Η ίκη ενώπιον του ιεθνούς Στρατιωτικού ικαστηρίου της Νυρεµβέργης & ο υπερασπιστικός ισχυρισµός της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ίκη ενώπιον του ιεθνούς Στρατιωτικού ικαστηρίου της Νυρεµβέργης & ο υπερασπιστικός ισχυρισµός της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων"

Transcript

1 Η ίκη ενώπιον του ιεθνούς Στρατιωτικού ικαστηρίου της Νυρεµβέργης & ο υπερασπιστικός ισχυρισµός της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων [Με αφορµή τη συµπλήρωση 60 χρόνων από τη δηµοσίευση και την εκτέλεση των καταδικαστικών αποφάσεων κατά των ναζιστών Γερµανών εγκληµατιών πολέµου, τον Οκτώβριο του 1946] Ευγένιου Αρ. Γιαρένη Ανακριτή του Στρατοδικείου Αθηνών, Υπ. ιδάκτορα Παντείου Πανεπιστηµίου Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η ίκη των Γερµανών εγκληµατιών πολέµου ενώπιον του ιεθνούς Στρατιωτικού ικαστηρίου (International Military Tribunal IMT) της Νυρεµβέργης, υπήρξε αναµφίβολα ένα πρωτόγνωρο γεγονός στην ιστορία του δηµόσιου διεθνούς δικαίου. Για πρώτη φορά στην ιστορία των εθνών συστάθηκε ένα διεθνές ποινικό δικαστήριο ενώπιον του οποίου οδηγήθηκαν, για να αναλάβουν τις ατοµικές ποινικές τους ευθύνες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και οικονοµικοί ηγέτες του ηττηµένου στρατοπέδου, κατηγορούµενοι για εγκλήµατα κατά της ειρήνης, εγκλήµατα πολέµου και εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας. Θα πρέπει βέβαια να σηµειωθεί ότι µετά την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών η οποία τερµάτισε τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, 1 και πάλι οι νικητές Σύµµαχοι είχαν προσπαθήσει να προσαγάγουν σε δίκη µεγάλο αριθµό αντιπάλων τους, όχι όµως ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου. Συγκεκριµένα, θέτοντας σε εφαρµογή το άρθρο 228 της Συνθήκης των Βερσαλλιών, το οποίο όριζε ότι «η Γερµανική κυβέρνηση αναγνωρίζει το δικαίωµα των Συµµαχικών υνάµεων να προσαγάγουν ενώπιον στρατοδικείων άτοµα που κατηγορούνται για παραβιάσεις των κανόνων και εθίµων του πολέµου», προέβησαν αρχικά στη σύνταξη σχετικού καταλόγου, ο οποίος περιελάµβανε τα ονόµατα 896 Γερµανών, φεροµένων ως εγκληµατιών πολέµου. Μετά όµως από τις έντονες αντιδράσεις που προκλήθηκαν στη Γερµανία λόγω της δηµοσιοποίησης του καταλόγου αυτού, οι Σύµµαχοι συνέταξαν νέο κατάλογο, µε 45 αυτή τη φορά ονόµατα κατηγορουµένων, οι οποίοι συµφωνήθηκε ότι θα δικάζονταν όχι από Συµµαχικό ικαστήριο, αλλά από το Ανώτατο ικαστήριο (Reichsgericht) της Λειψίας. Οι κατηγορούµενοι οι οποίοι τελικά προσήχθησαν σε δίκη 1 Η Συνθήκη που τερµάτισε τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, υπογράφτηκε στην «Αίθουσα των Κατόπτρων» του Ανακτόρου των Βερσαλλιών στις και τέθηκε σε ισχύ από , µετά την επικύρωσή της από τη Γερµανία και τέσσερις από τις νικήτριες Συµµαχικές υνάµεις (Γαλλία, Μεγάλη Βρεττανία, Ιταλία και Ιαπωνία. εν επικυρώθηκε από τις Η.Π.Α., οι οποίες συνήψαν ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης µε τη Γερµανία). Η Συνθήκη υιοθετούσε γενικά τα «εκατέσσερα Σηµεία» του Προέδρου των Ηνωµένων Πολιτειών W. Wilson ( ), ως βάσεις για την αποκατάσταση της ειρήνης, στο πρώτο δε τµήµα της προέβλεπε τη σύσταση της Κοινωνίας των Εθνών. Η ηττηµένη Γερµανία υποχρεώθηκε (εκτός των εδαφικών παραχωρήσεων προς τους νικητές, τους αυστηρούς περιορισµούς στους εξοπλισµούς και τη σηµαντική µείωση της αριθµητικής δύναµης του στρατού της), σε καταβολή υπέρογκων πολεµικών αποζηµιώσεων (υπολογιζόµενων από την Επιτροπή Πολεµικών Αποζηµιώσεων στο ποσό των 33 δισ. δολαρίων), µε αποτέλεσµα την αυξανόµενη αντίδραση στο εσωτερικό της Γερµανίας λόγω και της κατάρρευσης της οικονοµίας της (την οποία εκµεταλλεύτηκε αργότερα ο Χίτλερ µιλώντας για «τη δικτατορία των Βερσαλλιών» das Diktat von Versailles ), που οδήγησε αναπόφευκτα στην καταγγελία της Συνθήκης και την έκρηξη του Β Παγκοσµίου Πολέµου, είκοσι χρόνια µετά την υπογραφή της. Η Μεγ. Βρετανία είχε ταχθεί υπέρ του µετριασµού του ποσού, ιδίως µετά την εκ µέρους του οικονοµολόγου J. Keynes αυστηρή κριτική των οικονοµικών όρων της Συνθήκης. Βλ. σχετ. Mantoux E., The Carthaginian Peace or the Economic Consequences of Mr. Keynes, New York

2 ήταν µόλις 12, οι περισσότεροι µάλιστα εξ αυτών απαλλάχθηκαν, κυρίως λόγω έλλειψης στοιχείων εναντίον τους, ενώ σε όσους κρίθηκαν ένοχοι επιβλήθηκαν ποινές που κυµαίνονταν από 6 µήνες έως 4 χρόνια φυλάκισης, το αποτέλεσµα δε αυτό, οδήγησε πολλούς να µιλούν για µια µεγάλη «δικαστική φάρσα». 2 Πάντως στις δίκες αυτές, εξετάστηκε σοβαρά το ζήτηµα της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων, το οποίο υποβλήθηκε έκτοτε κατά κόρον από κατηγορουµένους για εγκλήµατα πολέµου ως υπερασπιστικός ισχυρισµός για την αντίκρουση των εις βάρος τους κατηγοριών. 3 Στα Στρατιωτικά ικαστήρια της Νυρεµβέργης και του Τόκιο, το οποίο σε αντίθεση µε αυτό της Νυρεµβέργης (το οποίο είχε συσταθεί µε πολυµερή συµφωνία των τεσσάρων συµµαχικών δυνάµεων, Η.Π.Α., Ε.Σ.Σ.., Γαλλίας και Ηνωµένου Βασιλείου, τη Συµφωνία του Λονδίνου, της 8ης Αυγούστου 1945), συγκροτήθηκε µε µονοµερή απόφαση του στρατηγού Douglas McArthur, µετά από γενική στρατιωτική εντολή των συµµάχων (Special Proclamation by the Supreme Commander for the Allied Powers at Tokyo, 19 January 1946), τέθηκε για πρώτη φορά σε εφαρµογή ο µηχανισµός έγερσης ατοµικής διεθνούς ποινικής ευθύνης. Το δικαστήριο της Νυρεµβέργης είχε βέβαια δικαιοδοσία να δικάσει τους αξιωµατούχους της ναζιστικής Γερµανίας, οι οποίοι υπείχαν ατοµική ποινική ευθύνη για τις πράξεις τους κατά τη διάρκεια του πολέµου (εγκλήµατα κατά της ειρήνης, εγκλήµατα πολέµου και εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας), ενώ το δικαστήριο του Τόκιο είχε παρόµοια δικαιοδοσία για τους Ιάπωνες που ενέχονταν σε αντίστοιχες πράξεις. Τα δύο αυτά δικαστήρια υποστηρίζεται συχνά ότι αποτέλεσαν έκφραση της λεγόµενης «δικαιοσύνης των νικητών» 4 καθόσον επιβλήθηκαν από τις νικήτριες συµµαχικές δυνάµεις στην Γερµανία και την Ιαπωνία, χωρίς κάποια προγενέστερη διεθνή συνθήκη να προβλέπει τα σχετικά µε την ίδρυση και τη λειτουργία τους. Κι ίσως η πραγµατικότητα να µην απέχει πολύ από τη διαπίστωση αυτή. Η συµβολή τους όµως στην εξέλιξη του διεθνούς δικαίου υπήρξε αναµφισβήτητα πολύ µεγάλη, ιδίως στον τρόπο προσέγγισης και αντιµετώπισης ενός σηµαντικού υπερασπιστικού ισχυρισµού των κατηγορουµένων εγκληµατιών πολέµου, του ζητήµατος δηλ. της προβολής από την πλευρά της υπεράσπισής τους, του ισχυρισµού τέλεσης των πράξεων κατόπιν διαταγής ανωτέρων. 5 Β. Ο ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΚΟΗΣ ΣΕ ΙΑΤΑΓΕΣ ΑΝΩΤΕΡΩΝ 1. Το ζήτηµα Η υπακοή σε διαταγές ανωτέρων, ως ισχυρισµός προβαλλόµενος για την υπεράσπιση κατηγορουµένων για εγκλήµατα πολέµου, θα µπορούσε να θεωρηθεί ότι αποτελεί ένα 2 Βλ. για τα σχετικά αριθµητικά στοιχεία, Bassiouni M.C., The law of the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, Transnational Publ. 1996, σελ Ειδικότερα για τις «ίκες της Λειψίας», βλ. Γάγγα., Η εξέλιξη των κανόνων του ικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων, διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήµιο 1998, σελ. 164 επ. 4 Έχει υποστηριχθεί για παράδειγµα πως «όταν το ικαστήριο ασχολήθηκε µε τον επιθετικό πόλεµο, θα έπρεπε πρώτος να καθίσει στο ειδώλιο ο ρώσος δικαστής, αφού και η Σοβιετική Ένωση ήταν ένοχη για επιθετικούς πολέµους κατά της Πολωνίας και της Φιλανδίας. Στη Νυρεµβέργη επιβεβαιώθηκε µία µονάχα αλήθεια: η δύναµη έρχεται πριν από το δίκαιο. Ποτέ νικητής δεν κάθισε στο ειδώλιο του κατηγορουµένου» (βλ. Deutsche Soldaten Zeitung, εκέµβριος 1960), ενώ απ την άλλη υποστηρίχθηκε ότι «οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η απόφαση έγιναν αναπόσπαστο τµήµα του σύγχρονου διεθνούς δικαίου. Κατευθύνουν προς την απαλλαγή της ανθρωπότητας από τις πολεµικές απειλές, την εξασφάλιση της ειρήνης και τον αποκλεισµό του πολέµου από την κοινωνία. Γι αυτό η ετυµηγορία του ικαστηρίου της Νυρεµβέργης αποτελεί εφεξής µέρος της ιστορίας και φοβερή προειδοποίηση για τους υποκινητές νέων πολέµων» (βλ. Alexander F. Volckov, αναπληρωτής σοβιετικός δικαστής, Epoca, Οκτώβριος 1966), όπως παραπέµπονται στο Η δίκη της Νυρεµβέργης, εκδ. A.Mondadori 1972, σε ελληνική µετάφραση Γ. Πρίφτη, σελ. 141, Ειδικότερα για τον υπερασπιστικό αυτόν ισχυρισµό, βλ. Γιαρένη Ε., Η υπακοή σε διαταγές ανωτέρων ως υπερασπιστικός ισχυρισµός κατηγορουµένων για εγκλήµατα πολέµου.μία ερµηνευτική προσέγγιση του ζητήµατος µε αφορµή τις ρυθµίσεις του άρθρου 33 Κατ Π, ΠοινΧρ 2005, σελ

3 σχετικά εύκολο θέµα στον προσδιορισµό και την αποσαφήνισή του. Παρά την ενδεχοµένως προφανή απλότητά του, έχει εντούτοις προκαλέσει περισσότερη σύγχυση απ όσο κάποιος θα ανέµενε, στους ασχολούµενους µε το ζήτηµα αυτό θεωρητικούς τόσο του διεθνούς όσο και του στρατιωτικού ποινικού δικαίου 6 καθώς και στη νοµολογία των διεθνών ποινικών δικαστηρίων. Στην πραγµατικότητα, ο υπερασπιστικός αυτός ισχυρισµός βασίζεται στο καθήκον υπακοής 7 πάντοτε και «άνευ αντιλογίας» 8, πολύ περισσότερο δε κατά τη διάρκεια ενόπλων συγκρούσεων, τόσο στις διαταγές των οργάνων της κυβέρνησης όσο και στις διαταγές ενός ιεραρχικά ανωτέρου (προϊσταµένου) του δράστη (είτε πολιτικού, είτε στρατιωτικού προϊσταµένου), στην αναγκαιότητα δηλαδή, ιδίως κατά τη διάρκεια εχθροπραξιών, συµµόρφωσης στις προσταγές της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας. Σύµφωνα µε τις ρυθµίσεις των διαφόρων εθνικών ποινικών συστηµάτων, οι υφιστάµενοι στρατιωτικοί έχουν καθήκον συµµόρφωσης στις διαταγές που λαµβάνουν από τους ανωτέρους τους, τις οποίες οφείλουν να υπακούσουν χωρίς να συζητούν τη σκοπιµότητα ή τη νοµιµότητά τους. Και όπως είναι φυσικό, η ανάγκη άµεσης υπακοής στις διαταγές ανωτέρων γίνεται επιτακτικότερη σε συνθήκες πολέµου. Η κατάσταση ωστόσο καθίσταται προβληµατική όταν ο υφιστάµενος διαταχθεί να εκτελέσει µία πράξη η οποία συγκροτεί την αντικειµενική υπόσταση ενός εγκλήµατος πολέµου ή γενικότερα ενός διεθνούς εγκλήµατος (γενοκτονίας, εγκλήµατος κατά της ανθρωπότητας κλπ.), οπότε στην περίπτωση αυτή το στρατιωτικό καθήκον υπακοής στις διαταγές του ανωτέρου, συγκρούεται µε την ανάγκη διατήρησης της νοµιµότητας και ο υφιστάµενος βρίσκεται συχνά σε δίληµµα: Θα υπακούσει, διακινδυνεύοντας να χαρακτηρισθεί εγκληµατίας πολέµου ή θα αγνοήσει τη διαταγή ρισκάροντας την τιµωρία του για ανυπακοή; Το δίληµµα παίρνει περισσότερο δραµατικούς τόνους σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η διαταγή αφορά τέλεση πράξης η οποία δεν τυποποιείται ως έγκληµα στο εθνικό ποινικό σύστηµα του διατασσοµένου, αλλά αποτελεί βέβαια έγκληµα σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο. Σε µία τέτοια περίπτωση, ο υφιστάµενος ο οποίος αρνείται να υπακούσει σε µία νόµιµη σύµφωνα µε το εθνικό του δίκαιο διαταγή, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βρεθεί κατηγορούµενος ενώπιον δικαστηρίου της χώρας του για την ανυπακοή του αυτή. Ως προς τη νοµική αξιολόγηση του ισχυρισµού της υπακοής σε προσταγές ανωτέρων θα πρέπει εδώ 6 Βλ. παραδείγµατος χάριν, για το σχετικό προβληµατισµό στη χώρα µας -που ξεκινά ήδη από το έτος τη µελέτη του τότε Βασιλικού Επιτρόπου του Ειδικού ικαστηρίου Εγκληµατιών Πολέµου Ι.Π.Παπακυριακόπουλου, Το πρόβληµα της Προσταγής εις τα Εγκλήµατα Πολέµου, ΕΕΝ ΙΓ (1946), σελ. 304 επ. και για τις σύγχρονες διεθνείς προσεγγίσεις στο ζήτηµα, D Amato A., Superior Orders vs. Command Responsibility, American Journal of International Law no 80, (1986), σελ. 604, Eser A., Defences in War Crimes Trials, Israel Yearbook on Human Rights no 24, (1994) σελ. 201, Osiel M.J. Obeying Orders: Atrocity, Military Discipline and the Law of War, Transaction Publishers, London Ειδικότερα για τους στρατιωτικούς, θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι βασικό και χαρακτηριστικό γνώρισµα της στρατιωτικής ιδιότητας αποτελεί το στρατιωτικό καθήκον, δηλαδή το καθήκον που απορρέει από την ειδική σχέση τους προς την πολιτεία, το οποίο θα µπορούσε να οριστεί ως το σύνολο των υποχρεώσεων που υπέχουν, βάσει των νόµων, αλλά και των στρατιωτικών κανονισµών και των διαταγών που εκδίδονται σε εκτέλεσή τους, οι οποίες αποβλέπουν στην εξασφάλιση της οργανωτικής ετοιµότητας, της λειτουργικής αποτελεσµατικότητας και του αξιόµαχου τελικά των Eνόπλων υνάµεων, σε ειρήνη και σε πόλεµο. Οι υποχρεώσεις αυτές, προβλέπονται από επιτακτικούς και απαγορευτικούς κανόνες, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων αποτελεί η αυστηρότητα των κυρώσεων που απειλούν τους παραβάτες. Bλ. σχετ., Aλιβιζάτου Ν., Η συνταγµατική θέση των Eνόπλων υνάµεων, II. ικαιώµατα και υποχρεώσεις των στρατιωτικών, εκδ. Α. Σάκκουλα, Aθήνα-Kοµοτηνή 1992, σελ Πρβλ. τη διατύπωση του όρκου των στρατιωτικών στη χώρα µας: «Ορκίζοµαι να φυλάττω πίστιν εις την Πατρίδα. Yπακοήν εις το Σύνταγµα, τους Νόµους και τα Ψηφίσµατα του Κράτους. Yποταγήν εις τους ανωτέρους µου. Να εκτελώ προθύµως και άνευ αντιλογίας τας διαταγάς των.». Για το πλήρες κείµενο του όρκου, βλ. Σάµιου Θ., (επιµ.) Στρατιωτική Ποινική Νοµοθεσία, εκδ. ίκαιο & Οικονοµία, Αθήνα 2004, σελ. 378 (Π 130/84, ΦΕΚ Α 42/ , «Γενικός Κανονισµός Υπηρεσίας στο Στρατό», άρθρο 3 παρ. 1). 3

4 να σηµειώσουµε πως παρά το ότι η ουσιαστική ανάπτυξη, καθώς και η συστηµατική κωδικοποίηση των διεθνώς παραδεδεγµένων κανόνων που εφαρµόζονται κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων, αποτελούν σχετικά πρόσφατες εξελίξεις στον τοµέα του διεθνούς δικαίου, 9 προσπάθειες να αναπτυχθούν οδηγίες και να προσδιοριστούν όρια ως προς τον τρόπο µε τον οποίο οι συµµετέχοντες σε µια ένοπλη σύγκρουση µπορούν να δράσουν κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών, µπορούν να αναζητηθούν εδώ και χιλιάδες χρόνια πίσω στην ιστορία της ανθρωπότητας. 10 Το ζήτηµα βέβαια της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων, συνδέεται άµεσα και µε το ζήτηµα της ευθύνης του ανωτέρου (command responsibility) ο οποίος διέταξε την εκτέλεση της πράξης Πρώιµες νοµοθετικές προσπάθειες αντιµετώπισης του ζητήµατος Οι πρώτες προσπάθειες νοµοθετικής αντιµετώπισης των σχετικών ζητηµάτων, φαίνεται ότι αποσκοπούσαν περισσότερο στον προσδιορισµό της ευθύνης του ανωτέρου διοικητή και όχι τόσο των διοικουµένων από αυτόν στρατιωτών. Ήδη ανατρέχοντας πίσω στο έτος 1439, καταγράφεται ότι ο Κάρολος ο 7 ος (Charles VII) της Γαλλίας εξέδωσε ένα διάταγµα (Ordonance) σύµφωνα µε το οποίο «κάθε λοχαγός ή υπολοχαγός θεωρείται υπεύθυνος για τις παραβάσεις, καταχρήσεις, εγκλήµατα και τις παρατυπίες που σηµειώνονται από αυτούς που τελούν υπό τις διαταγές του, και θα πρέπει, µόλις λαµβάνει οποιαδήποτε καταγγελία για παράπτωµα ή κατάχρηση, να προσάγει τον παραβάτη στη δικαιοσύνη έτσι ώστε ο εν λόγω παραβάτης να τιµωρείται κατά τρόπο ανάλογο µε το παράπτωµά του, σύµφωνα µε το παρόν διάταγµα. Εάν δεν πράξει έτσι και καλύψει το παράπτωµα ή καθυστερήσει στη λήψη µέτρων, ή εάν, λόγω της αµέλειάς του ο παραβάτης διαφύγει της έρευνας ή της τιµωρίας, ο διοικητής θα είναι υπαίτιος για την παράβαση σαν την είχε διαπράξει ο ίδιος και θα τιµωρηθεί µε τον ίδιο τρόπο όπως ο παραβάτης». 12 Σχετικά διατάγµατα (Άρθρα Περί Στρατιωτικών Νόµων) εξέδωσε, διακόσια περίπου χρόνια αργότερα και συγκεκριµένα το 1621, ο βασιλιάς Γουσταύος Αδόλφος (Gustavus Adolphus) της Σουηδίας, σύµφωνα µε τις προβλέψεις των οποίων, ειδικότερα ως προς το ζήτηµα του καταµερισµού της ποινικής ευθύνης µεταξύ ανωτέρου και κατωτέρου: «Κανένας διοικητής δεν θα διατάξει τους στρατιώτες του να διαπράξουν οποιαδήποτε παράνοµη ενέργεια. Όποιος πράξει έτσι, θα τιµωρείται κατά την κρίση των δικαστών». 13 Τα διατάγµατα αυτά µεταφράστηκαν αργότερα (το 1639) στα αγγλικά και αποτέλεσαν τη 9 Για µια σύντοµη καταγραφή της ιστορικής εξέλιξης των προσπαθειών κωδικοποίησης των κανόνων για την προστασία των θυµάτων των ενόπλων συγκρούσεων και των κανόνων σχετικά µε τους περιορισµούς των µεθόδων και των µέσων εχθροπραξιών που αποτελούν το περιεχόµενο του ιεθνούς Ανθρωπιστικού ικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων, βλ. Γιαρένη Ε., Στρατιωτικό Ποινικό ίκαιο και δυνατότητες διάδοσης και εφαρµογής του ιεθνούς Ανθρωπιστικού ικαίου, ΠοινΧρ ΝΓ (2003), σελ. 769 επ. 10 Βλ. σχετ., Γάγγα., Η εξέλιξη των κανόνων του ικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων: Η διαχρονική αντιµετώπιση των εγκληµάτων πολέµου, ιδακτορική ιατριβή - Πάντειο Πανεπιστήµιο, Αθήνα Η ευθύνη του ανωτέρου µπορεί να απορρέει από θετικές του ενέργειες (οπότε µιλάµε για άµεση ευθύνη ανωτέρου) ή από ασύγγνωστες παραλείψεις του (οπότε µιλάµε για έµµεση ευθύνη ανωτέρου). Μπορεί εποµένως αυτός να θεωρηθεί υπεύθυνος όχι µόνο γιατί πρόσταξε, παρότρυνε ή σχεδίασε εγκληµατικές πράξεις, αλλά και γιατί δεν έλαβε µέτρα για την πρόληψη ή καταστολή της εγκληµατικής συµπεριφοράς των υφισταµένων του. Βλ. Κάτσαρη Π., Η ποινική αντιµετώπιση των εγκληµάτων πολέµου, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 2003, σελ. 123 επ., µε τις εκεί εκτενέστερες βιβλιογραφικές και νοµολογιακές παραποµπές ως προς το ζήτηµα της ευθύνης ανωτέρου. 12 Βλ. σχετικά, Louis Guillaume de Vilevault & Louis de Brequigny (eds.) Ordonances des Rois du France de la Troisieme Race (1782), όπως παραπέµπεται στο Green L.C., Command Responsibility in International Humanitarian Law, Transnational Law & Contemporary Problems no 5, (1995) σελ Άρθρο 46 των Σουηδικών Στρατιωτικών Κανόνων που έπρεπε να τηρούνται στον πόλεµο. Βλ. σχετικά, Hendin S., Command Responsibility and Superior Orders in the Twentieth Century - A Century of Evolution, Murdoch University Electronic Journal of Law, Volume 10, no 1 (Μάρτιος 2003), διαθέσιµο στο διαδίκτυο, 4

5 βάση για τα «Άρθρα περί Πολέµου» που εφαρµόστηκαν κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εµφυλίου Πολέµου. Θα πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του Αµερικανικού Εµφύλιου Πολέµου, κατόπιν εντολής του Προέδρου A. Lincoln, ο καθηγητής Francis Lieber 14 προετοίµασε ένα από τα πληρέστερα µέχρι τότε στρατιωτικά εγχειρίδια σχετικά µε τη συµπεριφορά των ενόπλων δυνάµεων στο πεδίο της µάχης. Εντούτοις, όσο περιεκτικός κι εάν ήταν ο "Κώδικας Lieber", απαριθµώντας αναλυτικά τα καθήκοντα του στρατιωτικού διοικητή, δεν περιείχε προβλέψεις σχετικά µε τις ποινές που θα έπρεπε να επιβληθούν σε αυτόν, σε περίπτωση παράβασης των διατάξεών του Κώδικα από τους υφισταµένους του, ή σε περιπτώσεις παράνοµης συµπεριφοράς εκ µέρους ανώτερων αξιωµατικών. 3. Νοµολογιακή αντιµετώπιση µέχρι τη ίκη της Νυρεµβέργης Πρώτη περίπτωση νοµολογιακής αντιµετώπισης του ζητήµατος θεωρείται η δίκη του Peter von Hagenbach, το 1474 στο Breisach της Αυστρίας, η οποία θεωρείται και ως η πρώτη διεθνής δίωξη κατηγορουµένου για εγκλήµατα πολέµου. 15 Όσο και αν συχνά αµφισβητείται ο διεθνής χαρακτήρας της δίκης, καθώς και το περιεχόµενο των συγκεκριµένων εγκληµάτων ως «εγκληµάτων πολέµου», 16 η δίκη αυτή, πέρα από την ιστορική της σηµασία, προσέφερε µια πρώτη εµπειρία γύρω από τον υπερασπιστικό ισχυρισµό της υπακοής σε προσταγές ανωτέρου. Συγκεκριµένα, όταν ο ούκας Κάρολος της Βουργουνδίας κατέλαβε το 1469 την περιοχή του Άνω Ρήνου, στην οποία βρισκόταν και η πόλη του Breisach, τοποθέτησε ως κυβερνήτη και τοποτηρητή τον Peter von Hagenbach, ο οποίος ακολουθώντας τις οδηγίες και την τακτική του ηγεµόνα του, που επεδίωκε την ενσωµάτωση της πόλης στη Βουργουνδία, προσπάθησε να επιβάλλει στους κατοίκους της πόλης τους δικούς του όρους υποταγής, προσλαµβάνοντας µάλιστα για το σκοπό αυτό µεγάλο αριθµό Γερµανών µισθοφόρων. Η σκληρή συµπεριφορά του η οποία περιελάµβανε, µεταξύ άλλων, φόνους, βασανιστήρια, βιασµούς, κατασχέσεις περιουσιών, φορολογικές επιβαρύνσεις έναντι των κατοίκων της πόλης, αλλά και των εµπόρων που διέσχιζαν την περιοχή, είχε ως αποτέλεσµα το συνασπισµό εναντίον του των δυνάµεων της Αγίας Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας (των Αυστριακών, των κατοίκων της Βέρνης, των ιπποτών του Άνω Ρήνου κλπ) και τελικά την ήττα του Hagenbach (µετά και από ανταρσία των Γερµανών µισθοφόρων του) ο οποίος οδηγήθηκε σε δίκη το Η υπεράσπισή του στηρίχθηκε ακριβώς στον ισχυρισµό ότι οι πράξεις του δεν αποτελούσαν τίποτε άλλο από απλή εκτέλεση των εντολών του ηγεµόνα του, τις οποίες δεν είχε τη δυνατότητα, ούτε το δικαίωµα, να αρνηθεί να εκτελέσει ή να ελέγξει. Καταλήγοντας φέρεται να διερωτήθηκε: εν είναι γνωστό ότι οι στρατιώτες πρέπει να δηλώνουν πλήρη υποταγή στους ανωτέρους τους; Το ικαστήριο πάντως, απορρίπτοντας τους ισχυρισµούς του κατηγορουµένου, ως προποµπός θα λέγαµε της δίκης της Νυρεµβέργης, τον καταδίκασε τελικά σε θάνατο Ο Francis Lieber, καθηγητής δικαίου και πολιτικών επιστηµών στο πανεπιστήµιο Columbia της Νέας Υόρκης, µε παρότρυνση του τότε Προέδρου των Η.Π.Α Αβραάµ Λίνκολν συνέταξε το 1861, µε την µορφή κώδικα, ένα σύνολο οδηγιών προς τους διοικητές του αµερικανικού στρατού, που δηµοσιοποιήθηκε µε τη µορφή «διαταγών» (Orders) στις και τον τίτλο: «Οδηγίες για τους ιοικητές των στρατευµάτων των Η.Π.Α στο πεδίο της µάχης» (Instructions for the Government of Armies of the United States in the Field). Βλ. Fleck D., (ed), The Handbook of Humanitarian Law in armed conflicts, Oxford University Press, Βλ. σχετ., Schwarzenberger G., International Law as applied by International Courts and Tribunals Stevens & Sons, London 1968, σελ Τα εγκλήµατα του Hagenbach θα χαρακτηρίζονταν σήµερα περισσότερο ως εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας, τα οποία τελέστηκαν κατά τη διάρκεια στρατιωτικής κατοχής. 17 Βλ. σχετικά, Finch G.A., The Nuremberg Trial and International Law American Journal of International Law (AJIL), 1947 σελ

6 Το ζήτηµα ήρθε ξανά στο προσκήνιο µετά από αιώνες και συγκεκριµένα το 1919, µε το τέλος του Α Παγκοσµίου Πολέµου 18 στις «ίκες της Λειψίας», όπου και προσήχθησαν για να δικαστούν ως εγκληµατίες πολέµου Γερµανοί αξιωµατούχοι, για παραβάσεις «των κανόνων και των εθίµων του πολέµου». Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών η οποία τερµάτισε τον πόλεµο, οι νικητές Σύµµαχοι, θέτοντας σε εφαρµογή τις διατάξεις της, συνέταξαν, όπως εισαγωγικά προαναφέρεται, σύµφωνα µε τις προβλέψεις του άρθρου 228 αυτής ( Η Γερµανική κυβέρνηση αναγνωρίζει το δικαίωµα των Συµµαχικών υνάµεων να προσαγάγουν ενώπιον στρατοδικείων άτοµα που κατηγορούνται για παραβιάσεις των κανόνων και εθίµων του πολέµου ), καταλόγους που περιελάµβαναν τα ονόµατα 896 ατόµων φεροµένων ως εγκληµατιών πολέµου. Τελικά, µετά από τις έντονες αντιδράσεις που προκλήθηκαν στη Γερµανία, οι Σύµµαχοι συνέταξαν νέο κατάλογο µε 45 αυτή τη φορά ονόµατα κατηγορουµένων, οι οποίοι συµφωνήθηκε ότι θα δικάζονταν όχι από Συµµαχικό ικαστήριο, αλλά από το Ανώτατο ικαστήριο (Reichsgericht) της Λειψίας. Οι κατηγορούµενοι οι οποίοι προσήχθησαν τελικά σε δίκη ήταν µόλις 12, οι περισσότεροι µάλιστα εξ αυτών απαλλάχθηκαν, κυρίως λόγω έλλειψης στοιχείων εναντίον τους, ενώ σε όσους κρίθηκαν ένοχοι επιβλήθηκαν ποινές που κυµαίνονταν από 6 µήνες έως 4 χρόνια φυλάκισης, το αποτέλεσµα δε αυτό, οδήγησε πολλούς να µιλούν για µια µεγάλη «δικαστική φάρσα». 19 Πάντως στις δίκες αυτές εξετάστηκε σοβαρά και το ζήτηµα της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων, το οποίο υποβλήθηκε κατά κόρον από τους κατηγορουµένους ως υπερασπιστικός ισχυρισµός για την αντίκρουση των εις βάρος τους κατηγοριών. 20 Ειδικότερα, στην υπόθεση Llandovery Castle Case, µε κατηγορουµένους δύο αξιωµατικούς γερµανικού υποβρυχίου οι οποίοι, µετά από διαταγή ανωτέρων τους, βύθισαν σωσίβιες λέµβους γεµάτες ναυαγούς, το Ανώτατο ικαστήριο της Λειψίας αποφάνθηκε: «Εντούτοις, ο κατώτερος υπακούοντας µια διαταγή είναι εκτεθειµένος στην τιµωρία, εάν του ήταν γνωστό ότι η διαταγή του ανωτέρου περιείχε παράβαση του αστικού ή στρατιωτικού δικαίου... Βεβαίως µπορεί να υποστηριχθεί υπέρ των υφισταµένων στρατιωτικών ότι αυτοί δεν έχουν υποχρέωση να αµφισβητήσουν τη διαταγή του ανωτέρου τους, και µπορούν να υπολογίζουν στη νοµιµότητά της. Αλλά καµία τέτοια εµπιστοσύνη δεν µπορεί να υπάρξει, εάν µια τέτοια διαταγή είναι παγκοσµίως γνωστό σε όλους, συµπεριλαµβανοµένων των κατηγορουµένων, ότι είναι χωρίς οποιαδήποτε αµφιβολία ενάντια στο νόµο». 21 Το δικαστήριο χρησιµοποίησε το διεθνές δίκαιο προκειµένου να προσδιορίσει τον παράνοµο χαρακτήρα των πράξεων των κατηγορουµένων ως παραβιάσεων των κανόνων του «ικαίου των Εθνών», ανέτρεξε όµως στο εθνικό δίκαιο και συγκεκριµένα στο Γερµανικό Στρ. Ποινικό Κώδικα του για να προσδώσει στις 18 Νωρίτερα βέβαια, κατά τη διάρκεια του Αµερικανικού Εµφυλίου Πολέµου, καταγράφεται πως προβλήθηκε στη δίκη του Λοχαγού Henry Wirz το 1865, ο υπερασπιστικός αυτός ισχυρισµός, ο οποίος και απορρίφθηκε από το δικαστήριο, ως αντιβαίνων στον Κώδικα Lieber του Βλ. σχετ., Παπακυριακόπουλου Ι.Π., Το πρόβληµα της Προσταγής., ο.π. σελ Επίσης σε υπόθεση που εκδικάστηκε από το Στρατοδικείο της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας το 1915, προβλήθηκε και πάλι ο ισχυρισµός αυτός, ο οποίος και εκτιµήθηκε στο πλαίσιο της αρχής της υπό όρους ευθύνης του υφισταµένου στρατιωτικού. Βλ. Entscheidungen des k.u.k. Obersten Militärgerichtshofes. Veröffentlicht von Dr. Albin Schager, Vol. III, 1 (1920), No 184, 17, όπως παραπέµπεται από την Paola Gaeta, στη µελέτη της The Defence of Superior Orders: The Statute of the International Criminal Court versus Customary International Law, European Journal of International Law, Vol. 10 No 1 (1999) σελ , διαθέσιµη και στο διαδίκτυο, 19 Βλ. Bassiouni M.C., The law of the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, Transnational Publ. 1996, σελ Βλ. ειδικότερα για τις «ίκες της Λειψίας», Γάγγα., Η εξέλιξη των κανόνων του ικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων, ο.π. σελ. 164 επ. 21 Βλ. The Llandovery Castle Case, Annual Digest , Case No. 235, Full Report, 1921 (CMD. 1450), σελ Ο τότε ισχύων Γερµανικός Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας του 1872, τον οποίο εφάρµοσε το δικαστήριο, στο άρθρο 47 προέβλεπε ότι αν από την εκτέλεση µιας διαταγής παραβιάζεται ένας ποινικός 6

7 πράξεις των κατηγορουµένων τον χαρακτήρα συγκεκριµένου και δεκτικού δικαστικής εκτίµησης (στρατιωτικού) εγκλήµατος, αφού την περίοδο εκείνη το ζήτηµα της ατοµικής διεθνούς ποινικής ευθύνης του δράστη για παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, δεν ήταν ακόµη προσεγγίσιµο. Με τον ίδιο τρόπο αντιµετώπισε το δικαστήριο τον ισχυρισµό της υπακοής σε προσταγές ανωτέρων και στην υπόθεση Dover Castle Case στην οποία επίσης ακολουθήθηκε η προσέγγιση της υπό όρους ευθύνης του δράστη. Πέρα λοιπόν από το ζήτηµα της πραγµατικής ή όχι απόδοσης δικαιοσύνης στις συγκεκριµένες δίκες, θεωρούνται πολλά τα θετικά στοιχεία που αυτές προσέφεραν τόσο στην προσπάθεια νοµικής αξιολόγησης του ισχυρισµού της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων, όσο και στην εξέλιξη του διεθνούς δικαίου του εφαρµοστέου κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων γενικότερα. Γ. Η ΙΚΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ 1. Σύσταση του ικαστηρίου Ο αµερικάνος οµοσπονδιακός δικαστής Robert H. Jackson, ο οποίος ήταν και ο βασικός εκπρόσωπος της κατηγορούσας αρχής κατά τη διάρκεια της ακροαµατικής διαδικασίας, είχε αναλάβει, κατόπιν εντολής του τότε προέδρου των Η.Π.Α. Χ. Τρούµαν, να διοργανώσει την πρώτη αυτή µεγάλη δίκη των γερµανών εγκληµατιών πολέµου. Εκείνος συνέστησε τη Νυρεµβέργη ως τόπο διεξαγωγής της δίκης, καθώς µόνο στη Νυρεµβέργη υπήρχε τότε δικαστικό µέγαρο αρκετά µεγάλο και µε σχετικά ασήµαντες, όπως προαναφέρθηκε, ζηµιές από τους βοµβαρδισµούς των συµµάχων (συνολικά τ.µ. ωφέλιµος χώρος, µε 530 γραφεία και 80 αίθουσες περίπου), ενώ στο άµεσο περιβάλλον του υπήρχαν άθικτες φυλακές, οι οποίες επικοινωνούσαν µάλιστα µε υπόγειο διάδροµο, µε το δικαστικό µέγαρο. Καθώς η Σοβιετική Ένωση είχε απαιτήσει να ορισθεί το Βερολίνο ως τόπος διεξαγωγής της δίκης, στο Σύµφωνο των Τεσσάρων Μεγάλων υνάµεων (Η.Π.Α., Αγγλία, Ρωσία και Γαλλία) για τη δίωξη των εγκληµατιών πολέµου το οποίο υπογράφηκε στο Λονδίνο, στο Μέγαρο της Επισκοπής του Westminster, την Τετάρτη 8 Αυγούστου του (London Agreement) συµφωνήθηκε να αποτελεί µεν το Βερολίνο τη µόνιµη έδρα του ικαστηρίου, η πρώτη όµως δίκη, από τις πολλές που είχαν τότε προγραµµατισθεί, να διεξαχθεί στη Νυρεµβέργη. Στην ίδια συµφωνία προβλεπόταν ότι το ίδιο το ικαστήριο θα καθόριζε στη συνέχεια πού θα διεξαχθούν οι υπόλοιπες διεθνείς δίκες, οι οποίες τελικά, λόγω της ενάρξεως του λεγόµενου Ψυχρού Πολέµου, δεν έγιναν ποτέ. Κάθε µια από τις νόµος, τότε ο ανώτερος που έδωσε τη διαταγή είναι ο µόνος υπεύθυνος. Ωστόσο, ο υφιστάµενος που υπακούει θα τιµωρηθεί σαν συνεργός εάν γνώριζε ότι η διαταγή αφορούσε σε πράξη που αποτελεί αστικό ή ποινικό αδίκηµα. Το δικαστήριο στη συγκεκριµένη υπόθεση έκρινε ότι η παραβίαση του ικαίου των Εθνών, σαφώς και αποτελούσε «καθαρά αντίθετη µε το νόµο» πράξη, η οποία και θα έπρεπε να τιµωρηθεί: «Οι πυροβολισµοί κατά των λέµβων, αποτελούν παραβίαση του ικαίου των Εθνών. Στον πόλεµο, δεν είναι επιτρεπτός ο φόνος άοπλων αντιπάλων, οµοίως στον ναυτικό πόλεµο, ο φόνος ναυαγών που έχουν καταφύγει σε σωσίβιες λέµβους δεν είναι επιτρεπτός. Ο φόνος αντιπάλων κατά τον πόλεµο είναι σύµφωνος µε την επιθυµία του κράτους που διεξάγει τον πόλεµο (οι νόµοι του οποίου σχετικά µε τη νοµιµότητα ή όχι του φόνου έχουν αποφασιστική σηµασία), µόνο στο µέτρο που ο φόνος αυτός είναι σύµφωνος µε τους όρους και τους περιορισµούς που επιβάλλονται από το ίκαιο των Εθνών». Βλ. σχετ., Gaeta P., The Defence of Superior Orders ο.π. σελ. 176, υποσηµ Αποτελεί, ίσως, τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι µόλις δύο ηµέρες πριν από την υπογραφή της Συµφωνίας του Λονδίνου για τη δίωξη των εγκληµάτων πολέµου, οι Η.Π.Α. έριξαν την πρώτη ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα ( ), εξατµίζοντας από προσώπου γης, µέσα σ ένα δισεκατοµµυριοστό του δευτερολέπτου, περίπου Ιάπωνες, κυρίως αµάχους, ενώ την εποµένη της Συµφωνίας του Λονδίνου έριξαν τη δεύτερη βόµβα, στο Ναγκασάκι ( ), µε αποτέλεσµα χιλιάδες περίπου νεκρούς. Χιλιάδες ακόµη πέθαναν αργότερα, µε τον αργό και βασανιστικό θάνατο που φέρνει η προσβολή από ραδιενέργεια. 7

8 τέσσερις µεγάλες δυνάµεις όρισε έναν δικαστή κι έναν αναπληρωτή δικαστή για τη διεξαγωγή της δίκης, ενώ και την Κατηγορούσα (Εισαγγελική) Αρχή αποτελούσαν επίσης νοµικοί προερχόµενοι από τις τέσσερις νικήτριες δυνάµεις 24. Ο Χάρτης της Νυρεµβέργης, ο οποίος προσαρτήθηκε ως παράρτηµα στη Συµφωνία του Λονδίνου του 1945 για τη σύσταση του ικαστηρίου (Charter establishing the Nuremberg Military Tribunal annexed to the London Agreement of 8 August 1945), το Καταστατικό µε άλλα λόγια του ικαστηρίου, ρητά προέβλεπε ότι το ικαστήριο θα έχει την εξουσία κρίσεως και κολασµού των ατόµων τα οποία, ενεργώντας προς το συµφέρον των ευρωπαϊκών δυνάµεων του Άξονα, είτε ατοµικά, είτε ως µέλη οργανώσεων, διέπραξαν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω εγκλήµατα: εγκλήµατα κατά της ειρήνης 25, εγκλήµατα πολέµου και ειδικότερα παραβάσεις των νόµων και των εθίµων του πολέµου 26, εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας 27 (άρθρο 6 του Καταστατικού Χάρτη του ιεθνούς ικαστηρίου της Νυρεµβέργης). Προβλεπόταν ακόµη ότι η θέση στην ιεραρχία δεν µπορεί να αποτελέσει ελαφρυντικό κατηγορουµένου, µε σκοπό την απαλλαγή του από την ποινή ή τη µείωση αυτής, είτε αυτός ήταν επικεφαλής του κράτους είτε ήταν υπεύθυνος κυβερνητικός αξιωµατούχος (άρθρο 7) και επίσης, ότι η ύπαρξη διαταγής της κυβέρνησης ή κάποιου ανωτέρου του κατηγορουµένου, δεν θα αποτελούσε λόγο απαλλαγής από την ποινή, αλλά θα µπορούσε απλώς να εκληφθεί ως λόγος µείωσης της ποινής, «εφόσον το δικαστήριο θεωρούσε ότι η δικαιοσύνη το απαιτούσε» (άρθρο 8 του Καταστατικού Χάρτη του ιεθνούς ικαστηρίου της Νυρεµβέργης). Στο Καταστατικό του ικαστηρίου, περιλαµβάνονταν επίσης δικονοµικές διατάξεις για την προάσπιση των δικαιωµάτων των κατηγορουµένων, µε σκοπό την εγγύηση διεξαγωγής µίας δίκαιης δίκης, όπως συνέβαινε για παράδειγµα στα άρθρα 16 και 24. Στο πρώτο, καθοριζόταν ότι το κατηγορητήριο θα περιελάµβανε τα αναγκαία στοιχεία για τον λεπτοµερειακό προσδιορισµό των κατηγοριών, ότι αυτό θα επιδιδόταν στους 24 Συγκεκριµένα το δικαστήριο αποτελούσαν οι: Τζέφρεϋ Φ. Λώρενς, Πρόεδρος (Μεγ. Βρετανία), Σερ Νόρµαν Μπίρκετ, αναπληρωτής Πρόεδρος (Μεγ. Βρετανία), Φράνσις Μπίντλ, δικαστής (Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής), Τζών Τζ. Πάρκερ, αναπληρωτής δικαστής (Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής), Ανρί Ντοννεντιέ ντε Βάµπρ, δικαστής, καθ. ποινικού δικαίου (Γαλλία), Ροµπέρ Φαλκό, αναπληρωτής δικαστής (Γαλλία), Ιόλα Τ. Νικιτσένκο, δικαστής, αντιστράτηγος - αντιπρόεδρος του Σοβιετικού Ανωτάτου ικαστηρίου (ΕΣΣ ), Αλεξάντρ Βολκώφ, αναπληρωτής δικαστής, συνταγµατάρχης, καθ. ποινικού δικαίου (ΕΣΣ ). Την κατηγορούσα αρχή αποτελούσαν οι: Ρόµπερτ Τζάκσον (δικαστής του Ανωτάτου ικαστηρίου των Η.Π.Α.), Σερ Χάρτλεϋ Σώκρος (Γενικός Εισαγγελέας της Μεγ. Βρετανίας), Φρανσουά ντε Μαντόν (Υπουργός ικαιοσύνης της Γαλλίας στην προσωρινή κυβέρνηση ) και Ρόµαν Α. Ρουντένκο (Στρατηγός της ΕΣΣ ). 25 Στην κατηγορία των εγκληµάτων κατά της ειρήνης περιλαµβάνονταν η σχεδίαση, προπαρασκευή, έναρξη και διεξαγωγή επιθετικού πολέµου ή πολέµου που παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες και συµφωνίες ή η συµµετοχή σε κοινό σχέδιο ή συνοµωσία για οποιαδήποτε από τις προαναφερόµενες πράξεις. 26 Στην κατηγορία των εγκληµάτων πολέµου περιλαµβάνονταν οι παραβάσεις των κανόνων και εθίµων του πολέµου και συγκεκριµένα, ο φόνος, η κακή µεταχείριση και η αναγκαστική εκτόπιση εργατών και άλλων στοιχείων του πληθυσµού των κατεχόµενων χωρών, ο φόνος και η κακοµεταχείριση των αιχµαλώτων πολέµου, ο φόνος οµήρων, η αρπαγή δηµόσιων ή ιδιωτικών περιουσιών, η αδικαιολόγητη καταστροφή πόλεων και χωριών και οι µη δικαιολογηµένες από στρατιωτική αναγκαιότητα καταστροφές. Για περισσότερα γύρω από τα εγκλήµατα πολέµου, όπως αυτά κωδικοποιούνται πλέον στο άρθρο 8 του Καταστατικού του (Μονίµου) ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου της Χάγης (Κατ Π ), το οποίο άρχισε να λειτουργεί από , µετά από την επικύρωση του καταστατικού του από 60 χώρες, βλ. Γιαρένη Ε., Η αντιµετώπιση των εγκληµάτων πολέµου, Στρατιωτική Επιθεώρηση, Βραβείο Ακαδηµίας Αθηνών, τεύχος Σεπ.-Οκτ. 2003, σελ Θα πρέπει εδώ να σηµειωθεί ότι το Καταστατικό του Π κυρώθηκε από τη χώρα µας στις , µε το Ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75/ ). 27 Στην κατηγορία των εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας περιλαµβάνονταν ο φόνος, η εξόντωση, η υποδούλωση, η εκτόπιση και άλλες απάνθρωπες πράξεις κατά του αµάχου πληθυσµού πριν ή κατά τη διάρκεια του πολέµου, οι διωγµοί για λόγους θρησκευτικούς, φυλετικούς ή πολιτικούς σε συνεκτέλεση ή συνδυασµό µε κάποιο άλλα από τα εγκλήµατα δικαιοδοσίας του δικαστηρίου. 8

9 κατηγορουµένους πριν από την έναρξη της ακροαµατικής διαδικασίας, ότι κατά την ανάκριση και τη δίκη κάθε κατηγορούµενος θα έχει το δικαίωµα να παρέχει εξηγήσεις σχετικά µε τις αποδιδόµενες κατηγορίες, ότι σε κάθε στάδιο της διαδικασίας θα υπάρχει µετάφραση στη γλώσσα του κατηγορουµένου, ότι κάθε κατηγορούµενος θα έχει δικαίωµα να υπερασπίσει, είτε αυτοπροσώπως είτε µέσω συνηγόρου, τον εαυτό του και ότι θα έχει δικαίωµα να παρουσιάσει αποδείξεις για την υπεράσπισή του και να υποβάλει ερωτήσεις σε κάθε µάρτυρα. Στο δεύτερο (άρθρο 24), καθοριζόταν η διαδικασία της δίκης, η οποία θα ακολουθούσε το αγγλοσαξωνικό δικονοµικό σύστηµα Οι κατηγορούµενοι Ενώπιον του ιεθνούς Στρατιωτικού ικαστηρίου της Νυρεµβέργης αποφασίστηκε να οδηγηθούν ως κατηγορούµενοι, µετά από συνεχείς και επίπονες διαβουλεύσεις των κατηγόρων για τον καθορισµό του οριστικού καταλόγου των προσώπων που θα έπρεπε να παραπεµφθούν τελικά σε δίκη 29, κατ αλφαβητική σειρά, οι παρακάτω: Bormann Martin (Μπόρµαν Μάρτιν), στενότατος συνεργάτης του Χίτλερ, στο Κεντρικό Επιτελείο του Φύρερ. Η τύχη του µετά το τέλος του πολέµου ήταν, και παραµένει, άγνωστη. Dönitz Karl (Νταίνιτς Κάρλ) Αρχιναύαρχος, διαδέχθηκε τον Έριχ Ραίντερ ως Αρχηγός της Ανώτατης ιοίκησης του Πολεµικού Ναυτικού (OKM Obercommando der Marine). Frank Hans (Φράνκ Χανς), από το 1939 Γενικός Κυβερνήτης της Πολωνίας. Frick Wilhelm (Φρίκ Βίλχελµ), από το 1943 Προτέκτορας της Βοηµίας και Μοραβίας. Fritzsche Hans (Φρίτσε Χάνς), διευθυντής στο τµήµα τύπου του Υπουργείου Προπαγάνδας και προϊστάµενος της Υπηρεσίας Ειδήσεων από το Funk Walter (Φούνκ Βάλτερ), Υφυπουργός Προπαγάνδας από το 1933 και Υπουργός των Οικονοµικών του Ράιχ από το Το ιοικητής της Τράπεζας του Ράιχ. Göring Hermann (Γκαίρινγκ Χέρµαν), Υπουργός Εσωτερικών της Πρωσίας, από το 1935, ίδρυσε την «Κρατική Αστυνοµική Υπηρεσία» που αργότερα εξελίχθηκε στην «Μυστική Κρατική Αστυνοµία», τη γνωστή GESTAPO (GEHEIMES STAATS POLIZEI). Το 1938 προβιβάστηκε σε Αρχιστράτηγο και το 1940 ονοµάστηκε Στρατάρχης του Ράιχ. Λίγες ώρες 28 Συγκεκριµένα οριζόταν πρώτον, ότι θα αναγνωσθεί από το ικαστήριο το κατηγορητήριο, δεύτερον, ότι θα ζητηθεί από κάθε κατηγορούµενο να δηλώσει αν είναι αθώος ή ένοχος των κατηγοριών, τρίτον, ότι η κατηγορούσα αρχή θα προβεί σε µία προεισαγωγική δήλωση, τέταρτον, ότι θα ζητηθεί από τους κατηγορούµενους και την υπεράσπισή τους να δηλώσουν αν σκοπεύουν να παρουσιάσουν αποδείξεις και ποιες, ενώ το ικαστήριο θα αποφασίσει µετά από αυτό για την παραδοχή ή όχι των αποδείξεων αυτών, πέµπτον, ότι θα εξεταστούν στη συνέχεια οι µάρτυρες κατηγορίας και µετά οι µάρτυρες υπερασπίσεως, ενώ θα προσκοµισθούν κατόπιν οι αποδείξεις τόσο της κατηγορούσας αρχής όσο και της υπεράσπισης, έκτον, ότι το ικαστήριο σε οποιαδήποτε στιγµή θα µπορεί να απευθύνει οποιαδήποτε ερώτηση στους µάρτυρες και τους κατηγορουµένους, έβδοµον, ότι τόσο η κατηγορούσα αρχή όσο και η υπεράσπιση θα µπορούν να υποβάλλουν ερωτήσεις ή αντερωτήσεις σε κάθε µάρτυρα ή κατηγορούµενο, όγδοον, ότι θα ακουστεί µετά από αυτά η θέση της υπεράσπισης και της κατηγορούσας αρχής, ένατον, ότι κάθε κατηγορούµενος µετά τις αγορεύσεις των συνηγόρων θα µπορεί να προβεί σε µία δήλωση προς το ικαστήριο και τέλος, δέκατον, ότι το ικαστήριο θα διατυπώσει την ετυµηγορία του και θα αναγγείλει την απόφασή του. Η παραπάνω περιγραφόµενη διαδικασία αποτελεί στην ουσία µία µικρογραφία του τρόπου διεξαγωγής της ίκης της Νυρεµβέργης. 29 Η δηµοσιοποίηση του καταλόγου των κατηγορουµένων έγινε από τους Συµµάχους, την 1η Σεπτεµβρίου Για τις διαβουλεύσεις πριν από την οριστική σύνταξη του καταλόγου αυτού, καθώς και για το πολιτικό και διπλωµατικό υπόβαθρο γενικότερα της δίκης της Νυρεµβέργης, αλλά και για τον τρόπο συλλήψεως και αντιµετωπίσεως των κατηγορουµένων, βλ. Irving D., Nuremberg, The Last Battle, Parforce UK Ltd, 2001, σε ελληνική µτφρ. Α. Ρήγα, Η δίκη της Νυρεµβέργης. Η τελευταία µάχη, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα

10 πριν από την εκτέλεσή του αυτοκτόνησε µε κάψουλα που περιείχε κυανιούχο κάλιο, η προέλευση της οποίας δεν διαλευκάνθηκε ποτέ πλήρως. Hess Rudolf (Ες Ρούντολφ), από το 1933 και µέχρι το 1941 αναπληρωτής του Φύρερ στο ναζιστικό κόµµα NSDAP. Στις 10 Μαΐου 1941 πέταξε σε µια ανεξήγητη αποστολή στη Σκωτία. Εκεί συνελήφθη και παρέµεινε αιχµάλωτος των Άγγλων µέχρι την έναρξη της δίκης της Νυρεµβέργης. Jodl Alfred (Γιόντλ Άλφρεντ), Αρχηγός του Γραφείου Επιχειρήσεων της Ανωτάτης ιοίκησης της Βέρµαχτ. Kaltenbrunner Ernst (Κάλτενµπρούνερ Έρνεστ), από το 1943 αρχηγός της GESTAPO και της Κεντρικής Υπηρεσίας Ασφάλειας του Ράιχ (RSHA). Keitel Wilhelm (Κάιτελ Βίλχελµ), Αρχιστράτηγος, Αρχηγός της Ανώτατης ιοίκησης της Βέρµαχτ, (OKW Obercommando der Wehrmacht). Krupp von Bohlen und Halbach Gustav (Κρούπ Γκούσταβ), βιοµήχανος, «εκπρόσωπος» της βαριάς βιοµηχανίας στρατιωτικών εξοπλισµών. Ley Robert (Λάϋ Ρόµπερτ), διευθυντής του Γερµανικού Εργατικού Μετώπου (DAF). Αυτοκτόνησε στις , πριν από την έναρξη της ακροαµατικής διαδικασίας, µέσα στις φυλακές της Νυρεµβέργης. Neurath Konstantin von (Νόϋρατ Κονσταντίν φον), από το 1939 µέχρι και το 1943 Προτέκτορας της Βοηµίας και της Μοραβίας. Papen Franz von, (Πάπεν Φράντς φον), Αντικαγκελάριος στην πρώτη κυβέρνηση του Χίτλερ από το 1933 µέχρι και τον Ιούλιο του Αργότερα πρέσβης στη Βιέννη ( ) και την Άγκυρα ( ). Raeder Erich, (Ραίντερ Έριχ), Αρχιναύαρχος, από το 1928 µέχρι το 1943 Αρχηγός της Ανωτάτης ιοίκησης του Πολεµικού Ναυτικού (OKM Obercommando der Marine). Ribbentrop Joachim von (Ρίµπεντροπ Ιωακείµ φον), από το 1938 έως το 1945 Υπουργός Εξωτερικών του Ράιχ. Rosenberg Alfred (Ρόζενµπεργκ Άλφρεντ), συγγραφέας του βιβλίου «Ο µύθος του 20ου αιώνα», το οποίο µαζί µε το βιβλίο του Χίτλερ «Ο Αγών µου» αποτελούσαν το ευαγγέλιο της Χιτλερικής Νεολαίας. Από το 1941 Υπουργός του Ράιχ αρµόδιος για τα κατεχόµενα ανατολικά εδάφη. Sauckel Fritz (Ζάουκελ Φρίτς), Έπαρχος (Gauleiter) της Θουριγγίας (1927) και από το 1942 γενικός πληρεξούσιος του Χίτλερ για την προσωπική εργασία. Schacht Horace Greely Hjalmar (Σάχτ Γιάλµαρ), Υπουργός Οικονοµικών µέχρι το 1937 και Πρόεδρος της Τράπεζας του Ράιχ µέχρι το Το 1944 κλείστηκε από τον Χίτλερ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης (στο Φλοσενµπύργκ), καθώς είχε αρνηθεί να χορηγήσει στην κυβέρνηση του Ράιχ νέες πιστώσεις µετά την εισβολή στη Τσεχοσλοβακία. Στη Νυρεµβέργη αθωώθηκε των κατηγοριών. Schirach Baldur von (Σίραχ Μπάλντουρ φον), Αρχηγός της Χιτλερικής Νεολαίας και, από το 1940 έως το 1945, έπαρχος (Gauleiter) της Βιέννης. Seyss-Inquart, Arthur (Ζάϊς-Ίνκβαρτ Άρτουρ), από το 1940 µέχρι το 1945 Κοµισάριος των Κατεχόµενων Ολλανδικών Εδαφών. Speer Albert (Σπέερ Άλµπερτ), αρχιτέκτων, από το 1937 Γενικός Επιθεωρητής ηµοσίων Έργων στο Βερολίνο. Από το 1942 έως το 1945 Υπουργός Εξοπλισµών και Πολεµοφοδίων του Ράιχ. 10

11 Streicher Julius (Στράϊχερ Γιούλιους), εκδότης της εβδοµαδιαίας αντισηµιτικής εφηµερίδας Der Stürmer, της οποίας παρέµεινε ιδιοκτήτης και εκδότης µέχρι το 1945, ακόµη και µετά την καθαίρεσή του από τη θέση του Έπαρχου (Gauleiter) της Φραγκονίας το Αξίζει ίσως να σηµειωθεί, ότι από τους κατηγορούµενους δεκατρείς ήταν Λουθηρανοί (Γκαίρινγκ, Ρίµπεντροπ, Κάιτελ, Φρίκ, Φούνκ, Σάχτ, Νταίνιτς, Ραίντερ, Σίραχ, Ζάουκελ, Σπέερ, Νόϋρατ και Φρίτσε), πέντε ήταν Καθολικοί (Λάυ, Καλτενµπρούνερ, Πάπεν, Ζάϊς- Ίνκβαρτ και Φράνκ, ο τελευταίος µάλιστα είχε προσχωρήσει στον καθολικισµό ενόσω ήταν κρατούµενος), ενώ οι υπόλοιποι (Ές, Ρόζενµπεργκ, Στράιχερ και Γιόντλ) δήλωσαν µη θρησκευόµενοι. 3. Οι σχετικές µε την υπακοή σε διαταγές ανωτέρων προβλέψεις του Καταστατικού του ικαστηρίου της Νυρεµβέργης Στο άρθρο 8 του Χάρτη της Νυρεµβέργης, ρητά προβλεπόταν, όπως προαναφέρουµε, ότι η ύπαρξη διαταγής της κυβέρνησης ή κάποιου ανωτέρου του κατηγορουµένου, δεν θα αποτελούσε λόγο απαλλαγής του τελευταίου, αλλά θα µπορούσε απλά να εκληφθεί ως λόγος µείωσης της ποινής, εφόσον το δικαστήριο θεωρούσε ότι η δικαιοσύνη το απαιτούσε ( if the Tribunal determines that justice so requires ). 30 Η ύπαρξη διαταγής ανωτέρου, συνεπώς, δεν αποτελούσε σε καµία περίπτωση λόγο αποκλεισµού της ποινικής ευθύνης του δράστη, ρύθµιση η οποία επαναλήφθηκε στη συνέχεια το 1946 στο Χάρτη του Τόκιο (Charter of the International Military Tribunal for the Far East of 19 January 1946) όπως τροποποιήθηκε στις 26 Απριλίου 1946, και πρόσφατα, στα καταστατικά των δύο ad hoc ιεθνών Ποινικών ικαστηρίων για την πρώην Γιουγκοσλαβία ( Π Γ) και τη Ρουάντα ( Π Ρ). 31 Οι κατηγορούµενοι συνεπώς δεν θα µπορούσαν, έχοντας ελπίδες να γίνει αποδεκτό, να προβάλλουν τον υπερασπιστικό ισχυρισµό της υπακοής σε προσταγές ανωτέρων, αφού κάτι τέτοιο προβλεπόταν ρητά στο καταστατικό του δικαστηρίου ότι σε καµία περίπτωση δεν θα αποτελούσε αποδεκτό υπερασπιστικό επιχείρηµα για την απαλλαγή από τις κατηγορίες (θα µπορούσε ενδεχοµένως να ληφθεί υπόψη ως λόγος µείωσης της ποινής), ούτε µπορούσαν να ελπίζουν ότι θα τελεσφορήσει το επιχείρηµα της διάπραξης από την πλευρά των νικητριών δυνάµεων των ίδιων αδικηµάτων για τα οποία αυτοί τώρα κατηγορούνταν (tu quoque). Οι συνήγοροι των κατηγορουµένων προέβαλλαν βέβαια τα υπερασπιστικά αυτά επιχειρήµατα, τα οποία απορρίφθηκαν από το ικαστήριο, όπως 30 Βλ. και τις Αρχές της Νυρεµβέργης όπως διατυπώθηκαν από τη Γ.Σ. του Οργανισµού Η.Ε (The Principles of International Law Recognized by the Charter of Nuremberg Tribunal & the Judgment of the Tribunal, U.N. General Assembly Res. 95 (I), 188 U.N. Doc. A/64/Add.1, 1946) και συγκεκριµένα της Αρχής IV: The fact that a person acted pursuant to order of his Government or of a superior does not relieve him from responsibility under international law, provided a moral choice was in fact possible to him. 31 Τα δύο αυτά δικαστήρια, ήταν τα πρώτα διεθνή ποινικά δικαστήρια που συστάθηκαν µετά τη Νυρεµβέργη και το Τόκιο και σε αντίθεση µε τα τελευταία -τα οποία επιβλήθηκαν µονοµερώς από τους νικητές- θεωρούνται ως η απάντηση της οργανωµένης διεθνούς κοινότητας στα εγκλήµατα γενοκτονίας, τα εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας και τα εγκλήµατα πολέµου που διεπράχθησαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα. Εντούτοις και τα δικαστήρια αυτά, παρά το γεγονός ότι συστάθηκαν στο πλαίσιο του κεφαλαίου VII του Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών ( ιατήρηση της ιεθνούς Ειρήνης και Ασφάλειας) µε αποφάσεις του Συµβουλίου Ασφαλείας, επικρίθηκαν από µέρος της θεωρίας µε το σκεπτικό ότι είχαν επιλεκτικό χαρακτήρα, καθώς και ότι υπονόµευαν τις προσπάθειες για τη δηµιουργία µίας µόνιµης διεθνούς ποινικής δικαιοδοσίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνει όµως δεκτό πως συνέβαλαν σε µεγάλο βαθµό στη γενικότερη προσπάθεια προαγωγής του ιεθνούς Ανθρωπιστικού ικαίου ( Α ), όπως επίσης και στις προσπάθειες για τη δηµιουργία ενός διεθνούς ποινικού δικαστηρίου µε µόνιµο χαρακτήρα, τόσο µε τη θεωρητική πλαισίωσή τους όσο και µε τη σηµαντικότατη για την προώθηση του διεθνούς ποινικού δικαίου, νοµολογία τους. 11

12 επίσης προέβαλλαν και το ζήτηµα της αντίθεσης του κατηγορητηρίου, ιδίως ως προς το σκέλος της κατηγορίας που αφορούσε στα εγκλήµατα κατά της ειρήνης, στον γενικώς παραδεδεγµένο κανόνα του ποινικού δικαίου nullum crimen, nulla poena sine lege 32, θεωρώντας ότι δεν υπήρχε προγενέστερη των πράξεων και συγκεκριµένη νοµική ρύθµιση, η οποία να απαγορεύει τον επιθετικό πόλεµο. Βέβαια, ήδη στο Καταστατικό της Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ) και στη Συνθήκη των Βερσαλλιών, που άρχισαν να ισχύουν από τις 20 Ιανουαρίου του 1920, µπορεί να πει κανείς ότι αναγνωριζόταν η υποχρέωση των κρατών να µην προσφεύγουν στον πόλεµο για την επίλυση των ενδεχόµενων διαφορών τους, µε ρητή σχετική αναφορά στο πρώτο και µε έµµεση αναφορά στη δεύτερη 33. Το 1925 είχε εξάλλου υπογραφεί στη Γενεύη το Πρωτόκολλο του 1925 για την Απαγόρευση της Χρήσης Ασφυξιογόνων, ηλητηριωδών ή Παροµοίων Αερίων, ως και των Βακτηριολογικών Μεθόδων Μάχης, (Protocol for the Prohibition of the Use of Asphyxiating, Poisonous or Other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare, Geneva, 17 June 1925) 34, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1928, υπογράφηκε στο Παρίσι (και από τη Γερµανία) το Σύµφωνο Μπριάν-Κέλλογκ (από τα επώνυµα των πρωτεργατών του, υπουργών Εξωτερικών της Γαλλίας και των Ηνωµένων Πολιτειών), στα δύο πρώτα άρθρα του οποίου επιβεβαιωνόταν ότι τα συµβαλλόµενα µέρη διακηρύττουν επισήµως ότι καταδικάζουν την προσφυγή σε πόλεµο για την επίλυση των διεθνών διαφορών και την απαρνούνται ως µέσον εθνικής πολιτικής στις αµοιβαίες τους σχέσεις και ακόµη, ότι δεν θα επιδιώξουν να διευθετήσουν τις οποιασδήποτε προελεύσεως διαφορές και διενέξεις τους παρά µόνο µε ειρηνικά µέσα. Ευχή λοιπόν για την αποφυγή του επιθετικού πολέµου προϋπήρχε. Κανόνας δικαίου µε την πρόβλεψη συγκεκριµένης ποινής για τους παραβάτες, δυστυχώς όχι. Ακόµη και σήµερα, δεν έχει υιοθετηθεί ένας κοινά αποδεκτός διεθνής ορισµός του εγκλήµατος της εξαπόλυσης επιθετικού πολέµου, κι αυτό σχετίζεται ίσως µε λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως µε τις σχετικές εξουσίες του Συµβουλίου Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας σύµφωνα µε το κεφάλαιο VII του Χάρτη των Η.Ε. 35 Για το ζήτηµα του προσδιορισµού της έννοιας του εγκλήµατος της επίθεσης, είχε διατυπωθεί ένας σχετικός ορισµός ο οποίος βέβαια δεν 32 Κανένα έγκληµα, καµµία ποινή χωρίς νόµο. Βλ. περισσότερα για την αρχή αυτή ως προσδιοριστικό στοιχείο της έννοιας του εγκλήµατος, Γιαρένη Ε., Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας. Θεωρία Εφαρµογή, εκδ. Νοµική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2005, σελ. 83. Σύµφωνα µε τη βασική αυτή αρχή του ποινικού δικαίου, για να αποτελεί έγκληµα µία πράξη, αφενός µεν θα πρέπει να προσδιορίζεται ως τέτοιο ρητά στο νόµο, αφετέρου δε, θα πρέπει να καθορίζονται τα στοιχεία της στο νόµο µε σαφήνεια (lege certa) και επίσης, θα πρέπει η σχετική διάταξη του νόµου να προϋπάρχει της τέλεσης της πράξης (lege praevia). 33 Τα συµµετέχοντα στην ΚτΕ κράτη (από το 1926 και η Γερµανία), είχαν αναλάβει, µε την υπογραφή του καταστατικού της, την υποχρέωση να µην προσφεύγουν στον πόλεµο ως µέσο επίλυσης των διαφορών τους, ενώ στη Συνθήκη των Βερσαλλιών, οι νικήτριες δυνάµεις του Α Παγκοσµίου Πολέµου αξιώνοντας να κληθεί ο Κάιζερ Γουλιέλµος Β να λογοδοτήσει για τις πολεµικές φρικαλεότητες εκ µέρους των στρατευµάτων του, υποδήλωναν ότι δεν αναγνώριζαν πια την αρχή της κυριαρχικής ευχέρειας για πόλεµο ενός κράτους. 34 Τα συµβαλλόµενα στο πρωτόκολλο αυτό µέρη, έχοντας πικρή πείρα των πρακτικών που ακολουθήθηκαν από τους εµπολέµους κατά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, δήλωσαν την αντίθεσή τους στα συγκεκριµένα µέσα πολέµου θεωρώντας ότι «η εν πολέµω χρήσις ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή παρόµοιων αερίων, ως και παντός υγρού, ύλης ή άλλου αναλόγου µέσου έχει δικαίως καταδικασθεί υπό της γενικής γνώµης του πεπολιτισµένου κόσµου». Βλ. το κείµενο του πρωτοκόλλου αυτού στο διαδίκτυο, και για το ελληνικό κείµενο, Περράκη Σ.,- Μαρούδα Μ.-Ντ., (επιµ.) Ένοπλες Συρράξεις και ιεθνές Ανθρωπιστικό δίκαιο, εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 2001, σελ Και αυτό, παρά τα κατά καιρούς καταδικαστικά ψηφίσµατα της Γενικής Συνέλευσης των Η.Ε που θεωρούν την επίθεση ως ένα από τα µεγαλύτερα εγκλήµατα εναντίον της ειρήνης και της ασφάλειας της ανθρωπότητας. Βλ. United Nations, General Assembly Res. 380 (V) 1950, στο Χορτάτου Κ., Τα Ηνωµένα Έθνη και η ίδρυσις ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου - ιεθνής δικαιοδοσία και το πρόβληµα της ατοµικής ποινικής ευθύνης, Αθήνα - Κοµοτηνή 1999, σελ

13 έγινε επισήµως αποδεκτός από τη διεθνή κοινότητα σε συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης των Η.Ε., µε την έκδοση σχετικού Ψηφίσµατος το 1974: «Επίθεση θεωρείται, η χρήση ένοπλης βίας από ένα κράτος εναντίον της κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας ή πολιτικής ανεξαρτησίας ενός άλλου κράτους, ή άλλος τρόπος µη συνεπής µε τον Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών» 36 Ούτε στο Καταστατικό του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου ( Π ) έχει περιληφθεί σχετικός ορισµός του εγκλήµατος της επίθεσης, απλώς σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του καταστατικού αυτού ορίζεται ότι το Π θα έχει δικαιοδοσία σε σχέση µε το έγκληµα της επίθεσης, εφόσον υιοθετηθεί σχετική πρόβλεψη κατά τα άρθρα 121 και 123 του ίδιου καταστατικού, στην οποία θα καθορίζονται τα στοιχεία του εγκλήµατος και θα τίθενται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες το Π θα ασκεί τη δικαιοδοσία του αυτή. Ο καθορισµός εποµένως του εγκλήµατος της επιθέσεως µετατοπίσθηκε σε ένα µελλοντικό -και ίσως αβέβαιο- γεγονός, την υιοθέτηση δηλαδή σχετικής πρόβλεψης σύµφωνα µε τα άρθρα 121 και 123 του καταστατικού του δικαστηρίου. Θα πρέπει εδώ να σηµειωθεί πως σύµφωνα πλέον µε τη διατύπωση του άρθρου 33 του Καταστατικού του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου (Κατ Π ), σε σχέση µε το ζήτηµα της υπακοής σε διαταγές ανωτέρων, προβλέπεται ότι: «1. Το γεγονός ότι ένα έγκληµα που εµπίπτει στη δικαιοδοσία του ικαστηρίου τελέστηκε από πρόσωπο συµµορφούµενο προς εντολή Κυβερνήσεως ή ανωτέρου, είτε στρατιωτικού είτε πολιτικού, δεν αναιρεί την ποινική του ευθύνη, εκτός εάν τούτο: (α) είχε νοµική υποχρέωση να υπακούσει σε εντολές της Κυβερνήσεως ή του κατά περίπτωση ανωτέρου (β) δεν γνώριζε ότι η προσταγή ήταν παράνοµη (γ) η προσταγή δεν ήταν καταφανώς παράνοµη. 2. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, η διαταγή προς τέλεση γενοκτονίας ή εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας είναι καταφανώς παράνοµη». 37 Στο άρθρο αυτό του Κατ Π ορίζονται λοιπόν διαδοχικά ότι πρώτον, γενικά η υπακοή σε διαταγές ανωτέρων δεν αποτελεί βάσιµο υπερασπιστικό ισχυρισµό. εύτερον, ότι ο ισχυρισµός αυτός µπορεί να αποτελέσει βάσιµο υπερασπιστικό επιχείρηµα για την απαλλαγή του κατηγορουµένου, µόνον σε περίπτωση κατά την οποία συντρέχουν οι περιοριστικά σε αυτό αναφερόµενες τρείς συγκεκριµένες περιπτώσεις και τρίτον, ότι σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να συµβεί αυτό στα εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας και στο έγκληµα της γενοκτονίας, αφού a priori καθορίζεται ότι η διαταγή για τέλεση πράξεων που συγκροτούν την αντικειµενική υπόσταση αυτών των εγκληµάτων θα πρέπει να θεωρείται πάντοτε προδήλως παράνοµη. 4. Η απόφαση Το ιεθνές Στρατιωτικό ικαστήριο της Νυρεµβέργης συνεδρίασε από τις 20 Νοεµβρίου 1945 µέχρι και την 1η Οκτωβρίου 1946 στην ανακαινισµένη Αίθουσα του Κακουργιοδικείου της Νυρεµβέργης, η οποία βρισκόταν στον 3 ο όροφο (αίθουσα 600) του ικαστικού Μεγάρου της οδού Fürtherstrasse. Το θαυµάσιο αυτό ικαστικό Μέγαρο, ήταν ένα από τα µόλις εκατόν έντεκα κτίρια της πόλης της Νυρεµβέργης τα οποία είχαν µείνει όρθια µετά από την τροµακτική επιδροµή των αµερικανικών βοµβαρδιστικών Β-29 τη νύχτα της 12ης Ιανουαρίου Από την ακροαµατική διαδικασία απουσίαζαν τέσσερις 36 United Nations, General Assembly Res (XXIX) Βλ. σχετ., Γάγγα., Εισαγωγή στο ιεθνές ίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων, εκδ. Σιδέρη, Αθήνα 2000, σελ Βλ. άρθρο 33 Κατ Π, το οποίο κυρώθηκε, αποκτώντας την ισχύ που ορίζει το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγµατος, µε το Ν.3003/02 (ΦΕΚ Α 75, ). Το πλήρες κείµενο του Κατ Π είναι διαθέσιµο και στο διαδίκτυο, 38 Η υπόλοιπη παλιά, λαµπρή µεσαιωνική πολιτεία «µε τους εκατό πύργους», ήταν ένας άµορφος σωρός από έντεκα εκατοµµύρια κυβικά µέτρα ερειπίων... Το ικαστικό Μέγαρο ήταν µεν όρθιο, αλλά ρηµαγµένο. ύο αµερικανοί αξιωµατικοί, ο υπολοχαγός Ντάν Κίνλεϋ, αρχιτέκτων και ο λοχαγός εφοδιασµού Τζών Βόνετες, διατάχθηκαν να προετοιµάσουν ό,τι χρειαζόταν για τη διεξαγωγή της δίκης. Για να εκτελέσουν την αποστολή τους είχαν στη διάθεσή τους ένα αµερικανικό τάγµα µηχανικού, εκατό ιδιώτες εργάτες και τετρακόσιους αιχµαλώτους πολέµου, ενώ συνολικά για τις απαραίτητες εργασίες 13

14 κατηγορούµενοι και συγκεκριµένα: ο Ernst Kaltenbrunner, ο οποίος ήταν ασθενής και παρέµενε στο κελί του, ο εβδοµηνταεξάχρονος Gustav Krupp von Bohlen und Halbach, ο οποίος θεωρήθηκε ανίκανος να παραστεί στη δίκη λόγω της σωµατικής και πνευµατικής του κατάστασης και παρέµεινε φρουρούµενος στο κάστρο του Μπλούνµπαχ, κοντά στο Σάλτσµπουργκ, όπου ζούσε µε την εξίσου ηλικιωµένη σύζυγό του, ο Martin Bormann, ο οποίος δεν είχε καταστεί δυνατό να συλληφθεί και ο Robert Lay, ο οποίος είχε καταρρεύσει ψυχολογικά µετά την επίδοση σ αυτόν του κατηγορητηρίου µε αποτέλεσµα να αυτοκτονήσει στις 26 Οκτωβρίου 1945, σκίζοντας κοµµάτια από τα ρούχα του, τα οποία έχωσε στο στόµα του, και τυλίγοντας κατόπιν σφιχτά µία στρατιωτική πετσέτα γύρω από το λαιµό του, βρέχοντάς την και περιµένοντας εν συνεχεία να στραγγαλιστεί, πράγµα που τελικά και επέτυχε. Η εναρκτήρια συνεδρίαση του δικαστηρίου είχε βέβαια πραγµατοποιηθεί νωρίτερα, στις 18 Οκτωβρίου 1945, όχι στη Νυρεµβέργη, αλλά στο ικαστικό Μέγαρο του Εφετείου στο Βερολίνο (Έδρα του Συµµαχικού Ελεγκτικού Συµβουλίου), υπό την προεδρία του σοβιετικού δικαστή Iola T. Nikitschenko. Κατά την εναρκτήρια αυτή διαδικασία, οι κατήγοροι κατέθεσαν το κατηγορητήριο εναντίον των κύριων ναζιστών εγκληµατιών πολέµου, καθώς και εναντίον των έξι οργανώσεων που θεωρήθηκαν εγκληµατικές 39. Μετά από πολλούς µήνες ακροαµατικής διαδικασίας, την ευτέρα 30 Σεπτεµβρίου και την Τρίτη 1 Οκτωβρίου 1946 εκφωνήθηκαν οι αποφάσεις του δικαστηρίου: 12 θανατικές καταδίκες, 7 καθείρξεις, (3 ισόβιες, και 4 πρόσκαιρες) και 3 αθωώσεις 40. Ως εγκληµατικές κηρύχθηκαν, από τις έξι οργανώσεις τις οποίες περιελάµβανε το κατηγορητήριο, οι εξής τέσσερις: το Σώµα των Πολιτικών ιευθυντών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόµµατος (NSDAP), οι Μονάδες Προστασίας (SS), η Μυστική Κρατική Αστυνοµία (GESTAPO) και η Υπηρεσία Ασφάλειας (SD). Για την έκδοση των αποφάσεων το δικαστήριο εξέτασε 240 µάρτυρες, έλαβε υπόψη του ένορκες καταθέσεις, διάβασε τα αποδεικτικά έγγραφα που προσκόµισε η κατηγορούσα αρχή και τα που προσκόµισε η υπεράσπιση των κατηγορουµένων, ενώ οι στενογράφοι που ήταν επιφορτισµένοι µε την καταγραφή των πρακτικών, γέµισαν σελίδες, οι οποίες περιελάµβαναν λέξεις. Η δίκη κράτησε 218 ηµέρες, χωρίς να λογαριάζονται οι Κυριακές και οι γιορτές. Ήταν η πιο µεγάλη δίκη της ιστορίας, όχι όµως η πιο µακροχρόνια η δίκη των ιαπώνων εγκληµατιών πολέµου θα διαρκούσε ακόµη περισσότερο και συγκεκριµένα 417 (!) ηµέρες. Τελικά, η εκτέλεση των καταδικασθέντων σε θάνατο πραγµατοποιήθηκε από τις βραδυνές ώρες της 15ης Οκτωβρίου 1946, µέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 16ης Οκτωβρίου 1946 στο παλαιό γυµναστήριο των Φυλακών της Νυρεµβέργης (το οποίο κατεδαφίστηκε το καλοκαίρι 1987 στα πλαίσια έργων αναδόµησης), δι απαγχονισµού. 41 δαπανήθηκαν δολάρια (!). Βλ. σχετ., Η δίκη της Νυρεµβέργης, εκδ. A.Mondadori 1972, σε ελληνική µετάφραση Γ. Πρίφτη, σελ ηλαδή, του Σώµατος των Πολιτικών ιευθυντών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόµµατος (NSDAP), των Μονάδων Προστασίας (SS), της Κυβέρνησης του Ράιχ, του Γενικού Επιτελείο Ενόπλων υνάµεων (OKW Ανώτατη ιοίκηση της Βέρµαχτ), της Μυστικής Κρατικής Αστυνοµίας (GESTAPO) και της Υπηρεσίας Ασφάλειας του Ναζιστικού Κόµµατος (SD). Τα εγκλήµατα για τα οποία ασκήθηκαν οι ποινικές διώξεις ήταν: συνοµωσία κατά της παγκόσµιας ειρήνης, σχεδιασµός, έναρξη και διεξαγωγή επιθετικού πολέµου, εγκλήµατα και παραβάσεις του δικαίου του πολέµου και εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας. 40 Συγκεκριµένα, οι Γκαίρινγκ, φον Ρίµπεντροπ, Κάιτελ, Καλτενµπρούνερ, Ρόζενµπεργκ, Φράνκ, Φρίκ, Στράιχερ, Ζάουκελ, Γιόντλ, Ζάις-Ίνκβαρτ, και Μπόρµαν (ο τελευταίος ερήµην) καταδικάστηκαν σε θάνατο, οι Ές, Φούνκ και Ραίντερ σε ισόβια δεσµά, οι φον Σίραχ και Σπέερ σε εικοσαετή κάθειρξη, ο φον Νόϋρατ σε δεκαπενταετή κάθειρξη, ο Νταίνιτς σε δεκαετή κάθειρξη και οι Σάχτ, φον Πάπεν και Φρίτσε κρίθηκαν αθώοι. 41 Τα τελευταία λόγια των µελλοθάνατων ήταν, µε τη σειρά που εκτελέστηκαν, τα παρακάτω: φον Ρίµπεντροπ: "Ο Θεός να σώσει τη Γερµανία. Εύχοµαι η Γερµανία να ενωθεί και πάλι και ανατολή και δύση να συνεννοηθούν για την ειρήνη του κόσµου". Κάιτελ: "Παρακαλώ το Θεό να λυπηθεί το γερµανικό λαό. Πάνω από δύο εκατοµµύρια Γερµανοί στρατιώτες πέθαναν για την πατρίδα. Τώρα ακολουθώ τα παιδιά µου". Καλτενµπρούνερ: "Αγάπησα το γερµανικό λαό και την πατρίδα µου µ όλη 14

15 Στη συνέχεια τα πτώµατα αποτεφρώθηκαν σ ένα κρεµατόριο του Μονάχου και η στάχτη τους σκορπίστηκε σ έναν παραπόταµο του Isar. Οι καταδικασθέντες σε ποινές κάθειρξης µεταφέρθηκαν στις 18 Ιουλίου 1947 στις Συµµαχικές Φυλακές Εγκληµατιών Πολέµου στο Βερολίνο (Spandau). Ο τελευταίος των κρατουµένων ο Ρούντολφ Ες αυτοκτόνησε στις φυλακές αυτές τον Αύγουστο του ΕΠΙΜΕΤΡΟ Παρά τις πολλές φορές αντικρουόµενες απόψεις ως προς τη νοµιµότητα της δίκης από πλευράς διεθνούς δικαίου, είναι αναµφισβήτητο ότι µαζί µε την ετυµηγορία του δικαστηρίου, διατρανώθηκε ταυτόχρονα και η επιθυµία των λαών για ειρήνη και συνεργασία µεταξύ τους. υστυχώς, τα εξήντα χρόνια που πέρασαν από το δραµατικό τέλος της δικαστικής αυτής διαδικασίας, δεν φαίνεται πως ήταν αρκετά ώστε να οδηγηθεί το σύνολο της ανθρωπότητας σε καθεστώς ελευθερίας και ειρήνης, κι αυτό παρά τις κατά καιρούς, ιδίως στις µέρες µας συχνότερα διατυπωµένες, βαρύγδουπες εξαγγελίες για προστασία των δηµοκρατικών ελευθεριών των λαών δια µέσου των όπλων και της βίας. Ο πόλεµος δεν µπορεί να γίνεται αποδεκτός παρά µόνο σε µία περίπτωση όταν απαιτείται για την άµυνα της πατρίδος, οπότε και είναι αναπόφευκτος. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ο υπαίτιος για την εξαπόλυση επιθετικού πολέµου υπέχει διεθνή ατοµική ποινική ευθύνη για την πράξη του και τιµωρείται. Αυτή η αρχή αποτέλεσε µάλλον τη σηµαντικότερη αλήθεια και παρακαταθήκη που µας άφησε η ίκη της Νυρεµβέργης, χρειάζεται όµως βαθιά ανθρωπιστική παιδεία, επιθυµία για κατανόηση και συνεργασία µεταξύ των λαών, σταθερή θέληση για πραγµάτωση δικαιοσύνης µεταξύ των µελών της διεθνούς κοινότητας, αλλά και διάθεση επίλυσης των όποιων διαφορών τους µε ειρηνικά µέσα, ώστε να µπορέσει κάποτε να απεικονίσει µία πραγµατικότητα στο πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσµιοποιηµένης διεθνούς κοινωνίας. Η ιστορία του ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου δεν αποτελεί µία σειρά από γεγονότα τα οποία οριοθετούνται αποκλειστικά στη δραµατική περίοδο Έχει βαθιές ρίζες στην ταραγµένη εικοσαετία του µεσοπολέµου, η οποία ξεκινά από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και φθάνει ως τη Χιτλερική εισβολή στην Πολωνία. Από την εποµένη του πολέµου, τεράστιες αλλαγές έκαναν αισθητή την παρουσία τους, αναγγέλλοντας έναν καινούργιο κόσµο, µε νέα, δυσεπίλυτα προβλήµατα, τα οποία η ανθρωπότητα αντιµετώπιζε µε δέος αλλά και ελπίδα. πάντως, αποτέλεσε ίσως την τελευταία πράξη της τραγωδίας του πολέµου, ενός πολέµου που µπορεί να ήταν αναπόφευκτος, λόγω των τεράστιων αντιθέσεων που χώριζαν τις µεγάλες δυνάµεις, αλλά και της οικονοµικής και πολιτικής αστάθειας της εποχής του µεσοπολέµου. Στο σηµείο αυτό κλείνοντας, και αντί άλλου επιλόγου, θα καταγράψουµε ένα µικρό απόσπασµα από άρθρο, σύγχρονο των µου την καρδιά. Είµαι αθώος για τα εγκλήµατα που µε κατηγορήσατε. Καλή τύχη Γερµανία!" Φρανκ: "Παρακαλώ το Θεό να µε δεχθεί ευσπλαχνικά". Φρικ: "Ζήτω η αιώνια Γερµανία!" Στράιχερ: "Χάιλ Χίτλερ" -Ποιό είναι το όνοµα σας;" ρωτήθηκε τυπικά. -"Το γνωρίζετε ήδη. Μια µέρα οι κοµµουνιστές θα σας κρεµάσουν όλους". Όταν του πέρασαν τη θηλειά στο λαιµό φώναξε µόνο: "Αντέλε, αγαπηµένη µου γυναίκα". Ζάουκελ: "Πεθαίνω αθώος. Υποβάλλω τα σέβη µου στους αξιωµατικούς και στους άνδρες του αµερικάνικου στρατού, όχι όµως και στη δικαιοσύνη τους". Γιόντλ: "Σε χαιρετώ Γερµανία µου!" Ζάϊς-Ίνκβαρτ: "Ελπίζω αυτή η εκτέλεση να είναι η τελευταία πράξη µιας τραγωδίας που µπορεί να διδάξει κάτι στους ανθρώπους: Ειρήνη και κατανόηση µεταξύ των λαών. Έχω εµπιστοσύνη στη Γερµανία" 42 Παρά τον αρχικό σχεδιασµό, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι δεν διεξήχθησαν, ούτε στη Νυρεµβέργη, ούτε σε άλλη γερµανική πόλη, άλλες διεθνείς δίκες εις βάρος γερµανών εγκληµατιών πολέµου. Βέβαια, από το 1947 µέχρι το 1949 πραγµατοποιήθηκαν στη Νυρεµβέργη άλλες δώδεκα δίκες, ενώπιον όµως αµερικανικών και όχι διεθνών στρατοδικείων, εις βάρος πολιτικών, στρατιωτικών, ηγετών της οικονοµίας, γιατρών, νοµικών, µελών τού Υπουργείου Εξωτερικών κλπ.. Παρόµοιες δίκες διεξήχθησαν στη γαλλική, βρετανική και σοβιετική ζώνη κατοχής. 15

16 γεγονότων, της εφηµερίδας Neue Zürcher Zeitung, µε ηµεροµηνία 16 Οκτωβρίου 1946: Από τη δίκη αυτή θα ήταν δυνατό να προκύψει ένας νέος κώδικας δικαιωµάτων των λαών, µε καθολική ισχύ για όλα τα έθνη, έστω και αν ο κώδικας αυτός θα µπορούσε να εφαρµοστεί µόνον όταν ο ένοχος νικηθεί δια της ισχύος. Αυτό, άλλωστε, ισχύει γενικά για την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Μία από τις θέσεις της δίκης, η οποία κατά το πλείστον ενδιαφέρει το µέλλον, είναι η αναγνώριση ατοµικής ευθύνης των ανωτάτων αξιωµατικών για την έκδοση διαταγών αντίθετων προς τα δικαιώµατα των εθνών και για επίδειξη ανοχής κατά την εκτέλεση των διαταγών αυτών. Είναι σηµαντικότατο το γεγονός, ότι ακριβώς οι ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές Κάιτελ και Γιόντλ υπέστησαν τις ακραίες συνέπειες µίας τέτοιας προσωπικής ευθύνης γιατί υπήρξαν ακριβώς οι εκπρόσωποι της κατηγορίας εκείνης των αξιωµατικών, οι οποίοι προσπάθησαν να καλύψουν κάθε ανθρωπιστική ή πολιτική παράλειψή τους µε την αντίληψη περί στρατιωτικής πειθαρχίας 16

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Αριστείδης Ν. Χατζής Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Τμήμα Μ.Ι.Θ.Ε. 17/3/2014 ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ 20

Διαβάστε περισσότερα

Η τελευταία πράξη της τραγωδίας του B Παγκοσμίου Πολέμου - Η Δίκη ενώπιον του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης

Η τελευταία πράξη της τραγωδίας του B Παγκοσμίου Πολέμου - Η Δίκη ενώπιον του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης Η τελευταία πράξη της τραγωδίας του B Παγκοσμίου Πολέμου - Η Δίκη ενώπιον του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης Με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τη δημοσίευση και την εκτέλεση των

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Αριστείδης Ν. Χατζής Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Τμήμα Μ.Ι.Θ.Ε. 10 Δεκεμβρίου 2015 Ερωτήματα Το κράτος

Διαβάστε περισσότερα

Η δίκη της Νυρεμβέργης (Ντέιβιντ Ίρβινγκ)

Η δίκη της Νυρεμβέργης (Ντέιβιντ Ίρβινγκ) Η δίκη της Νυρεμβέργης (Ντέιβιντ Ίρβινγκ) Μετά την λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου με την ήττα των Γερμανών, οι νικητές σύμμαχοι συγκρότησαν ειδικό δικαστήριο, στο εδώλιο του οποίου οδηγήθηκαν και δικάστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος λευκή σελίδα λευκή σελίδα Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος Θεσσαλονίκη 2013 Π. Νάσκου - Περράκη & Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ «Κύρωση των τροποποιήσεων του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ν. 3003/2002, Α 75) που υιοθετήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ

Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Προσαρμογή των διατάξεων του εσωτερικού δικαίου προς τις διατάξεις του Καταστατικού

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Αριστείδης Ν. Χατζής Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3 Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης Ιανουάριος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ Ο ΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 152 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή

Διαβάστε περισσότερα

δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)»

δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στο σχέδιο νόμου «Προσαρμογή των διατάξεων του εσωτερικού δικαίου προς τις διατάξεις του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που κυρώθηκε με τον ν. 3003/2002 (ΦΕΚ Α 75)» Με

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Γενοκτονία και Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητας 23 Μαΐου Μ. Βάγιας

Γενοκτονία και Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητας 23 Μαΐου Μ. Βάγιας Γενοκτονία και Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητας 23 Μαΐου 2017 Μ. Βάγιας M.Vagias@hhs.nl Δοµή l Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητας l Γενοκτονία Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητας l Ορισµός: Δεν υπάρχει µια σύµβαση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1 Σκοπός 1. Σκοπός του νόμου είναι η καταπολέμηση ιδιαίτερα σοβαρών εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας, που μπορούν να διασαλεύσουν

Διαβάστε περισσότερα

5455/02 ZAC/as DG H II EL

5455/02 ZAC/as DG H II EL ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Bρυξέλλες, 28 Ιανουαρίου 2002 (OR. en) 5455/02 EUROPOL 5 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέµα : Πρωτοβουλία του Βασιλείου του Βελγίου και του Βασιλείου της Ισπανίας σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

. ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

. ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ . ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ 1ο ΣΧΕ ΙΟ Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ιάρκεια: Ολιγόλεπτο Θέµατα: 4 Η πορεία προς τον πόλεµο ΘΕΜΑ 1ο Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α.

Διαβάστε περισσότερα

B8-0066/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ

B8-0066/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Έγγραφο συνόδου 15.7.2014 B8-0066/2014 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δήλωσης της Αντιπροέδρου της Επιτροπής/Ύπατης Εκπροσώπου της Ένωσης για θέµατα Εξωτερικής Πολιτικής

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ ι i ιι Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΕΜΗΝΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΑ Ο ΕΣΑΓΈΛΕΥΣ ΤΟΥ ΑΡΕΟΥ ΠΑΓΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔIΟΚΗΤιΚΟ ΤΗΛ. 2106411526 ΦΑΞ 2106411523 Αριθ. Πρωτ.: 1071 Αριθμός Γνωμοδότησης: 3/13 ΠΡΟΣ το Υπουργείο Οlκονομικών- Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.12.2011 COM(2011) 915 τελικό 2011/0450 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά µε τη δήλωση αποδοχής από τα κράτη µέλη, προς το συµφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι «Μια πρώτη εκτίµηση της απόφαση του ΔΕΕ στις υποθέσεις Τele2 Sverige AB (C-203/15) και Watson και άλλων (C698/15) για την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Ουσιαστικές,

Διαβάστε περισσότερα

Ναζισµός. Περιλαµβάνει έντονα στοιχεία: Ρατσισµού Αντισηµιτισµού (=κατά των Εβραίων) Δικτατορίας

Ναζισµός. Περιλαµβάνει έντονα στοιχεία: Ρατσισµού Αντισηµιτισµού (=κατά των Εβραίων) Δικτατορίας Ναζισµός Ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος είχε ως αποτέλεσµα την εµφάνιση µιας πολιτικής ιδεολογίας που εφαρµόστηκε στην Γερµανία, αλλά και σε κάποιες άλλες χώρες και ονοµάστηκε Ναζισµός ή Γερµανικός εθνικοσοσιαλισµός

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493,

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493, Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493, 25.2.2015 Ν. 23(Ι)/2015 23(Ι)/2015 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΗΚΑΝ ΣΕ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ YΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ )

Κεφάλαιο 8. Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ενότητα Ε - «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 8 Η γερµανική επίθεση και ο Β' Παγκόσµιος Πόλεµος (σελ. 208 211) Μετά την αποτυχία των Ιταλών να καταλάβουν την Ελλάδα, έσπευσαν να τους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Αναφορών 1.9.2009 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Αναφορά 0586/2005, του Ιωάννη Βουτινόπουλου, ελληνικής ιθαγένειας, σχετικά με εικαζόμενες παράνομες χρηματιστηριακές συναλλαγές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Αναφορών 27.05.2014 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 0436/2012 του Mark Walker, βρετανικής ιθαγένειας, σχετικά με την παροχή διασυνοριακού νομικού παραστάτη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 23.2.2009 COM(2009)81 τελικό 2009/0023 (CNS) C6-0101/09 Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη εκ µέρους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας του πρωτοκόλλου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΑΡΘΡΟ 49 Β ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Για την προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας προς τις διατάξεις της Ο- δηγίας 2005/35/ΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0047/2012) Θέµα: Αιτιολογηµένη γνώµη του Γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192)

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) [ ] Άρθρο 37 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ώστε: α)

Διαβάστε περισσότερα

Ευγένιος Αρ. Γιαρένης Αντεισαγγελέας του Στρατοδικείου Ιωαννίνων ρ. ηµοσίου ικαίου Παντείου Πανεπιστηµίου

Ευγένιος Αρ. Γιαρένης Αντεισαγγελέας του Στρατοδικείου Ιωαννίνων ρ. ηµοσίου ικαίου Παντείου Πανεπιστηµίου Η µη αναγραφή του άρθρου 15 ΠΚ επί του κλητηρίου θεσπίσµατος, σε περίπτωση ανθρωποκτονίας από αµέλεια µε παράλειψη από έχοντα ιδιαίτερη νοµική υποχρέωση να παρεµποδίσει την επέλευση του αποτελέσµατος δράστη,

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής Οργανισμός είναι ένα σύνολο κρατών, που δημιουργείται με διεθνή συνθήκη, διαθέτει μόνιμα όργανα νομική προσωπικότητα διαφορετική από τα κράτη

Διεθνής Οργανισμός είναι ένα σύνολο κρατών, που δημιουργείται με διεθνή συνθήκη, διαθέτει μόνιμα όργανα νομική προσωπικότητα διαφορετική από τα κράτη Διεθνείς Οργανισμοί Περιεχόμενα Σελ.3 Τι είναι διεθνής οργανισμός; Σελ.4 Κατηγορίες διεθνών οργανισμών Σελ.5-6 Σημαντικότεροι Διεθνείς Οργανισμοί Σελ.7 Τι είναι Μη Κυβερνητικός Οργανισμός Σελ.8-11 Μ.Κ.Ο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0046/2012) Αφορά: Αιτιολογηµένη γνώµη του γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

14o Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών το οποίο τροποποιεί το σύστημα ελέγχου της Σύμβασης

14o Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών το οποίο τροποποιεί το σύστημα ελέγχου της Σύμβασης 14o Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών το οποίο τροποποιεί το σύστημα ελέγχου της Σύμβασης Υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η ΑΡ. 150 / 2017

Α Π Ο Φ Α Σ Η ΑΡ. 150 / 2017 Αθήνα, 29-12-2017 Αριθ. Πρωτ. Γ/ΕΞ/9361/29-12-2017 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Α Π Ο Φ Α Σ Η ΑΡ. 150 / 2017 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε, µετά από πρόσκληση

Διαβάστε περισσότερα

Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα

Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα P7_TA(2012)0250 Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Συµβούλιο της 13ης Ιουνίου 2012 σχετικά µε τον ειδικό εντεταλµένο της ΕΕ για τα ανθρώπινα

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en) 9116/19 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: JAI 490 COPEN 200 CYBER 153 DROIPEN 79 JAIEX 75 ENFOPOL 229 DAPIX 177 EJUSTICE 63 MI 420 TECOM

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 31/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 31/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 31.03.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2249/31.03.2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 31/2011 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος στο

Διαβάστε περισσότερα

Μικρασιατική καταστροφή

Μικρασιατική καταστροφή Μικρασιατική καταστροφή Η εκστρατεία στη Μ. Ασία Μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου πολέμου οι νικήτριες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ξεκίνησαν εργασίες με σκοπό τη διανομή των εδαφών. Η απόφαση

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3287-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 70/2014

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3287-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 70/2014 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 05-06-2014 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3287-1/05-06-2014 Α Π Ο Φ Α Σ Η 70/2014 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 07-06-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3990/07-06-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 76/2011 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Διακήρυξη για την Προστασία από την Αναγκαστική Εξαφάνιση 1

Διακήρυξη για την Προστασία από την Αναγκαστική Εξαφάνιση 1 Διακήρυξη για την Προστασία από την Αναγκαστική Εξαφάνιση 1 Υιοθετήθηκε με την από 18 Δεκεμβρίου 1992 Νο. 47/133 απόφαση της Γενικής Συνέλευσης 2 Κείμενο : Απόφαση 47/133 της Γενικής Συνέλευσης Η Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Δυναμικές προσαρτήσεις της Γερμανίας από το 1936 μέχρι το 1939:.................. 2. Η Στάση των συμμάχων απέναντι στο γερμανικό επεκτατισμό: πολιτική του κατευνασμού

Διαβάστε περισσότερα

Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του

Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του 1 Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του σωματείου με την επωνυμία: «ΕΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ» ΚΑΤΑ των Γκίκα Χαρδούβελη, Υπουργού Οικονομικών

Διαβάστε περισσότερα

Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης

Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης Ψήφισµα Συνδιάσκεψης 17.6 Συνδ. 17.6 Απαγόρευση, πρόληψη, ανίχνευση και αντιµετώπιση της διαφθοράς, που διευκολύνει δραστηριότητες που διεξάγονται κατά παράβαση της Σύµβασης ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ότι η διαφθορά

Διαβάστε περισσότερα

Εκτελεστική Σύνοψη. This publication was funded by the European Union s Justice Programme ( )

Εκτελεστική Σύνοψη. This publication was funded by the European Union s Justice Programme ( ) ARISA: Αξιολόγηση του κινδύνου αποµόνωσης των υπόπτων και κατηγορουµένων.2.3: Έκθεση σχετικά µε τους παράγοντες που επηρεάζουν την κοινωνική κατάσταση των υπόπτων και κατηγορουµένων Εκτελεστική Σύνοψη

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 32/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 32/2011 Αθήνα, 06.04.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2371/06.04.2011 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Ταχ. /νση: ΚΗΦΙΣΙΑΣ 1-3 115 23 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210-6475601 FAX: 210-6475628 Α Π Ο Φ Α Σ

Διαβάστε περισσότερα

Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2814-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 88/2015

Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2814-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 88/2015 ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Αθήνα, 29-07-2015 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2814-1/29-07-2015 Α Π Ο Φ Α Σ Η 88/2015 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑ Α Β ) 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑ Α Β ) 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑ Α Β ) 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω διεθνών συµφωνιών: α. Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878) β. Σύµφωνο Μολότοφ Ρίµπεντροπ (1939) γ. Συνθήκη

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4289, 29/7/2011 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΝΟΜΟ

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.4289, 29/7/2011 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΝΟΜΟ ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΝΟΜΟ Η Bουλή των Αντιπροσώπων ψηφίζει ως ακολούθως: Συνοπτικός τίτλος. 125(Ι) του 2007 54(Ι) του 2009. 1. Ο παρών Νόμος θα αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ EIGE Νοέμβριος 2017 Δείκτης 1 Ετήσιος αριθμός γυναικών (ηλικίας 18 ετών και άνω) θυμάτων συντροφικής βίας από

Διαβάστε περισσότερα

IP Chapter I. Σχετικά διεθνή νομικά πρότυπα

IP Chapter I. Σχετικά διεθνή νομικά πρότυπα Δράση: «Κατάρτιση δημοσίων λειτουργών (ιατρικών λειτουργών, ψυχολόγων κτλ) για διαπίστωση βασανιστηρίων και ανίχνευση ειδικών αναγκών σε θύματα βασανιστηρίων» Εκπαιδευτής: Dr. Thomas Wenzel Medical University

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ)

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΙΝΗ ΚΑΙ Η ΙΚΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΒΑΣΗ H ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ. NULLUM CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 20.7.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/5071/20.07.2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2011 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε µετά από πρόσκληση του προεδρεύοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ Σ ε λ ί δ α 1 ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ Φεβρουάριος 2018 (Να απαντηθούν τέσσερις από τις έξι ερωτήσεις) (Να ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΕΤΕ ΠΛΗΡΩΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Φεβρουαρίου 2013 (OR. en) 6206/13 Διοργανικός φάκελος: 2012/0262 (NLE) JUSTCIV 22 ATO 17 OC 78

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Φεβρουαρίου 2013 (OR. en) 6206/13 Διοργανικός φάκελος: 2012/0262 (NLE) JUSTCIV 22 ATO 17 OC 78 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 26 Φεβρουαρίου 2013 (OR. en) 6206/13 Διοργανικός φάκελος: 2012/0262 (NLE) JUSTCIV 22 ATO 17 OC 78 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.9.2012 COM(2012) 525 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σύμφωνα με το άρθρο 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 552/97 του Συμβουλίου όσον αφορά την καταναγκαστική εργασία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ΠΕΡΙ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΑΡΑΠΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ΠΕΡΙ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΑΡΑΠΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ΠΕΡΙ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΑΡΑΠΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ Άρθρο 1801 : Γενικές διατάξεις περί υποβολής παραπόνων. 1. Κάθε στρατιωτικός του Π.Ν. έχει το δικαίωµα να υποβάλει παράπονο σύµφωνα µε τις διατάξεις

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. (Εξετάσεις σύμφωνα με το Άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου)

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. (Εξετάσεις σύμφωνα με το Άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ (Εξετάσεις σύμφωνα με το Άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ (Να απαντηθούν τέσσερις από τις έξι ερωτήσεις) (Να δίδονται ΛΟΓΟΙ για τις απαντήσεις) ΕΡΩΤΗΣΗ 1 Ιούνιος

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/491-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 29/2015

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/491-1/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 29/2015 Αθήνα, 02-03-2015 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/491-1/02-03-2015 Α Π Ο Φ Α Σ Η 29/2015 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3629, 9/8/2002

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3629, 9/8/2002 Ο περί Νομικής Αρωγής Νόμος του 2002 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με το Άρθρο 52 του Συντάγματος. Αριθμός 165(I) του 2002 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΠΑΡΟΧΗ

Διαβάστε περισσότερα

Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α ( ιά ιεραρχία ΓΕΕΘΑ) ΓΕΕΘΑ/Γραφείο Νοµικού Συµβούλου Αθήνα, 15 Φεβ 2007

Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α ( ιά ιεραρχία ΓΕΕΘΑ) ΓΕΕΘΑ/Γραφείο Νοµικού Συµβούλου Αθήνα, 15 Φεβ 2007 Ρυµούλκηση στο Αιγαίο Κανονισµός 3577/92 της ΕΕ ιαφορά σε σχέση µε το SAR Λοιπές συναφείς επισηµάνσεις * Βασιλείου Γ. Μακρή, Στρατιωτικού ικαστή, Νοµικού Συµβούλου Γ.Ε.ΕΘ.Α * Το κείµενο που ακολουθεί συντάχθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 14 /2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 14 /2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 10-03-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1706/10-03-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 14 /2011 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

SN 1316/14 AB/γομ 1 DG D 2A LIMITE EL

SN 1316/14 AB/γομ 1 DG D 2A LIMITE EL ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 30 Ιανουαρίου 2014 (04.02) (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2013/0268 (COD) SN 1316/14 LIMITE ΣΗΜΕΙΩΜΑ Θέμα: Κανονισμός (ΕΕ) αριθ..../20.. του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Αναφορών 25.9.2009 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 0846/2006, του Tomasz Grzybkowski, πολωνικής ιθαγένειας, εξ ονόματος της δικηγορικής εταιρείας «Adwokacka

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ Κατάλογος της ΕΕ που περιλαµβάνει πρόσωπα, οµάδες και οντότητες στις οποίες εφαρµόζονται ειδικά µέτρα για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας 22 εκεµβρίου 2009 Η ΕΕ θέσπισε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 24-10-2006

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 24-10-2006 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 24-10-2006 ΕΠΙΣΤΟΛΗ Γ.Σ.Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ Σας κοινοποιούµε την επιστολή που έστειλε η Γ.Σ.Ε.Ε. στην Ένωση ικαστών και Εισαγγελέων και στον ικηγορικό Σύλλογο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ TΡΙΜΕΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΟ ΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ TΡΙΜΕΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΟ ΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ Αριθµ. Απόφ.: 1768/2006 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ TΡΙΜΕΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΟ ΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ Το ικαστήριο που συγκροτήθηκε από τους ικαστές: 1. ΠΑΠΑ ΑΚΑΚΗ Νικόλαο, Στρατιωτικό

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 12 /2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 12 /2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 25-02-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1417/25-02-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 12 /2011 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ικονομία I. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί

Ποινική ικονομία I. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί Τίτλος Μαθήματος: Κωδικός Μαθήματος: Ποινική ικονομία I LLB406 Κατηγορία Μαθήματος: (Υποχρεωτικό/Επιλεγόμενο) Επίπεδο Μαθήματος: (Πρώτου, δεύτερου ή τρίτου κύκλου) Έτος Σπουδών: Τετράμηνο προσφοράς 5 Μαθήματος:

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

: ERA. : Trier (Germany) : Annual Conference on EU Criminal Justice 2012

: ERA. : Trier (Germany) : Annual Conference on EU Criminal Justice 2012 Φορέας Υλοποίησης : ERA Τόπος ιεξαγωγής : Trier (Germany) Ηµεροµηνία : 11-12/10/2012 Τίτλος Σεµιναρίου : Annual Conference on EU Criminal Justice 2012 Συµµετοχή : Χαρίκλεια Ηλιοπούλου Πρόεδρος Πρωτοδικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ότι η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος δήλωσε στη Δήλωση ότι οι κύριοι σκοποί προς επίτευξη ήταν:

ΣΗΜΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ότι η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος δήλωσε στη Δήλωση ότι οι κύριοι σκοποί προς επίτευξη ήταν: Διευθέτηση μεταξύ της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας αναφορικά με τη ρύθμιση της ανάπτυξης στις Κυρίαρχες

Διαβάστε περισσότερα

22η ιδακτική Ενότητα ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις

22η ιδακτική Ενότητα ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις 22η ιδακτική Ενότητα ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις 1. Η οργάνωση του Κράτους (σ. 86) Την τοπική αυτοδιοίκηση - που οργανώθηκε για πρώτη φορά µε το νόµο της 27ης

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/590/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2014

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/590/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2014 Αθήνα, 21-01-2014 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/590/29-01-2014 Α Π Ο Φ Α Σ Η 14/2014 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

της δίωξης ή στην αθώωση.

της δίωξης ή στην αθώωση. Το τεκμήριο της αθωότητας μετά την αθώωση - Η επεκτατική εφαρμογή του τεκμηρίου αθωότητας στο πλαίσιο της διοικητικής δίκης ------------------------------ Το τεκμήριο της αθωότητας, όπως διατυπώθηκε στο

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 30/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 30/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 31-03-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2270/31-03-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 30/2011 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος στο

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου)

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) Σ ε λ ί δ α 1 ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ (Εξετάσεις σύμφωνα με το άρθρο 5 του περί Δικηγόρων Νόμου) ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ (Να απαντηθούν τέσσερις από τις έξι ερωτήσεις) Να αιτιολογούνται πλήρως οι απαντήσεις.

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 98/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 98/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 20-07-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/5067/20-07-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 98/2011 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε µετά από πρόσκληση του προεδρεύοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 25.10.2004 COM(2004) 709 τελικό. ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Η εφαρµογή από τα κράτη µέλη της σύµβασης σχετικά µε την προστασία των οικονοµικών συµφερόντων των Ευρωπαϊκών

Διαβάστε περισσότερα

EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 24 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0268 (COD) PE-CONS 30/14 JUSTCIV 32 PI 17 CODEC 339

EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 24 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0268 (COD) PE-CONS 30/14 JUSTCIV 32 PI 17 CODEC 339 EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 24 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0268 (COD) PE-CONS 30/14 JUSTCIV 32 PI 17 CODEC 339 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail:

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Συνοδευτικό έγγραφο στην

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Συνοδευτικό έγγραφο στην ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 8.6.2011 SEC(2011) 687 τελικό ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Συνοδευτικό έγγραφο στην Πρόταση Ο ΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL B8-0098/7. Τροπολογία. Monika Hohlmeier, Elmar Brok εξ ονόµατος της Οµάδας PPE

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL B8-0098/7. Τροπολογία. Monika Hohlmeier, Elmar Brok εξ ονόµατος της Οµάδας PPE 9.2.2015 B8-0098/7 7 Παράγραφος 4 4. καλεί τις ΗΠΑ να ερευνήσουν και να απαγγείλουν διώξεις για τις πολλαπλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που είναι απόρροια των προγραµµάτων παραδόσεων και µυστικών

Διαβάστε περισσότερα

18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ψηφίζει ως ακολούθως:

18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ψηφίζει ως ακολούθως: Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4430, 21.2.2014 Ν. 18(Ι)/2014 18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Προοίμιο. Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ: L. 280, 26.10.2010,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή. 1. Προβληματισμός Μεθοδολογία... 5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή. 1. Προβληματισμός Μεθοδολογία... 5 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 1. Προβληματισμός... 1 2. Μεθοδολογία... 5 3. Ιστορική και συγκριτική προσέγγιση... 11 α. Ιστορική προσέγγιση... 11 β. Συγκριτική προσέγγιση... 16 i. Γαλλία... 16 ii. Γερμανία... 20

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 71/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 71/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 02-06-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3866/02-06-2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 71/2011 (Τµήµα) Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2012

Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2012 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 01-06-2012 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/2927-1/01-06-2012 Α Π Ο Φ Α Σ Η 103/2012 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα, συνήλθε µετά από πρόσκληση του

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ vii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Eισαγωγή-Η έννοια της Ποινικής Δικονομίας... 1 2. Η πρακτική σημασία της διάκρισης μεταξύ ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας... 3 ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Οι πηγές της Ποινικής

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την θανατική ποινή: αναθεωρημένο και επικαιροποιημένο κείμενο

Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την θανατική ποινή: αναθεωρημένο και επικαιροποιημένο κείμενο Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την θανατική ποινή: αναθεωρημένο και επικαιροποιημένο κείμενο Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (i) Τα Ηνωμένα Έθνη, μεταξύ άλλων στο Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

José Pedro Pessoa e Costa κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

José Pedro Pessoa e Costa κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ (τρίτο τμήμα) της 13ης Μαρτίου 2003 Υπόθεση Τ-166/02 José Pedro Pessoa e Costa κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «Υπάλληλοι - Απόφαση περί κινήσεως πειθαρχικής διαδικασίας

Διαβάστε περισσότερα

Use of this document is subject to the agreed Terms and Conditions and it is protected by digitally embedded signatures against unauthorized use

Use of this document is subject to the agreed Terms and Conditions and it is protected by digitally embedded signatures against unauthorized use Αριθµός 4118 Τετάρτη, 21 Μαρτίου 2007 ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ν. 35(Ι)/2007 Ο περί Προστασίας των Μισθών Νόµος του 2007 εκδίδεται µε ηµοσίευση στην

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ»

Διαβάστε περισσότερα

Ετήσια έκθεση για τις δραστηριότητες της επιτροπής καταπολέµησης της απάτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Ετήσια έκθεση για τις δραστηριότητες της επιτροπής καταπολέµησης της απάτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας EL Ετήσια έκθεση για τις δραστηριότητες της επιτροπής καταπολέµησης της απάτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την περίοδο Ιανουαρίου 2001 - Φεβρουαρίου 2002 14 Μαρτίου 2002 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή......3

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Βρυξέλλες, 3.4.2017 JOIN(2017) 12 final 2017/0071 (NLE) Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων P6_TA(2006)0108 Νοµικά επαγγέλµατα Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ»

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» Όπως αναφέρεται στην από 19 Οκτωβρίου 2010, προς την Βουλή των Ελλήνων, Έκθεση της Ειδικής Μόνιμης

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Φ Α Σ Η 97/2011

Α Π Ο Φ Α Σ Η 97/2011 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 20-07-2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/5066/20/07/2011 Α Π Ο Φ Α Σ Η 97/2011 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε µετά από πρόσκληση του προεδρεύοντος

Διαβάστε περισσότερα