Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας

Transcript

1 Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας Αριστοτέλους 46, Αθήνα, Τηλ , Fax ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΡΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΑΞΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΛΙΚΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση - Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. 2.5 Δια Βίου Εκπαίδευση Εναλλακτικές Μορφές Δια Βίου Εκπαίδευσης α Ανάπτυξη των Ινστιτούτων Δια Βίου Εκπαίδευσης και λειτουργία προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης Παροχή εισαγωγικών γνώσεων και δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας και πληροφορικής σε αυτοαπασχολούμενους, εργαζόμενους κι εργοδότες μικρών επιχειρήσεων ΥΠ.Ε.Π.Θ. Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευση κι Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση - Ε.Υ.Δ. Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε. Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από το Ελληνικό Δημόσιο 1

2 Νοέμβριος 2008 Έκδοση ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ 2

3 Έκδοση ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κατάλογος Πινάκων ΠΕΡΙΛΗΨΗ / ABSTRACT ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αξιολόγηση της προετοιμασίας του Έργου Εισαγωγή 1. Ο Οδηγός Εφαρμογής και Διαχείρισης Έργου 2. Οι ανάγκες των επωφελουμένων 3. Στοχοθεσία 4. Ο σχεδιασμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Αξιολόγηση της διάδοσης των αποτελεσμάτων και των ενεργειών δημοσιότητας Εισαγωγή 1. Το πλαίσιο ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και προβολής των δράσεων του Έργου 2. Στόχοι και μέσα δημοσιότητας του Έργου 3. Αξιολόγηση της διάδοσης των αποτελεσμάτων Βιβλιογραφία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Αξιολόγηση του αναλυτικού περιεχομένου και του διδακτικού υλικού Εισαγωγή 1. Το περιβάλλον, τα χαρακτηριστικά και οι εκπαιδευτικές ανάγκες των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων 2. Αξιολόγηση του διδακτικού υλικού του προγράμματος 3. Αξιολόγηση του διδακτικού υλικού του Προγράμματος Διά Βίου Εκπαίδευσης του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ Συμπεράσματα Βιβλιογραφία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Αξιολόγηση της εκπαίδευσης εκπαιδευτών Εισαγωγή 1. Η καταλληλότητα των εκπαιδευτών 2. Ο σχεδιασμός του προγράμματος εκπαίδευσης εκπαιδευτών 3. Η υλοποίηση του προγράμματος εκπαίδευσης των εκπαιδευτών και η αξιολόγηση των προγραμμάτων 3

4 Αθήνας και Πάτρας Βιβλιογραφία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών τεχνικών Εισαγωγή 1. Η διαδικασία και τα εργαλεία της παρατήρησης 2. Ανάλυση των στοιχείων της παρατήρησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Αξιολόγηση του συστήματος συντονισμού, υλοποίησης, διοίκησης και διαχείρισης του Έργου Εισαγωγή 1. Οι προς αξιολόγηση μεταβλητές και τα εργαλεία αξιολόγησης 2. Αξιολόγηση και αποτίμηση μεταβλητών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Αξιολόγηση των επιπτώσεων του Έργου Εισαγωγή 1. Μεθοδολογικά στοιχεία 2. Τα αντικείμενα των προγραμμάτων 3. Παράγοντες και συντελεστές των προγραμμάτων 4. Οφέλη από τη συμμετοχή στα προγράμματα Συμπερασματικές παρατηρήσεις ΣΥΝΟΨΗ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ερωτηματολόγιο εκπαιδευομένων... ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Οδηγός ομάδας εστίασης (focus group).. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Συνοπτικοί Πίνακες... 4

5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Κεφάλαιο 3 Πίνακας 1: Αξιολόγηση του διδακτικού υλικού Πίνακας 2: Αξιολόγηση διδακτικής ενότητας Πίνακας 3: Αξιολόγηση διδακτικής ενότητας Κεφάλαιο 4 Πίνακας 4: Στοιχεία παρατήρησης Πίνακας 5: Βαθμολογία αξόνων της εσχάρας παρατήρησης Κεφάλαιο 6 Πίνακας 6: Περιγραφή του συνολικού δείγματος Πίνακας 7: Κατανομή ως προς την πόλη υλοποίησης Πίνακας 8: Κατανομή ως προς το φύλο Πίνακας 9: Χρησιμότητα των αντικειμένων στα προγράμματα (βασικές γνώσεις Η/Υ) Πίνακας 10: Ενδιαφέρον των αντικειμένων στα προγράμματα (βασικές γνώσεις Η/Υ) Πίνακας 11: Χρησιμότητα των αντικειμένων στα προγράμματα (εξειδικευμένες εφαρμογές πληροφορικής για μικρές επιχειρήσεις) Πίνακας 12: Ενδιαφέρον των αντικειμένων στα προγράμματα (εξειδικευμένες εφαρμογές πληροφορικής για μικρές επιχειρήσεις) Πίνακας 13: Χρησιμότητα των αντικειμένων στα προγράμματα (επιχειρηματικότητα μικρών επιχειρήσεων) Πίνακας 14: Ενδιαφέρον των αντικειμένων στα προγράμματα (επιχειρηματικότητα μικρών επιχειρήσεων) Πίνακας 15: Παράγοντες και συντελεστές των προγραμμάτων (βασικές γνώσεις Η/Υ) Πίνακας 16: Απόψεις των εκπαιδευομένων για το βαθμό προετοιμασίας των εκπαιδευτών (βασικές γνώσεις Η/Υ) Πίνακας 17: Απόψεις των εκπαιδευομένων για τη συμβολή των εκπαιδευτών στην προώθηση της συμμετοχής τους (βασικές γνώσεις Η/Υ) Πίνακας 18: Παράγοντες και συντελεστές των προγραμμάτων (εξειδικευμένες εφαρμογές πληροφορικής για μικρές επιχειρήσεις) Πίνακας 19: Απόψεις των εκπαιδευομένων για το βαθμό προετοιμασίας των εκπαιδευτών (εξειδικευμένες εφαρμογές πληροφορικής για μικρές επιχειρήσεις) Πίνακας 20: Απόψεις των εκπαιδευομένων για τη συμβολή των εκπαιδευτών στην προώθηση της συμμετοχής τους (εξειδικευμένες εφαρμογές πληροφορικής για μικρές επιχειρήσεις) Πίνακας 21: Παράγοντες και συντελεστές των προγραμμάτων (επιχειρηματικότητα μικρών επιχειρήσεων) Πίνακας 22: Απόψεις των εκπαιδευομένων για το βαθμό προετοιμασίας των εκπαιδευτών 5

6 (επιχειρηματικότητα μικρών επιχειρήσεων) Πίνακας 23: Απόψεις των εκπαιδευομένων για τη συμβολή των εκπαιδευτών στην προώθηση της συμμετοχής τους (επιχειρηματικότητα μικρών επιχειρήσεων) Πίνακας 24: Απόψεις των εκπαιδευομένων για το όφελος από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα για την επιχείρηση / εργασία Πίνακας 25: Απόψεις των εκπαιδευομένων για το όφελος από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα για τους άλλους εργαζομένους της επιχείρησης 6

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η μελέτη εξωτερικής αξιολόγησης διενεργήθηκε από ερευνητική ομάδα της Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΕΕΕΕ). Η σύνθεση της ερευνητικής ομάδας ήταν η ακόλουθη: 1. Αλέξης Κόκκος, καθηγητής Εκπαίδευσης Ενηλίκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. 2. Δημήτρης Βεργίδης, καθηγητής Επιμόρφωσης και Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών 3. Θανάσης Καραλής, επίκουρος καθηγητής Δια Βίου Μάθησης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων στο Πανεπιστήμιο Πατρών 4. Γιώργος Κουλαουζίδης, π. μέλος Συμβουλευτικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Εκπαίδευσης Ενηλίκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο 5. Δημήτρης Πατρώνας, εκπαιδευτής εκπαιδευτών Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος 6. Μαρία Τερλιξίδου, Σύμβουλος Επιμόρφωσης του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) Η μελέτη αξιολόγησης εστιάστηκε στους ακόλουθους άξονες: Προετοιμασία του Έργου Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Εκπαιδευτικό υλικό Εκπαιδευτικές τεχνικές Σύστημα συντονισμού και διαχείρισης του Έργου Ενέργειες δημοσιότητας και διάδοσης των αποτελεσμάτων Αξιολόγηση των επιπτώσεων από την υλοποίηση του Έργου Η ερευνητική προσέγγιση περιελάμβανε ένα ευρύ φάσμα ερευνητικών τεχνικών με στόχο την ανάδειξη των ποικίλων διαστάσεων του Έργου και την αξιολόγηση ως προς τους άξονες που αναφέρθηκαν. Οι ερευνητικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: ερωτηματολόγιο προς τους εκπαιδευόμενους, ανάλυση 7

8 περιεχομένου εντύπων υλοποίησης και εσωτερικών εγγράφων, παρατήρηση, συνεντεύξεις με εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους και στελέχη του φορέα και ομάδες εστίασης (focus groups). Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης αξιολόγησης μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: Η διασφάλιση της ποιότητας του Έργου στηρίχθηκε στην αντικειμενική τεκμηρίωση του σχεδιασμού και της οργάνωσης του, η οποία βασίστηκε στην αξιοποίηση της προηγούμενης εμπειρίας του φορέα και στην τεχνογνωσία των στελεχών του. Οι ενέργειες δημοσιότητας βασίστηκαν σε ένα ευρύ φάσμα μέσων και κάλυψαν μεγάλες ομάδες των πληθυσμών στόχων, αν και θα μπορούσαν να είχαν μεγαλύτερη διάρκεια και εμβέλεια. Το εκπαιδευτικό υλικό χαρακτηρίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του από πληρότητα ως προς την κάλυψη του περιεχομένου, καθώς και από καταλληλότητα αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων. Η επιλογή και εκπαίδευση των εκπαιδευτών χαρακτηρίζεται από επάρκεια και η αξιολόγηση έδειξε ότι οι εκπαιδευτές είναι σε θέση να χρησιμοποιούν με κατάλληλο τρόπο διάφορες εκπαιδευτικές τεχνικές, ανάλογα με το θέμα και την ομάδα των εκπαιδευομένων. Περαιτέρω προσπάθεια χρειάζεται να αναληφθεί από το φορέα για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών στο θέμα της Δυναμικής της Εκπαιδευόμενης Ομάδας, καθώς επίσης και στις διαδικασίες επιλογής των εκπαιδευτών, οι οποίες προτείνεται να βασίζονται όχι μόνο στην ανάλυση των βιογραφικών σημειωμάτων αλλά και σε συνεντεύξεις με απώτερο στόχο τη δημιουργία σταθερού σώματος εκπαιδευτών που αποδέχονται και εφαρμόζουν τις αρχές του φορέα. Στην κατεύθυνση αυτή προτείνεται η υποβολή σχεδίου διδασκαλίας από τους εκπαιδευτές, το οποίο να εμπλουτίζεται μέσω συνεργασίας με τα στελέχη του φορέα και τις κατά περίπτωση κατάλληλες συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές. 8

9 Σε υψηλά επίπεδα κινούνται οι διαδικασίες συντονισμού και οργάνωσης των προγραμμάτων, η εσωτερική επικοινωνία μεταξύ κεντρικής δομής και σημείων υλοποίησης, καθώς και η διαχειριστική επάρκεια του φορέα. Υψηλά επίπεδα ικανοποίησης καταγράφηκαν από τους εκπαιδευόμενους, οι οποίοι αξιολόγησαν με ιδιαίτερα υψηλούς βαθμούς τη δόμηση του αναλυτικού περιεχομένου των προγραμμάτων, τους εκπαιδευτές τους, τις διαδικασίες συντονισμού και την υλικοτεχνική υποδομή. Από τις τοποθετήσεις των εκπαιδευομένων διαφαίνεται ότι έχει δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με το φορέα και ότι προτίθενται να συμμετάσχουν σε παρόμοια προγράμματα στο μέλλον. Όπως προκύπτει από την εξωτερική αξιολόγηση του Έργου, πρόκειται για προγράμματα υψηλού επιπέδου, που φυσικά επιδέχονται βελτιώσεις, για την καλύτερη ποιότητα των δραστηριοτήτων δια βίου εκπαίδευσης του φορέα. Τόσο ο σχεδιασμός τους όσο και η υλοποίησή τους αναδεικνύει την τεχνογνωσία του φορέα και τη μακροπρόθεσμη στρατηγική του για την ανάπτυξη της δια βίου εκπαίδευσης στον τομέα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. 9

10 EXECUTIVE SUMMARY The external evaluation study was conducted by the research team of the Hellenic Adult Education Association (HAEA). The evaluation research team was constituted by: 1. Alexis Kokkos, Professor of Adult Education at the Hellenic Open University. 2. Dimitris Vergidis, Professor of Adult Education and Educational Policy at the University of Patras 3. Thanassis Karalis, Ass. Professor of Lifelong Learning and Adult Education at the University of Patras 4. George Koulaouzides, former tutor counsellor in Adult Education at the Hellenic Open University 5. Dimitris Patronas, trainer of trainers, National Bank of Greece 6. Maria Terlixidou, Education Consultant, Organization for Mediation and Arbitration (OMED) The evaluation study focused on the following areas: Preparation of the Project Training of trainers Educational material Educational techniques Coordination and management system of the Project Publicity and dissemination actions Impact evaluation of the Project A wide range of research techniques were employed in order to investigate the above mentioned various dimensions of the Project. Research techniques included questionnaire to trainees, content analysis of internal documents, observation, interviews with trainers, trainees and executives and focus groups. The key findings of the evaluation study can be summarized as following: 10

11 The quality of the Project implementation was based on objective documentation of planning and organization, supported by the previous experience of the organization and the know-how of its executives. Publicity and dissemination actions were based on a wide range of instruments and succeeded to cover target groups, although they could have a longer duration and scope. Educational material used in the programs is judged as sufficient in terms of content coverage and appropriate for the prospective trainees. Selection and training of trainers were sufficient and the evaluation led to the conclusion that trainers were able to use in an appropriate manner various educational techniques, depending on the subject and the group of trainees. Further effort needs to be undertaken by the organization for the training of trainers in Group Dynamics, as well as in recruitment procedures, which are proposed to be based not only on the CV analysis, but also through interviews with a view to create a body of permanent trainers who accept and apply on the organization learning principles. Towards this direction, it is suggested that the trainers should apply proposed course plans which will be enriched by the executives of the organization and the appropriate participatory educational techniques. Coordination and organization procedures as well as internal communication between central structure and points of implementation are highly evaluated. High levels of satisfaction were recorded by trainees, who evaluated with high grades the program content, their trainers, the implementation and coordination procedures and the training infrastructure. From trainees opinions we can conclude that they trust IME GSEVEE and that they intend to participate in training programs in the future. As derived by the external evaluation of the Project IME GSEVEE s lifelong education programs acquired a qualitative implementation although specific improvements can be applied. Both planning and implementation quality underline the know-how of the organization and its long term strategy for the development of lifelong learning activities in SMEs. 11

12 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών, Βιοτεχνών, Εμπόρων Ελλάδας (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) ιδρύθηκε στο τέλος του 2006 ως ένας μη κερδοσκοπικός φορέας διαχείρισης και διάχυσης της γνώσης, τεχνογνωσίας και τεχνολογίας. Κύριος σκοπός του είναι η υποστήριξη της Συνομοσπονδίας και των μελών της στη διαμόρφωση και τεκμηρίωση θέσεων και πολιτικών για όλα τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, εκπαιδευτικά και άλλα θέματα που ενδιαφέρουν τις πολύ μικρές και μικρές ελληνικές βιοτεχνικές και εμπορικές επιχειρήσεις. Στις βασικές δράσεις του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ περιλαμβάνονται: Η επιστημονική στήριξη του Εθνικού Συμβουλίου Μικρών Επιχειρήσεων. Η διενέργεια στοχευμένων μελετών και ερευνών σε κλαδικό, εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο για ζητήματα που αφορούν τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η παρακολούθηση της εξέλιξης και της δυναμικής των βασικών μεγεθών των ΜΜΕ σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό και κλαδικό επίπεδο. Η διασύνδεση με εθνικά και ευρωπαϊκά Ινστιτούτα Ερευνών και επιτροπές διαμόρφωσης πολιτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμμετοχή σε προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης με άμεσα ωφελούμενους τους συναδέλφους επαγγελματοβιοτέχνες. Επιδίωξη της ΓΣΕΒΕΕ είναι το ΙΜΕ να αποτελέσει το βασικό οργανισμό επιστημονικής στήριξης, δια βίου εκπαίδευσης και τεκμηρίωσης των προτάσεων της Συνομοσπονδίας. Άλλωστε, η δυνατότητα όλων των τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων που συνυπογράφουν την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας να διαθέτουν αντίστοιχες δομές, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να διαμορφώνουν μια ανεξάρτητη πολιτική θεματολογία και με βάση αυτήν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε κοινωνική διαβούλευση, προωθώντας αξιόπιστα και αποτελεσματικά τις θέσεις τους. Για τη ΓΣΕΒΕΕ η ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης -συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, της ενδοεπιχειρησιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης και της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων- αποτελεί μακροχρόνια στρατηγική επιλογή, η οποία μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και συνεπώς στην αύξηση της βιωσιμότητας και στην ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων. Οι γνώσεις και οι επαγγελματικές δεξιότητες του επιχειρηματία και των εργαζομένων είναι η βασική δύναμη της μικρής επιχείρησης. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής αποτελεί πλέον καθοριστική συνιστώσα της πορείας της επιχείρησης. Συνδέεται άμεσα με το επίπεδο ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, διότι επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ πραγματοποίησε κατά το 2008 ένα σημαντικό σε μέγεθος και σε ποιότητα έργο εκπαίδευσης εργοδοτών, αυτοαπασχολουμένων, εργαζομένων και συνβοηθούντων μελών μικρών και πολύ μικρών εμπορικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων σε έξι πόλεις της χώρας: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ιωάννινα, Πάτρα, Ηράκλειο. Στο πλαίσιο αυτού του έργου 12

13 πραγματοποιήθηκαν 106 σεμινάρια εκπαίδευσης στα οποία συμμετείχαν 1085 άτομα. Οι ενέργειες εκπαίδευσης αφορούσαν την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στο πεδίο των μικρών επιχειρήσεων και την απόκτηση βασικών και εξειδικευμένων γνώσεων και εφαρμογών πληροφορικής. Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση» (ΕΠΕΑΕΚ) του Υπουργείου Παιδείας και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από δημόσιες δαπάνες. Από την επιτυχή υλοποίηση και τη θετική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου εδραιώθηκε ακόμα περισσότερο η πεποίθηση της ΓΣΕΒΕΕ για την αξία της δια βίου μάθησης και ενισχύθηκε η δέσμευσή της να αναλάβει σύντομα νέες πρωτοβουλίες εκπαίδευσης των απασχολουμένων στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Με την παρούσα έκδοση παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης του έργου. Η μελέτη, την οποία ανέλαβε να σχεδιάσει και να υλοποιήσει η Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων, θα συμβάλλει σημαντικά στην καταγραφή των δυνατών και αδύνατων σημείων του έργου και στην στήριξη των προσπαθειών περαιτέρω βελτίωσης και ποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που παρέχει το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Νοέμβριος 2008 Δημήτρης Ασημακόπουλος Πρόεδρος ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ 13

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μελέτη αφορά στην εξωτερική αξιολόγηση των προγραμμάτων Διά Βίου Εκπαίδευσης που υλοποιούνται από το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, στο πλαίσιο του Έργου «Παροχή εισαγωγικών γνώσεων και δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας και πληροφορικής σε αυτοαπασχολούμενους εργοδότες και εργαζόμενους μικρών επιχειρήσεων». Για τη διαμόρφωση του σχεδιασμού της εξωτερικής αξιολόγησης ελήφθησαν υπόψη: (α) Οι προβλέψεις και ρυθμίσεις του Οδηγού Εφαρμογής και Διαχείρισης του αξιολογούμενου Έργου (β) Η λειτουργία παράλληλου συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης του φορέα. Η εξωτερική αξιολόγηση υλοποιήθηκε από ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιστημονικής Ένωσης Ενηλίκων Εκπαίδευσης, με πολυετή εμπειρία στον τομέα της αξιολόγησης ενεργειών εκπαίδευσης ενηλίκων. Το πρώτο κεφάλαιο της μελέτης αναφέρεται στην αξιολόγηση της προετοιμασίας του Έργου. Κατά τη φάση της προετοιμασίας και της μελέτης σκοπιμότητας του Έργου εκπονήθηκαν μελέτες σχετικά με τις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα της εκπαίδευσης των στελεχών τους, καθώς επίσης και μελέτη για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των εργαζομένων και των εργοδοτών. Οι μελέτες αυτές χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση των προγραμμάτων του ΙΜΕ της ΓΣΕΒΕΕ. Αξιολογείται ο «Οδηγός Εφαρμογής και Διαχείρισης Έργου» που αποτέλεσε το βασικό εργαλείο για τη διασφάλιση της ποιότητας του Έργου. Ειδικότερα, αξιολογήθηκε ο «Οδηγός» με δείκτες τη συνάφεια και την πληρότητα ως προς τις ανάγκες των επωφελουμένων (απασχολουμένων και επιχειρήσεων). Επίσης αξιολογήθηκε η στοχοθεσία και ο σχεδιασμός του Έργου με βάση τους ίδιους δείκτες. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά στην αξιολόγηση των ενεργειών δημοσιότητας και διάδοσης των αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα εξετάζονται: Οι στόχοι και τα μέσα δημοσιότητας του Έργου. Οι ενέργειες προβολής και διάδοσης των αποτελεσμάτων. 14

15 Στην πρώτη ενότητα παρατίθεται το θεωρητικό πλαίσιο με βάση το οποίο εξετάζονται τα μέσα και οι ενέργειες δημοσιότητας του Έργου και διάδοσης των αποτελεσμάτων. Περιγράφεται η πυραμίδα αναγκών του Maslow και αναφέρονται οι βασικές έννοιες για την ανάλυση της επικοινωνίας. Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται τα μέσα και οι ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν για την ενημέρωση του πληθυσμού-στόχου και την προώθηση της συμμετοχής στα προγράμματα. Στην τρίτη ενότητα εξετάζονται οι προβλεπόμενες ενέργειες για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του Έργου. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζονται οι ενέργειες προετοιμασίας και εκπαίδευσης των εκπαιδευτών. Συγκεκριμένα αξιολογούνται: `Ο βαθμός στον οποίο οι υποψήφιοι εκπαιδευτές διέθεταν ετοιμότητα για την αξιοποίηση των καταλληλότερων εκπαιδευτικών τεχνικών. Το αναλυτικό περιεχόμενο και το διδακτικό υλικό της εκπαίδευσης εκπαιδευτών Ο τρόπος που υλοποιήθηκαν τα προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών Η αξιολόγηση βασίζεται σε επιτόπια παρατήρηση της υλοποίησης των προγραμμάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών και σε συνεντεύξεις έξι εκπαιδευτών του προγράμματος. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων. Συγκεκριμένα αξιολογείται το κατά πόσον χρησιμοποιήθηκαν εκπαιδευτικές τεχνικές που προάγουν την ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευομένων, αλλά και κατά πόσον οι εκπαιδευτές τελικά χρησιμοποίησαν τις συνιστώμενες στο Έργο εκπαιδευτικές τεχνικές. Διαμορφώθηκε ειδική εσχάρα καταγραφής, που χρησιμοποιήθηκε κατά την παρατήρηση επιλεγμένου δείγματος διδακτικών ενοτήτων και στους τρεις τύπους προγραμμάτων. Η επιλογή των διδακτικών ενοτήτων έγινε από κοινού με τους υπεύθυνους του Έργου της ΓΣΕΒΕΕ, ώστε να μην διαταραχθεί η ομαλή πορεία της υλοποίησης των προγραμμάτων και αφορά δύο διδακτικές ενότητες 15

16 και των τριών τύπων προγραμμάτων στην Αθήνα και την Πάτρα. Επίσης, πραγματοποιήθηκε ανάλυση περιεχομένου των σχεδίων μαθημάτων των εκπαιδευτών. Το κεφάλαιο 5 αναφέρεται στην αποτίμηση της επάρκειας των επιμέρους παραγόντων και συντελεστών που εμπλέκονται στο έργο. Συγκεκριμένα αξιολογείται: Η επάρκεια των διαδικασιών διαχείρισης του έργου (εκπαιδευτικό και οργανωτικό μέρος) Το ανθρώπινο δυναμικό που εμπλέκεται σε αυτές τις διαδικασίες (επάρκεια συντελεστών, δίαυλοι επικοινωνίας) Η αποτελεσματική υλοποίηση των προδιαγραφών του έργου Η υλικοτεχνική υποδομή (χώροι και εποπτικά μέσα) Οι διαδικασίες επιλογής και το προφίλ των εκπαιδευομένων Η συμβατότητα όλων των παραπάνω σε σχέση με το θεσμικό πλαίσιο (με δεδομένο ότι το συνολικό έργο εντάσσεται στο μέτρο 2.5 του ΕΠΕΑΕΚ) Η αποτίμηση αυτή έγινε με επιτόπια παρατήρηση, συνεντεύξεις με μικρό αριθμό εμπλεκομένων στελεχών και μελέτη / ανάλυση των εγγράφων υλοποίησης του Έργου. Στο κεφάλαιο 6 εξετάζεται ο βαθμός στον οποίο οι εκπαιδευόμενοι των προγραμμάτων αφενός είναι ικανοποιημένοι από τη συμμετοχή τους σε αυτά και αφετέρου θεωρούν ότι με τη συμμετοχή τους είχαν σημαντικό όφελος στην εργασιακή τους απόδοση. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με χρήση ποσοτικών και ποιοτικών τεχνικών και συγκεκριμένα με: (α) Συμπλήρωση ερωτηματολογίων από επιλεγμένο δείγμα εκπαιδευομένων της πρώτης φάσης. (β) Διεξαγωγή μιας ομάδας εστίασης (focus group). Η συνθετική αποτίμηση καταλήγει στην επισήμανση των θετικών σημείων και των καινοτόμων στοιχείων του Έργου, αλλά και των δυσλειτουργιών και των αδυναμιών που εντοπίστηκαν. Επίσης, διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις, ώστε τα συμπεράσματα αυτά να αξιοποιηθούν για την αρτιότερη και αποτελεσματικότερη υλοποίηση μελλοντικών ενεργειών. 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το φυσικό αντικείμενο του συγκεκριμένου Έργου είναι η υλοποίηση προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης, για επωφελούμενους, σε αντικείμενα που σχετίζονται με την επιχειρηματικότητα και με την πληροφορική. Ειδικότερα, το Έργο περιλαμβάνει τις ακόλουθες δράσεις: Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων Δια Βίου Εκπαίδευσης (ΔΒΕ) σε αντικείμενα επιχειρηματικότητας πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων ΔΒΕ σε αντικείμενα βασικών γνώσεων πληροφορικής Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων ΔΒΕ σε αντικείμενα εξειδικευμένων εφαρμογών πληροφορικής για πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις Εκπαίδευση εκπαιδευτών Ανάπτυξη και έκδοση εκπαιδευτικού περιεχομένου και υλικού Μελέτη προσαρμογής των εκπαιδευτικών μεθόδων και τεχνικών στα χαρακτηριστικά και στις ανάγκες των εκπαιδευομένων Έρευνα πεδίου αναγκών εκπαίδευσης για μελλοντικά προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Ενέργειες δημοσιότητας, προβολής και ευαισθητοποίησης των μικρών επιχειρήσεων για τη συμμετοχή στις δράσεις των προγραμμάτων ΔΒΕ Ενέργειες παρουσίασης της αξιολόγησης και διάδοσης των αποτελεσμάτων των δράσεων του Έργου Συντονισμός και διοίκηση Έργου (οργάνωση, παρακολούθηση, υποστήριξη, εσωτερική αξιολόγηση) Εξωτερική αξιολόγηση Συνολικά, το Έργο αποτελείται από τα ακόλουθα τέσσερα υποέργα: 17

18 1. Σχεδιασμός, οργάνωση, διοίκηση, συντονισμός, υλοποίηση, παρακολούθηση και εσωτερική αξιολόγηση των προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης 2. Μελέτη εξειδίκευσης και προσαρμογής των εκπαιδευτικών τεχνικών και έρευνα αναγκών δια βίου εκπαίδευσης 3. Ενέργειες ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και προβολής δράσεων και αποτελεσμάτων του Έργου 4. Εξωτερική αξιολόγηση του Έργου Σύμφωνα με το Τεχνικό Δελτίο του Έργου: «Κατά τη διαδικασία υλοποίησης του έργου, το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ θα εφαρμόσει τον Οδηγό Διαχείρισης που συνέταξε και ο οποίος περιλαμβάνει κωδικοποιημένα όλες τις διαδικασίες ανάθεσης και σύναψης συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών». Στη συνέχεια θα αξιολογήσουμε τον «Οδηγό Εφαρμογής και Διαχείρισης Έργου» του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ο οποίος αποτελεί το βασικό εργαλείο για την υλοποίηση και τη διασφάλιση της ποιότητας του Έργου. Oι βασικοί δείκτες με βάση τους οποίους θα γίνει η εξωτερική αξιολόγηση του Οδηγού είναι η συνάφεια και η πληρότητα. Ειδικότερα θα εξετασθούν: α. Η συνάφεια ως προς τις ανάγκες των επωφελουμένων (απασχολουμένων και επιχειρήσεων) β. Η πληρότητα ως προς τις ανάγκες των επωφελουμένων (απασχολουμένων και επιχειρήσεων) γ. Η συνάφεια της στοχοθεσίας δ. Η πληρότητα της στοχοθεσίας ε. Η συνάφεια στο σχεδιασμό στ. Η πληρότητα στο σχεδιασμό Ως τεχνική θα χρησιμοποιήσουμε την ποιοτική ανάλυση περιεχομένου και τη σύγκριση ανάμεσα στις ανάγκες και στο σχεδιασμό και ειδικότερα τη στοχοθεσία του Έργου. Στην πρώτη ενότητα αναφερόμαστε συνοπτικά στο περιεχόμενο του Οδηγού, επισημαίνοντας τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες τις οποίες περιλαμβάνει για την υψηλής ποιότητας υλοποίηση του Έργου. 18

19 Στη δεύτερη ενότητα εξετάζουμε τη συνάφεια και την πληρότητα των ενεργειών του Έργου ως προς τις ανάγκες των επωφελουμένων (πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων και απασχολουμένων). Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στη συνάφεια και στην πληρότητα της στοχοθεσίας ως προς τις ανάγκες που καταγράφηκαν στον Οδηγό. Στην τέταρτη ενότητα εξετάζουμε τη συνάφεια και την πληρότητα του σχεδιασμού του Έργου. 1. Ο ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΟΥ Η διασφάλιση ποιότητας ενός Έργου στηρίζεται στην αντικειμενική τεκμηρίωση και στην ορθολογική κατανόηση του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της εφαρμογής του. Αναγκαία προϋπόθεση για τη διασφάλιση ποιότητας είναι η εκπόνηση ενός «Οδηγού», στη συγκεκριμένη περίπτωση του «Οδηγού Εφαρμογής και Διαχείρισης Έργου», στον οποίο περιλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία που αφορούν το πλαίσιο και τα συγκείμενα μέσα στα οποία εκπονείται το Έργο, όλες οι προβλεπόμενες ενέργειες για την εφαρμογή του, ο τρόπος εφαρμογής του, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τα παραδοτέα και οι ευρύτερες επιδράσεις, καθώς και η προβλεπόμενη αξιολόγηση του Έργου. Η διασφάλιση ποιότητας επίσης, αναφέρεται στο συντονισμό και στη διοίκηση του Έργου, στις διαδικασίες διαχείρισής του, καθώς και στον τρόπο φυσικής και οικονομικής προόδου του Έργου. Ο «Οδηγός Εφαρμογής και Διαχείρισης Έργου» περιλαμβάνει επτά κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στη φιλοσοφία, στους στόχους και στο περιεχόμενο του Έργου. Ειδικότερα, με αφετηρία την υπάρχουσα κατάσταση όσον αφορά τις ελληνικές πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις εξετάζονται οι εκπαιδευτικές ανάγκες των απασχολουμένων και η εν δυνάμει συμβολή της δια βίου εκπαίδευσης. Εντοπίζεται η ανάγκη προγραμμάτων εκπαίδευσης των απασχολουμένων στις μικρές επιχειρήσεις στην Επιχειρηματικότητα και στην Πληροφορική. Στη συνέχεια, με βάση τις ανάγκες που επισημάνθηκαν και τη συμβολή της εκπαίδευσης στην Επιχειρηματικότητα και στην Πληροφορική για την αναβάθμιση των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, προσδιορίζονται ο 19

20 σκοπός, οι επιμέρους στόχοι του Έργου, τα αναμενόμενα οφέλη από την υλοποίηση και η έκταση της εφαρμογής του. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά το Έργο. Κατ αρχάς, παρατίθενται οι ισχύουσες προδιαγραφές των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα τρία προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης (ΠΔΕ), τα οποία σχεδιάστηκαν. Το πρώτο ΠΔΕ αναφέρεται στο σχεδιασμό, οργάνωση, υλοποίηση και εσωτερική αξιολόγηση προγραμμάτων εκπαίδευσης απασχολουμένων στην επιχειρηματικότητα σε πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις. Το δεύτερο ΠΔΕ αναφέρεται στο σχεδιασμό προγραμμάτων εκπαίδευσης απασχολουμένων σε πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις σε βασικές γνώσεις πληροφορικής. Το τρίτο ΠΔΕ αφορά το σχεδιασμό και υλοποίηση εξειδικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης στην πληροφορική. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη μεθοδολογία υλοποίησης των προγραμμάτων. Επίσης, προβλέπεται επιλογή, συντονισμός και επιμόρφωση εκπαιδευτών, παρακολούθηση των ΠΔΕ και εσωτερική τους αξιολόγηση. Στο τρίτο κεφάλαιο προβλέπονται οι ενέργειες δημοσιότητας, προβολής και ευαισθητοποίησης των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων για τα προγράμματα ΔΒΕ. Ειδικότερα αναφέρονται ορισμένες από τις προϋποθέσεις της βιωσιμότητας του Έργου, δηλαδή οι ενέργειες διασφάλισης ότι τα αποτελέσματα του Έργου διατηρούνται και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος και το πέρας της χρηματοδότησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται η διενέργεια των παρακάτω ενεργειών: Εκπόνηση μελέτης εμπειρογνωμοσύνης σχετικά με την επιλογή και προσαρμογή (με τη χρήση οδηγιών και παραδειγμάτων) ενεργητικών συμμετοχικών μεθόδων και τεχνικών εκπαίδευσης ενηλίκων στη συγκεκριμένη ομάδα στόχο. Εκπόνηση έρευνας πεδίου ποιοτικού και ποσοτικού χαρακτήρα με αντικείμενο τις ανάγκες προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης στους κλάδους των μικρών επιχειρήσεων. 20

21 Το πέμπτο κεφάλαιο περιλαμβάνει το μεθοδολογικό πλαίσιο της αξιολόγησης του Έργου. Η μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης περιλαμβάνει την κατά τη διάρκεια (on -going) και την τελική (ex-post) αξιολόγηση. Υιοθετείται, επίσης, το μοντέλο CIPP (περιβάλλον, εισροές, διαδικασίες και αποτελέσματα). Περιγράφονται τα πέντε προβλεπόμενα στάδια της εσωτερικής αξιολόγησης (αναλυτικός σχεδιασμός, συλλογή και ανάλυση δεδομένων, εκτέλεση αξιολόγησης, συνθετική αξιολόγηση, διαχείριση αξιολόγησης). Διευκρινίζεται ότι κάθε ΠΔΕ θα αξιολογείται ως προς την επίτευξη των στόχων του σε τρία επίπεδα και ειδικότερα: ως προς το βαθμό ικανοποίησης των συμμετεχόντων, ως προς την επίτευξη των μαθησιακών/γνωστικών στόχων και ως προς τη λειτουργία του όλου συστήματος υλοποίησης των ΠΔΕ. Οι προβλεπόμενοι δείκτες είναι: -δείκτης αξιολόγησης στόχων -δείκτης οργάνωσης -δείκτης εκπαίδευσης -δείκτης εκπλήρωσης στόχων -δείκτης γνωστικού κέρδους -δείκτης αποδοχής Η έρευνα εσωτερικής αξιολόγησης προβλέφθηκε να διεξαχθεί με κατάλληλα δομημένα ερωτηματολόγια. Στο κεφάλαιο 6 παρατίθεται η μεθοδολογία υλοποίησης και διοίκησης του Έργου. Ιδιαίτερη σημασία έχει το λεπτομερές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του Έργου. Η μεθοδολογική προσέγγιση δίνει έμφαση αφενός στη διαχείριση κινδύνων αφετέρου στη διαχείριση ποιότητας. Η διαχείριση κινδύνου εξετάζει και αντιμετωπίζει τους παράγοντες που απειλούν τις προγραμματισμένες δραστηριότητες ως προς τα προκαθορισμένα οφέλη, τις προδιαγραφές, το κόστος και το χρόνο υλοποίησης. Για τη διασφάλιση της ποιότητας προβλέπονται διαδικασίες ελέγχου, παρακολούθησης και αξιολόγησης των υποέργων και του Έργου στο σύνολό του. Το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στην παρακολούθηση της φυσικής και οικονομικής προόδου του Έργου και των υποέργων. Προσδιορίζονται οι γενικές αρχές επιλεξιμότητας των δαπανών και οι κατηγορίες επιλέξιμων δαπανών του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. 21

22 Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με τον Οδηγό, η εσωτερική αξιολόγηση στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε πέντε βασικούς δείκτες, τους οποίους παραθέτουμε στη συνέχεια. ΒΑΣΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΚΟΠΟΣ ΒΔ 1 Δείκτης Συνάφειας Εκτιμά το βαθμό ανταπόκρισης του υποέργου και του Έργου συνολικά στις ανάγκες του αρχικού σχεδιασμού. ΒΔ 2 Δείκτης Ακρίβειας Εκτιμά τις αποκλίσεις του φυσικού αντικειμένου με βάση το χρονικό προγραμματισμό. ΒΔ 3 Δείκτης Επάρκειας Ο Δείκτης εκτιμά την επάρκεια των διαθέσιμων μέσων για την ανάπτυξη των υποέργων και δράσεων του Έργου. ΒΔ 4 Δείκτης Ευελιξίας Εκτιμά τις τυχόν αναπροσαρμογές που προέκυψαν κατά τη φάση υλοποίησης του Έργου. ΒΔ 5 Δείκτης Πληρότητας Ο Δείκτης εκτιμά το βαθμό πληρότητας των εκτελούμενων πακέτων εργασίας και υποέργων. Για την εξωτερική αξιολόγηση του Οδηγού θα χρησιμοποιήσουμε τους βασικούς δείκτες της συνάφειας και της πληρότητας. 2. ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΕΠΩΦΕΛΟΥΜΕΝΩΝ Στον Οδηγό, όπως ήδη αναφέραμε στην πρώτη ενότητα, εξετάζονται τα χαρακτηριστικά των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων και οι ανάγκες τους για προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης. Η διερεύνηση εκπαιδευτικών αναγκών στηρίζεται αφενός στην ανάλυση των χαρακτηριστικών των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων και στον προσδιορισμό των παραμέτρων που καθορίζουν τη δυναμική θετική πορεία τους, αφετέρου στη συστηματική συλλογή και επεξεργασία από το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών 22

23 Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας αιτήσεων που έχουν καταθέσει οι επιχειρήσεις για κατάρτιση. Με βάση τη συστηματική συλλογή και επεξεργασία των αιτήσεων για κατάρτιση έχουν προσδιορισθεί και ιεραρχηθεί οι προτεραιότητες ως προς τις εκπαιδευτικές ανάγκες. Υπογραμμίζουμε την καθοριστική συμβολή του ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, το οποίο ως συγκείμενος φορέας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ παρέχει τα αναγκαία δεδομένα σε βάθος χρόνου, ώστε το Έργο να σχεδιάζεται με αφετηρία τις διαπιστωμένες εκπαιδευτικές ανάγκες. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τον Οδηγό ως προς τον εντοπισμό των εκπαιδευτικών αναγκών των επωφελουμένων (επιχειρήσεων και απασχολουμένων) και κατά πόσο ανταποκρίνονται στους βασικούς δείκτες της συνάφειας και της πληρότητας. α. Συνάφεια Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο η μελέτη των εκπαιδευτικών αναγκών που προηγήθηκε κατέληξε σε δεδομένα που έχουν υψηλό βαθμό συνάφειας με την πραγματικότητα και το κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις. Στον Οδηγό εξετάζονται κατ αρχάς οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις σε μακροεπίπεδο. Συγκρίνεται η θέση και η συμβολή των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διαπιστώνεται η τεράστια σημασία τους για την ελληνική οικονομία. Υπογραμμίζεται ότι «το μεγάλο ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων στην Ελλάδα δεν είναι ένα απλό φαινόμενο, αλλά αποτελεί μια σημαντική εθνική, οικονομική, επιχειρηματική και κοινωνική ιδιομορφία». Από τα στοιχεία που παρατίθενται αβίαστα βγαίνει το συμπέρασμα ότι «οι ελληνικές μικρές επιχειρήσεις είναι ο κορμός του ελληνικού οικονομικού χώρου». Όπως επισημαίνεται, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι οικογενειακές, ενώ οι δαπάνες τους για την αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των απασχολούμενων σε αυτές είναι είτε ανύπαρκτες είτε μηδαμινές. Υπογραμμίζεται ότι σχεδόν σε όλες τις μικρές επιχειρήσεις ο ιδιοκτήτης ταυτίζεται με τον διαχειριστή της επιχείρησης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται «Ο επιχειρηματίας της μικρής επιχείρησης είναι ο άνθρωπος ορχήστρα που καλείται να διεκπεραιώσει μόνος του όλες τις υποθέσεις της 23

24 δουλειάς του, πολλές από τις οποίες είναι εντελώς άσχετες με τις γνώσεις, τις ικανότητες και γενικά το κύριο αντικείμενο της εργασίας του». Το οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούν οι ελληνικές μικρές επιχειρήσεις τοποθετείται στο ευρύτερο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών τεχνολογικών εξελίξεων. Στο πλαίσιο αυτό, αντιμετωπίζονται δυσκολίες ανταγωνισμού και βελτίωσης της ποιότητας και πίεση για εκσυγχρονισμό και μετασχηματισμό. Για τις μικρές επιχειρήσεις τονίζεται ότι «οι γνώσεις και οι επαγγελματικές δεξιότητες του επιχειρηματία και των εργαζομένων είναι οικονομική δύναμη, περιουσιακό στοιχείο της επιχείρησης». Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται «Το ανθρώπινο δυναμικό είναι η καρδιά της επιχείρησης». Σ αυτές τις συνθήκες, του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και του διεθνούς ανταγωνισμού, τονίζεται ότι «Η δια βίου μάθηση και η συνεχιζόμενη εκπαίδευση αποτελεί πλέον καθοριστική συνιστώσα της καθημερινής ζωής της επιχείρησης». Παρά την καθοριστική σημασία των επιχειρηματιών-ιδιοκτητών, των συμβοηθούντων μελών της οικογένειάς τους και των απασχολουμένων για τη λειτουργία και την επιβίωση των πολύ μικρών επιχειρήσεων, η ίδια η λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών παρακωλύει και δεν ενθαρρύνει τη συμμετοχή των απασχολουμένων σε προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης, λόγω φόρτου και συνθηκών εργασίας. Παράλληλα, οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι δεν έχουν γνώσεις πληροφορικής, ώστε να συμμετέχουν σε εξ αποστάσεως προγράμματα εκπαίδευσης. Είναι σημαντικό ότι στον Οδηγό διαχωρίζεται η ρητορική για την αξία της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης από την πραγματική κατάσταση, με την επισήμανση του χαμηλού βαθμού ευαισθητοποίησης και ενεργητικής θετικής στάσης απέναντι στη δια βίου εκπαίδευση. Όπως διαπιστώνουμε, τονίζεται η οικονομική σημασία των μικρών επιχειρήσεων, προσδιορίζονται οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις (ανάγκη τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, ανταγωνισμός), καθώς και τα βασικά χαρακτηριστικά τους (οικογενειακές επιχειρήσεις στηριγμένες στις γνώσεις και δεξιότητες/ικανότητες των επιχειρηματιών/ιδιοκτητών). Η ανάπτυξη δράσεων δια βίου εκπαίδευσης στο πεδίο αυτό προσκρούει αφενός στην υπεραπασχόληση των απασχολουμένων στις μικρές και πολύ μικρές 24

25 επιχειρήσεις, αφετέρου στο χαμηλό βαθμό ευαισθητοποίησης και ενεργητικής θετικής στάσης για τη δια βίου εκπαίδευση. Η ανάλυση που περιλαμβάνεται στον Οδηγό για τις ανάγκες των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων έχει υψηλό βαθμό συνάφειας με την ελληνική πραγματικότητα και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σχεδιασμού επισημαίνοντας την υπάρχουσα κατάσταση και τους αρνητικούς παράγοντες που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν για την ανάπτυξη της δια βίου εκπαίδευση. Σημαντική στο θέμα αυτό της ανάλυσης της υπάρχουσας κατάστασης είναι η συμβολή του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ που συγκεντρώνει στοιχεία σε βάθος χρόνου για τις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, καθώς και του ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ που συγκεντρώνει στοιχεία για τα αιτήματα κατάρτισης που διατυπώνονται από τις επιχειρήσεις. β. Πληρότητα Ως πληρότητα θα θεωρήσουμε το βαθμό που έχει διεξαχθεί ολοκληρωμένη ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών και έχουν επισημανθεί όλες οι παράμετροι που επιτρέπουν τον κατάλληλο σχεδιασμό του Έργου. Στον Οδηγό εντοπίζονται, όπως προαναφέραμε, οι παράγοντες που παρακωλύουν την ανάπτυξη προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης. Κατ αρχάς, επισημαίνεται ότι απαιτούνται: i. συνοδευτικές ενέργειες πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού -στόχου, ii. ευέλικτα και προσαρμοσμένα προγράμματα, iii. προγράμματα επικεντρωμένα στις πραγματικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του πληθυσμού-στόχου. Προς την κατεύθυνση αυτή, υπάρχει σημαντική εμπειρία της ΓΣΕΒΕΕ από τη διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών του πληθυσμού-στόχου, που περιλαμβάνει τους αυτοαπασχολούμενους, τους εργοδότες πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, τους εργαζόμενους μισθωτούς και τα συμβοηθούντα μέλη. Επίσης, το ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ συγκεντρώνει συστηματικά στοιχεία με την επεξεργασία των αιτήσεων των επιχειρήσεων για κατάρτιση. Από το συνδυασμό των στοιχείων της ΓΣΕΒΕΕ προέκυψαν και ιεραρχήθηκαν οι παρακάτω βασικές εκπαιδευτικές ανάγκες των απασχολούμενων σε μικρές επιχειρήσεις: σε τεχνικά-επαγγελματικά θέματα κάθε ειδικότητας, 25

26 εισαγωγική εκπαίδευση στην πληροφορική, εισαγωγική και προχωρημένη εκπαίδευση σε θέματα επιχειρηματικότητας μικρών επιχειρήσεων. Το Έργο περιλαμβάνει τις βασικές προϋποθέσεις για τη μελλοντική ενίσχυση και ανάπτυξη της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης σε τεχνικάεπαγγελματικά θέματα, που ιεραρχείται πρώτη ως εκπαιδευτική ανάγκη των απασχολουμένων στις μικρές επιχειρήσεις. Δεδομένου ότι τα τεχνικά, τεχνολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων τείνουν να αλλάζουν με γοργούς ρυθμούς και ολοένα συχνότερα απαιτείται η χρήση νέων τεχνολογιών, απαιτείται η προσαρμογή του πληθυσμούστόχου στις εξελίξεις της αγοράς και στις νέες δυνατότητες που δίνει η χρήση των νέων τεχνολογιών. Επομένως, η εκπαίδευση στην πληροφορική και στην επιχειρηματικότητα (ενός μέρους του πληθυσμού-στόχου) αποτελούν τους δύο πυλώνες στους οποίους μπορεί να στηριχθεί η κατάρτιση σε τεχνικά και επαγγελματικά θέματα. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το Έργο είναι επικεντρωμένο σε πραγματικές ανάγκες και ενδιαφέροντα του πληθυσμού-στόχου, και η προετοιμασία χαρακτηρίζεται από πληρότητα, με την αξιοποίηση μελετών διερεύνησης αναγκών και στοιχείων που έχουν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας σε βάθος χρόνου. 3. ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ Ο σκοπός του Έργου είναι η διευκόλυνση της προσαρμοστικότητας του πληθυσμού στόχου στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον, η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου των επιχειρηματιών πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων με την εκπαίδευσή τους σε σύγχρονα αντικείμενα που αφορούν την επιχειρηματικότητα και τις νέες τεχνολογίες. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Οδηγό το Έργο στοχεύει: στη μείωση του ποσοστού των «ψηφιακά αναλφάβητων» μεταξύ των επιχειρηματιών και των αυτοαπασχολούμενων, στην καλλιέργεια συνείδησης για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις, 26

27 στην υποστήριξη των γυναικών επιχειρηματιών μέσω της εκπαίδευσης σε τομείς που υποεκπροσωπούνται, στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος τόσο στους επιχειρηματίες, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία, στη βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των επιχειρηματιών της χώρας μας σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων και νέων τεχνολογιών. Επιπλέον, η σκοπιμότητα του Έργου συνίσταται: στην εκπόνηση μελετών διερεύνησης εκπαιδευτικών αναγκών για την ομάδαστόχο, στην ενίσχυση του θεσμού της δια βίου εκπαίδευσης μέσα από την υιοθέτηση κατάλληλων δράσεων δημοσιότητας, στην ανάπτυξη εξειδικευμένου και προσαρμοσμένου στις ανάγκες της ομάδας-στόχου εκπαιδευτικού υλικού. Όπως προκύπτει από τους στόχους που αναφέρονται στον Οδηγό, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη μείωση του ψηφιακού αναλφαβητισμού στον πληθυσμόστόχο και στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος. Ιδιαίτερη έμφαση αφιερώνεται στην υποστήριξη των γυναικών επιχειρηματιών. Εκτός από τους συγκεκριμένους στόχους, εκ των οποίων χρειάζεται μεγαλύτερη διευκρίνηση ο σχετικός με την «καλλιέργεια συνείδησης για τη χρήση νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις», στον Οδηγό τονίζεται ότι στη σκοπιμότητα του Έργου περιλαμβάνεται η εκπόνηση μελετών διερεύνησης αναγκών, συνοδευτικές δράσεις για την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στόχου στο θεσμό της δια βίου εκπαίδευσης και η ανάπτυξη εξειδικευμένου εκπαιδευτικού υλικού. Με βάση τα παραπάνω, τα αναμενόμενα οφέλη, σύμφωνα με τον Οδηγό, είναι τα εξής: εξάλειψη του ψηφιακού αναλφαβητισμού μεταξύ των επιχειρηματιών, βελτίωση της εξωστρέφειας και του επιχειρηματικού πνεύματος των επιχειρηματιών που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, ανάπτυξη δεξιοτήτων: o λήψης αποφάσεων, o ανάληψης ευθυνών, 27

28 o επίλυσης προβλημάτων, o διαχείρισης χρόνου, ανάπτυξη πρωτοβουλιών, ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων, αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών των ωφελουμένων, ανάπτυξη των παρεχόμενων υπηρεσιών του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Όπως διαπιστώνουμε, τα αναμενόμενα οφέλη αφορούν γνώσεις που θα αποκτήσουν οι επωφελούμενοι, δεξιότητες/ικανότητες και στάσεις/συμπεριφορές που θα αναπτύξουν επίσης οι επωφελούμενοι. Προβλέπεται επίσης, ως γενικό όφελος, η ανάπτυξη των παρεχόμενων υπηρεσιών του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. α. Συνάφεια Όπως διευκρινίσαμε, ο βασικός δείκτης της συνάφειας ως προς τη στοχοθεσία αποτιμά το βαθμό ανταπόκρισης στις ανάγκες του Έργου και ειδικότερα στις ανάγκες που επισημάνθηκαν. Όπως αναφέρεται στον Οδηγό, στις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, η παραγωγική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, της πληροφορικής και των επικοινωνιών εξακολουθεί να είναι περιορισμένη. Σ αυτή την αρνητική πραγματικότητα ανταποκρίνεται ο στόχος της μείωσης του ψηφιακού αναλφαβητισμού. Στην ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών επισημαίνεται ότι «Η δαπάνη των επιχειρήσεων για την αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων του προσωπικού τους είναι από ανύπαρκτη έως πολύ μικρή». Σ αυτή τη γενική διαπίστωση ανταποκρίνεται ο στόχος της βελτίωσης των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των επιχειρηματιών της χώρας μας, σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων και νέων τεχνολογιών. Ιδιαίτερη σημασία έχει η επισήμανση ότι οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ελεύθερη διακίνηση αγαθών, κεφαλαίων και φυσικών προσώπων επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, στα αντικείμενα εργασίας και στα περιεχόμενα των επαγγελματικών ειδικοτήτων. Στη διαπίστωση αυτή αντιστοιχεί ο στόχος της ανάπτυξης του επιχειρηματικού πνεύματος, καθώς και η εκπόνηση μελετών διερεύνησης εκπαιδευτικών αναγκών του πληθυσμού στόχου. 28

29 Επιπλέον, όπως επισημάναμε, η ανάπτυξη της δια βίου εκπαίδευσης στον πληθυσμό-στόχο προϋποθέτει την προβλεπόμενη ενίσχυση του θεσμού με την υιοθέτηση κατάλληλων δράσεων δημοσιότητας, ενώ παράλληλα στο στόχο της ευέλικτης και της προσαρμοσμένης εφαρμογής προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης ανταποκρίνεται η πρόβλεψη ανάπτυξης εξειδικευμένου και προσαρμοσμένου στις ανάγκες της ομάδας-στόχου εκπαιδευτικού υλικού. Η συνάφεια της στοχοθεσίας με τις ανάγκες των επωφελουμένων αναδεικνύεται με την αντιστοίχηση των διατυπωμένων αναγκών και των στόχων. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι εκτός από τους στόχους του Έργου διατυπώνονται και οι στόχοι των προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης. Οι στόχοι του προγράμματος για την επιχειρηματικότητα είναι: Να βοηθηθούν οι εκπαιδευόμενοι να βελτιώσουν τη θέση τους στον επιχειρηματικό στίβο. Να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι στόχοι αυτοί ανταποκρίνονται στην ανάγκη εκπαίδευσης των επιχειρηματιών: στην ορθή και συστηματική οργάνωση και διοίκηση της επιχείρησης, στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος και της κουλτούρας που θα τους βοηθήσει στο να είναι περισσότερο ανταγωνιστικοί στο επιχειρηματικό περιβάλλον, σε θέματα μάρκετινγκ που αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της επιχείρησής τους, στην κατανόηση της ανάγκης εκπόνησης επιχειρηματικών σχεδίων. Οι στόχοι του προγράμματος εκπαίδευσης με αντικείμενο τις βασικές γνώσεις πληροφορικής είναι: να καταστήσει ικανούς τους εκπαιδευόμενους επιχειρηματίες να εκτελούν εργασίες σε ένα απόλυτα αυτοματοποιημένο περιβάλλον εργασίας, να ενσωματωθούν οι νέες τεχνολογίες στις διαδικασίες παραγωγής και διοίκησης των επιχειρήσεών τους. Οι στόχοι αυτοί ανταποκρίνονται στις εξής ανάγκες, όπως αναφέρονται στον Οδηγό: 29

30 τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, εφαρμογή σύγχρονων προτύπων λειτουργίας και διοίκησης, προσαρμογή στο ανταγωνιστικό περιβάλλον, αντιμετώπιση της χαμηλής ειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού και της έλλειψης ενδοεπιχειρησιακής εκπαίδευσης, ανάγκες επαναπροσδιορισμού επαγγέλματος, προσαρμογή στις αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, όπως π.χ. στις διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι στόχοι των προγραμμάτων εξειδίκευσης σε εφαρμογές πληροφορικής είναι: η εξοικείωση των ιδιοκτητών και των στελεχών στη χρήση του διαδικτύου, η ηλεκτρονική διεκπεραίωση υποχρεώσεων προς διάφορες δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς (π.χ. εφορία, ΙΚΑ, τράπεζες κλπ.). Οι ανάγκες στις οποίες ανταποκρίνονται οι ανωτέρω στόχοι είναι η αποτελεσματική και οργανωμένη διεκπεραίωση καθημερινών εργασιών της επιχείρησης που διευκολύνεται με τη χρήση του διαδικτύου, καθώς και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού επιχειρείν, που αποτελεί ένα νέο πεδίο επιχειρηματικότητας. β. Πληρότητα Όπως διαπιστώνεται από την αντιστοίχηση αναγκών και στόχων, σε όλες τις ανάγκες εκπαίδευσης που επισημάνθηκαν διατυπώνονται εκπαιδευτικοί στόχοι για την κάλυψή τους. Οι στόχοι του Έργου προκύπτουν από τις ανάγκες που έχουν καταγραφεί τόσο των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, όσο και του πληθυσμού-στόχου, όπως προσδιορίζεται στον Οδηγό. Συνεπώς, ο Οδηγός του Έργου χαρακτηρίζεται από πληρότητα όσον αφορά τους στόχους του, σε σχέση με τις ανάγκες που έχουν επισημανθεί. 4. Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Το ισχυρό στοιχείο του Έργου είναι ο λεπτομερής σχεδιασμός του. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει; i. τη μεθοδολογία υλοποίησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, 30

31 ii. την επιλογή, συντονισμό και επιμόρφωση των εκπαιδευτών, iii. την επιλογή των εκπαιδευομένων, iv. τις εκπαιδευτικές μεθόδους και τεχνικές και τα εκπαιδευτικά μέσα, v. την ανάπτυξη και έκδοση εκπαιδευτικού υλικού, vi. την αξιολόγηση του Έργου, vii. τη δημοσιότητα και προβολή του Έργου και τη διάδοση των αποτελεσμάτων, viii. το συντονισμό και τη διοίκηση του Έργου, ix. την οικονομική διαχείριση, x. την παρακολούθηση της φυσικής και οικονομικής προόδου του Έργου. Η μεθοδολογία υλοποίησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων περιλαμβάνει τη δόμηση του εκπαιδευτικού προγράμματος (διάρκεια, κατανομή της ύλης σε ενότητες, αναλυτικό πρόγραμμα και επιλογή/ ανάπτυξη περιεχομένου). Προσδιορίζονται οι προδιαγραφές των εκπαιδευτών που θα διδάξουν (τίτλοι σπουδών, γνώσεις, κατάρτιση στην εκπαίδευση ενηλίκων, δεξιότητες/ικανότητες διδασκαλίας και ικανότητα σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας). Στη διαδικασία συντονισμού των εκπαιδευτών περιλαμβάνεται η συζήτηση για την πορεία του προγράμματος και για την επίδοση των εκπαιδευομένων, καθώς και για τυχόν προβλήματα που παρουσιάστηκαν στην υλοποίηση του προγράμματος. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο σχεδιασμό της επιμόρφωσης των εκπαιδευτών. Στον Οδηγό περιλαμβάνεται επιμορφωτικό πρόγραμμα για την επιμόρφωση των εκπαιδευτών διάρκειας 20 ωρών. Επίσης, στον Οδηγό περιλαμβάνονται ορισμένες κατευθύνσεις για τους εκπαιδευτές που θα τους διευκολύνουν στο εκπαιδευτικό τους έργο. Για την επιλογή των εκπαιδευομένων προβλέπεται η συγκρότηση ειδικής επιτροπής του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, της οποίας οι αρμοδιότητες ορίζονται επακριβώς. Στον Οδηγό προτείνονται συγκεκριμένες εκπαιδευτικές μέθοδοι και τεχνικές, οι οποίες στηρίζονται στις αρχές και τη θεωρία της εκπαίδευσης ενηλίκων. Καθώς και εκπαιδευτικά μέσα, όπως ο Η/Υ, το βίντεο, κ.α. 31

32 Ο σχεδιασμός της εσωτερικής αξιολόγησης είναι λεπτομερής και περιλαμβάνει την on-going και την ex-post αξιολόγηση των ενεργειών και του Έργου συνολικά. Προσδιορίζονται οι βασικοί δείκτες εσωτερικής αξιολόγησης, τα στάδια αξιολόγησης και οι δείκτες αξιολόγησης για τις επιμέρους δραστηριότητες. Ο σχεδιασμός της προβολής των δράσεων και των αποτελεσμάτων του Έργου περιλαμβάνει: την έκδοση κεντρικού ενημερωτικού εντύπου, δημιουργία ιστοσελίδας, έκδοση οδηγού εκπαιδευομένου, ημερίδες ευαισθητοποίησης σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ιωάννινα, Ηράκλειο, Πάτρα και τη διενέργεια 8 ενημερωτικών συναντήσεων. Το σχεδιασμό, το συντονισμό, τη διοίκηση και τη διαχείριση του Έργου επωμίζεται Ομάδα Έργου από στελέχη του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, που ειδικότερα αναλαμβάνει: Τον επιστημονικό συντονισμό (σχεδιασμό, οργάνωση, υλοποίηση, παρακολούθηση φυσικού αντικειμένου, επιμόρφωση εκπαιδευτών, διαχείριση εκπαιδευτικών θεμάτων κ.ά.). Τον διοικητικό και οικονομικό συντονισμό (διαχείριση οικονομικού αντικειμένου) Την εσωτερική αξιολόγηση του Έργου. α. Συνάφεια Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης του Έργου έχει συνάφεια με τις ανάγκες των απασχολούμενων ενηλίκων του πληθυσμούστόχου, δεδομένου ότι υιοθετούνταν οι αρχές μάθησης ανηλίκων. Οι βασικές αρχές οι οποίες, σύμφωνα με τον Οδηγό εφαρμόζονται είναι: Η θεωρία να συνδέεται με την πρακτική εφαρμογή και εξάσκηση των εκπαιδευομένων Στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διεργασίας βρίσκονται οι εκπαιδευόμενοι. Θεμέλιο της εκπαιδευτικής διεργασίας είναι η εξασφάλιση των προϋποθέσεων για την υιοθέτηση μιας ευρετικής πορείας προς τη γνώση Υιοθετείται ένας ανοικτός τρόπος διαπραγμάτευσης των αντικειμένων της εκπαίδευσης. 32