Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Σ Ε Ι Κ Τ Η Τ Ι Μ Ω Ν Κ Α Τ Α Ν Α Λ Ω Τ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Τ Ο Υ

Transcript

1 Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Σ Ε Ι Κ Τ Η Τ Ι Μ Ω Ν Κ Α Τ Α Ν Α Λ Ω Τ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Τ Ο Υ Ε Ι Κ Τ Η Τ Ι Μ Ω Ν Κ Α Τ Α Ν Α Λ Ω Τ Η (.Τ.Κ.) Μ Ε Β Α Σ Η Τ Ο Ε Τ Ο Σ = 1 0 0,0 Πειραιάς, Iανουάριος 2011

2 Ε Κ Θ Ε Σ Η Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Σ Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Σ Γ Ι Α Τ Ο.Τ.Κ. Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. Συγκρότηση και σύνθεση της Επιτροπής 2. Έργο της Επιτροπής Αναθεώρησης 3. Η Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών 4. Έτος βάσης του νέου.τ.κ. 5. Γεωγραφική και πληθυσµιακή κάλυψη του.τ.κ. 6. Ταξινόµηση ειδών του νέου.τ.κ. 7. Συντελεστές στάθµισης των ειδών 8. Πόλεις τιµοληψίας - Πληθυσµιακοί συντελεστές στάθµισης 9. Σύνθεση του "καλαθιού της νοικοκυράς" 10. Τιµοληψία - Πηγές τιµοληψίας 11. Ειδικός προσδιορισµός ειδών.τ.κ. 12. Αντιµετώπιση ειδικών θεµάτων του.τ.κ. 13. Η µέθοδος υπολογισµού του.τ.κ. 14. Ο νέος είκτης Τιµών Καταναλωτή 15. Συµπεράσµατα και προτάσεις 2

3 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΙΚΤΗ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Ε Κ Θ Ε Σ Η Για την αναθεώρηση του είκτη Τιµών Καταναλωτή (2009=100,0) 1.- Συγκρότηση και σύνθεση της Επιτροπής Η Επιτροπή για την αναθεώρηση του είκτη Τιµών Καταναλωτή (.Τ.Κ), µε βάση το έτος 2009=100,0, συγκροτήθηκε µε την απόφαση, αριθ /Α1-7802/ , της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.)και σ αυτή συµµετείχαν παράγοντες της ΕΛ.ΣΤΑΤ., καθώς και εκπρόσωποι άλλων φορέων. Συγκεκριµένα, η Επιτροπή για την αναθεώρηση του νέου.τ.κ. απαρτίστηκε από τους κατωτέρω: α) Τσερκέζο ικαίο, Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονοµετρίας, του Πανεπιστηµίου Κρήτης, ως Πρόεδρο, β) Στυλιαρά Ευάγγελο, Προϊστάµενο της /νσης Οικονοµικών και Βραχυχρόνιων εικτών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως µέλος, γ) Ζιούπο Γεώργιο, Προϊστάµενο του Τµήµατος Λιανικών Τιµών και Τιµαρίθµων, της /νσης Οικονοµικών και Βραχυχρόνιων εικτών της της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως µέλος, δ) εληγιάννη Φώτιο, υπάλληλο της /νσης Οικονοµικών και Βραχυχρόνιων εικτών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως µέλος, ε) Κουρτάκη Αργυρώ, υπάλληλο της /νσης Οικονοµικών και Βραχυχρόνιων εικτών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως µέλος, στ)νικολαΐδη Ιωάννη, Προϊστάµενο του Τµήµατος Μεθοδολογίας,Ανάλυσης και Μελετών, της /νσης Οργάνωσης, Μεθοδολογίας και ιεθνών Σχέσεων της ΕΛ.ΣΤΑΤ, ως µέλος, µε αναπληρώτρια τη Σπηλιοπούλου Βασιλική, υπάλληλο της ίδιας /νσης, ζ) Ντούρο Γεώργιο, Προϊστάµενο του Τµήµατος Ειδικών Ερευνών Νοικοκυριών, της /νσης Στατιστικών Πληθυσµού και Αγοράς Εργασίας της ΕΛ.ΣΤΑΤ.,ως µέλος, µε αναπληρωτή το Λαγό Ηλία, υπάλληλο της ίδιας /νσης. η) Νικολαΐδη Αναστάσιο, Προϊστάµενο του Τµήµατος Λογαριασµών Νοικοκυριών και µη Κερδοσκοπικών Οργανισµών, της /νσης Εθνικών Λογαριασµών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως µέλος, µε αναπληρώτρια τη Σαγιά Ανθούσα, υπάλληλο του ίδιου Τµήµατος, 3

4 θ) Κοκκινίδου Ουρανία, Προϊσταµένη του Τµήµατος Τιµών και Εισοδηµάτων, της /νσης Μακροοικονοµικής Ανάλυσης και Προβλέψεων του Υπουργείου Οικονοµικών, ως µέλος, µε αναπληρωτή το αµούλο Πέτρο, υπάλληλο της ίδιας /νσης, ι) Χατζηδάκη Κων/νο, Προϊστάµενο του Τµήµατος Παρακολούθησης Οικονοµικών Μεγεθών, της /νσης Κοστολόγησης και Έρευνας Αγοράς της Υπηρεσίας Εποπτείας Αγοράς, του Υπουργείου Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, ως µέλος, µε αναπληρωτή το Ζάρα Ανδρέα, υπάλληλο της /νσης Παρατηρητηρίου Τιµών και Τιµοληψιών του ίδιου Υπουργείου. ια) Kοντέλη Ευριπίδη, Προϊστάµενο της Υπηρεσίας Κατάρτισης Τιµαρίθµων του Τµήµατος Τιµών, της /νσης Οικονοµικών Μελετών, της Τράπεζας της Ελλάδος, ως µέλος, µε αναπληρωτή το Λαγόπουλο Κων/νο,υπάλληλο της ίδιας /νσης, ιβ) Σουλελέ Χρήστο, εκπρόσωπο της Α Ε Υ, ως µέλος, µε αναπληρωτή τον Πολυµερόπουλο Βασίλειο, ιγ) Καρανδινάκη Ιωάννα,εκπρόσωπο της ΓΣΕΕ, ως µέλος, µε αναπληρώτρια την Κύρου Αλίκη ιδ) Κοντογιάννη Λήδα, εκπρόσωπο του ΣΕΒ, ως µέλος, µε αναπληρωτή τον Πρίντσιπα Αθανάσιο, ιε) Σταυροπούλου Μαρία, υπάλληλο του Τµήµατος Λιανικών Τιµών και Τιµαρίθµων της /νσης Οικονοµικών και Βραχυχρόνιων εικτών, της ΕΛ.ΣΤΑΤ., ως Γραµµατέα, µε αναπληρώτρια την Τριανταφύλλου Χαρίκλεια, υπάλληλο του ίδιου Τµήµατος. 2.- Έργο της Επιτροπής Αναθεώρησης Έργο της Επιτροπής ήταν η αναθεώρηση του είκτη Τιµών Καταναλωτή µε νέα βάση 100, το επίπεδο τιµών του έτους 2009, που είναι το έτος βάσης του νέου είκτη. Κατά τις εργασίες της Επιτροπής εξετάστηκαν µε λεπτοµέρεια όλα τα θέµατα που ανάγονται στη σφαίρα κατάρτισης και υπολογισµού του είκτη Τιµών Καταναλωτή. Η Επιτροπή έλαβε υπόψη της τα ισχύοντα στη διεθνή πρακτική, καθώς και τη µεθοδολογία για την κατάρτιση των Εναρµονισµένων εικτών Τιµών Καταναλωτή των Κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), όπως αυτή ορίζεται από τους σχετικούς Κανονισµούς του Συµβουλίου και της Commission. Επίσης, η Επιτροπή έλαβε υπόψη της την ιστορική εξέλιξη του.τ.κ., που καταρτίζεται από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. (τέως ΕΣΥΕ) από το έτος 1959 και εξής. Ιδιαίτερα το έργο της Επιτροπής επικεντρώθηκε στα ακόλουθα θέµατα: α. Στη µελέτη και στην ανάλυση των αποτελεσµάτων της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισµών (ΕΟΠ) του έτους 2008, µε σκοπό την ορθή και αποτελεσµατική χρήση αυτών κατά την κατάρτιση του νέου.τ.κ. Στο πλαίσιο της εν λόγω µελέτης, κρίθηκε απαραίτητο, σε ορισµένες περιπτώσεις, να γίνει σύγκριση των στοιχείων της ΕΟΠ 2008 µε αντίστοιχα στοιχεία διοικητικών πηγών, των ετών 2008 και

5 β. Στον προσδιορισµό των συντελεστών στάθµισης κατά οµάδες, υποοµάδες και είδη, που αποτελούσε το κατ' εξοχήν ζητούµενο και τη βάση για την αναθεώρηση του.τ.κ. γ. Στη σύνθεση "του καλαθιού της νοικοκυράς", στην επιλογή δηλαδή των ειδών (αγαθών & υπηρεσιών) που θα παρακολουθούνται από το νέο είκτη µέχρι την επόµενη αναθεώρηση, µε την προσθήκη νέων ή αφαίρεση παλαιών ειδών. δ. Στον προσδιορισµό της µεθόδου και του τύπου υπολογισµού του.τ.κ. ε. Στη µεθοδολογική αντιµετώπιση ορισµένων ειδικών θεµάτων, που επηρεάζουν την εξέλιξη του.τ.κ., όπως είναι η εποχικότητα των ειδών, οι προσφορές και εκπτώσεις, τα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, τα τιµολόγια των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας κ.ά. στ. Στην εξέταση οποιουδήποτε άλλου θέµατος, σχετικού µε την κατάρτιση του.τ.κ., όπως η υποκατάσταση ειδών και η σύνδεση τιµών του υποκατάστατου αγαθού και αυτού που αντικαθίσταται, λαµβάνοντας υπόψη τις ποιοτικές τους διαφορές. 3.- Η Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών Τη βάση για την κατάρτιση του νέου είκτη αποτέλεσε η Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών του έτους 2008, που είναι η πρώτη ετήσια έρευνα µετά την καθιέρωση, από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., ετήσιας περιοδικότητας διεξαγωγής των ερευνών οικογενειακών προϋπολογισµών.γι' αυτό κρίνεται σκόπιµο να γίνει µία σύντοµη αναφορά στην έρευνα αυτή. Η έρευνα διενεργήθηκε κατά την περίοδο Ιανουαρίου εκεµβρίου 2008 και κάλυψε όλες τις περιοχές της Χώρας (Αστικές-Ηµιαστικές- Αγροτικές). Το κλάσµα δειγµατοληψίας της έρευνας ήταν περίπου 1% ο (σε αντίθεση µε το κλάσµα δειγµατοληψίας 2% ο των προηγούµενων ανα πενταετία διενεργούµενων ερευνών) που απέφερε ένα δείγµα ιδιωτικών νοικοκυριών. Το µέγεθος αυτό του δείγµατος κρίθηκε ικανοποιητικό για τους σκοπούς της έρευνας. Για την επιλογή του δείγµατος των νοικοκυριών εφαρµόστηκε η µέθοδος της πολυσταδιακής στρωµατοποιηµένης δειγµατοληψίας επιφανειών (area sampling). Για τη συλλογή των στοιχείων χρησιµοποιήθηκαν ειδικά εκπαιδευµένες και έµπειρες σε παρόµοιες έρευνες νοικοκυριών ερευνήτριες. Οι πληροφορίες καταχωρούνταν σε ειδικά ερωτηµατολόγια, ο σχεδιασµός των οποίων βασίστηκε τόσο στα Κοινοτικά πρότυπα, όσο και στα δεδοµένα της ελληνικής πραγµατικότητας. Ο έλεγχος και η κωδικογράφηση των ερωτηµατολογίων έγινε από έµπειρους υπαλλήλους της αρµόδιας /νσης, η δε επεξεργασία - πινακοποίηση των αποτελεσµάτων της έρευνας από τη /νση Πληροφορικής της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Στους πίνακες που καταρτίστηκαν εµφανίζονται οι δαπάνες των νοικοκυριών για τα επί µέρους αγαθά και υπηρεσίες, ως µηνιαίοι µέσοι όροι του συνόλου των νοικοκυριών κάθε οµάδας, ανεξάρτητα αν όλα τα 5

6 νοικοκυριά µιας οµάδας δήλωσαν ή όχι δαπάνες για τα αντίστοιχα αγαθά και υπηρεσίες. Οι ανωτέρω µέσες µηνιαίες δαπάνες ταξινοµήθηκαν κατά περιοχές προέλευσης των νοικοκυριών (αστικές, ηµιαστικές, αγροτικές), κατά µέγεθος του νοικοκυριού (αριθµός µελών), κατά κλιµάκια αξίας αγορών, καθώς και ανάλογα µε διάφορα χαρακτηριστικά του αρχηγού του νοικοκυριού, όπως η ηλικία, το επάγγελµα και η θέση στο επάγγελµα. 4.- Έτος βάσης του νέου.τ.κ. Όπως προαναφέρθηκε, ως έτος βάσης του νέου.τ.κ. ελήφθη το 2009 (2009=100,0) και όχι το 2008 που είναι το έτος διενέργειας της τελευταίας ΕΟΠ. Αυτό κρίθηκε αναγκαίο προκειµένου ο νέος.τ.κ. να έχει ως βάση ένα πιο πρόσφατο έτος, χρονικά πλησιέστερο στο χρόνο/ηµεροµηνία ανακοίνωσης των στοιχείων του είκτη. Για την επίτευξη του στόχου αυτού ελήφθη υπόψη η εξέλιξη των τιµών από το έτος 2008 στο έτος Γεωγραφική και πληθυσµιακή κάλυψη του.τ.κ. Ο νέος είκτης Τιµών Καταναλωτή αναφέρεται, όπως και ο προηγούµενος (µε έτος βάσης 2005=100,0), στο Σύνολο Χώρας, καλύπτοντας (χωρίς διάκριση) τις αστικές, ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές της Χώρας. Ως προς την πληθυσµιακή κάλυψη του νέου.τ.κ., αυτή παραµένει η ίδια, όπως και στις προηγούµενες αντίστοιχες αναθεωρήσεις του. Ειδικότερα, ο αναθεωρηµένος.τ.κ., από την πλευρά των σταθµίσεων, καλύπτει µόνο τα ιδιωτικά νοικοκυριά (Ελληνικά και ξένα), αφού και από την ΕΟΠ καλύπτονται µόνο τα νοικοκυριά αυτά και όχι τα συλλογικά νοικοκυριά (νοσοκοµεία, γηροκοµεία, οικοτροφεία, κλπ.), αλλά ούτε και οι ξένοι επισκέπτες (τουρίστες) στη Χώρα. 6.- Ταξινόµηση ειδών του νέου.τ.κ. Στο νέο.τ.κ., όπως και στον προηγούµενο, η οµαδοποίηση των ειδών (αγαθών και υπηρεσιών) γίνεται σύµφωνα µε τη διεθνή ταξινόµηση COICOP (Classification of Individual Consumption by Purpose) και, ιδιαίτερα, όπως αυτή έχει προσαρµοσθεί για τις ανάγκες των Εναρµονισµένων.Τ.Κ. (HICP - Harmonized Indices of Consumer Prices), των Κρατών-µελών της Ε.Ε., δηµιουργώντας την ταξινόµηση COICOP/HICP. Ειδικότερα, η οµαδοποίηση των ειδών του αναθεωρηµένου.τ.κ. γίνεται σύµφωνα µε την ταξινόµηση COICOP/HICP rev.dec.99, όπως αυτή καθορίζεται στον Κανονισµό υπ αριθ. 1749/1999 της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που είναι η τελευταία έκδοση της ανωτέρω ταξινόµησης COICOP/HICP. 6

7 Για την κωδικογράφηση των αγαθών και υπηρεσιών χρησιµοποιείται σύστηµα κωδικών, τόσο στο επίπεδο των βασικών οµάδων (2ψήφια ανάλυση), των οµάδων (3ψήφια ανάλυση) και των υπο-οµάδων (4ψήφια ανάλυση), όσο και στο επίπεδο των ειδών (5ψήφια ανάλυση) και των παραλλαγών των ειδών (8ψήφια ανάλυση). 7.- Συντελεστές στάθµισης των ειδών Οι νέοι συντελεστές στάθµισης των ειδών του αναθεωρηµένου.τ.κ (2009=100,0) προέκυψαν από τα αποτελέσµατα της ΕΟΠ 2008, αφού προηγουµένως, έγινε προσαρµογή των στοιχείων δαπανών της έρευνας αυτής σε τιµές του 2009 (ως έτους βάσης του νέου.τ.κ.). Ο υπολογισµός των συντελεστών αυτών έγινε βάσει της µηνιαίας καταναλωτικής δαπάνης του µέσου νοικοκυριού, κατά οµάδες, υποοµάδες και είδη (αγαθά και υπηρεσίες) του είκτη. Οι συντελεστές στάθµισης υπολογίζονται ως ποσοστά συµµετοχής των δαπανών για κάθε οµάδα, υποοµάδα και είδος (αγαθού ή υπηρεσίας), στο σύνολο των δαπανών του µέσου νοικοκυριού. Οι συντελεστές αυτοί αποτέλεσαν αντικείµενο σειράς διερευνήσεων και ελέγχων, προκειµένου να ερµηνευθούν οι παρουσιαζόµενες διαφοροποιήσεις και αποκλίσεις σε σχέση µε τους αντίστοιχους συντελεστές στάθµισης του έτους Για το σκοπό αυτό, κρίθηκε απαραίτητο να γίνει σύγκριση ορισµένων περιπτώσεων στοιχείων δαπανών της ΕΟΠ 2008 µε αντίστοιχα στοιχεία διοικητικών πηγών (όπως στοιχεία επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας), των ετών 2008 και 2009 (όπου αυτά ήταν διαθέσιµα). Από την ανωτέρω διερεύνηση και στην πλειονότητα των περιπτώσεων όπου συγκρίθηκαν στοιχεία της ΕΟΠ µε αντίστοιχα στοιχεία διοικητικών πηγών, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει αρκετά καλή συµφωνία µεταξύ των συγκρινόµενων στοιχείων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι περιπτώσεις συγκρίσεων των σχετικών στοιχείων του "ηλεκτρισµού" και του "πετρελαίου θέρµανσης". Μικρές αποκλίσεις διαπιστώθηκαν µεταξύ των στοιχείων δαπανών της ΕΟΠ για τις υπηρεσίες µεταφορών των υπεραστικών λεωφορείων και των υπεραστικών τρένων και των αντίστοιχων στοιχείων διοικητικών πηγών (ΚΤΕΛ και ΟΣΕ, αντίστοιχα). Οι συντελεστές στάθµισης για τις ανωτέρω υπηρεσίες διορθώθηκαν µε βάση τα δεδοµένα των διοικητικών πηγών. Οι νέοι συντελεστές στάθµισης, µε βάση τα αποτελέσµατα της ΕΟΠ 2008 (όπως αυτά προσαρµόστηκαν σε τιµές του 2009) - σε ποσοστά επί τοις χιλίοις (% ο) - που προτείνει η Επιτροπή για τον υπολογισµό του νέου.τ.κ. (2009=100,0),- εµφανίζονται στον κατωτέρω Πίνακα Ι, κατά βασικές οµάδες. Προς διευκόλυνση των συγκρίσεων, στον ίδιο Πίνακα περιέχονται και οι αντίστοιχοι συντελεστές στάθµισης του έτους 2005, βάσει των δεδοµένων Συνόλου Χώρας, της ΕΟΠ

8 ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΟΜΑ ΕΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ταξινόµηση COICOP/HICP Έτους 2005 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΣΤΑΘΜΙΣΗΣ (% ο) ΒΑΣΕΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΟΠ ΣΥΝΟΛΟΥ ΧΩΡΑΣ Έτους Ποσοστιαία 2008 µεταβολή (µε (%) τιµές 2009) Απόλυτη µεταβολή 1. ιατροφή και µη αλκοολούχα ποτά 178,21 171,22-3,9-6,99 2. Αλκοολούχα ποτά και καπνός 41,60 34,80-16,4-6,80 3. Ένδυση Υπόδηση 87,01 86,40-0,7-0,61 4. Στέγαση 116,51 115,88-0,5-0,63 5. ιαρκή αγαθά Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες 78,22 73,63-5,9-4,59 6. Υγεία 74,55 70,73-5,1-3,82 7. Μεταφορές 132,21 132,39 0,1 0,18 8. Επικοινωνίες 47,02 45,56-3,1-1,46 9. Αναψυχή Πολιτιστικές δραστηριότητες 50,30 47,77-5,0-2, Εκπαίδευση 26,63 30,41 14,2 3, Ξενοδοχεία Καφέ - Εστιατόρια 100,19 114,09 13,9 13, Άλλα αγαθά και υπηρεσίες 67,56 77,11 14,1 9,55 Γενικός είκτης Τιµών Καταναλωτή (Γ..Τ.Κ.) 1000,0 1000,0 Από τα δεδοµένα του Πίνακα Ι προκύπτει καταρχήν ότι η συµµετοχή της δαπάνης για " ιατροφή και µη αλκοολούχα ποτά", στη συνολική δαπάνη του µέσου νοικοκυριού, µειώθηκε (-3,9%) το έτος 2009 σε σύγκριση µε το έτος Λαµβάνοντας υπόψη το περιεχόµενο της εν λόγω οµάδας αγαθών, η εξέλιξη αυτή των ποσοστών συµµετοχής είναι συνεπής προς την παρατηρούµενη διεθνώς τάση µεταβολής στα πρότυπα της κατανάλωσης, καθώς το επίπεδο του εισοδήµατος αυξάνεται. Επίσης, από τα δεδοµένα του ίδιου Πίνακα προκύπτει ότι οι συµµετοχές των δαπανών για "Αλκοολούχα ποτά και καπνός","ένδυση - Υπόδηση","Στέγαση", " ιαρκή αγαθά Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες", "Υγεία","Επικοινωνίες" και "Αναψυχή Πολιτιστικές δραστηριότητες", στη συνολική δαπάνη του µέσου νοικοκυριού µειώθηκαν το 2009 σε σύγκριση µε το Οι µεγαλύτερες µειώσεις παρατηρήθηκαν στα "Αλκοολούχα ποτά και καπνός" (-16,4%), στα " ιαρκή αγαθά Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες" (-5,9%), στην "Υγεία"(-5,1%) και στην "Αναψυχή Πολιτιστικές δραστηριότητες"(-5,0%).η µικρότερη µείωση παρατηρήθηκε στη "Στέγαση"(-0,5%). Αντίθετα, σηµαντικές αυξήσεις στη συνολική δαπάνη του µέσου νοικοκυριού, το έτος 2009 σε σύγκριση µε το έτος 2005, σηµείωσαν οι συµµετοχές των δαπανών για την "Εκπαίδευση" (14,2%), για τα 8

9 "Ξενοδοχεία Καφε - Εστιατόρια" (13,9%) και για τα "Άλλα αγαθά & υπηρεσίες" (14,1%). Μικρότερη αύξηση παρουσίασε η συµµετοχή των δαπανών για τις "Μεταφορές" (0,1%). Οι ανωτέρω εξελίξεις είναι συνεπείς µε τις επικρατούσες απόψεις σχετικά µε τη διαχρονική εξέλιξη των καταναλωτικών προτύπων και αντανακλούν τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του µέσου νοικοκυριού κατά την περίοδο Στον επισυναπτόµενο ΠΙΝΑΚΑ 4 περιλαµβάνονται συντελεστές στάθµισης σε επίπεδο υπο-οµάδων και ειδών του νέου και του προηγούµενου.τ.κ., και από την προσεκτική µελέτη των αναλυτικών δεδοµένων του Πίνακα αυτού είναι δυνατό να προκύψουν ενδιαφέροντα συµπεράσµατα αναφορικά µε τη µεταβολή του προτύπου της κατανάλωσης της Ελληνικής κοινωνίας κατά την περίοδο Πόλεις τιµοληψίας - Πληθυσµιακοί συντελεστές στάθµισης Η συλλογή των τιµών (τιµοληψία) των ειδών του νέου.τ.κ. διενεργείται σε 24 πόλεις, µε σκοπό την αντιπροσωπευτική κάλυψη και των 13 Περιφερειών της Χώρας, από την πλευρά της τιµοληψίας. Τα κριτήρια µε τα οποία επιλέγηκαν οι εν λόγω πόλεις είναι το µέγεθος και οι ιδιαιτερότητες των αγορών τους, η διατήρηση της συνέχειας και συγκρισιµότητας του είκτη και το προκαλούµενο κόστος τιµοληψίας. Συγκεκριµένα η τιµοληψία διενεργείται στις ακόλουθες πόλεις, των οποίων οι αγορές θεωρούνται ως αντιπροσωπευτικά κέντρα ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών: Αθήνα-Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Ηράκλειο, Καβάλα, Ιωάννινα, Καλαµάτα, Βόλος, Κοζάνη, Κοµοτηνή, Μυτιλήνη, Σέρρες, Λαµία, Κέρκυρα, Ρόδος, Τρίπολη, Έδεσσα, Μεσολόγγι, Άγιος Νικόλαος, Λευκάδα, Άµφισσα, Ηγουµενίτσα και Γρεβενά. Οι πόλεις τιµοληψίας, ανά Περιφέρεια,εµφανίζονται στο συνηµµένο ΠΙΝΑΚΑ 5. Οι πληθυσµιακοί συντελεστές στάθµισης των πόλεων τιµοληψίας προήλθαν από τα στοιχεία της Γενικής Απογραφής Πληθυσµού, του έτους Σηµειώνεται ότι, κατά τον υπολογισµό των πληθυσµιακών συντελεστών στάθµισης, ελήφθη υπόψη, εκτός από τον πληθυσµό της κάθε πόλης, και ο πληθυσµός της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής που αυτή αντιπροσωπεύει. Οι πληθυσµιακοί συντελεστές στάθµισης, κατά πόλη/κέντρο τιµοληψίας, εµφανίζονται στον κατωτέρω Πίνακα ΙΙ, ως ποσοστά (%) του πληθυσµού κάθε πόλης/κέντρου τιµοληψίας στο σύνολο του πληθυσµού της Χώρας. 9

10 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ ΠΟΛΕΙΣ ΤΙΜΟΛΗΨΙΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΣΤΑΘΜΙΣΗΣ (%) 1. Αθήνα-Πειραιάς 40,64 2. Θεσσαλονίκη 12,74 3. Πάτρα 5,81 4. Λάρισα 4,90 5. Ηράκλειο 4,83 6. Καβάλα 3,23 7. Ιωάννινα 2,83 8. Καλαµάτα 2,55 9. Βόλος 2, Κοζάνη 2, Κοµοτηνή 2, Μυτιλήνη 1, Σέρρες 1, Λαµία 1, Κέρκυρα 1, Ρόδος 1, Τρίπολη 1, Έδεσσα 1, Μεσολόγγι 0, Άγιος Νικόλαος 0, Λευκάδα 0, Άµφισσα 0, Ηγουµενίτσα 0, Γρεβενά 0,35 ΣΥΝΟΛΟ 100,00 Επισηµαίνεται ότι για τη στάθµιση ορισµένων ειδών (π.χ. αστικές συγκοινωνίες), για τα οποία υπάρχουν ακριβή στοιχεία της αξίας κατανάλωσης κατά περιοχή, χρησιµοποιούνται τα στοιχεία αυτά αντί των πληθυσµιακών συντελεστών, κατά τον υπολογισµό των ατοµικών δεικτών των εν λόγω ειδών στο Σύνολο Χώρας. 9.- Σύνθεση του "καλαθιού της νοικοκυράς" Ο είκτης Τιµών Καταναλωτή έχει ως σκοπό τη µέτρηση των µεταβολών του γενικού επιπέδου των τιµών των αγαθών και υπηρεσιών ενός προτύπου κατανάλωσης του µέσου νοικοκυριού, το οποίο θεωρείται ότι παραµένει σταθερό µέχρι την επόµενη αναθεώρηση του.τ.κ.. Η σύνθεση "του καλαθιού της νοικοκυράς" για την περίοδο ισχύος του είκτη, η επιλογή δηλαδή των πλέον αντιπροσωπευτικών αγαθών και υπηρεσιών της κατανάλωσης του µέσου νοικοκυριού µέχρι την επόµενη αναθεώρηση του.τ.κ., βασίστηκε στα αποτελέσµατα της ΕΟΠ 2008 (προσαρµοσµένα σε τιµές του 2009) αλλά και σε ειδική έρευνα της αγοράς. Επίσης, ελήφθησαν υπόψη οι σχετικές απαντήσεις των Στατιστικών Υπηρεσιών των Χωρών της Ε.Ε., ως προς τα νέα είδη που προστέθηκαν από αυτές προσφάτως, κατά την ανανέωση των "καλαθιών" των Εναρµονισµένων.Τ.Κ., των Χωρών τους. Για την επιλογή αυτή η Επιτροπή επικέντρωσε ιδιαίτερα τις προσπάθειές της, έχοντας υπόψη ότι η αντιπροσωπευτική σύνθεση "του καλαθιού της νοικοκυράς" αποτελεί βασική προϋπόθεση και είναι πρωταρχικής σηµασίας για την αξιοπιστία του.τ.κ. 10

11 Έτσι, µετά από αρκετή εξέταση των τιµοληπτούµενων ειδών η Επιτροπή κατέληξε σε ένα κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών, των οποίων οι τιµές, θα παρακολουθούνται από το νέο είκτη. Από την εξέταση των συνηµµένων ΠΙΝΑΚΩΝ, 1, 2, 3, των ειδών αυτών προκύπτει ότι, συγκριτικά µε τον προηγούµενο.τ.κ., προστέθηκαν 26 νέα είδη (ΠΙΝΑΚΑΣ 1) ενώ διαγράφηκαν 10 παλαιά είδη (ΠΙΝΑΚΑΣ 2) που έπαυσαν να είναι αντιπροσωπευτικά της κατανάλωσης του µέσου νοικοκυριού ή έχουν σχεδόν (ή πλήρως) εκλείψει από την αγορά. Συνολικά τα είδη αγαθών και υπηρεσιών του νέου.τ.κ. ανέρχονται σε 800 (ΠΙΝΑΚΑΣ 3) που αναπτύσσονται στη συνέχεια σε πολύ µεγαλύτερο αριθµό ποικιλιών/παραλλαγών. Λαµβάνοντας υπόψη τη σύνθεση των "καλαθιών", αλλά και το πλήθος των ερευνώµενων ειδών των.τ.κ. των άλλων Χωρών της Ε.Ε., η σύνθεση του Ελληνικού "καλαθιού" θεωρείται αρκετά αντιπροσωπευτική και το µέγεθος δείγµατος των τιµοληπτούµενων ειδών πλήρως ικανοποιητικό Τιµοληψία - Πηγές τιµοληψίας Ο τρόπος και η διαδικασία που ακολουθείται για την τιµοληψία των αγαθών και υπηρεσιών αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα στην καταγραφή των πραγµατικών εξελίξεων των τιµών. Η συλλογή των τιµών των ειδών του.τ.κ. γίνεται από καταστήµατα λιανικής πώλησης, επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, λαϊκές αγορές, κλπ (πηγές τιµοληψίας), που θεωρούνται αντιπροσωπευτικές των κλάδων των καταστηµάτων, όπου γίνονται οι αγορές των νοικοκυριών της Χώρας, στις 24 αναφερόµενες και επιλεγµένες, για τιµοληψία, πόλεις. Τα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας των πηγών τιµοληψίας, βάσει των οποίων γίνεται η επίλογή τους, είναι ο όγκος των διενεργούµενων πωλήσεων, η γεωγραφική τους θέση, καθώς και η δυνατότητα διάθεσης, σε συνεχή βάση, των ειδών για τα οποία συλλέγονται τιµές. Από το υπάρχον δείγµα πηγών τιµοληψίας, διατηρούνται εκείνες που εξακολουθούν να είναι αντιπροσωπευτικές, ενώ αντικαθίστανται όσες δεν πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις επιλογής τους. Εκτός από την αντικατάσταση των µη αντιπροσωπευτικών πηγών τιµοληψίας του υφιστάµενου δείγµατος, έγινε επέκταση του δείγµατος αυτού, προκειµένου να αντιµετωπισθεί η τιµοληψία των νέων ειδών, αλλά και να βελτιωθεί η αντιπροσωπευτικότητα του είκτη, από την πλευρά της τιµοληψίας. Στο πλαίσιο αυτό, έγινε επέκταση του δείγµατος µε τη συµπερίληψη νέων αλυσίδων καταστηµάτων, καθώς και επέκταση του δείγµατος για τα πρατήρια υγρών καυσίµων (σε όλες τις πόλεις), µε σκοπό την ακριβέστερη καταγραφή της εξέλιξης των τιµών του πετρελαίου θέρµανσης και της βενζίνης (απλή αµόλυβδη 95 και σούπερ αµόλυβδη 100), δεδοµένης της βαρύτητας των ειδών αυτών στο "καλάθι" του.τ.κ. αλλά και των συχνών αυξοµειώσεων των τιµών τους. Επίσης, αυξήθηκε ο αριθµός των συλλεγόµενων τιµών ανά είδος, για τα είδη των σούπερ-µάρκετ, στις λεγόµενες "µικρές" πόλεις τιµοληψίας, δηλαδή στις έξι πόλεις µε τους µικρότερους πληθυσµιακούς συντελεστές στάθµισης, προκειµένου να βελτιωθεί η πληρότητα του είκτη, από την πλευρά της τιµοληψίας των ειδών αυτών των µικρών αγορών. 11

12 Για ορισµένα είδη που η τιµή τους καθορίζεται κεντρικώς (ηλεκτρικό ρεύµα, εισιτήρια συγκοινωνιών, κλπ.) τα απαραίτητα στοιχεία συγκεντρώνονται από τις αντίστοιχες επιχειρήσεις ή Οργανισµούς και λοιπές αρµόδιες Υπηρεσίες. Ο αριθµός των πηγών τιµοληψίας για όλα τα είδη του είκτη (εκτός ενοικίων) ανέρχεται συνολικά σε περίπου καταστήµατα (ή επιχειρήσεις). Η συχνότητα συλλογής των τιµών ποικίλλει ανάλογα µε τη φύση του αγαθού και η τιµοληψία διενεργείται µε τον καθιερωµένο τρόπο (επίσκεψη έµπειρων υπαλλήλων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. στα καταστήµατα, εντός του καθορισµένου χρονικού διαστήµατος του µήνα ή την ορισµένη ηµέρα της εβδοµάδας, οι οποίοι καταγράφουν τις τιµές σε ειδικά σχεδιασµένα έντυπα τιµοληψίας). Ειδικότερα, οι τιµές των νωπών προϊόντων (φρούτα, λαχανικά, ψάρια), επειδή επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες (καιρικές συνθήκες) και οι τιµές των καυσίµων (βενζίνη, πετρέλαιο θέρµανσης), επειδή επηρεάζονται από τις διεθνείς τιµές, συλλέγονται συχνότερα, και συγκεκριµένα µια φορά την εβδοµάδα. Οι τιµές των λοιπών ειδών συλλέγονται µια φορά το µήνα. Οι τιµές που συλλέγονται ανταποκρίνονται στο πραγµατικώς καταβαλλόµενο τίµηµα και αναφέρονται σε πωλήσεις "τοις µετρητοίς".τα συλλεγόµενα στοιχεία τιµών υφίστανται σειρά ελέγχων ορθότητας, τόσο κατά τη στιγµή της συλλογής όσο και κατά την επεξεργασία τους Ειδικός προσδιορισµός ειδών.τ.κ. Για κάθε αγαθό ή υπηρεσία που περιλαµβάνεται στο δείκτη, ο τιµολήπτης καταγράφει, στο δελτίο τιµοληψίας, τα βασικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την ποιότητα, το βάρος, τη συσκευασία κλπ., (ειδικός προσδιορισµός), ώστε να αποφεύγονται µεταβολές τιµών λόγω διαφοράς του ειδικού προσδιορισµού. Ο ειδικός προσδιορισµός είναι πιθανό να είναι διαφορετικός σε κάθε πόλη ή ακόµα και στα διάφορα καταστήµατα της ίδιας πόλης, γιατί καθορίζεται βάσει των καταναλωτικών συνηθειών κάθε περιοχής. Στην περίπτωση που ένα ειδικά προσδιορισµένο είδος παύει να προσφέρεται ή παύει να θεωρείται (σύµφωνα µε την έρευνα της αγοράς) σηµαντικό για την κατανάλωση, τότε γίνεται αντικατάσταση αυτού και εφαρµόζεται η µέθοδος σύνδεσης των τιµών, κατά την οποία υπολογίζεται τεκµαρτή τιµή βάσης, βάσει του ύψους του δείκτη του αγαθού που αντικαθίσταται (αλλαγή βάσης). Επίσης, όταν ένα τιµοληπτούµενο συσκευασµένο αγαθό διατίθεται για ένα ορισµένο χρονικό διάστηµα στην αγορά, σε ποσότητα µεγαλύτερη ή µικρότερη της συνήθους, µε την ίδια τιµή, τότε γίνεται διόρθωση της τιµής, ανάλογα µε την προσφερόµενη ποσότητα (ποσοτική διόρθωση). 12

13 12.- Αντιµετώπιση ειδικών θεµάτων του.τ.κ. α. Εποχικότητα ειδών.τ.κ., µειωµένες τιµές Για την αντιµετώπιση της εποχικότητας των ειδών του.τ.κ., που δεν προσφέρονται ακριβώς τα ίδια καθ όλη τη διάρκεια του έτους (όπως είναι τα νωπά λαχανικά και φρούτα και τα είδη ένδυσης και υπόδησης), εξετάστηκαν καταρχήν οι ακολουθούµενες µέθοδοι από τον υφιστάµενο.τ.κ. Επιπλέον, εξετάστηκαν οι διατάξεις του τελευταίου σχετικού Κανονισµού (ΕΚ)υπ αριθ.330/2009 της Επιτροπής, "για την αντιµετώπιση των εποχιακών προϊόντων στους εναρµονισµένους δείκτες τιµών καταναλωτή". Από την εξέταση αυτή προέκυψε ότι η υπάρχουσα µεθοδολογία του υφιστάµενου.τ.κ., όσον αφορά την αντιµετώπιση της εποχικότητας των νωπών λαχανικών και φρούτων, ακολουθεί πλήρως τις απαιτήσεις του ανωτέρω Κανονισµού και κατά συνέπεια συµφωνήθηκε αυτή να εξακολουθήσει να εφαρµόζεται και στο νέο.τ.κ., ως έχει. Όσον αφορά τα είδη ένδυσης και υπόδησης, επειδή η ακολουθούµενη µεθοδολογία αντιµετώπισης της εποχικότητας των ειδών αυτών από τον υφιστάµενο.τ.κ. αποκλίνει των διατάξεων του ανωτέρω αναφερόµενου Κανονισµού, συµφωνήθηκε στο νέο.τ.κ. να εφαρµοσθεί νέα µέθοδος, ανάλογη µε αυτή των νωπών λαχανικών και φρούτων, όπως περιγράφεται σε επόµενη παράγραφο. Επίσης συµφωνήθηκε να συνεχισθεί και να προσαρµοσθεί στις νέες συνθήκες η εφαρµογή της υπάρχουσας µεθοδολογίας, σε ό,τι αφορά τις µειωµένες τιµές (προσφορές, εκπτώσεις)(βλέπε επόµενη παράγραφο). β. Τιµολόγια Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας ( ΕΚΟ) - Υπολογισµός υποδεικτών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας Για την παρακολούθηση των µεταβολών των τιµολογίων των Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας συµφωνήθηκε να συνεχισθεί η ακολουθούµενη µεθοδολογία του προηγούµενου.τ.κ., σύµφωνα µε την οποία παρακολουθούνται οι µεταβολές των τιµολογίων των ανωτέρω επιχειρήσεων, υπολογίζοντας τη µέση σταθµισµένη µεταβολή των αντίστοιχων, κατά περίπτωση, τιµολογίων, όπως αυτή προκύπτει από το σύνολο των νοικοκυριών της Χώρας. Για τις εταιρείες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, ο υπολογισµός του υποδείκτη των παρεχόµενων υπηρεσιών ανά εταιρεία (πάροχο) γίνεται µε βάση τις µέσες σταθµισµένες µεταβολές των τιµών των υπηρεσιών αυτών (ανά εταιρεία). Οι χρησιµοποιούµενοι συντελεστές στάθµισης είναι τα επιµέρους έσοδα της εταιρείας από την παροχή των ανωτέρω υπηρεσιών προς τους οικιακούς καταναλωτές, στο έτος βάσης. Για τον υπολογισµό των υποδεικτών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, οι αναφερόµενοι υποδείκτες ανά εταιρεία σταθµίζονται µε βάση τα συνολικά έσοδα των εν λόγω εταιρειών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, αντίστοιχα, από την παροχή των τηλεφωνικών υπηρεσιών, προς τους οικιακούς καταναλωτές, στο έτος βάσης. 13

14 13.- Η µέθοδος υπολογισµού του.τ.κ. α. Γενικά Ο υπολογισµός του.τ.κ. στην Ελλάδα, όπως συµβαίνει και στις περισσότερες Χώρες, γίνεται µε χρήση (παραλλαγής) του τύπου Laspeyres, που έχει ως εξής: όπου : k t t I = R w, i = 1,2,...k, i= 1 i i t I = ο γενικός δείκτης της τρέχουσας περιόδου t, t R i = ο ατοµικός δείκτης του είδους i (ή οµάδας οµοειδών ειδών), για το οποίο υπάρχει συντελεστής στάθµισης, w i = k i= 1 p q 0 i 0 i p q 0 i 0 i = ο αντίστοιχος συντελεστής στάθµισης (βάσει της 0 ΕΟΠ) του είδους i, όπου p i και q 0 i είναι, αντίστοιχα, οι τιµές και οι ποσότητες του είδους i κατά την περίοδο βάσης 0. Ο υπολογισµός των ατοµικών δεικτών R t i, γίνεται ως ακολούθως: I. Καταρχήν υπολογίζεται ο ατοµικός (τοπικός) δείκτης τιµών κάθε πόλης, y (όπου y = 1,2,..., l ), από όλες τις πηγές τιµοληψίας της, j (όπου j = 1,2,..., n ), για ένα συγκεκριµένο είδος i (όπου i = 1,2,..., k ), σύµφωνα µε το γεωµετρικό µέσο των τιµών όλων των πηγών τιµοληψίας της πόλης αυτής, για το δεδοµένο είδος. ηλαδή: R t iy = n j= 1 n j= 1 p p t iyj 0 iyj 1 n 1 n, όπου R t iy = ο ατοµικός δείκτης της κάθε πόλης y, για ένα συγκεκριµένο είδος i κατά το µήνα t. II. Στη συνέχεια, υπολογίζεται ο ατοµικός δείκτης τιµών Συνόλου Χώρας R t i, για ένα συγκεκριµένο είδος i, ως µέσος σταθµικός των ατοµικών δεικτών των πόλεων, για το ίδιο είδος. 14

15 ηλαδή: l t t R = R G, i y= 1 iy y όπου G y είναι ο συντελεστής στάθµισης (πληθυσµιακός) της κάθε πόλης y. β. Αντιµετώπιση εποχικότητας νωπών λαχανικών και φρούτων Οι υπο-οµάδες "νωπά λαχανικά" και "νωπά φρούτα" αποτελούνται από είδη που δεν προσφέρονται ακριβώς τα ίδια καθ όλη τη διάρκεια του έτους, λόγω εποχικότητας, και κατά συνέπεια η τιµοληψία τους διαφοροποιείται κατά τη διάρκεια του έτους (βλέπε συνηµµένο πίνακα εποχικότητας). ηλαδή η σύνθεση του "καλαθιού της νοικοκυράς" σε νωπά λαχανικά και φρούτα µεταβάλλεται από µήνα σε µήνα, για αυτό τα αγαθά αυτά έχουν επιµέρους "εποχικούς" (µηνιαίους) συντελεστές στάθµισης. Η αντιµετώπιση της εποχικότητας των νωπών λαχανικών και φρούτων βασίζεται στη µέθοδο των µεταβαλλόµενων (µηνιαίως) συντελεστών στάθµισης των επιµέρους ειδών λαχανικών και φρούτων, κατά την οποία οι συντελεστές στάθµισης των υπο-οµάδων "νωπά λαχανικά" και "νωπά φρούτα", όπως αυτοί προκύπτουν από την ΕΟΠ, διατηρούνται σταθεροί σε µηνιαία βάση. Για τον υπολογισµό των µηνιαίων συντελεστών στάθµισης των ειδών αυτών, χρησιµοποιήθηκαν µηνιαία στοιχεία αξιών των επιµέρους ειδών νωπών λαχανικών και φρούτων. Ειδικότερα, χρησιµοποιήθηκαν οι µέσες µηνιαίες ποσότητες των εν λόγω ειδών, που εισήλθαν στην Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών, εντός της διετίας , καθώς και οι µηνιαίες τιµές του 2009 (έτους βάσης του νέου ΤΚ), για τα ίδια είδη της Περιφέρειας Πρωτευούσης. Επισηµαίνεται ότι, η χρησιµοποίηση των τελευταίων διαθέσιµων στοιχείων, ως προς τη διακίνηση/κατανάλωση των νωπών λαχανικών και φρούτων, έχει ως αποτέλεσµα τη βελτίωση της ακολουθούµενης εποχικότητας για τα είδη αυτά, από το νέο.τ.κ., δεδοµένου ότι έγινε προσαρµογή της εποχικότητας αυτής, σύµφωνα µε τις πρόσφατες καταναλωτικές συνήθειες. γ. Αντιµετώπιση εποχικότητας ειδών ένδυσης και υπόδησης Τα είδη ένδυσης και υπόδησης δεν προσφέρονται ακριβώς τα ίδια καθ όλη τη διάρκεια του έτους, λόγω εποχικότητας, µε συνέπεια η τιµοληψία τους να διαφοροποιείται από περίοδο σε περίοδο. Ανάλογα µε την περίοδο συλλογής των τιµών, τα είδη ένδυσης και υπόδησης διακρίνονται σε 3 οµάδες ως εξής: - χειµερινά είδη, µε περίοδο συλλογής των τιµών από Οκτώβριο µέχρι Απρίλιο - θερινά είδη, µε περίοδο συλλογής των τιµών από Μάϊο µέχρι Σεπτέµβριο 15

16 - µη εποχικά είδη (π.χ.εσώρουχα), µε συλλογή των τιµών καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Υπενθυµίζεται ότι, σύµφωνα µε την ακολουθούµενη µέθοδο αντιµετώπισης της εποχικότητας των ειδών ένδυσης και υπόδησης από τον υφιστάµενο.τ.κ., τα είδη αυτά παραµένουν συνεχώς εντός του "καλαθιού",αλλά για τους µήνες που δεν προσφέρονται στην αγορά (και συνεπώς δεν γίνεται τιµοληψία), επαναλαµβάνεται η τελευταία παρατηρούµενη κανονική τιµή τους. Επειδή η πρακτική αυτή είναι αντίθετη µε τις απαιτήσεις του αναφερόµενου Κανονισµού 330/2009, η Επιτροπή προτείνει την εφαρµογή νέας µεθόδου αντιµετώπισης της εποχικότητας των ειδών ένδυσης και υπόδησης από τον αναθεωρηµένο.τ.κ. (2009=100,0), ανάλογη µε αυτή που εφαρµόζεται στην περίπτωση των νωπών λαχανικών και φρούτων. Σύµφωνα µε τη νέα αυτή µέθοδο, όταν κάποια από τα είδη ένδυσης και υπόδησης είναι εκτός εποχής και συνεπώς δεν τιµοληπτούνται, τότε τα είδη αυτά παραµένουν εκτός του "καλαθιού", έχοντας µηδενικούς συντελεστές στάθµισης. Τα εντός εποχής είδη ένδυσης και υπόδησης που είναι εντός του "καλαθιού" τιµοληπτούνται κανονικά, έχοντας ως συντελεστές στάθµισης, αυτούς που προκύπτουν από τις αντίστοιχες δαπάνες των εν λόγω ειδών κατά τους συγκεκριµένους µήνες που προσφέρονται στην αγορά. δ. Αντιµετώπιση προσφορών και εκπτώσεων Οι µειωµένες τιµές, λόγω ειδικών προσφορών ή ειδικών εκπτώσεων, που ισχύουν για περιορισµένο χρονικό διάστηµα (κάτω του µηνός)ή απευθύνονται σε ορισµένες κατηγορίες καταναλωτών (π.χ. µέλη συνεταιρισµών), δεν λαµβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισµό του.τ.κ. Επίσης, ειδικές προσφορές που γίνονται µε τη διάθεση κάποιου προϊόντος, ως δώρου, δεν λαµβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισµό του.τ.κ. Αντίθετα, οι µειωµένες τιµές των γενικών προσφορών και εκπτώσεων λαµβάνονται υπόψη κατά την τιµοληψία. Οι γενικές εκπτώσεις στην Ελλάδα είναι θεσµοθετηµένες, διακρίνονται σε χειµερινές και θερινές, µε τις ακόλουθες (συνήθως) περιόδους ισχύος τους: - χειµερινές εκπτώσεις: 1 ο δεκαήµερο Ιανουαρίου τέλος Φεβρουαρίου - θερινές εκπτώσεις : 1 ο δεκαήµερο Ιουλίου - τέλος Αυγούστου Μετά τη λήξη των εκπτώσεων οι τιµές επανέρχονται στα ίδια, τα προ των εκπτώσεων, επίπεδα, µε συνέπεια να µην υπάρχει επίπτωση στο είκτη, σε 12µηνη περίοδο, εξαιτίας των εκπτώσεων. Η εν λόγω αρχή θεωρείται ενδεδειγµένη για την αντιµετώπιση του θέµατος των εκπτώσεων στο.τ.κ. 16

17 ε. Αντιµετώπιση των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα Οι αυξηµένες τιµές, από τη χορήγηση των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα σε ορισµένες κατηγορίες υπηρεσιών (σερβιριζόµενα είδη, υπηρεσίες κουρείων και κοµµωτηρίων, ταξί), λαµβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισµό του.τ.κ., για το συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα που διαρκεί η εν λόγω χορήγηση. Η χρονική διάρκεια της χορήγησης των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα είναι σταθερή και κυµαίνεται (ανάλογα µε την κατηγορία των υπηρεσιών), από 3-4 εβδοµάδες για τα Χριστούγεννα και 2 εβδοµάδες για το Πάσχα. Επειδή κατά τα τελευταία χρόνια η χορήγηση των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα δεν αποτελεί γενική τακτική από όλες τις αναφερόµενες κατηγορίες επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, η σχετική αντιµετώπιση της επιβάρυνσης των τιµών από τη χορήγηση των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα, στο.τ.κ., γίνεται µεµονωµένα για τις συγκεκριµένες επιχειρήσεις, των επιµέρους δειγµάτων, που προβαίνουν (σύµφωνα µε την τιµοληψία) στην υπόψη χορήγηση. Επίσης, από το 2010 ανεστάλη η επιβάρυνση του κοµίστρου των ταξί από τη χορήγηση των ώρων Χριστουγέννων και Πάσχα Ο νέος είκτης Τιµών Καταναλωτή Όπως τονίστηκε ήδη σε προηγούµενες παραγράφους, οι παράγοντες που επηρεάζουν περισσότερο την ορθή κατάρτιση, τον υπολογισµό και την αντιπροσωπευτικότητα του.τ.κ. είναι οι συντελεστές στάθµισης, τα περιλαµβανόµενα στο είκτη είδη και ο τρόπος διενέργειας της τιµοληψίας, καθώς και ο µαθηµατικός τύπος, βάσει του οποίου γίνονται οι υπολογισµοί. Τα αποτελέσµατα υπολογισµών του νέου.τ.κ. εµφανίζονται στο συνηµµένο Πίνακα ΙΙΙ. Στον Πίνακα αυτό περιλαµβάνονται οι χρονοσειρές του Γενικού.Τ.Κ. και των 12 βασικών οµάδων, των µηνών Οκτωβρίου εκεµβρίου 2010 και παρουσιάζονται συγκρίσεις, από µήνα σε µήνα, τόσο του νέου.τ.κ. όσο και του προηγούµενου. Από τις ανωτέρω συγκρίσεις προκύπτει ότι υπάρχουν αποκλίσεις µεταξύ του νέου και παλαιού.τ.κ. Οι κυριότεροι λόγοι στους οποίους οφείλονται οι παρατηρούµενες αποκλίσεις µεταξύ του νέου και του προηγούµενου.τ.κ., είναι οι εξής: i. Οι νέοι συντελεστές στάθµισης των ειδών, όπως αυτοί προέκυψαν από τη νέα ΕΟΠ. ii. Η προσθήκη των νέων ειδών. iii.η αλλαγή της µεθόδου αντιµετώπισης της εποχικότητας των ειδών ένδυσης και υπόδησης. iv. Η αλλαγή της εποχικότητας και των συντελεστών στάθµισης των ειδών των υπο-οµάδων "νωπά λαχανικά" και "νωπά φρούτα", βάσει των τελευταίων διαθέσιµων στοιχείων. 17

18 v. Η αύξηση του δείγµατος των πηγών τιµοληψίας και του πλήθους των συλλεγόµενων τιµών. Επισηµαίνεται πάντως ότι, οι ανωτέρω αποκλίσεις µεταξύ των δύο εικτών είναι µικρής έκτασης. Αντίθετα, οι µικρές διαφορές µεταξύ των συγκρινόµενων εικτών δεν πρέπει να οδηγήσουν στο συµπέρασµα ότι οι δύο είκτες ταυτίζονται. Ο νέος είκτης σε σύγκριση µε τον προηγούµενο, είναι περισσότερο αντιπροσωπευτικός, γιατί στηρίζεται σε πιο σύγχρονο πρότυπο κατανάλωσης (του 2008, προσαρµοσµένο σε τιµές του 2009), υπολογίζεται µε νέους συντελεστές στάθµισης και λαµβάνει υπόψη και νέα είδη (αγαθά και υπηρεσίες), καθώς και παραλλαγές των ειδών αυτών Συµπεράσµατα και προτάσεις Η Επιτροπή µετά την ολοκληρωµένη εξέταση και διερεύνηση των θεµάτων, των σχετικών µε την κατάρτιση και τον υπολογισµό του.τ.κ. και µετά τον έλεγχο των αποτελεσµάτων, προτείνει την κατάρτιση νέου είκτη Τιµών Καταναλωτή µε έτος βάσης 2009=100,0, όπως είναι ο εµφανιζόµενος στην παρούσα έκθεση. Από τις συζητήσεις της Επιτροπής Αναθεώρησης του.τ.κ. µε βάση το έτος 2009=100,0, προέκυψαν τα ακόλουθα: - Ο νέος είκτης, βασιζόµενος στη διάρθρωση της κατανάλωσης του έτους 2008, όπως προέκυψε από την ΕΟΠ του ίδιου έτους (και προσαρµόστηκε σε τιµές του 2009), θεωρείται πληρέστερος από τον παλαιό και εκφράζει µε µεγαλύτερη ακρίβεια τις µεταβολές του γενικού επιπέδου των τιµών. - Η µεθοδολογία κατάρτισης του είκτη είναι επιστηµονικά τεκµηριωµένη και έγινε σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, προσαρµοσµένα στην Ελληνική πραγµατικότητα. - Τα τιµοληπτούµενα είδη µε τις παραλλαγές τους θεωρείται ότι καλύπτουν επαρκώς όλες τις οµάδες αγαθών και υπηρεσιών. - Υιοθετώντας την πρακτική που εφαρµόζεται από τη Eurostat, σε ό,τι αφορά τη δηµοσίευση των στοιχείων των Εναρµονισµένων εικτών Τιµών Καταναλωτή των Κρατών-µελών της Ε.Ε., προτείνεται ο νέος.τ.κ. να εξακολουθήσει να δηµοσιεύεται µε στρογγυλοποίηση δύο δεκαδικών ψηφίων, όπως συµβαίνει τα τελευταία χρόνια. - Για την αντιµετώπιση του προβλήµατος του προσδιορισµού του µεγέθους της µεταβολής στο πρότυπο της κατανάλωσης του µέσου νοικοκυριού, εξαιτίας της οικονοµικής στενότητας των νοικοκυριών (ιδιαίτερα κατά τα έτη 2010 και 2011), προτείνεται η ΕΟΠ να εξακολουθήσει να διενεργείται σε ετήσια βάση, ώστε να αποτυπώνονται µε σαφήνεια οι εξελίξεις, ως προς τη διαφοροποίηση αυτού του προτύπου. 18

19 - Στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται ότι υπάρχει σηµαντική µεταβολή στη διάρθρωση του εν λόγω καταναλωτικού προτύπου, προτείνεται η ΕΛ.ΣΤΑΤ., δια της αρµόδιας /νσης Οικονοµικών & Βραχυχρόνιων εικτών, να προβαίνει στην ανανέωση των συντελεστών στάθµισης του.τ.κ., ώστε να λαµβάνονται υπόψη οι νεότερες εξελίξεις και ο είκτης να βασίζεται σε πρόσφατα δεδοµένα. Το περιεχόµενο της έκθεσης αυτής, όπως περιγράφεται ανωτέρω, διαβάστηκε σε όλα τα µέλη της Επιτροπής, τα οποία στην τελευταία συνεδρίασή της, στις 21 Ιανουαρίου 2011, την υπέγραψαν ως ακολούθως: Ο Πρόεδρος ικαίος Τσερκέζος Αναπληρωτής Καθηγητής Oικονοµετρίας Τα µέλη Ευάγγελος Στυλιαράς Γεώργιος Ζιούπος Φώτιος εληγιάννης Αργυρώ Κουρτάκη Ιωάννης Νικολαΐδης Γεώργιος Ντούρος Αναστάσιος Νικολαΐδης Ουρανία Κοκκινίδου Κων/νος Χατζηδάκης Ευριπίδης Κοντέλης Ακριβές Αντίγραφο Πειραιάς, 1 Φεβρουαρίου 2011 Η Γραµµατέας Χαρίκλεια Τριανταφύλλου Χρήστος Σουλελές Ιωάννα Καρανδινάκη Αθανάσιος Πρίντσιπας 19

20 /ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΩΝ ΕΙΚΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ.Τ.Κ. ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟ ΕΙΚΤΩΝ ΤΩΝ 12 ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΜΗΝΕΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟ, ΝΟΕΜΒΡΙΟ, ΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2010, ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΕΤΟΣ : α) 2005=100,0 β) 2009=100,0 Οκτώβριος 2010 Νοέµβριος 2010 εκέµβριος 2010 Οµάδες ειδών 2005=100,0 2009=100,0 2005=100,0 2009=100,0 2005=100,0 2009=100,0 1. ιατροφή και µη αλκοολούχα ποτά 115,29 100,52 115,49 100,56 115,58 100,69 2. Αλκοολούχα ποτά και καπνός 144,63 119,62 145,60 120,41 145,51 120,33 3. Ένδυση Yπόδηση 120,72 107,98 120,78 108,11 120,79 108,13 4. Στέγαση 125,17 108,90 125,78 109,47 127,41 111,04 5. ιαρκή αγαθά Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες 112,85 103,14 113,19 103,44 113,40 103,58 6. Υγεία 114,39 100,48 114,47 100,57 114,46 100,57 7. Μεταφορές 125,59 119,63 126,24 120,30 127,28 121,38 8. Επικοινωνίες 102,34 104,73 102,34 104,73 102,34 104,73 9. Αναψυχή Πολιτιστικές δραστηριότητες 108,67 101,00 108,78 101,01 109,13 101, Εκπαίδευση 120,43 102,19 120,43 102,19 120,43 102, Ξενοδοχεία Καφέ Εστιατόρια 119,15 103,54 118,91 103,30 119,78 104, Άλλα αγαθά και υπηρεσίες 118,94 106,46 119,09 106,57 119,49 106,90 Γενικός είκτης 119,07 106,59 119,33 106,80 119,82 107,28 20