

31 2ο Βήμακατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη (ΙΙ) 2ο Βήμα: Ομαδοποίηση των Εννοιών Ομαδοποίηση σε γενικές κατηγορίες Ταξινόμηση από τις πιο γενικές και αόριστες στις πιο συγκεκριμένες και ειδικές Εντοπισμός των εννοιών που συγκεκριμενοποιούν και αναλύουν κάθε έννοια

32 3ο Βήμακατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη (ΙΙΙ) 3ο Βήμα: Καθορισμός των σχέσεων μεταξύ των εννοιών Καθορισμός των σχέσεων μεταξύ δύο εννοιών κατά Ιεραρχίες από την πιο γενική έννοια στην πιο ειδική έννοια Προσοχή στην Κατεύθυνση των σχέσεων (τόξων) και στην Ετικέτα που περιγράφει τη σχέση

33 4ο Βήμακατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη (ΙV) 4ο Βήμα: Χρήση οπτικών σχημάτων Για την οπτική αναπαράσταση των Εννοιών χρησιμοποιούνται Κύκλοι ή Ελλείψεις ή Ορθογώνια (ένα σχήμα περικλείει μια έννοια) Για την οπτική αναπαράσταση των Σχέσεων χρησιμοποιούνται Γραμμές ή Τόξα (μιας κατεύθυνσης ή χωρίς κατεύθυνση)

34 5ο Βήμακατασκευής ενός Εννοιολογικού Χάρτη (V) 5ο Βήμα: Αναπαράσταση συγκεκριμένων παραδειγμάτων Συχνά στο τέρμα της διακλάδωσης χρησιμοποιούνται παραδείγματα που επεξηγούν την τελευταία έννοια 6ο Βήμα: Έλεγχος Εννοιολογικού Χάρτη

35 Εργαλεία Χαρτογράφησης Άλλοι τύποι Χαρτογράφησης

36 Εργαλεία Χαρτογράφησης Provided by : Σημασιολογικά Δίκτυα (Semantic Networks) Εννοιολογικοί Χάρτες (Concept Maps) Γνωσιακοί Χάρτες (Cognitive Maps ) Γνωστικοί Χάρτες (Knowledge Maps) Εργαλεία Χαρτογράφησης Νοητικοί Χάρτες (Mind Maps)

37 Εργαλεία Χαρτογράφησης και ο ΕΧ 37 Βασικό χαρακτηριστικό των εργαλείων χαρτογράφησης είναι η δομή Κόμβος - Σύνδεσμος - Κόμβος όπου οι Σύνδεσμοι ορίζουν τις Σχέσεις μεταξύ των κόμβων και οι κόμβοι αφορούν στην αναπαράσταση της γνώσης με τη βοήθεια Εννοιών, Ιδεών και Σκέψεων Παρόλο που υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εργαλείων χαρτογράφησης, πολλές φορές έχει επικρατήσει στη βιβλιογραφία να χαρακτηρίζονται όλα τα εργαλεία ως εργαλεία εννοιολογικής χαρτογράφησης

38 38 Γνωστικοί Χάρτες Γνωστικοί Χάρτες (Knowledge Maps) (Holley and Dansereau, 1984; O Donnell, Dansereau, Hall, 2002): Εναλλακτική προσέγγιση για την παρουσίαση κειμένων για διάφορα γνωστικά αντικείμενα Οι Σχέσεις διακρίνονται σε Δυναμικές, σε Στατικές και σε Επεξηγηματικές, όπως είναι (is_a), μέρος του (part_of), παράδειγμα (example), χαρακτηριστικό (characteristic), σχόλιο (comment), αναλογία (analogy), οδηγεί σε (leads to), επηρεάζει (influences) Οι Κόμβοι μπορεί να είναι λέξεις, προτάσεις ή παράγραφοι, και οι χάρτες δεν έχουν απαραίτητα ιεραρχική δομή

39

40 Σημασιολογικά Δίκτυα 40 Σημασιολογικά Δίκτυα (όπως ορίζονται από τη Fisher (2000)) (Semantic Networks): Αποτελούν Δίκτυα από κόμβους και συνδέσμους Δεν είναι απαραίτητη η ιεραρχική δομή των κόμβων Περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό συσχετιζόμενων εννοιών και συνήθως έχουν τη δομή «Αράχνης»

41 Αντί της κλασικής περίληψης, τα παιδιά, με αφορμή το κείμενο της Γλώσσας "Ο Μάγκας", έφτιαξαν χάρτες εννοιών. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΕΡΡΩΝ

42 Γνωσιακοί Χάρτες 42 Γνωσιακοί Χάρτες (Cognitive Maps or Causal Maps) (Ackerman and Eden, 2001): Οι κόμβοι είναι Ιδέες και όχι έννοιες και συνήθως αναπαρίστανται με προτάσεις ή παραγράφους, Οι κόμβοι συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους που έχουν ορισμένη κατεύθυνση ενώ δεν ορίζονται ετικέτες που περιγράφουν τις σχέσεις μεταξύ των κόμβων Δεν έχουν ιεραρχική δομή Έχουν περισσότερα από ένα σημεία εστίασης (δηλαδή κεντρικές έννοιες)

43 The Home Foreclosure Problem

44 44 Νοητικοί Χάρτες Νοητικοί Χάρτες (Mind Maps) (Buzan and Buzan, 1996): Χρησιμοποιούνται για την καταγραφή Σκέψεων/Ιδεών (brainstorming), Έχουν τη δομή διαγράμματος-«αράχνης» ενώ μπορεί να ορίζονται και ιεραρχικές σχέσεις Οι κόμβοι αναπαριστούν Ενότητες (topics) ή Σκέψεις (thoughts), Οι σύνδεσμοι δεν έχουν ετικέτες και συνήθως αναπαριστούν μη ορισμένες σχέσεις μεταξύ των ιδεών

45

46 Εργαλεία Ψηφιακής Χαρτογράφησης

47

48 Εργαλεία Ψηφιακής Χαρτογράφησης Mind and Concept Mapping Tools CmapTool Webspiration Gliffy Cacoo Creately flowchart Idea Tree Exploratree Inspiration Comapping Mindomo Dabbleboard Mindmeister mind42 DropMind bubbl.us WiseMapping DrawAnywhere Text Mind Map Mindjet Catalyst

49 Cmap Tools

50

51 Δραστηριότητα 1 η : Κατασκευή Ε.Χ. Βήμα 1ο: Να κατασκευάσετε με το πρόγραμμα CMapLite, έναν Ε.Χ., που θα περιγράφει την κεντρική έννοια "Πρόγραμμα" και θα απαντά στην ερώτηση εστίασης "Τι είναι Πρόγραμμα;". Να αποθηκεύσετε το χάρτη σας στο φάκελο Τα Έγγραφά μου\my Cmaps με όνομα cmap-xx, όπου xx, ο αριθμός του υπολογιστή σας. Στο χάρτη σας αποφασίζετε να συμπεριλάβετε τις ακόλουθες έννοιες: Γλώσσες Προγραμματισμού Γλώσσες Υψηλού επιπέδου Φυσική Γλώσσα Μεταφραστικό Πρόγραμμα Γλώσσες Χαμηλού Επιπέδου Εκτελέσιμο Πρόγραμμα Assembly Αντικείμενο Πρόγραμμα Διάγραμμα Ροής Διαδικαστικές Λεξιλόγιο Ψευδοκώδικας Λογικά Λάθη Συναρτησιακές Συντακτικό Μεταγλωττιστής Δομής Ακολουθίας Συντακτικά Λάθη Αλγόριθμος Αλφάβητο Pascal Εντολές C++ JAVA Μηδέν LISP Ένα Γλώσσα Μηχανής Πηγαίο Πρόγραμμα Αλγοριθμικές Δομές Αντικειμενοστρεφείς Συνδέτης Δομή Επιλογής Εκτελεστεί Διερμηνευτής Δομή Επανάληψης

52

53 Χρήση Ε.Χ. στην Εκπαίδευση Παραδείγματα - Σενάρια

54 Στόχοι Αξιοποίησης των ΕΧ στην Εκπαιδευτική Πράξη Μπορεί να είναι.. Παρουσίαση του μαθήματος Απεικόνιση της αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις έννοιες του γνωστικού αντικειμένου Δραστηριοποίηση και Εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία μέσω Δραστηριοτήτων Διερεύνηση των αρχικών αναπαραστάσεων των μαθητών όσον αφορά στις έννοιες του γνωστικού αντικειμένου Αξιολόγηση του γνωστικού επιπέδου των μαθητών

55 55 Ο ΕΧ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία Οργανόγραμμα του μαθήματος/εκπαιδευτικής διαδικασίας Εισαγωγικός Χάρτης μιας ενότητας ή για την παρουσίαση των εννοιών μιας ενότητας Οργανωτής Προώθησης (advance organizer), λειτουργεί ως γνωστική γέφυρα, περιλαμβάνοντας έννοιες που ήδη γνωρίζουν οι μαθητές και σταδιακά εμπλουτίζεται με νέες έννοιες επιτρέποντας τη σύνδεση της νέας γνώσης με την παλιά, Χάρτης Επανάληψης/Αξιολόγησης Στις δύο πρώτες περιπτώσεις συνήθως ο χάρτης κατασκευάζεται από τον ίδιο το διδάσκοντα ενώ στις δύο τελευταίες περιπτώσεις μπορεί να κατασκευάζεται μέσα από τη συνεργασία διδάσκοντα μαθητών

56 56 Ο ΕΧ ως Οργανόγραμμα του Μαθήματος (Ι) Παρουσίαση του Πλάνου του Γνωστικού Αντικειμένου το οποίο θα αφορά στις βασικές έννοιες/διδακτικές ενότητες του γνωστικού αντικειμένου Αποτελεί ένα πρότυπο συνοπτικής σχηματοποίησης των βασικών εννοιών/διδακτικών ενοτήτων του μαθήματος δίνοντας τη δυνατότητα στο μαθητή να γνωρίζει εξ αρχής την έκταση του μαθήματος, τις βασικές έννοιες/διδακτικές ενότητες καθώς και τον τρόπο σύνδεσής τους (δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να γνωρίζει ποιες έννοιες είναι προαπαιτούμενες σε μια διδακτική ενότητα)

57 57 Ο ΕΧ ως Οργανόγραμμα του Μαθήματος (ΙΙ) Παρουσίαση του Πλάνου της Διδασκαλίας, στο οποίο θα απεικονίζονται οι στόχοι, το περιεχόμενο, οι εκπαιδευτικές τεχνικές, το εποπτικό υλικό, ο χρονοπρογραμματισμός της διδασκαλίας κ.λπ. Δίνει τη δυνατότητα στο διδάσκοντα να οργανώσει το μάθημά του με οπτικό τρόπο συνδέοντας τις βασικές συνιστώσες του π.χ. τους στόχους του μαθήματος με το περιεχόμενο και τις εκπαιδευτικές τεχνικές

58

59 Ο ΕΧ ως Εισαγωγικός Χάρτης ή για την Παρουσίαση Εννοιών 59 Απεικονίζονται οι Βασικές Έννοιες μιας ενότητας Για κάθε μια από τις βασικές έννοιες της ενότητας μπορούν να σχεδιαστούν διαφορετικοί Επιμέρους Χάρτες που θα απεικονίζουν τη συγκεκριμένη βασική έννοια με μεγαλύτερη ανάλυση Οι Επιμέρους Χάρτες μπορεί να κατασκευαστούν από το διδάσκοντα ή σε συνεργασία μαθητών και διδάσκοντα Προτείνεται να υπάρχει ένας κύριος χάρτης για κάθε ενότητα, ο οποίος θα συνοδεύεται από επιμέρους χάρτες για τις βασικές έννοιες, οι οποίοι θα παρουσιάζονται σταδιακά και θα αποφεύγεται με αυτό τον τρόπο η παρουσίαση πολύπλοκων εννοιολογικών χαρτών

60 Η δομή ενός ενδεικτικού EX για το πλάνο ενός γνωστικού αντικειμένου

61 61 Ο ΕΧ ως Οργανωτής Προώθησης (Ι) Χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία και Εισαγωγή Νέων Εννοιών, απεικονίζοντας έννοιες που ήδη γνωρίζουν οι μαθητές και παρέχοντας μια δομή στην οποία μπορούν να ενσωματωθούν οι νέες έννοιες Λειτουργεί ως Γνωστική Γέφυρα, εισάγοντας σταδιακά τη νέα πληροφορία και επιτρέποντας τη δόμηση σχέσεων μεταξύ της ήδη κατακτηθείσας γνώσης με τη νέα πληροφορία

62 Ο ΕΧ ως Οργανωτής Προώθησης (ΙΙ) 62 Συνήθως, η αξιοποίηση του ΕΧ ως οργανωτή προώθησης πραγματοποιείται σε φάσεις: Αρχικά παρουσιάζεται ο ΕΧ (οργανωτής) αναπαριστώντας έννοιες οικείες στους μαθητές Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι νέες έννοιες και γίνεται η επεξεργασία τους Στην τρίτη φάση ενσωματώνονται οι νέες έννοιες στον οργανωτή και συνδέονται με τις έννοιες που ήδη αναπαρίστανται, ώστε να αποτελέσουν ένα νέο γνωστικό σχήμα

63 Οργανωτής Προώθησης (Παράδειγμα Ι) Στον ακόλουθο εννοιολογικό χάρτη που αφορά στην κεντρική έννοια «Γραφικά», παρουσιάζονται τα διαφορετικά είδη των γραφικών. (i) Να μελετήσετε τον εννοιολογικό χάρτη και να σημειώσετε με «Χ» τις έννοιες ή τις προτάσεις που δεν γνωρίζετε και με «b» τις έννοιες ή τις προτάσεις που γνωρίζετε.

64 Οργανωτής Προώθησης (Παράδειγμα ΙΙ) Σας δίνεται ο ακόλουθος εννοιολογικός χάρτης που αφορά στην κεντρική έννοια «Γραφικά». (i) Να μελετήσετε το χάρτη και τις έννοιες που απεικονίζονται. (ii) Να συμπληρώσετε στον εννοιολογικό χάρτη τις έννοιες που παραλείπονται. Οι έννοιες που ζητείται να συμπληρώσετε είναι ήδη γνωστές είτε από την εμπειρίας σας είτε από προηγούμενες διδακτικές ενότητες.

65 Οργανωτής Προώθησης (Παράδειγμα ΙΙΙ) Να επεκτείνετε το χάρτη σας προσθέτοντας παραδείγματα για κάθε είδος γραφικών. Να γράψετε μια παράγραφο σχετικά με τα είδη των γραφικών που υπάρχουν και τις διαφορές τους.

66 Ο ΕΧ ως Εργαλείο Αναπαράστασης & Αξιολόγησης 66 Εργαλείο Αναπαράστασης και Αξιολόγησης του «τι γνωρίζουν» οι μαθητές Η αξιοποίηση του ΕΧ ως εργαλείου αξιολόγησης μπορεί να λειτουργήσει ως μια γέφυρα μεταξύ των αντικειμενικών και των υποκειμενικών παραδοσιακών μορφών αξιολόγησης, δίνοντας τη δυνατότητα τόσο της αντικειμενικής αξιολόγησης του μαθητή όσο και τη δυνατότητα αναπαράστασης της γνωστικής δομής του

67 Ο ΕΧ ως Εργαλείο Προκαταρκτικής Αξιολόγησης 67 Προκαταρκτική ή προγνωστική αξιολόγηση: Διερεύνηση των πρότερων αντιλήψεων των μαθητών Η γραφική αναπαράσταση των εννοιών μέσω του χάρτη δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να διερευνήσει τις έννοιες που γνωρίζει ο μαθητής, τις έννοιες που δε γνωρίζει, τις σχέσεις των εννοιών που έχει κατανοήσει καθώς και τις σχέσεις των εννοιών που αγνοεί ή έχει παρανοήσει.

68 Ο ΕΧ ως Εργαλείο Αξιολόγησης 68 Διαμορφωτική Αξιολόγηση: Η ποιοτική ανάλυση διαδοχικών χαρτών των μαθητών μπορεί να αποδώσει το βαθμό κατανόησης των εννοιών από τους μαθητές καθώς και την εννοιολογική τους αλλαγή Τελική Αξιολόγηση: Η ποσοτική ανάλυση των χαρτών μπορεί να αποδώσει πληροφορίες χρήσιμες για την τελική αξιολόγηση που αφορά στην επίδοση των μαθητών

69 69 Ο ΕΧ ως Χάρτης Αυτοαξιολόγησης Εργαλείο Αυτοαξιολόγησης του μαθητή Να παρακολουθεί την πορεία της μάθησής του, να την αξιολογεί, να ελέγχει και να διορθώνει τα λάθη του, όταν χρειάζεται και με τη βοήθεια του διδάσκοντος ή των άλλων μαθητών να επικεντρώνει την προσοχή του στα μαθησιακά σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχή

70 Προκαταρκτική ή προγνωστική αξιολόγηση

71 Προκαταρκτική ή προγνωστική αξιολόγηση Η Μνήμη του Υπολογιστή Διακρίνεται σε Έχει σαν χαρακτηριστικά Έρχεται σε Διακρίνεται σε Διακρίνεται σε είναι συσκευασία είναι Είδη της είναι Είδη της είναι είναι

72 Παράδειγμα Αξιοποίησης του Εννοιολογικού Χάρτη ως Εργαλείου Αξιολόγησης (Ι) Ο Εννοιολογικός χάρτης που δίνεται στους μαθητές προς αξιολόγηση/ διόρθωση και επέκταση

73 Ενδεικτικός χάρτης μαθητή Η ποιοτική ανάλυση του χάρτη δίνει πληροφορίες για τις γνώσεις και παρανοήσεις του συγκεκριμένου μαθητή Ο μαθητής έχει προσθέσει δύο νέες έννοιες (Πρόγραμμα, ΚΜΕ) θεωρεί ότι τα αρχεία αποθηκεύονται προσωρινά στις περιφερειακές μονάδες αποθήκευσης έχει εσφαλμένη αντίληψη όσον αφορά στη μνήμη RAM (θεωρεί ότι η μνήμη RAM ανήκει στα μαγνητικά είδη περιφερειακής μνήμης και βρίσκεται στην ΚΜΕ) και στο σκληρό δίσκο (θεωρεί ότι ο σκληρός δίσκος ανήκει στα Οπτικά Είδη Περιφερειακής Μνήμης) οι αντιλήψεις του όσον αφορά στον τρόπο προσπέλασης των άλλων μαγνητικών μέσων κρίνονται ελλιπείς οι αντιλήψεις του όσον αφορά στις σχέσεις των εννοιών Αρχεία, Πρόγραμμα και Τροχιές χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης

74 74 Αξιοποίηση του ΕΧ στην Εκπαιδευτική Πράξη (Ι) Έχει αξιοποιηθεί σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης (π.χ. προσχολική, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια εκπαίδευση, εκπαίδευση ενηλίκων) και γνωστικά πεδία, όπως Περιβαλλοντική εκπαίδευση, Διδακτική των επιστημών (βιολογία φυσική, χημεία, μαθηματικά), Πληροφορική, Γλώσσα, Μηχανολογία, Ιατρική Νοσηλευτική

75 Ενδεικτικές Δραστηριότητες ΕΧΓ (Ι) 75 Ανάλογα με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα που επιδιώκεται να επιτευχθούν, οι δραστηριότητες μπορεί να αφορούν σε εργασίες, όπως: Κατασκευή ενός χάρτη που αφορά σε μια κεντρική έννοια ή σε μια ερώτηση ή μετά από μελέτη σχετικού κειμένου Διόρθωση ενός χάρτη (π.χ. Τροποποιήσεις, διαγραφές στις έννοιες που απεικονίζονταν και στις μεταξύ τους συνδέσεις) Επέκταση ενός χάρτη, δηλαδή οι μαθητές καλούνταν να προσθέσουν στο δοσμένο χάρτη νέες έννοιες/συνδέσμους

76 Ενδεικτικές Δραστηριότητες ΕΧΓ (ΙΙ) 76 Συμπλήρωση ενός χάρτη, δηλαδή οι μαθητές καλούνταν να συμπληρώσουν ένα δομημένο και ημισυμπληρωμένο χάρτη με έννοιες ή/και με συνδέσμους, Σχολιασμός ενός δοσμένου χάρτη από τους μαθητές ή απάντηση σε ερωτήσεις μετά από μελέτη σχετικού χάρτη που δινόταν στους μαθητές, και Οποιοσδήποτε συνδυασμός των παραπάνω π.χ. Αξιολόγηση/διόρθωση και επέκταση ενός δοσμένου χάρτη

77 Ενδεικτικές Δραστηριότητες ΕΧΓ (ΙΙΙ) 77 Χαρακτηρίζονται από το Βαθμό Βοήθειας/Καθοδήγησης που προσφέρουν, π.χ. η Κατασκευή ενός χάρτη χαρακτηρίζεται ως μια εργασία χαμηλού βαθμού βοήθειας/καθοδήγησης ενώ η Συμπλήρωση χαρακτηρίζεται ως μια εργασία υψηλού βαθμού βοήθειας/καθοδήγησης Ο αριθμός των εννοιών που ζητείται να αναπαρασταθούν σε ένα χάρτη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο βαθμός εξοικείωσης των μαθητών με τη συγκεκριμένη τεχνική και η ηλικία των μαθητών

78 Ενδεικτικές Δραστηριότητες ΕΧΓ (ΙΙΙ) 78 Οι μαθητές μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους Μια λίστα εννοιών (parking lot of concepts) ή/και μια λίστα συνδέσμων ή μπορεί να ήταν ελεύθεροι να επιλέξουν τις έννοιες/συνδέσμους που θα απεικονίσουν στο χάρτη τους, ανάλογα με το βαθμό βοήθειας/καθοδήγησης που θέλουμε να δοθεί, ή/και Ένα σύνολο ερωτήσεων που θα τους βοηθήσει/καθοδηγήσει στη σύνθεση και ολοκλήρωση της εργασίας τους. Οι διαθέσιμες λίστες εννοιών/συνδέσμων μπορεί να περιέχουν μόνο τις απαραίτητες έννοιες/συνδέσμους ή/και περιττές έννοιες ή/και λανθασμένους συνδέσμους

79 Δίκτυα Επικοινωνιών Να κατασκευάσετε έναν εννοιολογικό χάρτη με κεντρική έννοια «Δίκτυα Υπολογιστών», χρησιμοποιώντας έννοιες από την ακόλουθη λίστα εννοιών και ορίζοντας κατάλληλους συνδέσμους. Επίσης, μπορείτε να προσθέσετε μέχρι 5 επιπλέον έννοιες που εσείς θέλετε και που δεν υπάρχουν στην λίστα και περιγράφουν την κεντρική έννοια. Δίκτυα Υπολογιστών Ζεύξεις Επικοινωνίας Υπολογιστές Δρομολογητής Ταχύτητα/Ρυθμός Μετάδοσης Τραπεζικό δίκτυο Πρωτόκολλο Ενσύρματα Δίκτυα Ασύρματα Δίκτυα Σχολικό Εργαστήριο Δίκτυο Ευρείας Περιοχής Γραμμές χαλκού Οπτική Ίνα Μητροπολιτικό δίκτυο Ραδιοκύματα Τοπικό δίκτυο Γεωγραφική διασπορά Διαδίκτυο Ασφάλεια Περιφερειακές Συσκευές Ιοί Δορυφόροι Ανταλλαγή δεδομένων Διαμοιρασμός πόρων Κόμβοι Συγκεντρωτής TCP/IP Ethernet bps Καλώδια Λογισμικό αρχεία

80 εικόνα εννοιολογικός χάρτης κείμενο σχολιασμός Μελέτη Επεξεργασία Συμπλήρωση Π. Επέκταση Μαλλιάρα- Συγγραφή/Προσθήκη εκπαιδευτικού υλικού Ε.Χ.

81 Πολυμέσα Φάση 1η: Δραστηριότητα 1 η Εισαγωγική Δραστηριότητα Στο χαρτί, Ατομικά Ημιτελής εννοιολογικός χάρτη της βασικής έννοιας Συμπλήρωση κενών Συζήτηση Ανατροφοδότηση Αξιολόγηση Ο Εννοιολογικός Χάρτης ως εργαλείο προκαταρκτικής αξιολόγησης. Η ποιοτική ανάλυση των χαρτών των μαθητών μπορεί να αποδώσει το βαθμό κατανόησης των εννοιών από τους μαθητές και να δώσει πληροφορίες για τις γνώσεις και τις ελλείψεις, τα σφάλματα και τις παρανοήσεις του μαθητή ενώ η ποσοτική ανάλυση των χαρτών μπορεί να αποδώσει πληροφορίες χρήσιμες για την επίδοση των μαθητών.

82 Πολυμέσα Χρησιμοποιείστε τους παρακάτω όρους και συμπληρώστε το χάρτη εννοιών που ακολουθεί: ΜΕΙΚΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΣΤΑΤΙΚΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΕ ΝΕΟ ΚΟΜΒΟ ΘΕΡΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΙΚΟΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΟΥΜΠΙΑ ΙΕΡΑΧΙΚΗ ΔΟΜΗΣΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΚΟΜΒΟ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟ ΚΟΜΒΟ ΘΕΡΜΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΟΜΗΣΗ ΑΠΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΝΟΣ ΚΟΜΒΟΥ ΣΕ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΚΟΜΒΟΥ ΜΕΣΑ (ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΗΧΟ ΑΠΟ ΚΟΜΒΟ ΣΕ ΣΗΜΕΙΟ ΘΕΡΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ ΚΟΜΒΟΙ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΔΟΜΗΣΗ ΓΡΑΦΙΚΑ

83 Πολυμέσα Ημιτελής εννοιολογικός χάρτη της βασικής έννοιας Συμπλήρωση κενών Συζήτηση Ανατροφοδότηση Αξιολόγηση

84 Πολυμέσα Δραστηριότητα 2 η Συμπλήρωση Εννοιολογικού Χάρτη - Κατηγορίες Πολυμέσων Εργασία σε μικρές ομάδες (δυο ατόμων) CmapTools (IHMC) - CmapLite v Κατηγοριοποίηση των εφαρμογών πολυμέσων ανάλογα με τον τρόπο διανομής τους, το ρόλο τους και το βαθμό αλληλεπίδρασης, αναζητώντας τις απαιτούμενες πληροφορίες στις πηγές που τους έχουν ήδη διατεθεί. Ο Εννοιολογικός Χάρτης αξιοποιείται σαν εργαλείο διδασκαλίας. Στόχος η δραστηριοποίηση και εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία μέσω δραστηριοτήτων για την παρουσίαση των νέων εννοιών του μαθήματος.

85 Πολυμέσα Δραστηριότητα 2 η

86 Πολυμέσα Δραστηριότητα 3 η Επέκταση Εννοιολογικού Χάρτη Παραδείγματα Πολυμέσων Εργασία σε μικρές ομάδες (δυο ατόμων) CmapTools (IHMC) - CmapLite v Συμπλήρωση Επέκταση με παραδείγματα εφαρμογών πολυμέσων ανάλογα το ρόλο τους, αναζητώντας τις απαιτούμενες πληροφορίες στις πηγές που τους έχουν ήδη διατεθεί ή στο βιβλίο ή άλλες διαδικτυακές πηγές. Ο Εννοιολογικός Χάρτης αξιοποιείται σαν εργαλείο μάθησης. Στόχος η δραστηριοποίηση και εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία μέσω δραστηριοτήτων που τους οδηγούν στη διερεύνηση και ανακάλυψη των εννοιών του γνωστικού αντικειμένου.

87 Χάρτες των μαθητών

88 Πολυμέσα Φάση Αξιολόγησης: Ανατροφοδότηση

89 Αξιολόγηση Ε.Χ. Rubrics

90

91 Τρόποι Αξιολόγησης Αξιολόγηση από τον εκπαιδευτικό Ετεροαξιολόγηση από τους (ομότιμους) συμμαθητές Αυτοαξιολόγηση Σύγκριση με το χάρτη Ειδικού

92 Αξιολόγηση με Σύγκριση με το χάρτη ειδικού

93 Αξιολόγηση με Rubrics Για να αξιολογήσετε ένα Ε.Χ. μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα Πίνακα Διαβαθμισμένων κριτηρίων (Rubric), που θα αποφασίσετε εσείς για τα κριτήρια αξιολόγησης ή θα τα συναποφασίσετε με τους μαθητές σας Παρακάτω περιγράφεται ένα τέτοιος ενδεικτικός Πίνακας Διαβαθμισμένων Κριτηρίων

94 Άξονες / Κριτήρια Αξιολόγησης Περιεχόμενο Πληρότητα εννοιών Πληρότητα Συνδέσμων / Προτάσεων Ορθότητα Εννοιών Ορθότητα Σχηματιζόμενων Προτάσεων Παρουσίαση Ορθογραφικά / Συντακτικά λάθη Αναγνωσιμότητα Χάρτη Κλίμακα Αξιολόγησης Καθόλου Ικανοποιητική Μέτρια Ικανοποιητική Πολλές έννοιες (περισσότερες από 15) που δίνονται στη λίστα εννοιών δεν απεικονίζονται στο χάρτη. Υπάρχουν πολλές συνδέσεις εννοιών που δεν απεικονίζονται στο χάρτη. Απεικονίζονται στο χάρτη έννοιες που δεν είναι ορθές ή/και υπάρχουν έννοιες στο χάρτη που δεν είναι τοποθετημένες στο σωστό επίπεδο (δηλαδή δεν αναλύουν/επεξηγούν την έννοια με την οποία συνδέονται). Ένας μεγάλος αριθμός προτάσεων που απεικονίζονται στο χάρτη δεν είναι ορθός. Δηλαδή, απεικονίζονται προτάσεις μεταξύ εννοιών που δεν θα έπρεπε να συνδέονται ή/και οι σύνδεσμοι που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία των προτάσεων δεν είναι κατάλληλοι ή είναι λανθασμένοι. Κάποιες έννοιες (λιγότερες από 15) που δίνονται στη λίστα εννοιών δεν απεικονίζονται στο χάρτη. Μπορούν να προστεθούν επιπλέον συνδέσεις μεταξύ των εννοιών. Επίσης, παρουσιάζεται ένας μικρός αριθμός σύνθετων συνδέσεων. Υπάρχει ένας μικρός αριθμός εννοιών που δεν είναι ορθές ή/και δεν είναι τοποθετημένες στο σωστό επίπεδο. Υπάρχει ένας μικρός αριθμός προτάσεων που δεν είναι ορθός. Υπάρχουν αρκετά ορθογραφικά και Υπάρχουν λίγα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη. συντακτικά λάθη. Ο χάρτης είναι δύσκολο να διαβαστεί, Παρουσιάζονται μερικά λόγω της ταξινόμησης των εννοιών και προβλήματα στην αναγνωσιμότητα Όλες οι έννοιες που δίνονται στη λίστα εννοιών απεικονίζονται στο χάρτη (μπορεί να έχουν προστεθεί επιπλέον έννοιες). Υπάρχουν απλοί σύνδεσμοι μεταξύ των εννοιών του χάρτη. Επίσης, έχει οριστεί και ένας ικανοποιητικός αριθμός σύνθετων συνδέσεων. Όλες οι έννοιες που απεικονίζονται στο χάρτη είναι ορθές και περιγράφουν /αναλύουν την κεντρική έννοια. Σχεδόν όλες οι προτάσεις που απεικονίζονται στο χάρτη είναι ορθές. Δεν υπάρχουν ορθογραφικά και συντακτικά λάθη. Ο χάρτης είναι ευανάγνωστος και επιμελημένος, χρησιμοποιώντας