Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων. ΠΡΑΚΤΙΚΑ της ΑΚΡΟΑΣΗΣ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων LIBE_PV(2010)0621_1 ΠΡΑΚΤΙΚΑ της ΑΚΡΟΑΣΗΣ Η ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ PV\ doc Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010, Τρίτη 22 Ιουνίου 2010, ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Με τη συμμετοχή ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ και ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ του ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ και της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Βρυξέλλες Ημικλύκλιο (PHS) 1. ΕΝΑΡΞΗ OJ\ Η συνεδρίαση αρχίσει τη Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010 στις 15.12, υπό την προεδρία της Kinga Gál (ΒΕΚ), αντιπροέδρου της επιτροπής LIBE και εισηγήτριας της έκθεσης για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ. Στο καλωσόρισμά της υπενθυμίζει το σημαντικό ρόλο που έχει διαδραματίσει η επιτροπή LIBE ευθύς εξ αρχής: θεώρησε το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής το Χάρτη) ως το θεμέλιο των σχετικών με το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης πολιτικών. Από την άποψη αυτή, η επιτροπή LIBE έχει θεωρήσει από το 2000 τον ίδιο το Χάρτη ως σημείο αναφοράς για τις ετήσιες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού PE v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

2 Κοινοβουλίου που αφορούν την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ. Υπενθυμίζει ότι το 2005 και το 2007 οργάνωσε δύο ακροάσεις των ύψιστων αρχών στην Ευρώπη που σχετίζονται με τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΔ) και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), καθώς και εκπρόσωποι των εθνικών συνταγματικών δικαστηρίων και δικτύων παραγόντων του τομέα. Μετά από τη Συνθήκη της Λισαβόνας και με το νομικά δεσμευτικό Χάρτη έχει φτάσει πλέον η ώρα για να προωθηθεί μια καλύτερη κατανόηση της πραγματικής επίπτωσης του κειμένου αυτού όσον αφορά τη διαμόρφωση της νομοθεσίας της ΕΕ καθώς και της εφαρμογής του στα κράτη μέλη. Τέλος, παρατηρεί ότι στόχος της τρίτης αυτής ακρόασης για το Χάρτη είναι να δοθεί στο νομοθέτη κάποια καθοδήγηση όσον αφορά τις προοπτικές που ανοίγει το νέο νομικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση της μελλοντικής νομοθεσίας και την επανεκτίμηση του ενωσιακού κεκτημένου, ιδίως όταν διακυβεύονται η ελευθερία, η ασφάλεια και η δικαιοσύνη των πολιτών της Ένωσης. 2. ΣΥΝΕΔΡΙΑ I: Ο ΧΑΡΤΗΣ ΩΣ ΒΑΣΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Η Kinga Gál λαμβάνει το λόγο τονίζοντας τη νέα ώθηση που δόθηκε στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ από τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας με το δεσμευτικό Χάρτη, από την υποχρέωση προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ), την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη δραστηριοποίηση των πολιτών και τη νέα Επίτροπο για θέματα δικαιοσύνης, θεμελιωδών δικαιωμάτων και ιθαγένειας (Viviane Reding). Υπενθυμίζει το ρόλο του ΕΔ και του ΕΔΑΔ. Επισημαίνει πόσο σημαντική είναι η παρακολούθηση της εφαρμογής του Χάρτη εκ μέρους της Επιτροπής και των λοιπών θεσμικών οργάνων της ΕΕ και κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου από τα κράτη μέλη. Αναφέρεται στην έκθεση που εκπονεί επί του παρόντος η επιτροπή LIBE για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Βασικός στόχος της έκθεσης αυτής πρέπει να είναι η εξέταση του ρόλου της ΕΕ και η ανάλυση του ρόλου κάθε οργάνου. Ο Peter Hustinx, Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, αναφέρεται στη μεγάλη σημασία που έχει η προστασία των δεδομένων ως παράδειγμα της επίπτωσης του Χάρτη επί της δημιουργίας του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Το Πρόγραμμα της Στοκχόλμης που εγκρίθηκε πέρισυ θα αποτελέσει σημαντικό μέσο κατά την ανάπτυξη των πολιτικών ασύλου, δικαστικής συνεργασίας και μετανάστευσης. Στο πλαίσιο αυτό, τονίζει ότι το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων επιβεβαιώθηκε από το Χάρτη (άρθρα 7 και 8) και τις Συνθήκες (άρθρα 39 ΣΕΕ και 16 ΣΛΕΕ) ως νομικά δεσμευτικό. Το δικαίωμα αυτό φαίνεται να είναι άμεσα εκτελεστό ενώπιον του δικαστηρίου. Τα βασικά στοιχεία του δικαιώματος αυτού θεσπίζονται με πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ: το δικαίωμα πρόσβασης στα προσωπικά δεδομένα, επανόρθωσης και εποπτείας από ανεξάρτητη αρχή. Πρόκειται για υποκειμενικό δικαίωμα. Η επεξεργασία δεδομένων πρέπει πάντα να έχει νομική βάση. Τονίζει επίσης ότι ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς τον απόλυτο σεβασμό του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων κατά την έγκριση της νομοθεσίας της ΕΕ αλλά και κατά την εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο (άρθρο 51 του Χάρτη). Επομένως, οι εθνικές αρχές πρέπει να σέβονται το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων κατά την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας και τα σχετικά άρθρα (7 και 8 του Χάρτη, 8 της ΕΣΑΔ, 39 της ΣΕΕ και 16 της ΣΛΕΕ και 8 της ΕΣΑΔ) πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με τη νομολογία του PE v /16 PV\ doc

3 ΕΔΑΔ και του ΕΔ μετά από την ολοκλήρωση της προσχώρησης της ΕΕ στην ΕΣΑΔ. Η προστασία των δεδομένων αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα που ξεπερνάει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Τονίζει ότι το δικαίωμα αυτό έχει παράγει σημαντική νομολογία του ΕΔ: π.χ., Huber κατά Γερμανίας, υπόθεση C-524/06, σχετικά με το πρόβλημα της αποφυγής των διακρίσεων κατά τη συμπερίληψη του ονόματος των ατόμων σε βάσεις δεδομένων των μεταναστευτικών αρχών. Από 1 ης Δεκεμβρίου 2009, τα δεδομένα πρέπει να προστατεύονται χωρίς κενά (αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη από την Επιτροπή κατά τη μεταρρύθμιση του δευτερεύοντος πλαισίου προστασίας των δεδομένων). Υπάρχουν κενά στην απόφαση πλαίσιο του τρίτου πυλώνα για την προστασία των δεδομένων, αλλά θα πρέπει βέβαια να εξαφανιστούν με τη νέα νομοθεσία. Ο Χάρτης προβλέπει βασικές αναφορές για το νέο νομικό πλαίσιο της προστασίας των δεδομένων στο οποίο δεν είναι δεκτά τα κενά προστασίας οι αρχές της αναγκαιότητας και αναλογικότητας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη θέσπιση εξαιρέσεων από την προστασία των δεδομένων (άρθρο 52 του Χάρτη). Λαμβάνει μέρος στη συζήτηση ο κ. Carlos Coelho (ΒΕΚ). Τονίζει ότι οι διατάξεις του Χάρτη, ο οποίος επικυρώνει τις κοινές αξίες των κρατών μελών, πρέπει να γίνονται σεβαστές στα πλαίσια της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και κατά τη διαπραγμάτευση διεθνών συμφωνιών. Η Kinga Gál (ΒΕΚ) απευθύνει έκκληση προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εκμεταλλευτούν την καλή βάση και τις ευκαιρίες προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων που προσφέρει μελλοντικά ο Χάρτης. Η Birgit Sippel (ΒΕΚ) τονίζει τη νέα πολιτική επίπτωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του Χάρτη, ιδίως κατά τις συζητήσεις στο ΕΚ. Χρησιμοποιώντας τα παραδείγματα των συζητήσεων για την προστασία των δεδομένων, την Ευρωπαϊκή Υγειονομική Κάρτα και την απαραίτητη πρόληψη της πρόσβασης των εργοδοτών σε δεδομένα που αφορούν την κατάσταση της υγείας των μελλοντικών εργαζομένων τους καταδεικνύει ότι οι πολιτικές συζητήσεις από συζητήσεις αυστηρά οικονομικών θεμάτων και ζητημάτων αγοράς έχουν μετατραπεί σε συζητήσεις θεμάτων των πολιτών. Τονίζει ότι πρέπει να διασαφηνιστούν σε αυτές τις συζητήσεις το ποιος συλλέγει τα δεδομένα και ποιος μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά ή να τα διορθώνει. Ο Peter Hustinx υπενθυμίζει ότι τα δικαιώματα που αναγνωρίζει ο Χάρτης (αποφυγή διακρίσεων, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ορθή διαδικασία) πρέπει να γίνονται σεβαστά κατά την έγκριση της νέας νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων και θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο για την εφαρμογή του προγράμματος της Στοκχόλμης. Οι συνέπειες της προστασίας των δεδομένων ως θεμελιώδους δικαιώματος λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και θα αντιμετωπιστούν σε διάφορους τομείς: υγεία, μεταφορές, κοινωνική ασφάλιση, προκλήσεις των νέων τεχνολογιών και παγκοσμιοποίηση. Τέλος, επικροτεί την έκφραση της βούλησης της Αντιπροέδρου Reding να μην επιτρέψει περιθώρια ανοχής σφαλμάτων κατά την εφαρμογή του Χάρτη και με την προστασία των δεδομένων. 3. ΣΥΝΕΔΡΙΑ II: Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΟΠΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΩΤΑΤΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ Ο Jean-Claude Bonichot, Πρόεδρος του τέταρτου τμήματος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αναφέρεται κυρίως στην εξελικτική προοπτική και στην επίπτωση που θα έχει ο Χάρτης και η προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ. PV\ doc 3/16 PE v01-00

4 Υπενθυμίζει ότι αποστολή του ΕΔ είναι ο έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών και λοιπών οργάνων της ΕΕ, αλλά και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Λόγω της παράλειψης της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ιδρυτικές συνθήκες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το ΕΔ αναγνώρισε στη νομολογία του την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων ως γενική αρχή της νομοθεσίας της ΕΕ σύμφωνα με κοινές συνταγματικές παραδόσεις και τις διεθνείς συνθήκες για τα θεμελιώδη δικαιώματα τις οποίες έχουν υπογράψει κράτη μέλη. Επιπλέον, η νομολογία του ΕΔ παραδέχεται τη μοναδική σημασία της ΕΣΑΔ και αποδέχεται τη νομολογία του ΕΔΑΔ. Παραπέμπει στην απόφαση Kadi του 2008 ως παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η εν λόγω προστασία δημιουργεί εμπιστοσύνη με αυτήν το ΕΔ διασφάλισε την απόλυτη συμμόρφωση προς τα δικαιώματα της υπεράσπισης σχετικά με αποφάσεις σε περιπτώσεις που άτομα ή οντότητες στοχοθετούνται σε καταλόγους τρομοκρατών. Όσον αφορά τη νομική αξία του Χάρτη στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ, ο κ. Bonichot τονίζει ότι ο Χάρτης ενσωματώνει το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ (άρθρο 6.1 ΣΕΕ) οι διατάξεις του Χάρτη απευθύνονται προς τα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ με δέοντα σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας και προς τα κράτη μέλη μόνον όποτε εφαρμόζουν ενωσιακή νομοθεσία ο Χάρτης δεν θεσπίζει νέες εξουσίες της ΕΕ. Τέλος, ο ίδιος ο Χάρτης δεν συνιστά νέα νομική βάση. Όσον αφορά την ουσία του Χάρτη, θεσπίζονται 31 νέα δικαιώματα που δεν υπάρχουν στη Σύμβαση, ενώ τα περισσότερα από τα δικαιώματα που ορίζονται από το Χάρτη είναι θεμελιώδη υπό ευρεία έννοια, όπως το δικαίωμα σε καλή διοίκηση. Επομένως, ο Χάρτης θεσμοποιεί την ΕΣΑΔ στην έννομη τάξη της ΕΕ. Τέλος, ο Χάρτης περιέχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και κανόνες για την ερμηνεία του στο άρθρο 52 και στο Προοίμιό του. Ολοκληρώνοντας ο κ. Bonichot αναφέρει ότι το ΕΔΑΔ και το ΕΔ προσέχουν αμοιβαία το πώς εφαρμόζεται η νομολογία τους. Όμως, εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ δημιουργεί πολλά τεχνικά και πολιτικά προβλήματα όσον αφορά το καθεστώς του πρωτογενούς δικαίου της ΕΕ της ΕΣΑΔ, την ερμηνεία των νομοθετικών πράξεων της ΕΕ από το ΕΔΑΔ, ή το ρόλο για τη διασφάλιση της αρχής της επικουρικότητας στο πλαίσιο της εφαρμογής των μηχανισμών ελέγχου της ΕΣΑΔ (ΕΔΑΔ και Επιτροπή Υπουργών). Πρέπει να διασφαλιστεί ότι το ΕΔ θα διατηρήσει το μονοπώλιο της ερμηνείας της ενωσιακής νομοθεσίας ούτως ώστε να διατηρεί την ενιαία εφαρμογή της. Ο Michel Melchior, Πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου του Βελγίου, εξηγεί τα καθήκοντα του Βελγικού Συνταγματικού Δικαστηρίου όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναγνωρίζει η Βελγική Charta Magna. Απαντώντας στο ερώτημα Προστατεύει το Βελγικό Συνταγματικό Δικαστήριο μόνο τα θεμελιώδη δικαιώματα που εγγυάται το εθνικό Σύνταγμα;, προβαίνει σε διάκριση μεταξύ ουσιαστικού δικαίου, όπου τα συνταγματικά και διεθνή δεσμευτικά έγγραφα πρέπει να εξετάζονται σε συνδυασμό μεταξύ τους, και της αρχής της ισότητας και μη διάκρισης που πρέπει να γίνεται σεβαστή σε όλα τα εθνικά νομοθετήματα και διαδικασίες. Τονίζει ότι το Βελγικό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει συχνά αναφερθεί στην ΕΣΑΔ και τη νομοθεσία της ΕΕ. Σύμφωνα με τον κ. Melchior, δεν υπάρχει ουσιαστική αλλαγή μετά από τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας και αφού έγινε ο Χάρτης πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ. Εξηγεί ότι μετά από την απόφαση Internationale Handelsgesellschaft του 1970 το ΕΔ διασφαλίζει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη νομολογία της ΕΕ, όπως εγκρίθηκε με τη ΣΕΕ (Μάαστριχτ). Επιπλέον, ο Χάρτης δεν δημιουργεί νέο σύστημα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων πέραν της ΕΣΑΔ, των Διεθνών Συμφώνων PE v /16 PV\ doc

5 (1966) ή του Κοινωνικού Χάρτη κ.λπ. Τονίζει ότι η ΕΕ δεν αποτελεί ομοσπονδιακό κράτος αλλά ένωση κρατών που μεταβιβάζει ορισμένες εξουσίες στην ΕΕ. Επομένως, ο Χάρτης δεσμεύει κυρίως τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη μόνον όποτε εφαρμόζουν ενωσιακό δίκαιο. Επιπρόσθετα, ένα μέρος των οδηγιών της ΕΕ είναι το διακριτικό περιθώριο που αφήνεται στα κράτη μέλη. Αυτό αφήνει την ελευθερία στα κράτη μέλη να επιλέγουν εάν θα εφαρμόσουν το Χάρτη ή όχι. Τούτο ισχύει κυρίως στον τομέα των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων που δεν είναι σαφώς εκτελεστά στο Χάρτη. Επίσης αναφέρει ότι ο Τίτλος VII, που επιτρέπει γενική καθοδήγηση για την ερμηνεία και εφαρμογή του Χάρτη, είναι ο πιο σημαντικός για τα εθνικά δικαστήρια. Πάντως, τα άρθρα 7 της ΕΣΑΔ και 49(3), 52(2) και 52(3) του Χάρτη πρέπει να γίνονται σεβαστά κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου. Ο κ. Melchior θίγει δύο ερωτήματα που έχουν τεθεί: Θα μπορεί το ΕΔ να ανταποκρίνεται σε αιτήματα προδικαστικών αποφάσεων; και Θα μπορούν τα εθνικά δικαστήρια να διασφαλίζουν και προστατεύουν το δικαίωμα σε δίκαιη και δημόσια ακρόαση εντός εύλογου χρονικού διαστήματος (άρθρο 47 του Χάρτη); Ο κ. Marc Bossuyt, Πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου του Βελγίου, εξηγεί ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο του Βελγίου, ακολουθεί προσέγγιση συνεργασίας όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, διασφαλίζει απόλυτα το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων που εγγυώνται διεθνείς συμβάσεις και αναφέρεται συχνά στη νομολογία της ΕΣΑΔ ενσωματώνοντάς την στη δική του νομολογία. Υπενθυμίζει το ρόλο του άρθρου 51 του Χάρτη που αφορά το πεδίο εφαρμογής του και την ανάγκη σεβασμού της αρχής της επικουρικότητας. Χαιρετίζει την προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ και τονίζει ότι πρέπει να εμπλακούν στη συζήτηση τα εθνικά Συνταγματικά Δικαστήρια για να επιλυθούν προβλήματα δικαιοδοσίας. Αναφέρεται επίσης στην προβληματική κατάσταση του ΕΔΑΔ που αντιμετωπίζει σήμερα πάνω από εκκρεμούσες υποθέσεις. Ο κ. Bossuyt επικρίνει την περί ασύλου νομολογία του Δικαστηρίου του Στρασβούργου, και υπενθυμίζει το διπλό επικουρικό χαρακτήρα της νομολογίας του. Δεν είναι επομένως δυνατή η διεύρυνση του πεδίου των αρμοδιοτήτων της ΕΣΑΔ δίνοντας πολύ ευρεία ερμηνεία των κοινωνικών δικαιωμάτων που δεν συμβιβάζεται με τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Πάντως, το Δικαστήριο έχει αρχίσει να λαμβάνει προσωρινά μέτρα και, π.χ., το 2008 έχουν υποβληθεί όσον αφορά τις διαδικασίες ασύλου αιτήματα για τέτοια μέτρα. Τέλος, προσθέτει ότι τα προβλήματα δυναμικού που αντιμετωπίζει το Δικαστήριο του Στρασβούργου θα είναι χειρότερα εάν επικυρώσουν τελικά τα περισσότερα κράτη μέλη το 12 ο Πρωτόκολλο της ΕΣΑΔ που περιέχει γενική απαγόρευση των διακρίσεων. Θα πρέπει να διεξαχθεί επ αυτού συζήτηση βάσει του πνεύματος της Διάσκεψης του Ιντερλάκεν για το ρόλο του Δικαστηρίου του Στρασβούργου, ιδίως προκειμένου να διατηρηθεί η ατομική έννομη προστασία ενώπιον του Δικαστηρίου. Κατά τη συζήτηση λαμβάνει το λόγο ο Ramón Jauregui Atondo (ΒΕΚ) για να ρωτήσει εάν θα είναι υποχρεωτικό για τους πολίτες της ΕΕ να προσφεύγουν ενώπιον του ΕΔ, όποτε μια πράξη ή πρότυπο της Ένωσης αμφισβητείται ενώπιον εθνικού δικαστηρίου, ούτως ώστε να εκπληρώνονται οι απαιτήσεις της αρχής της επικουρικότητας και για να μπορεί να προσφύγει ενώπιον του ΕΔΑΔ. Ανησυχεί όσον αφορά τα πρωτόκολλα της ΕΣΑΔ στα οποία θα προσχωρήσει η ΕΕ, και για το εάν η Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης θα πρέπει να σέβεται τόσο το Χάρτη όσο και την PV\ doc 5/16 PE v01-00

6 ΕΣΑΔ. Απαντώντας, ο κ. Mr. Bonichot δηλώνει ότι θα ήταν χρήσιμη η θέσπιση των ειδικών κανόνων για την αρχή της επικουρικότητας στη συμφωνία για την προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ. Για παράδειγμα, συζητά το μέλλον της διαδικασίας προδικαστικών αποφάσεων του ΕΔ και αναφέρεται στην απόφαση Cilfit του 1982 που θέτει όρια στην υποχρέωση προδικαστικής παραπομπής. Προσθέτει ότι, μετά από την προσχώρηση, το ΕΔ θα ισοδυναμεί με εθνικό δικαστήριο όσον αφορά τα θέματα νομιμότητας και ερμηνείας της νομοθεσίας της ΕΕ, ενώ το Δικαστήριο του Στρασβούργου θα συνεχίσει να είναι αρμόδιο για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο κ. Melchior τονίζει τους κινδύνους για την ισότητα όποτε μια προδικαστική απόφαση δεν ζητείται από το εθνικό δικαστήριο σύμφωνα με την νομολογία Cilfit, και υπερασπίζεται την ανάγκη ρύθμισης της διάδρασης μεταξύ ΕΔ και ΕΔΑΔ. Όσον αφορά την προσχώρηση της ΕΕ στα Πρωτόκολλα της ΕΣΑΔ, ο κ. Bonichot τονίζει ότι πρόκειται για πολιτική επιλογή, ενώ παραμένουν οι τεχνικές προκλήσεις, λόγω της ιδιαίτερης κατάστασης μερικών κρατών μελών όσον αφορά το Χάρτη (ΗΒ, Δημοκρατία της Τσεχίας και Πολωνία), και έναντι των Πρωτοκόλλων της ΕΣΑΔ. Ακολουθούν παρεμβάσεις της αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου της Παραγουάης (Parlasur), εξ ονόματος της οργάνωσης της Mercosur. Ο Henry Labayle, Καθηγητής της Faculté de Bayonne, Université de Pau et des Pays de l'adour, συμμετέχει στη συζήτηση εκφράζοντας την ανησυχία του για την έλλειψη στην ΕΕ ειδικού δικαστή για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Υπερασπίζεται τη μη ιεραρχική και συνεργατική προσέγγιση μεταξύ των δικαστηρίων με αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα. Τονίζει τη σημασία της εξωεδαφικής εφαρμογής της ΕΣΑΔ στο πεδίο του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να οριστεί το δικαίωμα που εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπως το Γουαντάναμο ή οι περιπολίες σε διεθνή ύδατα. Αναγνωρίζει τις μεγάλες προσπάθειες που έχει καταβάλει το Δικαστήριο του Στρασβούργου για την προστασία των υπηκόων τρίτων χωρών, η οποία ήταν περιορισμένη όσον αφορά τους πολιτικούς πρόσφυγες. Η συνεδρίαση διακόπτεται στις ΣΥΝΕΔΡΙΑ III: ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ - Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Η συνεδρίαση επαναλαμβάνεται την Τρίτη 22 Ιουνίου 2010 στις 09.13, υπό την προεδρία του Juan Fernando López Aguilar (ΒΕΚ), Προέδρου της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων. Ανοίγει την Τρίτη συνεδρία της ακρόασης υπενθυμίζοντας το ρόλο τακτικού νομοθέτη που έχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα πλαίσια της διαδικασίας συναπόφασης με το Συμβούλιο το ΕΚ θα συμμερίζεται με τις εθνικές και ευρωπαϊκές δικαστικές αρχές την πρόκληση της επιβολής του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων που του Χάρτη. Η Viviane Reding, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Επίτροπος αρμόδια για τη δικαιοσύνη, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ιθαγένεια, εκφράζει εκ νέου τη μεγάλη σημασία της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη Συνθήκη της Λισαβόνας με το νομικά δεσμευτικό Χάρτη και την προσχώρηση στην ΕΣΑΔ. Η Επιτροπή θα προτείνει αργότερα φέτος ανακοίνωση για την πολιτική της ΕΕ όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα (προτείνοντας τη στρατηγική επιβολής του Χάρτη) PE v /16 PV\ doc

7 και ετήσια έκθεση που παρακολουθεί την πρόοδο της επιβολής του Χάρτη και επιτρέπει την πραγματοποίηση ετήσιας συζήτησης της πολιτικής στο ΕΚ και στο Συμβούλιο σχετικά με το τι έχει επιτευχθεί και τι πρέπει να γίνει. Τονίζει ότι ο Χάρτης πρέπει να αποτελεί πυξίδα για όλες τις πολιτικές της ΕΕ και για την εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο, καθώς και ότι οι πολιτικές για την ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να πηγαίνουν χέρι-χέρι. Τονίζει ότι μια φιλόδοξη πολιτική για τα θεμελιώδη δικαιώματα θα ήταν συμπληρωματική μιας αειφόρου και αποτελεσματικής πολιτικής κατά της τρομοκρατίας. Επιπλέον, η Αντιπρόεδρος Reding προτείνει τη δημιουργία στην Επιτροπή κουλτούρας για τα θεμελιώδη δικαιώματα, στο ξεκίνημα της νομοθετικής διαδικασίας της ΕΕ, κατά την προετοιμασία των προτάσεών της. Τονίζει πόσο ζωτική είναι η εκτίμηση των επιπτώσεων επί των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η εκτίμηση αυτή θα εντοπίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα που μπορεί να θιγούν και θα περιγράφει το βαθμό παρεμβολής με τα εν λόγω δικαιώματα και την αναγκαιότητά της. Επιβεβαιώνει ότι υπάρχει συλλογική ευθύνη όλων των θεσμικών οργάνων για τη διασφάλιση της συμβατότητας της ενωσιακής νομοθεσίας και της όλης νομοθετικής διαδικασίας με το Χάρτη. Επιπλέον, πιστεύει ότι η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει κάθε διαθέσιμο εργαλείο για να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση των εθνικών νομοθεσιών με το Χάρτη, κινώντας διαδικασίες επί παραβάσει όποτε χρειάζεται. Τονίζει το ζωτικό ρόλο του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την παροχή συγκρίσιμων και αξιόπιστων δεδομένων για την κατάσταση στα κράτη μέλη. Παρατηρεί ότι η εμπειρία της επιτροπής LIBE θα είναι σίγουρα χρήσιμη για την επίτευξη συμβιβασμών μεταξύ των θεσμικών οργάνων. Τέλος, η Viviane Reding τονίζει ότι, λόγω του Χάρτη, έχουμε εισέλθει σε νέα φάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και απευθύνει έκκληση για τη διαμόρφωση φιλόδοξης ευρωπαϊκής πολιτικής για τα θεμελιώδη δικαιώματα με νομικά δεσμευτικό Χάρτη. Κατά τη συζήτηση με την Επίτροπο, η Kinga Gál (ΒΕΚ) επιθυμεί να πληροφορηθεί τι θα συμβαίνει σε περίπτωση παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η Roberta Angelilli (ΒΕΚ) ερωτά ποιος θα είναι ο νομικός αντίκτυπος της θέσης σε ισχύ του Χάρτη επί των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Ο Ioan Enciu (ΒΕΚ) ερωτά ποιες πρακτικές εναλλακτικές λύσεις και δυνατότητες θα διαθέτουν τα κράτη μέλη για να εξασφαλίσουν στην πράξη το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η Emine Bozkurt (ΒΕΚ) επιθυμεί να μάθει πώς σκοπεύει η ΕΕ να βελτιώσει την κατάσταση και τονίζει την ανάγκη συγκεκριμένων μέτρων και συνεργασίας με άλλες διεθνείς οργανώσεις. Η Edit Bauer (ΒΕΚ) υπενθυμίζει ότι οι ευρωπαϊκές οδηγίες κατά των διακρίσεων δεν απαγορεύουν τις διακρίσεις γλώσσας, ενώ ο Χάρτης τις απαγορεύει. Η Marie-Cécile Renoux (ATD Quart Monde) ερωτά εάν πρόκειται η Επιτροπή να αναλάβει πρωτοβουλίες προς αντιμετώπιση της ακραίας ένδειας από πλευράς θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η Viviane Reding διαβεβαιώνει ότι η Επιτροπή θα ετοιμάζει κάθε χρόνο ανακοίνωση ετήσια έκθεση για την εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα κράτη μέλη και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Στην περίπτωση ανεπίλυτων προβλημάτων θα κινείται η διαδικασία επί παραβάσει. Εκφράζει τη βούληση να καταστεί η εκτίμηση των επιπτώσεων επί των θεμελιωδών δικαιωμάτων σύνηθες στοιχείο της εκπόνησης νομοθεσίας στην ΕΕ. Τονίζει ότι η ΕΕ δεν διαθέτει νομοθεσία για τη χρήση των PV\ doc 7/16 PE v01-00

8 γλωσσών και, παρά το νομικά δεσμευτικό Χάρτη, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι εκείνα που αποφασίζουν όσον αφορά την εσωτερική τους πολιτική για τις γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Πάντως, η Επιτροπή θα παρεμβαίνει επί των θεμάτων εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ. Τέλος, παρατηρεί ότι η Επιτροπή ετοιμάζει στρατηγική για την καταπολέμηση της ένδειας και της ακραίας ένδειας στο πλαίσιο της στρατηγικής ΕΕ2020. Ο Morten Kjaerum, Διευθυντής του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, υπενθυμίζει ότι η διασφάλιση του απόλυτου σεβασμού του Χάρτη αποτελεί δυσκολότατο έργο. Πρόσφατη έρευνα Ευρωβαρόμετρου κατέδειξε ότι το 62% των Ευρωπαίων πολιτών θεωρούν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως την πολυτιμότερη αξία που πρέπει να υπερασπιστεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τονίζει τρεις τρόπους για να εξασφαλιστεί ότι ο Χάρτης θα φέρει μια αλλαγή για τους ανθρώπους στην ΕΕ: 1) Τα δικαιώματα επί του χάρτου πρέπει να γίνουν γνωστά δικαιώματα: υπάρχουν αποδείξεις ότι είναι περιορισμένη η γνώση των δικαιωμάτων από τους πολίτες, ιδίως στις ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν διακρίσεις (εθνοτικές και σεξουαλικές μειονότητες). Επομένως, πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα έχουν οι άνθρωποι πρόσβαση σε αποτελεσματικούς μηχανισμούς προσφυγής σε όλα τα κράτη μέλη και θα εκπαιδεύονται σχετικά με τα δικαιώματά τους και την προάσπισή τους. 2) Τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο της εκπόνησης νομοθεσίας στην ΕΕ: η ΕΕ είναι τώρα υποχρεωμένη να καταπολεμά ενεργώς τον αποκλεισμό και τις διακρίσεις σε όλα τα πλαίσια πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ. 3) Η εφαρμογή του Χάρτη πρέπει να γίνει κοινό σχέδιο: στην εφαρμογή πρέπει να εμπλέκονται όλοι από την ΕΕ και τους εθνικούς νομοθέτες έως τους εργαζομένους στην υγειονομική περίθαλψη ή τους επιθεωρητές στα σχολεία. Προς εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο πρέπει να ενισχυθούν όσοι εντέλλονται να προστατεύουν και εφαρμόζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα στο εθνικό επίπεδο. Τέλος, τονίζει ότι το ΕΚ και τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να αξιολογούν τακτικά τα ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων. Οι τοπικές αρχές, που διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην παροχή υπηρεσιών, πρέπει να διασφαλίζουν τη δυνατότητα των πολιτών να απολαύουν των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και να μην παρεμποδίζουν το έργο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών περικόπτοντας τον προϋπολογισμό τους λόγω της οικονομικής κρίσης. Προς ένα χώρο ελευθερίας: Ο Jan Jarab, περιφερειακός εκπρόσωπος στην Ευρώπη του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, παρατηρεί ότι η ΕΕ έχει επιτύχει υψηλότατο επίπεδο προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων για όλους, λόγω της θέσπισης του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της θέσης σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας. Ταυτόχρονα, τονίζει τη μεγάλη σημασία του γεγονότος ότι η ΕΕ προσχωρεί στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και την ανάγκη εφαρμογής του Χάρτη με απόλυτη συμμόρφωση προς τις κοινές διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών μελών και της ΕΕ. Τονίζει επίσης ότι πρέπει να ενισχυθεί η συνοχή μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών δράσεων και των διεθνών υποχρεώσεων της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει την παρακολούθηση των κρατών μελών της, ούτως ώστε να αποφύγει τις κατηγορίες για δύο μέτρα και σταθμά και να μην υπονομεύσει τις προσπάθειές της για την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε άλλα μέρη της υφηλίου. Ο χώρος PE v /16 PV\ doc

9 ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης είναι ζωτικός: άπτεται πολλών εσωτερικών και εξωτερικών θεμάτων (μετανάστευση, άσυλο, προστασία των δεδομένων, ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα αντιτρομοκρατικά μέτρα, ελευθερία της έκφρασης). Μεταξύ άλλων χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια για τη συμπερίληψη των θυμάτων βασανιστηρίων στον κατάλογο των ευάλωτων ατόμων στα πλαίσια της καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων, για τη μη επαναπροώθηση και για τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανηλίκων. Συμπερασματικά, διατυπώνει τέσσερα θεσμικά μηνύματα σχετικά με: 1) το σημαντικό ρόλο της Επιτροπής όσον αφορά τις προτάσεις σε τομείς όπως η μετανάστευση, το άσυλο και οι ανήλικοι παροτρύνει σε μελέτες εκτίμησης των επιπτώσεων που θα παρακολουθούν τη συμβατότητα των νομοθετικών πράξεων με το Χάρτη καθώς και τα διεθνή δεσμευτικά πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα 2) το ρόλο του Κοινοβουλίου προς επίτευξη αυτής της συνοχής και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων 3) την ανάγκη ισχυρότερης εντολής για τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ 4) την ανάγκη ισχυρότερης εντολής για τους εθνικούς θεσμούς που παρακολουθούν την εφαρμογή και προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. O Stefano Rodotà, πρώην μέλος της Σύμβασης που εκπόνησε το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τονίζει ότι πρέπει να εξαλειφθεί ο σκεπτικισμός κατά του Χάρτη που επιμένει σε μερικούς πολιτικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους. Ο Χάρτης πρέπει να ληφθεί σοβαρά για τρεις λόγους: είναι νομικά δεσμευτικός, έχει προϊστορία τριών ετών και αποτελεί την κατάληξη μιας διαδικασίας που έκανε την ΕΕ να είναι η περιοχή της υφηλίου με το υψηλότερο επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τονίζει ότι από το 2000 έως το 2009 η οικοδόμηση της Ευρώπης των δικαιωμάτων και ελευθεριών βρισκόταν στα χέρια των δικαστών, ενώ οι πολιτικοί συχνά σιγούσαν. Ο Χάρτης ως νομική βάση χρησιμοποιήθηκε από το Ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο το 2000, από το ΕΔ και από άλλα συνταγματικά και χαμηλότερα δικαστήρια ανά την Ευρώπη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συμμόρφωση με το Χάρτη αποτελεί προϋπόθεση για τη νομιμότητα των ευρωπαϊκών μηχανισμών, έχει έρθει πλέον η ώρα να πληρωθεί το κενό μεταξύ δικαστών και των νομοθετών της ΕΕ παίρνοντας στα σοβαρά το Χάρτη. Επιπλέον, ο Χάρτης θεσπίζει το αδιαίρετο των δικαιωμάτων. Όμως, αυτό το αδιαίρετο αμφισβητείται διαρκώς από τη λογική της αγοράς (ιδίως κατά τη διάρκεια της οικονομικής αυτής κρίσης) και από ανάγκες ασφάλειας. Αυτό υπονομεύει τη ζωτική δήλωση του Χάρτη που θέτει το άτομο στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του. Θυμάται ότι το Συμβούλιο της Κολωνίας του 1999 είχε δρομολογήσει τη διαδικασία θεσμοθέτησης και είχε αναγνωρίσει τη σημασία του Χάρτη για την πλήρη νομιμότητα της ΕΕ. Επομένως, ο νομοθέτης της ΕΕ πρέπει να βρει μια νέα ισορροπία μεταξύ του θεσμικού συστήματος της ΕΕ και των δικαιωμάτων και ελευθεριών του ατόμου. Πολλές οδηγίες της ΕΕ είναι ασυμβίβαστες με το Χάρτη. Πρόσφατο παράδειγμα, η οδηγία 2006/24 που κηρύχθηκε αντισυνταγματική από το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο (επειδή παραβιάζει το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων). Τονίζει τους κινδύνους που διατρέχουν οι θεμελιώδεις ελευθερίες στις κοινωνίες μας εξαιτίας των προφάσεων ασφάλειας: από την άποψη αυτή, καλεί το Κοινοβούλιο να ενεργεί με το Χάρτη ως υποστηρικτικό μέσο, χωρίς να περιμένει την παρέμβαση των δικαστηρίων της ΕΕ. Τέλος, τονίζει τον πολιτικό χαρακτήρα του Χάρτη και υπενθυμίζει ότι πολλοί άνθρωποι και θεσμικά όργανα εκτός ΕΕ προσβλέπουν στο ευρωπαϊκό μοντέλο. Είναι μια ευκαιρία για να έχει η ΕΕ την παγκόσμια επιρροή που δεν μπορεί να προέλθει από την οικονομική ή στρατιωτική δύναμη. Η Kinga Gál (ΒΕΚ) ανοίγει τη συζήτηση που ακολουθεί τονίζοντας ότι βασικό έργο του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η παροχή PV\ doc 9/16 PE v01-00

10 αξιόπιστων και χρήσιμων δεδομένων για το νομοθετικό έργο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Προτρέπει στη διασύνδεση των διεθνών προτύπων με το ενωσιακό πλαίσιο και εκφράζει την ανάγκη ενσωμάτωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις πράξεις της ΕΕ. Ο Morten Kjaerum εξηγεί ότι η σημερινή εντολή του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν εξαντλείται στην εκπόνηση εκθέσεων, αλλά περιλαμβάνει την αύξηση της προστιθέμενης αξίας στη νομοθετική διαδικασία με την παροχή συμβουλών προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Προς ένα χώρο ασφάλειας: Ο Henri Labayle, Καθηγητής της Faculté de Bayonne, Université de Pau et des Pays de l'adour, εστιάζει την ομιλία του στην υποβάθμιση που υπέφερε ο Χάρτης όντας παράρτημα της Συνθήκης της Λισαβόνας. Κατά την άποψή του υποτιμήθηκε το δυναμικό του Χάρτη και η προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ έγινε προτεραιότητα. Όμως, ο Χάρτης περιέχει νέα δικαιώματα και επιτρέπει τη θέσπιση ευρύτερης προστασίας στο έννομο σύστημα της ΕΕ απ ότι η ΕΣΑΔ. Στο πλαίσιο αυτό, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του που συμμετέχει σε μία νομική (και όχι μόνο πολιτική) συζήτηση σχετικά με την επίπτωση του Χάρτη. Η ομιλία του αρθρώνεται σαφώς σε βασικούς άξονες: Α) Η επίπτωση του Χάρτη επί του ενωσιακού νομοθέτη. Ο Χάρτης έχει αντιμετωπιστεί κατά παθητικό τρόπο, με τη δημιουργία της εντύπωσης ότι δεν υπήρχε αλλαγή μετά από τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Επιπλέον, προειδοποιεί για δύο κινδύνους: την τεχνοκρατική προσέγγιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων με την εκτίμηση του αντικτύπου και την ιεροποίηση του περί των θεμελιωδών δικαιωμάτων λόγου που θα αναιρέσει τη σημασία του. Αναφέρει μερικές σημαντικές τεχνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ: α) Την έλλειψη εκ των προτέρων ελέγχου της συμβατότητας κάθε νομικής πράξης προς τις διατάξεις του Χάρτη β) Στη νομοθεσία της ΕΕ υπάρχουν νομικές πράξεις που είναι άμεσα εφαρμοστέες και απαιτούν την εφαρμογή από τον εθνικό νομοθέτη παρότι τα μέτρα αυτά δεν έχουν προληπτικό έλεγχο, το ΕΔ μπορεί να επαληθεύει το σεβασμό αυτό για τα θεμελιώδη δικαιώματα με προδικαστικές αποφάσεις σχετικά με διεθνείς συμφωνίες γ) Η αρχή της αμοιβαίας εμπιστοσύνης στο χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης απαιτεί τον απόλυτο σεβασμό των διατάξεων του Χάρτη, ούτως ώστε να είναι αληθινός δ) Ο σεβασμός του Χάρτη πρέπει να καθιερώνεται στις ενέργειες των οργανισμών της ΕΕ που δρουν στο χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης ε) Πρέπει να δημιουργηθεί ένας ιστός που θα καλύπτει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα εθνικά κοινοβούλια και τους θεσμούς των κρατών μελών. Ο κ. Labayle αναφέρει μερικές σημαντικές πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ: α) Η ανάγκη εξασφάλισης της αυτονομίας του Χάρτη έναντι των εξελίξεων σε επίπεδο κρατών μελών ή ΕΣΑΔ β) Η ανάγκη αποφυγής της συναρμογής του Χάρτη με άλλα διεθνή μέσα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και κυρίως την ΕΣΑΔ γ) Η ευθύνη του ΕΚ για την απόδειξη στο Συμβούλιο της Ευρώπης του ότι πρέπει να γίνεται σεβαστός ο Χάρτης δ) Η διαδικασία προσχώρησης της ΕΕ στην ΕΣΑΔ. Β) Η επίπτωση του Χάρτη επί των δικαστών της ΕΕ. Παρατηρεί ότι η απόφαση Kadi καταδεικνύει ότι το ΕΔ έχει πάει πολύ πιο πέρα από κάποιο απλό συνταγματικό ή PE v /16 PV\ doc

11 διοικητικό δικαστή της ΕΕ. Προκειμένου να ερμηνεύεται ο Χάρτης σε αρμονία με τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις θα πρέπει να δομηθούν οι σχέσεις μεταξύ των εθνικών και των ενωσιακών δικαστηρίων. Αυτό θα εξασφαλίσει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ποικιλομορφίας κάθε δικαστικού συστήματος των κρατών μελών. Επιπλέον, και όσον αφορά την προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΑΔ, τονίζει ότι πρέπει να διαφυλαχθούν οι ιδιαιτερότητες της έννομης τάξης της ΕΕ και επισημαίνει τις δυσχέρειες συμφιλίωσης των προσεγγίσεων της ΕΣΑΔ και του Χάρτη. Αμφισβητεί την ικανότητα του Δικαστηρίου του Στρασβούργου να ελέγχει το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε πράξεις επί των οποίων το ΕΔ δεν έχει αρμοδιότητα. Ο Michaël Privot, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κατά του Ρατσισμού (ENAR), αρθρώνει την ομιλία του σε τρία μέρη: 1) Γιατί δεν ήταν ο Χάρτης απόλυτα ικανοποιητικός πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας; Η έλλειψη της νομικής δεσμευτικότητας του Χάρτη σήμαινε ότι ο ρόλος του παρέμενε αρκετά περιορισμένος. Όντας απλώς μέσο του ενδοτικού δικαίου, ο Χάρτης δεν μπορούσε να επιφέρει απτά και άμεσα οφέλη σε άτομα ή ΜΚΟ. 2) Πώς έχει αλλάξει (ή μπορεί να αλλάξει) η κατάσταση τώρα που ο Χάρτης απέκτησε δεσμευτική νομική ισχύ; Η Συνθήκη της Λισαβόνας εισάγει το Χάρτη στο ευρωπαϊκό πρωτογενές δίκαιο. Έτσι, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα που ορίζει ο Χάρτης κατά την εφαρμογή και εκτέλεση διατάξεων της ενωσιακής νομοθεσίας. Επιπλέον, πολίτες και ΜΚΟ μπορούν πλέον να επικαλούνται άμεσα τις διατάξεις του Χάρτη ενώπιον των ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Παρότι ο Χάρτης δεν δημιουργεί νέες αρμοδιότητες της ΕΕ, η απλή ύπαρξη ορισμένων δικαιωμάτων σε επίπεδο Ένωσης μπορεί να έχει σημαντικότατες μακροπρόθεσμες συνέπειες. Επιπλέον, το ΕΔ διαθέτει δυνάμει του Χάρτη σημαντικές νέες εξουσίες προς εξέταση και τροποποίηση εθνικών νόμων. Επίσης, τα δικαιώματα ισχύουν από πρώτης απόψεως για όλους τους πολίτες της ΕΕ, ανεξαρτήτως ιθαγένειας, με εξαίρεση το άρθρο 21(2) που απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω εθνικότητας. Αξίζει να τονιστεί ότι τα δικαιώματα καθιερώνονται για πρώτη φορά με τέτοιο σαφή και απερίφραστο τρόπο στο ενωσιακό δίκαιο, ιδίως το δικαίωμα στην αποφυγή των διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής. Οι διατάξεις αυτές συνιστούν τη βάση συγκεκριμένων δράσεων των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της καταπολέμησης των διακρίσεων και του ρατσισμού. Η ρήτρα για τις διακρίσεις είναι ανεξάρτητη από άλλα άρθρα και δικαιώματα του Χάρτη. Η Συνθήκη - για πρώτη φορά - καλύπτει και τα δικαιώματα προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. 3) Πιθανή επίπτωση του Χάρτη επί ορισμένων συγκεκριμένων πολιτικών της ΕΕ που σχετίζονται με το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Εφεξής, η δευτερεύουσα νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να συμμορφώνεται προς το Χάρτη. Ο Χάρτης περιέχει σειρά διατάξεων που μπορεί καταρχήν να επικαλεστεί κάποιος σε σχέση με πτυχές της πολιτικής για το άσυλο και τη μετανάστευση για παράδειγμα, το άρθρο 19(2). Άλλα άρθρα του Χάρτη μπορεί να επηρεάσουν το δικαίωμα των κρατών μελών να επιβάλλουν περιορισμούς στην επανένωση μεταναστών με τις συζύγους τους ή άλλα μέλη των οικογενειών τους και διακρίσεις εις βάρος μεταναστών επί θεμάτων κοινωνικής ασφάλισης, κοινωνικής στέγασης κ.λπ. Τέλος, τονίζει ότι είναι δυσχερέστατη η αξιολόγηση της επίπτωσης αυτών των διαδικασιών και των διατάξεων του Χάρτη, δεδομένου ότι η σημασία τους θα PV\ doc 11/16 PE v01-00

12 εξαρτηθεί τελικώς από την ερμηνεία που θα δώσει το ΕΔ σε συγκεκριμένες υποθέσεις. Αυτό θα διασαφηνιστεί κατά την επόμενη δεκαετία. Ο Éamonn Mac Aodha, Γενικός Διευθυντής της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ιρλανδίας και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εθνικών Θεσμών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, παραπέμπει στις Αρχές του Παρισιού του 1991 και αναφέρεται στο καθεστώς και τη λειτουργία των εθνικών θεσμών για την προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τονίζει επίσης τη σημασία της συνεργασίας αυτών των εθνικών θεσμικών οργάνων με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναφέροντας ότι πρέπει να επιτύχουμε υψηλό επίπεδο αναγνώρισης αυτών των εθνικών θεσμών που είναι αφιερωμένοι στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως μετά από τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας. Η αναγνώριση αυτή είναι ουσιαστική για την προώθηση της Ευρωπαϊκής Ιθαγένειας και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Τονίζει τη βεβαιότητα που επιτυγχάνεται με το Χάρτη όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε σύγκριση με τη φόρμουλα της νομολογίας του ΕΔ που βασίζεται στις γενικές αρχές του ενωσιακού δικαίου. Τέλος, τονίζει ότι πρέπει να θεσπιστεί αυτό το υψηλότερο καθεστώς των εθνικών θεσμικών οργάνων που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα ενώπιον των ενωσιακών θεσμικών οργάνων, ούτως ώστε να εργάζονται με συνοχή προς το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Ο David Nichols, Αναπληρωτής Διευθυντής του Γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας στην ΕΕ, εστιάζει την ομιλία του στη χρήση του Χάρτη από την κοινωνία των πολιτών. Επισημαίνει ότι ο Χάρτης αποτελεί το πρώτο νομικό κείμενο για τα ανθρώπινα δικαιώματα που θεσπίζει το αδιαίρετο των οικονομικών-κοινωνικών και των αστικώνπολιτικών δικαιωμάτων. Ο Χάρτης επιβεβαιώνει ιδίως τις υποχρεώσεις της ΕΕ δυνάμει του διεθνούς δικαίου. Αυτό εξυπηρετεί την παρουσίαση του Χάρτη σε τρίτες χώρες. Επιπλέον, ο Χάρτης περιέχει νέα δικαιώματα στα άρθρα 8 και 41 (προστασία των δεδομένων και χρηστή διοίκηση): πρόκειται για μεγάλη ευκαιρία για την κοινωνία των πολιτών και για το ΕΚ. Τέλος, αναγνωρίζεται η γλωσσική διάσταση στο άρθρο 21, ενώ το δικαίωμα σε γάμο και δημιουργία οικογένειας ανοίγει περισσότερες δυνατότητες απ ότι στην ΕΣΑΔ. Επιπλέον, ο Χάρτης κωδικοποιεί τη νομολογία του ΕΔ. Τονίζει ότι πρέπει οπωσδήποτε να εξασφαλιστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα του Χάρτη για όλους τους πολίτες στη δικαιοδοσία της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων όλων των νομίμων κατοίκων των κρατών μελών που έχουν ιθαγένεια τρίτων χωρών). Παρά την πρόοδο αυτή, ο Χάρτης περιέχει ορισμένες αμφιλογίες που μπορεί να διασαφηνιστούν από τη νομολογία. Οι αμφιλογίες αυτές θα εξεταστούν και κατά τις συζητήσεις μεταξύ των βασικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Τονίζει επίσης άλλες προκλήσεις στις οποίες η κοινωνία των πολιτών μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο με την πίεση που ασκεί: α) αντιτρομοκρατική μάχη και μέτρα (παράδειγμα της απόφασης Kadi) β) πολιτικές μετανάστευσης γ) Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Κατά την άποψή του, ο Χάρτης υποχρεώνει κάθε θεσμικό όργανο ή υπηρεσία της ΕΕ να σέβεται τις διατάξεις του. Τέλος, τονίζει πολλά δικαιώματα που προβλέπεται να επικληθούν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων και αρχών: μεταξύ άλλων, το δικαίωμα σε χρηστή διοίκηση και όλα τα σχετικά με το άσυλο και την επανένωση οικογενειών δικαιώματα. Κατά τη συζήτηση λαμβάνει το λόγο ο Gian Michele Giordano αναφερόμενος στο παράδειγμα της Ιταλίας. Ανησυχεί για τους εθνικούς νόμους στον τομέα του ασύλου και για την εκκρεμούσα νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση της δημοσίευσης PE v /16 PV\ doc

13 ορισμένων πληροφοριών που σχετίζονται με εγκληματικές δραστηριότητες. Απαντώντας, ο Stefano Rodotà διαβεβαιώνει ότι η Επιτροπή παρακολουθεί την κατάσταση στην Ιταλία. Επιπλέον, τονίζει ότι το θέμα της ελευθερίας της έκφρασης εξετάζεται υπό το φως της νέας σχέσης μεταξύ του δικαιώματος στην ενημέρωση και του δικαιώματος σε ιδιωτική ζωή. Από την άλλη πλευρά, το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης ενισχύεται, λόγου χάρη σε σχέση με το δικαίωμα για χρηστή διοίκηση. Ο Morten Kjaerum τονίζει ότι πρέπει να μελετηθεί περαιτέρω η κατάσταση επιτόπου στα 27 κράτη μέλη, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά προβλήματα όσον αφορά το σεβασμό του δικαιώματος σε άσυλο. Ο Jan Jarab τονίζει ότι πρέπει να βελτιωθεί η πολιτική ασύλου της ΕΕ με την εναρμόνιση καλύτερων διαδικαστικών εγγυήσεων για τους αιτούντες άσυλο. Αναφερόμενος στην περίπτωση της Ιταλίας, υπενθυμίζει το πρόβλημα της σημασίας του θέματος της μετανάστευσης στη δημόσια συζήτηση όσον αφορά την ασφάλεια. Λαμβάνουν εν συντομία το λόγο οι Éamonn Mac Aodha, David Nichols και Michaël Privot. Ολοκληρώνοντας, ο Henri Labayle θίγει το ζήτημα των διαφορετικών νομικών παραδόσεων των κρατών μελών και την πρόκληση που αποτελεί η εξεύρεση της απαραίτητης ισορροπίας από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και η διαχείριση της ενότητας μεταξύ αυτών των διαφορών. ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η Kinga Gál (ΒΕΚ) επαναλαμβάνει ότι πρόκειται για μεγάλη ώθηση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ. Πάντως, πέραν των δυνατοτήτων που προσφέρονται από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, από το νομικά δεσμευτικό και σύγχρονο Χάρτη και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για την ανάπτυξη αυτού του τομέα, οφείλουμε να διασφαλίσουμε το όφελος της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Τονίζει ότι η νέα δομή της ΕΕ θεωρείται εξαιρετικά θετική, δεδομένου ότι συνδέεται με την καθημερινότητα των πολιτών της. Ο Πρόεδρος Juan Fernando López Aguilar τονίζει ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας αποτελεί το μεγαλύτερο επίτευγμα πολιτισμού που βασίζεται στο κράτος δικαίου. Πάντως, η ΕΕ πρέπει ακόμη να αντιμετωπίσει το ζήτημα του ελλείμματος αξιών στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προβληματισμού. Λόγω της Συνθήκης της Λισαβόνας, του Χάρτη και του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης έχει την ευκαιρία να το πράξει. Όμως, το έργο αυτό συνεπάγεται πολλές τεχνικές και πολιτικές προκλήσεις. Η Συνθήκη της Λισαβόνας θα καταστήσει το βίο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απαιτητικότερο και πιο υπόλογο έναντι των πολιτών: μαζί με τις ευρύτερες εξουσίες, δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες έρχονται και περισσότερες ευθύνες. Τονίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ δεν είναι διατεθειμένοι να δώσουν περισσότερη δύναμη στο ευρωπαϊκό σχέδιο εάν δεν εξασφαλίζει και καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων τους. Η πρόκληση αυτή είναι τεράστια, αλλά πρόκειται για ένα δρόμο που αξίζει να ακολουθήσουμε και αφορά τους πολίτες, την ιθαγένεια, τα δικαιώματα και τις αξίες. Η συνεδρίαση λήγει στις PV\ doc 13/16 PE v01-00

14 ПРИСЪСТВЕН ЛИСТ/LISTA DE ASISTENCIA/PREZENČNÍ LISTINA/DTAGERLISTE/ ANWESENHEITSLISTE/KOHALOLIJATE NIMEKIRI/ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΑΡΟΝΤΩΝ/RECORD OF ATTENDANCE/ LISTE DE PRÉSENCE/ENCO DI PRESENZA/APMEKLĒJUMU REĢISTRS/DALYVIŲ SĄRAŠAS/JENLÉTI ÍV/ REĠISTRU TA' ATTENDENZA/PRESENTIIJST/LISTA OBECNOŚCI/LISTA DE PRESENÇAS/LISTĂ DE PREZENŢĂ/ PREZENČNÁ LISTINA/SEZNAM NAVZOČIH/LÄSNÄOLOLISTA/DTAGARLISTA Бюро/Mesa/Předsednictvo/Formandskabet/Vorstand/Juhatus/Προεδρείο/Bureau/Ufficio di presidenza/prezidijs/biuras/elnökség/ Prezydium/Birou/Predsedníctvo/Predsedstvo/Puheenjohtajisto/Presidiet (*) Kinga Gál (1, 2), Juan Fernando López Aguilar (2) Членове/Diputados/Poslanci/Medlemmer/Mitglieder/Parlamendiliikmed/Μέλη/Members/Députés/Deputati/Deputāti/Nariai/Képviselõk/ Membri/Leden/Posłowie/Deputados/Deputaţi/Jäsenet/Ledamöter Jan Philipp Albrecht (2), Roberta Angelilli (2), Emine Bozkurt (2), Philip Claeys (1, 2), Carlos Coelho (1, 2), Kinga Göncz (1), Nathalie Griesbeck (1, 2), Salvatore Iacolino (2), Lívia Járóka (2), Véronique Mathieu (2), Georgios Papanikolaou (2), Birgit Sippel (1), Renate Sommer (1) Заместници/Suplentes/Náhradníci/Stedfortrædere/Stellvertreter/Asendusliikmed/Αναπληρωτές/Substitutes/Suppléants/Supplenti/ Aizstājēji/Pavaduojantys nariai/póttagok/sostituti/plaatsvervangers/zastępcy/membros suplentes/supleanţi/náhradníci/namestniki/ Varajäsenet/Suppleanter Alexander Alvaro (1), Edit Bauer (1, 2), Ioan Enciu (1, 2), Ana Gomes (1, 2), Nadja Hirsch (2), Ramón Jáuregui Atondo (1), Stavros Lambrinidis (2), Raül Romeva i Rueda (1), Joanna Senyszyn (2), Marie-Christine Vergiat (2), Rainer Wieland (2) 187 (2) 193 (3) 49 (6) (Точка от дневния ред/punto del orden del día/bod pořadu jednání (OJ)/Punkt på dagsordenen/tagesordnungspunkt/päevakorra punkt/ημερήσια Διάταξη Σημείο/Agenda item/point OJ/Punto all'ordine del giorno/darba kārtības punkts/darbotvarkės punktas/ Napirendi pont/punt fuq l-aġenda/agendapunt/punkt porządku dziennego/ponto OD/Punct de pe ordinea de zi/bod programu schôdze/ Točka UL/Esityslistan kohta/föredragningslista punkt) Наблюдатели/Observadores/Pozorovatelé/Observatører/Beobachter/Vaatlejad/Παρατηρητές/Observers/Observateurs/Osservatori/ Novērotāji/Stebėtojai/Megfigyelők/Osservaturi/Waarnemers/Obserwatorzy/Observadores/Observatori/Pozorovatelia/Opazovalci/ Tarkkailijat/Observatörer Присъствал на/presente el/přítomný dne/til stede den/anwesend am/viibis(id) kohal/παρών στις/present on/présent le/presente il/piedalījās/ Dalyvauja/Jelen volt/preżenti fi/aanwezig op/obecny dnia/presente em/prezent/prítomný dňa/navzoči dne/läsnä/närvarande den: (1) (2) PE v /16 PV\ doc

15 По покана на председателя/por invitación del presidente/na pozvání předsedy/efter indbydelse fra formanden/auf Einladung des Vorsitzenden/Esimehe kutsel/με πρόσκληση του Προέδρου/At the invitation of the Chair(wo)man/Sur l'invitation du président/ Su invito del presidente/pēc priekšsēdētāja uzaicinājuma/pirmininkui pakvietus/az elnök meghívására/fuq stedina tal-president/ Op uitnodiging van de voorzitter/na zaproszenie Przewodniczącego/A convite do Presidente/La invitaţia preşedintelui/na pozvanie predsedu/na povabilo predsednika/puheenjohtajan kutsusta/på ordförandens inbjudan J-C. Bonichot, M. Bossuyt, J. Jarab, H. Labayle, E. Mac Aodha, M. Melchior, D. Nichols, M. Privot, S. Rodotà Съвет/Consejo/Rada/Rådet/Rat/Nõukogu/Συμβούλιο/Council/Conseil/Consiglio/Padome/Taryba/Tanács/Kunsill/Raad/Conselho/ Consiliu/Svet/Neuvosto/Rådet (*) Комисия/Comisión/Komise/Kommissionen/Kommission/Euroopa Komisjon/Επιτροπή/Commission/Commissione/Komisija/Bizottság/ Kummissjoni/Commissie/Komisja/Comissão/Comisie/Komisia/Komissio/Kommissionen (*) V. Reding, S. Ardovino, J. Deka, A. Herbowska, A. Liberatore, R. Ballester Други институции/otras instituciones/ostatní orgány a instituce/andre institutioner/andere Organe/Muud institutsioonid/ Άλλα θεσμικά όργανα/other institutions/autres institutions/altre istituzioni/citas iestādes/kitos institucijos/más intézmények/ Istituzzjonijiet oħra/andere instellingen/inne instytucje/outras Instituições/Alte instituţii/iné inštitúcie/druge institucije/muut toimielimet/andra institutioner/organ EDPS του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης P. Hustinx, K. Cuadrat-Grzybowska, H. Kranenborg M. Kjaerum Други участници/otros participantes/ostatní účastníci/endvidere deltog/andere Teilnehmer/Muud osalejad/επίσης Παρόντες/Other participants/autres participants/altri partecipanti/citi klātesošie/kiti dalyviai/más résztvevők/parteċipanti oħra/andere aanwezigen/ Inni uczestnicy/outros participantes/alţi participanţi/iní účastníci/drugi udeleženci/muut osallistujat/övriga deltagare G.M. Giordano, M-C. Renoux Секретариат на политическите групи/secretaría de los Grupos políticos/sekretariát politických skupin/gruppernes sekretariat/ Sekretariat der Fraktionen/Fraktsioonide sekretariaat/γραμματεία των Πολιτικών Ομάδων/Secretariats of political groups/secrétariat des groupes politiques/segreteria gruppi politici/politisko grupu sekretariāts/frakcijų sekretoriai/képviselőcsoportok titkársága/segretarjat gruppi politiċi/fractiesecretariaten/sekretariat Grup Politycznych/Secr. dos grupos políticos/secretariate grupuri politice/sekretariát politických skupín/sekretariat političnih skupin/poliittisten ryhmien sihteeristöt/gruppernas sekretariat PPE S&D ALDE ECR Verts/ALE GUE/NGL EFD NI Bzan, Sisättö Marzocchi De Jong PV\ doc 15/16 PE v01-00

16 Кабинет на председателя/gabinete del Presidente/Kancelář předsedy/formandens Kabinet/Kabinett des Präsidenten/Presidendi kantselei/γραφείο Προέδρου/President's Office/Cabinet du Président/Gabinetto del Presidente/Priekšsēdētāja kabinets/pirmininko kabinetas/elnöki hivatal/kabinett tal-president/kabinet van de Voorzitter/Gabinet Przewodniczącego/Gabinete do Presidente/ Cabinet Preşedinte/Kancelária predsedu/urad predsednika/puhemiehen kabinetti/talmannens kansli Кабинет на генералния секретар/gabinete del Secretario General/Kancelář generálního tajemníka/generalsekretærens Kabinet/ Kabinett des Generalsekretärs/Peasekretäri büroo/γραφείο Γενικού Γραμματέα/Secretary-General's Office/Cabinet du Secrétaire général/gabinetto del Segretario generale/ģenerālsekretāra kabinets/generalinio sekretoriaus kabinetas/főtitkári hivatal/kabinett tas- Segretarju Ġenerali/Kabinet van de secretaris-generaal/gabinet Sekretarza Generalnego/Gabinete do Secretário-Geral/Cabinet Secretar General/Kancelária generálneho tajomníka/urad generalnega sekretarja/pääsihteerin kabinetti/generalsekreterarens kansli Генерална дирекция/dirección General/Generální ředitelství/generaldirektorat/generaldirektion/peadirektoraat/γενική Διεύθυνση/ Directorate-General/Direction générale/direzione generale/ģenerāldirektorāts/generalinis direktoratas/főigazgatóság/direttorat Ġenerali/Directoraten-generaal/Dyrekcja Generalna/Direcção-Geral/Direcţii Generale/Generálne riaditeľstvo/generalni direktorat/ Pääosasto/Generaldirektorat DG PRES DG IPOL DG EXPO DG COMM DG PERS DG INLO DG TRAD DG INTE DG FINS DG ITEC Правна служба/servicio Jurídico/Právní služba/juridisk Tjeneste/Juristischer Dienst/Õigusteenistus/Νομική Υπηρεσία/Legal Service/ Service juridique/servizio giuridico/juridiskais dienests/teisės tarnyba/jogi szolgálat/servizz legali/juridische Dienst/Wydział prawny/ Serviço Jurídico/Serviciu Juridic/Právny servis/pravna služba/oikeudellinen yksikkö/rättstjänsten C. Vatier, S. Caquineau Секретариат на комисията/secretaría de la comisión/sekretariát výboru/udvalgssekretariatet/ausschusssekretariat/komisjoni sekretariaat/γραμματεία επιτροπής/committee secretariat/secrétariat de la commission/segreteria della commissione/komitejas sekretariāts/komiteto sekretoriatas/a bizottság titkársága/segretarjat tal-kumitat/commissiesecretariaat/sekretariat komisji/ Secretariado da comissão/secretariat comisie/sekretariat odbora/valiokunnan sihteeristö/utskottssekretariatet E. De Capitani, M. Gandolfo Сътрудник/Asistente/Asistent/Assistent/Assistenz/Βοηθός/Assistant/Assistente/Palīgs/Padėjėjas/Asszisztens/Asystent/Pomočnik/ Avustaja/Assistenter P. Götz, M. Lazarova * (P) = Председател/Presidente/Předseda/Formand/Vorsitzender/Esimees/Πρόεδρος/Chair(wo)man/Président/Priekšsēdētājs/Pirmininkas/ Elnök/President/Voorzitter/Przewodniczący/Preşedinte/Predseda/Predsednik/Puheenjohtaja/Ordförande (VP) = Заместник-председател/Vicepresidente/Místopředseda/Næstformand/Stellvertretender Vorsitzender/Aseesimees/Αντιπρόεδρος/ Vice-Chair(wo)man/Vice-Président/Priekšsēdētāja vietnieks/pirmininko pavaduotojas/alelnök/viċi President/Ondervoorzitter/ Wiceprzewodniczący/Vice-Presidente/Vicepreşedinte/Podpredseda/Podpredsednik/Varapuheenjohtaja/Vice ordförande (M) = Член/Miembro/Člen/Medlem./Mitglied/Parlamendiliige/Μέλος/Member/Membre/Membro/Deputāts/Narys/Képviselő/ Membru/Lid/Członek/Membro/Membru/Člen/Poslanec/Jäsen/Ledamot (F) = Длъжностно лице/funcionario/úředník/tjenestemand/beamter/ametnik/υπάλληλος/official/fonctionnaire/funzionario/ Ierēdnis/Pareigūnas/Tisztviselő/Uffiċjal/Ambtenaar/Urzędnik/Funcionário/Funcţionar/Úradník/Uradnik/Virkamies/Tjänsteman PE v /16 PV\ doc