H ΜΕΘΟ ΟΣ PROJECT. Προγραµµατισµός των διδακτικών δραστηριοτήτων

Transcript

1 H ΜΕΘΟ ΟΣ PROJECT Ο όρος project - µια παιδαγωγική διαδικασία µάθησης χρησιµοποιήθηκε από τους παιδαγωγούς στις αρχές του 20ού αιώνα. Πρόκειται για έναν τρόπο οµαδικής διδασκαλίας στην οποία συµµετέχουν ισότιµα δάσκαλοι και µαθητές. Ο ρόλος του δασκάλου δεν είναι ο κεντρικός, αλλά καθοδηγητικός συµβουλευτικός, µε παρεµβάσεις που γίνονται µόνον όταν το απαιτούν οι µαθητές. Το κέντρο βάρους στον τρόπο αυτό µετατίθεται από το δάσκαλο στους µαθητές, από την ατοµική στη συλλογική µορφή εργασίας. Είναι µια ανοικτή διαδικασία µάθησης, που τα όρια και οι διαδικασίες της δεν είναι αυστηρά καθορισµένα. Σηµαντικό στην πορεία ενός project είναι να παρεµβάλλονται διαλείµµατα ενηµέρωσης και ανατροφοδότησης, και έτσι το θέµα της διευθέτησης του χρόνου θεωρείται ιδιαίτερα σηµαντικό. Σηµαντική θεωρείται, επίσης, η συνεργασίας µε εξωσχολικούς φορείς µέσα από την προφορική και λιγότερο τη γραπτή επικοινωνία, καθώς και η ενηµέρωση των γονέων των µαθητών, για την οποία ένα γράµµα του δασκάλου σχετικά µε τη νέα δραστηριότητα των παιδιών τους στο σχολείο θεωρείται απαραίτητο. Σε µια γενική θεώρηση της µεθόδου project µπορούµε να διακρίνουµε τέσσερα βασικά στάδια: α προβληµατισµός, β. προγραµµατισµός των διδακτικών δραστηριοτήτων, γ. διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, δ.αξιολόγηση. Το καθένα από τα στάδια αυτά, όπως θα φανεί παρακάτω, µπορεί να αναλυθεί σε µια σειρά από επιµέρους φάσεις. Προβληµατισµός Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει την επιλογή, την ευαισθητοποίηση και τη διερεύνηση του θέµατος. Στοχεύει στη δηµιουργία ενός κλίµατος προβληµατισµού και αναζήτησης, που θα οδηγήσει οµαλά στην ερευνητική διαδικασία. Η επιλογή του θέµατος γίνεται ύστερα από ουσιαστικό διάλογο, ανάµεσα σε όλα τα µέλη της οµάδας εργασίας. Το αρχικό ερέθισµα µπορεί να προέκυψε µέσα από κάποιο αντικείµενο του αναλυτικού προγράµµατος ή µετά από συζήτηση για κάποιο επίκαιρο θέµα, τοπικό ή ευρύτερο ή από την ανάγνωση κάποιου άρθρου εφηµερίδας ή περιοδικού, που ο εκπαιδευτικός ή οι µαθητές έφεραν στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός στη φάση αυτή προκαλεί ερεθίσµατα, συµµετέχει ισότιµα στην ανταλλαγή απόψεων και, όταν του ζητηθεί, βοηθά τους µαθητές να καταλήξουν στην επιλογή τους. Αφού επιλεγεί ένα συγκεκριµένο θέµα, ο εκπαιδευτικός φροντίζει για την ευρύτερη ευαισθητοποίηση των µαθητών πάνω στο θέµα αυτό. Εδώ µπορεί να χρησιµοποιήσει τόσο έντυπο (άρθρα, φυλλάδια, βιβλία, αφίσες, κάρτες, φωτογραφίες κ.ά.) όσο και οπτικοακουστικό υλικό (slides, videotapes, κασέτες ήχου κλπ.). Στοχεύει µέσα από τον ουσιαστικό διάλογο στη δηµιουργία ερωτηµάτων και ενδιαφέροντος σε όλα τα µέλη της οµάδας. Όσο καλύτερη είναι η ευαισθητοποίηση, τόσο αποτελεσµατικότερη θα είναι η έρευνα που θα ακολουθήσει. Η διερεύνηση του θέµατος µπορεί να γίνει µε πολλούς τρόπους. Ένας από τους συνηθέστερους είναι η µέθοδος του καταιγισµού ιδεών. Σύµφωνα µε τη µέθοδο αυτή, όλα τα µέλη της οµάδας εργασίας εκφράζουν ελεύθερα οποιαδήποτε λέξη, φράση ή θεµατική ενότητα τους έρχεται στο µυαλό σχετικά µε το επιλεγέν θέµα. Γράφονται όλες οι απόψεις χωρίς κανένα σχολιασµό ή αξιολόγηση. Αφού τελειώσει η διαδικασία αυτή, γίνεται λογική κατηγοριοποίηση ταξινόµηση των ιδεών και ακολουθεί συζήτηση για κάθε κατηγορία. Στη συζήτηση αυτή, οι µαθητές εκφράζουν τις γνώσεις και τις εµπειρίες τους, αποφασίζουν ποιες από τις κατηγορίες τους ενδιαφέρουν περισσότερο και αποφασίζουν πώς θα ήθελαν να τις ερευνήσουν. Προγραµµατισµός των διδακτικών δραστηριοτήτων

2 Αφού έχει γίνει η επιλογή του θέµατος, η ευαισθητοποίηση, η αρχική διερεύνηση και ο εντοπισµός των ενοτήτων που ενδιαφέρουν, η οµάδα εργασίας προχωρεί στο επόµενο στάδιο, που είναι ο προγραµµατισµός των διδακτικών δραστηριοτήτων. Στο στάδιο αυτό αποφασίζεται µε τι ακριβώς θα ασχοληθούν τα µέλη της οµάδας, είτε ατοµικά, είτε χωρισµένα σε µικρότερες οµάδες, ποια µεθοδολογία θα χρησιµοποιήσουν, τι δραστηριότητες θα υλοποιήσουν, ποιους εξωσχολικούς χώρους θα επισκεφτούν, µε ποιους ειδικούς θα επικοινωνήσουν κλπ. Όσο αναλυτικότερος και καλύτερα οργανωµένος είναι ο προγραµµατισµός των δραστηριοτήτων, τόσο ευκολότερα αλλά και ταχύτερα θα διεξαχθεί η έρευνα. Όπως και στο προηγούµενο στάδιο, έτσι και σ αυτό ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός. Αυτός θα βρει, ενδεχοµένως, κάτι σχετικό µε το θέµα, θα βοηθήσει, θα παραπέµψει, θα συµπαρασταθεί, υπακούοντας στο µοντεσοριανό «βοήθα µε όσο σε χρειάζοµαι». ιεξαγωγή των δραστηριοτήτων Στο στάδιο αυτό η οµάδα εργασίας υλοποιεί τις προγραµµατισµένες από το προηγούµενο στάδιο δραστηριότητες. Καταρχήν γίνεται η συλλογή των πληροφοριών. Μερικά από όσα θα µπορούσαν να γίνουν στη φάση αυτή είναι : 1. Έρευνα σε βιβλιοθήκη 2. Έρευνα πεδίου 3. Συνεντεύξεις µε κατοίκους, εργαζοµένους, ειδικούς 4. Γράψιµο επιστολών (προς ειδικούς, οργανώσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες κλπ.) 5. Προετοιµασία και συµπλήρωση ερωτηµατολογίου 6. ιεξαγωγή εργαστηριακών πειραµάτων Οι µαθητές δουλεύουν ατοµικά, σε µικρές οµάδες ή σε ορισµένες περιπτώσεις, όλοι µαζί, ανάλογα µε το πώς έχει προγραµµατιστεί. Ο εκπαιδευτικός είναι κοντά τους για να λύσει τυχόν απορίες, να ενθαρρύνει, να βοηθήσει να ξεπεραστούν προβλήµατα που θα οδηγούσαν σε χάσιµο του ενδιαφέροντος και απογοήτευση. Η φάση της συλλογής πληροφορίας, εκτός του ότι είναι ιδιαίτερα σηµαντική στην όλη εξέλιξη του project, συνήθως είναι αυτή που χρειάζεται και τον περισσότερο χρόνο. Είναι χρήσιµο στη διάρκεια της φάσης αυτής να γίνονται, όποτε θεωρηθεί απαραίτητο, διαλείµµατα ενηµέρωσης και ανατροφοδότησης. Στα διαλείµµατα ενηµέρωσης τα µέλη της οµάδας εργασίας διακόπτουν τις δραστηριότητές τους, για µικρό ή µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα και συγκεντρώνονται όλα µαζί µε σκοπό να αλληλοενηµερωθούν για την εξέλιξη της έρευνα και να ανταλλάξουν γνώµες για τις επόµενες δραστηριότητες. Στα διαλείµµατα αυτά οι µικρότερες οµάδες παρουσιάζουν γραπτώς ή προφορικώς τα στοιχεία που συνέλεξαν µέχρι τώρα, ακούν τις παρατηρήσεις και τα σχόλια των υπόλοιπων οµάδων και αποφασίζουν για τη συνέχεια της έρευνας στον τοµέα που ανέλαβαν. Στα διαλείµµατα ενηµέρωσης και ανατροφοδότησης συζητούνται ακόµα η καλή ή µη συνεργασία ανάµεσα στα µέλη των οµάδων, εξοµαλύνονται προβλήµατα διαπροσωπικών σχέσεων, συζητούνται πιθανές αλλαγές στη σύνθεση των οµάδων. Ένας από τους σκοπούς της µεθόδου είναι να µάθει τους µαθητές να συνεργάζονται, να επικοινωνούν, να δουλεύουν οµαδικά. Για το λόγο αυτό δεν παραµερίζει τα προβλήµατα διαπροσωπικών σχέσεων, θεωρώντας τα απλώς ως παράγοντα που ενοχλεί τη διεξαγωγή της έρευνας, αλλά αντίθετα τα φέρνει στην επιφάνεια, τα επεξεργάζεται και προσπαθεί να τα εξουδετερώσει. Στη διάρκεια της φάσης συλλογής των πληροφοριών, προκύπτει συχνά και η ανάγκη έκφρασης των µαθητών µέσα από περισσότερο «φανταστικούς» δρόµους. Η γνώση και η ευρηµατικότητα του εκπαιδευτικού µπορεί εδώ να βοηθήσει πολύµορφα. Παιχνίδια ρόλων ή δραµατοποίηση, ατοµική ή οµαδική ζωγραφική, δηµιουργία σκίτσων,

3 γελοιογραφιών, αφισών, συγγραφή λογοτεχνικών κειµένων, σύνθεση µουσικών κοµµατιών, εξαγωγή φωτογραφιών, δηµιουργία κατασκευών είναι µερικές µόνο από τις ιδέες που µπορούν να υλοποιηθούν. Το σηµαντικότερο εδώ δεν είναι το αποτέλεσµα, που συνήθως είναι πολύ αξιόλογο, αλλά η διαδικασία έκφρασης µε πολλούς διαφορετικούς τρόπους, η επικοινωνία, η δηµιουργικότητα. Αφού ολοκληρωθεί η συλλογή των πληροφοριών από τις διάφορες οµάδες, ακολουθεί η φάση της σύνθεσης και της επεξεργασίας. Οι καταγραµµένες πληροφορίες ανακοινώνονται συνολικά προς όλους, συζητιούνται συγκρίνονται, αξιολογούνται. Καταγράφονται ιδιαιτέρως τα σηµαντικότερα στοιχεία, γίνονται σχεδιαγράµµατα, συµπληρώνονται, και όλα αυτά µαζί µε το αρχικό υλικό της ευαισθητοποίησης, αλλά και ό,τι άλλο υλικό έχουν συλλέξει ή δηµιουργήσει οι οµάδες κατά τη διάρκεια της συλλογής πληροφοριών, αποτελούν έναν εξαιρετικό οδηγό της εξέλιξης του προγράµµατος. Το υλικό αυτό µπορεί να εκτεθεί σ έναν ειδικά διαµορφωµένο χώρο του σχολείου ή της κοινότητας και να αποτελεί ερέθισµα για σκέψη και δράση και άλλων µαθητών, εκπαιδευτικών, γονιών, κατοίκων. Με τον τρόπο αυτό το project που υλοποιήθηκε ξεφεύγει από τους τέσσερις τοίχους της σχολικής αίθουσας και γίνεται δρόµος κοινωνικής παρέµβασης, συνδέοντας το σχολείο µε την κοινωνία και τη ζωή. Αξιολόγηση Στη µέθοδο project αξιολόγηση σηµαίνει από κοινού εκτίµηση της δουλειάς, συνολική από όλα τα µέλη της οµάδας εργασίας συζήτηση για το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι, πώς κύλησε η όλη διαδικασία, ποια ήταν τα αποτελέσµατα. Ακόµα, στη µέθοδο project αξιολόγηση σηµαίνει εκτίµηση της εµπειρίας ατοµικά και οµαδικά, εντοπισµός των λαθών και των προβληµάτων που υπήρξαν, αλλά και υπενθύµιση όλου του πλούσιου γνωστικού και βιωµατικού υλικού που κατακτήθηκε. Μία τέτοιου τύπου αξιολόγηση περιέχει τόσο ετεροαξιολόγηση, όσο και αυτοαξιολόγηση, εκφράζεται θετικά κι όχι αρνητικά και στοχεύει στην πρόοδο και βελτίωση της εργασίας και όχι στην κατάκριση του ατόµου.. Σύµφωνα µε τον Κ. Frey, η ποιότητα των ενεργειών και η συλλογική προσπάθεια έχουν ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία, που καθορίζει την επιτυχία ή όχι ενός προγράµµατος, έστω κι αν το τελικό αποτέλεσµα δεν θεωρείται επιτυχηµένο. Τελικά στην αξιολόγηση του project αυτό που κυρίως µας ενδιαφέρει είναι το κατά πόσο οι γνώσεις και οι εµπειρίες που αποκτήθηκαν διαµόρφωσαν καινούργιες αξίες και συµπεριφορές που άλλαξαν παλιότερες αρνητικές στάσεις µαθητών και εκπαιδευτικών. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν και την ουσία της πραγµατικής µάθησης. Ι) ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΤΗΣ ΜΕΘΟ ΟΥ PROJECT Μέθοδος Project Ως «µέθοδο Project» µπορούµε να θεωρήσουµε τον τρόπο της «Οµαδικής διδασκαλίας στην οποία συµµετέχουν αποφασιστικά όλοι και η ίδια η διδασκαλία διαµορφώνεται και διεξάγεται από όλους όσους συµµετέχουν». (Frey, 1998, σελ 9) Οι απαρχές της µεθόδου βρίσκονται στην εµφάνιση του φιλοσοφικού ρεύµατος του Πραγµατισµού που αναπτύχθηκε στα µέσα του 19ου αιώνα, στο κίνη µ α της µεταρρυθµιστικής κίνησης των αρχών του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα στη έθοδο διδασκαλίας µε βάση την επίλυση προβληµάτων που πρότεινε ο J. Dewey. Πρώτος ο παιδαγωγός Richards χρησιµοποίησε τον όρο Project και εννοούσε µε αυτόν τη διδασκαλία της χειρονακτικής εργασίας σύµφωνα µε ορισµένο τρόπο Τη µέθοδο όµως εισηγήθηκε πρώτος το 1918 ο παιδαγωγός William H. Kilpatrick ο οποίος υπήρξε µαθητής και συνεργάτης του J. Dewey.

4 Σύµφωνα µε τον Kilpatrick η µέθοδος project είναι «µία σχεδιασµένη δράση, η οποία γίνεται µε όλη την καρδιά και λαµβάνει χώρα µέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον». (Kilpatrick, 1935, σελ. 163) Η δοµή της µεθόδου Project σύµφωνα µε το Frey (ό.π. σελ 17) Πρωτοβουλία * Ανταλλαγή απόψεων σχετικά µε την πρωτοβουλία Ι Πιθανή περάτωση Από κοινού διαµόρφωση των πλαισίων δράσης Ι Πιθανή περάτωση Υλοποίηση όσων έχουν προγραµµατιστεί Τ Περάτωση του Project µε έναν από τους παρακάτω τρόπους: α) συνειδητός τερµατισµός (όταν έχει επιτευχθεί ο σκοπός ή έχει εξαντληθεί ο προκαθορισµένος χρόνος) β) επανασύνδεση µε την αρχική πρωτοβουλία γ) εφαρµογή του Project στην καθηµερινή πράξη Κατά τη διάρκεια του Project παρεµβάλλονται ιαλείµµατα ενηµέρωσης - ιαλείµµατα ανατροφοδότησης

5 ιαγραµµατικά Παραδείγµατα για την πορεία ενός Project (ό.π. σελ 11-13) Παράδειγµα 1ο 1η φάση Εκφράζονται ελεύθερα ιδέες, σκέψεις, εµπνεύσεις, διατυπώνονται προτάσεις 2η φάση ιευκρινίζονται οι ιδέες, οι προτάσεις κτλ. 3η φάση Εξετάζονται και αξιολογούνται επιθυµίες 4η φάση Αποσαφηνίζονται ανάγκες των µελών 5η φάση Κρίνονται απόψεις 6η φάση Λαµβάνονται αποφάσεις 7η φάση Προγραµµατίζονται ενέργειες 8η φάση Πραγµατοποιούνται όσα έχουν προγραµµατιστεί 9η φάση Βιώνονται όσα δηµιουργήθηκαν µέσα από τις ενέργειες της οµάδας 10η φάση Επανεξετάζεται κριτικά η όλη διαδικασία

6 Παράδειγµα 2ο Ανάθεση έργου από κάποιον και αποδοχή του από την οµάδα Υποοµάδα εξετάζει τις νο- µικές προϋποθέσεις για την εκτέλεση του project Υποοµάδα σχεδιάζει πιθανούς τρόπους εκτέλεσης του project Υποοµάδα κα- Υποοµάδα α- ταρτίζει κατάλο- σχολείται µε την γο πιθανών εξεύρεση οικοπροβληµάτων νοµικών πόρων του project του project Συζήτηση στην ολοµέλεια της οµάδας Ένα τµήµα της οµάδας αναλαµβάνει τον προγραµµατισµό των παραπέρα ενεργειών Συζήτηση για τις µορφές διαπροσωπικών σχέσεων των µελών. Κατανοµή εργασίας Χωρισµός σε τρεις οµάδες εργασίας Ανταλλαγή πορισµάτων Συζήτηση µε αυτόν που ανέθεσε τη διεξαγωγή του project Κριτική ανασκόπηση της όλης διαδικασίας

7 Παράδειγµα 3 ο Εύρεση, εκλογή ενός θέµατος Περιορισµός του θέµατος Ορίζονται διάφορα καθήκοντα Εργασία σε µικρές οµάδες Κοινή σύσκεψη Καθορισµός διαλείµµατος ενηµέρωσης Ατοµική και οµαδική εργασία Ενηµέρωση - κοινοποίηση αποτελεσµάτων εργασίας Συζήτηση αποτελεσµάτων ή προγραµµατισµός λήψης µέτρων Κριτική του όλου χειρισµού του θέµατος

8 ΙΙ) ΦΑΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ PROJECT 1η Φάση Πρωτοβουλία - Προβληµατισµός - Επιλογή θέµατος (Απαιτούµενος χρόνος. λεπτά) 2η Φάση 3η Φάση Ο σχεδιασµός υλοποίησης του project που επιλέχτηκε (Απαιτούµενος χρόνος ώρα και λεπτά) Ανταλλαγή απόψεων Ολοµέλεια Σκοπός Στόχοι Στόχος 1 Στόχος 2 Στόχος 3 ιαµόρφωση του πλαισίου δράσης Ολοµέλεια Καθορισµός οµάδων Καθορισµός συντονιστή Μέσα υλοποίησης Χρόνος - Χώρος Προγραµµατισµός της πορείας Ολοµέλεια Καταµερισµός εργασιών Προσδιορισµός χρόνου ανταλλαγής απόψεων (ανατροφοδότησης) ιεξαγωγή - Πραγµατοποίηση των δραστηριοτήτων (Απαιτούµενος διδακτικός χρόνος 2 δίωρα) Συγκέντρωση του υλικού Από κάθε οµάδα Επεξεργασία του υλικού Από κάθε οµάδα Συνεργασία για σύνθεση των επιµέρους δράσεων και παραγωγή του τελικού προϊόντος 4η Φάση Αξιολόγηση (Απαιτούµ ενος διδακτικός χρόνος ώρες) Παρουσίαση της εργασίας Αξιολόγηση επίτευξης του σκοπού Αξιολόγηση της µεθοδολογίας Αξιολόγηση της συµβολής κάθε οµάδας και ενός εκάστου των Αξιολόγηση της µεθόδου project σε σύγκριση µε άλλες µεθόδους Προτάσεις για αξιοποίηση του προϊόντος έρευνας Από τους τρεις συντονιστές των οµάδων

9 ΑΝΑΛΥΣΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΘΕ ΣΤΟΧΟΥ 1 ος ΣΤΟΧΟΣ ραστηριότητες Μέσα - Υλικά / Πηγές Κατανοµή ρόλων Φορείς 1η

10 ΙV) ΣΥΝΘΕΣΗ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ -ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ Και οι τρεις οµάδες διευθετούν το υλικό παρουσίασης σε ενιαίο σύνολο για να παρουσιαστεί. Συνεργασία των οµάδων για την εγγραφή και ενσωµάτωση στην έρευνα των από απόψεων τους σχετικά µε τη χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας και των θετικών ή αρνητικών επιπτώσεων στη ζωή µας.