ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοδος του Μόναχο 2015: «τι χάνουμε σήμερα;» της Παππά Φαίης....2 Ο Ρόλος του Πετρελαίου στις Σχέσεις Ρωσίας Σαουδικής Αραβίας της Αριστείδου Όλγας Η «επιστροφή» του χρυσού; του Ζήβα Κωνσταντίνου..16 Η στάση της Μόσχας απέναντι στην Συριακή της Σπάθη Μαρίας..20 Η Ουκρανική Κρίση και ο Ο.Η.Ε. του Δημόπουλου Δημοσθένη, μετάφραση του Παρμακίδη Ιωάννη..24 Ματιά στην Επικαιρότητα των Ανδρονίκου Κων/νου, Αντύπα Άρια, Καραγιαννόπουλου Πέτρου-Δαμιανού, Κοσμά Ελένη, Ξυλία Σοφία, Παναγιωτόπουλου Βασίλη, Πεχλιβάνη Ιωάννη, Σπανουδάκη Άρη, Χυτήρη Σπυριδούλα.34 Εκδότες Τεύχους: Δημόπουλος Δημοσθένης, Καραγιαννόπουλος Πέτρος Δαμιανός Ακαδημαϊκός Επιβλέπων: Δρ. Φίλης Κωνσταντίνος Πνευματικά Δικαιώματα Κέντρο για τη Ρωσία, την Ευρασία και τη Νότιο-ανατολική Ευρώπη,

3 Σύνοδος του Μόναχο 2015: «τι χάνουμε σήμερα;» 1 Η Σύνοδος του Μόναχο (Munich Security Conference) στις 6 με 8 Φεβρουαρίου έθεσε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα γεωπολιτικής. Ένα από τα πολλά ερωτήματα αφορούσε την φύση του διεθνούς συστήματος επισημαίνεται μια επιστροφή στην βεστφαλιανή πραγματικότητα των υπερσυγκεντρωτικών εθνών κρατών, στην οποία οι διεθνείς οργανισμοί ολοένα και αδυνατούν να ανταποκριθούν άμεσα στις παγκόσμιες αλλαγές. 2 Ήδη, στο προοίμιο του Munich Security Conference Report 2015, τίθεται ρητά το ερώτημα «εάν πολλοί «έχασαν» την άνοδο του ISIS και την επερχόμενη θεμελιώδη κρίση της ευρωπαϊκής ασφάλειας ένα χρόνο πριν, το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι: τι χάνουμε σήμερα;» 3. Πράγματι, το 2014 οι διεθνείς κρίσεις δεν είχαν γιγαντωθεί σε τέτοιο βαθμό. Η ουκρανική κρίση βρισκόταν ακόμη στα προεόρτια, ενώ ακόμα δεν είχε πραγματοποιηθεί το δημοψήφισμα της Κριμαίας και η προσχώρησή της στα ρωσικά εδάφη. 4 Σήμερα, ένα χρόνο αργότερα, οι συστημικές απειλές πληθύνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, «ο πόλεμος επιστρέφει στην Ευρώπη» 5. Στην Μέση Ανατολή διογκώνεται η παρουσία των τρομοκρατικών παρακλαδιών του ISIS, σε συνδυασμό με μια γενικότερη πολιτική αστάθεια, ξεκινώντας από αυτή της Αιγύπτου, προχωρώντας στις κρίσεις της Λιβύης και της Υεμένης, καταλήγοντας στην εδαφική αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης και τον πόλεμο στη Συρία. 6 Σε όλα αυτά, προστίθενται τα μεταναστευτικά ρεύματα που έχουν κατακλύσει την Ευρώπη, ενώ η διασπορά των τρομοκρατικών ομάδων και ιδεών, όπως αποδείχθηκε με το τρομοκρατικό χτύπημα στη Γαλλία, δεν είναι εκτός των παρελκόμενων της ασταθούς κατάστασης στη Μέση Ανατολή. Στο παλίμψηστο της διεθνούς ασφάλειας δεν θα μπορούσε να λείπει η βιολογική βόμβα του ιού Ebola, με τα κρούσματα να εξακολουθούν να πλήττουν την Δυτική Αφρική και με τον κίνδυνο της πανδημίας να ελλοχεύει. 7 Τέλος, η περιοχή του Ειρηνικού δεν τυγχάνει λιγότερης προσοχής, αφενός γιατί αποτελεί το μέλλον της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, αφετέρου γιατί αποτελεί περιοχή σημαντικών γεωστρατηγικών συμφερόντων. Στην περιοχή της Ασίας, οι σχέσεις Κίνας- Ιαπωνίας χαρακτηρίζονται ως «η πιο επικίνδυνη διμερής σχέση παγκοσμίως» και αυτό, γιατί αποτελούν δύο ισχυρές δυνάμεις, οι οποίες δεν επαναπαύονται στην κούρσα των εξοπλισμών, ενώ βασική τους επιδίωξη είναι να εξασφαλίσουν την ηγεμονία της βόρειο-ανατολικής Ασίας. Σε αυτό το σημείο μάλιστα αξίζει να σημειωθεί πως ο Mearsheimer, είχε προβλέψει τον ανταγωνισμό στην περιοχή της Βόρειο-ανατολικής Ασίας και θεωρούσε σχετικά κρίσιμη την 1 Munich Security Report 2015, Collapsing Order, Reluctant Guardians?, Munich Security Conference, 2015, [Online at: 2 Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Η Σύνοδος του Μόναχο το 2014, πραγματοποιήθηκε στις 31 Ιανουαρίου ως και τις 2 Φεβρουαρίου. Το δημοψήφισμα για την προσάρτηση της Κριμαίας στην ρωσική επικράτεια έλαβε χώρα στις 16 Μαρτίου. 5 Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report

4 παρέμβαση των Η.Π.Α. στον ρόλο του υπερπόντιου εξισορροπητή, με σκοπό την καταστολή της εγκαθίδρυσης μιας περιφερειακής ηγεμονίας. 8 Αυτό που δεν προέβλεψε τότε, ήταν η ξαφνική άνοδος της Κίνας, η υπέρμετρη αύξηση των αμυντικών της δαπανών και η αύξουσας σημασίας εμπλοκή της στα διεθνή δρώμενα, με τέτοιον μάλιστα τρόπο, όπου κατάφερε να δημιουργήσει γύρω της μια δραστήρια σφαίρα επιρροής, απέναντι σε αυτή του δυτικού ημισφαιρίου. Στην συζήτηση αναδύθηκαν και μία σειρά από άλλες ανησυχίες, όπως αυτή του ρόλου των Η.Π.Α., της Γερμανίας, αλλά και του ρόλου των διεθνών οργανισμών, όπως το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε.. 9 Το κέντρο της αντιπαράθεσης, για ακόμα μία φορά ήταν η ουκρανική κρίση και η τρομοκρατική φρενίτιδα της Μέσης Ανατολής. Όσον αφορά τη Γερμανία, πολλοί φαίνεται να επικρίνουν την παθητική στάση που διατηρεί στα ευρωπαϊκά δρώμενα, κάνοντας αναφορά για ένα «τεράστιο χάσμα» μεταξύ της ρητορικής τους και των πραγματικών στρατιωτικών τους δυνατοτήτων. 10 Σύμφωνα με ένα vox populi που διεξήγε το Körber Foundation, ο γερμανικός λαός στέκεται με σκεπτικισμό, απέναντι στην υιοθέτηση μιας ενεργητικότερης εμπλοκής, ειδικότερα στρατιωτικής, στις διεθνείς εξελίξεις 11. Ωστόσο, η συνδρομή της, ειδικότερα σε μια κρίσιμη περίοδο για την Ευρώπη καθίσταται σημαντική για πολλούς, καθώς σήμερα αποτελεί την μοναδική ευρωπαϊκή δύναμη που θα μπορούσε να εξισορροπήσει την Ρωσία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. (Körber Foundation, «Involvement or Restraint?) Στην ίδια αντιπαράθεση δοκιμάζεται ο ρόλος των Η.Π.Α. στο διεθνές σύστημα και το κατά πόσο έχει η ελαττωθεί η παγκόσμια κυριαρχία της, κάτι που αποτυπώνεται ως δίλημμα, μεταξύ του «world weary» ή «war- weary» (κουρασμένες 8 John. J. Mearsheimer, Η Τραγωδία της Πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων», Εκδόσεις Ποιότητα, Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Körber Foundation, «Involvement or Restraint? Don t know/no response: differences between totals and 100%»,

5 από τον κόσμο ή από τον πόλεμο). 12 Μήπως οι Η.Π.Α. διανύουν μια νέα περίοδο απομονωτισμού, με τακτικές μεταφοράς βαρών, όπως τις περιόδους και ; 13 Τα κέντρα διεξαγωγής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής αρνούνται κατηγορηματικά οποιαδήποτε υποχωρητικότητα στο διεθνές σύστημα, όπως μάλιστα αναφέρει ο Barrack Obama, το ζήτημα έγκειται στο πως πρέπει να ηγηθεί, το εάν ηγείται θεωρείται κατ αυτόν δεδομένο. 14 Αναφορικά με τον ρόλο της Ε.Ε., υποστηρίζεται η άποψη για διεύρυνση των αμυντικών της ικανοτήτων και η ενίσχυση του ρόλου της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), ως παράγοντας σταθεροποίησης της ευρωπαϊκής τάξης. Ειδικότερα, με την αποχώρηση της πλειοψηφίας των αμερικανικών στρατευμάτων, με έναν ευρωπαϊκό πόλεμο εν εξελίξει και με την επιδείνωση των αμυντικών της ικανοτήτων, ιδιαίτερα εν μέσω της οικονομικής κρίσης, θέτουν το ερώτημα της ενίσχυσης του ρόλου της Ε.Ε. σε ζητήματα ασφαλείας. 15 Αντίστοιχα, για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, η αναθεώρηση των σκοπών του στην Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας για τις επίμαχες διεθνείς κρίσεις, με επίκεντρο την Ουκρανία, θεωρήθηκε πως σημάνει την επιστροφή του οργανισμού στα ευρωπαϊκά και διεθνή δρώμενα, αποκτώντας ένα νέο σκοπό, αυτόν του διαχειριστή της ουκρανικής κρίσης. 16 Στα πλαίσια της Συνόδου, αναφέρθηκαν, όπως ήταν αναμενόμενο, και στον ρόλο της Ρωσίας, ενώ ιδιαίτερα συζητήθηκε η ηγετική φιγούρα του Putin και η στρατηγική του «υβριδικού πολέμου». Σύμφωνα με το Munich Security Report, την εξωτερική πολιτική του Putin διέπει η έννοια του αλυτρωτισμού του σοβιετικού παρελθόντος της Ρωσίας, μέσω της επανάκτησης καίριων γεωγραφικών περιοχών που θα της επιτρέψουν την επαναφορά της ως υπερδύναμη στο διεθνές στερέωμα, γεγονός που οδηγεί σε πολλαπλές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. 17 Ωστόσο, οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου αποτελούν ρωσικό γνώρισμα; Σύμφωνα με τον Ρώσο Υπουργό Εξωτερικών, Sergey Lavrov, οι Η.Π.Α., σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, χρησιμοποιώντας την πρόφαση των ανθρωπιστικών επεμβάσεων, παραβίασαν πολλάκις τα επίσημα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αναφέροντας το παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ και της Λιβύης 18. Σε αντιδιαστολή με την κοινή πεποίθηση των δυτικών δυνάμεων, ο Sergey Lavrov εξηγεί στην επίσημη ομιλία του, τους κινδύνους που πρώτοι ετέθησαν από το ΝΑΤΟ και τις Η.Π.Α., τόσο με την δημιουργία μίας παγκόσμιας «πυραυλικής ασπίδας» (missile defense) κατά τα αμερικανικά πρότυπα, όσο με την διεύρυνση του 12 Ibid. Munich Security Report Ibid. John. J. Mearsheimer 14 Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Ibid. Munich Security Report Sergey Lavrov, Foreign Minister Sergey Lavrov delivers a speech and answers questions during debates at the 51st Munich Security Conference, Munich, The Ministry of Foreign Affairs of Russian Federation, 07 Feb. 2015, [Online at: 4

6 ΝΑΤΟ στις περιοχές της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (Κ.Α.Κ.), ενώ αναλύει την περίπτωση της ουκρανικής κρίσης από τη ρωσική οπτική γωνία. 19 Στο ζήτημα των πυραύλων, ο Lavrov ευθέως κατηγορεί τις Η.Π.Α, ότι δεν έλαβαν υπ όψιν την αντιπρόταση της Ρωσίας για συνεργασία στον τομέα της αντιπυραυλικής άμυνας. Τα σχέδια τους για την δημιουργία ενός παγκοσμίου συστήματος αμυντικών πυραύλων παραβιάζει κατά γράμμα την Συνθήκη για τους Πυραύλους Μέσου Βεληνεκούς (Intermediate- Range Nuclear Forces Treaty- INF), καθώς το προτεινόμενο σύστημα πυραύλων παρουσιάζει πολλές ομοιότητες αν όχι ταυτίζεται- με το σύστημα των ηπειρωτικών πυραύλων (land- based missiles). 20 Στην ομιλία του, ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, υποστηρίζει επίσης, πως στην ουκρανική κρίση ευθύνες πρέπει να επιρριφθούν στην εμπλοκή τόσο των ευρωπαϊκών δυνάμεων 21, όσο και στην ουκρανική κυβέρνηση. Πιο συγκεκριμένα, η πολιτική αστάθεια στην Ουκρανία, από τις διαδηλώσεις στο Maidan και την αντισυνταγματική απομάκρυνση του Yanukovych, μέχρι την παραβίαση της Συμφωνίας του Minsk, εκτροχίασαν την εσωτερική κατάσταση. Όπως ο ίδιος αναφέρει, η ουκρανική κυβέρνηση όχι μόνο δεν προχώρησε σε διεθνή διάλογο για την επίλυση της κρίσης, αντ αυτού κινήθηκε στρατιωτικά εναντίον των κατοίκων της, ειδικότερα όσων είχαν αποκηρύξει την αντι- συνταγματική κυβέρνηση και την εξουσία που είχαν υφαρπάξει οι «υπερεθνικιστές». 22 Το συμπέρασμα που προκύπτει από την ομιλία του, είναι ότι τελικά οι παραβιάσεις των διεθνών συμφωνιών δεν προέκυψαν από τη ρωσική πλευρά, αλλά από τις ουκρανικές αρχές, οι οποίες συνέβαλλαν στην κλιμάκωση της διάσπασης των Ουκρανών με τις εθνικές μειονότητες, παραβιάζοντας την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, θεμελιώδης αρχή που αναγράφεται στην Συμφωνία του Ελσίνκι. 23 Μάλιστα, συμπληρώνει, πως η ρωσική πλευρά πολλές φορές πρότεινε την ειρηνική επίλυση της κρίσης, παροτρύνσεις οι οποίες σε μεγάλο βαθμό ελήφθησαν υπ όψιν στην Συμφωνία του Minsk, ενώ δεν απορρίπτει το ενδεχόμενο μιας εντατικότερης συνεργασίας με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. 24 Άλλωστε, είναι γεγονός, πως η Ρωσία δεν είχε απορρίψει το ενδεχόμενο συνεργασίας με την Ευρώπη. Αντιθέτως, η γεωγραφική της θέση στα ευρωπαϊκά σύνορα και η ιστορική της εμπλοκή στην μετεξέλιξη της ευρωπαϊκής ηπείρου, δεν θα μπορούσαν να καταστήσουν την Ρωσία αμέτοχη. Για παράδειγμα, στον τομέα της «πολιτικής των αγωγών», η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει το 35% της ενεργειακής της τροφοδότησης στη Ρωσία. Πιο συγκεκριμένα, η Γερμανία, εισάγει το 36% του φυσικού της αερίου και το 39% του πετρελαίου της 19 Ibid. Sergey Lavrov 20 Ibid. Sergey Lavrov 21 Αναφέρεται σε μια σειρά γεγονότων που αφορούν την άμεση εμπλοκή των ευρωπαϊκών δυνάμεων σε ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης, όπως η τριμερής επιτροπή Γαλλίας, Γερμανίας και Πολωνίας στην απομάκρυνση του Yanukovich από την εξουσία. Ibid. Sergey Lavrov 22 Ibid. Sergey Lavrov 23 Ibid. Sergey Lavrov 24 Ibid. Sergey Lavrov 5

7 από τη Ρωσία. 25 Αντίστοιχα, η αλληλεξάρτηση της Ρωσίας με τα κράτη- μέλη της Ε.Ε. έγινε σαφής ύστερα από την επιβολή κυρώσεων στον αμυντικό, ενεργειακό και οικονομικό τομέα, όπως τον τομέα των εξαγωγών αγρότικών προϊόντων. Οι κυρώσεις, όχι μόνο είχαν σοβαρό αντίκτυπο στην νομισματική ισορροπία της Ρωσίας 26, αλλά μείωσαν σημαντικά τους ρυθμούς ανάπτυξης της κατά 0,6%. 27 Επομένως, γίνεται σαφές πως οι δυνάμεις της οικονομικής αλληλεξάρτησης ανάμεσα στη Ρωσία και την Ευρωπαϊκή Ένωση θα καθιστούν κρίσιμη την διαπραγμάτευση για την επίλυση του ουκρανικού ζητήματος. 25 Richard Fuchs, Germany's Russian energy dilemma, Deutsche Welle, 23 Mar. 2014, [Online at: 26 Αξίζει να σημειωθεί πως οι κυρώσεις έδρασαν συμπληρωματικά στην οικονομική επιδείνωση της Ρωσίας. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν επίσης οι εσωτερικές διεργασίες της ρωσικής πραγματικότητας, όπως η μείωση του πληθυσμού της, η περιορισμένη γεωγραφική κινητικότητα, που δημιουργεί προβλήματα στον χώρο της εργασίας, ο πληθωρισμός και το δυσλειτουργικό κοινωνικό κράτος. (υγεία και εκπαίδευση). Ιgor Yurgens, The West vs. Russia: The Unintended Consequences of Targeted Sanctions, The National Interest, 08 Oct. 2014, [Online at: 27 Laurence Norman, «EU Projects Impact of Sanctions on Russian Economy Forecast Sees Less of an Impact on European Growth Rate», Wall Street Journal, 03 Sep. 2014, [Online at: 6

8 (House of Lords 6th Report of Session ) 28 Παράλληλα, σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, οι δύο πλευρές προσπάθησαν στο παρελθόν να δημιουργήσουν ένα κοινό πλαίσιο διαπραγμάτευσης. Την περίοδο χρηματοδοτήθηκε το Πρόγραμμα Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας (Partnership and Co-operation Agreement- PCA), με σκοπό την οικονομική υποστήριξη της ΚΑΚ. Το ύψος της χρηματοδότησης στη Ρωσία μόνο, ανήλθε στα 2.7 δις, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την υλοποίηση 1500 σχεδίων σε 58 περιοχές, σύμφωνα με την επίσημη έκθεση της Βουλής των Λόρδων, σχετικά με την Ουκρανική κρίση. 29 Στην Σύνοδο Κορυφής της Αγίας Πετρούπολης το 2003, αποφασίστηκε η ενδυνάμωση των σχέσεων ανάμεσα στη Ρωσία και την Ε.Ε. και η προώθηση της ενισχυμένης συνεργασίας, σε τέσσερις κρίσιμους τομείς: την οικονομία και το περιβάλλον, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη, την εξωτερική ασφάλεια και την έρευνα, την καινοτομία και την εκπαίδευση. 30 Το 2008 στη Σύνοδο του Khanty-Mansiysk οι διαπραγματεύσεις κινήθηκαν στην ίδια κλίμακα και σε παρόμοιο πνεύμα, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση του διαλόγου πάνω στους προαναφερόμενους τομείς συνεργασίας, αλλά και στην αναθεώρηση του πλαισίου συνεργασίας, λαμβάνοντας υπ όψιν πως οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί σε σχέση με την δεκαετία του Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί πως όντως η κατάσταση για τη Ρωσία έχει αλλάξει ριζικά, σε σύγκριση με την κρίσιμη δεκαετία της πτώσης της, κάτι που αργότερα διαφαίνεται και μέσα από την επέμβαση στη Γεωργία το 2008 και επηρεάζει σημαντικά τις μελλοντικές της σχέσεις με την Ε.Ε.. Τον Ιούνιο του 2010, στο Meseberg, μετά από πρωτοβουλία της καγκελαρίου Angela Merkel, προτάθηκε η σύσταση μιας Επιτροπής για την Ασφάλεια και την Εξωτερική Πολιτική, η οποία θα συνεδρίαζε σε επίπεδο υπουργών εξωτερικών, με τη μορφή ενός επίσημου φόρουμ. Οι κύριες θεματικές της εν λόγω επιτροπής θα στρέφονταν γύρω από τους διεθνείς κινδύνους, αλλά και γύρω από τα κοινά προβλήματα που άπτονται της ευρωπαϊκής ασφαλείας, όπως οι αποσχιστικές τάσεις στην περιοχή της Τρανσδνειστερίας, στη Μολδαβία. Στην Σύνοδο του Ροστόφ που ακολούθησε το ίδιο έτος, η προσδοκώμενη συνεργασία ναυάγησε ύστερα από αντιδράσεις των υπολοίπων κρατών- μελών. 32 Θα μπορούσε να παρατηρηθεί πως το πάγωμα των σχέσεων μεταξύ της Ε.Ε. και της Ρωσίας δεν ξεσπάει με την αυγή της ουκρανικής κρίσης, αντιθέτως αποτελεί μια σταδιακή διαδικασία απομάκρυνσης, ειδικότερα από τα ευρωπαϊκά στελέχη, τα οποία όπως φάνηκε χρόνο με το χρόνο μετέβαλλαν τις απόψεις τους για την εφαρμογή ενός διαλλακτικότερου πλαισίου συνεργασίας. Επιπλέον, η Γερμανία, ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 1990, αναλαμβάνει την πρωτοβουλία του τοποτηρητή 28 House of Lords, The EU and Russia: before and beyond the crisis in Ukraine, European Union Committee, 6 th Report of Session Ibid. House of Lords 30 Ibid. House of Lords 31 Ibid. House of Lords 32 Andrew Rettman, Germany and Russia call for new EU security committee, Euobserver.com, 07 Jun. 2010, [Online at: 7

9 των ρωσο- ευρωπαϊκών σχέσεων, παρά την πολιτική των αποστάσεων σε επίπεδο στρατιωτικής εμπλοκής. Αυτό παρατηρήθηκε τόσο το 2010 με την πρόταση για τη σύσταση της Επιτροπής για την Ασφάλεια και την Εξωτερική Πολιτική, όσο και στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις στο Minsk, όπου η Angela Merkel μαζί με τον Γάλλο πρόεδρο François Hollande, προχώρησαν σε διαπραγματεύσεις με τον Vladimir Putin και τον Petro Poroshenko, οι οποίες κατέληξαν σε μία νέα ανακωχή. Η άνοδος της Γερμανίας θα μπορούσε να ερμηνευθεί διττά, είτε συνεισφέροντας στην ευρωπαϊκή σταθερότητα για, καθώς αποτελεί ίσως την μοναδική ευρωπαϊκή δύναμη θα μπορούσε να αναχαιτίσει μια ρωσική απειλή, αλλά και ως κίνδυνος, σε περίπτωση που κάποια στιγμή στην ιστορία της παρουσιάσει ηγεμονικές τάσεις. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο γεωπολιτικός παράγοντας όπως αναφέρει και η έκθεση της Βουλής των Λόρδων για την ουκρανική κρίση, η εσωτερική ανασυγκρότηση της Ρωσίας συνέβη παράλληλα με τις εσωτερικές διεργασίες που έλαβαν χώρα στις πρώην σοβιετικές της δημοκρατίες, με αποτέλεσμα να μεταβληθούν οι αρχικές ισορροπίες 33. Επιπρόσθετα, η μεταβολή των γειτονικών της κρατών στο εσωτερικό τους δημιούργησαν νέες εξωτερικές ανάγκες, κάτι που είχε ως συνέπεια την προσέλκυση τους από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, δηλαδή της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Επομένως, αυτό που η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική στον τομέα της διεθνούς ασφάλειας χαιρετίζει, αποτελεί κόκκινη γραμμή για την ρωσική εξωτερική πολιτική. Και ενώ ήδη από την περίοδο του PCA, η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική επεδίωκε την οικονομική αναδιάρθρωση της Ρωσίας, το άνοιγμα των αγορών της κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις επενδύσεις σε νέες υποδομές, 34 οι προσπάθειες για τα κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα που προέκυψαν, παρέμειναν μετέωρα. Στα αίτια της αποστασιοποίησης τοποθετείται και το ιδεολογικό χάσμα. Το πολιτικό περιβάλλον της Ρωσίας σύμφωνα με τη Δύση, προβάλλει τα εξής στοιχεία: πρώτον αυτό του εθνικισμού, δεύτερον του συντηρητισμού, άρρηκτα συνδεδεμένου με την ορθόδοξη παράδοση και τρίτον του ευρασιανισμού, μιας ιδεολογίας που στρέφεται ενάντια στη Δύση και συμβάλλει στον περαιτέρω διαχωρισμό της Ρωσίας με τη δυτική παράδοση. 35 Επιχειρησιακά, η στρατηγική της πολιτιστικής διαφοροποίησης της Ρωσίας ερμηνεύεται μέσω του «υβριδικού πολέμου» (hybrid war-fare), ενός είδος πολέμου που συνδυάζει συμβατικές και μη συμβατικές δυνάμεις. Στις συμβατικές δυνάμεις ανήκουν οι τακτικές στρατιωτικές στρατιωτικές δυνάμεις, οι ειδικές δυνάμεις αλλά και μη τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις, με την μορφή παραστρατιωτικών οργανώσεων ή ανταρτοπόλεμου. 36 Στις μη συμβατικές δυνάμεις ανήκει η προπαγάνδα, η διπλωματία, οι κυβερνοεπιθέσεις, ο οικονομικός πόλεμος και η υποστήριξη (ηθική ή/και στρατιωτική) παραστρατιωτικών ομάδων, με 33 Ibid. House of Lords 34 Ibid. House of Lords 35 Υπάρχουν αρκετές δηλώσεις που αποδεικνύουν αυτή τη θέση, όπως η διατύπωση του Kliment ότι «[η Ρωσία έβλεπε τον εαυτό της] ξεχωριστά από την Ευρώπη, όχι μόνο αναφορικά με τα οικονομική τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, αλλά και αναφορικά με τα πολιτιστικά της συμφέροντα», ή όπως παραθέτει ο Lukyanov «η Ρωσία δεν αναμένει την αποδοχή της από την δυτική πλευρά». Ibid. House of Lords 36 Ibid. Munich Security Report

10 σκοπό την εσωτερική αποδόμηση μιας χώρας. Η έννοια του υβριδικού πολέμου φαίνεται να αξιοποιείται κατά κόρον από τη Ρωσία, ωστόσο οι ίδιοι οι κανόνες του πολέμου έχουν αλλάξει σε διεθνές επίπεδο. Πράγματι, η μείωση της χρήσης οπλισμών και η εναλλακτική επιλογή εργαλείων ήπιας ισχύος, όπως η οικονομία ή η προπαγάνδα, όχι μόνο περιορίζει το ρίσκο που ενέχει μια στρατιωτική εμπλοκή σε υλικό και ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και το χρόνο διεξαγωγής της. Εν γένει η Ρωσία αξιοποιεί τακτικές υβριδικού πολέμου, έτσι ώστε να ενισχύσει τον έλεγχό της στις σφαίρες επιρροής της. Εν προκειμένω και η περίπτωση της Ουκρανίας να ανήκει σε αυτή τη μορφή διεξαγωγής πολέμου, αν υπολογίσει κανείς την υποστήριξη των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων στην ανατολική πλευρά. Παρόλα αυτά, η Ρωσία δεν αποτελεί τον μοναδικό πρωτοπόρο στην χρήση του υβριδικού πολέμου. Για παράδειγμα, η Γερμανία αν και απέχει από την ενεργή στρατιωτική της συμμετοχή σε διεθνές επίπεδο 37, έχει συνδέσει -σε βαθμό ταύτισης- την εξωτερική της με την οικονομική πολιτική, επιτυγχάνοντας έτσι την μεγιστοποίηση της ισχύος της στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Αντίστοιχα, οι ανθρωπιστικές επεμβάσεις αποτελούν με τη σειρά τους μορφή υβριδικού πολέμου, καθώς αποτελεί μια κλιμακούμενη διαδικασία, από το στάδιο της ανθρωπιστικής βοήθειας έως αυτό της στρατιωτικής επέμβασης, χωρίς μάλιστα το ένα να προϋποθέτει το άλλο. 38 (Munich Security Conference 2015) Το επιμύθιο της Συνόδου ορίστηκε λίγες μέρες αργότερα, στις 12 Φεβρουαρίου, με την συνάντηση των ηγετών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας στο Minsk, όπου και συμφώνησαν την εκεχειρία έως ότου βρεθεί μια βιώσιμη λύση. Η Συμφωνία του Minsk περιλαμβάνει 37 Λ.χ. Η Γερμανία απέφυγε να εμπλακεί στρατιωτικά στην Λιβύη. 38 Στην Ρουάντα περιορίστηκε στο επίπεδο της ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ στην περίπτωση του Κουβέητ προχώρησε σε στρατιωτική επέμβαση. 9

11 δύο επιμέρους συμφωνίες 39 : πρώτον την τήρηση του πρώτου πακέτου συμφωνιών, όπως αυτές είχαν υπογραφεί στις 5 και 19 Σεπτεμβρίου, με 13 νέα σημεία, στα οποία εμπεριέχεται η παραχώρηση ενός ειδικού status για τις ρωσοκρατούμενες περιοχές του Donetsk και του Luhansk. 40 Δεύτερον, αναφέρει πως οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ρωσίας και της Ουκρανίας προσυπογράφουν την τήρηση των εν λόγων μέτρων. Ήδη, λίγες μέρες αργότερα και η εκεχειρία φαίνεται να υποχωρεί σταδιακά. Ο Poroshenko, στην ομιλία του με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Joe Biden, κατηγόρησε τις αποσχιστικές ομάδες πως εξακολουθούν να διεξάγουν επιθέσεις εναντίον των ουκρανικών στρατευμάτων. 41 Από την πλευρά της Ευρώπης, μια ακόμα ρήξη της συμφωνίας θα εντείνει ακόμη περισσότερο τις ήδη τεταμένες σχέσεις με τη Ρωσία, ενισχύοντας τις οικονομικές κυρώσεις εναντίον της. Στη Σύνοδο του Μόναχο παρουσιάστηκαν όλοι οι εμφανείς κίνδυνοι που επιδρούν εις βάρος της διεθνούς τάξης και ασφάλειας. Ωστόσο, μέχρι τώρα δεν φαίνεται να γίνονται ρεαλιστικά βήματα προς την αντιμετώπισή τους. Μια αναζωπυρωμένη ουκρανική κρίση, αποστρέφει τα βλέμματα από μια κρίση εν εξελίξει στην Μέση Ανατολή, με αποτέλεσμα να γεννιούνται νέες, πιο σύνθετες απειλές. Το σίγουρο είναι πως η σημερινή συγκυρία εμφανίζει μια ακραία «παγκοσμιοποίηση» του κινδύνου, η οποία εξελίσσεται με φρενήρεις ρυθμούς. 39 Στην υπογραφή της Συμφωνίας συμμετέχει και ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΑ). 40 Ian Bond, Russia's war in Ukraine: Is Minsk the end, or just the start?, Centre for European Reform, 13 Feb. 2015, [Online at: ] 41 Ceasefire in Eastern Ukraine Remains Shaky, Csis.org., Feb , [Online at: 10

12 Ο Ρόλος του Πετρελαίου στις Σχέσεις Ρωσίας Σαουδικής Αραβίας Το τελευταίο διάστημα, λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου, αλλά και με αφορμή τον θάνατο του βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Abdullah bin Abdulaziz στις 23 Ιανουαρίου, γίνονται εκτενείς αναφορές στις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με τη Ρωσία, αλλά και γενικά στο μέλλον της εξωτερικής και οικονομικής πολιτικής του Βασιλείου. Θα γίνουν αλλαγές στην πολιτική του; Θα επηρεαστεί η σχέση του με άλλες χώρες, όπως επί παραδείγματι με την Ρωσία; Σε δηλώσεις του, ο Πρόεδρος Putin χαρακτήρισε τον βασιλιά Abdullah ως «έναν σοφό και συνεπή πολιτικό, έναν ηγέτη που είχε την αγάπη και τον σεβασμό των πολιτών του και του άξιζε η καλή φήμη που είχε στον διεθνή χώρο». Τόνισε επίσης, τις πολύ φιλικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Όμως, η κοινή γνώμη στη Ρωσία, καθώς και κάποιες πολιτικές ελίτ και αναλυτές δεν είχαν την καλύτερη γνώμη για τον Σαουδάραβα βασιλιά και την χώρα του, αφού θεωρούσαν ότι εφαρμόζει αντιρωσική πολιτική. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στην μέση, αφού οι δύο χώρες δεν είναι «ούτε φίλοι, ούτε εχθροί». 42 Τον Σεπτέμβριο του 2014, οι τιμές του πετρελαίου έπεσαν κάτω από τα 100 δολάρια ανά βαρέλι, για πρώτη φορά μετά το 2009, ενώ τον Ιανουάριο του 2015 έπεσαν και κάτω από τα 50 δολάρια ανά βαρέλι. 43 Τα αίτια αυτής της πτώσης, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι κατά κύριο λόγο η αύξηση της προσφοράς που προκύπτει από την σχιστολιθική επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και η μείωση της ζήτησης λόγω της υποτονικής παγκόσμιας ανάπτυξης. 44 Κρίσιμο ρόλο για την εκ νέου άνοδο των τιμών και την σταθεροποίηση τους, μπορεί να διατελέσει το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό των αποδεδειγμένων παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. 45 Όμως η Σαουδική Αραβία άλλαξε την στρατηγική της, που παραδοσιακά την ήθελε να επιδιώκει υψηλές τιμές στο πετρέλαιο, ακολουθώντας μία διαφορετική τακτική. Δεν προσπαθεί να ανεβάσει τις τιμές, γνωρίζοντας καλά τις επιπτώσεις που έχουν οι χαμηλές τιμές. Στη σύνοδο του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟPEC), στη Βιέννη στις 27 Νοεμβρίου 2014, ασκήθηκαν πιέσεις στην Σαουδική Αραβία να μειώσει την παραγωγή ώστε να αυξηθούν οι τιμές, αλλά «στο τέλος η σύνοδος αποφάσισε να διατηρήσει το επίπεδο παραγωγής στα 30 εκατομμύρια βαρέλια για τους επόμενους έξι μήνες» Νikolay Kozhanov, Russia and Saudi Arabia: Friends or Foes?, Carnegie Moscow Center, 3 February 2015, online at: 43 Επίσημα στοιχεία από τον OPEC, online at: 44 Bilal Y. Saab και Robert A. Manning, «Το πετρελαϊκό παιχνίδι του Ριάντ», Foreign Affairs the Hellenic Edition, , online at: 45 Bilal Y. Saab και Robert A. Manning, «Το πετρελαϊκό παιχνίδι του Ριάντ», Foreign Affairs the Hellenic Edition, , online at: 46 Stephan Oszvath / Άρης Καλτιριμτζής, «Διεθνείς Ανταγωνισμοί με όπλο το πετρέλαιο», Deutsche Welle, , online at: 11

13 Ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επενδύσεις στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έπεσαν κατά 37% το 2014, πτώση που θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερη φέτος, αν οι τιμές παραμείνουν ίδιες. Φυσικά, οι χαμηλές τιμές μπορούν να αυξήσουν την κατανάλωση ενέργειας και έτσι να «ανοίξει ο δρόμος» και για άλλες μορφές ενέργειας, όπως είναι η αιολική, η ηλιακή, αλλά και η πυρηνική. Άρα, η μείωση του παγκόσμιου ανταγωνισμού τώρα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε απότομες αυξήσεις των τιμών στο μέλλον. 47 Μεγάλη προσοχή όμως, πρέπει να δοθεί και στην γεωπολιτική πλευρά των επιπτώσεων. Τα πετρελαιοπαραγωγά κράτη που είναι ανταγωνιστικά στην Σαουδική Αραβία, θα χάσουν μεγάλο μέρος των εσόδων τους. Ιδιαίτερα, κράτη όπως το Ιράν και κυρίως η Ρωσία, που εξαρτά σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της από τον τομέα της ενέργειας, θα υποστούν μεγάλες απώλειες, γεγονός που ήδη παρατηρείται. Αναλυτές εκτιμούν επίσης, ότι με αυτόν τον τρόπο θα ασκηθούν πολιτικές πιέσεις στα κράτη, για παράδειγμα στο Ιράν για επίτευξη μιας πυρηνικής συμφωνίας και στη Ρωσία για αναστροφή των δραστηριοτήτων της στην Ουκρανία. 48 Μήπως όμως υπάρχει περίπτωση να γίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή οι συγκεκριμένες χώρες να μην προβούν σε παραχωρήσεις και συνεργασίες; Αυτό το ενδεχόμενο εξετάζεται επίσης. Το Ιράν θα μπορούσε να αυξήσει την υποστήριξη του στον Πρόεδρο al- Assad της Συρίας, ενώ ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin θα μπορούσε να ξεσηκώσει την υποστήριξη του λαού του, αποδίδοντας την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας σε μία «αμερικανο- σαουδική συνωμοσία», φήμη που ήδη ακούγεται εντός και εκτός Ρωσίας. 49 Ειδικά εντός Ρωσίας, ορισμένοι αρθρογράφοι θυμήθηκαν τη δεκαετία του 1980, όταν υπέστη μεγάλη πτώση η τιμή του πετρελαίου, κάτι που αποδόθηκε σε μηχανορραφίες των ΗΠΑ να οδηγήσουν τότε τη χώρα στη χρεοκοπία και στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης %CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC %CE%BF%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%BF- %CF%84%CE%BF- %CF%80%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF/a Bilal Y. Saab και Robert A. Manning, «Το πετρελαϊκό παιχνίδι του Ριάντ», Foreign Affairs the Hellenic Edition, , online at: 48 Bilal Y. Saab και Robert A. Manning, «Το πετρελαϊκό παιχνίδι του Ριάντ», Foreign Affairs the Hellenic Edition, , online at: 49 Bilal Y. Saab και Robert A. Manning, «Το πετρελαϊκό παιχνίδι του Ριάντ», Foreign Affairs the Hellenic Edition, , online at: 50 Matthias von Hein / Ειρήνη Αναστασοπούλου, «Πετρέλαιο, εξουσία και συνομωσίες», Deutsche Welle, , online at: %CE%BF-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1- %CE%BA%CE%B1%CE%B9- %CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82/a

14 Επίσης, στα μέσα Οκτωβρίου είδε το φως της δημοσιότητας και μια άλλη μια έκθεση, αυτή του Ρωσικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, στην οποία η πτώση της τιμής πετρελαίου αποδίδεται σε συμφωνία των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία. 51 Φυσικά κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από καμία πλευρά, όμως οι επίσημες τοποθετήσεις συνεχίζουν να υπάρχουν. Ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας Nicolás Maduro, μίας χώρας που επίσης πλήγεται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, δήλωσε: «ποιος είναι ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες και κάποιοι σύμμαχοι τους επιθυμούν να μειωθούν οι τιμές του πετρελαίου; Μα για να βλάψουν την Ρωσία.» 52 Η αλήθεια είναι ότι παραδοσιακά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ καλές σχέσεις με την Σαουδική Αραβία, όμως αφήνοντας στην άκρη τα σενάρια συνωμοσίας, ας εξετάσουμε τα πραγματικά γεγονότα. Η επιλογή της Σαουδικής Αραβίας να κρατήσει υψηλά την παραγωγή πετρελαίου, με τις τιμές να είναι τόσο χαμηλές, έχει βοηθήσει τις ΗΠΑ στην εξωτερική τους πολιτική και ιδιαίτερα σε σχέση με τη Ρωσία. 53 Οι κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ρωσία, λόγω της ουκρανικής κρίσης, σε συνδυασμό με τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, έχουν επηρεάσει πολύ την οικονομία της χώρας. Οι συνέπειες είναι εμφανείς, με το ρούβλι να κατρακυλά και τον πληθωρισμό να εκτινάσσεται, γεγονός που έχει οδηγήσει πολλούς επενδυτές στο να αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαιά τους από τη χώρα. 54 Η ρωσική οικονομία βασίζεται στα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, συνεπώς η πτώση των τιμών της κοστίζει αρκετά. Πιο συγκεκριμένα, η πτώση των τιμών θα κοστίσει στη ρωσική βιομηχανία περίπου $120δις, αφού ο προϋπολογισμός 55 του Κρεμλίνου για τα έτη βασιζόταν στις τιμές του πετρελαίου στα 100$ το βαρέλι. Στα μέσα Οκτωβρίου, η Deutsche Bank Research 51 Matthias von Hein / Ειρήνη Αναστασοπούλου, «Πετρέλαιο, εξουσία και συνομωσίες», Deutsche Welle, , online at: %CE%BF-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1- %CE%BA%CE%B1%CE%B9- %CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82/a Joshua Keating, Saudi Arabia is fighting an oil war. But who s the enemy?, Slate Magazine, 19 November 2014, online at: g_to_keep_oil_prices_down.html 53 HELENE COOPER, ROD NORDLAND and NEIL MacFARQUHAR, New Saudi King and U.S. Face Crucial Point in the Relationship, The NewYork Times, 23January 2015, online at: 54 Stephan Oszvath / Άρης Καλτιριμτζής, «Διεθνείς Ανταγωνισμοί με όπλο το πετρέλαιο», Deutsche Welle, , online at: %CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC %CE%BF%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%BF- %CF%84%CE%BF- %CF%80%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF/a L.Woodhill, It's Time To Drive Russia Bankrupt Again, Forbes, 3/3/

15 δημοσίευσε μία μελέτη για τις επιπτώσεις που έχει η χαμηλή τιμή πετρελαίου στις σημαντικότερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, σύμφωνα με την οποία, η τιμή πετρελαίου πρέπει να είναι 100 δολάρια το βαρέλι για να μπορεί η Ρωσία να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της. 56 Επιστρέφοντας όμως στις σχέσεις Σαουδικής Αραβία και Ηνωμένων Πολιτειών, πρέπει βέβαια να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η παραδοσιακά καλή σχέση μεταξύ τους έχει και κάποια σημεία τριβής. Ο βασιλιάς Abdullah είχε εκφράσει τις ανησυχίες του σχετικά με την σχέση των ΗΠΑ με το Ιράν 57. Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία αισθάνεται βαθμιαία τον ανταγωνισμό από τις ΗΠΑ, που παράγουν με τη μέθοδο της σχιστολιθικής εξόρυξης, του γνωστού fracking, τόσο πολύ πετρέλαιο στην Αλάσκα, ώστε καλύπτουν τις εγχώριες ανάγκες τους. 58 Ποια είναι όμως τα σημεία τριβής μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας; Ένα από τα κυριότερα σημεία είναι το ζήτημα της Συρίας. Η Σαουδική Αραβία είναι ξεκάθαρα ενάντια στο Bashar Al Assad, σε αντίθεση με την Ρωσία και τον Πρόεδρο Putin, που επανειλημμένως έχει δείξει την υποστήριξη του στον Σύρο Πρόεδρο, όπως όταν εμπόδισε την τιμωρητική δράση εναντίον του από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σαουδάραβες αναλυτές εκτιμούν ότι η κατάσταση δεν θα αλλάξει με τον θάνατο του βασιλιά Abdullah και την ενθρόνιση του αδερφού του, βασιλιά Salman, και ότι μία αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί μονάχα μελλοντικά αν αναλάβει κάποια νεότερη γενιά την εξουσία στην Σαουδική Αραβία. 59 Θα μπορούσαν όμως οι πιέσεις μέσω της ενέργειας να επηρεάσουν την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας; Ο Πρόεδρος Putin δεν αλλάζει εύκολα την πολιτική του, όπως αποδείχθηκε και μετά τις οικονομικές κυρώσεις από τους Δυτικούς, που δεν άλλαξαν την κατάσταση στην Ουκρανία. 56 Matthias von Hein / Ειρήνη Αναστασοπούλου, «Πετρέλαιο, εξουσία και συνομωσίες», Deutsche Welle, , online at: CE%BF-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1- %CE%BA%CE%B1%CE%B9- %CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82/a Helene Cooper, Rod Nordland, Neil MacFarquhar, New Saudi King and U.S. Face Crucial Point in the Relationship, The New York Times, 23 January 2015, online at: 58 Stephan Oszvath / Άρης Καλτιριμτζής, «Διεθνείς Ανταγωνισμοί με όπλο το πετρέλαιο», Deutsche Welle, , online at: %CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC %CE%BF%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%BF- %CF%84%CE%BF- %CF%80%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF/a Yekaterina Sinelschikova, The future of Russian- Saudi relations remains uncertain, RBTH, 26 January 2015, online at: 14

16 Ο αυστριακός ειδικός σε θέματα πετρελαίου, Johannes Benigni, εκτιμά ότι «η διένεξη γύρω από τη Συρία, η οποία έχει βεβαίως σημασία αν λάβει κανείς υπόψη τις εξελίξεις στο Ιράν και τη Ρωσία, πρέπει να συνεκτιμηθεί στην αξιολόγηση της κατάστασης.» και συμπληρώνει ότι «Πιστεύω ότι σε αυτήν την περίπτωση οι Αμερικανοί και οι Σαουδάραβες στέκονται μαζί στη μία πλευρά και η Ρωσία με το Ιράν στην άλλη». 60 Οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ρωσίας Lavrov και της Σαουδικής Αραβίας Πρίγκιπας Saud Al-Faisal, συναντήθηκαν για πρώτη φορά, τον Νοέμβριο του 2014 στην ρωσική πρωτεύουσα. Στην ατζέντα βρέθηκαν πολλά θέματα, μεταξύ των οποίων το Ισλαμικό Κράτος, η κρίση στην Συρία, αλλά και το πετρέλαιο. Μάλιστα συμφώνησαν να συνεργαστούν στα δύο τελευταία ζητήματα, χωρίς όμως να δώσουν λεπτομέρειες γα τις προθέσεις τους και χωρίς να δεσμευτούν. 61 Πάντως μέχρι σήμερα, δηλαδή τρεις μήνες μετά την συνάντηση τους, δεν έχει προκύψει καμία αλλαγή ή συνεργασία. Μία ενδεχόμενη θερμότερη προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών θα ήταν ιδιαίτερα επωφελής για τη Ρωσία, όχι μόνο για τους οικονομικούς λόγους που προαναφέραμε, αλλά και γιατί θα μπορούσε να της ανοίξει πόρτες και στις υπόλοιπες χώρες του Κόλπου και γενικά της Μέσης Ανατολής, μίας περιοχής που τελευταία δεν είναι στις άμεσες προτεραιότητες της Ρωσίας, αλλά θα μπορούσε να της εξασφαλίσει συμμάχους, ειδικά τώρα που οι σχέσεις της με την Δύση έχουν επιδεινωθεί Stephan Oszvath / Άρης Καλτιριμτζής, «Διεθνείς Ανταγωνισμοί με όπλο το πετρέλαιο», Deutsche Welle, , online at: %CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC %CE%BF%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%BF- %CF%84%CE%BF- %CF%80%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF/a Dina Khrennikova and Henry Meyer, Russia to cooperate with Saudis on oil, avoidning output cuts, Bloomberg, 21 November 2014, online at: 21/russia-has-no-plans-yet-to-cut-oil-production-minister-says 62 Maria Bubovikova, Russian- Saudi cooperation on the rise, Alarabiya, 24November 2014, online at: 15

17 Η «επιστροφή» του χρυσού; Ο Warren Buffet, χαρακτηρισμένος ως ο σπουδαιότερος επενδυτής του 20 ου αιώνα, αναφερόμενος στον χρυσό είχε αναφέρει: «Ο χρυσός εξορύσσεται σε κάποιο μέρος της Αφρικής, ή κάπου αλλού. Μετά τον λιώνουμε, σκάβουμε μια άλλη τρύπα, τον ξαναθάβουμε και πληρώνουμε ανθρώπους για να τον περιφρουρούν. Δεν ωφελεί σε τίποτα. Οποιοσδήποτε παρατηρητής από τον Άρη θα έξυνε το κεφάλι του με απορία». 63 Η Ρωσία φαίνεται να διαφωνεί με αυτήν την παρατήρηση καθώς τα τελευταία έξι έτη έχει αγοράσει 1800 τόνους από το πολύτιμο μέταλλο. Το ενδιαφέρον της Ρωσίας για τον χρυσό είχε ήδη εκδηλωθεί το 2005, όταν ο Putin δημόσια στήριξε το σχέδιο της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας να διπλασιάσει τα αποθέματα χρυσού που έχει στην κατοχή της. Έκτοτε, κάθε χρόνο τα αποθέματα αυξάνονται προοδευτικά. Από το 2005 η ποσότητα έχει τριπλασιαστεί. Μόνο στους πρώτους 11 μήνες του 2014 η κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας πρόσθεσε στα αποθέματά της 152 τόνους χρυσού, που αναλογεί σε αύξηση 123% σε σχέση με το Αυτήν την στιγμή ανέρχονται σε περίπου 1200 τόνους, γεγονός που φέρνει την Ρωσία στην 6 η θέση της παγκόσμιας κατάταξης. 64 Η συνεχής αγορά του μετάλλου σταμάτησε μόνο τον Φεβρουάριο του 2015, όταν πλέον η άνοδος της τιμής του χρυσού κατέστησε την αγορά του μη συμφέρουσα. 65 Αρκετές ιστοσελίδες και πρακτορεία έχουν επισημάνει αυτήν την τάση (και έχουν επίσης σημειώσει ότι αυτή η τάση έχει περάσει απαρατήρητη) τόσο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αλλά και στην Ρωσία. Διαβάζοντάς τις αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα κίνητρα της κυβέρνησης του Πούτιν αν μη τι άλλο δεν είναι ξεκάθαρα. Στην ερώτηση γιατί(?) οι απαντήσεις είναι συγκεκριμένες μεν, ωστόσο οι ερμηνείες ποικίλλουν. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν παρατηρείται ομοφωνία ούτε στα ρωσικά, ούτε στα δυτικά μέσα, συνεπώς δεν υπάρχει λόγος για διάκριση μεταξύ των δύο. Παρακάτω θα αναφερθούμε στις αιτίες για αυτήν την ρωσική επένδυση, όπως αυτές απαριθμούνται στα διεθνή media. Αγοράζοντας χρυσό η Ρωσία διαφοροποιεί τα αποθέματά της. Κάποια μέσα περιγράφουν την διαδικασία αυτή με τον εύγλωττο όρο «αποδολαριοποίηση». Η ιδέα πίσω από το επιχείρημα είναι η εξής: η Ρωσία πουλάει ενεργειακούς πόρους και αμείβεται για αυτό σε δολάρια. Αγοράζοντας χρυσό, αντικαθιστά τα δολάρια με ουγκιές. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί αφετηρία για δύο διαφορετικές ερμηνείες, όσον αφορά τα κίνητρα της Ρωσίας. Διαχρονικά ο χρυσός έχει λειτουργήσει ως εργαλείο σταθεροποίησης του νομίσματος. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Διεθνούς Συναλλαγματικού Οργανισμού 63 Richard Lourie, Putin goes for gold, Aljazzera America, , ( Online at: ) 64 Henry Sanderson, Russia buys record amounts of gold, The Financial Times, (Online at: 65 Nicholas Larkin, Russia Stops Gold-Buying Spree After Prices Soared in January, Bloomberg, , (Online at: 16

18 της Μόσχας, Alexey Mamontov, η Ρωσία ακολουθεί απλά το ρητό : «Αν περιμένεις δυσκολίες, για κάθε ενδεχόμενο αγόραζε χρυσό». Ο Mamontov επισημαίνει ότι «οι κεντρικές τράπεζες, βλέποντας το δολάριο να είναι ασταθές, και τις ισοτιμίες με τα ξένα νομίσματα να κυμαίνονται, αγοράζει προληπτικά χρυσό.» 66 Επιπλέον, όπως παραδέχεται η επικεφαλής της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, Elvira Nabiullina, η Ρωσία διαθέτει πρόβλημα ρευστότητας και η αγορά χρυσού αποσκοπεί ακριβώς στην επίλυση αυτού του ζητήματος. Ο χρυσός σύμφωνα με την Ρωσίδα οικονομολόγο αντιστοιχεί στο 10% των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας. 67 Άρα λοιπόν υπό αυτήν την έννοια, ο χρυσός αντιμετωπίζεται ως δικλείδα ασφαλείας και σίγουρα πάντως οχι ως μέσο πίεσης προς τις ΗΠΑ. Ο Ross Strachan από το πρακτορείο Reuters σημειώνει: «η Ρωσία δεν έχει κανένα κίνητρο να κάνει οτιδήποτε που να βοηθάει τις ΗΠΑ και την ΕΕ» 68, πράγμα που σημαίνει απροθυμία συνεργασίας, όχι επιθετική ενέργεια. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία επομένως η Ρωσία διασφαλίζεται απέναντι σε τυχόν αναταράξεις, διαφοροποιώντας τα συναλλαγματικά της αποθέματα. Στον αντίποδα βρίσκεται μια εναλλακτική θεώρηση της κατάσταση που αν και ρέπει προς την συνωμοσιολογία γίνεται αποδεκτή από πολλά μέσα. Η Ρωσία λοιπόν αγοράζει χρυσό προκειμένου να δημιουργήσει αντίβαρο στην αμερικανική ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού συστήματος. 69 Ο Putin δέχεται πληρωμές σε δολάρια αλλά αμέσως τα μετατρέπει σε χρυσό, αναφέρει χαρακτηριστικά ένα από αυτά τα άρθρα. Επαναλαμβάνοντας συνέχεια αυτήν την διαδικασία η Ρωσία θα αποκτήσει τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού στον κόσμο και μετά θα ανακοινώσει ότι τα χαρτονομίσματα δεν είναι παρά κομμάτια χαρτί δίχως αξία και θα απαίτησει άμεσες συναλλαγές σε χρυσό. Η Ρωσία, σύμφωνα με αυτήν την εξήγηση βαδίζει στα χνάρια του μηχανικού Garin (μυθιστορηματικού χαρακτήρα του Ρώσου συγγραφέα Alexey Tolstoy) ο οποίος κατάφερε να βρει τρόπο για να εξορύξει όλον τον χρυσό του κόσμου. 70 Ο Mamontov επικρίνει αυτήν την θεωρία υποδεικνύοντας το κενό που παρουσιάζουν τα στατιστικά δεδομένα. «Τα νούμερα δεν βγαίνουν. Η Ρωσία αγοράζει πολύ λιγότερο χρυσό, απ ότι πουλάει πετρέλαιο». Η αλήθεια είναι ότι μόλις το 10% του ρουβλιού καλύπτεται από πολύτιμα μέταλλα, το υπόλοιπο είναι δολάρια και ευρώ. 71 Τον Μάιο του 2014 ο Sergey Glaziev, βασικός σύμβουλος του Putin, δήλωσε ότι λόγω τον γεωπολιτικών εντάσεων η τιμή του χρυσού θα παρουσιάσει σημαντική 66 Alexey Morozov, Россия скупает золото, чтобы убить доллар?,komsomolskaya Pravda, , Online at: 67 Набиуллина рассказала, зачем ЦБ скупает золото, Apiural.ru, , (Online at: 68 Henry Sanderson, Russia buys record amounts of gold, The Financial Times, (Online at: 69 Holger Zschäpitz, Russlands verkappte Gold-Attacke auf den Dollar, Die welt, , (online at : Dollar.html) 70 Aleksey Nikolayevich Tolstoy, The Garin Death Ray 71 Alexey Morozov, Россия скупает золото, чтобы убить доллар?,komsomolskaya Pravda, , Online at: 17

19 άνοδο. Υπό αυτήν την έννοια οι ρωσικές ενέργειες ερμηνεύονται ως απλή κερδοσκοπική δραστηριότητα, με στόχο την μεταπώληση του πολύτιμου μετάλλου. Προς το παρόν πάντως αυτή η πρόβλεψη δεν έχει επαληθευτεί, αφού η τιμή του χρυσού είναι ασταθής και δεν έχει παρατηρηθεί μεγάλη αύξησης της τιμής του μετάλλου. 72 Μια ακόμη πολύ σημαντική αιτιολόγηση, στην οποία υπάρχει σύγκλιση απόψεων, είναι η αδυναμία απορρόφησης του ρωσικού χρυσού στις αγορές του εξωτερικού. Εξαιτίας των κυρώσεων οι ρωσικές εταιρίες που εξορύσσουν χρυσό αδυνατούν να βγάλουν το προϊόν τους στις αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Η δυσκολία αυτή θα μπορούσε να παρακαμφθεί αν η αντιμετώπιση των πολύτιμων μετάλλων από τον ρωσικό νόμο ήταν διαφορετική. Σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία οι εταιρίες παραγωγής χρυσού δεν μπορούν να εξάγουν απευθείας, αλλά υποχρεούνται να πουλήσουν το μέταλλο (στις τιμές της αγοράς),σε μια ομάδα επιλεγμένων dealers. Από αυτούς το μέταλλο μπορεί να αγοραστεί από τις κεντρικές τράπεζες της Ρωσίας, ενώ ορισμένοι εξ αυτών έχουν άδεια σύναψης συμβολαίων αγοραπωλησίας με το εξωτερικό. Επειδή ακριβώς ορισμένοι εξ αυτών των μεσολαβητών έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των κυρώσεων της Δύσης, η ρωσική κυβέρνηση αναγκάζεται να αγοράσει τον χρυσό προκειμένου αφενός να μην χρεοκοπήσουν οι εταιρίες και οι dealers, και αφετέρου να μην καταλήξει ο χρυσός σε χέρια κερδοσκόπων. 73 Μια τελευταία προσέγγιση είναι εκείνη του σινο-ρωσικού σχεδίου για αμφισβήτηση της Αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στην κατοχή χρυσού. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πόσο χρυσό διαθέτει το Πεκίνο, διότι ναι μεν είναι γνωστό ότι αγοράζει ποσότητες χρυσού, χωρίς όμως να τις δηλώνει σε κάποιον φορέα (γίνεται λόγος ακόμα και «χρυσό γιέν»). Ανάλογες πρακτικές θα μπορούσε να υιοθετεί και η Ρωσία). Η εμφανής ποσότητα χρυσού που διαθέτει η Κίνα είναι 34 εκατομμύρια ουγκιές, ποσό που την τοποθετεί στην 7 η θέση, πίσω από την Ρωσία. Διάφορες πηγές λοιπόν θέτουν το ερώτημα εάν πρόκειται για συντονισμένη δράση των δύο γειτόνων με στόχο την ολική ανατροπή του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και μια ιδιότυπη επιστροφή στον κανόνα του χρυσού. 74 Για την Ρωσία ο χρυσός (και το ασήμι) ανέκαθεν ήταν στρατηγικό μέταλλο, και μέσο εξασφάλισης της κρατικής ασφάλειας. Ο Lenin παρά το μίσος του για τον χρυσό, θεωρούσε τον χρυσό αγαθό μεγάλης σημασίας. Αναφέρει χαρακτηριστικά 72 Alberto Nardelli, Russia goes on decade's biggest gold buying spree, The Guardian, , (Online at: 73 Tim Worstall, Russia's Central Bank Buying Gold Isn't Quite What You Think It Is, Forbes, , (Online at: 74 Mac Slavo, RUSSIA AND CHINA FURIOUSLY BUYING UP GOLD AS A GLOBAL CURRENCY CRISIS ALBEIT UNSTATED IS UNDERWAY, SHFTPLAN.COM, , (Online at: 18

20 στις σημειώσεις του: «Όταν θα νικήσουμε σε παγκόσμια κλίμακα θα κατασκευάσουμε στα κέντρα των μεγαλύτερων πόλεων του κόσμου δημόσιες τουαλέτες από χρυσό... Όσο όμως κι αν θα ήταν σωστή η συγκεκριμένη χρήση του χρυσού πρέπει να δουλέψουμε μερικές δεκαετίες ακόμα...για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Μέχρι τότε: πρέπει να προσέχουμε το χρυσό στην Σοβιετική Ένωση, να το πουλάμε ακριβά, και να το αγοράζουμε φθηνά». 75 Πράγματι η Σοβιετική Ένωση μεριμνούσε ιδιαίτερα για τα αποθέματά της σε χρυσό. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορούσε να προχωρήσει σε επιτάξεις χρυσών ειδών, ενώ η νομοθεσία απαγόρευε την κατοχή τους (με εξαίρεση τα κοσμήματα και τα χρυσά νομίσματα) παραβίαση της οποίας επέσυρε ποινή φυλάκισης. Το κράτος είχε προνοήσει μέτρα όπως η απαγόρευση βερών άνω των 2 γραμμαρίων και η άδεια σε μέλη της μπουρζουαζίας να εγκαταλείψουν την χώρα αν συνεισέφεραν στα ταμεία του κράτους χρυσό αξίας ρούβλια. Ο χρυσός αποτελούσε κάλυμμά του νομίσματος, γεγονός που τονιζόταν στο κάτω μέρος των χαρτονομισμάτων της Σοβιετικής Ένωσης. Μέχρι και σήμερα απαγορεύεται η πώληση χρυσού μεταξύ ιδιωτών αλλά και,όπως προαναφέρθηκε, η πώληση χρυσού στο εξωτερικό χωρίς ειδική άδεια, αν και ιστορίες όπου «μαχαιροπίρουνα» εξάγονται στην Κίνα είναι καθημερινό φαινόμενο. 76 Παραπάνω αναφέρθηκαν μια σειρά από πιθανές αιτίες για την συγκεκριμένη συμπεριφορά της Ρωσίας. Αν μπορούμε αν απομονώσουμε κάποιες ως πιο αξιόπιστες ερμηνείες είναι εκείνες της προσπάθειας και της απορρόφησης του εγχώριου χρυσού. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η Ρωσία βρίσκεται σε εξαιρετικά δεινή κατάσταση και οι βλέψεις για παγκόσμια ηγεμονία δεν είναι το πρώτο μέλημά της αυτήν την στιγμή ούτε και βρίσκονται εντός των δυνατοτήτων της. 75 В.И. Ленин, «О значении золота теперь и после полной победы социализма», (online at: 76 Яков Кротов, Большевизм и золото, Библиотека Якова Кротова, (Online at : 19

21 Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ Στα τέλη Ιανουαρίου και με πρωτοβουλία του Κρεμλίνου συναντήθηκαν στην Μόσχα εκπρόσωποι της συριακής Κυβέρνησης και των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων σε ένα τραπέζι διαλόγου προκειμένου να βρεθεί λύση στη Συριακή κρίση η οποία έχει προκαλέσει ιδιαίτερη αστάθεια στην ευρύτερη ζώνη της Μέσης Ανατολής. Μάλιστα ο διάλογος ήταν ιδιαίτερα εποικοδομητικός καθώς οι εκπρόσωποι συμμετείχαν με καλή πίστη ώστε να καταστεί δυνατή η ανάδειξη μιας μεταβατικής Κυβέρνησης. Την ίδια στιγμή που η Ρωσία κατηγορείται ότι ουσιαστικά υποθάλπει και προάγει την εμφύλια διαμάχη στη χερσόνησο της Κριμαίας και για τον λόγο αυτό βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τις δυνάμεις της Δύσης, παρατηρούμε εκ μέρους της μία έντονη διπλωματική δραστηριότητα στην φλεγόμενη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Το άνοιγμα δε αυτό φαίνεται να λειτουργεί εξισορροπητικά καθώς το μεγαλύτερο μέρος του αραβικού κόσμου αφενός τρέφει αντιδυτικά αισθήματα που ανάγονται στην εποχή της αποικιοκρατίας και του ανταγωνισμού των ευρωπαϊκών δυνάμεων στις χώρες αυτές και στην αμερικανική πολιτική στην Μέση Ανατολή, αφετέρου δε αντιλαμβάνεται ότι αδυνατεί να επιλύσει χωρίς εξωγενή παρέμβαση την κρίση που αναδύεται σε περιφερειακό επίπεδο, ειδικότερα δε μετά την ανάδειξη του ISIS με αποτέλεσμα κάθε διαμεσολάβηση να αποτελεί πόλο σύγκλισης των άλλοτε αντίθετων βλέψεων ή συμφερόντων. Από την άλλη η Μόσχα η οποία από τις αρχές της δεκαετίας, οπότε και ανέλαβε την Προεδρία ο Vladimir Putin, και έχοντας πλέον επιλύσει μεγάλο μέρος των εσωτερικών και κυρίως οικονομικών της προβλημάτων, προσπαθεί να αναδειχθεί σε μία περιφερειακή δύναμη μεταβάλλοντας το Διεθνές Σύστημα προς μία πολυπολική δομή. Η επίδειξη στρατιωτικής ισχύος για την αποτροπή της αμερικανικής ηγεμονίας στον Μετασοβιετικό χώρο και το διπλωματικό και οικονομικό άνοιγμα στην περιφέρεια της Ευρασίας με σκοπό την εξισορρόπηση της αμερικανικής υπεροχής είναι οι δύο άξονες της σύγχρονης Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Στα πλαίσια της επιδίωξης μιας περιφερειακής ηγεμονίας και ενός πλέγματος συμμαχιών οι οποίες στην παρούσα συγκυρία καθίσταται επιβεβλημένες καθώς εξελίσσεται η διαμάχη με την Δύση η Ρωσία επενδύει και υποστηρίζει τις ιστορικές της συμμαχίες με μία συνέπεια που την αναδεικνύει σε έναν αξιόπιστο εταίρο. Ειδικότερα δε για την Συρία στην οποία το κύμα της Αραβικής Άνοιξης που ξέσπασε την Άνοιξη του 2011 όταν οι δυνάμεις καταστολής του Μπααθικού Καθεστώτος απάντησαν με βίαιο τρόπο στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας των συρίων πολιτών οδήγησε σε εμφύλια σύγκρουση μεταξύ αφενός των δυνάμεων της κρατικής εξουσίας και των αντικαθεστωτικών ομάδων πίεσης και αρχικά του Free Syrian Army (FSA) που συγκροτήθηκε από στελέχη του Συριακού Εθνικού Στρατού με στόχο την κατάλυση του καθεστώτος. Σε έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, στα τέλη του 2012, η εμφύλια σύγκρουση περιγράφεται ως «ανοικτά θρησκευτικού 20