Ο γνωστός από τις μελέτες και τις εργασίες του στον Παραδοσιακό Κινέζικο Βελονισμό, στον Σαοϊσμό, το Ζεν καὶ στη Διδασκαλία

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο γνωστός από τις μελέτες και τις εργασίες του στον Παραδοσιακό Κινέζικο Βελονισμό, στον Σαοϊσμό, το Ζεν καὶ στη Διδασκαλία"

Transcript

1

2 Ο γνωστός από τις μελέτες και τις εργασίες του στον Παραδοσιακό Κινέζικο Βελονισμό, στον Σαοϊσμό, το Ζεν καὶ στη Διδασκαλία του τβουδισμού Μαχαγιάνα, Oδοντίατρος κ. Φιλήμων Π. Ρώσσης, μία δεκαετία ήδη μετὰ τὴν έκδοση της Laṅ kāvatāra Sūtra παρουσιάζει σήμερα την Mahāyānαśraddhotpāda-śāstra (Η Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), η οποία είναι στενά συσχετισμένη, καὶ χρονικά αλλά ιδίως και διδακτικά, με τη ούτρα τῆς Λάνκα. Η Αφύπνιση, απὸ διανοητικής πλευράς είναι, τρόπον τινὰ μία απόπειρα, όσον το δυνατόν, συστηματοποίησης της Λάνκα γιατί όλες οι κύριες διδασκαλίες της τελευταίας βρίσκονται εδώ αναπτυγμένες σύμφωνα με την οφειλόμενη συμβατική (φαινομενική) τάξη.

3 Η Α Υ Τ Π Ν Ι H Σ Η Π Ι Σ H Σ Ο Β Ο Τ Δ Ι Μ Ο Μ Α Φ Α Γ Ι Α Ν Α

4 VASUBANDHU Ο συνιδρυτής της Yogācāra Εθνικό Μουσείο του Σόκιο

5 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ΣΟ ΒΟΤΔΙΜΟ ΜΑΦΑΓΙΑΝΑ ΑΠΟΔΙΔΟΜΕΝΟ ΣΟΝ AŚVAGHOSHA ΜΕΣΑΥΡΑΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΦΙΛΗΜΩΝ Π. ΡΩΗ ΠΕΙΡΑΙΑ

6

7 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕΣΑΦΡΑΣΗ ΛΛΟ ΕΝΑ ΗΜΑΝΣΙΚΨΣΑΣΟ κείμενο του Βουδισμού Mahāyāna έρχεται σήμερα, κατ επιταγή θα έλεγε κανείς, της ίδιας της Ζωής, για να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο την Ελληνική βιβλιογραφία αναφορικά με την ύψιστη Βουδιστική Διδαχή. Η πολυτιμότητα αυτού του κειμένου έγκειται, πέρα από το ότι αυτό γενικά απλοποιεί, όσο είναι δυνατό, κι ερμηνεύει, κατά κάποιο τρόπο, τη Βουδιστική Διδασκαλία, και στο γεγονός ότι, πράγματι, η ανά χείρας śāstra, όπως είναι παγκόσμια αποδεκτό, συστηματοποιεί συνοψίζοντας τις βασικές αρχές της Βουδιστικής Διδασκαλίας Mahāyāna. Έτσι, ο επαρκής Έλληνας αναγνώστης έχει, από τούδε και στο εξής, μια ικανοποιητική βάση εκκίνησης των αντιληπτικών συλλογισμών του, αλλά και μια δυνατότητα συσχετισμού των λεπτεπιλέπτων διαφορών, οι οποίες αναφύονται μεταξύ των υφισταμένων χολών του Βουδισμού. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο το γεγονός ότι ο μέγας Fa-tsang, ο φημισμένος Κινέζος μοναχός-διδάσκαλος της χολής Hua-yen, που είν εκείνος ο οποίος έκαμε την τελική επεξεργασία στις Sūtras Laṅ kāvatāra και Avataṁsaka, είναι προσέτι και ο κυριώτερος ή μάλλον ο επίσημος τελικά, σχολιαστής της Αφύπνισης της Πίστης, η οποία είχε συνολικά 170 διάφορα σχόλια κι επ αυτών 36 υποσχόλια. Επί πλέον, να σημειωθεί ότι στα έργα τ' ανήκοντα στην 4 η κατά Fa-tsang κατηγορία του Ινδικού Βουδισμού, αυτήν της Tathāgatagarbha, (Βλ. Εισαγωγή του παρόντος), καταγράφονται, από τον ίδιο, τέτοια κείμενα όπως η Laṅ kāvatāra Sūtra, η Ratnagotraśāstra, και η Αφύπνιση της Πίστης με μια σύντομη παρατήρηση ότι η διδαχή αυτή απεικονίζει τη

8 στ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕΣΑΥΡΑΣΗ θεωρία της αλληλοδιείσδυσης του παγκοσμίου (li) με το ιδιαίτερο (shih). Έτσι λοιπόν, πρέπει να επισημανθεί ότι, πράγματι, στο ανά χείρας έργο καταγράφονται οι απόψεις, οι ερμηνείες, οι συγκρίσεις και οι αναλύσεις του πλέον αρμόδιου προς τούτο, βουδιστικού νου. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι ο Ιάπωνας Καθηγητής αξ, κ. Daisetz Teitaro Suzuki, ο οποίος και θεωρήθηκε σαν η μεγαλύτερη επώνυμη αυθεντία του 20 ου αιώνα στο Βουδισμό Ζεν και σαν ο κατ εξοχήν εισηγητής του στη Δύση, εμφανίστηκε κατά πρώτον, σε επίπεδο παγκόσμιας βιβλιογραφίας, δημοσιεύοντας στις Η.Π.Α. τη μεταγενέστερη εκδοχή, αυτή την του Śikshānanda, του έργου Mahāyāna Sraddotpāda Śāstra σε αγγλική μετάφραση (The Awakening of Faith in Mahāyāna), συνεργασθείς γι' αυτό με τον εκδοτικό οίκο Open Court Publishing Co του Paul Carus το 1900 στο ικάγο. 'Ετσι λοιπόν, έχουμε εκτός των άλλων και τη δήλωση του Καθ. αξ. κ. D. T. Suzuki ότι η Laṅ kāvatāra Sūtra είναι στενά συσχετισμένη από διδακτικής πλευράς με την Αφύπνιση της Πίστης, καθώς και την άποψή του ότι η Αφύπνιση είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια απόπειρα συστηματοποιήσης της Laṅ kāvatāra, γιατί όλες οι κύριες διδασκαλίες της τελευταίας βρίσκονται στην Αφύπνιση αναπτυγμένες με την οφειλόμενη τάξη (Βλ. ΛΑΝΚΑΒΑΣΑΡΑ ΟΤΣΡΑ, μετάφραση Υιλήμονος Π. Ρώσση, εκδόσεις ΠΤΡΙΝΟ ΚΟΜΟ, Αθήνα, 1999, Εισαγωγή σσ. ξη καί ξθ ). Απ' όλα τ' άνωτέρω παρατεθέντα, ο ευφυής αναγνώστης ευχερώς κατανοεί αμέσως ότι ανά χείρας κρατά θησαυρό, θησαυρό αληθινής σοφίας, θησαυρό ο οποίος φωτίζοντάς τον σαν ανέσπερο φως θα τον οδηγήσει, τελικά εκ του ασφαλούς, στην ορθή κατεύθυνση, στην πορεία του προς την ολοκληρωτική και υπέρτατη απελευθέρωση, μέσω της πλήρους τελικής φώτισης.

9 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕΣΑΥΡΑΣΗ ζ υνοψίζoντας, λοιπόν, μπορώ κι εγώ ταπεινόφρονα να συνομολογήσω, μετά του συγγράψαντος, ότι τελικά η βασική α- ντίληψη του ανά χείρας κειμένου είναι η μη-διττότητα του νου και της ύλης, του πνεύματος δηλαδή και του σώματος, αντίληψη η οποία είναι και μια κοινή προϋπόθεση του Βουδισμού Mahāyāna. ΥΙΛΗΜΨΝ Π. ΡΨΗ Νέα μύρνη 2009

10

11 Π Ρ Ο Ο Ι Μ Ι Ο Aφύπνιση της Πίστης είναι μια από τις Μεταφράσεις των Κλασικών της Ανατολής, για να μεταδώσει στους Δυτικούς αναγνώστες αντιπροσωπευτικές εργασίες των μεγάλων Ασιατικών παραδόσεων, τόσον της σκέψης, όσο και της φιλολογίας τους. Aυτές είναι εργασίες τις οποίες, κατά την κρίση μας, κάθε μορφωμένος άνθρωπος οφείλει να μελετήσει. υχνά, ωστόσο, την ανάγνωση αυτή την απαρνείται κανείς εξαιτίας της έλλειψης των καταλλήλων μεταφράσεων. Οι αναγνώστες, πολύ συχνά, έχουν να επιλέξουν μεταξύ των αποσπασμάτων στις λαϊκές ανθολογίες αφ ενός, και αφ ετέρου των πυκνά σχολιασμένων μεταφράσεων, οι οποίες προορίζονται, βασικά, για τους ειδικούς, και οι οποίες στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι είτε απαρχαιωμένες είτε εξαντλημένες, εκτός κυκλοφορίας. Εδώ προσφέρουμε μετάφραση ολόκληρου έργου, βασισμένου σε σχολαστικές μελέτες, πλην όμως γραμμένου τόσο για τον απλό αναγνώστη, όσο και για τον ειδικό. την Αφύπνιση της Πίστης, αντιμετωπίζει κανείς την ενυπάρχουσα εκλέπτυνση, καθώς και την περιπλοκή των βασικών ιδεών. Μολονότι οι αντιλήψεις αυτές έχουν εισέλθει στη φιλοσοφία Μαχαγιάνα σαν ένα ολοκληρωμένο σύνολο κι είναι αποδεκτές από τις κύριες σχολές της, Σο ευρύ αυτό ρεύμα των αντιλήψεων αυτών προκύπτει όχι μόνο από την κοινή εμφάνισή τους ή από την ευκολία της αποδοχής τους από την πλευρά των πιστών Βουδιστών, αλλά κι από την κατά βάθος

12 ι ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ συμφωνία των αντιλήψεων αυτών με τα κεντρικά προβλήματα του Βουδισμού. Τπ αυτή την έννοια η Αφύπνιση της Πίστης αψηφάει την εκλαΐκευση. Η αυστηρή της λακωνικότητα και η φαινομενική της απλότητα θα προκαλέσουν σύγχυση μόνο στο μη καλά εξοικειωμένο, με τη Διδασκαλία του Βουδισμού, αναγνώστη.

13 Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Αφύπνιση της Πίστης είν έν' από τα βασικά κείμενα του Βουδισμού Μαχαγιάνα, τ' οποίο χρησιμοποιείται περισσότερο απ' όλα τ' άλλα από τις μεγαλύτερες των χολών. Η δημοτικότητα αυτού του κειμένου στον Ασιατικό Ανατολικό Βουδισμό είναι αρκετά επικυρωμένη από τις πολυαρίθμες εργασίες οι οποίες έχουν γραφτεί γι αυτό σε όλους τους μέχρι στιγμής αιώνες στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία. Ελπίζω ότι αυτή η μετάφραση θ αποδείξει τη χρησιμότητα αυτού του κειμένου στους Έλληνες αναγνώστες αυξάνοντας την κατανόησή τους στις βασικές δοξασίες και πρακτικές του Βουδισμού Μαχαγιάνα, κι ότι θα τους βοηθήσει να εξοικειωθούν περισσότερο με αυτό τον πλούσιο και τον τόσο πολύτιμο κλάδο του Βουδισμού ο οποίος αναγνωρίζεται σήμερα σαν ένα σημαντικώτατο μέρος της πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ολόκληρης της ανθρωπότητας.

14

15 Π Ε Ρ Ι Ε Υ Ο Μ Ε Ν Α VASUBANDHU, Ο συνιδρυτής της Yogācāra Προμετωπίδα ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕΣΑΥΡΑΣΗ ε ΠΡΟΟΙΜΙΟ θ ΠΡΟΛΟΓΟ ια ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ιγ ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΜΗΕΨΝ ιζ ΕΙΑΓΨΓΗ 1 ημειώσεις 23 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ΣO BOYΔΙΜΟ ΜΑΦΑΓΙΑΝΑ 29 Επίκληση 31 Σα Περιεχόμενα της Πραγματείας 31 ΠΡΨΣΟ ΜΕΡΟ - Οι Λόγοι της υγγραφής 33 ΔΕΤΣΕΡΟ ΜΕΡΟ - Περίγραμμα 37 ΣΡΙΣΟ ΜΕΡΟ - Ερμηνεία 41 ΠΡΨΣΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ - Αποκάλυψη της Αληθινής ημασίας 41 I. Ο Ένας νους και οι Δύο του Όψεις 41 Α. Ο νους με τους Όρους του Απόλυτου Αληθινό Κενό Αληθινό Μη - Κενό 46 B. Ο νους υπό τους όρους των Υαινομένων Η Αποθήκη της υνειδητότητας 47 α. Η Όψη της Υώτισης 48 (1) Αρχική Υώτιση 48

16 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ιδ (2) Η Διαδικασία της Ενεργοποιήσης της Υώτισης 48 (α) Η Αγνότητα της οφίας 52 (β) Τπερορθολογιστικές Λειτουργίες. 53 (3) Σα Φαρακτηριστικά της Ουσίας της Υώτισης 53 β. Η Όψη της Μη-Υώτισης 55 γ. χέσεις μεταξύ Υώτισης και Μη - Υώτισης 58 (1) Ομοιότητα 58 (2) Ανομοιότητα Η Αιτία και οι υνθήκες του Ανθρωπίνου Όντος στη αμσάρα 59 α. Νους 60 β. υνειδητότητα 62 γ. πιλωμένες Καταστάσεις του Νου 65 δ. χόλια επί των Φρησιμοποιηθέντων Όρων στην Προηγηθείσα υζήτηση Σα Φαρακτηριστικά των Όντων στη αμσάρα 68 α. Διαποτισμός της Άγνοιας 71 β. Διαποτισμός του Ψς-Έχει 73 (1) Διαποτισμός μέσω Εκδήλωσης της Ουσίας του Ψς-Έχει 74 (2) Διαποτισμός μέσω Επιρροών 77 (α) Οι Ειδικές υντονίζουσες Αιτίες 77 (β) Οι Γενικές υντονίζουσες Αιτίες 79 ΙΙ. Η Καθαυτή Ουσία και οι Ιδιότητες του Ψς-Έχει, ή Οι ημασίες του Μάχα 81 Α. Σο Μεγαλείο της Ουσίας του Ψς-Έχει 81 B. Tο Μεγαλείο των Ιδιοτήτων του Ψς-Έχει 81 Γ. Σο Μεγαλείο των Επιρροών του Ψς -Έχει 83 ΙΙΙ. Από τη αμσάρα στη Νιρβάνα 90 ΔΕΤΣΕΡΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ - Η Διόρθωση των Κακών Προσκολλήσεων 91 I. Προκατειλημμένες Απόψεις Τποστηριζόμενες από τους Κοινούς Ανθρώπους 92 ΙΙ. Προκατειλημμένες Απόψεις Τποστηριζόμενες από

17 ιε ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ τους Φιναγιανιστές 97 ΣΡΙΣΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ - Ανάλυση των Ειδών της Ευγενικής Βλέψης για τη Υώτιση ή οι ημασίες του Yāna 99 Ι. Η Ευγενική Βλέψη για τη Υώτιση μέσω της Σελειότητας της Πίστης 99 ΙΙ. Η Ευγενική Βλέψη για τη Υώτιση μέσω Κατανόησης και Πράξεων 106 ΙΙΙ. Η Ευγενική Βλέψη για τη Υώτιση μέσω Ενορασης 107 ΣΕΣΑΡΣΟ ΜΕΡΟ - Για την Πίστη και την Πρακτική 113 Για τις Σέσσερεις Πίστεις 113 Για τις Πέντε Πρακτικές Εφαρμογές 114 Πρακτική Εφαρμογή της Κατάπαυσης 117 Πρακτική Εφαρμογή της Καθαρής Παρατήρησης 122 ΠΕΜΠΣΟ ΜΕΡΟ - Ενθάρρυνση της Πρακτικής Εφαρμογής κι Ευεργετήματα από Αυτή 127 ημειώσεις 131 Επιλεγμένη Βιβλιογραφία 139 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ 145 INDEX 151

18

19 ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΜΗΕΨΝ Αξ.: Αξιότιμος Αριθ. ή αριθ.: Αριθμός βλ.: βλέπε δηλ.: δηλαδή εκδ.: εκδόσεις ή έκδοση ε. κ. ε.: εδώ κι εκεί κν.: κοινά κ. ή κος: κύριος κ. ά.: και άλλα κ. επ.: κι επέκεινα Κιν. ή Κινέζ.: Κινέζικα κ. κ.: κύριοι κ. λ.: κατά λέξη κ. λπ.: και λοιπά κυριολ.: κυριολεκτικά μετ. ή μετάφρ.: μετάφραση μ. Φ.: μετά Φριστόν Πρβλ. ή πρβλ: παράβαλε π. χ.: παραδείγματος χάρη π. Φ.: πρό Φριστού σ.: σελίδα εβ.: εβάσμιος σημ.: σημείωση σσ.: σελίδες τ. έ.: τουτέστιν

20 ιη ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Σόμ.: Σόμος Dr.: Doctor No: Number T: Taisho Vol: Volume

21 Ε Ι Α Γ Ω Γ Η

22

23 Ε Ι Α Γ Ψ Γ Η H Iστορία του Κειμένου ο κείμενο γνωστό σαν Η Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα (Ta-ch eng ch i-hsin lun) αποτελεί μια σύντομη πραγματεία καταλαμβάνουσα μόνο εννέα σελίδες στην έκδοση Taisho της Κινέζικης Tripitaka 1. Ο ανασυνταχθείς ανσκριτικός τίτλος του έργου είναι Mahāyāna-śraddhotpāda-śāstra λέγεται ότι γράφτηκε στη ανσκριτική από τον Aśvaghosha και μεταφράστηκε στην Κινεζική κατά το έτος 550 μ.φ. από το διάσημο Ινδό μεταφραστή Βουδιστικών κειμένων, Paramārtha. Ψστόσο, σήμερα δεν υφίσταται καμία ανσκριτική εκδοχή του κειμένου, κι όλες οι γνώσεις μας για το έργο βασίζονται επί της Κινέζικης αυτής εκδοχής καθώς και επί μιας δεύτερης, η οποία χρονολογείται σε μια μάλλον μεταγενέστερη περίοδο. Σο έργο είναι μια κατανοητή περίληψη των ουσιωδών του Βουδισμού Μαχαγιάνα, προϊόν ενός εξαιρετικά ικανού στη σύνθεση συγγραφικού νου. Αρχίζει με μια εξέταση της φύσης του Απόλυτου ή της φώτισης και του φαινομενικού κόσμου ή της μη-φώτισης, και συζητάει τις σχέσεις οι οποίες υφίστανται μεταξύ αυτών από εκεί περνάει στην ερώτηση για το πώς ο άνθρωπος υπερβαίνει την πεπερασμένη του κατάσταση και συμμετέχει στη ζωή του Απείρου, ενώ εξακολουθεί να παραμένει ανάμεσα στη φαινομενική τάξη και καταλήγει με μια συζήτηση περί των ιδιαιτέρων πρακτικών και τεχνικών

24 4 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ οποίες θα βοηθήσουν τον πιστό στην αφύπνισή του και στην ανάπτυξη της πίστης του. Παρά τις βαθιές του σχέσεις με φιλοσοφικές αντιλήψεις και κατ ακολουθία και με ορισμούς είναι, ουσιαστικά, ένα θρησκευτικό έργο. Ένας χάρτης σχεδιασμένος από έναν άνθρωπο ανυπέρβλητης πίστης, ο οποίος θα οδηγήσει τον πιστό στην κορφή της κατανοήσης. Αλλά ο χάρτης και η κορφή είναι μόνο προσωρινά σύμβολα, δεξιοτεχνικοί και πρόσφοροι τρόποι χρησιμοποιούμενοι για να φέρουν τον άνθρωπο στη φώτιση. Σο κείμενο κι όλα τα επιχειρήματά του δεν υφίστανται προς χάρη της επιχειρηματολογίας, αλλά μόνο προς χάρη αυτού του αντικειμενικού σκοπού. Η πραγματεία αυτή είναι, πράγματι, ένα αληθινά κλασσικό έργο του Βουδισμού Μαχαγιάνα. Σο ύφος του έργου είναι πάρα πολύ λιτό. Είναι προφανές ότι ο συγγραφέας κατά την κυοφορία αντιμετώπισε τις μέγιστες των ωδινών κάνοντας το κείμενο όσο το δυνατόν περιεκτικώτερο. Όντως το κείμενο ήταν σχεδιασμένο για τους συγχρόνους του διανοούμενους κατά τον πέμπτο ή τον έκτο αιώνα ο οποίος, σύμφωνα προς τον συγγραφέα, «θεωρούσε την πολυλογία των εκτεταμένων συζητήσεων σαν ενοχλητική κι ο ο- ποίος αναζητούσε εκείνο το οποίο ήταν κατανοητό, λιτό, κι ό- μως λίαν περιεκτικό νοήματος» 2. Όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, ο συγγραφέας πέτυχε την παρουσίαση μιας περίληψης των αρχών και των βασικών μεθόδων της πρακτικής του Βουδισμού Μαχαγιάνα υπό μιαν αρκετά λιτή μορφή, προκειμένου να τέρψει τους πιό απαιτητικούς συγχρόνους του, και γι αυτούς το κείμενο ίσως να μην παρουσίαζε ωρισμένες ιδιαίτερες δυσκολίες. Αλλά για εμάς σήμερα, που είμαστε τόσο απομακρυσμένοι χρονικά από κείνον, η εργώδης αυτή προσπάθεια του συγγραφέα να γράψει συνοπτικά είν' ένα εμπόδιο στην κατανόησή μας. Όπως το έθεσε ο Ε. Conze, σχολιάζωντας ένα παρόμοιο κείμενο της Βουδιστικής Διδαχής, «εμείς τώρα πρέπει ν' ανασυντάξουμε κοπιαστικά εκείνο τ' οποίο πριν από χρόνια φαινόντανε αυτονόητο» 3. αυτό είναι πράγματι σαν κι ο συγγραφέας να έγραψε με το πνεύμα των αρχαίων

25 ΕΙΑΓΨΓΗ 5 διδασκάλων της ανσκριτικής γραμματικής, οι οποίοι λέγετο ότι αγάλλονταν, περισσότερο κι από τη γέννηση ενός γιού, όταν ήσαν ικανοί να διασώσουν έστω και μια συλλαβή με τη φραστική διατύπωση των γραμματικών τους κανόνων. Αυτό είναι αλήθεια στα περισσότερα θεωρητικά τμήματα ιδιαίτερα του πρώτου μισού του κειμένου, όπου είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοηθούν ωρισμένα εδάφια χωρίς τη βοήθεια των σχολίων. Περαιτέρω δυσχέρειες εγείρονται επίσης από τη φύση της Κινέζικης γλώσσας η οποία, μολονότι άκρως συμβολική και υπαινικτική, υστερεί σε λογική ακρίβεια της ανσκριτικής. το γεγονός ότι δεν έχουμε ανσκριτική ή Θιβετανική εκδοχή του κειμένου για να βοηθήσουν την κατανόησή μας από την Κινεζική κάνει το πρόβλημα της ερμηνείας διπλάσια δύσκολο. Σόσο η εγγενής δυσκολία του κειμένου, όσο και η υψηλή εκτίμηση, στην οποία διατηρήθηκε επί αιώνες, αιτιολογείται από το γεγονός ότι γράφτηκαν γι αυτό περισσότερα από 170 σχόλια 4. Ψστόσο, παρά τον όγκο του επεξηγηματικού αυτού υλικού, πολλά προβλήματα παραμένουν ανεπίλυτα, ενώ οι μέθοδοι της σύγχρονης κριτικής επιστημονικής σκέψης, όταν εφαρμόζωνται επί του κειμένου, εγείρουν νέα προβλήματα α- φορώντα στη χρονολόγηση και στη συγγραφή του έργου. Iάπωνες μελετητές, συμβάλλοντες μετέπειτα από κοινού με Κινέζους κι Ευρωπαίους μελετητές ασχολήθηκαν, από τις αρχές του αιώνα, σε θερμές δημόσιες συζητήσεις με τέτοια θέματα 5. Ψρισμένοι έφτασαν στο σημείο να μας διαβεβαιώνουν δημόσια ότι το κείμενο αποτελεί πλαστογραφία, αρνούμενοι τη μέχρι τούδε αδιαφιλονίκητη Ινδική συγγραφή, διατύπωσαν μάλιστα και την υπόθεση ότι το κείμενο αντιπροσωπεύει μια Κινέζικη μετάφραση μιας αρχικής ανσκριτικής έκδοσης αντί γιαυτό, έγιναν προβολές του ενός ή του άλλου Κινέζου Βουδιστή συγγραφέα σαν αυθεντικού συγγραφέα του έργου. Καμία αναμφισβήτητη μαρτυρία δεν έχει προκύψει, μέχρι στιγμής, είτε για να υποστηρίξει είτε για ν' ανασκευάσει αυτές τις θεωρίες.

26 6 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Ψστόσο, ένα πράγμα είναι σαφές, από την αποδείξη του μεσά στο ίδιο το κείμενο, το ότι αυτό δε γράφτηκε από τον Aśvaghosha, ο οποίος ζούσε ίσως κατά τον πρώτο ή το δεύτερο αιώνα μ.φ. κι ο οποίος ετιμάτο σαν ο πρώτος ποιητής της ανσκριτικής του είδους της kāvya ή το βραχύ ποιητικό ύφος, σαν ο αρχαιότερος δραματουργός συγγραφέας της Ινδίας, τα έργα του οποίου σώζονται και ο οποίος ήταν ο διακεκριμένος προκάτοχος του μεγάλου Kalidāsa. Από τους ανά τον κόσμο Ινδολόγους, συμφωνείται με βεβαιότητα ότι μόνο τρία έργα έ- χουν γραφτεί από αυτόν τον Aśvaghosha, μεταξύ πολλών άλλων έργων, διασωθέντων κυρίως σε Κινέζικες και Θιβετανικές μεταφράσεις, τα οποία και φέρουν τ όνομά του. Αυτά είναι η Buddhacarita (H Ζωή του Βούδα) 6 το Saundarananda (Nanda ο Δίκαιος) 7 και το Śāriputra-prakaraṇ a (Παράστασις με τον αριπούτρα) 8. τα δύο πρώτα είναι κλασικά ανσκριτικά έπη και το τελευταίο είν' ένα δράμα που ανακαλύφθηκε στην Κεντρική Ασία. ε αυτά τα έργα δε μπορεί ν ανιχνευθεί καμία μαρτυρία Μαχαγιανικής σκέψης τα έργα αυτά συμφωνούν απόλυτα με τις διδαχές της Θεραβάδα ή του κλάδου του Βουδισμού Φιναγιάνα. Εφ όσον η Αφύπνιση της Πίστης κυριαρχείται από διδαχές οι οποίες δεν εμφανίστηκαν παρά μόνο έπειτα από μερικούς αιώνες από την εποχή του Aśvaghosha και οι οποίες α- ποτελούν τις κατ εξοχήν τυπικές σκέψεις του Βουδισμού Μαχαγιάνα, είναι προφανές ότι η εργασία αυτή δεν ήταν δυνατό να έχει γραφτεί από τον Aśvaghosha τον οποίο γνωρίζουμε. Ψστόσο, παραμένει έν' ανοικτό ζήτημα, είτε το κείμενο ήταν προϊόν ανώνυμου συγγραφέα του πέμπτου ή του έκτου αιώνα κι αποδόθηκε στο μεγάλο Ινδό ποιητή, είτε αυτό το κείμενο γράφτηκε από κάποιον άλλο καλουμένο Aśvaghosha. Όπως ακριβώς, για παράδειγμα, υπήρξαν δύο τουλάχιστον διδάσκαλοι με τ όνομα Nāgārjuna, ο ένας ήταν ο ιδρυτής της Βουδιστικής χολής Madhyamaka κατά το δεύτερο αιώνα μ.φ., κι ο άλλος ήταν διδάσκαλος του Σαντρικού Βουδισμού δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονoς ότι πιθανόν να υπήρξαν περισσότεροι του ενός με τ όνομα Aśvaghosha. Πράγματι, ένα σχόλιο

27 ΕΙΑΓΨΓΗ 7 για την Αφύπνιση της Πίστης αναφέρει έξι Βουδιστές διδασκάλους μ αυτό τ όνομα 9. Επιπρόσθετα, πρέπει να λάβουμε υπ όψη τις παραδοσιακές Ινδικές προδιαθέσεις αναφορικά με τη συγγραφική πατρότητα των κειμένων και την απόδοση της προέλευσής τους από αυτήν. Όχι μόνο οι πραγματείες του κανόνα της Pali, οι οποίες είναι αρκετά πρώιμες δημιουργίες, αλλά και οι ούτρες του Βουδισμού Μαχαγιάνα είναι αντιπροσωπευτικές σαν οι λόγοι του ιστορικού Βούδα, μολονότι οι πλείστες από αυτές χρονολογούνται από αρκετών εκατοντάδων ετών ή και περισσότερο μετά από το θάνατο του Βούδα. Αντί να εκπροσωπούν ένα πνεύμα ανευθυνότητας ή απάτης, oι αποδόσεις προέλευσης αυτού του είδους έγιναν υπό το κράτος ενός πνεύματος ειλικρινούς ευσέβειας. ε αντίθεση προς τους σημερινούς συγγραφείς, οι οποίοι κραυγάζουν γι αναγνώριση, οι γραφείς των ούτρας του αρχαίου Βουδισμού εξαλείφουν από πρόθεση την ταυτότητά τους για μεγαλύτερη δόξα της θρησκείας τους. Εκτιμώντας το έργον, φαίνεται ότι τελικά είναι προτιμότερο να παραμερίσουμε το ερώτημα της συγγραφής του και να επικεντρωθούμε στο περιεχόμενό του. Εμείς προφανώς δε θα γνωρίσουμε ποτέ ποιός ήταν στην πραγματικότητα ο συγγραφέας της Αφύπνισης της Πίστης, εκτός κι αν έλθουν στο φως κάποιες νεώτερες ιστορικές αποδείξεις. Σο γεγονός, ωστόσο, ότι τ όνομα του Aśvaghosha συνάπτονταν προς το κείμενο, αναμφίβολα έχει στενή σχέση με τη δημοτικότητά του. Ο Aśvaghosha είναι γνωστός στην Κινέζικη γλώσσα σαν Ma-ming ή «Φρεμετισμός Αλόγου», μια κατά λέξη μετάφραση του Aśvaghosha τ όνομα αυτό προέρχεται από την ανέκδοτη αποφθεγματική φράση ότι: τα ποιήματά του ήταν τόσο συγκινητικά ώστε όταν απαγγέλλονταν ακόμη και τ άλογα χρεμέτιζαν σε απάντηση. Σόσο μεγάλη ήταν η αγάπη και ο σεβασμός όπου ενέπνεε ο Aśvaghosha σαν ποιητής και ιερογράφος, ώστε τιμήθηκε με τον τίτλο του Βοδισάττβα, κι είναι εύλογο να υποθέσουμε το λόγο για τον οποίο κάθε ιερογράφος θα ήταν ευτυχής να φέρει ένα τέτοιο όνομα, ή να

28 8 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ έχει ένα τέτοιο όνομα σε συνδυασμό προς το κείμενο τ' οποίο συνέθεσε. Ὁ Paramārtha, ο υποτιθέμενος μεταφραστής του κειμένου, είν εξίσου επιφανής. Οι καταχωριζόμενες μεταφράσεις υπό τ όνομά του υπερβαίνουν κατά πολύ τα 300 chüan κατ όγκο. Ο Paramārtha ( ) ήταν μοναχός από την Ujjayini της Δυτικής Ινδίας ο οποίος ήρθε στη Κίνα από τη νότια θαλάσσια οδό κατά το ετος 546. ύμφωνα προς τον Li-tai san-pao chi, έναν κατάλογο Βουδιστικών έργων, ο οποίος συνετέθει από τον Fei Ch ang-fang κατά το έτος 597, η Αφύπνιση της Πίστης μεταφράστηκε από τον Paramārtha κατά το έτος 550. Αν η χρονολόγηση αυτή είναι αποδεκτή κι αν ο Paramārtha εκπόνησε, πράγματι, αυτή τη μετάφραση μπορούμε προκαταβολικά να συμπεράνουμε ότι η γνώση του επί της Κινέζικης γλώσσας ήταν, κατόπιν της τετραετούς και μόνο διαμονής του στην Κίνα, μετά δυσκολίας επαρκής για το σκοπό αυτό κι ότι θα έ- πρεπε να είχε βασιστεί υπερβολικά στους Κινέζους βοηθούς του στην πραγματικότητα θα ήταν φρονιμώτερο να θεωρήσουμε το έργο σαν μια αρχική σύνθεση στην Κινέζικη γλώσσα μάλλον παρά σα μια μετάφραση από τη ανσκριτική. Οποιεσδήποτε κι αν ήταν οι συνθήκες παραγωγής του, το κείμενο της Αφύπνισης της Πίστης φαίνεται ότι διαδόθηκε γρήγορα κι έγινε αποδεκτό, χωρίς ερωτήσεις, σαν έργο του Aśvaghosha. Έτσι, στο πρώτο εκτεταμένο σχόλιο 10, αυτό του μοναχού T an-yen ( ), τ' οποίο γράφτηκε, κατά πάσα πιθανότητα, μεταξύ των ετών 581 και , θεωρείται σα δεδομένο ότι είναι έργο του Aśvaghosha και ότι η μετάφραση έγινε από τον Paramārtha. ημαντικοί Βουδιστές μοναχοί του έκτου και του εβδόμου αιώνα, όπως ο Chi-tsang ( ), παραθέτοντας πολλά αποσπάσματα από το κείμενο, αποδίδουν, χωρίς δισταγμό, τη συγγραφή τους στον Aśvaghosha. Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι οι Κινέζοι αναγνώστες της εποχής δεν έτρεφαν καμία σοβαρή αμφιβολία σχετικά με την αυθεντικότητα του κειμένου και της μετάφρασης. Oι σύγχρονοι μελετητές όμως είναι περισσότερο σκεπτικοί. Επισημαίνουν το γεγο-

29 ΕΙΑΓΨΓΗ 9 νός ότι ένας άλλος πρώιμος κατάλογος Βουδιστικών μεταφράσεων, που συντάχθηκε από τον Fa-ching κατά το έτος 594, καταχωρεί την Αφύπνιση της Πίστης στον τομέα της αβεβαιότητας 12. Επισημαίνουν επίσης σαν περαιτέρω ένδειξη της α- βέβαιης φύσης του το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία Θιβετανική μετάφραση του κειμένου, ότι δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη απόδειξη της κυκλοφορίας του στην Ινδία, κι ότι ωρισμένα στοιχεία του κειμένου είναι παρόμοια με τα κείμενα τα οποία χαρακτηρίστηκαν σαν πλαστά, που τα συνέθεσαν στην Κίνα. Για να περιπλακεί ακόμη περισσότέρο η κατάσταση, υφίσταται και μια δεύτερη μετάφραση του ιδίου κειμένου 13, η οποία είναι γνωστό ότι έγινε από ένα μοναχό ονομαζομενο Śikshānanda 150 έτη περίπου έπειτα από εκείνη του Paramārtha. Ο μοναχός αυτός ήταν ένας αυτόχθονας του Khotan της Κεντρικής Ασίας ο οποίος και πέθανε στην Κίνα κατά το έτος 710. Μια μάλλον αμφίβολη πηγή αναφέρει ότι ο Śiksānanda μετέφερε το ανσκριτικό κείμενο της Αφύπνισης της Πίστης όταν ήλθε στην Κίνα, και ότι βρήκε εκεί ένα άλλο παλαιό ανσκριτικό Φειρόγραφο του έργου 14. Μια άλλη πηγή ισχυρίζεται ότι το ανσκριτικό κείμενο, από το οποίο ο Śiksānanda έκαμε τη μετάφρασή του, ήταν στην πραγματικότητα μια μετάφραση στη ανσκριτική της πρώιμης Κινέζικης εκδοχής του κειμένου και είχε γίνει από το διάσημο μελετητή και μεταφραστή Hsüan-tsang ( ) 15. υμφώνα προς τους υποστηρικτές της θεωρίας αυτής, η ύπαρξη μιας τέτοιας ανσκριτικής μετάφρασης μπορεί να πιστοποιηθεί από ένα εδάφιο στη βιογραφία του Hsüan-tsang στο έργο Hsü Kao-seng-chuan (Περαιτέρω βιογραφίες σημαντικών μοναχών) έργο που συνέθεσε ο Tao-hsüan ( ), στο οποίο καταγράφει ότι «κατόπιν παρακλήσεως Ινδών ιερέων, ο Hsüan-tsang μετέφρασε το κείμενο της Aφύπνισης της Πίστης από την Κινέζικη στη ανσκριτική το οποίο και στη συνέχεια κυκλοφόρησε σε όλη την Ἰνδία» 16. Οποιαδήποτε και αν ήταν η προέλευσή της, η δεύτερη αυτή εκδοχή της Αφύπνισης της Πίστης ουδέποτε έτυχε της

30 10 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ αυτής δημοτικότητας όπως η πρώιμη εκδοχή η αποδιδόμενη στον Paramārtha. Σούτο αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι γι αυτήν υφίσταται μόνο ένα σχόλιο, πρόκειται για την εργασία του διάσημου μοναχού Chih-hsü ( ) της δυναστείας των Ming. Η δεύτερη αυτή εκδοχή του κειμένου, αν πράγματι εκπροσωπεί μια νέα μετάφραση από ένα αρχικό ανσκριτικό χειρόγραφο, έγινε προφανώς με συνεχείς αναφορές στην παλαιότερη εκδοχή από την οποία προμηθεύεται λέξεις, φράσεις, ή και ολόκληρα άρθρα ελάχιστα ή καθόλου τροποποιηθέντα 17. Οι εν γένει, διαφορές μεταξύ αυτών των δύο εκδοχών είναι τόσο ασήμαντες ώστε δεν αξίζουν εδώ για περισσότέρη λεπτομερή συζητήση. Να σημειωθεί μόνο ότι οι φράσεις ή τα εδάφια, τα οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολα ή διφορούμενα στην παλαιότερη εκδοχή, συχνά παραλείπονται στη νεώτερη ή αντικαθίστανται από εδάφια τα οποία είναι ευκολότερα κατανοητά. Η νεώτερη αυτή εκδοχή διαθέτει κατά συνέπεια ομαλωτέρη ροή και είναι ευκολότερη στην ανάγνωση, και συχνά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένα είδος σχολίου για την, ή ερμηνείας της παλαιότερης εκδοχής, παρέχοντας απλές μολονότι, κατά το πλείστον, επιφανειακές μάλλον λύσεις στα προβληματικά εδάφια του παλαιότερου κειμένου. Μεταξύ των καθιερωμένων σχολίων επί της Αφύπνισης της Πίστης, το του Hui-yüan ( ) 18, εκείνο που γράφτηκε από τον Κορεάτη μοναχό Wŏnhyo ( ) 19, κι εκείνο του Fatsang ( ) 20 θεωρούνται σαν τα εκλεκτότερα. Μεταξύ αυτών, το τελευταίο, το του Fa-tsang, έγινε αποδεκτό σαν η έσχατη αυθεντία για την ορθή κατανόηση του κειμένου. το Βουδισμό, όχι μόνο τα κείμενα αλλά και τα σημαντικά σχόλια επίσης, γίνονται συχνά αντικείμενα εντατικής μελέτης. Έτσι κι αυτό το σχόλιο του Fa-tsang πάνω στην Αφύπνιση της Πίστης μελετήθηκε, συζητήθηκε και σχολιάστηκε πάρα πολύ. Τφίσταται κι ένα άλλο σημαντικό σχόλιο πάνω στην Αφύπνιση της Πίστης τ' οποίο αξίζει ν αναφερθεί εδώ και για τ' οποίο έγιναν επίσης εντατικές μελέτες και τ' οποίο ενέπνευσε τη συγγραφή 36 ακόμη υποσχολίων 21. Αυτό είν' ένα σχόλιο απο-

31 ΕΙΑΓΨΓΗ 11 διδόμενο σ' έναν άνθρωπο ονόματι Nāgārjuna 22, σχετικά με τον οποίο τίποτε άλλο δεν είναι περαιτέρω γνωστό. Επειδή ο Kūkai ( ), ο ιδρυτής της χολής του Βουδισμού της Shingon στην Ιαπωνία, έκαμνε ευρεία χρήση του σχολίου αυτού στη συστηματοποίηση της διδαχής της Shingon και το περιλάμβανε στο πρόγραμμα μελέτης των σπουδαστών της, το σχόλιο αυτό διαδραμάτισε έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο από ιστορικής πλευράς για το Βουδισμό της Shingon στην Ιαπωνία μέχρι σήμερα. Η Αφύπνιση της Πίστης άσκησε επίσης μια ισχυρή επίδραση και σε άλλες σχολές του Βουδισμού. Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, ο Fa-tsang, ο τρίτος πατριάρχης και ο μέγιστος συστηματοποιητής της Βουδιστικής χολής Hua-yen, έγραψε το θεωρούμενο σαν το οριστικό σχόλιο πάνω στην Αφύπνιση της Πίστης, κι επί πλέον χρησιμοποίησε το κείμενο αυτό σαν θεμέλιο για τη συστηματοποίηση της διδαχής της Hua-yen 23, και γι αυτό το λόγο το κείμενο πολλές φορές χαρακτηρίστηκε σαν ιδιαίτερη ιδιοκτησία της χολής Hua-yen. Κατά συνέπεια, δεν είναι περίεργο το ότι οι μελετητές της χολής Hua-yen στην Κίνα, στην Κορέα, και στην Ιαπωνία έγραψαν πολλές εργασίες σε συμφωνία προς το κείμενο και την ερμηνεία του Fatsang. Παραδείγματος χάρη ο Tsung-mi ( ), ο πέμπτος πατριάρχης της χολής Hua-yen, έγραψε επίσης σχόλια επί της Αφύπνισης της Πίστης και χρησιμοποίησε τις διδαχές της σαν θεμέλιο στις απόπειρές του να συνθέσει τις τρεις θρησκείες της Κίνας, Κονφουκιανισμό, Σαοϊσμό και Βουδισμό, στην πραγματεία του με τον τίτλο Yüan-jen lun (Ουσιώδης φύση του ανθρώπου) 24. Η Αφύπνιση της Πίστης απολάμβανε, επίσης, μεγάλης εκτίμησης από τη χολή του Βουδισμού Ζεν ή Ch an. Ο Shen-hsiu ( 706), ο ηγέτης της αποκαλούμενης Βόρειας χολής του Ch an, περιέλαβε το κείμενο αυτό σαν ένα ουσιώδες μέρος στη διδασκαλία της χολής του 25, και η επίδρασή του διακρίνονταν εξίσου σαφώς και στη μεταγενέστερη διδασκαλία του Ch an. Σελικά, εξαιτίας ενός εδαφίου της, συνιστώντος την πρακτική

32 12 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ εφαρμογή της πίστης στον Amitābha Βούδα, σαν ένα από τα δεξιοτεχνικά μέσα για την επίτευξη της σωτηρίας, η Αφύπνιση της Πίστης απολάμβανε μεγάλη εκτίμηση και από τους οπαδούς της χολής της Άμωμης ή Αγνής Φώρας, η οποία συμβουλεύει ανεπιφύλακτη κι απεριόριστη πίστη στη σωτηριολογική δύναμη του Amitābha Βούδα. Ψστόσο, ωρισμένοι μελετητές αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα αυτού του ιδιαίτερου εδαφίου, και δεν είναι σαφές ποιά επίδραση, αν άσκησε καμία, είχε το κείμενο στην ανάπτυξη της Διδαχής της Αγνής Φώρας. Μια αυθεντία στο Βουδισμό προχώρησε ακόμη περισσότερο δηλώνοντας ότι οι φιλοσοφικές ιδέες της Αφύπνισης της Πίστης, μαζί με εκείνες της χολής της Μόνο-υνειδητότητας (Wei-chih) και του Ch an διαδραμάτισαν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Νεο-Κονφουκιανιστικής σκέψης στην Κίνα των Sung 26. Αν η τελευταία αυτή διαβεβαίωση είναι αληθινή τότε μπορούμε να πούμε ότι η Αφύπνιση της Πίστης είχε τόσο έμμεσα όσο και άμεσα, μια αληθινά μεγάλη επίδραση επί της σκέψης και της θρησκείας της Άπω Ανατολής.

33 ΕΙΑΓΨΓΗ 13 Περιεχόμενο του Κειμένου ο κείμενο αρχίζει με μια επίκληση κι ολοκληρώνεται με μια προσευχή. Σο, μεταξύ αυτών, κύριο σώμα του έργου διαιρείται σε πέντε μέρη. στο Πρώτο Μέρος, ο συγγραφέας εκθέτει οκτώ λόγους για τη συγγραφή του έργου. το Δεύτερο Μέρος, παρουσιάζει ένα περίγραμμα τ' οποίο θ αναπτυχθεί και θα τύχει επεξεργασίας στις συζητήσεις οι οποίες ακολουθούν. το Σρίτο Μέρος, θέτει τις θεωρητικές αρχές της Διδαχής Μαχαγιάνα οι οποίες καταγράφονται στο περίγραμμα στο Σέταρτο Μέρος, αναφέρεται στην πρακτική εφαρμογή των θεωριών, οι οποίες συζητήθηκαν στο προηγούμενο τμήμα του έργου στο Πέμπτο, τελικά, Μέρος αναφέρεται στους ειδικούς τύπους των θρησκευτικών πρακτικών, οι οποίες συνιστώνται από το συγγραφέα καθώς και τα ευεργετήματα, τα οποία λαμβάνονται από αυτές. Σα περιεχόμενα του κειμένου έχουν συνοψιστεί παραδοσιακά σα μια πραγματεία για τον «Ένα Νού, τις Δύο Όψεις, τις τρείς Μεγαλωσύνες, τις Σέσσερεις Πίστεις, και τις Πέντε Πρακτικές». Η σύνοψη αυτή δε θίγει όλα τ αναφερόμενα στο έργο σημεία, αλλά παρόλα αυτά χρησιμεύει σαν οδηγός κατάλληλος για τις βασικές αρχές του. αν τέτοια, αποδείχτηκε χρήσιμη για εκείνους, οι ο- ποίοι δίνουν διδασκαλία από το κείμενο και τη συνιστούν, παραδοσιακά, στους νεόφυτους γι απομνημόνευση. Η σύνοψη συνδέεται με τα μέρη του κειμένου κατά τον ακόλουθο τρόπο: Θέματα για υζήτηση Μέρη του Κειμένου (θεωρητικά) Ένας Νους Δεύτερο Μέρος: Περίγραμμα Δύο Όψεις του Ενός Νου Σρεις Μεγαλωσύνες του Ενός Νου } Σρίτο Μέρος: Ερμηνεία (πρακτικά) Σέσσερεις Πίστεις Σέταρτο Μέρος: Πίστη Πέντε Πρακτικές Σέταρτο Μέρος: Πρακτική

34 14 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Μεταξύ των πέντε αυτών θεμάτων, το πλέον δυσχερές στην κατανόηση είναι το πρώτο, η έννοια του ενός Νου. Σα ε- πόμενα δύο θέματα επιβάλλουν πολύ μικρότερη δυσχέρεια στον αναγνώστη εφόσον αυτός έχει κατανοήσει ορθά το πρώτο θέμα. Σα δε τελευταία δύο θέματα σε συμφωνία μάλλον, όπως εμφανίζονται, με την πρακτική παρά με τη θεωρία δεν παρουσιάζουν γενικά σχεδόν καμία δυσχέρεια. Κατά συνέπεια, είναι μάλλον χρήσιμο για τον αναγνώστη, να παρουσιάσουμε εδώ ωρισμένες επεξηγηματικές παρατηρήσεις σχετικά με την κομβική αυτή έννοια του Ενός Νου, και των σχέσεών της προς τις Δύο Όψεις, οι οποίες και συνιστούν εδώ το δεύτερο θέμα. το σύστημα της σκέψης του συγγραφέα, η παμπεριεκτική Πραγματικότητα, το άνευ όρων Απόλυτο, ονομάζεται Ψς- Έχει. 'Οταν (αυτό) απασχολεί τις σφαίρες επιρροής (τα βασίλεια) του όντος, τότε εκφράζεται με τους όρους του Νου, δηλαδή, Ένας Νους, ο νους του αισθανομένου όντος, η ουσιώδης φύση του Νου, κ. λπ. Ο Νους, κατά συνέπεια, απεικονίζει το Απόλυτο, όπως αυτό εκφράζεται στην εγκόσμια-πρόσκαιρη τάξη. Ο νους κατ ανάγκη εμπεριέχει δύο τάξεις ή όψεις την υπερβατική και την φαινομενική, την παγκόσμια και την ιδιαίτερη, την άπειρη και την πεπερασμένη, τη στατική και τη δυναμική, την ιερή και την ανόσια, την Απόλυτη και τη σχετική, και ούτω καθ εξής. Η Απόλυτη τάξη, κατά συνέπεια, δεν υφίσταται ξεχωριστά από τη σχετική τάξη οι δύο αυτές διαφέρουν επιστημολογικά μάλλον αλλά όχι και οντολογικα. Ο άνθρωπος παρίστανεται σαν ένα ον εντοπιζόμενο στη διασταύρωση αυτών των (δύο) αντιπαρατιθεμένων τάξεων. Η κατάσταση του ανθρώπου, ο οποίος «εσωτερικά» ανήκει εγγενώς στην Απόλυτη τάξη, και μέχρι τούδε παραμένει στην πραγματικότητα εντός της φαινομενικής, πεπερασμένης κι α- νόσιας-εγκόσμιας τάξης, εκφράζεται με τους όρους της Tathāgatagarbha, ή «Μήτρας του Σαθαγκάτα.» μια αντίληψη του σημαντικού αυτού όρου μπορεί ν αποδείξει ότι είναι το νήμα για τη σημασία ολόκληρου του κειμένου.

35 ΕΙΑΓΨΓΗ 15 Η αντίληψη της «Μήτρας του Σαθαγκάτα» αναπτύσσεται πέραν από τις προσπάθειες να εξηγηθεί το πώς ο άνθρωπος, ενώ διαμένει στην κοσμική τάξη, κατά την ιδία στιγμή μπορεί να έχει τη δυνητική ικανότητα ν αποκαθιστά ή να επαναποκαθιστά τον ίδιο του τον εαυτό στην απειρη τάξη δηλαδή, με Βουδιστικούς όρους, να πετυχαίνει τη φώτιση ή με πιό λαϊκούς όρους, να κερδίζει τη σωτηρία. Ο όρος Ταθαγκάτα ήταν αρχικά ένα από τα επίθετα τα οποία δόθηκαν στον ιστορικό Βούδα, Śākyamuni, αλλά κατόπιν ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε από το Βουδισμό Μαχαγιάνα με μια πολύ ευρύτερη έννοια. το σύνθετο Tathāgata-garbha, ο όρος αυτός υποδηλώνει το Ψς-Έχει, το Απόλυτο, ή τον Αιώνιο Βούδα Dharmakāya. Η λέξη garbha σημαίνουσα μια μήτρα, σπέρμα ή έμβρυο, συμβολίζει το δοχείο του Ταθαγκάτα ή το Απόλυτο. Είναι το Ψς-Έχει στον άνθρωπο, η Βουδική φύση η οποία είναι ένα μέρος της εγγενούς φύσης όλων των ανθρώπων, το στοιχείο της αρχικής φώτισης, η δυνητικότητα για τη σωτηρία η οποία περιμένει να ενεργοποιηθεί. Η αντίληψη αυτή για τη «Μήτρα του Σαθαγκάτα» ήταν άγνωστη κατά την πρώιμη μορφή του Βουδισμού, τη Theravada την αναφερόμενη συχνά υποτιμητικά, τρόπον τινά, από τους Μαχαγιανιστές σαν Hinayāna ή Μικρό Όχημα. Ακόμη και μεταξύ των στοχαστών Μαχαγιάνα στην Ινδία δεν είχε α- ναπτυχθεί σαν έν' ανεξάρτητο σύστημα ή σχολή σκέψης, κατά τον τρόπο που αναπτύχθηκε η Madhyamaka ή η Yogācāra, μολονότι η αντίληψη αυτή εκδηλώνεται κατηγορηματικά σε διάφoρες ούτρες Μαχαγιάνα καθώς και σε άλλα γραπτά, ιδιαίτερα μάλιστα στα κείμενα του μεταγενέστερου Σαντρικού Βουδισμού. Ο Κινέζος μοναχός Fa-tsang ( ), στα αποφασιστικής σημασίας σχόλιά του επί της Αφύπνισης της Πίστης, ήταν εκείνος ο οποίος για πρώτη φορά επικέντρωσε την προσοχή του στη μεγάλη σπουδαιότητα της αντίληψης αυτής, της οποίας αντιλήφθηκε αμέσως την ορθή σημασία, πράγμα που έως τότε δεν είχε γίνει ποτέ, ούτε στην Ινδία, ούτε στην Κίνα.

36 16 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ την εισαγωγή του σχολίου του επί της Αφύπνισης της Πίστης 27, ο Fa-tsang αποπειράται την κατάταξη ολόκληρου του Ινδικού Βουδισμού υπό τις ακόλούθες τέσσερεις κατηγορίες: (1) Hinayana (2) Madhyamaka (3) Yogācāra και (4) Tathāgatagarbha. αν σημαντικά έργα ανήκοντα στην τελευταία αυτή κατηγορία, καταγράφει τέτοια κείμενα όπως η Laṅ kāvatāra Sūtra 28, η Ratnagotra-śāstra 29, και η Αφύπνιση της Πίστης, με μια σύντο-μη παρατήρηση ότι η διδαχή αυτή απεικονίζει τη θεωρία της αλληλοδιείσδυσης του παγκόσμιου (li) μετά του ιδιαιτέρου (shih). στην εισαγωγή του κατά τη δημοσίευση του ανσκρι-τικού κειμένου της Ratnagotra-śāstra, ο επιμελητής της κ. E. H. Johnston παρατηρεί επί των ουσιωδών του κειμένου: «Η έσχα-τη πραγματικότητα συνίσταται από ένα Απόλυτο, ονομαζόμε-νο Dharmakāya, τ' οποίον όμως έχει και αρκετά άλλα ονόματα προκειμένου να υποδηλώσουν διάφορες όψεις του, όπως, Ταθαγκάτα, tathatā, dharmadhātu το sattvadhātu, η σφαίρα της ατομικής φαινομενικής ύπαρξης, είναι αποκλειστικά και μόνο το dharmadhātu στην εγκόσμια όψη του, τ' οποίο βρίσκεται σε κάθε ον του sattvadhātu με το σχήμα της Tathāgatagarbha. Η τε-λευταία προσδιορίζεται σαν η cittaprakriti *ουσιώδης φύση του Νου], η οποία είναι pariśudha [αγνή+, δηλαδή, όχι μόνο είναι ανέκαθεν αγνή αλλά είναι και αδύνατο (κ. λ. ανίκανη) να μι-ανθεί, επίσης είναι prabhāsvara, ακτινοβόλος, υπονοώντας ί-σως ότι είναι πνευματική, μη υλική, κατ ουσίαν....» 30. Αυτή η παρατήρηση μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα στην αντίληψη της «Μήτρας του Σαθαγκάτα» όπως αυτή εφαρμόζεται στην Αφύ-πνιση της Πίστης. Από την άποψη της ιστορίας της Βουδι-στικής σκέψης, η Αφύπνιση της Πίστης μπορεί να θεωρηθεί σαν εκπροσωπούσα το ύψιστο σημείο στην ανάπτυξη της αντίληψης για την Tathāgatagarbha στο Βουδισμό της Μαχαγιάνα 31. Η βασική προϋπόθεση του κειμένου είναι η πίστη στο Απόλυτο, τ' οποίο όπως διαπιστώθηκε, είναι ταυτόχρονα και υπερβατικό και ενυπάρχον. Αυτό που είναι πραγματικό είναι

37 ΕΙΑΓΨΓΗ 17 μόνο το Ψς-Έχει όλα τ άλλα είναι μη-πραγματικά, είναι μόνο απλές εμφανίσεις, γιατί είναι σχετικά, στερούμενα ανεξάρτητης αυτής-καθαυτήν-φύσης ή ιδιαίτερης ύπαρξης. Μεταφυσικά, ο συγγραφέας μπορεί να προσδιοριστεί σαν λαμβάνων τη θέση του μονισμού η διττότητα, ο πλουραλισμός, ο υλισμός και ο μηδενισμός έχουν εξίσου απορριφθεί. Ψστόσο, για να προσδιορίσουμε έτσι τ' οπτικό πεδίο του συγγραφέα, θα πρέπει να θυμηθούμε, ότι δεν πρέπει να γίνει αποδεκτό από την δική του άποψη, γιατί σύμφωνα προς τις αντιλήψεις του, το να συνηγορήσει κανείς σε οποιονδήποτε -ισμό είναι απλά και μόνο ένας άλλος τύπος προκατειλημμένης και μερικής προσέγγισης, η οποία μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε αδιέξοδο. Η προσέγγιση του κειμένου είναι διαλεκτική και εικονοκλαστική, τελικά όμως είναι ουσιωδώς θρησκευτική. Εκείνο τ' οποίο μπορεί να φέρει σε αμηχανία τον αναγνώστη της μετάφρασης είναι η αφθονία της χρήσης απροσδιόριστων, και ενίοτε ακαθόριστων όρων οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν σαν ανήκοντες στο λεξιλόγιο της θεολογίας, της επιστημολογίας, της ψυχολογίας, ή ακόμη και της βιολογίας. Η δυσχέρεια, γενικά, προκύπτει τόσο από τη μονιστική νοοτροπία του κειμένου, όσο κι εν μέρει από τη στάση του συγγραφέα ως προς το έργο του. Σο όλο κείμενο, κατά μιαν έννοια, είν' ένα διάγραμμα τ' οποίο χρήζει απαραίτητα περαιτέρω διευκρινήσεων κι επεξηγήσεων. Η προσπάθεια του συγγραφέα να παρουσιάσει τη σκιαγράφησή του όσο το δυνατo λακωνικώτερη κατέληξε σε ανεπαρκείς προσδιορισμούς των χρησιμοποιηθέντων όρων και σε πλημμελή ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας. Περαιτέρω, ο συγγραφέας προέβει σε μια α- πόπειρα συστηματοποιήσης όλων των φάσεων της διδασκαλίας και της πρακτικής Μαχαγιάνα από τους απλούστερους, και τους πλέον θεμελιώδεις, μέχρι τούδε, παγκόσμιους τύπους (formulas), με τη χρήση των διαφόρων θρησκευτικών, φιλοσοφικών και ψυχολογικών όρων, οι οποίοι εκπροσωπούν πολλές αλλά και διαφορετικές γενικές κατευθύνσεις στη διδασκαλία Μαχαγιάνα της εποχής του. Η καλλίτερη δυνατή τοποθέτηση

38 18 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ που μπορεί κανείς να λάβει κατά τη μελέτη του κειμένου ίσως είναι να επιχειρήσει ν αντιληφθεί αφενός μεν τη συμβολική σημασία των όρων αυτών στα συμφραζόμενά τους, αφετέρου δε την πρόθεση της επιχειρηματολογίας, παραμερίζωντας όσο το δυνατό περισσότερο τους πλέον κοινά αποδεκτούς ορισμούς, γιαυτούς τους όρους. Σο κείμενο, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, ξεκινάει παρέχοντας μια περιεκτική και λογικά τακτοποιημένη περίληψη της διδασκαλίας της Μαχαγιάνα. Κατά συνέπεια, αυτό απέχει σκόπιμα από τις περισσότερες φιλολογικές επινοήσεις και τα διανθίσματα, τα οποία χαρακτηρίζουν την πλειονότητα των Μαχαγιάνα ούτρας, καθώς και από πλείστα όσα άλλα από τα κείμενα του Ινδικού Βουδισμού. το ανά χείρας κείμενο δεν υφίστανται ανέκδοτα ή δραματικά επεισόδια, ούτε ποιήματα ή περιγραφικά εδάφια. Ακόμη και αυτή η αγάπη για την υπερβολή, η οποία είν' ένα από τα καταφανέστερα χαρακτηριστικά του Ινδικού νου, παρίσταται μόνο σε υποτυπώδη μορφή με τέτοιες συμβατικές εκφράσεις, όπως «πολυαριθμότερες βεβηλώσεις κι από αυτούς τους κόκκους της άμμου του Ποταμού Γάγγη». Σο κείμενο αυτό στερείται επίσης κατ αναλογία και της φανταστικότητας καθώς και των πλούσιων ρητορικών σχημάτων των μεγάλων Μαχαγιάνα ούτρας, αποφεύγει ωστόσο, ακόμη, και τις επαναληπτικότητες εκείνων καθώς και τις δύσχρηστές αναλογίες τους. Οι αρετές του, λοιπόν, είναι η λακωνικότητα, η μεθοδικότητα της παρουσιάσεως, και εντός των ορίων της μάλλον σκοτεινής ορολογίας του η λογική των ιδεών. Προς περαιτέρω επίγνωση του μεταφραστή, ας αναφερθεί εδώ ότι υφίστανται τρεις αγγλικές μεταφράσεις της Αφύπνισης της Πίστης. Η μια έγινε από το Dr. D. T. Suzuki κατά το έτος 1900 από τη μεταγενέστερη όμως Κινέζικη μετάφραση, την αποδιδόμενη στον Śikshānanda 32 οι άλλες δύο έγιναν αφενός μεν από το εβ. Timothy Richard κατά το έτος , αφ ετέρου δε από το Bhiksu Wai-tao και το Dwight Goddard κατά

39 ΕΙΑΓΨΓΗ 19 το έτος , και οι δύο από την παλαιότερη Κινέζικη μετάφραση του Paramārtha. Είναι, τρόπον τινά, ατυχές το γεγονός ότι η μετάφραση του καθηγητού Suzuki έγινε από το μεταγενέστερο Κινέζικο κείμενο, τ' οποίο και δε διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην παραδοσιακή Βουδιστική σκέψη, μολονότι ο καθηγητής Suzuki καταγράφει στις υποσημειώσεις του ωρισμένες από τις σημαντικώτερες ασυμφωνίες μεταξύ της νεώτερης και της παλιάς εκδοχής του κειμένου. Παρά ταύτα η μετάφρασή του είναι η πλέον αξιόπιστη μεταξύ των τριών. Η μετάφραση του εβάσμιου Timothy Richard πάσχει από την απόπειρά του ν αναγνωσθεί Φριστιανισμός μέσα στο κείμενο. Ο κος Timothy Richard ανακαλύπτει μια εντυπωσιακή ομοιότητα μεταξύ της θρησκευτικής σκέψης του κειμένου και εκείνης του Φριστιανισμού. την εισαγωγή του παρατηρεί: Αν συμβαίνει, όπως γίνεται όλο και περισσότερο πιστευτό, ότι η Μαχαγιανική Πίστη δεν είναι κυριολεκτικά Βουδισμός, αλλά μια ασιατική μορφή του ίδιου Ευαγγελίου του Κυρίου και ωτήρος μας Ιησού Φριστού, στη Βουδιστική ονοματολογία, διαφέρουσα από τον παλαιό Βουδισμό ακριβώς όπως η Καινή Διαθήκη διαφέρει από την Παλαιά, τότε αυτό επιβάλλει ένα παγκόσμιο ενδιαφέρον, γιατί σε αυτό βρίσκουμε μια προσαρμογή του Φριστιανισμού προς την αρχαία σκέψη στην Ασία, και το βαθύτερο δεσμό της ένωσης μεταξύ των διαφόρων φυλών της Ανατολής και της Δύσης, το δεσμό, δηλαδή, για μια κοινή θρησκεία.... Η σχεδόν παγκόσμια υποδοχή της περιεχομένης στο βιβλίο διδαχής από αμφότερες Ανατολή και Δύση οδηγεί το νού μου στην ύψιστη αξίωσή του για την προσοχή μας Μολονότι, όπως μπορεί να εκτιμηθεί από τις παρατηρήσεις αυτές, ο μεταφραστής διάκειται ιδιαίτερα ευνοϊκά προς το κείμενο, το ύφος της μετάφρασής του, αναπόφευκτα, είναι περισσότερο Φριστιανικό παρά Βουδιστικό. Η μετάφραση που έγινε από το Bhikshu Waitao και το Dwight Goddard πάσχει από υπέρμετρη ελευθερία στην απόδοση. Οι μεταφραστές ισχυρίζονται ότι «η διδασκαλία του Aśvaghosha εξετάζεται τώρα, για πρώτη φορά, από τις αληθι-

40 20 Η ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ νές της αποχρώσεις σα μια βαθύτατα εμπνέουσα ψυχολογική έλξη σχεδιασμένη για ν αφυπνίσει την πίστη στο νου όλων των αναζητητών της Αλήθειας» 36. Ψστόσο, στον υπογράφοντα, φαίνεται ότι οι δύο αυτοί μεταφραστές έφεραν την εργασία τους σε πέρας με μια, μάλλον υπερβολική, ελευθεριότητα. Πρωταρχικά, η μετάφραση είναι ασυμπλήρωτη. Επιπρόσθέτα, η ταύτιση των μεταφρασθέντων εδαφίων με τα πρωταρχικά είναι συχνά δυσχερής. Επί πλέον υφίστανται αρκετές παρεμβολές καθώς και αδικαιολόγητες ερμηνείες. Η φύση του κειμένου είναι μάλλον λογική παρά αισθητική, καθώς επίσης κι αυτός ο τύπος της μεταφράσης είν' ελάχιστα ικανοποιητικός. Ο σκοπός της παρούσας εργασίας, η οποία έγινε από το παλιό κείμενο του Paramārtha, είναι να παρουσιάσει μια όσο το δυνατό ακριβή μετάφραση του κειμένου, όπως έχει ερμηνευτεί υπό το φως των παραδοσιακών σχολίων, λαμβάνουσα ταυτόχρονα υπ όψη τ αποτελέσματα της συγχρόνης κριτικής επιστημονικής σκέψης για το κείμενο, καθώς και την ιστορία της Βουδιστικής σκέψης γενικώτερα. Για να μεταφραστεί το κείμενο αυτό, καταβλήθηκε προσπάθεια κατά τέτοιο τρόπον ώστε να γίνει μ' ευχέρεια αποδεκτό από το γενικό αναγνώστη, πλην όμως ελήφθησαν υπ όψη και οι απαιτήσεις των ειδικών, οι οποίοι και θα το συνέκριναν με το πρωταρχικό. αν αποτέλεσμα, η μετάφραση είναι μάλλον κυριολεκτική παρά λογοτεχνική. το κύριο ενδιαφέρον του μεταφραστή ήταν η φιλολογική ακρίβεια και η ορθότητα στην ερμηνεία των ιδεών. Ψστόσο, δεν κολακεύει τον εαυτό του ότι υπήρξεν επιτυχής σε όλες τις περιπτώσεις. Ένα κείμενο τόσο δύσκολο και τόσο λακωνικό γλωσσικά μπορεί να ερμηνευτεί κατά πολλούς τρόπους εξαρτώμενους από το κάρμα του μεταφραστή την προδιάθεσή του, την νοοτροπία του, την εμπειρία του στη ζωή κ. λπ. Η μετάφραση ενός κειμένου αυτού του τύπου δεν είναι, πράγματι, τόσο πολύ ζήτημα τεχνικών μεταφραστικών ικανοτήτων, όσο κατανόησης κι ερμηνείας του κειμένου. Κατά συνέπεια, η παρούσα μετάφραση δεν προσφέρεται σαν τίποτε

41 ΕΙΑΓΨΓΗ 21 περισσότερο παρά σα μια ακόμη απόπειρα, για να βελτιωθεί από άλλους. Προκειμένου να βοηθήσει τον αναγνώστη στην κατανόηση των ιδεών και των τεχνικών όρων του κειμένου, ο μεταφραστής παρενέβαλε γραμμές ή παραγράφους επεξηγήσεων σε κατάλληλα σημεία του σώματος της μεταφράσης, τα οποία, όπως ελπίζει, θα επιτρέψουν στον αναγνώστη να συμβαδίσει με τη λογική ανάπτυξη των επιχειρημάτων και θα τον απαλλάξουν από το πρόβλημα της συνεχούς παραπομπής σε υποσημειώσεις. Σα επεξηγηματικά αυτά σχόλια έχουν τεθεί με μικρότερα στοιχεία. Λέξεις εντός εισαγωγικών έχουν επίσης παρεμβληθεί και πριν και κατόπιν των λακωνικών και υποδηλωτικών εδαφίων οπουδήποτε έγινε αισθητό ότι ήταν αναγκαία κάποια συμπληρωματική πληροφόρηση, προκειμένου να βοηθήσει τον αναγνώστη να συλλάβει το μήνυμά τους. Οι επεξηγήσεις εντός των εισαγωγικών συχνά βασίζονται επί των κλασικών σχολίων. Σο υλικό στις σημειώσεις περιορίστηκε στις πηγές αναφοράς και άλλων πληροφοριών που προορίζονται κυρίως για τους ειδικούς. Σο κείμενο το οποίο και χρησιμοποιήθηκε σε αυτή τη μετάφραση είν εκείνο της έκδοσης Taisho της Κινέζικης Tripitaka, υπ αριθμό Μεταξύ των Κινέζικων σχολίων, εκείνο το οποίο γράφτηκε από τον Fa-tsang ( ) χρησιμοποιήθηκε συχνότερα εξαιτίας της αληθινής αξίας του και της αυθεντικότητας, τις οποίες αμφότερες παρείχε στις παραδοσιακές Βουδιστικές σπουδές. Μεταξύ των συγχρόνων εργων επί του κειμένου, οι εργασίες των Itō Kazuo, Hisamatsu Shin ichi, Ui Hakuju και Shih Yin-shun αποδείχτηκαν οι πιο χρήσιμες για μια βασική κατανόησή του. Μια επιλεγμένη βιβλιογραφία, η οποία καταγράφει αυτες καθώς και άλλες σημαντικές εργασίες επί του κειμένου, έχει εξασφαλιστεί στο τέλος της μετάφρασης για περαιτέρω αναφορά.

42

43 Η Μ Ε Ι Ψ Ε Ι Ε Ι Α Γ Ψ Γ Η 1. Σ32, σσ , Αριθ Η έκδοση Taisho της Κινέζικης Tripitaka θ αναγράφεται σαν Σ (σε σύντμηση) από τούδε και στο εξής. 2. Πρώτο Μέρος: Οι Λόγοι της υγγραφής βλ.: μετάφραση του παρόντος. 3. Edward Conze: Buddhist Wisdom Books (Βιβλία Βουδικής οφίας), Λονδίνο, George Allen and Unwin, 1958, σ Ο Mochizuki Shinkō, Ἐνας από τους σύγχρονους ειδικούς επί του κειμένου, σε μια εργασία την οποία έγραψε κατά το έτος 1922 αναγνωρίζει 176 σχόλια. Εφόσον αυτός περιλαμβάνει δύο αγγλικές μεταφράσεις και ένα σχόλιο επί της μεταγενέστερης εκδοχής του κειμένου, όπως αυτή μεταφράστηκε από τον Śikshānanda, ο αριθμός αυτός, για να είναι ακριβής, πρέπει να περιοριστεί στα 173 σχόλια στις καταγραφές του. Πρβλ. στο έργο του Daijō kishin-ron no kenkyū (Μελέτη επί της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Σόκιο, 1922, σσ Η πιο βάσιμη και κατανοητή μελέτη γιαυτά τα προβλήματα υφίσταται σ' εν' άρθρο του Paul Demiéville, ( Sur l authenticité du Ta Tch ing K i Sin Louen, Bulletin de la Maison Franco-Japonaise, II, no. 2, 1929, 1-78). Επίσης συνίσταται έν' αρθρο του Walter Liebenthal, New Light on the Mahāyāna-śraddhotpāda śāstra : T oung Pao, Σόμ. XLVI, 1958, σσ Η προσέγγισή του είναι ριζοσπαστική προτείνει την άποψη ότι ο συγγραφέας είναι ο Tao-ch ung, (476; - 550;) (αυτόθι, σσ ). Επί πλέον συμβουλεύεται τ' άρθρα τα οποία έγραψαν

44 24 ΗΜΕΙΨΕΙ ΕΙΑΓΨΓΗ σύγχρονοι Κινέζοι μελετητές του Βουδισμού, και τα οποία συγκεντρώθηκαν σ' ένα βιβλίο, που εκδόθηκε από τον Shih T ai-hsű, με τον τίτλο Ta-ch eng ch i-hsin lun chên-wei pien (Wuch ang, Κίνα, 1923). το βιβλίο αυτό περιέχει εννέα άρθρα που εκπροσωπούν αμφότερες, και τη ριζοσπαστική και τη συντηρητικη προσέγγιση. 6. Η Buddhacarita είναι το πιο σπουδαίο έργο του Aśvaghosha, καθώς και το πιο περίτεχνο έργο σε ολόκληρη τη Βουδιστική φιλολογία, που ακολουθεί αυτή την τεχνοτροπία. τα ανσκριτικά χειρόγραφα το μισό μόνον αυτού του έπους έχει περισωθεί. Κατά συνέπεια, μεταφράσεις σε δυτικές γλώσσες, γενόμενες από τη ανσκριτική, περιέχουν την περιγραφή της ζωής του Βούδα από τη γέννησή του έως την επίτευξη της φώτισης μόνο, κι όχι έως την τελευταία του ημέρα επί της γης. Σο μισό που λείπει μπορεί να καλυφτεί από τις Κινέζικες και τις Θιβετανικές μεταφράσεις των αγνοουμένων ανσκριτικών τμημάτων. Για τους ενδιαφερόμενους ακολουθεί μια επιλεγμένη βιβλιογραφία των μεταφράσεων σε δυτικές γλώσσες: Από τη Σανσκριτική: 1. E. B. Cowell: The Buddhacarita of Aśvaghosha, (Η Μπουντακαρίτα του Ασβαγκόσα), Σόμ. 49 από τα Sacred Books of the East, Οξφόρδη, Carl Cappeller: Buddha s Wandel, (Η Αλλαγή του Βούδα), Ιένα, Richard Schmidt: Buddha s Leben, (Η Ζωή του Βούδα), Ανόβερο, E.H. Johnston: The Buddhacarita or, Acts of the Buddha (Η Μπουντακαρίτα ή Πράξεις του Βούδα), Μέρος ΙΙ, Καλκούτα, Από την Κινεζική: Samuel Beal: A Life of Buddha by Aśvaghosha Bodhisattva, (Η Ζωή του Βούδα από το Βοδισάττβα Ασβαγκόσα), Σόμ. 19, από τα Sacred Books of the East, Οξφόρδη, Μεταφράστηκε στα Κινέζικα από τη ανσκριτική από τον Dharmaraksha 420 μ.φ. Από τη Θιβετανική: Friedrich Weller: Das Leben des Buddha von Aśvaghosha, (Η Ζωή του Βούδα από τον Ασβαγκόσα), 2 τόμοι, Λειψία,

45 ΗΜΕΙΨΕΙ ΕΙΑΓΨΓΗ Η Saundarananda είν' ένα έπος που μιλάει για τη μεταστροφή στο Βουδισμό ενός πανέμορφου νέου ονόματι Nanda. Μολονότι δεν υφίσταται Κινέζικη ή Θιβετανική μετάφραση, τα ανσκριτικά χειρόγραφα διασώθηκαν, και υπάρχει μια καλή αγγλική μετάφραση από τον E.H. Johnston: The Saundarananda or Nanda the Fair, (Η Σαουνταρανάντα ή ο Δίκαιος Νάντα ), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις της Οξφόρδης, Αυτό το έργο, όντας η παλαιότερη ένδειξη δραματικής φιλολογίας στην Ινδία, μολονότι αποσπασματικό, είναι σημαντικό. Γράφτηκε μερικώς στη ανσκριτική και μερικώς σε τοπικές διαλέκτους σύμφωνα προς το καθιερωμένο ύφος του παλαιού Ινδικού δράματος. Οι διάφορες διάλεκτοι μιλιούνται από πρόσωπα, όπως γυναίκες και υπηρέτες, κι αντανακλούν την κοινωνική υπόσταση αυτών των χαρακτήρων. 9. Σ32, σ. 594bc. 10. Zoku-zōkyō, Μέρος Ι, Περίπτωση 71, Σόμος 3, σσ Walter Libenthal: Tο Αρχαιότερο χόλιο της Mahāyānaśraddhotpāda Śāstra, Περιοδικό Bukkyō bunka kewnkyū, (πουδές στο Βουδισμό και στο Βουδιστικό πολιτισμό), Σεύχη 6 και 7, Κυότο, 1958, σ Σ55, σ. 142 a. 13. Σ32, σσ Η πληροφορία αυτή βρίσκεται στην εισαγωγή της νέας μετάφρασης του κειμένου κι είναι προφανώς μια πολύ μεταγενέστερη προσθήκη. Πρβλ. Σ32 σ. 583c. 15. Mochizuki Shinkō, Daijō kishin-ron no kenkyū, σ Σ50, σ. 458b. 17. Οι ενδιαφερόμενοι για τη συγκριτική μελέτη των δύο κειμένων σε σχέση προς το αρχικό μπορούν να βρουν μια συστηματική παρουσίαση των ομοιοτήτων και των διαφορών στο ακόλουθο άρθρο: Kashiwagi Hiroo, Shikushananda no yaku to tsutaerareru Daijō kishin-ron (Για τη μετάφραση της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα την αποδιδόμενη

46 26 ΗΜΕΙΨΕΙ ΕΙΑΓΨΓΗ στον Śikshānanda), Journal of Indian and Buddhist Studies, Σόμ. X, Σεύχος 2, Μάρτιος 1962, σσ Σ44, σσ T44, σσ Σ44, σσ Mochizuki Shinkō, Daijō kishin-ron no kenkyū, σσ Σ32, σσ Πρβλ. Takamine Ryōshū: Kegon shisō shi, (Ιστορία της σκέψης Hua-yen), Κυότο, 1962, σ. 64 και Kobayashi Jitsugen: Kishin-ron kaishaku no hensen, (Νεώτερες τάσεις στην ερμηνεία της Αφύπνισης της Πίστης), Journal of Indian and Buddhist Studies, Σόμ. XIII, Σεύχος 2, Μάρτιος, 1965, σσ Η σύντομη αυτή πραγματεία συνίσταται στους σπουδαστές της κινέζικης σκέψης και της θρησκείας γενικά, καθώς μεταχειρίζεται αμφοτέρους, και τον Κονφουκιανισμό και τον Σαοϊσμό, από Βουδιστική άποψη. Tο χαρακτηριστικό πρότυπο του ύστερου Κινέζικου Βουδισμού, ο συγκρητισμός, είναι χαρακτηριστικά εμφανής εντός της. Έλεγαν ότι την πραγματεία αυτή την έγραψε ο Tsung-mi σε απάντηση προς την καταγγελία του Βουδισμού από τον Han Yű ( ), έναν από τους πιο φημισμένους υπερασπιστές του Κονφουκιανισμού κατά την περίοδο T ang. Πρβλ. Kegon shisō (κέψη της Huayen), που εκδόθηκε από τoυς Kawada Kumatarō και Nakamura Hajime, Κυότο, 1960, 507 σελίδες. Η πραγματεία αυτή μεταφράστηκε στη γαλλική και στη γερμανική αλλά όχι ακόμη στην αγγλική. Πρβλ. Paul Masson-Oursel, μετάφρ. Le Yuan Jen Louen, Journal Asiatique, Μάιος-Απρίλιος 1915, σσ Heinrich Dumoulin, Genninron, Tsungmi s Traktat von Ursprung des Menschen, (Πραγματεία περί της Προέλευσης του Ανθρώπου του Tsungmi), Monumenta Nipponica, Σόμ. I, σσ Πρβλ. Zoku-zōkyō, Μέρος Ι, Περίπτωση 14, Σόμος 3, Tsungmi το Υüan-chüeh-ching ta-shu shih-yi ch ao, σ. 277c.

47 ΗΜΕΙΨΕΙ ΕΙΑΓΨΓΗ Πρβλ. Tsukamoto Zenryū: Min-shin seiji no bukkyō kyosei (Αποδυνάμωση του Βουδισμού από τις κυβερνήσεις των Ming και των Ch ing), Bukkyō Bunka Kenkyū (The journal of Buddhistic culture), Σεύχος 2, 1952, σ Σ44, 243 b. 28. Πρβλ. D.T. Suzuki, μετάφρ. The Laṅkāvatāra Sūtra, Λονδίνο, Σο κείμενο αυτό έχει μεταφραστεί από τα Θιβετανικά. Πρβλ. E. Obermiller, μετάφρ. The Sublime Science of Buddhist Monism (Η Τπέροχη Επιστήμη του Βουδιστικού Μονισμού), Acta Orientalia, Σόμος ΙΦ, Μέρη 1, 2, 3, E. H. Johnston, εκδ, Ratnagotara-vibhāga-mahāyanottara-tantra-śāstra (Πάτνα, 1950), σ. VII. οι εντός των εισαγωγικών λέξεις είν' εκείνες οι οποίες αναπληρώθηκαν από το μεταφραστή. 31. Λεπτομερείς πληροφορίες για το σύστημα μπορούν να ληφθούν από πρόσφατες δημοσιεύσεις όπως: Tamaki Kōshirō, «Η Ανάπτυξη της περί την Σαθαγκαταγκάρμπα κέψης από την Ινδία στην Κίνα», Journal of Indian and Buddhist Studies, Σόμος ΙΦ, Αριθ. 1, Ιανουάριος 1961, σσ Katsumata Shunkyō, Bukkyō ni okeru shinshiki-setsu no kenkyū (πουδή για τη σκέψη της Cittavijñāna στο Βουδισμό), Σόκιο, 1961, σσ Mizutani Kōshō, Nyoraizō shisō shi kenkyū josetsu (Εισαγωγή στη σπουδή της ιστορίας της σκέψης περί της Tathāgatagarbha), Bukkyō Daigaku kenkyū kiyō, Σόμ. XLIV - XLV, Κυότο, 1963, σσ Ui Hakuju, Hōshōron no kenkyū (πουδή επί της Ratnagotra-śāstra), Σόκιο, Suzuki, D. Teitaro, μετάφρ. Η Πραγματεία του Aśvaghosha επί της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα, ικάγο, 1900.

48 28 ΗΜΕΙΨΕΙ ΕΙΑΓΨΓΗ 33. εβ. Tim. Richard μετάφραση: Η Αφύπνιση της Πίστης στη Διδαχή του Βουδισμού Μαχαγιάνα, The New Buddhism, ανγκάη, Dwight Goddard, εκδ, Βουδδιστική Βίβλος, Νέα Τόρκη, 1952, σσ Timothy Richard, Η Αφύπνιση της Πίστης στη Διδαχή του Βουδισμού Μαχαγιάνα, σ. VI. 36. Dwight Goddard, Βουδιστική Βίβλος, Παράρτημα, σσ το αυτό τμήμα του Παραρτήματος (σ. 668), υπάρχει η μνεία μιας άλλης ακόμη αγγλικής μετάφρασης, της οποίας ο Ιάπωνας μεταφραστής δεν είχε γνώση μιας άλλης, η οποία είχε εκπονηθεί απ' ωρισμένους μελετητές της ανσκριτικής, από ένα ανσκριτικό κείμενο ανακατασκευασμένο από το Κινέζικο. Η μετάφραση αυτή όμως δεν αναδεικνύει τη βαθιά εσωτερική σημασία του πρωταρχικού κειμένου. Αυτή δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Shrine of Wisdom, κατά τα έτη 1929 και 1930.

49 Η Α Υ Τ Π Ν Ι Η Σ Η Π Ι Σ Η Σ Ο Β Ο Τ Δ Ι Μ Ο Μ Α Φ Α Γ Ι Α Ν Α

50

51 Επίκληση αταφεύγω [στο Βούδα], το Μεγάλο Ευσπλαχνικό, το ωτήρα του κόσμου, τον παντοδύναμο, τον πανταχού παρόντα, τον παντογνώστη, τον επιτελούντα τις πλέον εξαίρετες πράξεις σε όλες τις δέκα κατευθύνσεις Και [στο Ντάρμα], την εκδήλωση της Ουσίας Σου, την Πραγματικότητα, τη θάλασσα του Ψς-Έχει, τον απεριόριστο θησαυρό των εξοχοτήτων *Και στη Σάνγκα, της οποίας τα μέλη+ αφιερώνονται στην πρακτική Είθε όλα τα αισθανόμενα όντα όπως παρακινηθούν ν α- πορρίψουν τις αμφιβολίες τους, να παραμερίσουν τις φαύλες προσκολλήσεις τους, και να δημιουργήσουν την ορθή πίστη στο Βουδισμό Μαχαγιάνα, ούτως ώστε η γενιά των Βούδας να παραμείνει αδιάσπαστη. Σο κείμενο αρχίζει με μια επίκληση αντανακλώσα τον παραδοσιακό υποδειγματικό τύπο, τον παγκόσμια αποδεκτό από όλους τους Βουδιστές δια μέσου των αιώνων, τη διακήρυξη της αποδοχής και της αφοσίωσης στους τρεις Θησαυρούς, (triratna) το Βούδα, το Ντάρμα (τη Διδασκαλία), και τη Σάνγκα (Βουδιστική Κοινότητα). Η προτασσόμενη αυτή έκφραση της απόφασης του συγγραφέα ακολουθείται από μια προσευχή για να εκπληρωθεί ο σκοπός της συγγραφής αυτού του βιβλίου. Σο «Ψς-Έχει» είν' ένα συνώνυμο του Απόλυτου, chen-ju στην Κινεζική, tathatā ή bhūtatathatā στη ανσκριτική, το οποίο κυριολεκτικά μπορεί να μεταφραστεί σαν «Πραγματικό Ψς-Έχει», «Αληθινό Ψς- Έχει», «η κατάσταση η οποία είναι πράγματι έτσι», ή «η κατάσταση η οποία είναι τέτοια Ψς-Έχει», κ. λπ. χάρη συντομίας, και σε

52 32 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ συμφωνία με την, κατά το μάλλον και ήττον, καθιερωμένη του χρήση, υιοθετείται κι εδώ η απόδοση «Ψς-Έχει». Τa Περιεχόμενα της Πραγματείας ΤΠΑΡΦΕΙ ΜΙΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ (dharma) η οποία μπορεί ν αφυπνίσει σ' εμάς τη ρίζα της πίστης του Μαχαγιάνα Βουδισμού, και κατά συνέπεια θα έπρεπε να εξηγηθεί. Η εξήγηση κλιμακώνεται σε πέντε μέρη. Αυτά είναι: (1) οι Λόγοι της υγγραφής (2) το Περίγραμμα (3) η Ερμηνεία (4) περί της Πίστης και της Πρακτικής (5) η Ενθάρρυνση της Πρακτικής και τα Ευεργετήματα από αυτήν

53 Π Ρ Ψ Σ Ο Μ Ε Ρ Ο Οι Λόγοι της Συγγραφής σως να ζητήσει κανείς τους λόγους για τους οποίους ασχολήθηκα με τη συγγραφή της παρούσας πραγματείας. Απαντώ: υφίστανται οκτώ λόγοι. Ο πρώτος και κύριος λόγος είναι για να υποκινήσω τους ανθρώπους να ελευθερώσουν τον εαυτό τους από όλα τα δεινά και να προσεταιριστούν την τελική ευδαιμονία δεν είναι ότι αναζητώ εγκόσμια φήμη, (ούτε) υλικά κέρδη, (ούτε) σεβασμό και τιμές. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι προσδοκώ να ερμηνεύσω το βασικό νόημα *των διδασκαλιών+ του Σαθαγκάτα, ούτως ώστε να μπορέσουν οι άνθρωποι να τις κατανοήσουν ορθά και να μην πέφτουν σε λάθη σχετικά με αυτές. Ο όρος «Σαθαγκάτα» μέσα στο γενικό αυτό πλαίσιο χρησιμοποιείται σαν έν' από τα επίθετα του Βούδα, του Αφυπνισμένου, και συνήθως ερμηνεύεται σαν «Ούτως ελθών», «Ούτως αναχωρήσας», ή απ' ωρισμένους σαν «Εκείνος ο οποίος έχει έλθει από την Αλήθεια ή από το Απόλυτο». Ο τρίτος λόγος είναι για να δώσω τη δυνατότητα σ' εκείνους, στους οποίους η έφεση για το αγαθό έφτασε στην ωρίμαση, να συνεχίσουν στηριζόμενοι σθεναρά σε μια ανυποχώρητη πίστη στις διδασκαλίες Μαχαγιάνα. Ο τέταρτος λόγος είναι για να ενθαρρύνω εκείνους, στους οποίους η έφεση για το αγαθό είναι ακόμη περιωρισμένη, να καλλιεργήσουν τον πιστό νου.

54 34 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Ο πέμπτος λόγος είναι για να τους επιδείξω πρόσφορα-δεξιοτεχνικά μέσα (upāya) με τα οποία θα μπορέσουν ν αφαιρέσουν το εμπόδιο του κακού κάρμα, να προφυλάξουν καλά το νου τους, να ελευθερώσουν τον εαυτό τους από την ηλιθιότητα και την άγνοια, και ν αποδράσουν από το δίκτυο της αιρετικής δοξασίας. Ο έκτος λόγος είναι για να αποκαλύψω σε αυτούς την πρακτική *των δύο μεθόδων του διαλογισμού], της κατάπαυσης των *ψευδαισθήσεων+ και της ευκρινούς παρατήρησης (śamatha και vipaśyanā Κινέζ, chih-kuan), ούτως ώστε οι κοινοί άνθρωποι και οι οπαδοί του Βουδισμού Φιναγιάνα να μπορέσουν να θεραπεύσουν τον νου τους από τα σφάλματα. Ο έβδομος λόγος είναι για να τους εξηγήσω τα πρόσφοραδεξιοτεχνικά μέσα του προσηλωμένου σε ένα σκοπό διαλογισμού (smriti) ούτως ώστε να μπορέσουν να (επανα)γεννηθούν παρουσία του Βούδα και να κρατήσουν σταθερό το νου τους σε μια ανυποχώρητη πίστη. Ο όγδοος, τέλος, λόγος είναι για να τους επισημάνω τα πλεονεκτήματα *της μελέτης της ανά χείρας πραγματείας+ και να τους ενθαρρύνω για να κάμουν μια προσπάθεια *διά να πραγματώσουν τη φώτιση]. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους γράφω αυτή την πραγματεία. Ερώτηση: Ποιά ανάγκη υπαγορεύει την επανάληψη της εξήγησης της διδασκαλίας, όταν αυτη παρουσιάζεται με λεπτομέρειες στις ούτρας; Aπάντηση: Μολονότι η διδασκαλία αυτή παρουσιάζεται στις ούτρας, ούτε η ικανότητα, ούτε οι πράξεις των σημερινών ανθρώπων, αλλά ούτε και οι συνθήκες για την αποδοχή και την κατανόησή τους είναι πλέον οι αυτές. Δηλαδή, κατ εκείνο τον καιρό, όταν ο Σαθαγκάτα ήταν σε αυτό τον κόσμο, οι άνθρωποι ήσαν υψηλής ικανότητας και ο Κήρυκας διακρίνονταν στη μορφή, στο νου και στις πράξεις του, ούτως ώστε αφού είχε κηρύξει με την τέλεια φωνή του, διαφορετικοί τύποι ανθρώπων αντιλαμβάνονταν όλοι εξίσου κατά συνέπεια, δεν υφίστατο, λοιπόν, ανάγκη για τέτοιου είδους πραγματείες. Αλλά μετά το θάνατο του Σαθα-

55 ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΣΗ ΤΓΓΡΑΥΗ 35 γκάτα, υπήρξαν ωρισμένοι οι οποίοι ήταν ικανοί με τις δικές τους δυνάμεις ν ακούσουν εκτενώς τους άλλους και να φτάσουν στην κατανόηση υπήρξαν ωρισμένοι οι οποίοι με τις δικές τους δυνάμεις άκουσαν ελάχιστα κι όμως κατανόησαν πολλά υπήρξαν ωρισμένοι οι οποίοι χωρίς καμιά δική τους διανοητική δύναμη, στηριζόμενοι πάνω στις εκτεταμένες πραγματείες των άλλων απέκτησαν κατανόηση και φυσικά υπήρξαν ωρισμένοι οι οποίοι θεώρησαν την πολυλογία των εκτεταμένων πραγματειών σαν φορτική, και οι οποίοι αναζήτησαν ό,τι ήταν συνολικό, σαφές και παρ όλα ταύτα πολύ περιεκτικό νοήματος και τότε ήσαν ικανοί να το κατανοήσουν. Ἐτσι, η πραγματεία αυτή είναι σχεδιασμένη για να περιλάβει, κατά έ- ναν γενικό τρόπο, το απεριόριστο νόημα της τεράστιας και βαθιάς Διδασκαλίας του Σαθαγκάτα. Κατά συνέπεια, η πραγματεία αυτή θα έπρεπε να παρουσιαστεί.

56

57 Δ Ε Τ Σ Ε Ρ Ο Μ Ε Ρ Ο Π ε ρ ί γ ρ α μ μ α ι λόγοι για τη συγγραφή έχουν εξηγηθεί. τη συνέχεια θα δοθεί το περίγραμμα. Μιλώντας γενικά, ο Βουδισμός Μαχαγιάνα θ αναπτυχθεί διεξοδικά από δύο απόψεις. Η μια είναι η άποψη της αρχής και η άλλη είν' εκείνη της σημασίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο όρος «Μαχαγιάνα» εδώ δε χρησιμοποιείται υπό τη συνήθη έννοια της λέξης, δηλαδή, Μαχαγιάνα σε αντιδιαστολή προς τον όρο Φιναγιάνα. ύμφωνα προς τον προσδιορισμό που δίνεται στη συζήτηση, η οποία αμέσως ακολουθεί, σα Μαχαγιάνα προσδιορίζεται το Ψς-Έχει ή το Απόλυτο. Ο τίτλος του κειμένου, η Αφύπνιση της Πίστης στo Βουδισμό Μαχαγιάνα, θα πρέπει κατά συνέπεια να κατανοηθεί σαν «Αφύπνιση της Πίστης στο Απόλυτο», και όχι στο Βουδισμό Μαχαγιάνα όπως αυτός αντιδιαστέλλεται προς το Βουδισμό Φιναγιάνα. Η αρχή είναι «ο νους του αισθανομένου όντος». αυτός ο νους συμπεριλαμβάνει εντός του όλες τις καταστάσεις του όντος του φαινομενικού και του υπερβατικού κόσμου. Με τη βάση αυτού του Νου, μπορούν ν αναπτυχθούν οι έννοιες του Μαχαγιάνα Βουδισμού. Γιατί; Διότι η απόλυτη όψη αυτού του νου εκφράζει την ουσία (svabhāva) του Μεγάλου Οχήματος και η φαινομενική όψη αυτού του νου δείχνει την ουσία, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα (lakshana), και τις επιδράσεις (kriyā) αυτού καθ αυτού του Βουδισμού Μαχαγιάνα 1.

58 38 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ O όρος «Νους» δε χρησιμοποιείται ούτε σαν ατομική διανοητική ικανότητα ούτε σα νους αντιτιθέμενος προς την ύλη. υμβολίζει τη μεταφυσική αρχή όπως αυτή καθορίστηκε στην Εισαγωγή. Ὅταν ο όρος «νους» θεωρείται ότι χρησιμοποιείται με αυτή την ιδιαίτερη έννοια, το πρώτο γράμμα θα είναι κεφαλαίο. Ψρισμένα από τα συνώνυμα για το «Νου των αισθανομένων όντων» είναι Tathāgatagarbha, «η ουσιώδης φύση του Νου», «Ένας Νους», και «Κεφαλοπηγή-κεφαλόβρυση (κν. Νερομάνα) του Νου». Μολονότι διαφέρουν στη χροιά και στην εμφαση, οι εκφράσεις αυτές έχουν την αυτή σημασία. Η εισαγωγή της αρχής, λοιπόν, είναι τρόπον τινά απότομη, πλην όμως, αυτή αναμφίβολα σκοπεύει να εντυπώσει στον αναγνώστη τη σπουδαιότητα της επίγνωσης για την εγγενή-εσωτερική αξία του ανθρωπίνου όντος σαν ενός όντος τ' οποίο είναι θεμελιωμένο στο Απόλυτο. Μολονότι ο όρος «αισθανόμενο ον» χρησιμοποιείται προς χάρη της παγκόσμιας σημασίας, είναι προφανές ότι αυτός αναφέρεται στον άνθρωπο. Η παράγραφος αυτή δίνει το περίγραμμα τ' οποίο θ αναπτυχθεί στη συζήτηση του Πρώτου Κεφαλαίου του Σρίτου Μέρους: «Η Αποκάλυψη της Αληθινής ημασίας ή του Αληθινού Νοήματος». Ο όρος ο μεταφρασθείς σα «φαινομενική όψη» κατά κυριολεξία είναι «πρωταρχική αιτία (hetu) και συνθήκες (συντονίζουσες αιτίες pratyaya) [για να παραμείνει το αισθανόμενο ον μόνο+ στην τάξη της γέννησης-θανάτου (φαινομενική τάξη samsara), και των χαρακτηριστικών (laksana) [ενός αισθανομένου όντος στη σαμσάρα]». Aυτό θα συζητηθεί κατόπιν με λεπτομέρειες υπό τις δύο επικεφαλίδες: «Η Αιτία και οι συνθήκες του Ανθρώπου, Όντας στη αμσάρα» και «Σα Φαρακτηριστικά των Όντων ατη αμσάρα». Εκ πρώτης όψεως το περίγραμμα τούτο μπορεί να εμφανιστεί σα να μοιάζει προς τις γραμμές κρυπτογραφήματος. Όμως όπως και αν έχει αυτό, το σημαντικό ζήτημα είναι ότι εδώ ο νους προσεγγίζεται εξεταζόμενος από δύο όψεις: την απόλυτη και τη φαινομενική. Όσον αφορά στην απόλυτη όψη, αναφέρεται μόνο σαν ουσία (απεριόριστη και αυτοταυτιζόμενη ουσία ή Όν) αλλά στην περίπτωση της φαινομενικής όψης καταγράφονται οι όροι ουσία, χαρακτηριστικά γνωρίσματα κι επιρροές. Σο κοινό και στις δύο όψεις είναι η ουσία τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και οι επιρροές ανήκουν μόνο στη φαινομενική όψη του νου και όχι στην απόλυτη όψη. Για τη σημασία *του επιθέτου «mahā» (μέγας) στη σύνθετη λέξη Mahāyāna], υφίστανται τρεις απόψεις: (1) Η «μεγαλωσύνη» της ουσίας, γιατί όλα τα φαινόμενα (ντάρμα) είναι ταυτό-

59 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 39 σημα με το Ψς-Έχει κι ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται (2) Η «μεγαλωσύνη» των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, γιατί η Tathāgatagarbha είναι προικισμένη με αναρίθμητες υπέροχες ποιότητες (3) Η «μεγαλωσύνη» των επιδράσεων, γιατί οι επιδράσεις *του Ψς-Έχει+ δίνουν αφορμή για τις αγαθές αιτίες και τ αποτελέσματα σε αυτό τον κόσμο, καθώς και στον άλλο κόσμο παρόμοια. «Η σημασία του επιθέτου mahā» θα συζητηθεί με λεπτομέρειες στο ΙΙ Σμήμα του Πρώτου Κεφαλαίου του Σρίτου Μέρους, υπό τις εξής τρεις κατηγορίες: «Η Μεγαλωσύνη της Ουσίας του Ψς-Έχει», «Η Μεγαλωσύνη των Φαρακτηριστικών Γνωρισμάτων του Ψς-Έχει», και «Η Μεγαλωσύνη των Επιδράσεων του Ψς-Έχει». Η Tathāgatagarbha είναι μια όψη του Απόλυτου (tathatā) ενυπάρχουσα στη φαινομενική τάξη, σε αντιδιαστολή προς την υπερβατική της όψη στην Απόλυτη τάξη με άλλα λόγια, αυτή είναι η εγγενήςεσωτερικη Βουδική-φύση σε όλα τα αισθανόμενα όντα, η μη εισέτι ενεργοποιηθείσα. Για την Tathāgatagarbha βλ. Εισαγωγή του παρόντος. [Για τη σημασία του όρου yāna (όχημα) στη σύνθετη λέξη Mahāyāna. Ο όρος yāna εισάγεται+ γιατί όλοι οι Υωτισμένοι (οι Βούδας) έχουν ταξιδεψει *πάνω σε αυτό το όχημα+ και όλοι οι εν τω γίγνεσθαι Υωτισμένοι (οι Βοδισάττβας) καθοδηγούμενοι από την αρχή αυτή θα πετύχουν το στάδιο του Σαθαγκάτα. «Η σημασία του όρου yāna» θα επεξηγηθεί επί τη βάσει των όρων της θεωρίας στο Σρίτο Κεφάλαιο του Σρίτου Μέρους, «Ανάλυση των Σύπων της Ευγενικής Βλέψης ή Προσδοκίας για τη Υώτιση», καθώς και με τους όρους της πρακτικής στο Σέταρτο Μέρος, «Περί της Πίστης και της Πρακτικής».

60

61 Σ Ρ Ι Σ Ο Μ Ε Ρ Ο Ε ρ μ η ν ε ί α ο μέρος του περιγράμματος έχει δοθεί κατόπιν θ ακολουθήσει το μέρος περί της ερμηνείας *της αρχής του Βουδισμού Μαχαγιάνα+. Σούτο συνίσταται από τρία κεφάλαια: (1) Αποκάλυψη της Αληθινής ημασίας (2) Διόρθωση των Κακών Προσκολλήσεων (3) Ανάλυση των Σύπων των Βλέψεων ή Προσδοκιών για τη Υώτιση. ΠΡΩΣΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ Αποκάλυψη της Αληθινής ημασίας I. Ο Ἐνας Νους και οι Δύο του Όψεις Η ΑΠΟΚΑΛΤΧΗ ΣΗ ΑΛΗΘΙΝΗ σημασίας *της αρχής του Βουδισμού Μαχαγιάνα μπορεί να επιτευχθεί] με την [ανάπτυξη της διδαχής+ ότι η αρχή του ενός νου έχει δύο όψεις. Η μια είναι η όψη του νου με τους όρους του Απόλυτου (tathatā Ως- Έχει), και η άλλη είναι η όψη του νου με τους όρους των φαινομένων (samsara γέννηση και θάνατος). Κάθε μια από τις δύο αυτές τις όψεις συμπεριλαμβάνει όλες τις καταστάσεις της ύπαρξης. Γιατί; Διότι οι δύο αυτές όψεις εμπεριέχουν άλληλες αμοιβαία. Ο πιο έγκυρος ερμηνευτής, ο Fa-tsang, προσδιορίζει τον «Ένα Νου, ekacitta (Κιν., I-hsin)» σαν την Tathāgatagarbha 2. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το «ένας» χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει το «απόλυτο»

62 42 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ υπό την έννοια του «ενός άνευ ουδενός δευτέρου», όχι ένας μεταξύ των πολλών. για τον Ένα Νου βλ. Εισαγωγή. «Διότι οι δύο αυτές όψεις εμπεριέχουν άλληλες αμοιβαία»: Η πραγματικότητα συλλαμβάνεται σαν η διασταύρωση της Απόλυτης τάξης και της φαινομενικής τάξης κατά συνέπεια, αυτή εμπεριέχει συμπεριλαμβάνουσα και αμφότερες, την Απόλυτη και τη φαινομενική τάξη ταυτόχρονα. Η Απόλυτη τάξη λογίζεται ότι είναι υπερβατική κι όμως αυτή συλλαμβάνεται σα μή υπαρχουσα εκτός της φαινομενικής τάξης. Πάλι η φαινομενική τάξη λογίζεται ότι είναι προσωρινή κι όμως αυτή συλλαμβάνεται σα μη υπάρχουσα εκτός της Α- πόλυτης τάξης. Με άλλα λόγια, αυτές οντολογικά είναι ταυτόσημες είναι, δηλαδή, οι δύο όψεις της μιας και της αυτής πραγματικότητας. Η πιο διάσημη αλλά κι απλούστατη δήλωση για τη σχέση μεταξύ της Απόλυτης και της φαινομενικής τάξης ίσως μπορεί να βρεθεί στο απόφθεγμα του Nāgārjuna (2 ος αιώνας μ. Φ.): «Δεν υφίσταται καμία απολύτως διαφορά μεταξύ της νιρβάνα (Απόλυτο) και της σαμσάρα (φαινόμενα) δεν υφίσταται καμία απολύτως διαφορά μεταξύ της σαμσάρα και της νιρβάνα» 3. Α. Ο Νους με τους Όρους του Απόλυτου Ο ΝΟΤ ΜΕ ΣΟΤ ΟΡΟΤ ΣΟΤ Απόλυτου είναι ο Ἐνας Κόσμος της πραγματικότητας (dharmadhātu) και η ουσία όλων των φάσεων της ύπαρξης στην ολότητά τους 4. Για τη φράση «στην ολότητά τους» ο Fa-tsang λέει: «Επειδή οι δύο ό- ψεις του Ενός Νου, δηλαδή, η Απόλυτη και η φαινομενική, δεν είναι διαφοροποιημένες, αλλά εμπεριέχουν η μια την άλλη, χρησιμοποιούνται οι λέξεις «στην ολότητά τους». Ο Ἐνας Κόσμος της Πραγματικότητας δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο κόσμος της σαμσάρα. Σαυτόχρονα ο κόσμος της σαμσάρα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο Κόσμος του Απόλυτου. Προκειμένου να υποδείξει αυτές τις σημασίες, αναφέρεται η Ουσία η οποία είναι η αυτή σε αμφότερες τις όψεις» 5. Εκείνο τ' οποίο αποκαλείται «η ουσιώδης φύση του Νου» είναι αγέννητο και (γιαυτό) είναι άφθαρτο. είναι μόνο μέσω των φαντασιώσεων όπου όλα τα πράγματα καταλήγουν να είναι διαφοροποιημένα. Αν κάποιος είν ελεύθερος από φαντασιώσεις, τότε γιαυτόν δε θα υφίστανται εμφανίσεις (lakshana) αντικειμένων [θεωρούμενων σαν απόλυτα ανεξάρτητες υπάρ-

63 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 43 ξεις] κατά συνέπεια, όλα τα πράγματα υπερβαίνουν εξαρχής όλες τις μορφές της λεκτικής απόδοσης, της περιγραφής και της νοερής σύλληψης και σε τελική ανάλυση είναι αδιαφοροποίητα, ελεύθερα από μεταβολή και ακατάλυτα. Αυτά είναι μόνον από τον Ένα Νου εξού και η ονομασία Ψς-Έχει. Όλες οι λεκτικές επεξηγήσεις είναι προσωρινές και άνευ ισχύος, γιατί αυτές χρησιμοποιούνται μόνο σε συμφωνία με τις φαντασιώσεις και είναι ανίκανες *να υποδηλώσουν το Ψς-Έχει+. Παρόμοια, ο όρος Ψς-Έχει δεν έχει χαρακτηριστικά γνωρίσματα [τα οποία να μπορούν να καθοριστούν λεκτικά]. Ο όρος Ψς- Έχει είναι, ούτως ειπείν, το όριο της λεκτικής απόδοσης, όπου μια λέξη χρησιμοποιείται για να θέσει ένα τέλος στις λέξεις. Αλλά η ουσία του Ψς-Έχει αυτή καθαυτή δε μπορεί να θέσει επίσης ένα τέλος, γιατί όλα τα πράγματα *στην Απόλυτη όψη τους] είναι πραγματικά ούτε υφίσταται οτιδήποτε, τ' οποίο απαιτείται να επισημανθεί σαν πραγματικό, γιατί όλα τα πράγματα στην κατάσταση του Ψς-Έχει είναι ισότιμα. Θα πρέπει να κατανοηθεί ότι όλα τα πράγματα είναι ανεπίδεκτα στο να επεξηγηθούν λεκτικά ή να γίνουν αντικείμενα συλλογισμού εξού η ονομασία Ψς-Έχει. «Αγέννητο (anutpanna)» είναι ένας τεχνικός όρος χρησιμοποιούμενος υπό την έννοια του «πέραν του χρονικού προσδιορισμού». για περαιτέρω συζήτηση για το «Αγέννητο». Η δήλωση ότι το Απόλυτο υπερβαίνει όλους τους τρόπους της σκέψης επαναλαμβάνεται συνεχώς στις Βουδιστικές γραφές και στα σχόλια. Οι εκφρασθείσες ιδέες σε αρκετές από τις προηγούμενες γραμμές βρίσκονται λακωνικά διατυπωμένες στο ακόλουθο εδάφιο του Nāgārjuna: «Όταν απουσιάζει το αντικείμενο της σκέψης, η επιβεβαίωση παύει διότι, όπως ακριβώς στην περίπτωση της νιρβάνα, η ουσιώδης φύση όλων των πραγμάτων (dharmatā-dharma-svabhāva), η οποία ούτε γεννιέται ούτε φθείρεται, δε μπορεί να επιβεβαιωθεί» 6. χετικά με την πρόταση «Ο όρος Ψς-Έχει είναι, ούτως ειπείν, το όριο της λεκτικής απόδοσης, όπου μια λέξη χρησιμοποιείται για να θέσει ένα τέλος στις λέξεις». Ἐνας Κορεάτης μοναχός, ο Wŏnhyo, στο σχόλιό του επ αυτού του κειμένου, το οποίο και γράφτηκε στο πρώτο μισό του όγδοου αιώνα, λέει: «Είναι ακριβώς όπως όταν στα-

64 44 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ματάει κάποιος τις φωνές με μια φωνή» 7. Ακολουθώντας το σχόλιο αυτό ο Fa-tsang εξηγεί: «Αυτό είναι ακριβως σαν να λές Μη μιλάς! Αν δεν υφίσταται η φωνή αυτή, δε θα διακόπτονταν όλες οι λοιπές άλλες φωνές» 8. Ο όρος Ψς-Έχει (tathatā) είναι συμβολικός. είναι ένας δείκτης προς εκείνο το οποίο είναι υπερβατικό είναι μια προσωρινή επινόηση της γλώσσας επί του αντιληπτικού πεδίου χρησιμοποιούμενη σε μια απόπειρα εδραίωσης κάποιου είδους επικοινωνίας σε μια επικράτεια, όπου όλοι οι λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας αποτυγχάνουν. Ερώτηση: Αν το μήνυμα *της αρχής του Βουδισμού Μαχαγιάνα+ είναι τέτοιο, πώς είναι δυνατό για τους ανθρώπους να συμμορφώσουν τον εαυτό τους προς αυτήν και να εισέλθουν σε αυτήν; Aπάντηση: Αν κατανοήσουν ότι, για όλα τα πράγματα, μολονότι μιλούν περί αυτών, δεν υφίσταται ούτε ο ομιλών, ούτε εκείνο για το οποίο μπορεί κανείς να μιλήσει περί αυτού, και μολονότι σκέπτονται περί αυτών δεν υφίσταται ούτε αυτός ο οποίος σκέπτεται, ούτε εκείνο για το οποίο μπορεί κανείς να σκεφτεί περί αυτού, τότε λέγεται ότι έχουν συμμορφωθεί προς αυτήν *την αρχή του Βουδισμού Μαχαγιάνα+. Και όταν είν ελεύθεροι από τις σκέψεις τους, λέγεται ότι έχουν εισέλθει σε αυτήν. Ακολούθως, το Ψς-Έχει έχει δύο όψεις, αν υποστηριχτεί με (τις) λέξεις. Η μια είν εκείνη η οποία είναι αληθινά κενή (śūnya), γιατί [η όψη αυτή] μπορεί σε τελική ανάλυση, ν αποκαλύψει εκείνο τ' οποίο είναι πραγματικό. Η άλλη όψη είν εκείνη η οποία είναι αληθινά μη-κενή (aśūnya), γιατί η καθαυτού ουσία του είναι προικισμένη με αμόλυντες και υπέροχες ποιότητες 9. Παραφράζοντας αυτήν σε πιο οικείους όρους, η «śūnya-προσέγγιση» μπορεί ν αντικατασταθεί από την «αρνητική προσέγγιση», η οποία απορρίπτει οποιονδήποτε καταφατικό προσδιορισμό του Απόλυτου με οποιονδήποτε τρόπο σκέψης και η «aśūnya-προσέγγιση» μπορεί ν αντικατασταθεί από τη «θετική προσέγγιση», η οποία επιβεβαιώνει το Απόλυτο μέσω των χαρακτηριστικών του γνωρισμάτων καθώς

65 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 45 και των επιδράσεών του. Οι δύο αυτές προσεγγίσεις προς το κείμενο θεωρούνται σαν συμπληρωματικές. 1. Aληθινά Κενό *ΣΟ Ψ-ΕΦΕΙ ΕΙΝΑΙ KENO] ΕΠΕΙΔΗ εξαρχής δεν σχετίσθηκε με καμία από τις σπιλωμένες καταστάσεις της ύπαρξης, είν ε- λεύθερο απ' όλα τα σημεία της υποκειμενικής διάκρισης των πραγμάτων, και δεν έχει καμίαν απολύτως σχέση με τις σκέψεις, οι οποίες συνελήφθησαν από έναν εξαπατηθέντα νου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ουσιώδης φύση του Ψς-Έχει δεν υφίσταται ούτε μετά χαρακτηριστικών σημείων, ούτε άνευ σημείων ούτε μετά μη-σημείων, ούτε άνευ μη-σημείων ούτε μετ αμφοτέρων, τ. έ. μετά σημείων και άνευ σημείων ταυτόχρονα αυτή δεν υφίσταται ούτε μεθ ενός μόνο σημείου, ούτε μετά διαφόρων σημείων ούτε μεθ ενός μόνο μη-σημείου, ούτε μετά διαφόρων μη-σημείων ούτε δε και με αμφότερα, τ. έ. μεθ ενός μόνο και μετά διαφόρων χαρακτηριστικών μη-σημείων ταυτόχρονα. Αυτή η προσπάθεια αντίκρουσης οποιασδήποτε επιβεβαίωσης για την ουσιώδη φύση του Ψς-Έχει είναι τυπική στους Βουδιστικούς τρόπους σκέψης από την αρχαιότερη εποχή. Αρχίζοντας με τη φημισμένη σιγή του Βούδα επί τέτοιων ερωτήσεων, όπως αν το σύμπαν είναι μόνιμο ή παροδικό ή αν το σύμπαν είναι περιορισμένο ή απεριόριστο, αυτή η στάση έχει διατηρηθεί από τους στοχαστές του Βουδισμού. Ιδιαίτερα μάλιστα από μια ομάδα ούτρας γνωστών σαν η Prajñāpāramita ή οι ούτρας της οφίας, των οποίων το παλαιότερο υπόστρωμα ανήκει στο στάδιο διαμόρφωσης του Βουδισμού Μαχαγιάνα κατά τον 1 ο ἢ κατά τον 2 ο αιώνα π.φ., όπου η αρνητική προσέγγιση τονίζονταν μ' επίταση. Ο Nāgārjuna, πάνω στη βάση των ούτρας της οφίας, διατύπωσε το πρότυπο για την ανασκευή κάθε απατηλής ταύτισης μ εκείνο, το οποίο είναι πέραν, ούτως ώστε το Απόλυτο παραμένει Απόλυτο και δεν κατέρχεται στο επίπεδο του πεπερασμένου. Αυτός δίνει τέσσερεις εναλλακτικές θέσεις προκειμένου να καταδείξει το παράλογο της επιβεβαίωσης οποιασδήποτε από αυτές. Οι βασικές αυτές εναλλακτικές θέσεις είναι δύο: ον και μη-ον, τ. έ., κατάφαση και άρνηση. Βασιζόμενες πάνω σ' αυτές τις δύο εναλλακτικές θέσεις, είναι πιθανές άλλες δύο επί πλέον θέσεις

66 46 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ δια της επιβεβαίωσης και της άρνησης ταυτόχρονα: αμφότερα, ον και μη-ον καθώς επίσης και μη-αμφότερα, ούτε ον ούτε μη-ον. Οι τέσσερεις αυτές εναλλακτικές θέσεις αντικρούονται στην αρχή της πρότασης. Πάνω σε αυτό το ζήτημα ακολουθούν περαιτέρω αναπτύξεις. υνοπτικά, εφόσον όλοι οι ανεπίγνωτοι άνθρωποι με τον εξαπατηθέντα νου τους χωριστικοποιούν από στιγμή σε στιγμή, αυτοί αποξενώνονται *από το Ψς-Έχει+ εξού και ο προσδιορισμός «κενό» αλλ άπαξ κι ελευθερωθούν από τον εξαπατηθέντα νου τους, θα διαπιστώσουν ότι δεν υφίσταται τίποτε για ν αντικρουστεί Aληθινά Μή-Κενό ΕΥΟΟΝ ΑΠΟΑΥΗΝΙΣΗΚΕ ΟΣΙ Η ουσία όλων των πραγμάτων είναι κενή, τ. έ. ελεύθερη απ' όλες τις φαντασιώσεις, ο αληθινός νους είν αιώνιος, μόνιμος, αμετάλλακτος, αγνός, κι αυτάρκης γιαυτό κι αποκαλείται «μη-κενός». Κι επίσης δεν υφίστανται ίχνη ιδιαιτέρων σημείων για να σημειωθούν σε αυτόν, καθόσον αυτός είναι η σφαίρα η οποία υπερβαίνει τις σκέψεις και βρίσκεται σε αρμονία μόνο με τη φώτιση. Αυτό είναι μια από τις εφαρμογές της μεθόδου της επιχειρηματολογίας της γνωστής σαν «η κατάφαση είναι άρνηση και η άρνηση είναι κατάφαση». Για παράδειγμα, το να πεί κανείς ότι «αυτό είναι μια έννοια» ισοδυναμεί με το ν αρνηθεί ότι «αυτό ειν ένα κύπελο τσαγιού». Σο να πεί κανείς ότι «αυτό δεν είναι γαλανό» ισοδυναμεί με το να βεβαιώσει ότι «αυτό είναι κάποιου χρώματος εκτός του γαλανού». Σο να πεί κανείς ότι «το Ψς-Έχει είναι κενό» ισοδυναμεί με το να υπαινιχθεί ότι το Ψς-Εχει είναι κάτι τι το οποίο δεν επιδέχεται οποιαδήποτε νοητική σύλληψη (αψηφά κάθε νοητική σύλληψη) τ. έ. το να πεί ότι το Ψς-Έχει δεν είναι αυτό, δεν είναι εκείνο κ. λπ., ισοδυναμεί με το να πεί ότι το Ψς-Έχει είναι υπερβατικό, κενό νοητικής σύλληψης. Αλλά η άρνηση αυτή δεν αποκλείει τη δυνατότητα του Ψς-Έχει να ιδωθεί κάπου αλλού ή από μια διαφορετική άποψη ή τάξη με την οποία δεν είναι κανείς εξοικειωμένος. Εξού και υφίσταται χώρος για να παρουσιάσουμε το Ψς-Έχει, αν η παρουσίαση αυτή γίνει συμβολι-

67 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 47 κά, σαν αιώνιο, μόνιμο, αμετάλλακτο κ. λπ.. «Κενότητα» κυριολεκτικά δε σημαίνει «μη-ύπαρξη» αυτή χρησιμοποιείται συνήθως υπό την έννοια της «κενής από ή στερημένης μιας διακεκριμένης, απόλυτης, ανεξαρτητης, μόνιμης υποκειμενικής οντότητας ή όντος σα μια συνιστώσα, μη-επιδεχόμενη απλοποίησης, εντός ενός κόσμου πολλαπλοτήτων», ή υπό την έννοια του «κενού απ' όλες τις διαβεβαιώσεις». ύμφωνα προς αυτό τον τρόπο του σκέπτεσθαι, ακόμη και το «μη-ον» είναι ένα «ον», καθώς είναι εξαρτημένο από το «ον». Ο όρος «κενό» προκύπτει από μια διαλεκτική συνειδητότητα υπέρβασης αυτής της διχοτόμησης του «όντος» και του «μη-όντος». Προκειμένου ν αποσοβήσει τον κίνδυνο της ερμηνείας της «κενότητος» σα μηόντος ή σα μιας συνηγορίας του μηδενισμού, ο Nāgārjuna λέει: «Η Κενότητα (śūnyatā), κακώς συλλαμβανόμενη, καταστρέφει έναν ανόητο άνθρωπο, όπως θα κάνει ένα φίδι όταν το χειρίζωνται ακατάλληλα, ή μια επωδός εκτελούμενη άσχημα» 11. B. Ο Νους υπό τους όρους των Υαινομένων 1. Η Αποθήκη της Συνειδητότητας Ο ΝΟΤ ΑΝ ΥΑΙΝΟΜΕΝΑ (ΑΜΑΡΑ) είναι θεμελιωμένος επί της Tathāgatagarbha 12. Εκείνο τ' οποίο ονομάζεται Αποθήκη της υνειδητότητας είν εκείνο στο οποίο η «ούτε γέννηση ούτε θάνατος (νιρβάνα)» αναμιγνύεται αρμονικά με τη «γέννηση και το θάνατο (σαμσάρα)», και, στην οποία (Αποθήκη υνειδητότητας), ακόμη αμφότερες (η γέννηση και ο θάνατος) ούτε ταυτίζονται ούτε διαφέρουν. Αυτή η υνειδητότητα έχει δύο όψεις, οι οποίες περικλείουν όλες τις καταστάσεις της ύπαρξης και δημιουργούν όλες τις καταστάσεις της ύπαρξης. Αυτές είναι: (1) Η όψη της φώτισης, και (2) η όψη της μηφώτισης. «Η Αποθήκη υνειδητότητας (ālayavijñāna)»: ύμφωνα προς τη χολή της Yogācāra, του Βουδισμού Μαχαγιάνα, το γνωστό αντιληπτικό σύστημα, τ. έ., ο νους, η εγωϊκή συνειδητότητα, κι ο υποσυνείδητος νους, διαιρείται σε οκτώ κατηγορίες: οι πέντε δηλαδή αισθητηριακές αντιλήψεις, η vijñāna *νους+, η manovijñāna [εγωϊκή-συνειδητότητα], και η ālayavijñāna [Αποθήκη υνειδητότητας+. Η υφισταμένη σχέση μεταξύ της Αποθήκης υνειδητότητας και του Ψς-Έχει

68 48 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ είτε αυτά είναι ταυτόσημα, είτε είναι μη-ταυτόσημα έγινε αντικείμενο μεγάλης διαμάχης μεταξύ των μελετητών των διαφόρων αιρέσεων. ύμφωνα προς το κείμενο, το ουσιώδες είναι ότι η Αποθήκη υνειδητότητας είναι καθωρισμένη σαν ο τόπος της διασταύρωσης της Απόλυτης και της φαινομενικής τάξης, ή της φώτισης και της μηφώτισης στον άνθρωπο. α. Η Όψη της Φώτισης (1) Αρχική Φώτιση Η ουσία του νου είν ελεύθερη σκέψεων. Tο χαρακτηριστικό εκείνου ο οποίος είν ελεύθερος σκέψεων είν ανάλογο προς εκείνο της σφαίρας του κενού χώρου του διαστήματος, τ' oποίο διεισδύει παντού. Η μια [χωρίς καμία δεύτερη, τ. έ., η Απόλυτη] όψη του Κόσμου της Πραγματικότητας (dharmadhātu) δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αδιαφοροποίητο Dharmakāya, το «Ουσιώδες σώμα» του Σαθαγκάτα. *Εφόσον η ουσία του νου είναι+ θεμελιωμένη επί του Dharmakāya, ονομάζεται αρχική φώτιση. Γιατί; Διότι η «αρχική φώτιση» δείχνει *την ουσία του νου a priori] σε αντιδιαστολή προς *την ουσία του νου κατά] τη διαδικασία της ενεργοποίησης της φώτισης η διαδικασία ενεργοποίησης της φώτισης δεν είναι άλλη παρά [η διαδικασία της ολοκλήρωσης+ της ταύτισης με την αρχική φώτιση. «Η διαδικασία ενεργοποίησης της φώτισης», αν μεταφραστεί κυριολεκτικά, είν η «έναρξη της φώτισης». Με αυτή την έκφραση ο συγγραφέας υποδηλώνει την όλη διαδικασία από την έναρξη της φώτισης ή αφύπνισης έως την πλήρη πραγμάτωση της φώτισης. (2) Η Διαδικασία Ενεργοποιήσης της Φώτισης Θεμελιωμένη στην αρχική φώτιση είναι η μη-φώτιση. Kι επειδή είναι μη-φώτιση, μπορούμε να μιλήσουμε περί της διαδικασίας ενεργοποιήσης της φώτισης. Ενώ η αρχική φώτιση είν εγγενής, η μη-φώτιση είναι τυχαία. Η τελευταία είναι η μη-ενεργοποιηθείσα κατάσταση από την αρχική φώτιση. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος είναι αρχικά φωτισμένος ή λυτρωμένος, αλλά υποφέρει επειδή δεν έχει αντιληφθεί ότι είναι φωτισμέ-

69 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 49 νος ή λυτρωμένος και συνεχίζει όπως ένας τυφλός ή άπιστος άνθρωπος, να ψηλαφεί για τη φώτιση ή τη σωτηρία του κάπου αλλού. Η πρότασις (συλλογισμού) είναι ότι αν ο άνθρωπος δεν είναι αρχικά φωτισμένος ή λυτρωμένος, δεν υφίσταται καμία δυνατότητα για την επίτευξη της φώτισής του ή της σωτηρίας του. Σώρα, το να είναι κανείς *πλήρως+ φωτισμένος στην κεφαλοπηγή του νου ονομάζεται τελική φώτιση και το να είναι μη-φωτισμένος στην κεφαλοπηγή του νου ονομάζεται μητελική φώτιση. Ποιό είναι το νόημα αυτού; Ἐνας κοινός άνθρωπος αφυπνίζεται στο ότι οι προηγούμενες σκέψεις του ήταν λανθασμένες τότε αυτός είναι ικανός και πάλι να σταματήσει (nirodha) την ανάδυση εκείνων των σκέψεών του. Μολονότι αυτό μπορεί επίσης να ονομαστεί, μερικές φορές, φώτιση, [στην πραγματικότητα αυτό δεν είναι καθόλου φώτιση] επειδή δεν είναι η φώτιση [εκείνη, η οποία προσεγγίζει την κεφαλοπηγή του Νου]. Οι οπαδοί του Βουδισμού Φιναγιάνα, οι έχοντες μια ωρισμένη διορατικότητα κι εκείνοι οι Βοδισάττβας, οι οποίοι μόλις ακριβώς έχουν αρχίσει ν αφυπνίζονται για τη μεταβαλλόμενη κατάσταση (anyathātva) των σκέψεων και είν ελεύθεροι από σκέψεις, οι οποίοι υπόκεινται στην αλλαγή [τέτοιες όπως η ύπαρξη ενός μονίμου εαυτού (atman), κ. λπ.+. Εφόσον αυτοί έχουν απαρνηθεί τις στοιχειώδεις προσκολλήσεις, οι οποίες προκύπτουν από την αδικαιολόγητη θεώρησή τους (vikalpa), [αυτή η εμπειρία τους] ονομάζεται φαινομενική φώτιση. Οι Βοδισάττβας *οι οποίοι κατέληξαν στην πραγμάτωση] του Dharmakāya αφυπνίζονται στην *πρόσκαιρα] αμετάβλητη κατάσταση (sthiti) των σκέψεων και δεν αναχαιτίζονται από αυτές. Εφόσον αυτοί είν ελεύθεροι από τις στοιχειώδεις τους [αναληθείς+ σκέψεις, τις προκύπτουσες από την εικοτολογία [ότι οι συνιστώσες του κόσμου είναι πραγματικές, η εμπειρία τους] ονομάζεται «φώτιση κατά προσέγγιση».

70 50 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Οι Bοδισάττβας εκείνοι, οι οποίοι έχουν συμπληρώσει τα στάδια ενός Βοδισάττβα, κι έχουν εκπληρώσει τα πρόσφοραδεξιοτεχνικά μέσα *τ' αναγκαία για να προκαλέσουν (την ενσυνείδητη εξωτερίκευση) της αρχικής φώτισης στην πληρέστερή της έκταση], θα πραγματώσουν την ταύτιση *με το Ψς- Έχει+ σε μια στιγμή αυτοί (αμέσως) θ αφυπνισθούν στο πώς αναδύονται οι ενάρξεις των *φαντασιακών σκέψεων του] νου (jāti), και θα ελευθερωθούν από την ανάδυση κάθε *φαντασιακής+ σκέψης. Εφόσον αυτοί είναι (ήδη) μακράν, ακόμη και από την πιο αμυδρή *φαντασιακή+ σκέψη, θα είναι ικανοί να έχουν μια διορατικότητα εντός της αρχικής φύσης του Νου. [Η πραγμάτωση] ότι ο Νους είν αιώνιος αποκαλείται τελική φώτιση. για αυτό, κατά συνέπεια, λέγεται σε μια ούτρα ότι αν υφίσταται ένας άνθρωπος, ο οποίος είναι ικανός να διακρίνει εκείνο τ' οποίο είναι πέραν των σκέψεων, αυτός είναι πολύ προχωρημένος στην σοφία του Βούδα. Εδώ ο συγγραφέας, κατά την ανάλυση της διαδικασίας της ενεργοποίησης της φώτισης, εφαρμόζει τις τέσσερεις χαρακτηριστικές καταστάσεις της ύπαρξης, κατ αντίστροφη τάξη. Οι τέσσερεις χαρακτηριστικές καταστάσεις είναι: (1) ανάδυση η έλευση στην ύπαρξη ανάλογη προς τη γέννηση ενός τέκνου (jāti) (2) διαμονή η κατάσταση της συνέχισης της ανάπτυξης ανάλογη προς το στάδιο από την παιδική προς την ανδρική ηλικία (sthiti) (3) αλλαγή τό στάδιο της μεταβολής των περιόδων ανάλογη προς την περίοδο από την αρχή της ζωής προς το γήρας (anyathātva) και (4) παύση η περίοδος του γήρατος και της καταστροφής (nirodha). Οι τέσσερεις αυτές χαρακτηριστικές καταστάσεις, όταν χρησιμοποιούνται κατά μια κοσμική έννοια, απεικονίζουν έναν κύκλο της κοσμικής ηλικίας (του κοσμικου αιώνα) ο οποίος συνεχίζεται με άπειρες επαναλήψεις (επαναλαμβανόμενος επ άπειρον). Η εφαρμογή αυτή των τεσσάρων χαρακτηριστικών καταστάσεων της ύπαρξης, κατ αντίστροφη τάξη για την περιγραφή της διαδικασίας της ενεργοποίησης της φώτισης, όπως φαίνεται, είναι μάλλον άγνωστη αλλού. Η παρομοίωση προς ένα όνειρο, ή η παρερμηνευόμενη θεώρηση φιδιού αντί για σκοινί, αποθησαυριζόμενες ιδιαίτερα στα κείμενα της Βουδιστικής χολής Yogācāra, μπορούν ν αποβούν χρήσιμες για την κατανόηση της πρώτης πρότασης της τελευταίας παραγράφου, η

71 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 51 οποία εξηγείται ανεπαρκώς. Διευκρινίζεται ότι μόνον όταν αφυπνιστεί κανείς μπορεί να συνειδητοποιήσει την αληθινή φύση ε- νός ονείρου ενόσω ονειρεύεται κανείς δε συνειδητοποιεί ότι ονειρεύεται. Αφυπνιζόμενος συνειδητοποιεί ότι αυτό ήταν ένα όνειρο και μπορεί να ελευθερωθεί απ αυτό. Παρόμοια, μόνο όταν είναι εγκατεστημένη μια σωστή άποψη μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει ότι οι προηγούμενες απόψεις του ήσαν εσφαλμένες και είναι ικανός να κατανοήσει γιατί οι εσφαλμένες απόψεις στηρίζονταν επί ωρισμένων μεροληπτικών ή λανθασμένων υποθέσεων. Μόνο τότε μπορεί κανείς να είν ελεύθερος από οποιεσδήποτε φαντασιακές σκέψεις. Μολονότι λέγεται ότι υφίσταται *μια αρχή] στην ανάδυση των *πλανημένων+ σκέψεων στο νου, δεν υφίσταται αρχή [ανεξάρτητη από την ουσία του Νου]. Ας λεχθεί επί πλέον ότι η αρχή *της ανάδυσης των πλανημένων σκέψεων+ είναι γνωστή, το οποίο σημαίνει ότι αυτή γνωρίζεται *σαν υπάρχουσα επί τη βάσει+ εκείνου, το οποίο είναι πέραν των σκέψεων *τ. έ. της ουσίας του Νου]. Κατά συνέπεια, όλοι οι κοινοί άνθρωποι λέγεται ότι δεν είναι φωτισμένοι γιατί έχουν ένα συνεχές (και αδιάλειπτο) ρεύμα *πλανημένων+ σκέψεων και δεν έχουν ούτε κατ ελάχιστον ελευθερωθεί από τις σκέψεις τους επομένως, λέγεται ότι βρίσκονται στη χωρίς αρχή άγνοια. Αν ένας άνθρωπος φτάσει με την [ενόραση σ'] εκείνο τ' οποίο είν ελεύθερο από σκέψεις, τότε αυτός γνωρίζει με ποιό τρόπο [οι σκέψεις+ αυτές, οι οποίες χαρακτηρίζουν το νου *τ. έ. οι πλανημένες σκέψεις+, αναδύονται, διαμένουν, μεταβάλλονται και παύουν να υφίστανται, για το λόγον ότι αυτός είναι ταυτισμένος μ' εκείνο, τ' οποίο είν' ελεύθερο σκέψεων. Αλλά στην πραγματικότητα, δεν υφίσταται διαφορά στη διαδικασία της ενεργοποίησης της φώτισης, γιατί oι τέσσερεις καταστάσεις *της ανάδυσης, της διαμονής, κ. λπ.+ υφίστανται ταυτοχρόνα και κάθε μια από αυτές δεν είναι αυθύπαρκτη οι καταστάσεις αυτές αρχικά είναι της μιας και της αυτής φώτισης *κατά το ότι αυτές διαδραματίζονται επί τη βάση της αρχικής φώτισης, σαν οι φαινομενικές της όψεις+.

72 52 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Και, πάλι, όταν αναλυθεί η αρχική φώτιση σε σχέση προς την σπιλωμένη κατάσταση [στη φαινομενική τάξη+, παρουσιάζει εαυτήν σαν έχουσα δύο χαρακτηριστικές ιδιότητες. Η μια είναι η «Αγνότητα της οφίας» και η άλλη είναι οι «Τπερορθολογιστικές Λειτουργίες». Η Αγνότητα της οφίας και οι Τπερορθολογιστικές Λειτουργίες του Απόλυτου, ή της φώτισης, μπορούν να συζητηθούν μόνο σε σχέσει προς τα φαινόμενα ή τη μη-φώτιση. Για το Απόλυτο (ή φώτιση), στην τελείως υπερβατική του όψη, δε μπορεί να λεχθεί απολύτως τίποτε. (α) Η Αγνόηηηα ηης οθίας. Με την αρετή της διείσδυσης (vāsanā, της ευωδιάς) της επίδρασης του Ντάρμα *τ. έ. της ουσίας του νου ή της αρχικής φώτισης+, ένας άνθρωπος πετυχαίνει την αληθινή αυτοπειθάρχησή του κι εκπληρώνει όλα τα πρόσφορα-δεξιοτεχνικά μέσα *για την ανάπτυξη της φώτισης+ σαν αποτέλεσμα, αυτός διασπάει το φράγμα της πολυσύνθετης συνειδητότητας *τ. έ. την Αποθήκη της υνειδητότητας η οποία περιέχει αμφότερες και τη φώτιση και τη μη-φώτιση], θέτωντας ένα τέλος στην εκδήλωση του ρεύματος του *πλανημένου+ νου, κι εκδηλώνοντας το Dharmakāya *τ. έ., την ουσία του Νου], γιατί η σοφία του (prajñā) καθίσταται αυθεντική και αγνή. Ποιά είναι η έννοια αυτού; Όλοι οι τρόποι λειτουργίας (lakshana) του νου και της συνειδητότητας *υπό την κατάσταση της μη-φώτισης+ είναι *τα προϊόντα της+ άγνοιας. Η άγνοια δεν υφίσταται ξεχωριστά από τη φώτιση και γιαυτό, αυτή δε μπορεί να καταστραφεί [γιατί δε μπορεί κανείς να καταστρέψει κάτι τι τ' οποίο αληθινά δεν υφίσταται+, κι όμως αυτή δε μπορεί να μην καταστρέφεται *κατά τόσο όσο αυτή παραμένει+. Αυτό μοιάζει με τη σχέση η οποία υφίσταται μεταξύ των νερών του ωκεανού *τ. έ., της φώτισης+ και των κυμάτων του *τ. έ., των τρόπων της λειτουργίας του νου+ διεγειρομένων από τον άνεμο *δηλαδή, την άγνοια+. Νερό και άνεμος είναι αξεχώριστα πλην το νερό, από τη φύση του, δεν είναι κινητό,

73 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 53 κι αν ο άνεμος σταματήσει, η κίνηση παύει. Αλλά η υγρή του φύση παραμένει ακατάστρεπτη. Παρόμοια, ο νους του ανθρώπου, αγνός κατά την ίδια του τη φύση, διεγείρεται από τον άνεμο της άγνοιας. Αμφότεροι νους και άγνοια δεν έχουν αφεαυτών των ιδιαίτερες μορφές και είναι αξεχώριστοι. Ο νους όμως δεν είναι από τη φύση του κινητός, και αν πάψει η άγνοια, τότε η αλληλουχία *των πλανημένων δραστηριοτήτων+ παύει. Aλλά όμως η ουσιώδης φύση της σοφίας *τ. έ. η ουσία του Νου, σαν (κι αυτήν ταύτην) την υγρή φύση του νερού] παραμένει ακατάστρεπτη. (β) Τπερορθολογιζηικές Λειηοσργίες. [Εκείνος ο οποίος έχει πλήρως αποκαλύψει την αρχική φώτιση] είναι ικανός στο να δημιουργήσει τις, παντός είδους, εξαίρετες συνθήκες γιατί η σοφία του είναι αγνή. Η εκδήλωση των αναρίθμητων εξαιρετικων ποιοτήτων του είναι ακατάπαυστη προσαρμόζωντας τον εαυτό του προς την ικανότητα των άλλων ανθρώπων ανταποκρίνεται αυθόρμητα, με πλείστους όσους ποικίλους τρόπους, κι έτσι τους ευεργετεί. (3) Τα Χαρακτηριστικά της Ουσίας της Φώτισης Σα χαρακτηριστικά της ουσίας της φώτισης έχουν τέσσερεις μεγάλες σημασίες, οι οποίες ταυτίζονται μ εκείνες του κενού χώρου ή είναι ανάλογες μ εκείνες ενός απαστράπτοντα καθρέπτη. Πρώτο, *η ουσία της φώτισης είναι σαν+ καθρέπτης ο οποίος είναι πράγματι κενός *από εικόνες]. Αυτός ο καθρέπτης είν ελεύθερος απ όλα τα σημεία των νοητικών αντικειμένων και δεν έχει τίποτε ν αποκαλύψει στον εαυτό του, καθόσο δεν αντικατοπτρίζει οποιεσδήποτε εικόνες. Aπό την όψη του Απόλυτου, η πληθώρα των ιδιαιτεροτήτων δεν υ- πάρχει. Αυτό που υπάρχει είναι μόνο το Απόλυτο, ακριβώς όπως ο χώρος είναι χωρίς κανεναν δεύτερο. Η διαίρεση του χώρου είναι κατασκευασμένη από τον άνθρωπο, είναι το αποτέλεσμα της σκεπτοκατασκευής η οποία έγινε προς χάρη ευκολίας εγγενώς η διαίρεση αυτή είναι ανύπαρκτη.

74 54 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Δεύτερο, *(η ουσία της φώτισης) είναι, σαν να ήταν] ένας καθρέπτης που επηρεάζει (vāsanā) [όλους τους ανθρώπους ώστε να κινηθούν προς τη φώτιση], και που χρησιμεύει σαν πρωταρχική αιτία *στην πραγμάτωση της φώτισής τους+. Δηλαδή, ο καθρέπτης αυτός είναι στ' αλήθεια μη-κενός σε αυτόν εμφανίζονται όλα τ αντικείμενα του κόσμου, τα οποία ούτ' εξέρχονται ούτ' εισέρχονται, τα οποία ούτε χάνονται ούτε καταστρέφονται. Είναι ο αιώνια διαμένων Ένας-Μόνο-Νους. [Όλα τα πράγματα εμφανίζονται σε αυτόν+ γιατί όλα τα πράγματα είναι πραγματικά, και κανένα από τα σπιλωμένα πράγματα δεν είναι ικανό να τον μολύνει, γιατί η ουσία της σοφίας *τ. έ., η αρχική φώτιση] είναι ανεπηρέαστη [από σπιλώσεις+, όντας εφωδιασμένη με μια άσπιλη ποιότητα κι επηρεάζει όλους τους ανθρώπους *ώστε να προχωρήσουν προς τη φώτιση]. Σρίτο, *(η ουσία της φώτισης) είναι σαν+ Ἐνας καθρέπτης ο οποίος είν ελεύθερος από [σπιλωμένα+ αντικείμενα *κατοπτριζόμενα σε αυτόν+. Αυτό μπορεί να λεχθεί γιατί η μη-κενή κατάσταση *της αρχικής φώτισης+ είναι γνήσια, αγνή κι απαστράπτουσα, όντας ελεύθερη από αμφότερα τα εμπόδια, συγκινησιακά και διανοητικά και υπερβαίνουσα τα χαρακτηριστικά εκείνου τ' οποίο είναι σύνθετο *τ. έ., της Αποθήκης της υνειδητότητας+. Σέταρτο, *είναι σαν+ Ἐνας καθρέπτης ο οποίος επηρεάζει [έναν άνθρωπο ούτως ώστε να καλλιεργήσει την ικανότητά του για καλωσύνη+, χρησιμεύωντας σαν μια συντονίζουσα αιτία *για να τον ενθαρρύνει στις προσπάθειές του+. Επειδή [η ουσία της φώτισης+ είν ελεύθερη από [σπιλωμένα+ αντικείμενα, αυτή φωτίζει καθολικά το νου του ανθρώπου και τον παρακινεί όπως καλλιεργήσει την ικανότητά του για καλωσύνη, παρουσιάζουσα εαυτήν σε συμφωνία με τις επιθυμίες του [όπως ένας καθρέπτης παρουσιάζει την εμφάνισή του+.

75 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 55 Από τα τέσερα επιχειρήματα, το πρώτο και το δεύτερο αντιστοιχούν στα επιχειρήματα επί των δύο όψεων του Απόλυτου με τους όρους του κενού και του μη-κενου. Σα επιχειρήματα τρίτο και τέταρτο αντιστοιχούν στην «Αγνότητα της οφίας» και στις «Τπερορθολογιστικές Λειτουργίες» στο προηγούμενον τμήμα (του βιβλίου). β. Η Όψη της Μη-Υώτισης Εξαιτίας της μη αληθινής συνειδητοποίησης της εναδικότητας μετά του Ψς-Έχει, ιδού αναδύεται ένας μη-φωτισμένος νους και κατά συνέπεια (και) οι σκέψεις του. Οι σκέψεις αυτές δεν έχουν κανένα κύρος για να στηριχτούν επομένως, δεν είναι ανεξάρτητες της αρχικής φώτισης. Αυτό μοιάζει με την περίπτωση ενός ανθρώπου ο οποίος έχει απωλέσει το δρόμο του αυτός είναι συγχυσμένος εξαιτίας της *λανθασμένης του αίσθησης για την+ κατεύθυνση. Αν αυτός είν ελεύθερος από *την ιδέα της+ κατευθύνσης συνολικά, τότε δε θα υπάρξει τέτοιο ζήτημα, όπως αυτό το παραστράτημα. Παρόμοια και με τους ανθρώπους εξαιτίας της [ιδέας της+ φώτισης, είναι συγχυσμένοι. Αλλά εάν είν ελεύθεροι από *την έμμονη ιδέα της+ φώτισης, τότε δε θα υπάρξει τέτοιο ζήτημα, όπως η μη-φώτιση. Επειδή [υπάρχουν άνθρωποι+ με μη-φωτισμένο, τ. έ. με πλανημένο νου, για χάρη αυτών μιλάμε περί της αληθινής φώτισης, γνωρίζοντας καλά τί αντιπροσωπεύει ο *σχετικός+ αυτός όρος. Ανεξάρτητα από το μη-φωτισμένο νου, δεν υπάρχουν ανεξάρτητα σημεία της αληθινής φώτισης καθαυτήν, τα οποία μπορούν να συζητηθούν. «Μη αληθινή συνειδητοποίηση της Εναδικότητας μετά του Ψς-Έχει» κατά λέξη: «Μη γνωρίζοντας ότι το ντάρμα του Ψς-'Εχει είν ένα», ή ίσως, «Μη γνωρίζοντας ότι το Ψς-Έχει και το ντάρμα (φαινόμενα) είν ένα». Εν πάση περιπτώσει το νόημα παραμένει το αυτό. Αυτό έχει ονομαστεί «βασική άγνοια». Η συζήτηση είν επί των δύο φαινομενικά αντιτιθεμένων εννοιών, της φώτισης τουτέστιν και της μη-φώτισης. Από την άποψη του συγγραφέα, οι πολικές αυτές αντιλήψεις δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες ή αντιφατικές είναι απλώς σχετικές, εφόσον η φώτιση είναι

76 56 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ασύλληπτη (και ακατανόητη) εν απουσία της μη-φώτισης αυτές συνυπάρχουν προσωρινά, όπως ήσαν σε αμοιβαία εξάρτηση, επί τη βάση της αρχικής φώτισης ή του Απόλυτου. Ούτε η φώτιση ούτε η μη-φώτιση θα πρέπει να θεωρηθούν σαν να είναι μια απόλυτη κατάσταση. Η ανακολουθία του να εκλάβουμε μια από αυτές τις δύο σα συγκεκριμένη κατάσταση του όντος με άλλα λόγια, ο παραλογισμός της θεώρησης ενός σχετικού σαν ένα Απόλυτο, ή μιας συμβατικής και συμβολικής έκφρασης σαν κυριολεκτικά αληθινής καταδεικνύεται εδώ, στο σημείο αυτό. Εξαιτίας της μη-φωτισμένης κατάστασής του, *ο πλανημένος νους+ παράγει τρεις όψεις, οι οποίες είναι όρια της μηφώτισης και είν αδιαχώριστες από αυτήν. Πρώτη (όψη) είναι η δραστηριότητα της άγνοιας. Η ταραχή (τ. έ., η κίνηση) του νου εξαιτίας της μη-φωτισμένης κατάστασής του ονομάζεται δραστηριότητα. Όταν φωτιστεί, αυτός (ο Νους) είν ατάραχος. Όταν αυτός (ο νους) είναι ταραγμένος, επακολουθεί η ανησυχία (duhkha), γιατί το αποτέλεσμα *τ. έ., η ανησυχία+ δεν είναι ανεξάρτητο από την αιτία *τ. έ., την ταραχή την εξαρτημένη από την άγνοια+. Δεύτερη (όψη) είναι το αντιλαμβανόμενο υποκείμενο. Εξαιτίας της ταραχής *η οποία συντρίβει την αρχική ενότητα με το Ψς-Έχει+, εμφανίζεται εκεί το αντιλαμβανόμενο υποκείμενο. Ὅταν *o Νους+ είναι ατάραχος, είν ελεύθερος από το αντιλαμβάνεσθαι. Η Σρίτη (όψη) είναι ο κόσμος των αντικειμένων. Εξαιτίας του αντιλαμβανόμενου υποκειμένου, εμφανίζεται λανθασμένα ο κόσμος των αντικειμένων. Ανεξάρτητα του αντιλαμβανόμενου όντος, δεν υφίσταται ο κόσμος των αντικειμένων. Εξαρτημένος από τον [ανακριβώς συλλαμβανόμενο+ κόσμο των αντικειμένων, *ο πλανημένος νους+ (έτσι) παράγει έξι όψεις. Πρώτη είναι η όψη της *χωριστικοποιούσας+ διάνοιας. Ε- ξαρτώμενος από τον [λανθασμένα συλλαμβανόμενο+ κόσμο των αντικειμένων, ο νους αναπτύσσει τη χωριστικότητα μεταξύ αρέσκειας και απαρέσκειας.

77 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 57 Δεύτερη είναι η όψη της συνέχειας. Με τη δύναμη της *χωριστικοποιού λειτουργίας+ της διάνοιας, ο νους παράγει μια επίγνωση της ηδονής και του πόνου *αναφορικά με τα πράγματα+ στον κόσμο των αντικειμένων. Ο νους αναπτύσσωντας *πλανημένες+ σκέψεις και περιοριζόμενος από αυτές, θα συνεχίσει αδιάκοπος. Σρίτη είναι η όψη της προσκόλλησης. Εξαιτίας της συνέχειας *των πλανημένων σκέψεων+, ο νους υπερτοποθετώντας τις πλανημένες του σκέψεις στον κόσμο των αντικειμένων και στηριζόμενος με δύναμη (από) [ τις χωριστικότητες της αρέσκειας και της απαρέσκειας+ αναπτύσσει προσκολλήσεις *προς εκείνα που αρέσκεται+. Σέταρτη είναι η όψη της θεωρίας (vikalpa) επί των ονομάτων και των γραμμάτων *τ. έ., των εννοιών+. Επί τη βάση των λανθασμένων προσκολλήσεων, *ο πλανημένος νούς+ αναλύει λέξεις οι οποίες είναι προσωρινές *και κατά συνέπεια στερούνται εγκυρότητας+. Πέμπτη είναι η όψη η προκαλούσα την ανάδυση του *κακού+ κάρμα. Βασιζόμενος πάνω στα ονόματα και τα γράμματα *τ. έ. έννοιες οι οποίες δεν έχουν εγκυρότητα, ο πλανημένος νους+ εξετάζει ονόματα και λέξεις και προσκολλάται σε αυτά και δημιουργεί πολλών ειδών κακό κάρμα. Έκτη είναι η όψη της ανησυχίας της προσκολλημένης στ [αποτελέσματα του κακού+ κάρμα. Εξαιτίας του *νόμου+ του κάρμα, ο πλανημένος νους υποφέρει τ αποτελέσματα και δε θα είν ελεύθερος. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η άγνοια είναι ικανή να παραγει όλα τα είδη των σπιλωμένων καταστάσεων όλες οι σπιλωμένες καταστάσεις είναι όψεις της μη-φώτισης.

78 58 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ γ. χέσεις μεταξύ Υώτισης και Μη-Υώτισης Δύο σχέσεις υφίστανται μεταξύ φωτισμένων και μη-φωτισμένων καταστάσεων. Οι σχέσεις αυτές είναι η «ομοιότητα» και η «ανομοιότητα». (1) Ομοιότητα Όπως ακριβώς τεμάχια διαφόρων ειδών αγγειοπλαστικής είναι από την ίδια φύση καθώς είναι κατασκευασμένα από πηλό. Έτσι και οι διάφορες ως δια μαγείας εκδηλώσεις (māyā) αμφοτέρων, τόσο της φώτισης (anāsrava: αμώμου) όσο και της μη-φώτισης (avidyā) είναι όψεις της ίδιας ουσίας, του Ὡς-Έχει. Για το λόγο αυτό έχει καταγραφεί σε μια ούτρα ότι «όλα τα αισθανόμενα όντα διαμένουν εγγενώς στην αιωνιότητα κι έχουν εισέλθει στη νιρβάνα. Η κατάσταση της φώτισης δεν είναι κάτι τι το αποκτώμενο μέσω άσκησης ή κάτι τι το δημιουργημένο. Η κατάσταση αυτή, τελικά, είναι α- νεπίτευκτη *καθότι είναι δεδομένη εξαρχής+» 13. Επίσης δεν έ- χει υλική όψη η οποία θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή σαν τέτοια. Οποιεσδήποτε υλικές όψεις [τέτοιες σαν τα σημεία της εξοχότητας του Βούδα+ τα οποία είναι ορατά, είναι ως δια μαγείας παράγωγα *του εκδηλωμένου Ψς-Έχει+ σε συμφωνία προς τη σπιλωμένη *νοοτροπία των ανθρώπων+. Ψστόσο, δεν είναι ότι οι υλικές αυτές όψεις [οι οποίες προκύπτουν από τις υπερορθολογιστικές λειτουργίες+ της σοφίας είναι από τη φύση της μη-κενότητας *τ. έ. ουσιαστικής+ γιατί η σοφία δεν έχει όψεις οι οποίες να μπορούν να γίνουν αντιληπτές. (2) Ανομοιότητα Όπως ακριβώς διάφορα τεμάχια αγγειοπλαστικής διαφέρουν μεταξύ τους. Έτσι υφίστανται διαφορές μεταξύ της καταστάσης της φώτισης κι εκείνης της μη-φώτισης, και μεταξύ των ως δια μαγείας εκδηλώσεων *του εκδηλωμένου Ψς-Έχει+ σε συμφωνία με *τη νοοτροπία των ανθρώπων σε+ σπίλώση, κι εκείνων *των ανθρώπων της άγνοιας+ οι οποίοι είναι βέβηλοι *τουτέστιν τυφλωμένοι+ έναντι της ουσιώδους φύσης *του Ψς-Έχει+.

79 ΕΡΜΗΝΕΙΑ Η Αιτία και οι συνθήκες του Ανθρώπινου Όντος στη Σαμσάρα Μια κυριολεκτική μετάφραση αυτού του τίτλου είναι: «Η αιτία και οι συνθήκες της γεννήσης και του θανάτου». Η αιτία σημαίνει την όψη της μη-φώτισης στην Αποθήκη της υνειδητότητας τ. έ., την άγνοια οι συνθήκες σημαίνουν το νου και τη συνειδητότητα στην κατάσταση της μη-φώτισης. Με λίγα λόγια αυτή η παράγραφος αναλαμβάνει ν αντιμετωπίσει τη νοοτροπία του ανθρώπου ο οποίος είναι μηαφυπνισμένος στην Απόλυτη τάξη, παρά το γεγονός ότι αυτός εγγενώς βρίσκεται εντός αυτής. την ακολουθούσα συζήτηση μπορούν να βρεθούν ωρισμένες ομοιότητες μεταξύ της σκέψης του συγγραφέα και των διδαχών της χολής Yogācāra του Βουδισμού Μαχαγιάνα. Η χολή Yogācāra υποστηρίζει την έννοια του «μόνο-νους» και η διδαχή της είναι γνωστή σαν υποκειμενικός ιδεαλισμός. Ο συγγραφέας παρουσιάζει το θέμα με τον δικό του τρόπο, αναπτύσσωντας την έννοια της Tathāgatagarbha, πλην όμως ωρισμένες βασικές ιδέες και όροι πρέπει να έχουν συμπεριληφθεί στο σύστημά του από πηγές της Yogācāra. ΣΟ ΟΣΙ Ο ΑΝΘΡΨΠΟ ΒΡΙΚΕΣΑΙ ΣΗ σαμσάρα προκύπτει από το γεγονός ότι ο νους (manas) και η συνειδητότητά του (vijñāna) αναπτύσσονται επί τη βάση της Αποθήκης της υνειδητότητας (citta). Αυτό σημαίνει ότι εξαιτίας της [όψης της μηφώτισης της+ Αποθήκης της υνειδητότητας, λέγεται ότι τελεί υπό την κατοχή της άγνοιας *και έτσι είναι περιορισμένος να παραμείνει στη σαμσάρα+. H citta, το manas, και η vijñāna είναι συνώνυμα κατά την πρώϊμη φάση του Βουδισμού, υποδεικνύοντας το «νου» υπό την κοινή αίοθηση της λέξης. Ομού με τη συστηματοποιήση της θεωρίας τους επί των Βουδικών Διδαχών, οι Βουδιστές στοχαστές (φιλόσοφοι της Abhidharma) διαφοροποιούνται μεταξύ αυτών, αποδίδοντας μοναδικές ψυχομεταφυσικές σημασίες σε κάθε έναν από τους προαναφερθέντες αυτους όρους. Η Βουδιστική χολή της Yogācāra, σε μια απόπειρα ανάλυσης των επιπέδων του νου του μη-φωτισμένου ανθρώπου, θεμελιώνει μια διακεκριμένη χρήση των ανωτέρω όρων. ύμφωνα προς την χολή αυτή, η citta ανταποκρίνεται στην ālayavijñāna (Αποθήκη υνειδητότητας), το manas στη manovijñāna (ενσυνείδητος νους), και η vijñāna παραμένει όπως είχε, υποδεικνύουσα τον κοινό νου κι ενίοτε

80 60 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ τις πέντε αισθήσεις. Μολονότι ο συγγραφέας (ή ο μεταφραστής) χρησιμοποιεί τους αυτούς όρους, το περιεχόμενό τους είναι συχνά τελείως διαφορετικό από εκείνο που βρίσκεται στη φιλοσοφία Yogācāra. Αυτή η παράγραφος, κατά συνέπεια, θα πρέπει να ερμηνευτεί υπό το φως της συνολικής σκέψης του κειμένου, χωρίς αναφορά στην ερμηνεία της χολής Yogācāra επί των τεχνικών αυτών όρων. Οποιαδήποτε απόπειρα να εξισωθεί ή να εναρμονιστεί το κείμενο προς τη σκέψη της Yogācāra θα προκάλούσε ανώφελη σύγχυση και παρανοήσεις. α. Νους *Η νοοτροπία+, η οποία αναδύεται στην κατάσταση της μη-φώτισης η οποία αντιλαμβάνεται [ανακριβώς+ και αναπαράγει *τον κόσμο των αντικειμένων+ και, θεωρώντας ότι ο [αναπαραγώμενος+ κόσμος των αντικειμένων είναι πραγματικός, συνεχίζει ν αναπτύσσει *πλανημένες+ σκέψεις, είν εκείνη η οποία ορίζεται σαν νους. Αυτός ο νους έχει πέντε διαφορετικά ονόματα. Σo πρώτο είναι «ενεργοποιηθείς νους», διότι, χωρίς να λειτουργεί ενσυνείδητα, καταστρέφει την ισορροπία με τη δύναμη της άγνοιας. Σο δεύτερο είναι «αναπτυσσόμενος νους», γιατί αναδύεται εξαρτώμενος από τον ταραγμένο νου σαν *το υποκείμενο+ τ' οποίο αντιλαμβάνεται *ανακριβώς+. Σο τρίτο είναι «αναπαράγων νους» 14, γιατί αναπαράγει ο- λόκληρο τον κόσμο των αντικειμένων όπως ένας απαστράπτων καθρέπτης αναπαράγει όλες τις υλικές εικόνες. Όταν αντιμετωπίζεται με τ αντικείμενα των πέντε αισθήσεων, τ αναπαράγει αυτοστιγμής. Εμφανίζεται αυθόρμητα σε κάθε περίπτωση και υπάρχει αιώνια [αναπαράγωντας τον κόσμο των αντικειμένων+ ενώπιον *του υποκειμένου+. Σο τέταρτο είναι «αναλυτικός νους», γιατί διαφοροποιεί ε- κείνο τ' οποίο είναι σπιλωμένο κι εκείνο το οποίο είναι μησπιλωμένο.

81 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 61 Σο πέμπτο είναι «συνεχίζων νους», γιατί είναι ενωμένος με *πλανημένες+ σκέψεις και συνεχίζει αδιάκοπα. Αυτός διατηρεί το όλο κάρμα, καλό και κακό, το συσσωρευμένο κατά τους αναρίθμητους βίους του παρελθόντος, και δεν επιτρέπει καμίαν απώλεια. Επίσης, είναι ικανός να παρασύρει τ αποτελέσματα του πόνου, της ευχαρίστησης, κ. λπ. του παρόντος και του μέλλοντος σε ωριμότητα ενεργώντας έτσι δεν περιπίπτει σε σφάλματα. Αυτός ο νους μπορεί να προκαλέσει σε κάποιον την ξαφνική ανάμνηση των πραγμάτων του παρόντος και του παρελθόντος και να έχει ξαφνικές και απροσδόκητες φαντασιώσεις για τα πράγματα του μέλλοντος. Ο τριπλός κόσμος, κατά συνέπεια, είναι μη-πραγματικός και προκύπτει αποκλειστικά από το νου και μόνο. Ξεχωριστά από αυτόν δεν υφίστανται αντικείμενα των πέντε αισθήσεων και του νου. Σί σημαίνει αυτό; Εφόσον όλα τα πράγματα, χωρίς εξαίρεση, αναπτύσσονται από το νου και παράγονται από τη συνθήκη των πλανημένων σκέψεων, όλες οι διαφοροποιήσεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι διαφοροποιήσεις του ενός νου αυτού καθεαυτού. [Ακόμη+ ο νους δε μπορεί να διακρίνει (αντιλαμβανόμενος) τον καθεαυτού νου ο νους δεν έχει ιδιαίτερα δικά του σημεία *για να μπορεί να διαπιστώνεται όπως μια ουσιαστική οντότητα, σαν τέτοια+. θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι [η αντίληψη για] ολόκληρο τον κόσμο των αντικειμένων μπορεί να στηριχτεί μόνο επί τη βάση του πλανημένου νου του ανθρώπου της άγνοιας. Όλα τα πράγματα, κατά συνέπεια, είναι ακριβώς σαν τις εικόνες σ' έναν καθρέπτη, οι οποίες στερούνται οποιασδήποτε αντικειμενικότητας για να μπορεί κανείς να τις κρατήσει αυτά είναι από το νου και μόνο, και είναι μη-πραγματικά. Όταν ο [πλανημένος+ νους έρχεται στην ύπαρξη, τότε διάφορες αντιλήψεις *ντάρμας+ έρχονται παρόμοια στην ύπαρξη κι όταν ο [πλανημένος+ νους παύει να υπάρχει, τότε οι διάφορες αυτές αντιλήψεις παύουν ομοίως να υπάρχουν.

82 62 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ «Κατά συνέπεια, ο τριπλός κόσμος είναι μη-πραγματικός και προκύπτει αποκλειστικά από το νου και μόνο»: Η από παλαιἀ καταγραμμένη έκφραση της δηλώσης αυτής, συναντώμενη σε πολυάριθμες, μεταγενέστερης προέλευσης γραφές, βρίσκεται (μεταξύ των άλλων και) σε μια από τις αρχαιότερες ούτρες Μαχαγιάνα από τον 1 ο ή από το 2 ο αιώνα μ. Φ., που αποκαλείται η ούτρα των Δέκα ταδίων (Daśabhūmika Sūtra), και η οποία μεταγενέστερα συγχωνεύτηκε, πιθανότατα στην Κεντρική Ασία, ή στην Κίνα, με την Avataṁsaka (Hua-yen) Sūtra. Η δήλωση αυτή δεν ελήφθει μόνο από τη χολή Hua-yen, αλλά χρησιμοποιήθηκε ακόμη σα μια από τις αυθεντικές αποδείξεις για να εξασφαλίσει ένα θεμέλιο για το σύστημα της Yogācāra. την πραγματικότητα, ο ουσιαστικός ιδρυτής της χολής της Yogācāra, ο Vasubandhu, έγραψε ένα σχόλιο επί της Daśabhūmika Sūtra 15. Η αρχική πρόταση όπως αυτή εμφανίζεται στη ούτρα μπορεί να μεταφραστεί με τον ακόλουθο τρόπο: «Εκείνο τ' οποίο ανήκει σε αυτόν τον τριπλό κόσμο είναι ο μόνο-νους» 16. Ο τριπλός κόσμος είναι ο κόσμος της επιθυμίας, ο κόσμος της μορφής η της ύλης, κι ο κόσμος του αμόρφου. β. σνειδηηόηηηα Εκείνο τ' οποίο ονομάζεται «συνειδητότητα (vijñāna)» είναι ο «συνεχίζων νους». Εξαιτίας των βαθιά-ριζωμένων τους προσκολλήσεων, οι κοινοί άνθρωποι φαντάζονται ότι οι έννοιες «Εγώ» καθώς και «Δικό μου» είναι πραγματικές και προσκολλώνται σε αυτές σύμφωνα προς τις φαντασιώσεις τους. Ευθύς αμέσως, λοιπόν, μόλις παρουσιαστούν αντικείμενα, η συνειδητότητα αυτή βασίζεται πάνω σε αυτά και χωριστικοποιεί τ αντικείμενα των πέντε αισθήσεων, καθώς επίσης και τ αντικείμενα του νου. Αυτό αποκαλείται «vijñāna *τ. έ. η διαφοροποιούσα συνειδητότητα+» ή η «διαχωρίζουσα συνειδητότητα». Ή πάλι, αποκαλείται η «χωριστικοποιούσα τ αντικείμενα συνειδητότητα». *Η τάση για χωριστικότητα αυτής+ της συνειδητότητας θα ενισχυθεί από αμφότερους τους ρύπους ή σπιλώσεις, *του διανοητικού ρύπου+ του κρατούντος επίμονα, για να διαστρέφει απόψεις, και *του συγκινησιακού+ ρύπου του επιεικούς στα πάθη.

83 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 63 Σο ότι ο *πλανημένος νους και] η συνειδητότητα προκύπτουν από τη διεισδύση της άγνοιας είναι κάτι το οποίο οι κοινοί άνθρωποι αδυνατούν να το κατανοήσουν. Οι οπαδοί του Βουδισμού Φιναγιάνα, με τη σοφία που διαθέτουν, αποτυγχάνουν παρόμοια να το κατανοήσουν. Οι Βοδισάττβας εκείνοι, οι οποίοι έχουν προχωρήσει από το πρώτο στάδιο, της ορθής πίστης, τοποθετώντας το νου τους *πάνω στη φώτιση] μέσω της ε- φαρμογής της ενατένισης, κι έχουν φτάσει στην πραγμάτωση του Dharmakāya, μπορούν να το κατανοήσουν αυτό, αλλά μόνο μερικώς. Όμως ακόμη κι εκείνοι οι οποίοι έχουν προσεγγίσει το τελικό στάδιο της Βοδισαττβικότητας δε μπορούν να το κατανοήσουν πλήρως μόνον οι Υωτισμένοι έχουν φτάσει στην ολοκληρωτική κατανόησή του. Γιατί; Ο Νους, μολονότι εξαρχής αγνός σε αυτή καθαυτή τη φύση του, συνοδεύεται από την άγνοια, κι όντας έτσι σπιλωμένος από την άγνοια έρχεται στην ύπαρξη μια σπιλωμένη *κατάσταση του+ Νου. Αλλά, μολονότι σπιλωμένος, ο καθαυτoύ-νους ειν αιώνιος κι α- μετάβλητος. Μόνο οι Υωτισμένοι είναι ικανοί να κατανοήσουν τί σημαίνει αυτό. Ό,τι αποκαλείται ουσιώδης φύση του νου είναι πάντοτε πέραν των σκέψεων. Κατά συνέπεια, αυτή είναι καθορισμένη σαν «αμετάβλητη». Όταν ο μοναδικός κόσμος της πραγματικότητας δεν έχει ακόμη γίνει αντιληπτός, ο νους *είν ευμετάβλητος και] δεν είναι σε τελεία ενότητα *με το Ψς-Έχει+. Ξαφνικά, εγείρεται *μια πλανημένη+ σκέψη [η κατάσταση αυτή] α- ποκαλείται άγνοια. «Ξαφνικά» είναι μια κατά λέξη μετάφραση της Κινέζικης επιρρηματικής σύνθετης λέξης hu-jan. Εδώ, τυχαία και σε μια πρόταση μερικών λέξεων, εξηγείται η αρχή της άγνοιας (avidyā). Η άγνοια είναι το πλέον θεμελιώδες πρόβλημα του Βουδισμού, συγκρίσιμο κατά τη σημασία του μ εκείνο του προπατορικού αμαρτήματος στο Φριστιανισμό. Η ανεγνωρισμένη αποφασιστικότητα του συγγραφέα να κάμει την πραγματεία του όσο το δυνατό συνοπτικότερη θα πρέπει να εκτιμηθεί δεόντως. Αυτός βέβαια πετυχαίνει συχνά το σκοπό του

84 64 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ διακινδυνεύωντας όμως να γίνει εν μέρει μόνον, ή και καθόλου, κατανοητός. το σημείο αυτό έχουν γίνει πολλές συζητήσεις για τη σημασία του hu-jan σε σχέση με την αρχή της άγνοιας, επί τη βάσει κυρίως, των ερμηνειών οι οποίες προτάθηκαν από το Fa-tsang, τον πλέον διάσημο σχολιαστή του κειμένου. Ακολουθώντας το σχόλιο ενός Κορεάτη μοναχού του Wŏnhyo 17, ο Fa-tsang λέει περί αυτού (1) ότι η άγνοια μόνη καθίσταται η πηγή των σπιλωμένων καταστάσεων του όντος. αυτό είναι το πλέον δυσδιάκριτο καμία άλλη κατάσταση του όντος δε μπορεί να είναι η αρχή αυτής. Κατά συνέπεια, λέγεται στο κείμενο ότι η άγνοια αναδύεται αίφνίδια. (2) χολιάζωντας ένα χωρίο μίας ούτρας, λέει: «ξαφνικά ή αιφνίδια», σημαίνει «χωρίς αρχή», εφόσον το παρατεθέν εδάφιο διευκρινίζει ότι δεν υφίσταται καμία άλλη κατάσταση του όντος πριν από την κατάσταση της άγνοιας. (3) Η λέξη «αιφνίδια» δε χρησιμοποιείται από την άποψη του χρόνου, αλλά για να λογοδοτήσει για την ανάδυση της άγνοιας χωρίς κανένα άλλο είδος (τρόπο;) έναρξής της 18. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι ο Fa-tsang ερμηνεύει το «αιφνίδια» σαν «χωρίς αρχή». υνεπώς, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η άγνοια, η πρωταρχική αιτία της μη-φωτισμένης κατάστασης του ανθρώπου, δεν έχει αρχή, αλλ αντίθετα έχει ένα τέλος εφόσον αυτή εξαφανίζεται με τη φώτιση. Ένας Κινέζος μοναχός της εποχής των Ming, ο Chen-chieh, στο σχόλιό του πάνω στην Αφύπνιση της Πίστης, το οποίο έγραψε κατά το έτος 1599, επεξηγεί το «αιφνίδια» σαν pu-chüeh, το οποίο μπορεί να σημαίνει «ασυνείδήτα» ή «όντας χωρίς γνώση για την αιτία» 19. Αν hu-jan είναι μετάφραση από μια ανσκριτική λέξη, τότε μπορεί να τοποθετηθεί 20 σαν αρχική η λέξη akasmāt. Akasmāt σημαίνει «χωρίς λόγο» ή «τυχαία». Αν αυτό είναι ορθό, η ακόλουθη μεταφορά παρατεθείσα από έναν άλλο Κινέζο μοναχό, τον Tzu-hsüan, ( 1038) της χολής Hua-yen, είναι περιέργως σχετική. Αυτός γράφει: «*Η άγνοια είναι+ σαν σκόνη η οποία ξαφνικά συγκεντρώθηκε στην επιφανεία) ενός καθρέπτη, ή σαν νέφη τα οποία ξαφνικά εμφανίζονται στον ουρανό» 21. το αρχικό τμήμα του παρόντος κειμένου, τέθηκε το αξίωμα ότι ο άνθρωπος είναι αρχικά φωτισμένος και ότι η άγνοια ή η μη-φώτιση δεν είναι εγγενής, αλλά τυχαία. Η άγνοια προκύπτει από μια ασυνείδητη και τυχαία αποξένωση από την ουσίαν του νου (Ψς-Έχει). Ψστόσο, με απουσία της συνειδήσης της αποξένωσης, η αρχή της άγνοιας δε μπορεί να γίνει αντικείμενο διανοητικής ανάλυσης. γιατί η διάνοια, η αρχή της άγνοιας είναι ακατανόητη, αν μη μυθοποιημένη εξού, το «ξαφνικά» θα εμφανιστεί ότι είναι μια έξοχη λύση.

85 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 65 γ. πιλωμένες Καταστάσεις του Νου [Εξαρτημένες από την άγνοια+ μπορούν ν αναγνωριστούν έξι είδη καταστάσεων σπίλωσης του νου. Η πρώτη είναι η σπίλωση ενούμενη με την προσκόλλήση *προς το atman], από την οποία εκείνοι οι οποίοι έχουν πετύχει απελευθέρωση με το Φιναγιάνα Βουδισμό κι εκείνοι *οι Βοδισάττβας+ στο «στάδιο της καθιέρωσης της πίστης» είν ελεύθεροι. Η δεύτερη είναι η σπίλωση ενούμενη με τον «συνεχίζοντα νου», από την οποία εκείνοι οι οποίοι βρίσκονται στο «στάδιο της καθιέρωσης της πίστης» και οι οποίοι εφαρμόζουν τα δεξιοτεχνικά μέσα *για να πετύχουν τη φώτιση+ μπορούν βαθμιαία να ελευθερωθούν κι ελευθερώνωνται πλήρως κατά το «στάδιο της αγνής μεγαλοψυχίας». Η τρίτη είναι η σπίλωση ενούμενη με τον χωριστικοποιούντα «αναλυτικό νου», από την οποία εκείνοι οι του «σταδίου της παρατηρήσεως των κανόνων» αρχίζουν να ελευθερώνωνται και τελικά, φτάνωντας στο «στάδιο των δεξιοτεχνικών μέσων, χωρίς κανένα ίχνος», είναι πλήρως ελεύθεροι. Η τέταρτη είναι η *λεπτή] σπίλωση η διαχωριζόμενη από τον αναπαριστάμενο κόσμο των αντικειμένων, από την οποία εκείνοι οι του «σταδίου της ελευθερίας από τον κόσμο των αντικειμένων» μπορούν να ελευθερωθούν. Η πέμπτη είναι η *λεπτότερη] σπίλωση η διαχωριζόμενη από τον «*αναπτυσσόμενο+ νου ο οποίος αντιλαμβάνεται», *τ. έ. η σπίλωση, η οποία υφίσταται πριν και από αυτήν ταύτην την πράξη της αντίληψης+, από την οποία εκείνοι οι του «σταδίου της ελευθερίας από τον *αναπτυσσόμενο+ νου» είν ελεύθεροι. Η έκτη *και η πλέον λεπτή+ είναι η σπίλωση η διαχωριζόμενη από τον βασικά «ενεργοποιημένο νου», από την ο- ποία οι Βοδισάττβας εκείνοι, οι οποίοι έχουν διέλθει το τελικό

86 66 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ στάδιο κι έχουν εισέλθει στο «στάδιο της Σαθαγκατατότητας», είν ελεύθεροι. «Βασικός ενεργοποιημένος νους» σημαίνει την τάση του ανθρώπου να προτιμά να παραμείνει στο στάδιο της άγνοιας. Αυτή υφίσταται πριν από τη σχέση διαχωρισμού του υποκειμένου και του αντικειμένου στο γενικό πλαίσιο της μη-φώτισης. Αυτή μπορεί να θεωρηθεί σαν ανάλογη της ροπής προς το κακό, η οποία υφίσταται πριν από την παρακίνηση και τη διάπραξη των κακών πράξεων, οι οποίες προκαλούν κακό κάρμα αυτή είναι η βασική τυφλότητα (avidyā), η ελλοχεύουσα στα βαθύτατα επίπεδα του υποσυνείδητου νου. δ. χόλια επί των Φρησιμοποιηθέντων Όρων στη Προηγηθείσα υζήτηση Επί *της έκφρασης+ «Ο μοναδικός Κόσμος της Πραγματικότητας δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτός». Εξ αυτής της θέσης *των Βοδισάττβας+ εκείνων οι οποίοι έχουν προωθηθεί από το «στάδιο της καθιέρωσης της πίστης» προς το «στάδιο της αγνής μεγαθυμίας», εφόσον αυτοί έχουν ολοκληρώσει και αποκόψει *τις πλανημένες τους σκέψεις+, προωθούμενοι, θα ελευθερώνωνται όλο και περισσότερο. και όταν αυτοί προσεγγίζουν το «στάδιο της Σαθαγκατατόηηηας», θ απελευθερωθούν ολοκληρωτικά. Επί του «ενούμενη». Με τη λέξη «ενούμενη» *η οποία εμφανίστηκε στις τρεις πρώτες σπιλώσεις+ επισημαίνεται ότι παρά την υπάρχουσα διαφορά *τ. έ., τη διττότητα+ μεταξύ του νου (υποκείμενο) και του δεδομένου-στοιχείου-του-νου (αντικείμενο), υφίσταται και μια ταυτόχρονη σχέση μεταξύ αυτών κατά τ' ότι, όταν το υποκείμενο είναι σπιλωμένο, το α- ντικείμενο είν επίσης σπιλωμένο, κι όταν το υποκείμενο είν εξαγνισμένο, το αντικείμενο είν επίσης εξαγνισμένο. Eπί του «διαχωριζόμενη». Με τη λέξη «διαχωριζόμενη» επισημαίνεται ότι [η δεύτερη τριάδα των λεπτεπίλεπτων και θεμελιωδών σπιλώσεων είναι οι όψεις της+ μη-φώτισης εκ μέρους του νου, του υφισταμένου πριν από τη διαφοροποιήση

87 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 67 *στη σχέση υποκειμένου και αντικειμένου+ κατά συνέπεια, μια ταυτόχρονη σχέση μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου δεν έχει ακόμη καθιερωθεί. Επί της «σπιλωμένης κατάστασης του νου». Αυτή αποκαλείται το «εμπόδιο το προερχόμενο από τις σπιλώσεις», γιατί παρεμποδίζει οποιαδήποτε θεμελιώδη ενόραση στο Ψς-Έχει. Επί της «άγνοιας». Άγνοια αποκαλείται το «εμπόδιο το προερχόμενο από τις εσφαλμένες αντιλήψεις για τ' αντικείμενα», γιατί παρεμποδίζει τη σοφία η οποία λειτουργεί αυθόρμητα στον κόσμο. Εξαιτίας της σπιλωμένης *κατάστασης του+ νου, αναδύετ' εκεί το υποκείμενο τ' οποίο αντιλαμβάνεται *εσφαλμένα τ. έ. ο αναπτυσσόμενος νους+ κι εκείνος ο οποίος αναπαράγει *o α- ναπαράγων (ή αναπαραγωγικός) νους+ και έτσι επιβεβαιώνει κανείς τον κόσμο των αντικειμένων λανθασμένα, προκαλώντας έτσι την προσωπική του απόκλιση από την αδιαφοροποίητη κατάσταση *του Ψς-Έχει+. Μολονότι όλα τα πράγματα είναι πάντοτε σε ηρεμία και στερούνται οποιωνδήποτε σημείων ανάδυσης, εξαιτίας της μη-φώτισης, της οφειλόμενης στην άγνοια, εκτρέπεται κανείς από το ντάρμα *τ. έ. το Ψς-Έχει+ έτσι, αποτυγχάνει ν αποκομίσει τη σοφία, η οποία λειτουργεί αυθόρμητα, προσαρμόζωντας τον εαυτό του σε όλες τις περιστάσεις του κόσμου. «Η σοφία η οποία λειτουργεί αυθόρμητα στον κόσμο». Σεχνικά η σοφία αυτή αποκαλείται η «πρόσφατα-αποκομισθείσα-σοφία» (priṣṭ ha-labdha-jñāna στην Κινεζική, hou-tê-chih). Αυτή είναι η σοφία η οποία, μετά από την επίτευξη της φώτισης και τη μαρτυρία της αξιοθρήνητης κατάστασης της ύπαρξης του κόσμου, αναδύεται αβίαστα, για να βοηθήσει τον κόσμο να σωθεί. Όταν ένας άνθρωπος, αγκιστρωμένος σ' ένα φαύλο κύκλο σύγχυσης, αφυπνίζεται στην ουσιώδη του ύπαρξη, επιστρέφει στην Απόλυτη τάξη κι αποκαθιστά το Ψς- Έχει στον εαυτό του, αυτός μπορεί, για πρώτη φορά να δεί τον αλγούντα κόσμο σε ολόκληρο το πεδίο της δράσης του. Όπως οι οφθαλμοί δε μπορούν να δούν τους οφθαλμούς (δηλ. τον εαυτό τους), παρόμοια και τόσο όσο αυτός είναι μέσα στην οδύνη, χωρίς να την

88 68 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ έχει υπερβεί, δε μπορεί να δεί την πραγματική κατάσταση του κόσμου. Μια έντονη πνευματική συνειδητότητα του γεγονότος ότι, εφόσον ένας άνθρωπος δεν είναι αφυπνισμένος τα πάντα είναι οδύνη, ήλθε στο Βούδα μετά την επίτευξη της φώτισής του. Πρόκειται για τις πλέον γνωστές λέξεις του Βούδδα, ότι «όλα είναι οδύνη (Sarvam Duhkam)» όπου, πράγματι, επρόφερε μετά την επίτευξη της φώτισής του. Εξού αναγκάζεται να εργαστεί για τη σωτηρία του κόσμου. 3. Τα Χαρακτηριστικά των Όντων στη Σαμσάρα ΚΑΣΑ ΣΗΝ ΑΝΑΛΤH TΨN ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΨΝ των όντων στη σαμσάρα, μπορούν να διακριθούν δύο κατηγορίες. Η μια είναι «τραχεία», γιατί *εκείνοι οι οποίοι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι+ ενωμένοι με τις *τραχειές δραστηριότητες του σπιλωμένου+ νου η άλλη είν «εκλεπτυσμένη», γιατί [εκείνοι οι οποίοι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι+ διαχωρισμένοι από [ τις λεπτές δραστηριότητες του σπιλωμένου+ νου. *Πάλι, κάθε κατηγορία μπορεί με τη σειρά της να υποδιαιρεθεί στην τραχύτερη και τη λεπτότερη]. Η τραχύτερη της τραχείας ανήκει στην περιοχή της πνευματικής δραστηριότητας του κοινού ανθρώπου η λεπτότερη της τραχείας και η τραχύτερη της εκλεπτυσμένης ανήκει στη περιοχή της πνευματικής δραστηριότητας των Βοδισάττβας και η λεπτότερη της εκλεπτυσμένης ανήκει σε εκείνη των Βούδας. Πρέπει να γίνει αναφορά στο «πιλωμένες Καταστάσεις του Νου» της προαναφερθείσας συζήτησης. Η «τραχεία» ανταποκρινεται στις πρώτες τρεις σπιλώσεις του νου και η «εκλεπτυσμένη» στις επόμενες τρεις σπιλώσεις αυτού. «Η λεπτότερη της εκλεπτυσμένης *ανήκει+ σ' εκείνη του Βούδα». Αυτό μήπως σημαίνει ότι και οι Βούδας, οι Υωτισμένοι, εξακολουθούν να έχουν ένα είδος κάποιας βασικής σπίλωσης, ακόμη και αν αυτή είναι η λεπτότατη όλων; Η ερώτηση αυτή απαντήθηκε από τον Wŏnhyo 22 του οποίου οι λέξεις διασκευάστηκαν από τον Fa-tsang κατά τον ακόλουθο τρόπο: «*Σο πεδίο της διανοητικής δραστηριότητας που ανήκει στη λεπτότερη της εκλεπτυσμένης λαμβάνει χώρα+ εκεί όπου δεν υφίσταται διαχωρισμός υποκειμένου και αντικειμένου. Εφόσον το χαρακτηριστικό αυτής της δραστηριότητας είναι άκρως λεπτό, μόνο οι Βούδας μπορούν να γνωρίζουν σχετικά με αυτήν».

89 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 69 την μεταγενέστερη μετάφραση του εν λόγω κειμένου από τον ιξανάντα η πρόταση αυτή παραλείπεται. Οι δύο αυτές κατηγορίες των όντων στη φαινομενική τάξη προκύπτουν εξαιτίας της διαπότισης της άγνοιας με άλλα λόγια, αυτές προκύπτουν λόγω της πρωταρχικής αιτίας και των συντονιζουσών αιτιών. Με την πρώτη επισημαίνεται η μη-φώτιση και με τις συντονίζουσες αιτίες, «ο λανθασμένα παριστώμενος κόσμος των αντικειμένων». Όταν η πρωταρχική αιτία παύει να υφίσταται, τότε οι συντονίζουσες αιτίες θα παύσουν παρόμοια να υφίστανται. Εξαιτίας της παύσης της πρώτης αιτίας, ο νους διαχωριζόμενος [από τον παριστανόμενο κόσμο των αντικειμένων, κ. λπ.+ θα πάψει να υφίσταται κι εξαίτιας της παύσης των συντονιζουσών αιτιών, ο νους ενούμενος *με την προσκόλληση στο atman, κ. λπ.+ θα πάψει να υφίσταται. Ερώτηση: Αν ο νους πάψει να υφίσταται, τί θα γίνει με τη συνέχειά του; Αν υφίσταται συνέχεια του νου, πώς μπορείτε σεις να ερμηνεύσετε την τελική του παύση; Απάντηση: Σο αναφερόμενο σαν «παύση» είναι η παύση των σημείων του *πλανημένου+ νου και όχι η παύση της ουσίας του. Είναι σαν την περίπτωση του ανέμου ο οποίος, ακολουθώντας την επιφάνεια του νερού, καταλείπει τα ίχνη της κίνησής του. Αν το νερό πρέπει να πάψει να υφίσταται, τότε τα ίχνη του ανέμου θ' ακυρωθούν και ο άνεμος δε θα έχει υπόστρωμα *πάνω στο οποίο να φανερώνει την κίνησή του+. Αλλ αν το νερό δεν παψει να υφίσταται, τότε τα ίχνη του ανέμου μπορούν να συνεχιστούν. Εξαιτίας της παύσης, και μόνο, του ανέμου παύουν ανάλογα και τα ίχνη της κίνησής του. Αυτό δεν είναι η παύση του νερού. Έτσι ακριβώς έχει και με την άγνοια πάνω στο έδαφος της ουσίας του νου υφίσταται κίνηση. Αν η ουσία του νου επρόκειτο να πάψει, τότε οι άνθρωποι θα ακυρώνωνταν και δε θα είχαν υποστήριξη. Αλλά εφόσον η ουσία του δεν παύει να υφίσταται, ο νους μπορεί να συνεχίσει.

90 70 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Επειδή μόνο η μωρία (η ανοησία) του παύει να υφίσταται, τα σημεία της *μωρίας του] νου παύουν ανάλογα. Δεν είναι ότι παύει η σοφία *τ. έ. η ουσία] του Νου. Η παρομοίωση αυτή, ευρύτατα διαδεδομένη από την εμφάνισής της σε αυτό το κείμενο, ήταν πολύ δημοφιλής μεταξύ των στοχαστών του Βουδισμού της Άπω Ανατολής σαν ένα από τα προσφορότερα δεξιοτεχνικά μέσα για την ερμηνεία της σχέσης, η οποία υφίσταται μεταξύ των φαινομένων και του Απόλυτου 23. Εξαιτίας των τεσσάρων ειδών της διαπότισης, αναδύονται οι σπιλωμένες καταστάσεις και η αγνή κατάσταση και συνεχίζουν αδιάκοπα. Αυτές είναι: (1) η αγνή κατάσταση, η οποία ονομάζεται Ψς-Έχει (2) η αιτία όλων των σπιλώσεων, η οποία ονομάζεται άγνοια (3) ο εξαπατηθείς (ή εξαπατώμενος) νους, ο οποίος ονομάζεται «ενεργοποιηθείς νους» (4) ο λανθασμένα συλλαμβανόμενος κόσμος, ο οποίος ονομάζεται «τα αντικείμενα των πέντε αισθήσεων και του νου». H σημασία της διαπότισης. Σα ενδύματα στον κόσμο δεν έχουν, βεβαία, οσμή αυτά-καθαυτά, πλην αν ο άνθρωπος τα διαποτίσει με αρώματα, τότε αποκτούν μια οσμή. Αυτό είναι ακριβώς το ίδιο με την περίπτωση όπου αναφερθήκαμε. Η αγνή κατάσταση του Ψς-Έχει δεν είναι, βέβαια, σπιλωμένη, αλλά εάν αυτή διαποτιστεί από την άγνοια, τότε τα σημεία της σπίλωσης εμφανίζονται επί αυτής. Η σπιλωμένη κατάσταση της άγνοιας στερείται, πράγματι, οποιασδήποτε εξαγνιστικής δύναμης, αλλά εάν αυτή διαποτιστεί από το Ψς- Έχει, τότε θα μπορέσει ν αποκτήσει μια εξαγνιστική επίδραση. α. Διαποτισμός της Άγνοιας Με ποιό τρόπο ο διαποτισμός *της άγνοιας+ δίνει γένεση στη σπιλωμένη κατάσταση και συνεχίζει αδιάκοπα; Μπορούμε να πούμε ότι επί του εδάφους του Ψς-Έχει *τ. έ., της αρχικής φώτισης+, εμφανίζεται η άγνοια *τ. έ., η μη-φώτιση]. Η άγ-

91 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 71 νοια, η πρωταρχική αιτία της σπιλωμένης κατάστασης, διεισδύει εντός του Ψς-Έχει. Εξαιτίας αυτού του διαποτισμού προκύπτει ένας πλανημένος νους. Εξαιτίας του πλανημένου νου, *περαιτέρω πλανημένες σκέψεις+ διεισδύουν εντός της άγνοιας. Ενώ η αρχή του Ψς-Έχει δεν είναι ακόμη αντιληπτή, *ο πλανημένος νους+ αναπτύσσωντας σκέψεις *που δημιουργήθηκαν στην κατάσταση] της μη-φώτισης επιβεβαιώνει εσφαλμένως συλληφθέντα αντικείμενα των αισθήσεων και του νου. Αυτά τα εσφαλμένως συλληφθέντα αντικείμενα των αισθήσεων και του νου, οι συντονίζουσες αιτίες [οι επιφέρουσες] τη σπιλωμένη κατάσταση, διαποτίζονται στον πλανημένο νου και τον προκαλούν να προσκολληθεί στις σκέψεις του, να δημιουργήσει διαφόρους τύπους *κακού+ κάρμα, και να υφίσταται όλα τα είδη της φυσικής και της πνευματικής οδύνης. Ο διαποτισμός των εσφαλμένως συλληφθέντων αντικειμένων των αισθήσεων και του νου είναι δύο ειδών. Ο ένας είναι ο διαποτισμός ο οποίος επιταχύνει *τις πλανημένες+ σκέψεις, και ο άλλος είναι ο διαποτισμός ο οποίος επιταχύνει τις προσκολλήσεις. Ὁ διαποτισμός του πλανημένου νου είναι δύο ειδών. Ο έ- νας είναι ο βασικός διαποτισμός από τον «ενεργοποιηθέντα νου», ο οποίος προκαλεί τους Αρχάτς, τους Πρατυεκαβούδας, και όλους τους Βοδισάττβας να υφίστανται την οδύνη της σαμσάρα, και ο άλλος είναι ο διαποτισμός ο οποίος επιταχύνει [τις δραστηριότητες της+ «χωριστικοποιούσας τ αντικείμενα συνειδητότητας» και ο οποίος κάμνει τους κοινούς ανθρώπους να υποφέρουν από τα δεσμά του κάρμα τους. H λέξη «Αρχάτ» αρχικά ήταν ένα επίθετο για το Βούδα με τη σημασία «άξιος», αλλ' αυτή κατέληξε στο να χρησιμοποιείται συχνά στα κείμενα Μαχαγιάνα με μια «υποτιμητική έννοια για να απεικονίσει εκείνον τον τελείως εξελιγμένο στο Βουδισμό Φιναγιάνα, ο οποίος χρειάζεται να επανεκπαιδευτεί στο Βουδισμό Μαχαγιάνα προκειμένου να πετύχει την αληθινή φώτιση. Εδώ η λέξη αυτή χρησιμοποιείται υπό τη δεύτερη αυτή έννοια.

92 72 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ O όρος «Πρατυεκαβούδας» απεικονίζει εκείνον ο οποίος έχει πετύχει την φώτισή του εξ ιδίων, χωρίς τη συνένωσή του με τη θρησκευτική τάξη. Εξαιτίας της εγωιστικής του στάσης και της απροθυμίας του να σώσει τον κόσμο, και αυτός επίσης θεωρείται σαν υποδεέστερος σοφός στα απολογητικά κείμενα της φιλολογίας Μαχαγιάνα, παρόλον ότι είναι ελαφρά υπέρτερος απ ότι ένας Αρχάτ. Ένας Βοδισάττβα, ο οποίος θυσιάζει εαυτόν για τον κόσμο, κατατάσσεται σαν υπέρτερος από αυτούς. O διαποτισμoς της άγνοιας είναι δύο ειδών. Ο ένας είναι ο βασικός διαποτισμός, εφόσον μπορεί να θέσει σε λειτουργία τον «ενεργοποιηθέντα νου», κι ο άλλος είναι ο διαποτισμός ο οποίος αναπτύσσει βλαπτικές απόψεις και προσκολλήσεις, εφόσον αυτός μπορεί να θέσει σε λειτουργία τη «χωριστικοποιούσα τ αντικείμενα συνειδητότητα». β. Διαποτισμός του Ψς-Έχει Με ποιό τρόπο ο διαποτισμός *του Ψς- Εχει+ δίνει ανάδυση στην αγνή κατάσταση και συνεχίζεται αδιάλειπτα; Μπορεί ν' αναφερθεί ότι υπάρχει η αρχή του Ψς-Έχει, και ότι αυτή διαποτίζεται εντός της άγνοιας. Μέσω της δύναμης του διαποτισμού αυτού, *το Ψς-Έχει+ προκαλεί τον πλανημένο νου να αισθανθεί απέχθεια για την οδύνη της σαμσάρα και κατόπιν ν αναζητήσει τη νιρβάνα. Επειδή αυτός ο νους, μολονότι πλανημένος, διακατέχεται *τώρα+ από απέχθεια και βλέψειςπροσδοκίες, διαποτίζεται εντός του Ψς-Έχει *παρακινώντας ταυτόχρονα το Ψς-Έχει ν αυτεκδηλωθεί]. Έτσι ο άνθωπος τείνει να πιστεψει στην ουσιώδη του φύση, να γνωρίσει ότι εκείνο τ' οποίο υπάρχει είναι η εσφαλμένη δραστηριότητα του νου και ότι ο ενώπιόν του κόσμος των αντικειμένων δεν υφίσταται (είναι ανύπαρκτος), και (εν τοιαύτη περιπτώσει) να εφαρμόσει διδασκαλίες για να απελευθερωθεί [από τον λανθασμένα συλληφθέντα κόσμο των αντικειμένων+. Γνωρίζει το πραγματικά ούτως έχον ότι δεν υφίσταται κόσμος αντικειμένων ενώπιόν του και κατά συνέπεια με ποικίλες επινοή-

93 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 73 σεις ασκεί τρόπους δια των οποίων συντονίζει * τον εαυτόν του με το Ψς-Έχει+. Δε θα προσκολληθεί σε οτιδήποτε ούτε θα ενδώσει σε οποιεσδήποτε *πλανημένες+ σκέψεις. Μέσω της δύναμης αυτού του διαποτισμού *του Ψς-Έχει+ για μια μακρά χρονική περίοδο, η άγνοιά του καταπαύει. Εξαιτίας της κατάπαυσης της άγνοiας, δε θα υπάρξει πλέον ανάδυση *πλανημένων δραστηριοτήτων του+ νου. Εξαιτίας της μη-ανάδυσης *των πλανημένων δραστηριοτήτων του νου], ο κόσμος των αντικειμένων *όπως συλλαμβάνονταν προηγουμένως+ παύει να υφίσταται εξαιτίας της κατάπαυσης αμφοτέρων, πρωταρχικής αιτίας (άγνοια) και συντονιζουσών αιτιών (αντικείμενα), όλα τα σημεία του σπιλωμένου νου θα μηδενιστούν. Αυτό ο- νομάζεται «απόκτηση της νιρβάνα και πραγματοποίηση αυθόρμητων πράξεων». Ο διαποτισμός *του Ψς-Έχει+ εντός του σπιλωμένου νου είναι δύο ειδών. Ο πρώτος είναι ο διαποτισμός της «χωριστικοποιούσας τ αντικείμενα συνειδητότητας». *Εξαιτίας αυτού του διαποτισμού] οι κοινοί άνθρωποι και οι Φιναγιανιστές καταλήγουν να αισθάνονται απέχθεια για την οδύνη της σαμσάρα, και κατόπιν ο καθένας από αυτούς, σύμφωνα προς τη δυνατότητά του, προχωρεί βαθμηδόν προς την ύψιστη φώτιση (Κινέζ. tao). Ο δεύτερος είναι ο διαποτισμός εντός του νου. *Εξαιτίας αυτού του διαποτισμού], οι Βοδισάττβας προχωρούν ταχέως προς τη νιρβάνα με βλέψη-προσδοκία και καρτερική σθεναρότητα. Μπορούν ν αναγνωριστούν δύο είδη διαποτισμού του Ψς- Έχει *εντός της άγνοιας+. Tο πρώτο είναι «ο διαποτισμός μέσω εκδήλωσης της ουσίας *του Ψς-Έχει+», και το δεύτερο είναι «ο διαποτισμός μέσω [εξωτερικών+ επιρροών». Η φράση «ο διαποτισμός μέσώ εκδήλωσης της ουσίας *του Ψς-Έχει+» ίσως μπορεί ν αποδοθεί κατά γράμμα σαν «ο διαποτισμός μέσω εκδήλωσης της ουσίας δια της δικής της εναρμονισης». Ακολουθώντας το σχόλιο του Fa-tsang, παραδοσιακά ο διαποτισμός αυτός γίνονταν κατανοητός σαν «εσωτερικός διαποτισμός» (Κινέζ., nei-hsün) 24. Αυτός

94 74 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ είναι η εσωτερική παρόρμηση του Ψς-Έχει στον άνθρωπο για να εξέλθει, ούτως ειπείν, από την κατάσταση της άγνοιας προς την κατάσταση της αφύπνισης, ή από το ασυνείδητο προς το συνειδητό. Αυτή είναι μια εσωτερική κίνηση του Ψς-Έχει (προς τα) ενδότερα, από το δυνητικό προς το συγκεκριμένο, ή από την ουσία προς την ύπαρξη, ούτως ώστε η ουσία διαποτίζεται εντός της ύπαρξης, είτε από τη νιρβάνα εντός της σαμσάρα. Σο Ψς-Έχει εσωτερικά, τ. έ. η αρχική φώτιση, επιβεβαιώνει συνεχώς εαυτό προκειμένου να πραγματοποιηθεί υπερπηδώντας το τείχος της άγνοιας. Η εγγενής αυτή εσώτερη δυναμική του Ψς-Έχει υποδηλώνεται δια του όρου «εσωτερικός διαποτισμός». (1) Διαποτισμός μέσω Εκδήλωσης της Ουσίας του Ως-Έχει [Η ουσία του Ψς-Έχει+ από την άναρχο αρχή, είναι προικισμένη με την «τέλεια κατάσταση της αγνότητας». Ακόμη, αυτή είν επίσης εφωδιασμένη με υπερορθολογιστικές λειτουργίες καθώς και με τη φύση του εκδηλώνειν εαυτήν. Εξαιτίας αυτών των δύο λόγων αυτή διαποτίζεται αέναα [εντός της άγνοιας+. Μέσω της δύναμης αυτού *του διαποτισμού], αυτή προκαλεί στον άνθρωπο την αίσθηση της απέχθειας προς την οδύνη της σαμσάρα, (και την αναγκαιότητα) αναζήτησης της μακαριότητας στη νιρβάνα, και έτσι, αυτός πιστεύωντας ότι κατέχει την αρχή του Ψς-Έχει μέσα στον ίδιο του τον εαυτό ν αποφασίσει ν' αγωνιστεί. «Η τέλεια κατάσταση της αγνότητας (an-āsrava-dharma)» ταυτίζεται από τον Fa-tsang με την «αρχική φώτιση της μη-κενότητας» 25. «Η φύση του εκδηλώνειν εαυτήν». Η αρχική Κινέζικη αυτή φράση μπορεί να μεταφραστεί φιλολογικά σαν «η φύση του κατασκευάζειν τον κόσμο των αντικειμένων». Λαμβανόμενη φιλολογικά, η φράση αυτή δεν κάνει μεγάλη αίσθηση, μολονότι οι σχολιαστές αποπειρώνται συνήθως να τη λάβουν κατ αυτό τον τρόπο. Για παράδειγμα, ο T anyen ( ), ο αρχαιότερος σχολιαστής, του οποίου η εργασία διασώθηκε, φτάνει στο σημείο να την παρουσιάσει σα μια μαγική δημιουργία των αντικειμένων των αισθήσεων 26. Σο Ψς-Έχει, από μια α- πόλυτη έννοια, δε μπορεί ποτέ να θεωρείται σαν έν' αντικείμενο ή σαν πολλά αντικείμενα. Όταν αντικειμενοποιείται, δεν είναι πλέον το Απόλυτο, αλλά τρέπεται προς το σχετικό. Κατά συνέπεια, το «κα-

95 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 75 τασκευάζειν τον κόσμο των αντικειμένων», πρέπει να ληφθεί συμβολικά σαν εισηγούμενο (την έννοια του) «αποκαλύπτον εαυτό», «εκδηλώνειν εαυτό εκ των έσω», κ. λπ. το Ψς-Έχει δεν αντικειμενοποιεί εαυτό εξωτερικά, αλλά επιβεβαιώνει εσωτερικά την απόλυτη υποκειμενικότητά του στον άνθρωπο. Ερώτηση: Eάν αυτό έχει έτσι, τότε όλα τα αισθανόμενα όντα είναι προικισμένα με το Ψς-Έχει και διαποτίζονται εξίσου από αυτό. Γιατί λοιπόν συμβαίνει να υφίστανται άπειρες ποικιλίες πιστευόντων και μη-πιστευόντων, και να υφίστανται ωρισμένοι οι οποίοι πιστεύουν νωρίτερα κι ωρισμένοι οι οποίοι πιστεύουν αργότερα; Όλοι αυτοί, γνωρίζοντας ότι είναι προικισμένοι με την αρχή του Ψς-Έχει, πρέπει αμέσως να κάμουν μια προσπάθεια χρησιμοποιώντας δεξιοτεχνικά μέσα κι όλοι εξίσου θα πετύχουν τη νιρβάνα. Απάντηση: Μολονότι το Ψς-Έχει είναι αρχικά ένα, υφίστανται όμως αναρίθμητες κι άπειρες *σκιές της+ άγνοιας. Η άγνοια από την άναρχη αρχή, εξαιτίας της φύσης της, χαρακτηρίζεται από διαφορετικότητα, και ο βαθμός της έντασής της δεν είναι ομοιόμορφος. πιλώσεις, πιο πολυάριθμες κι από τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη, έρχονται στην ύπαρξη λόγω *των διαφορετικοτήτων στην έντασή της+ άγνοιας και υφίστανται με πολλαπλούς τρόπους τέτοιες σπιλώσεις, όπως η πίστη, φέρ ειπείν, στην ύπαρξη του άτμαν και η εγκατάλειψη στην τρυφή των παθών, αναπτύσσονται λόγω της άγνοιας και υφίστανται με διάφορους τρόπους. Όλες αυτές οι σπιλώσεις προκαλούνται από την άγνοία μ έναν απείρως παραλλάσσοντα τρόπο σε δεδομένη στιγμή. Μόνον οι Σαθαγκάτας γνωρίζουν τα πάντα σχετικά με αυτό. το Βουδισμό υφίσταται *μια Διδασκαλία αφορώσα] στην αρχική αιτία και τις συντονίζουσες αιτίες. Όταν η πρωταρχική αιτία και οι συντονίζουσες αιτίες έχουν επαρκώς εξασφαλιστεί, τότε θα υπάρξει η τελειότητα [ενός αποτελέσματος+. Αυτό είναι σαν τη περίπτωση του ξύλου: μολονότι αυτό κατέχει μια [λανθάνουσα+ φύση φωτιάς, η οποία είναι η πρωταρχική φύση

96 76 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ της καύσης του, τούτο δε μπορεί να καεί αφεαυτού του, εκτός αν ο άνθρωπος κατανοήσει την κατάσταση και προσφύγει σε μέσα *ενεργοποιήσης της φωτιάς δια του ξύλου ανάπτοντάς το+. Κατά τον ίδιο τρόπο ένας άνθρωπος, μολονότι κατέχει την ορθή πρωταρχική αιτία, [Ψς-Έχει μετά] της διαποτίζουσας δύναμής του, δε μπορεί αφεαυτού του και μόνο να θέσει ένα τέλος στις σπιλώσεις του και να εισέλθει στη νιρβάνα, εκτός και αν είν εφωδιασμένος με τις συντονίζουσας αιτίες, τουτέστιν, τις απροσδόκητες συναντήσεις του με τους Βούδας, τους Βοδισάττβας ή τoυς καλούς πνευματικούς φίλους. Ακόμη κι αν οι συντονίζουσες από τα έξω αιτίες μπορεί να είναι επαρκώς εξασφαλισμένες κι αν η αγνή αρχή *του Ψς-Έχει+ εσωτερικά στερήται της δύναμης του διαποτισμού, τότε ο άνθρωπος δε μπορεί, τελικά, να αισθανθεί απέχθεια (αποστρεφόμενος από) την οδύνη της σαμσάρα και ν αναζητήσει ευδαιμονία στη νιρβάνα. Ψστόσο, αν αμφότερες η πρωταρχική και οι συντονίζουσες αιτίες είναι επαρκώς εξασφαλισμένες, τότε λόγω της από αυτόν κατακτημένης δύναμης διαποτισμού *του Ψς- Έχει εκ των έσω+ και της ευσπλαχνικής προστασίας των Βούδας και των Βοδισάττβας *εκ των έξω+, αυτός είναι ικανός ν αναπτύξει μιαν απέχθεια για την οδύνη, να πιστεψει ότι η νιρβάνα είναι πραγματική, και να καλλιεργήσει την ικανότητά του για την καλωσύνη. κι όταν η καλλιέργεια της ικανότητάς του για την καλωσύνη ωριμάσει, αυτός θα έχει, ως αποτέλεσμα, την τύχη να συναντήσει τους Βούδας και τους Βοδισάττβας και θα καθοδηγηθεί, θα διδαχθεί, θα ευεργετηθεί, και θ' αγαλλιάσει, και τότε αυτός θα είναι ικανός να προχωρήσει στην ατραπό για τη νιρβάνα. (2) Διαποτισμός μέσω Επιρροών. Ο διαποτισμός αυτός είναι η δύναμη εκ των έξω η επηρεάζουσα τους ανθρώπους και εξασφαλίζουσα σε αυτούς συντονίζουσες αιτίες. Σέτοιες εξωτερικές συντονίζουσες αιτίες έ- χουν έναν άπειρο αριθμό εννοιών. υνοπτικά, αυτές μπορούν

97 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 77 να ερμηνευτούν ονομαστικά από δύο κατηγορίες: οι ειδικές και οι γενικές συντονίζουσες αιτίες. (α) Oι Εiδικές υντονίζουσες Αιτίες. Ο άνθρωπος, από την στιγμή όπου για πρώτη φορά φιλοδοξεί ν αναζητήσει τη φώτιση έως ότου καταστεί Βούδας, βλέπει ή διαλογίζεται προς τους Βούδας και τους Βοδισάττβας [όπως Αυτοί εκδηλώνονται σε αυτόν+ ενίοτε Αυτοί εμφανίζονται σαν μέλη της οικογένειάς του, γονείς ή συγγενείς, ενίοτε σαν υπηρέτες, ενίοτε σαν επιστήθιοι φίλοι, ή ενίοτε σαν εχθροί. Μέσα από παντός είδους πράξεις κι αναρίθμητες επιτελέσεις, τέτοιες όπως η εφαρμογή των τεσσάρων πράξεων της στοργικής καλωσύνης, κ. λπ., αυτοί εξασκούν τη δύναμη του διαποτισμού, την δημιουργηθείσα από τη μεγάλη τους ευσπλαχνία, κι έτσι είναι ικανοί να παρακινήσουν τα αισθανόμενα όντα ώστε να ενδυναμώσουν τη δυνατότητά τους για την καλωσύνη και είναι ικανοί να τα ευεργετήσουν, καθώς Αυτοί βλέπουν ή ακούουν *τα σχετικά με τις ανάγκες τους]. Η *ειδική+ αυτή συντονίζουσα αιτία είναι δύο ειδών. Η μια είναι άμεση και καθιστά τον άνθρωπο ικανό για να εξασφαλίσει ταχέως την απελευθέρωσή του και η άλλη είναι απόμακρη και καθιστά τον άνθρωπο ικανό για να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του μετά την παρέλευση μιας μακριάς χρονικής περιόδου. Η άμεση και η απόμακρη αιτίες είναι πάλι δύο ειδών: οι αιτίες οι οποίες ενδυναμώνουν τον άνθρωπο στις ε- φαρμογές *των δεξιοτεχνικών του μέσων για να βοηθήσει τους άλλους+, κι εκείνες οι οποίες τον καθιστούν ικανό για να εξασφαλίσει τη φώτιση (Κινέζ. tao). Οι Μαχαγιανιστές ερμηνεύουν το Βούδα Śākyamuni σαν μια προσωρινή ενσάρκωση στην ιστορία του Αιώνιου Βούδα, του Dharmakāya, ο οποίος εμφανίσθηκε προκειμένου να βοηθήσει για να σωθεί ο κόσμος. Η θεωρία αυτή καθιστά πιθανό το να τεθεί σα δεδομένος οποιοσδήποτε αριθμός εγκόσμιων, αλλά όχι ιστορικών, εκδηλώσεων των Βούδας και των Βοδισάττβας, καθώς προχωρούσε η εκλαΐκευση του Βουδισμού Μαχαγιάνα. Προκειμένου (αυτή) να καταστεί λαϊκή θρη-

98 78 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ σκεία, η μυθοποίηση ήταν αναπόφευκτη. το καλλίτερο, ίσως, παράδειγμα αυτής της τάσης μπορεί ν ανευρεθεί σε μια παράγραφο της ούτρας του Λωτού στην οποία ο Βοδισάττβα Avalokiteśvara εμφανίζεται υπό όλες τις μορφές του όντος προκειμένου να προστατέψει τους πιστούς σε άπασες τις πιθανές τοποθεσίες, οδηγώντας τους τελικά στη φώτιση 27. «Οι τέσσερεις πράξεις της στοργικής καλωσύνης» προσδιορίζονται σαν φιλανθρωπία, ευγενική ομιλία, ευεργετική δράση και συνεργασία. Η μετάφραση ακολουθεί την ερμηνεία του Fa-Tsang 28. Ο Wŏnhyo, σχετικά με «τις αιτίες οι οποίες ενδυναμώνουν τον άνθρωπο στην πρακτική του», λέει ότι «αυτές αναπτύσσουν διάφορες πρακτικές, τέτοιες όπως φιλανθρωπία, τήρηση των κανόνων, κ. λπ.». σχετικά με τις αιτίες «οι οποίες καθιστούν τον άνθρωπο ικανό για να εξασφαλίσει τη φώτιση», λέει ότι αυτές είναι εκείνες οι οποίες αναπτύσσουν *την πρόθεση από την πλευρά του πιστού+ ν ακούσει *σχετικές διδαχές+, να σκεφτεί [γι αυτές+, και να *τις+ εφαρμόσει, και έτσι *να τον καταστήσουν ικανό] για να εξασφαλίσει τη φώτιση» 29. (β) Οι Γενικές υντονίζουσες Αιτίες. Οι Βούδας και οι Βοδισάττβας θέλουν άπαντες να ελευθερώσουν όλους τους ανθρώπους, διαποτίζοντάς τους αυτόματα *με τις πνευματικές τους επιρροές] και ουδέποτε τους εγκαταλείπουν. Μέσω της ισχύς της σοφίας, η οποία είναι ενιαία *με το Ψς-Έχει+, Αυτοί εκδηλώνουν δραστηριότητες σε ανταπόκριση προς [τις ανάγκες των ανθρώπων+ καθώς τους βλέπουν και τους ακούουν. *Εξαιτίας αυτής της αδιάκριτα διαποτίζουσας αιτίας+, ολοι οι άνθρωποι είν εξίσου ικανοί μέσω της συγκέντρωσης (σαμάντι), να δούν τους Βούδας. «Η σοφία η οποία είναι ενιαία *μετά του Ψς-Έχει+»: Επειδή, στο σημείο αυτό, τα σχόλια του Fa-Tsang και των άλλων είναι πολύ σύντομα και ασαφή, η μετάφραση ακολουθεί την ερμηνεία του Κινέζου μοναχού Tzu-hsüan ( 1038). Αυτός λέει: «Κατ ουσίαν, η σοφία αυτή είναι το ίδιον όπως το Ψς-Έχει», κι επίσης ότι «*η σοφία+ αυτή καθιστά κάποιον ικανό να γνωρίσει ότι όλοι οι εγκόσμιοι (κοινοί άνθρωποι) και όλοι οι άγιοι (φωτισμένοι άνθρωποι), σπιλωμένοι και αγνοί, είν εξίσου το ίδιο σε εκείνο το οποίο είναι Πραγματικό» 30.

99 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 79 Ο διαποτισμός αυτός μέσω της επιρροής της σοφίας, της οποίας η ουσία είν' ενιαία *με το Ψς-Έχει+, διαιρείτ' επίσης σε δύο κατηγορίες *σύμφωνα προς τα είδη των αποδεκτών+. Η μια δεν έχει εισέτι ενωθεί *μετά του Ψς-Έχει+. οι κοινοί άνθρωποι, οι Φιναγιανιστές, κι εκείνοι οι Βοδισάττβας, οι ο- ποίοι έχουν μόλις ακριβώς μυηθεί (εισέλθει στην ατραπό των Βοδισάττβας), αφιερώνουν τον εαυτό τους σε θρησκευτικές πρακτικές προς ενδυνάμωση της πίστης τους, όντες διαποτισμένοι από το Ψς-Έχει μέσω του νου και της συνειδητότητάς τους. Ψστόσο, μη έχοντας αποκομίσει τον αδιαφοροποίητο νου, αυτοί δεν έχουν εισέτι ενωθεί μετά της ουσίας *του Ψς- Έχει+, και μη έχοντας αποκομίσει *την τελειότητα της+ πειθάρχησης των ελευθέρων πράξεων, δεν έχουν εισέτι ενωθεί μετά της επιρροής *του Ψς-Έχει+. Ο Fa-tsang ταυτίζει «*την τελειότητα της+ πειθάρχησης των ελευθέρων πράξεων» μετά της «γνώσης η οποία αναδύεται κατόπιν της φώτισης, και η οποία λειτουργεί αυτόματα, προσαρμοζώμενη προς όλες τις περιστάσεις του κόσμου» 31. Η άλλη είναι η ήδη ενοποιημένη *μετά του Ψς-Έχει+: Οι Βοδισάττβας οι οποίοι πραγματοποιούν το Dharmakāya έχουν αποκομίσει αδιαφοροποίητο νου *κι είν ενοποιημένοι μετά της ουσίας των Βούδας αυτοί, έχοντας αποκομίσει ελεύθερες πράξεις+ 32, είν ενοποιημένοι μετά της επιρροής της σοφίας των Βούδας. Αυτοί μόνοι αφιερώνουν τον εαυτό τους με αυθορμησία στην θρησκευτική τους πειθάρχηση, προς ενδυνάμωση του Ψς-Έχει εσωτερικά διαποτιζόμενοι εντός του Ψς- Έχει *ούτως ώστε το Ψς-Έχει ν αποκαθιστά τον εαυτό του], καταστρέφουν την άγνοια. Πάλι, η σπιλωμένη αρχή (ντάρμα), από την άναρχη αρχή, συνεχίζει αέναα να διαποτίζει, έως ότου χάνεται φθειρόμενη από την επίτευξη της Βουδότητας. Αλλά ο διαποτισμός της αγνής αρχής δε διακόπτεται και δεν τελειώνει. Ο λόγος είναι ότι η αρχή του Ψς-Έχει είναι πάντοτε διαποτίζουσα κατά συ-

100 80 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ νέπεια, όταν ο εξαπατώμενος νους παύει να υφίσταται, το Dharmakāya *τ. έ., το Ψς-Έχει, η αρχική φώτιση] θα εκδηλωθεί και θα δώσει ανάδυση στον διαποτισμό της επιρροής *του Ψς- Έχει+, κι έτσι δε θα υπάρξει τέλος σε αυτό. Δηλαδή, η άγνοια δεν έχει αρχή αλλά έχει ένα τέλος ενώ η αρχική φώτιση, ή το Ψς- Εχει, δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. είναι προφανές ότι η φύση της άγνοιας δεν είναι οντολογική αλλά είναι επιστημολογική. Εάν αυτή ήταν οντολογική κι εσυλλαμβάνετο σαν «ον», το συμπέρασμα αυτό, ότι η άγνοια δεν έχει αρχή πλην έχει ένα τέλος, θα ήταν παράλογο. ΙΙ. Η Καθαυτή Ουσία και οι Ιδιότητες του Ως-Έχει,ή οι Σημασίες του Μάχα 33 Α. Σο Μεγαλείο της Ουσίας του Ψς-Έχει [Η ΟΤΙΑ ΣΟΤ Ψ-ΕΦΕΙ] ΔΕ ΓΝΨΡΙΖΕΙ αύξηση ή ελάττωση στους κοινούς ανθρώπους, τους Φιναγιανιστές, τους Βοδισάττβας, ή τους Βούδας. Αυτή δεν ήλθε στην ύπαρξη στην αρχή, ούτε θα παψει να υφίσταται κατά το τέλος του χρόνου αυτή είναι καθ ολοκληρίαν αιώνια. B. Tο Μεγαλείο των Ιδιοτήτων του Ψς-Έχει ΕΞ ΑΡΦΗ, ΣΟ Ψ-ΕΦΕΙ ΚΑΣΑ ΣΗ φύση του είναι πλήρως ε- φωδιασμένο με όλες τις εξαίρετες ποιότητες δηλαδή, είναι προικισμένο με το φως της μεγάλης σοφίας, *δια των ποιοτήτων του+ διαφωτισμού ολοκλήρου του σύμπαντος, δια της αληθινής γνώσης και του αγνού κατά την αυτού-φύση νου της αιωνιότητας, της ευδαιμονίας, του εαυτού, και της αγνότητας της αναζωογονητικής ηρεμίας ή αταραξίας, της σταθερότητας και της ελευθερίας. Είναι προικισμένο με *αυτές τις εκλεκτές ποιότητες] οι οποίες υπερβαίνουν σε αριθμό και αυτούς τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη, οι οποίες δεν είναι α- νεξάρτητες, ασύνδετες ή διαφορετικές απο *την ουσία του Ψς-

101 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 81 Έχει+, και οι οποίες είναι οι υπερορθολογιστικές [ιδιότητες της+ Βουδότητας. Εφόσον αυτή είναι πλήρως προικισμένη με όλες αυτές, και δεν υστερεί σε οτιδήποτε, [όταν είναι λανθάνουσα+ ονομάζεται Tathāgatagarbha. Αυτή ονομάζεται επίσης το Dharmakāya του Σαθαγκάτα. Eρώτηση: Ερμηνεύθηκε προηγουμένως ότι η ουσία του Ψς- Έχει είναι αδιαφοροποίητη και στερείται χαρακτηριστικών. Γιατί, λοιπόν, έχεις περιγράψει την ουσία του σαν έχουσα τις διάφορες αυτές εξαίρετες ποιότητες; Απάντηση: Μολoνότι, στην πραγματικότητα, έχει όλες αυτές τις εξαίρετες ποιότητες, δεν έχει κανένα χαρακτηριστικό διαφοροποίησης διατηρεί την ταυτότητά του και είναι μιας γεύσης το Ψς-Έχει είν ένα και μόνο. Ερώτηση: Σί σημαίνει αυτό; Απάντηση: Εφόσον τούτο στερείται ατομικότητας, είν ε- λεύθερο από τα χαρακτηριστικά της ατομικότητας έτσι είν ένα άνευ ουδενός δευτέρου. Ερώτηση: Σότε πώς μπορείς να μιλάς για διαφοροποιηση [τ. έ., για την πληθώρα των χαρακτηριστικών (σημείων) του Ψς-Έχει+; Απάντηση: ε [αντίθεση προς+ τα χαρακτηριστικά των φαινομένων του «ενεργοποιηθέντος νου» *τα χαρακτηριστικά του Ψς-Έχει μπορούν να+ συναχθούν. Η μετάφραση της τελευταίας πρότασης ακολουθεί κυρίως την ερμηνευτική παρουσίαση του Fa-tsang 34. Υιλολογικά, «το βλέπουμε, βασιζόμενο επί των χαρακτηριστικών της γέννησης και του θανάτου του ενεργοποιηθέντος νου» σημαίνει πως, μολονότι με την έσχατη έννοια, το Ψς-Έχει δεν επιδέχεται ούτ' ένα κατηγόρημα από τα χαρακτηριστικά του, εν τούτοις, τα χαρακτηριστικά του Ψς-Έχει, μπορούν συμβολικά να υποδειχθούν με σχετικούς όρους, οι οποίοι είναι αποδεκτοί ή προσιτοί στον πλανημένο νου και φαντασιώνονται ότι δεν είναι το ακριβώς αντίθετο των χαρακτηριστικών των φαινομένων του «ενεργοποιηθέντος νου». Ερώτηση: Πώς αυτά μπορούν να συναχθούν;

102 82 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Απάντηση: Όλα τα πράγματα αρχικά είναι από τον μόνον-νου στην πραγματικότητα υπερβαίνουν τις σκέψεις 35. Παρόλα ταύτα, ο πλανημένος νους στην κατάσταση της μηφώτισης, προκαλώντας την ανάδυση [ασχέτων+ σκέψεων, υ- ποστηρίζει τον κόσμο των αντικειμένων. Εφόσον έτσι έχουν τα πράγματα, προσδιορίζουμε *τη νοοτροπία αυτή] ως «η κατάσταση του όντος του στερημένου σοφίας (avidyā: άγνοια)». Η ούσιώδης φύση του νου είναι αμετακίνητη *κατά τ' ότι δε δίνει ανάδυση σε οποιανδήποτε πλανημένη σκέψη και, έτσι, αυτή είναι το τελείως αντίθετο της άγνοiας+ γιαυτό και αναφέρθηκε σαν έχουσα τα χαρακτηριστικά του+ «φωτός της μεγάλης σοφίας». Όταν υφίσταται μια ιδιαίτερη αντιληπτική δράση του νου, αντικείμενα *πέραν των αντικειμένων εκείνων τα οποία ήσαν αντιληπτά] θα παραμείνουν μη-αντιληπτά. Η ουσιώδης φύση του νου είν ελεύθερη από οποιανδήποτε μερική αντιληπτικότητα εξού, *το Ψς-Έχει αναφέρεται σαν έχον το χαρακτηριστικό του+ «φωτίζοντος ολόκληρον το σύμπαν». Όταν ο νους είναι σε κίνηση [αναταρασσόμενος από την άγνοια+, χαρακτηρίζεται από φαντασιώσεις και σπιλώσεις υ- περβαίνουσες σε αριθμό κι αυτούς τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη, τέτοιες όπως έλλειψη αληθινής γνώσης, απουσία καθαυτού-φύσης, έλλειψη παροδικότητας, δυστυχίας, αισχρότητας, πυρετού, ανησυχίας, επιδείνωσης, μεταλλαγής, καθώς κι έλλειψη ελευθερίας. ε αντίθεση με τούτο, η ουσιώδης φύση του Νου, ωστόσο, είναι ακίνητη *τ. έ., αδιατάρακτη από την άγνοια+ έτσι, μπορεί να συναχθεί ότι αυτή πρέπει να έχει διάφορες αγνές κι εξαίρετες ποιότητες, υπερβαίνουσες σε αριθμό τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη. Aλλ' αν ο νους δίνει γέννεση σε [άσχετες σκέψεις+ και περαιτέρω υποστηρίζει τον κόσμο των αντικειμένων, θα συνεχίσει να στερείται *αυτές τις ποιότητες+. Όλες αυτές οι αναρίθμητες, συνάμα δε και οι εξαίρετες ποιότητες της αγνής αρχής δεν είναι τίποτε άλλο από εκείνες του Ενός Νου, και δεν

103 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 83 υφίσταται τίποτε το διακρινόμενο εκ νέου δια της σκέψης. Έτσι, εκείνο τ' οποίο είναι πλήρως προικισμένο με αυτές, [εκδηλούμενο], ονομάζεται Dharmakāya και [όντας αφανές+, ονομάζεται Tathāgatagarbha. Γ. Σο Μεγαλείο των Επιρροών του Ψς-Έχει ΟΙ ΒΟΤΔΑ, ΟΙ ΣΑΘΑΓΚΑΣΑ, μολονότι κατά τα στάδια της Βοδισαττβικότητας εξασκούν μεγάλη συμπόνια, εφαρμόζουν τις pāramitās, κι αποδέχονται και μετασχηματίζουν τα αισθανόμενα όντα. Δίνουν μεγάλους όρκους, επιθυμώντας να ελευθερώσουν όλα τα αισθανόμενα όντα δια μέσου αναρίθμητων αιώνων, έως το πέρας του μέλλοντος χρόνου, καθόσον Αυτοί θεωρούν όλα τα αισθανόμενα όντα σαν να θεωρούν τον ίδιο τους τον εαυτό. Κι ακόμη, Αυτοί ουδέποτε θεωρούν τους εαυτούς τους σαν *ξεχωρισμένα+ αισθανόμενα όντα. Γιατί; Επειδή Αυτοί γνώριζαν αληθινά ότι όλα τα αισθανόμενα όντα κι αυτοί οι ίδιοι ήταν ταυτισμένοι στο Ψς-Έχει και ότι δε μπορούσε να υφίστατο διάκριση μεταξύ τους. «Pāramitās»: (Προϋποτιθέμενες) αναγκαιότητες προς τελειοποίηση α- πό τα αισθανομένα όντα, τα οποία είναι εν δυνάμει φωτισμένα, τ. έ., από τους Βοδισάττβας προκειμένου να πετύχουν τη φώτιση. Αυτά είναι τα προς εξάσκηση μέσα από τους Μαχαγιανιστές, για να πετύχουν τη διεκπεραίωσή τους από αυτήν εδώ την όχθη της σαμσάρα, στην άλλη (στην αντίπερα όχθη, αυτήν) της νιρβάνα. Οι αυτοαποκαλούμενες έξι pāramitās συναντώνται πάρα πολύ συχνά στη φιλολογία Μαχαγιάνα. Αυτές είναι: η ελεημοσύνη, η τήρηση των δέκα κανόνων (του μη-φόνου, της μη-κλοπής, της μη-μοιχείας, κ. λπ.), η υπομονή, ο ζήλος, ο διαλογισμός, και η σοφία. Ο τύπος της παραδοξολογικής έκφρασης με τον οποίο συναντηθήκαμε εδώ μπορεί να βρεθεί συχνότερα στη φιλολογία της οφίας. Για να επισημάνουμε ένα παράδειγμα όμοιο μ εκείνο του κειμένου μας, ιδού ένα εδάφιο από τη ούτρα του Αδαμαντοκόπτη (Vajracchedikā Sūtra), η οποία ανήκει στο σώμα της φιλολογίας της οφίας, το οποίο λέει: Ο Κύριος είπε: Εδώ, ουμπούτι, κάποιος ο οποίος εγκαταστάθηκε στο όχημα ενός Βοδισάττβα θα έπρεπε να παράγει μια σκέψη κα-

104 84 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ τά τον ακόλουθο τρόπο: «Καθώς πλείστα όσα όντα όπως αυτά υ- φίστανται στο σύμπαν των όντων, κατανοούμενα από τον όρο «όντα»... όλ αυτά πρέπει να τα οδηγήσω στη Νιρβάνα, εντός αυτού του Βασιλείου της Νιρβάνα, το οποίο δεν καταλείπει τίποτε όπισθεν αυτού. Κι όμως, μολονότι αναρίθμητα όντα έχουν έτσι οδηγηθεί στη Νιρβάνα, κανένα ον δεν έχει οδηγηθεί στη Νιρβάνα». Και γιατί; Εάν σε έναν Βοδισάττβα λάμβανε χώρα η συνειδητοποίηση της έννοιας ενός «όντος», αυτός δε θα μπορούσε ν αποκληθεί «Υωτισμένο-ον». Και γιατί; Αυτός δε θα μπορούσε ν αποκληθεί Υωτισμένο-ον, στο οποίο θα λάμβανε χώρα η βεβαιότητα περί «ενός εαυτού, ή ενός όντος, ή η αντίληψη της έννοιας μιας ζώσας ψυχής ή ενός προσώπου» 36. Επειδή αυτοί κατείχαν τόσο μεγάλη σοφία *η οποία θα μπορούσε να εφαρμοστεί] σε πρόσφορα-δεξιοτεχνικά μέσα [στην αναζήτηση της φώτισης+, εξάντλησαν την άγνοιά τους και διέκριναν το αρχικό Dharmakāya. Εκτελώντας αυθόρμητα ακατανόητες δραστηριότητες, εξασκώντας πολλαπλές επιρροές, αυτοί διαχέονται παντού κατά την ταύτισή τους με το Ψς-Έχει. Ουχ ήττον όμως, δεν αποκαλύπτουν σημεία των επιρροών τους τα οποία να μπορούν ν ανιχνευτούν σαν τέτοια. Γιατί; Oι Βούδδας, οι Σαθαγκάτας δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ίδιο αυτό καθ αυτό το Dharmakāya, τ. έ., η ενσάρκωση της σοφίας. *Αυτοί ανήκουν στο βασίλειο της+ απόλυτης αληθείας, η οποία υπερβαίνει τον κόσμο όπου κινείται η σχετική αλήθεια. Αυτοί είν ελεύθεροι από οποιεσδήποτε συμβατικές δραστηριότητες. Κι όμως, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα αισθανόμενα όντα δέχονται ευεργεσία μέσω της όρασης ή και της ακοής σχετικά με αυτούς, οι επιρροές τους *τ. έ., του Ψς-Έχει+ μπορούν να λεχθούν *με σχετικούς όρους]. Οι διπλές αρχές της αλήθειας, η μια ούσα η «απόλυτη αλήθεια» και η άλλη, η «σχετική αλήθεια», έχουν διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο στο Βουδισμό Μαχαγιάνα. Οι ερμηνείες των διπλών αντιστοιχιών της αλήθειας ποικίλουν από χολή σε χολή, αλλά μπορούμε να βρούμε μια κλασική ανάλυσή τους στο Νāgārjuna. Οι στίχοι του επί του θέματος αναφέρουν τ' ακόλουθα:

105 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 85 Η επεξήγηση (της διδαχής) του ντάρμα του Βούδα στηρίζεται επί τη βάση δίπτυχης αλήθειας: η μια είναι η εγκόσμια αλήθεια (samvritisatya), και η άλλη, η έσχατη αλήθεια (paramārthasatya). Εκείνοι οι οποίοι δε γνωρίζουν τη διάκριση μεταξύ αυτών των δύο τύπων της αλήθειας, δε γνωρίζουν τη βαθιά αλήθεια (tattva) της Διδασκαλίας του Βούδα. Η έσχατη αλήθεια δε φανερώνεται, παρεκτός κι αν στηρίζεται στη συμβατική αλήθεια (vyavahārasatya) χωρίς εξασφάλιση της έσχατης αλήθειας δε μπορεί να επιτευχθεί η νιρβάνα 37. Η έσχατη αλήθεια είναι η αλήθεια της έσχατης Πραγματικότητας, τ. έ., Ψς-Έχει, νιρβάνα, κ. λπ., η οποία μπορεί μεν να βιωθεί, αλλά είναι στερημένη από οποιουσδήποτε εμπειρικούς προσδιορισμούς. Εξάλλου, η σχετική αλήθεια, ή συμβατική αλήθεια, είναι η εμπειρική αλήθεια, η αποδεκτή από τους ανθρώπους στον κόσμο κι (είναι εκείνη η οποία) μπορεί να κοινοποιηθεί με τη χρήση της γλώσσας σε αυτή την κατηγορία είναι οι επιστημονικές αλήθειες, οι αλήθειες των κοινωνικών ηθών, κ. λπ. Η μια είναι η αλήθεια της Απόλυτης τάξης και η άλλη είν εκείνη της φαινομενικής τάξης. Οι επιρροές του (Ψς-Έχει) είναι δύο ειδών. Η πρώτη είν εκείνη η οποία συλλαμβάνεται από το νου των κοινών ανθρώπων και των οπαδών του Βουδισμού Φιναγιάνα *τουτέστιν, η επιρροή του Ψς-Έχει όπως αυτή αντανακλάται+ στη «διακρίνουσα τ αντικείμενα συνειδητότητα». Αυτό ονομάζεται *η επιρροή του Ψς-Έχει στη μορφή] του «ώματος-της-μεταμόρφωσης», Nirmāṇakāya. Επειδή δε γνωρίζουν ότι τούτo πρoβάλλεται από τον «αναπτυσσομένο νου», το θεωρούν σαν προερχόμενο εκ των έξω Αυτοί συμπεραίνουν ότι αυτό έχει σωματικό (υλικό) περιορισμό λόγῳ του ότι η κατανόησή τους είναι περιoρισμένη. H δεύτερη είν εκείνη η οποία συλλαμβάνεται από το νου των Βοδισάττβας, από το πρώτο στάδιο της ευγενικής τους βλέψης έως το ύψιστο στάδιό τους [τ. έ. η επιρροή του Ψς-Έχει όπως αυτή αντανακλάται] στη νοοτροπία, η οποία θεωρεί τα εξωτερικά αντικείμενα σαν μη-πραγματικά 38. Σούτο ονομάζεται *επιρροή του Ψς-Έχει στη μορφή] του «ώματος-της- Ευδαιμονίας», Saṁbhogakāya. Έχει έναν άπειρο αριθμό σωμα-

106 86 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ τοϋλικών μορφών. Κάθε μορφή έχει έναν άπειρο αριθμό μειζόνων σημείων της εξοχότητας, και κάθε μείζον σημείο έχει έναν άπειρο αριθμό λεπτεπιλέπτων σημείων. Η επικράτεια όπου έχει τη διαμονή του είναι γεμάτη από αναρίθμητα κοσμήματα. Σούτο εκδηλώνεται χωρίς κανένα όριο *οι εκδηλώσεις του είναι+ ανεξάντλητές κι ελεύθερες από οποιουσδήποτε περιορισμούς. Εκδηλώνεται σε συμφωνία προς τις ανάγκες *των αισθανομένων όντων+ και παρ όλα ταύτα τούτο παραμένει πάντοτε σταθερό χωρίς να καταστρέφεται ή ν απόλλυται. Οι εκλεκτές αυτές ποιότητες, οι οποίες τελειοποιήθηκαν δια του αγνού διαποτισμού, αποκτώνται δια της πρακτικής (εφαρμογής) των παραμίτας (pāramitās) και του υπερορθολογιστικού διαποτισμού *του Ψς-Έχει+. Εφόσον η επιρροή είναι προικισμένη με άπειρα κατηγορήματα ευδαιμονίας, τούτο α- ναφέρεται σαν το «ώμα-της-ευδαιμονίας» (ή το «Ευδαίμον- ώμα»). Σα «μείζονα σημεία της εξοχότητας, (lakshana)» θεωρούνται συνήθως σαν τα τριάντα δύο ευοίωνα φυσικά σημεία, τα ορατά επί του σώματος του Βούδα ή του παγκόσμιου μονάρχη, τέτοια όπως η άλως, ο λευκός βόστρυχος ο εκπέμπων φως μεταξύ των φρυδιών, κ. λπ. τα «λεπτεπίλεπτα σημεία, anuvyañjana» θεωρούνται γενικά σαν τα ογδόντα ελάσσονα σημεία του Βούδα ή και του Βοδισάττβα, τέτοια όπως τα μακρυά, λεπτά κι απαστράπτοντα νύχια των δακτύλων των χεριών. Εκείνα τα οποία βλέπονται από τους κοινούς ανθρώπους είναι μόνο οι αδρές σωματοϋλικές μορφές *της εκδήλωσης του Ψς-Έχει+. Εξαρτώμενος από αυτές κανείς βρίσκεται στις έξι μετενσαρκωτικές καταστάσεις τ όραμά του λοιπόν θα διαφέρει. *Σα οράματα του φωτισμένου συλληφθέντα από] τους μηφωτισμένους ανθρώπους δεν είναι υπό μορφή Ευδαιμονίας αυτός είναι και ο λόγος όπου τούτο καλείται «ώμα-της- Μεταμόρφωσης» *τ. έ., σώμα εμφανιζόμενο κατ εικόνα του συλλαμβάνοντος+.

107 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 87 Μια από τις πλέον σημαντικές αντιλήψεις του Βουδισμού Μαχαγιάνα, η οποία εμφανίζεται σε αυτό το τμήμα σε συμφωνία με τις επιρροές του Ψς-Έχει, είναι η θεωρία του Σριπλού ώματος του Βούδα, του οποίου οι τρεις όψεις είναι γνωστές σαν το Dharmakāya, το Saṁbhogakāya, και το Nirmāṇakāya. Η Αφύπνιση της Πίστης, μεταξύ των άλλων, είναι γνωστή για τη συνοπτική παρουσίαση αυτής της θεωρίας.όπως εμφανίζεται στο κείμενο, το Dharmakāya ή το «ώμα-της-ουσίας» (ή το Ουσιώδες-ώμα) παριστά την εκδηλωμένη μορφή του σγνού Ψς-Έχει, τ' οποίο στη λανθάνουσα-αφανή μορφή του είναι γνωστό σαν Tathāgatagarbha. Σο Saṁbhogakāya ή «ώμα της Ευδαιμονίας» παριστά το Ψς-Έχει όπως αυτό συλλαμβάνεται από τον νου των Βοδισάττβας, προικισμένο με άπειρα κατηγορήματα ευδαιμονίας. Tο Nirmāṇakāya ή «ώμα της Μεταμόρφωσης» παριστάνει το «Ψς-Ἐχει όπως αυτό συλλαμβάνεται από το νου των κοινών ανθρώπων εμφανιζόμενο κατ εικόνα του συλλαμβάνοντος. «Οι έξι μετενσαρκωτικές καταστάσεις» είν οι καταστάσεις του ό- ντος ή των κόσμων στους οποίους τα αισθανόμενα όντα οδηγούνται από τη δύναμη του κάρμα, τ' οποίο έχουν δημιουργήσει στους προηγούμενούς τους βίους. Οι καταστάσεις αυτές ειν εκείνες των: κατοίκων της κολάσεως, των πεινασμένων φαντασμάτων, των κτηνών, των μοχθηρών μαχομένων πνευμάτων (asuras), των ανθρωπίνων όντων, και των θεών (devas). Όλοι αυτοί υπόκεινται στη μετενσάρκωση, όντες στην τάξη της σαμσάρα. Οι Βοδισάττβας κατά το πρώτο στάδιο της ευγενικής τους βλέψης, καθώς και κατά τ' άλλα, λόγω της βαθιάς πίστης τους στο Ψς-Έχει, έχουν μια μερική ενόραση εντός *της φύσης της επιρροής του Ψς-Έχει+. Αυτοί γνωρίζουν ότι τα πράγματα *του ώματος της Ευδαιμονίας+, τέτοια όπως οι σωματοϋλικές τους μορφές, τα μείζονα σημεία (της εξοχότητας), τα κοσμήματα, κ. λπ. δεν προέρχονται εκ των έξω ούτε αναχωρούν, ότι αυτά είν ελεύθερα από περιορισμούς, κι ότι τα οραματίζεται ο νους μόνον, κι ακόμη ότι αυτά δεν είναι ανεξάρτητα του Ψς-Έχει. Ψστόσο, οι Βοδισάττβας Αυτοί δεν είναι ελεύθεροι από τη δυαδιστική σκέψη, εφόσον δεν έχουν ακόμη εισέλθει στο στάδιο [όπου Αυτοί αποκτούν την πλήρη πραγμάτωση] του Dharmakāya.

108 88 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Εάν Αυτοί προχωρήσουν στο «στάδιο της αγνής μεγαλοψυχίας», *οι μορφές+ τις οποίες θα βλέπουν θα είναι λεπτοφυέστερες και οι επιδράσεις *του Ψς-Έχει+ θα είναι πλέον εξαιρετικές παρά ποτέ. Όταν θα βιώνουν το τελευταίο στάδιο της Βοδισαττβικότητας, θα τελειοποιήσουν την ενόρασή τους [στο Ψς-Έχει+. Όταν θα καταστούν ελεύθεροι από τον «ενεργοποιηθέντα νου», Αυτοί θα ελευθερωθούν από τη διάκριση *της διττότητας+. το Dharmakāya των Βούδας δεν γνωρίζει τέτοια (ζητήματα) σαν τη διάκριση ετούτου (εδώ) από εκείνο (εκεί). Σούτο είναι ένα επαναλαμβανόμενο ζήτημα όπου η «εξέλιξη της ε- νεργοποίησης της φώτισης είναι η εξέλιξη της ολοκλήρωσης της ταυτότητος με την αρχική φώτιση». Η κατεύθυνση της εξέλιξης μπορεί να υποδειχθεί με την ακόλουθη απεικόνιση: Ουσία > ύπαρξη > ουσία νιρβάνα > σαμσάρα > νιρβάνα δυναμικό > μη-αφύπνιση του δυναμικού + μερική αφύπνιση > ενεργοποίηση του δυναμικού ή Απόλυτη τάξη > φαινομενική τάξη > Απόλυτη τάξη. Η εξέλιξη είναι μια πτήση του Ψς-Έχει προς το Ψς-Έχει της νιρβάνα προς τη νιρβάνα του Βούδα προς τον Βούδα. Ερώτηση: Εάν το Dharmakāya των Βούδας είν ελεύθερο από την εκδήλωση της σωματοϋλικής μορφής, με ποιό τρόπο μπορεί αυτό να εμφανιστεί υπό σωματοϋλική μορφή; Απάντηση Εφόσον το Dharmakāya είναι η ουσία της σωματοϋλικής μορφής τούτο είναι ικανό να εμφανιστεί υπό σωματοϋλική μορφή. Η αιτία αυτού λέγεται πως είναι ότι εξαρχής σωματοϋλική μορφή και νους ήταν ένα (κ. λ.: μη-δύο). Εφόσον η ουσιώδης φύση της σωματοϋλικής μορφής είναι ταυτισμένη με τη σοφία, η ουσία της σωματοϋλικής μορφής, η ο- ποία υφίσταται ακόμη διαιρούμενη σε απτές μορφές, ονομάζεται «σώμα της σοφίας». Εφόσον η ουσιώδης φύση της σοφίας είναι ταυτισμένη με τη σωματοϋλική μορφή, [η ουσία της σωματοϋλικής μορφής, η οποία υφίσταται ακόμη διαιρούμενη σε απτές μορφές+ ονομάζεται Dharmakāya, το οποίο και κυριαρχεί παντού. Οι εκδηλωμένες σωματοϋλικές μορφές του δεν έχουν όρια. Σούτο μπορεί να εκδηλώνεται ελεύθερα σαν ένας

109 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 89 άπειρος αριθμός Βοδισάττβας, Βούδας του ώματος της Ευδαιμονίας, και κοσμημάτων στις δέκα κατευθύνσεις του σύμπαντος. Kάθε μια από τις οποίες δεν έχει ούτε όρια ούτε ανάμιξη. Όλ' αυτά είναι ακατανόητα στη δυαδιστική σκέψη του *πλανημένου+ νου και της συνειδητότητας, γιατί προκύπτουν από την ελεύθερη επιρροή του Ψς-Έχει. Η προαναφερθείσα συζήτηση φαίνεται να υπενθυμίζει την οικεία αντίληψη, την τόσο συχνά απαντώμενη στους μύθους της δημιουργίας ή στις τελετές της μαγικής πρακτικής, ότι «το σκέπτεσθαι είναι το δημιουργείν». Ψστόσο, ουσιωδώς αυτό είναι διαφορετικό κατά το ότι οι εκδηλώσεις αυτές είναι οράματα τα οποία συλλαμβάνονται σε συμφωνία με το νου τουτέστιν, αυτά εξαρτώνται από τη νοοτροπία του αφοσιωμένου πιστού. Εκείνο που είναι, πράγματι, αξιοσημείωτο είναι η δήλωση ότι «εξαρχής η σωματοϋλική μορφή (rūpa Κινέζ. sê) και ο νους ήταν μη-δύο (advaya Κινέζ. pu-erh)». Η μη-διττότητα του νου και της ύλης, πνεύματος και σώματος είναι η βασική αντίληψη του ανά χείρας κειμένου και μια κοινη προϋπόθεση του Βουδισμού Μαχαγιάνα. ΙΙΙ. Από τη Σαμσάρα στη Νιρβάνα ΣΕΛΙΚΑ, ΘΑ ΑΠΟΚΑΛΤΥΘΕΙ ΜΕ ποιό τρόπο, από το βασίλειο της σαμσάρα εισέρχεται κανείς στο βασίλειο του Ψς-Ἐχει. Εξετάζοντας τις πέντε συνιστώσες βρίσκουμε ότι αυτές μπορούν να μειωθούν (συνοψιζόμενες) σε (δύο), την ύλη (αντικείμενο) και το νου (υποκείμενο). Σ αντικείμενα των πέντε αισθήσεων και του νου σε τελική ανάλυση είναι πέραν (κ. λ. «του» τί είναι οι υφιστάμενες αυτές σκέψεις) των σκέψεων. Και ο νους καθαυτός στερείται πάσης μορφής ή σημείου και κατά συνέπεια είναι ανεπίτευκτος (ή αναπόκτητος) σαν τέτοιος, οπουδήποτε κι αν τον αναζητήσει κανείς. Ακριβώς όπως έ- νας άνθρωπος, επειδή έχασε το δρόμο του, εκλαμβάνει λανθασμένα την ανατολή για τη δύση, μολονότι οι πραγματικές κατευθύνσεις δεν άλλαξαν θέση, έτσι οι άνθρωποι, εξαιτίας της άγνοιάς τους, θεωρούν το Νου (Ψς-Έχει) ότι είναι έτσι ό- πως εκείνοι σκέπτονται πως είναι, ενώ στην πραγματικότητα

110 90 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ο νους είναι ανεπηρέαστος *ακόμη κι αν αυτός είναι επιβεβαιωμένος λανθασμένα]. Εάν ένας άνθρωπος είναι ικανός να παρατηρήσει και να κατανοήσει ότι ο νους είναι πέραν εκείνου, του οποίου (αυτός ο ίδιος νόμιζε ότι) θα έπρεπε να είναι, τότε, ο άνθρωπος αυτός θα είναι ικανός να συνταυτιστεί προς τούτο και να εισέλθει στο βασίλειο του Ψς-Έχει. «Oι πέντε συνιστώσες (σκάντας)»: τα συστατικά όλων των φυσικών και διανοητικών καταστάσεων. τον πρώιμο Βουδισμό της χολής Φιναγιάνα, ιδιαίτερα τον ονομαζόμενο αρβαστιβαντίν (Sarvāstivādin εκείνος ο οποίος επιβεβαιώνει ότι το κάθε τι υπάρχει), εκεί πιστεύουν ότι (τα σκάντας) αυτά είναι αληθινά. Αυτά είναι: η ύλη (rūpa), τα αισθήματα (vedanā), ο σχηματισμός των ιδεών (samjñā), οι προδιαθέσεις (samskāra), και η συνειδητότητα (vijñāna). Για το «πέραν των σκέψεων», το αρχικό είχε wu-nien, τ' οποίο φιλολογικά σημαίνει «μη-σκέψη». το wu-nien χρησιμοποιείται στο κείμενο υπό την έννοια του «πέραν της εμπειρικής επιβεβαίωσης ή του προσδιορισμού», και προφανώς ανταποκρίνεται στο ανσκριτικό όρο a-cintya, (απίστευτο) ή avikalpya, (μη-αναλυόμενο από τη διάνοια). Με πρώτη ματιά αυτό το τμήμα μοιάζει να είναι απογοητευτικά βραχύ κι ασύλληπτο. Ψστόσο, τί άλλο θα μπορούσε να ειπωθεί σχετικά επί του προβλήματος; Η λύση βρίσκεται στην προσωπική εμπειρία μάλλον παρά στη λεκτική περιγραφή. Η σημασία της παραγράφου, ωστόσο, είναι καθαρή: η γνώση η οποία σχετίζεται εσωτερικά με τη δομή της σχέσης υποκειμένου-αντικειμένου με άλλα λόγια, η δυαδιστική νοοτροπία πρέπει να υπερκεραστεί προκειμένου ν αποκομιστεί τ όραμα του Ψς-Έχει και ν αποκατασταθεί κανείς στην Απόλυτη τάξη. ΔΕΤΣΕΡΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ H Διόρθωση των Κακών Προσκολλήσεων το κεφάλαιο αυτό, γίνεται μια απόπειρα ανασκευής λανθασμένων διδαχών, ούτως ώστε ο ισχυρισμός ο οποίος έγινε στο προηγούμενο κεφάλαιο μπορεί ν αποδειχτεί ορθός. Σο περιεχόμενο αυτού του κεφαλαίου δεν προτείνεται στο Περίγραμμα, πλην όμως αυτό είν' ένα απαραίτητο βήμα για να αντικρουστούν (ωρισμένες) άσχετες απόψεις.

111 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 91 Όλες οι κακές προσκολλήσεις προέρχονται από προκατειλημμένες απόψεις αν ένας άνθρωπος είν ελεύθερος από τις προκαταλήψεις, θα ελευθερωθεί από τις κακές απόψεις. Τπάρχουν δύο είδη προκατειλημμένης άποψης: το πρώτο είναι η προκατειλημμένη άποψή η υποστηριζόμενη από εκείνους οι οποίοι δεν είν ελεύθεροι από την πίστη στο atman *τ. έ., οι κοινοί άνθρωποι+ το άλλο είδος είναι η προκατειλημμένη άποψη η υποστηριζόμενη από εκείνους οι οποίοι πιστεύουν ότι τα συστατικά του κόσμου είναι πραγματικά *τ. έ., τους Φιναγιανιστές+. «Προκατειλημμένες απόψεις» δεν είναι μια φιλολογική μετάφραση η αρχική διαβάζεται wo-chien και συνήθως κατανοείται σαν υποδεικνύουσα μια λανθασμένη υποθετική θεωρία, η οποία υποστηρίζει ότι το atman είναι πραγματικό. Από τα συμφραζόμενα, ωστόσο, είναι προφανές ότι το wo-chien δε χρησιμοποιείται με αυτή την κοινή έννοια, αλλά καταδεικνύει «προκατειλημμένες ή υποκειμενικές ή άσχετες απόψεις». I. Προκατειλημμένες ΑπόψειςΥποστηριζόμενες από τους Κοινούς Ανθρώπους ΤΥΙΣΑΝΣΑΙ ΠΕΝΣΕ ΕΙΔΗ προκατειλημμένων απόψεων, οι οποίες υποστηρίζονται από τους κοινούς ανθρώπους, και οι οποίες μπορούν να συζητηθούν. Ακούγοντας ότι ερμηνεύεται στη ούτρα πως το Dharmakāya του Σαθαγκάτα είναι σε τελική ανάλυση αδιατάρακτο, σαν το κενό διάστημα, οι κοινοί άνθρωποι σκέπτονται ότι η φύση του Σαθαγκάτα είναι, πράγματι, όπως το κενό διάστημα, γιατί αυτοί δε γνωρίζουν *ότι ο σκοπός της ούτρα είναι+ να ξεριζώσει την έμμονη αυτή πίστη τους. «Αδιατάρακτος» κυριολεκτικά σημαίνει γαλήνιος και μόνος, chi-mo, τ' οποίο υπαινίσσεται μια κατάσταση πλήρους απουσίας του όντος. Ο σκοπός της δηλώσης ότι το Dharmakāya είναι «αδιατάρακτο σαν το κενό διάστημα», είναι το ν αρνηθεί κανείς την εμμονή προς την έν-

112 92 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ νοια ότι το Dharmakāya είναι ένα Ον, ένα είδος ανθρωπομορφικου ό- ντος μεταξύ των όντων στο σύμπαν. Από την άλλη πλευρά, το να πιστεύει κανείς ότι το Dharmakāya φιλολογικά είναι μη-ον είναι μια λανθασμένη άποψη. το σφάλμα αυτό οδηγεί σε μια εμμονή προς την έννοια του μη-όντος, σα μια μορφή του όντος 39. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: [Ο τρόπος διόρθωσης αυτού του σφάλματος είναι+ η καθαρή κατανόηση ότι το «κενό διάστημα» είναι μια α- πατηλή σύλληψη, η ουσία της οποίας είναι ανύπαρκτη και μηπραγματική. Αυτή είναι απλά (και μόνο) θεμελιωμένη σε σχέση προς *τα συσχετιστικά της+ σωματοϋλικά αντικείμενα. Εάν αυτή ληφθεί σαν ένα ον *χαρακτηριζόμενη μη-ον, ένα αρνητικό ον, τότε θα πρέπει ν απορριφθεί γιατί+ προκαλεί την παραμονή του νου στη σαμσάρα. την πραγματικότητα δεν υπάρχουν εξωτερικά σωματοϋλικά αντικείμενα, γιατί όλα τ αντικείμενα είναι αρχικά από το νου. Και όσο δεν υπάρχουν σωματοϋλικά αντικείμενα, το «κενό διάστημα» δε μπορεί να διατηρηθεί. Όλα τ αντικείμενα προέρχονται από το νου και μόνο αλλά όταν αναδύωνται οι φαντασιώσεις, εμφανίζονται [αντικείμενα τα οποία θεωρούνται σαν πραγματικά+. Όταν ο νους είν ελεύθερος από τις πλανημένες του δραστηριότητες, τότε όλα τ αντικείμενα *τα φαντασιωνώμενα σαν πραγματικά] εξαφανίζονται αφεαυτού τους. [Eκείνο τ' οποίο είναι πραγματικό] (είναι το ότι) ο ένας κι αληθινός Νους, διεισδύει παντού. Αυτό είναι το τελικό νόημα της μεγάλης και περιεκτικής σοφίας του Σαθαγκάτα. *Σο Dharmakāya είναι, πράγματι+, ανόμοιο με το «κενό διάστημα». Σο «μη-ον» είναι ακατανόητο όταν δεν υφίσταται «ον». Με άλλα λόγια, το «μη-α» δε μπορεί να λεχτεί όταν δεν υφίσταται το «α» ο θάνατος είναι άνευ σημασίας εν τη απουσία της ζωής, η αντίστροφα. Βλέποντας από την άποψη της Απόλυτης τάξης μολονότι στην πράξη η αποψη αυτή είναι δυνατή μόνο για τους Υωτισμένους η φαινομενική τάξη απλώς δεν υφίσταται. Η Απόλυτη τάξη είναι ανόμοια με το «κενό διάστημα», τ' οποίο χρειάζεται ένα συσχετισμό για την ύπαρξή του. Εξαιτίας της υπερβατικής του φύσης και, ταυτόχρο-

113 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 93 να, εξαιτίας της ενυπάρχουσας φύσης του Ψς-Έχει, λέγεται συμβολικά ότι «ο ένας αληθινός νους διεισδύει οπουδήποτε». Ακούγοντας ότι τούτο ερμηνεύεται στη ούτρα, δηλαδή, σε τελική ανάλυση, πως όλα τα πράγματα στον κόσμο είναι κενά στην ουσία τους κι ότι η Νιρβάνα ή η αρχή του Ψς-Ἐχει είν επίσης απόλυτα κενή εξαρχής και στερημένη οποιουδήποτε χαρακτηριστικού αυτοί, μη γνωρίζοντας *ότι ο σκοπός της ούτρας είναι να ξεριζώσει την εμμονή τους, σκέπτονται ότι η ουσιώδης φύση του Ψς-Έχει ή νιρβάνα είναι απλά κενή. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: [Ο τρόπος διόρθωσης του σφάλματος αυτού είναι το] να διευκρινιστεί ότι το Ψς-Έχει ή το Dharmakāya δεν είναι κενό, αλλά είναι προικισμένο με αναρίθμητες εξαίρετες ποιότητες. Αυτή είναι μια αντίκρουση του μηδενισμού. Αναφορικά με αυτή την προκατειλημμένη άποψη, ο Fa-tsang λέει: «Είναι μια ειρωνική εμμονή προς την έννοια ότι η ουσία του Ψς-Έχει (ντάρμα) είναι ένα απόλυτο τίποτε, k ung-wu» 40. Εφόσον η ουσία του Ψς-Έχει δε μπορεί να ε- πιβεβαιωθεί, αυτή ονομάζεται, śūnya (κενό) αλλά εάν ένας άνθρωπος την εκλάβει σαν κυριολεκτικά αληθινή, αυτός λαμβάνει μια θέση μηδενιστική, μια άλλη ακραία και λανθασμένη άποψη. Μολονότι το Ψς-Έχει αψηφά την επιβεβαίωση, τούτο μπορεί να προτείνεται συμβολικά με όρους όπως συμπάθεια, φως, ζωή, κ. λπ. Ακούγοντας ότι εξηγείται στην ούτρα πως δεν υφίσταται αύξηση ή ελάττωση στην Tathāgatagarbha κι ότι αυτή στην ουσία της είναι εφωδιασμένη με όλες τις εξαίρετες ποιοτήτες, αυτοί, μη όντας ικανοί να το κατανοήσουν, νομίζουν ότι στην Tathāgatαgarbha υφίσταται μια πληθώρα νου και ύλης. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: [Αυτοί πρέπει να διδαχτούν ότι η δήλωση στη ούτρα, πως «δεν υφίσταται αύξηση ή ελάττωση στην Tathāgatαgarbha»+, έγινε μόνο σε συμφωνία με την [απόλυτη] όψη του Ψς-Έχει, και ότι *η δήλωση πως «αυτή είναι εφωδιασμένη με όλες τις εξαίρετες ποιότητες»+ έγινε σε συμφωνία με *το

114 94 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ πλουραλιστικό περίγραμμα το υποστηριζόμενο από τους βέβηλους (ή μολυσμένους) νόες+ στη σαμσάρα. Ο Fa-tsang λέει: «Σο σύμφωνo με την [απόλυτη] όψη του Ψς-Έχει» αντικαθιστά «τη μη-διττότητα του διπλού (τη μη-διττότητα του Απόλυτου και των φαινομένων)», και «το σύμφωνο με το πλουραλιστικό περίγραμμα του υποστηριζόμενου από τους μολυσμένους νόες στη σαμσάρα» αντικαθιστά τη «διττότητα του μη-διπλού (φαινόμενα επί του εδάφους του Απόλυτου)» 41. Ακούγοντας ότι εξηγείται στη ούτρα πως όλες οι μολυσμένες καταστάσεις της σαμσάρα στον κόσμο υφίστανται επί του εδάφους της Tathāgatagarbha και πως αυτές, κατά συνέπεια, δεν είναι μη-ανεξάρτητες από το Ψς-Έχει, αυτοί μη κατανοώντας το αυτό νομίζουν ότι η Tathāgatagarbha φιλολογικά περιέχει εντός της όλες τις βεβηλωμένες καταστάσεις της σαμσάρα στον κόσμο. Eρώτηση: Με ποιό τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: *Προκειμένου να διορθωθεί αυτό το σφάλμα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι+ η Tathāgatagarbha, εξαρχής, περιέχει μόνο αγνές εξαίρετες ποιότητες, οι οποίες υπερβαίνουν σε αριθμό κι αυτούς τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη, (οι οποίες) δεν είναι ανεξάρτητες εκ, αποκομμένες από, ή διάφορες του Ψς-Έχει καθώς και ότι οι ρυπαρές καταστάσεις των μολύνσεων, οι οποίες υπερβαίνουν σε αριθμό ακόμη και τους κόκκους της άμμου του ποταμού Γάγγη, υφίστανται απλά και μόνο στη φαντασίωση ούσες, εξαρχής, α- νύπαρκτες και από την άναρχη αρχή ουδέποτε ενώθηκαν με την Tathāgatαgarbha. Ουδέποτε συνέβη ώστε η Tathāgatagarbha να περιέχει στην ουσία της απατηλέςς καταστάσεις και να παρακινεί εαυτήν για ν' αντιληφθεί (το Ψς-Έχει), προκειμένου να εξαλείψει δια παντός τις απατηλές της καταστάσεις. Σούτο είν ένα επιχείρημα αναφορικά με το κατά πόσον είτε το Ψς- Έχει περιέχει εντός του δαίμονες, είτε οι δαίμονες αποτελούν ένα μέρος του Ψς-Έχει. ε αυτό η απάντηση δόθηκε: οι δαίμονες δεν αποτελούν ένα μέρος του Ψς-Έχει, γιατί αυτοί δεν είναι «ιδιαίτερα τινά όν-

115 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 95 τα» η εμφάνισή τους δεν οφείλεται στο Ψς-Έχει αλλά σ' έναν εξαπατηθέντα νου από την πλευρά του ανθρώπου. Εάν οι δαίμονες ήσαν ένα μέρος του Ψς-Έχει, με ποιό τρόπο θα μπορούσε το Ψς-Έχει να βοηθήσει στην εξάλειψη των δαιμόνων; Ακούγοντας ότι ερμηνεύεται στη ούτρα πως επί του εδάφους της Tathāgatagarbha υφίσταται τόσο η σαμσάρα όσο και η επίτευξη της νιρβάνα, αυτοί, δίχως να κατανοήσουν τούτο, σκέπτονται ότι υπάρχει μια αρχή για τα αισθανόμενα όντα. Εφόσον αυτοί υποθέτουν μια αρχή, υποθέτουν επίσης ότι η νιρβάνα η επιτυγχανόμενη υπό του Σαθαγκάτα έχει ένα τέλος και ότι Αυτός επιθυμεί με τη σειρά του να καταστεί ένα αισθανόμενο ον. Ερώτηση: Με ποίο τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: [Ο τρόπος για να διορθωθεί αυτό το σφάλμα είναι το να ερμηνευτεί ότι+ η Tathāgatagarbha δεν έχει αρχή, και ότι, κατά συνέπεια, η άγνοια δεν έχει αρχή. Εάν, δηλαδή, οποιοσδήποτε υποστηρίζει ότι τα αισθανόμενα όντα έρχονται στην ύπαρξη έξωθεν του τριπλού αυτού κόσμου, αυτός λοιπόν υποστηρίζει έτσι και την άποψη που δίνεται στις γραφές των αιρετικών. Πάλι, η Tathāgatagarbha δεν έχει τέλος, και η νιρβάνα η επιτευχθείσα από τους Βούδας, ούσα το ένα με αυτήν, παρόμοια δεν έχει τέλος. Η παρανόηση βρίσκεται σε λανθασμένη λογική εξάρτηση για τη χρονική σειρά αναφορικά με το ποιό έρχεται πρώτο και ποιό κατόπιν. Όταν δύο οποιδήποτε όροι για παράδειγμα άγνοια και φώτιση, σαμσάρα και νιρβάνα, καλό και κακό έχουν ανορθόδοξα συλληφθεί με τη σκέψη ότι είναι απόλυτα αποκλειστικές πολικότητες, μπορεί κανείς να υποπέσει στο σφάλμα του να υποθέσει ότι αυτοί εναλλάσονται σε χρόνο. Η υπόθεση στο κείμενο είναι ότι επί του λογικού εδάφους της αρχικής φώτισης, εμφανίζεται η άγνοια επί του εδάφους της νιρβάνα υφίσταται η σαμσάρα. Ο Fa-tsang επ αυτού λέει: «Ακούγοντας ότι μια φαντασίωση εξαρτάται από εκείνο, το οποίο είναι αληθινό, αυτοί νομίζουν ότι εκείνο, το οποίο είναι αληθινό, υφίσταται πρώτο και κατόπιν ακολουθεί η φαντασίωση. Έτσι αυτοί καταλήγουν στο να διατηρούν μια λανθασμένη άποψη ότι υπάρχει μια αρχή. *Είτε κατ αντίθετη τάξη+, σαν ωρισμένους αιρετικούς

116 96 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ οι οποίοι αξιώνούν ότι από το αρχικό σκότος προβάλλει η φώτιση, αυτοί νομίζουν ότι υφίσταται μια αρχή για την ύπαρξη ενός αισθανομένου όντος *τ. έ., μια αρχική πτώση μέσα στην τάξη της σαμσάρα+ και κατόπιν *μια απόδραση από εκεί] εξαρτώμενη από εκείνο τ' οποίο είναι αληθινό» 42. ΙΙ. Προκατειλημμένες Απόψεις Υποστηριζόμενες από τους Χιναγιανιστές ΕΞΑΙΣΙΑ ΣΗ ΜΕΙΟΝΕΚΣΙΚΗ ΣΟΤ αποδόσης, ο Σαθαγκάτα κηρύττει στους Φιναγιανιστές μόνο τη Διδαχή της ανυπαρξίας του atman και δεν κηρύττει τις διδαχές του στην ολότητά τους σαν αποτέλεσμα οι Φιναγιανιστές έρχονται να πιστέψουν ότι αι πέντε συνιστώσες, οι συγκροτούμενες από σαμσαρική ύπαρξη, είναι πραγματικές όντας τρομοκρατημένοι στη σκέψη ότι υπόκεινται σε γέννηση και θάνατο, αυτοί προσκολλώνται λανθασμένα στη νιρβάνα. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο διορθώνεται αυτό; Απάντηση: [Ο τρόπος διόρθωσης αυτού του σφάλματος είναι να διευκρινιστεί ότι+ οι πέντε συνιστώσες είναι αγέννητες στην ουσιώδη τους φύση και, κατά συνέπεια, είναι άφθαρτες ότι * εκείνο τ' οποίο συμβαίνει με τις πέντε συνιστώσες+ είναι τ' ότι βρίσκονται εξαρχής στη νιρβάνα. Η νιρβάνα, από τους Φιναγιανιστές συλλαμβάνεται σα μια κατάσταση τέλειας εκμηδένισης τ. έ., σα μη-ον, σε αντίθέση προς το ον, το οποίο υφίσταται συνεχή μεταμόρφωση. «Αγέννητο (an-utpanna Κινεζ., pu-sheng)» είναι μια παραδοξολογική έκφραση υπαινισσόμενη την υπέρβαση αμφοτέρων όντος και μη-όντος, μια από τις πλέον θεμελιώδεις ιδέες του Βουδισμού Μαχαγιάνα. Σο pu-sheng όταν χρησιμοποιήται σαν επίθετο, υποδηλώνει «αγέννητο», «αδημιούργητο», «μηπαραχθέν», κ. λπ., και όταν χρησιμοποιήται σαν ουσιαστικό (anutpāda ή anutpatti), τότε υποδηλώνει «μη-γέννηση», «μη-δημιουργία», «μη-παραγωγή», κ. λπ. Η δημοτικότητα της έκφρασης αυτής αναμφίβολα οφείλεται ως επί το πλείστον στην εναρκτήρια στάντζα της Μāddyamaka-Kārikās του Nāgārjuna, τη δηλώνουσα την οκταπλή άρνηση η οποία αρχίζει ως ακολούθως: «Άφθαρτος, αγέννητος (anutpāda)...». «Αγέννητο» ή «αδημιούργητο» δεν είναι μια σύλληψη αντιτιθεμένη διαμετρικά προς το πανομοιότυπο αντίθετο του «γεννη-

117 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 97 θέν» ἠ «δημιουργηθέν», αλλ ανήκει σε μια ψηλότερη τάξη που υπερβαίνει τη διχοτόμηση αμφοτέρων όντος και μη-όντος, γέννησης και θανάτου, αιωνιότητας και μηδενισμού, κ. λπ. Έτσι χρησιμοποιείται σχεδόν εναλλακτικά με το śūnyatā, advaya, (μή-διπλό), nih-svabhāva (μη-καθαυτού-ουσία), κ. λπ. Σελικά, προκειμένου να είναι κανείς πλήρως ελεύθερος από λανθασμένες προσκολλήσεις, πρέπει να γνωρίζει ότι αμφότερες και oι σπιλωμένες και oι αγνές καταστάσεις είναι σχετικές και δεν έχουν ιδιαίτερα σημεία δικής τους υπόστασης, τα οποία να μπορούν να συζητηθούν. Έτσι, όλα τα πράγματα εξ αρχής δεν είναι ούτε ύλη, ούτε νούς, ούτε σοφία, ούτε συνειδητότητα, ούτε όν, ούτε μη-ον αυτά εσχατολογικά είναι ανεξήγητα. Και όμως συνεχίζουν να μιλούν γιαυτά. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι Σαθαγκάτας, εφαρμόζοντας τα πρόσφορα-δεξιοτεχνικά τους μέσα, κάμνουν χρήση της συμβατικής ομιλίας μ έναν προσωρινό τρόπο προκειμένου να καθοδηγήσουν το λαό, ούτως ώστε αυτοί να μπορέσουν να ε- λευθερωθούν από τις πλανημένες τους σκέψεις και να μπορέσουν να επιστρέψουν στο Ψς-Έχει γιατί αν οποιοσδήποτε σκεφτεί οτιδήποτε *σαν πραγματικό και απόλυτο με τη δική του κρίση], αυτός θα προκαλέσει την *παγίδευση] του νου του στη σαμσάρα και συνεπώς δεν μπορεί να εισέλθει [στην κατάσταση την πλήρη με την] αληθινή ενόρασης *τ. έ., τη φώτιση+. Η εικονοκλαστική φύση του Βουδισμού Μαχαγιάνα όσον αφορά στην έσχατη εγκυρότητα της γλώσσας απαντά εδώ καθαρώτατα, ενώ οι εμπλεκόμενοι κίνδυνοι στην απολυτοποίηση του σχετικού έχουν επισημανθεί. Ο όρος «σπιλωμένη κατάσταση» αναφέρεται εδώ στις έννοιες της σαμσάρα, του κακού, της άγνοιας, του όντος, του μη-όντος, κ. λπ., ενώ ο όρος «αγνή κατάσταση» αναφέρεται στο Απόλυτο, το καλό, τη φώτιση, τη νιρβάνα, κ. λπ. Μπορεί να φανεί παράξενο το να αρνηθούμε ακόμη και τη σοφία, η απόκτηση της οποίας, θεωρείται ότι είναι το μόνο μέσο με το οποίο μπορεί κανείς να καταστρέψει την άγνοια. Αλλά η σοφία, όταν στερεοποιηθεί σα μια συγκεκριμένη άποψη, μεταστρέφεται σε ένα είδος γνώσης, προϊόν του αναλυτικού νου ο οποίος λειτουργεί μόνο

118 98 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ δυαδιστικά υπό τους όρους των σχέσεων υποκειμένου και αντικειμένου. Τπό αυτή την έννοια, και η σοφία επίσης πρέπει να ξεπεραστεί, ακριβώς όπως και η κενότητα η εκλαμ-βανόμενη σα μια άποψη μεταξύ απόψεων, πρέπει (κι αυτή) ν απορριφθεί. ΣΡΙΣΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ Ανάλυση των Ειδών της Ευγενικής Βλέψης γιά τη Υώτιση ή οι ημασίες του Yāna 43 λοι οι Βοδισάττβας έχουν την ευγενική βλέψη-προσδοκία της φώτισης (bodhi Κινέζ., tao) την πραγματοποιηθείσα από όλους τους Βούδας, αυτοπειθαρχούμενοι προς τον σκοπό αυτό και οδεύοντες προς αυτόν. υνοπτικά, μπορούν να διακριθούν τρία είδη ευγενικής προσδοκίας για τη φώτιση. Σο πρώτο είναι η ευγενική βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση μέσω της τελειότητας της πίστης. Σο δεύτερο είναι η ευγενής βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση μέσω κατανόησης και μέσω πράξεων. Και το τρίτο είναι η ευγενής βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση μέσω ενόρασης. Ι. Η Ευγενής Βλέψη για τη Φώτιση μέσω της Τελειότητας της Πίστης ΕΡΨΣΗΗ: Από ποιόν και μέσω τίνος είδους πειθάρχησης μπορεί να τελειοποιηθεί η πίστη, ούτως ώστε η ευγενής βλέψη -προσδοκία για τη φώτιση να μπορέσει ν αναπτυχθεί; Απάντηση: Μεταξύ εκείνων οι οποίοι ανήκουν στην ομάδα των απροσδιόριστων, υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι, μέσω της αρετής της εξαίρετης ικανότητάς τους για την καλωσύνη, την αναπτυχθείσα μέσω διαποτισμού, πιστεύουν στο *νόμο της+ ανταπόδοσης του κάρμα και τηρούν τους δέκα κανόνες συμπεριφοράς. Αυτοί απεχθάνονται την οδύνη της σαμσάρα κι επιδιώκουν την αναζήτηση της υπέρτατης φώτισης. Όντας ικανοί για να συναντήσουν τους Βούδας, τους υπηρετούν, τους

119 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 99 τιμούν, και ασκούν την πίστη. Η πίστη τους θα τελειοποιηθεί μετά την πάροδο δέκα χιλιάδων αιώνων. Η ευγενής τους βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση θ αναπτυχθεί είτε μέσω της Διδασκαλίας των Βούδας και των Βοδισάττβας, είτε εξαιτίας της μεγάλης τους συμπόνιας *προς τους υποφέροντες συνανθρώπους τους], είτε από τη (σταθερή) προθεσή τους όπως διασώσουν την ορθή διδασκαλία από την εξαφάνιση. Εκείνοι, οι οποίοι είναι έτσι ικανοί ν αναπτύξουν την ευγενή τους βλέψη μέσω της τελειότητας της πίστης, θα εισέλθουν στην ομάδα των προσδιορισμένων και ουδέποτε θα οπισθοδρομήσουν. Αυτοί αποκαλούνται εκείνοι οι οποίοι όντες μοναδικοί, είναι ενωμένοι με την ορθή αιτία *για τη φώτιση] και διαμένουν μεταξύ εκείνων οι οποίοι ανήκουν στην οικογένεια του Σαθαγκάτα. «Η ομάδα των απροσδιόριστων»: Εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν καθιερώσει μια μη-οπισθοδρομική πίστη, τ. έ., εκείνοι οι οποίοι επαναληπτικά προχωρούν και οπισθοχωρούν κατά την πορεία της επίτευξης της φώτισης ή υπό μυθολογικούς όρους, εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν λάβει την επιβεβαίωση της επίτευξης της φώτισης από έναν Βούδα. Η ακριβής φύση των «δέκα κανόνων» διαφέρει στις διάφορες Βουδιστικές παραδόσεις. Οι ακόλουθοι δέκα είναι (οι πλέον) αποδεκτοί στη λαϊκή παράδοση του Βουδισμού Μαχαγιάνα της Άπω Ανατολής: μη φονεύσεις, μη κλέψεις, μη μοιχεύσεις, μη ψευδομαρτυρήσεις, μη χρησιμοποιείς λόγους για εντυπωσιασμό, μη συκοφαντήσεις, μην είσαι διπρόσωπος, μην εποφθαλμιάς τ αλλότρια, μην οργίζεσαι, μην ενστερνίζεσαι προκατειλημμένες απόψεις. «Αιώνας» είναι μια ερμηνεία της ανσκριτικής λέξης κάλπα, μια χρονική μονάδα αναφερόμενη συχνά στο χρόνον όπου χρειάζεται μια ουράνια νύμφη, η οποία κατέρχεται στη γη μια φορά κάθε εκατό χρόνια, για να εξαλείψει έναν τεράστιο βράχο σκουπίζονταςβουρτσίζοντάς τον με το μανίκι της. είναι περιττό ν αναφέρουμε ότι τέτοιες εκφράσεις θα πρέπει να λαμβάνωνται υπ όψη (μόνο) συμβολικά. Οι εκφράσεις αυτές χρησιμοποιούνται ενίοτε για να υποδείξουν την εξαιρετική δυσχέρεια της καθιέρωσης της ορθής πίστης, ή ενίοτε για ν' αποδώσουν μια ολοκληρωτικά νέα έννοια της διάστασης. υχνά μια ποιοτική διαφορά εκφράζεται με μια πολύ υπερβολική ποσοτική έκφραση.

120 100 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Τφίστανται, ωστόσο, άνθρωποι *μεταξύ εκείνων οι οποίοι ανήκουν στην ομάδα των απροσδιόριστων+ των οποίων η ικανότητα για την καλωσύνη είναι ασήμαντη και των οποίων οι σπιλώσεις, έχοντας συσσωρευτεί από το απώτατο παρελθόν, είναι βαθιά ριζωμένες. Μολονότι αυτοί μπορούν επίσης να συναντήσουν τους Βούδας και να τους τιμήσουν, θ αναπτύξουν τη δυναμικότητα να γεννηθούν απλώς σαν άνθρωποι, σαν κάτοικοι τ ουρανού, ή σαν οπαδοί της χολής Φιναγιάνα. Ακόμη κι αν ακολουθήσουν αυτήν της χολής Μαχαγιάνα, αυτοί ενίοτε θα προοδεύουν και ενίοτε θα οπισθοδρομούν εξαιτίας της ασυνεπούς φύσης της ικανότητάς τους. Κι επίσης υφίστανται ωρισμένοι οι οποίοι τιμούν τους Βούδας και οι οποίοι πριν από την πάροδο δέκα χιλιάδων αιώνων, θ αναπτύξουν μια ευγενή βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση εξαιτίας ωρισμένων ευνοϊκών συνθηκών. Οι συνθήκες αυτές μπορούν να είναι το αντίκρυσμα της σωματοϋλικής μορφής των Βούδας, η απότιση τιμών στους μοναχούς, η αποδοχή οδηγιών από οπαδούς της χολής Φιναγιάνα, ή η απομίμηση της ευγενους βλέψης των άλλων. Αλλ αυτά τα είδη των ευγενών βλέψεων είναι όλ' ασυνεπή, γιατί αν οι άνθρωποι, οι οποίοι τις τηρούν, συναντήσουν δυσμενείς συνθήκες, τότε αυτοί υποτροπιάζουν και οπισθοδρομούν στην κατάσταση της επίτευξης του οπαδού της χολής Φιναγιάνα. Σώρα, κατά την ανάπτυξη της ευγενους βλέψης για τη φώτιση μέσω της τελειοποίησης της πίστης, ποιό είδος νου μπορεί να καλλιεργηθεί; Μιλώντας συνοπτικά, τρία είδη μπορούν να συζητηθούν. Σο πρώτο είναι ο νους ο χαρακτηριζόμενος από ευθύτητα, γιατί διαλογίζεται ορθά επί της αρχής του Ψς-Έχει. Σο δεύτερο είναι ο νους της βαθύτητας, γιατί δεν υφίσταται όριο στην περιχαρή του συσσώρευση παντός είδους καλωσύνης. Σο τρίτο είναι ο νους ο πλήρης με μέγιστη συμπόνια, καθ όσον εύχεται να ξεριζώσει όλες τις οδύνες πάντων των αισθανομένων όντων.

121 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 101 Ερώτηση: Νωρίτερα εξηγήθηκε ότι ο Κόσμος της Πραγματικότητας είν' ένας, κι ότι η ουσία των Βούδας δεν έχει διττότητα. Γιατί ο λαός δε διαλογίζεται *από δική του πρωτοβουλία+ στο Ψς-Έχει μόνο, αλλά πρέπει να διδαχθεί στην εφαρμογή καλών πράξεων; Απάντηση: Ακριβώς όπως ένας πολύτιμος λίθος είναι α- παστράπτων κι αγνός κατά την ουσία του, αλλά είναι καλυμμένος από ακαθαρσίες, [έτσι είναι ακριβώς κι ένας άνθρωπος+. Ακόμη κι αν αυτός διαλογίζεται πάνω στη πολύτιμη φύση του, δε θα μπορέσει ποτέ να γίνει ικανός για να την ε- ξαγνίσει, εκτός και αν την έχει εκλεπτύνει με διάφορους τρόπους δια των δεξιοτεχνικών μέσων. Η Αρχή του Ψς-Έχει στους ανθρώπους είναι απόλυτα αγνή στην ουσιώδη της φύση, αλλά είναι καλυμμένη με αναρίθμητες ακαθαρσίες από τις διάφορες σπιλώσεις. Ακόμη κι αν ένας άνθρωπος διαλογίζεται πανω στο Ψς-Έχει, αυτός αναμφίβολα δε μπορεί να εξαγνιστεί, εκτός κι αν κάμει μια προσπάθεια για να διαποτιστεί από αυτό με διαφόρους τρόπους εφαρμόζωντας δεξιοτεχνικά μέσα. Εφόσον η μη-καθαρή κατάσταση είναι απεριόριστη, διεισδύουσα δια μέσου όλων των καταστάσεων του όντος, είναι αναγκαίο να την εξουδετερώσει και να την εξαγνίσει μέσω της εφαρμογής όλων των καλών πράξεων. Εάν ένας άνθρωπος ενεργήσει έτσι, τότε αυτός θα επιστρέψει φυσικώ τω τρόπω στην αρχή του Ψς-Έχει. Όσον αφορά στα πρόσφορα δεξιοτεχνικά μέσα, με συντομία αναφέρεται ότι υπάρχουν τέσσαρα είδη: το πρώτο είναι το θεμελιώδες μέσον προς εφαρμογή. Δηλαδή, ένας άνθρωπος διαλογίζεται πάνω στο γεγονός ότι όλα τα πράγματα στην ουσιώδη φύση τους είναι αγέννητα, διαχωρίζωντας τον εαυτό του από τις πλανημένες απόψεις, ούτως ώστε αυτος δε διαμένει πλέον στη σαμσάρα. *Σαυτόχρονα+ διαλογίζεται πάνω στο γεγονός ότι όλα τα πράγματα είναι *τα προϊόντα της+ ένωσης της πρωταρχικής και των συντονιζουσών αιτιών, κι ότι το απο-

122 102 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ τέλεσμα του κάρμα δε θα χαθεί ποτέ. *Ανάλογα+ καλλιεργεί μεγάλη συμπόνια, εφαρμόζει αξιέπαινες πράξεις, κι αποδέχεται και μετασχηματίζει αισθανόμενα όντα εξίσου χωρίς να διαμένει στη νιρβάνα, γιατί συμμορφώνεται προς [τις λειτουργίες της+ πραγματικότητας (dharmāta), η οποία δε γνωρίζει προσήλωση. Η τελευταία πρόταση της αμέσως προηγούμενης παραγράφου, «γιατί συμμορφώνεται προς...» κυριολεκτικά μπορεί να ερμηνευτεί ως ε- ξής: «επειδή ακολουθεί τη μη-διαμονή της ουσιώδους φύσης της πραγματικότητας (dharmāta)». Ο όρος «μη-διαμονή (apratiṣṭ ha)» υπαι-νίσσεται ελευθερία, αυθορμησία, μή-προσκόλληση, μήδογματισμό, κ.λπ. Είναι ένας τρόπος ζωής, μια πρακτική εφαρμογή της «κενότη-τας (śūnyatā)» σε μια κατάσταση ζωής περικλείνουσα αμφότερες τις όψεις, διανοητική και συναισθηματική. ε αυτή την παράγραφο, παρουσιάζονται τρεις ιδέες: Πρώτη, η πίστη στην Απόλυτη τάξη δεύτερη, η εύλογη αναγνώριση της φαινομενικής τάξης, όπου δρά ο νόμος της αιτιότητας και τρίτη, η σύνθεση των δύο αυτών τάξεων σ' ένα τρόπο ζωής για τους ανθρώπους. Σο δεύτερο είναι το μέσο της παύσης των *κακών+. Η πρακτική της ανάπτυξης μιας έννοιας ντροπής και μετάνοιας-μεταμέλειας μπορεί να σταματήσε όλες τις κακότητες καθώς και να τις εμποδίσει από την ανάπτυξή τους. Έτσι συμμορφώνεται κανείς προς το αλάνθαστο της ουσιώδους φύσης της Πραγματικότητας. Σο τρίτο είναι το μέσο της αύξησης της ικανότητας για καλωσύνες, οι οποίες έχουν ήδη αναπτυχθεί. Πράγμα που σημαίνει ότι ένας άνθρωπος θα πρέπει μ' επιμέλεια να σέβεται και ν αποτίει τιμές στους Σρεις Θησαυρούς (triratna), κι ακόμη θα πρέπει να αινεί, ν αγάλλεται με, και να εκλιπαρεί τους Βούδας. Εξαιτίας της ειλικρινούς του αγάπης και του σεβασμού του για τους Σρεις Θησαυρούς η πίστη του θα ενδυναμώνεται και θα γίνει ικανός ν αναζητήσει την ανυπέρβλητη φώτιση. Περαιτέρω, προστατευόμενος από το Βούδα, το Ντάρμα, και τη άνγκα, θα γίνει ικανός για να εξαλείψει τα εμπόδια

123 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 103 του κακού κάρμα. Η ικανότητά του για καλωσύνες δε θα οπισθοδρομήσει επειδή αυτός έχει συμμορφωθεί προς την ουσιώδη φύση της Πραγματικότητας, η οποία είν ελεύθερη από εμπόδια που παράγονται από την ηλιθιότητα. Σo τέταρτο είναι το μέσον του μεγάλου όρκου της παγκόσμιας σωτηρίας. Αυτό είναι η λήψη ενός όρκου ότι θα ελευθερώσει κανείς όλα τα αισθανόμενα όντα, μέχρι και του τελευταίου, όσος χρόνος κι αν χρειαστεί προς τουτο, και θα τα προκαλέσει για να πετύχουν τη νιρβάνα, γιατί θα συμμορφωθεί προς την ουσιώδη φύση της Πραγματικότητας, η οποία χαρακτηρίζεται από απουσία της ασυνέχειας. Η ουσιώδης φύση της Πραγματικότητας εναγκαλίζεται και διαποτίζει όλα τα αισθανόμενα όντα αυτή είναι παντού η ίδια και είναι η μοναδική χωρίς διττότητα δε διακρίνει ετούτο (εδώ) από εκείνο (εκεί), ε- πειδή αυτή, σε τελική αναλύση, είναι στην κατάσταση του αδιατάρακτου. Όταν ένας Βοδισάττβα αναπτύσσει αυτή την ευγενή βλέψη για τη φώτιση *μέσω της πίστης+, θα καταστή ικανός, σ' έ- ναν ωρισμένο βαθμό, να πραγματώσει το Dharmakāya. Εξαιτίας αυτής της πραγμάτωσης του Dharmakāya, κι επειδή αυτός οδηγείται από τη δύναμη του όρκου *τον οποίο έδωκε για να ελευθερώσει όλα τα όντα+, είναι ικανός να παρουσιάσει οκτώ είδη εκδήλωσης του εαυτού του, για την ευεργεσία όλων των αισθανομένων όντων. Οι εκδηλώσεις αυτές είναι: η κάθοδος από τον ουρανό Tushita η είσοδος εντός μιας ανθρώπινης μήτρας η παραμονή στη μήτρα η γέννηση η απάρνηση η επίτευξη της φώτισης η περιστροφή του τροχού του Ντάρμα (διδαχή) και η είσοδος στη νιρβάνα. Ψστόσο, ένας τέτοιος Βοδισάττβα δε μπορεί να πεί [ότι έχει πραγματώσει τελείως+ το Dharmakāya, γιατί αυτός δεν έχει ακόμη καταστρέψει ολοκληρωτικά την απόρροια του κακού κάρμα τ' οποίο έχει συσσωρευτεί από τις αναρίθμητες υπάρξεις του κατά το παρελθόν. Αυτός πρέπει να υποστεί κάποια ελαφρά δυστυχία προκύπτουσα από την κατάσταση της γέννησής του. Ψστόσο, τούτο

124 104 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ δεν οφείλεται στη δέσμευσή του από το κάρμα, αλλά στην ε- λεύθερη απόφασή του για να ενεργεί πάντοτε σύμφωνα προς το μεγάλο όρκο *της παγκόσμιας σωτηρίας, προκειμένου να κατανοήσει την οδύνη των άλλων+. «Σα οκτώ είδη της εκδήλωσης» αντανακλούν την ιστορικο-μυθική α- φήγηση της ζωής του Βούδα Śākyamuni. Ψστόσο, στη συνήθη αφήγηση, μια φάση αποκαλούμενη «η υποταγή του Māra, του πειρασμού», εμφανίζεται κατόπιν «της άρνησης», και η «παραμονή στη μήτρα» παραλείπεται. «Η περιστροφή του τροχού του Ντάρμα» σημαίνει το κήρυγμα. Η πρώτη ομιλία του Βούδα στη Μπεναρές είναι γνωστή σαν «η περιστροφή του τροχού του Ντάρμα». Η μορφή που δίδεται ε- δώ είναι κοινά γνωστή σαν τα «οκτώ είδη της εκδήλωσης της Μαχαγιάνα». ε μια ούτρα αναφέρεται ότι υπάρχουν ωρισμένοι *Βοδισάττβας αυτού του είδους+ οι οποίοι μπορεί να οπισθοδρομήσουν και να ριχτούν μέσα στις διαβολικές καταστάσεις της ύ- παρξης, αλλ' αυτό δεν αναφέρεται σαν μια πραγματική οπισθοδρόμηση. Σούτο λέγεται απλά προκειμένου να τρομοκρατήσει και να υποκινήσει τον ηρωισμό των πρόσφατα μυηθέντων Βοδισάττβας, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη συναντήσει την ομάδα των προσδιορισμένων, και οι οποίοι ίσως είναι νωθροί. Περαιτέρω, μόλις διεγερθεί η ευγενής αυτή βλέψη-προσδοκία για τη φώτιση στους Βοδισάττβας, αυτοί εγκαταλείπουν πίσω τους τη δειλία και δε φοβούνται να ριχτούν ακόμη και εντός της κατάστασης των οπαδών της χολής Φιναγιάνα. Ακόμη κι όταν ακούγουν ότι αυτοί πρέπει να υποφέρουν ακραίες ταλαιπωρίες γι αναριθμήτους αιώνες, πριν μπορέσουν να πετύχουν τη νιρβάνα, δεν αισθάνονται κανένα φόβο, γιατί αυτοί γνωρίζουν και πιστεύουν ότι όλα τα πράγματα είν εξαρχής, αφ εαυτών τους, στη νιρβάνα.

125 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 105 ΙΙ. Η Ευγενής Βλέψη για τη Φώτιση μέσω Κατανόησης και Πράξεων Η ΕΤΓΕΝΗ ΒΛΕΧΗ-ΠΡΟΔΟΚΙΑ για τη φώτιση αυτού του εί-δους πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι ακόμη πιο εξαίρετη παρ ότι η προηγούμενη. Eπειδή οι Βοδισάττβας *οι οποίοι καλλιεργούν την ευγενή αυτή βλέψη για τη φώτιση] είν εκείνοι που βρίσκονται προς το τέλος της πρώτης περιόδου των ανυπολόγιστων αιώνων από τη στιγμή, κατά την οποία αυτοί είχαν για πρώτη φορά την ορθή πίστη, έφτασαν στην απόκτηση μιας βαθιάς κατανόησης για την αρχή του Ψς- Έχει και δε διατηρούν καμίαν προσκόλληση στα προσόντα τους, τα οποία απέκτησαν μέσω της πειθάρχησης. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας είναι απηλλαγμένη από την απληστία, ούτοι, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνονται στην τελειότητα της φιλανθρωπίας. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας είναι απηλλαγμένη από τις σπιλώσεις, οι οποίες προέρχονται από τις επιθυμίες των πέντε αισθήσεων, ούτοι, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνοται στην τελειότητα της τήρησης των 10 κανόνων συμπεριφοράς. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας είναι άνευ οδύνης και απηλλάγμένη από α- νησυχία και θυμό, αυτοί, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνονται στην τελειότητα της ανεκτικότητας. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας δε κάμνει ουδεμία διάκριση σώματος και νου κι ότι είναι απηλλαγμένη νωθρότητας, αυτοί, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνονται στην τελειότητα του ζήλου. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας είναι πάντοτε γαλήνια και απηλλαγμένη από σύγχυση στην ουσία της, αυτοί, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνονται στην τελειότητα του διαλογισμού. Γνωρίζοντας ότι η ουσιώδης φύση της πραγματικότητας χαρακτηρίζεται πάντοτε από τη γνώση κι είναι απηλλαγμένη άγνοιας, ούτοι, σε συμφωνία προς αυτό, αφοσιώνονται στην τελειότητα της σοφίας.

126 106 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ΙΙΙ. Η Ευγενής Βλέψη για τη Φώτιση μέσω Ενόρασης [ΟΟ ΓΙΑ ΣΟΤ ΒΟΔΙΑΣΣΒΑ ΑΤΣΗ της ομάδας, η οποία εκτείνεται+ από το «στάδιο της αγνής-μεγαλοψυχίας» έως το «τελευταίο στάδιο της Βοδισαττβικότητας», ποιό αντικείμενο πραγματώνουν; Αυτοί πραγματώνουν το Ψς-Έχει. Μιλάμε γιαυτό σαν έν' αντικείμενο εξαιτίας του «εξελισσόμενου νου», αλλά στην πραγματικότητα δεν υφίσταται αντικείμενο σε αυτή την πραγμάτωση *τ' οποίο να δηλωθεί υπό τους όρους της σχέσης *υποκειμένου-αντικειμένου+. Εκεί υφίσταται μόνο η ενόραση στο Ψς-Έχει *υπερβαίνουσα αμφότερα και τον βλέποντα και το βλεπόμενο+ αυτό το ονομάζουμε *η εμπειρία του] Dharmakāya. Ο «εξελισσόμενος νους (pravritti-vijñāna)» είν εκείνος ο οποίος, εξ αιτίας της αγνοίας, προβάλλει σαν το διακρινόμενο και σκεπτόμενο υ- ποκείμενο. Ο υπαινιγμός της πρότασης αυτής είναι πώς, μολονότι το Ὡς-Ἔχει δεν δύναται να επιβεβαιωθή, όταν χρειάζεται ερμηνείαν, δεν υφίσταται άλλος τρόπος εκτός από την χρήσιν σχετικών όρων, οίτινες είναι ευπρόσιτοι από του νοός, όστις λειτουργεί μόνο με τους όρους των σχέσεων υποκειμένου-αντικειμένου. Οι Βοδισάττβας της ομάδας αυτής, με μια στιγμιαία σκέψη, μπορούν να υπάγουν σε όλους τους κόσμους του σύμπαντος, τιμώντας τους Βούδας και παρακαλώντας τους να περιστρέψουν τον τροχό του Ντάρμα. Προκειμένου να οδηγήσουν και να ευεργετήσουν όλους τους ανθρώπους, αυτοί δε βασίζονται επί των λόγων. Ενίοτε, προς χάρη των αδυνάτου θελήσεως ανθρώπων, αυτοί επιδεικνύουν με ποιό τρόπο πετυχαίνουν ταχέως την τέλεια φώτιση υπερπηδώντας υπεράνω των σταδίων *του Βοδισάττβα+. Κι ενίοτε, προς χάρη των νωθρών ανθρώπων, αυτοί λέγουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να πετύχουν τη φώτιση κατά το τέλος αναριθμήτων αιώνων. Έτσι αυτοί μπορούν να επιδείξουν αναρίθμητα πρόσφορα-δεξιοτεχνικά μέσα και υπερορθολογιστικούς άθλους. Αλλά στην πραγματικότητα πάντες οι Βοδισάττβας αυτοί είναι το ίδιο, κατά το ότι

127 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 107 αυτοί μοιάζουν στη γραμμή τους, στην ικανότητά τους, στην ευγενή τους βλέψη για τη φώτιση και στην πραγμάτωσή τους *του Ψς-Έχει+ ως εκ τούτου, δεν υφίσταται τέτοιο πράγμα ο- πως η υπερπήδηση υπεράνω των σταδίων, γιατί όλοι οι Βοδισάττβας πρέπει να διέλθουν μέσω των τριών περιόδων των α- ναρίθμητων αιώνων *πριν αυτοί μπορέσουν την επίτευξη της πλήρους φώτισης+. Ψστόσο, εξαιτίας των διαφορών στους πολυποίκιλους κόσμους των όντων, και στ αντικείμενα, τα ο- ποία βλέπουν και ακούουν, όσο και στην ικανότητα, τις επιθυμίας, και την φύση των διαφόρων όντων, υφίστανται επίσης διάφοροι τρόποι για τη διδασκαλία τους, σχετικά με το τί πρέπει να εφαρμόσουν. Η αρχική πρόταση σε αυτή την παράγραφο, η οποία περατούται με τη λέξη «τό Ντάρμα», είναι μια συμβολική παρουσίαση των υπερορθολογιστικών επιρροών του Ψς-Ἐχει, τ. έ., του Dharmakāya. Εφόσον οι Βοδισάττβας, οι οποίοι έχουν πραγματώσει το Dharmakāya, είναι το ένα μετά του Ψς-Έχει, θεωρείται ότι λειτουργούν σε συμφωνία μετά των μυστηριωδών λειτουργιών του Ψς-Έχει. Και αυτό επίσης ανταποκρίνεται στην αυθόρμητη δράση τους για τη σωτηρία των άλλων, έπειτα από την επίτευξη της φώτισής τους. H πρόταση «ούτοι δε βασίζονται επί των λόγων (pu-yi wen-tzu)» είναι διφορούμενη. Ο Fa-tsang και άλλοι σχολιαστές δε μας δίνουν ένδειξη για τη σημασία. την τελευταία μετάφραση της Αφύπνισης της Πίστης, η οποία έγινε από τον Śikshānanda, η πρόταση αυτή έχει αντικατασταθεί με τις λέξεις «αυτοί δεν αναζητούν ν ακούσουν μελωδικούς τινες ήχους ή λόγους» 44, πράγμα τ' οποίο μοιάζει να υπαινίσσεται ότι οι Βοδισάττβας αφιερώνονται στη σωτηρία της ανθρωπότητας και δεν παραμένουν στον ουρανό απολαμβάνοντας την ουράνια μουσική και τα άσματα ένας άλλος τρόπος για να επισημανθεί το γεγονός ότι δεν παραμένουν στην ευδαιμονία της νιρβάνα. Η δήλωση ότι «δε βασίζονται επί των λέξεων» είναι παραπλήσια του ισχυρισμού του πνεύματος του Βουδισμού Ζεν ότι η «μετάδοση του Ζεν δε βασίζεται επί των λόγων αλλά γίνεται από νου σε νου». Εδώ εξετάζοντας το τί ακολουθεί, η δήλωση μοιάζει να σημαίνει ότι οι Βοδισάττβας δεν προσκολλώνται στην κυριολεκτική ερμηνεία των γραφών αλλά είν έτοιμοι να διερμηνεύσουν αυτές ελεύθερα, προσαρμόζοντας τις ερμηνείες τους με όλες τις πιθανές καταστάσεις των βασανιζομένων όντων, κι έχοντας σα μοναδικό τους

128 108 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ σκοπό τη βοήθεια των όντων αυτών, ούτως ώστε τα όντα αυτά να προωθηθούν (εκ του ασφαλούς) προς την οδό της σωτηρίας τους. Σα χαρακτηριστικά της ευγενούς βλέψης-προσδοκίας για τη φώτιση, τα διατηρούμενα από έναν Βοδισάττβα που ανήκει σε αυτή την ομάδα μπορούν να ταυτιστούν με τους όρους των τριών λεπτεπιλέπτων τρόπων του νου. Ο πρώτος είναι ο αληθινός νους, γιατί είν ελεύθερος από *ψευδή διανοητική+ χωριστικότητα. Ο δεύτερος είναι ο νους [ο ικανός+ για [εφαρμογή] προσφόρων (-δεξιοτεχνικών) μέσων, γιατί αυτός εισδύει οπουδήποτε αυθόρμητα κι ευεργετεί τα αισθανόμενα όντα. Ο τρίτος είναι ο νους [ο υποκείμενος στην επίδραση] του κάρμα *ο ενεργών] υποσυνείδητα, γιατί εμφανίζεται και εξαφανίζεται κατά τους πλέον λεπτεπιλέπτους τρόπους. Γιαυτούς «τους τρεις λεπτεπίλεπτους τρόπους του νου» ο Fa-tsang λέει: Ο αληθινός νους είναι η βάση της σοφίας, ελεύθερος από την χωριστικότητα *του υποκειμένου και αντικειμένου+. Ο νους των δεξιοτεχνικών μέσων είναι η σοφία η οποία, έπειτα από την απόκτηση της φώτισης, λειτουργεί αυθόρμητα βοηθούσα στη σωτηρία των άλλων. Ο τρίτος, η υποσυνειδητότητα, είναι η Αποθήκη υνειδητότητας, η οποία είναι η βάση αυτών των δύο άλλων ειδών της σοφίας 45. Εάν ο τρίτος είναι η Αποθήκη υνειδητότητας, όπως λέει ο Fatsang, τότε η έκφραση «εμφανίζεται κι εξαφανίζεται», κυριολεκτικά «γέννηση και κατάπαυση», είναι ο χαρακτηρισμός της Αποθήκης υνειδητότητας, η οποία εξηγείται από τον Vasubandhu σαν ανάλογη προς την πλημμυρίδα ενός ποταμού, η οποία μεταβάλλεται από στιγμή σε στιγμή και όμως ο ποταμός αυτός, παρά ταύτα, διατηρεί την ταυτότητά του 46. Σο συμπέρασμα μπορεί να είναι πως, παρόλον ότι αυτοί οι Βοδισάττβας είναι φωτισμένοι και ενεργά δεσμευμένοι στην εργασία της σωτηρίας των άλλων, αυτοί έχουν να τελειοποιηθούν ακόμη περαιτέρω, υποκείμενοι στην επιρροή του «ενεργοποιηθέντος νου», ο οποίος διεγείρεται από την άγνοια στην Αποθήκη της υνειδητότητας. Πάλι, ένας Βοδισάττβα της ομάδας αυτής, όταν φέρει σε τελειοποίηση τις εξαίρετες ποιότητές του, εκδηλώνει εαυτόν σαν το ανώτατο φυσικό ον στον κόσμο, στον ουρανό του Akanishta. Μέσω της σοφίας ενούμενης μετά της [αρχικής φώτι-

129 ΕΡΜΗΝΕΙΑ 109 σης ή Ψς-Έχει+ με μια στιγμιαία σκέψη αυτός αιφνίδια εξαλείφει την άγνοια. Σότε αυτός αποκαλείται [εκείνος ο οποίος α- πέκτησε+ την τα πάντα εναγκαλίζουσα γνώση. Εκτελώντας υπερορθολογιστικές πράξεις αυθόρμητα, αυτός μπορεί να εκδηλώσει εαυτόν οπουδήποτε στο σύμπαν και να ευεργετήσει όλα τα αισθανόμενα όντα. «O ουρανός του Akanishta» είναι ο ύψιστος ουρανός στον κόσμο της μορφής, σύμφωνα προς την κοσμολογία του Ινδικού Βουδισμού. Ερώτηση: Εφόσον το διάστημα είναι άπειρο, οι κόσμοι είναι άπειροι. Εφόσον οι κόσμοι είναι άπειροι, τα όντα είναι ά- πειρα. Εφόσον τα όντα είναι άπειρα, η ποικιλία των νοοτροπιών τους πρέπει επίσης να είναι άπειρη. Σ αντικείμενα των αισθήσεων και ο νους πρέπει, κατά συνέπεια, να είν απεριόριστα, και είναι δύσκολο να τα γνωρίζει και να τα κατανοεί κανείς όλα. Εάν η άγνοια είναι κατεστραμμένη, δε θα υπάρξει τότε εκεί καμία σκέψη στο νου. Με ποιό τρόπο λοιπόν μπορεί μια κατανόηση [η οποία δεν έχει περιεχόμενο+ ν αποκαλείται «(η) τα πάντα εναγκαλίζουσα γνώση»; Aπάντηση: Όλα τ αντικείμενα αρχικά είν από τον Ἐνα Νου κι είναι πέραν παντός σκεπτικού προσδιορισμού. Επειδή οι μη-φωτισμένοι άνθρωποι, με τη φαντασίωσή τους, διακρίνουν αντικείμενα, αυτοί επιβάλλουν περιορισμούς στο νου τους. Eφόσον αυτοί αναπτύσσουν λανθασμένα τους σκεπτικούς αυτούς προσδιορισμούς, οι οποίοι μάλιστα δεν ανταποκρίνονται καθόλου στην πραγματικότητα (dharmatā), είν ανίκανοι να προσεγγίσουν οποιαδήποτε περιεκτική κατανόηση. Οι Βούδας, οι Σαθαγκάτας είν ελεύθεροι απ' όλες τις διεστραμμένες σκέψεις και απόψεις [οι οποίες εμποδίζουν την ορθή όραση κατά συνέπεια+, δεν υφίστανται γωνίες μέσα στις ο- ποίες να μη μπορεί να διεισδύσει η κατανόησή τους. Ο Νους Σους είναι αληθινός και πραγματικός κατά συνέπεια, (ο Νους Σους αυτός) δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ουσιώδης φύση

130 110 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ όλων των πραγμάτων. *Οι Βούδας+, εξαιτίας της αληθινής τους φύσης, μπορούν να εκπέμψουν φως εφόλων των αντικειμένων τα οποία συλλαμβάνονται με την παραίσθηση. Αυτοί είναι προικισμένοι δια μιας σοφίας μεγάλης επιρροής, *η οποία λειτουργεί ως η εφαρμογή] απροσμέτρητων πρόσφορων (δεξιοτεχνικών) μέσων. Προσαρμόζοντας τον εαυτό τους προς την ικανότητα της κατανόησης των διαφόρων αισθανομένων όντων, αυτοί μπορούν ν αποκαλύψουν σε αυτά τις πολλαπλές σημασίες της Διδαχής. Αυτός είναι και ο λόγος όπου αυτοί μπορούν ν αποκληθούν εκείνοι οι οποίοι έχουν την «τα πάντα εναγκαλίζουσα γνώση». Ερώτηση: Εάν οι Βούδας είν ικανοί να εκτελούν αυθόρμητες πράξεις, να εκδηλώνουν εαυτούς οπουδήποτε, και να ευεργετούν όλα τα αισθανόμενα όντα, τότε τα αισθανόμενα όντα θα είν ικανά, βλέποντας τις φυσικές τους μορφές, μαρτυρώντας τα θαύματά τους, ή ακούγοντας τα κηρύγματά τους, να κερδίσουν ευεργεσίες. Γιατί τότε οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτό τον κόσμο δεν είναι ικανοί να δούνε τους Βούδας; Aπάντηση: Σο Dharmakāya όλων των Βούδας, όντας ένα και το αυτό οπουδήποτε, είναι πανταχού παρόν. Εφόσον οι Βούδας είν ελεύθεροι από οποιαδήποτε προσήλωση της σκέψης, οι πράξεις τους λέγεται ότι είναι «αυθόρμητες». Αυτοί α- ποκαλύπτουν εαυτούς σε συμφωνία με τις νοοτροπιες όλων των αισθανομένων όντων. Ο νους του αισθανόμενου όντος είναι σαν ένας καθρέπτης. Ακριβώς όπως ένας καθρέπτης δε μπορεί ν αντανακλά εικόνες, αν αυτός είναι καλυμμένος από ρύπους, έτσι και το Dharmakāya δε μπορεί να εμφανιστεί στο νου του αισθανόμενου όντος, αν αυτός είναι καλυμμένος από τους ρύπους *των σπιλώσεων+.

131 Σ Ε Σ Α Ρ Σ Ο Μ Ε Ρ Ο Για την Πίστη και την Πρακτική χοντας ήδη συζητήσει για την ερμηνεία, θα παρουσιάσουμε τώρα μια συζήτηση για την πίστη και την εφαρμογή της. Η συζήτηση αύτη προορίζεται για εκείνους οι οποίοι δεν έχουν α- κόμη ενωθεί με την ομάδα των όντων των προσδιορισμένων για την απόκτηση της φώτισης. Για τις Σέσσερεις Πίστεις ΕΡΨΣΗΗ: Σί είδους πίστη [πρέπει να έχει ένας άνθρωπος+ και με ποιό τρόπο θα πρέπει αυτός να την εφαρμόζει; Απάντηση: υνοπτικά, υφίστανται τέσσερα είδη πίστης. Σο πρώτο είναι η πίστη στην Έσχατη Πηγή. Λόγω *αυτής της πίστης+ ένας άνθρωπος έρχεται να διαλογιστεί με χαρά επί της αρχής του Ψς-Έχει. Σο δεύτερο είναι η πίστη στις αναρίθμητες εξαίρετες ποιότητες των Βούδας. Εξαιτίας *αυτής της πίστης+ ένας άνθρωπος αρχίζει να διαλογίζεται συνεχώς επί αυτών, να πλησιάζει προς αυτούς σε αδελφωσύνη με αυτούς, να τους τιμά, να τους σέβεται, αναπτύσσωντας την ικανότητά του για καλωσύνη κι αναζητώντας την τα πάντα περικλείουσα γνώση. Σο τρίτο είναι η πίστη στις μεγάλες ευεργεσίες του Dharma (Διδασκαλία). Εξαιτίας *αυτής της πίστης+ ένας άνθρωπος αρχίζει να θυμάται συνεχώς και να εφαρμόζει διάφορες πειθαρχήσεις που οδηγούν στην φώτιση. Σο τέταρτο είναι η πίστη στη Sangha (Βουδιστική Κοινότητα) τα μέλη της οποίας είναι ικανά ν αφιερωθούν στην πρακτική εφαρμογή της

132 112 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ευεργεσίας αμφοτέρων και αυτών των ίδιων και των άλλων. Εξαιτίας *αυτής της πίστης+ ένας άνθρωπος αρχίζει να προσεγγίζει τη συνάθροιση των Βοδισάττβας συνεχώς και με χαρά αναζητώντας οδηγίες από αυτούς για την ορθή πρακτική. Εδώ, η λέξη «Βοδισάττβα» δεν αναφέρεται σε τέτοια όντα όπως ο Manjuśrī, ο Avalokiteśvara, κ. λπ., αλλά σε κάθε αισθανόμενον ον τ' οποίο είναι μεν εγγενώς φωτισμένο αλλά δεν έχει ακόμη ενεργοποιήσει την αρχική φώτιση, και τ' οποίο κάμνει μια προσπάθεια προς αυτή την κατάληξη. Γιά τις Πέντε Πρακτικές Εφαρμογές ΤΥΙΣΑΝΣΑΙ ΠΕΝΣΕ ΣΡΟΠΟΙ ΕΥΑΡΜΟΓΗ οι οποίοι θα καταστήσουν ικανό έναν άνθρωπο, για να τελειοποιήσει την πίστη του. Οι τρόποι αυτοί είναι: οι εφαρμογές της φιλανθρωπίας, *της τήρησης των+ δέκα κανόνων, της καρτερίας, του ζήλου, της κατάπαυσης *των φαντασιώσεων+ και της καθαρής παρατήρησης. Eρώτηση: Με ποιό τρόπο ένας άνθρωπος εφαρμόζει τη φιλανθρωπία; Aπάντηση: Αυτός βλέπωντας οποιονδήποτε επαιτούντα ερχόμενο προς αυτόν, θα έπρεπε να του δώσει τον πλούτο καθώς και άλλα πράγματα, τα οποία υφίστανται στην κατοχή του, όσα, δηλαδή, αυτός είναι ικανός να δώσει έτσι, ενώ απελευθερώνει και τον (ίδιόν του τον) εαυτό από την απληστία και τη φιλαργυρία, καθιστά περιχαρή και τον επαίτη. Είτε α- κόμη βλέπωντας κάποιον να διατελεί σε κακουχία, σει φόβο, είτε σε σοβαρό κίνδυνο, θα τον ελευθερώσει από τον φόβο του, στο βαθμό όπου αυτός είναι ικανός. κι εάν, πάλι, κάποιος άνθρωπος προσέρχεται αναζητώντας εξήγηση-οδηγία επί της Διδασκαλίας, αυτος, σύμφωνα προς την ικανότητα και την κατανόηση του προσερχομένου, θα τον καθοδηγήσει δια της χρήσης των πρόσφορων-δεξιοτεχνικών μέσων. Ψστόσο, ενεργώντας έτσι, δεν αναμένει καμία φήμη, (ή υλικό κέρδος), είτε

133 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 113 σεβασμό, αλλ αυτός θα σκεφτεί μόνο να ευεργετήσει τον εαυτό του και τους άλλους εξίσου και να εκτείνει τη χάρη *την ο- ποία απέκτησε από την εφαρμογή της φιλανθρωπίας+ προς την κατεύθυνση της επίτευξης της φώτισης. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο αυτός εφαρμόζει την *τήρηση των+ δέκα κανόνων; Απάντηση: Αυτός δεν φονεύει, δεν κλέπτει, δε μοιχεύει, δεν είναι διπρόσωπος (κ. λ.: δίγλωσσος), δε συκοφαντεί, δε ψεύδεται, ούτε είναι υπερβολικός στα λεγόμενά του. Αυτός πρόκειται να ελευθερώσει εαυτόν από την απληστία, τη ζηλοφθονία, την εξαπάτηση, το δόλο, την κολακεία, την ανεντιμότητα, το θυμό, την εχθρικότητα, και τις διαστρεβλωμένες απόψεις. Εάν αυτός τύχη να είναι μοναχός *ή μοναχή] που έχει α- παρνηθεί την οικογενειακή ζωή, αυτός πρέπει επίσης, προκειμένου ν αποκόψει και να καταπιέσει τις σπιλώσεις, απομακρυνόμενος από το συνωστισμό και τη σύγχυση του κόσμου και, πάντοτε διαμένωντας στη μοναχικότητα, να διδαχθεί να είν ευχαριστημένος με την ελάχιστη επιθυμία και να εφαρμόζει σθεναρά τις ασκητικές πειθαρχήσεις. Αυτός θα πρέπει να τρομοκρατείται και να γεμίζει με δέος στην παραμικρή εσφαλμένη απόκλιση (από τους κανόνες) και θα πρέπει να αισθάνεται ντροπή και μεταμέλεια (ή μετάνοια). Αυτός δε θα θεωρεί ελαφρά τη καρδία οποιουσδήποτε κανόνες του Σαθαγκάτα. Θα πρέπει να προφυλάσσει εαυτόν από τη συκοφαντία και από τη δυσαρέσκεια, ούτως ώστε να μην εξάπτει τους ανθρώπους στις φαντασιώσεις τους, για να διαπράξουν οποιοδήποτε αδίκημα ή αμαρτία. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο αυτός εφαρμόζει την καρτερία (υπομονή); Απάντηση: Αυτός πρέπει να είναι υπομονετικός με τις ε- νοχλητικές πράξεις των άλλων και να μην υιοθετεί εκδικητικές σκέψεις, καθώς επίσης αυτός πρέπει να είναι υπομονετικός σε ζητήματα κέρδους ή απώλειας, τιμής ή ατίμωσης, επαίνου ή κατηγορίας, οδύνης ή χαράς, κ. λπ.

134 114 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ Ερώτηση: Με ποιό τρόπο αυτός εφαρμόζει το ζήλο; Απάντηση: Αυτός πράττωντας το αγαθό δεν πρέπει να είναι νωθρός, πρέπει να είναι σταθερός στις αποφάσεις του, και να καθαρθεί από τη δειλία του. Πρέπει να θυμάται ότι, στο α- πώτατο παρελθόν του, αυτός βασανίστηκε μάταια με όλα τα μεγάλα βασανιστήρια του σώματος και του νου. Εξαιτίας αυτού, αυτός πρέπει να εφαρμόσει επιμελώς διάφορες αξιέπαινες πράξεις, ευεργετώντας εαυτόν και άλλους, και ελευθερώνωντας ταχέως εαυτόν από την οδύνη. Ακόμη κι αν ένας άνθρωπος ασκεί την πίστη, λόγω του ότι εμποδίζεται πάρα πολύ από το κακό του κάρμα, που προκύπτει από τα βαρύτατα α- μαρτήματα των προηγουμένων του βίων, μπορεί να διαταραχτεί από τον κακό Πειρασμό (Māra) και τους δαίμονές του ή να εμπλακεί σε παντός είδους κοσμικές υποθέσεις, ή να προσβληθεί από τις οδύνες της νόσου. Τφίσταται μεγάλος αριθμός εμποδίων αυτού του είδους. Αυτός, κατά συνέπεια, πρέπει να είναι θαρραλέος και ενθουσιώδης και κατά τα έξι τετράωρα διαλείμματα της ημέρας και της νύχτας πρέπει να αποτίει τιμές στους Βούδας, μεταμελούμενος με ειλικρινή καρδία, ικετεύωντας τους Βούδας [για την καθοδήγησή τους], αγαλλόμενος για την ευτυχία των άλλων, και κατευθύνωντας όλες τις χάρες *τις έτσι αποκτηθείσες+ στην επίτευξη της φώτισης. Εάν δεν εγκαταλείψει ποτέ τις πρακτικές αυτές εφαρμογές, θα γίνει ικανός ν αποφύγει τα διάφορα εμπόδια καθώς έτσι αυξάνεται η ικανότητά του για καλωσύνη. Ερώτηση: Με ποιό τρόπο αυτός θ ασκήσει την κατάπαυση και την ευκρινή-καθαρή παρατήρηση; Απάντηση: Εκείνο το οποίο καλείται «κατάπαυση» έχει την έννοια του να τεθεί ένα τέλος σε όλα τα χαρακτηριστικά (lakshana) του κόσμου *των αισθητικών αντικειμένων και του νου], γιατί αυτό σημαίνει το ν ακολουθήσουμε τη μέθοδο śamatha (αταραξία) του διαλογισμού. Εκείνο το οποίο καλείται «καθαρή παρατήρηση» έχει την έννοια του να διακρίνωνται ευκρινώς τα χαρακτηριστικά των αιτιωδώς εξαρτωμένων

135 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 115 φαινομένων (σαμσάρα), γιατί αυτό σημαίνει το ν ακολουθήσουμε τη μέθοδο του διαλογισμού της διορατικότητας (vipaśyanā). Eρώτηση: Με ποιό τρόπο αυτός θ ακολουθεί αυτές; Απάντηση: Αυτός θα εφαρμόσει βήμα προς βήμα τις δύο αυτές όψεις και δε θα ξεχωρίσει τη μια από την άλλη, γιατί τότε μόνο θα τελειοποιηθούν αμφότερες. Οι δύο αυτές μέθοδοι του διαλογισμού, τ. έ, η śamatha (Κινέζ. Chih) και η vipaśyanā (Κινέζ. Kuan), μεμονωμένα και ταυτόχρονα σαν ζευγάρι εμφανίζονται στις γραφές των αρχαίων πηγών της Pāli. Πολλές συζητήσεις περί αυτών βρίσκονται στις ούτρας και τα σχόλια. Οι ερμηνείες διαφέρουν, αλλά η βασική έννοια ότι η śamatha υποδηλώνει «αταραξία, σταθεροποίηση, κατάπαυση, κ. λπ.», και ότι η vipaśyanā υποδηλώνει «οξυδερκή, καθαρή παρατήρηση, ευκρινή αντίληψη, κ. λπ.» παραμένει αναμφισβήτητη. Οι πλέον λεπτομερείς περιγραφές αυτών επισημαίνονται στη Βουδιστική χολή T ien-t ai στη Κίνα 47. Πρακτική Εφαρμογή της Κατάπαυσης ΕΣΨ ΕΝΑ ΑΝΘΡΨΠΟ Ο ΟΠΟΙΟ ΕΠΙΘΤΜΕΙ ν ασκήσει την «κατάπαυση», αυτός θα παραμείνει σε μια ήσυχη τοποθεσία και θα καθίσει ευθυτενής με ήρεμη διάθεση. [Η προσοχή του δε θα πρέπει να εστιαστεί ούτε στην αναπνοή του, ούτε σε καμία μορφή, ή χρωματισμό, ούτε στο κενό διάστημα, ή στη γή, στο νερό, στη φωτιά, στον άνεμο, ούτε ακόμη επί των όσων έχει δεί, ακούσει, θυμηθεί ή αντιληφθεί. Οποιαδήποτε σκέψη, μόλις εμφανιστεί στο νου, είναι αμέσως απορριπτέα. Ακόμη και η ιδέα της απόρριψής της πρέπει να εγκαταλειφθεί, γιατί όλα τα πράγματα είναι ουσιωδώς *στην κατάσταση της+ υπέρβασης των σκέψεων και δε δημιουργούνται από στιγμής σε στιγμή, ούτε εξαλείφονται από στιγμής σε στιγμή *έτσι πρέπει να συμμορφωθεί κανείς προς την ουσιώδη φύση της πραγματικότητας (dharmatā) μέσω της πρακτικής αυτής εφαρμογής της κατάπαυσης+ 48. Και αυτός δεν πρέπει να διαλογιστεί ε- πί των αντικειμένων των αισθήσεων στον εξωτερικό κόσμο

136 116 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ αρχικά, και να τ αρνηθεί κατόπιν δια του νού του, του νου ο ο- ποίος διαλογίζονταν πάνω σε αυτά. Εάν (ποτέ αυτός) ο νους απομακρυνθεί από το θέμα, πρέπει να επανέλθει και ν' αποκατασταθεί στην «ορθή σκέψη». Πρέπει να γίνει κατανοητό ό- τι αυτή η «ορθή σκέψη» είναι [η σκέψη εκείνη η οποία] οποιαδήποτε και αν είναι, είναι μόνο νους και ότι δεν υφίσταται εξωτερικός κόσμος των αντικειμένων [όπως (αυτός) συλλαμβάνεται] ακόμη ότι αυτός ο νους είναι στερημένος από οποιαδήποτε ιδικά του σημεία [τα οποία θα υποδείκνυαν την ουσιαστικότητά του] και κατά συνέπεια, αυτός δεν είναι ουσιαστικά κατανοητός σαν τέτοιος καθ οποιαδήποτε στιγμή 49. Ακόμη κι όταν (ο ασκούμενος αυτός άνθρωπος) σηκώνεται από την καθιστή του στάση κι εμπλέκεται σε άλλες δραστηριότητες, όπως η αναχώρηση, η προσέλευση, το προχώρημα ή η στάση, αυτός ανά πάσα στιγμή πρέπει να είναι προσεκτικός [στην εφαρμογή] των πρόσφορων δεξιοτεχνικών μέσων [της τελειοποίησης «της κατάπαυσης»], συμμορφωνόμενος [προς την αμετακίνητη αρχή της ουσιώδους φύσης της Πραγματικότητας] 50, και παρατηρώντας, προσέτι δε κι εξετάζωντας, [τις προκύπτουσες εμπειρίες]. Όταν η πειθάρχηση αυτή έχει καλά κυριαρχηθεί, κατόπιν μιας μακριάς περιόδου πρακτικής εφαρμογής, [οι ιδεοληψίες του] νου του θα παψουν. Εξαιτίας αυτού, η δύναμή του για την εκτέλεση της «κατάπαυσης» θα επιταθεί βαθμιαία και θα καταστεί άκρως αποτελεσματική, ούτως ώστε θα συντονιστεί προς, και θα είναι κατάλληλος για ν απορροφηθεί μέσα στη «συγκέντρωση (σαμάντι) του Ψς- Έχει». Κατόπιν οι σπιλώσεις του ανθρώπου αυτού, όσο και αν είναι βαθειές, θα εξαφανιστούν και η πίστη του θα ενδυναμωθεί αυτός σύντομα θα πετύχει την κατάσταση κατά την οποία δεν υφίσταται οπισθοδρόμηση. Αλλά εκείνοι οι οποίοι είναι σκεπτικοί και στερούνται πίστης, οι οποίοι μιλούν άσχημα [για τη Διδασκαλία του Βούδα] κι έχουν διαπράξει βαρειές α- μαρτίες, οι οποίοι εμποδίζονται από το κακό τους κάρμα, είτε είναι αλαζόνες, ή είναι νωθροί, Αυτοί είν εκείνοι οι οποίοι

137 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 117 αποκλείονται οι άνθρωποι αυτοί είναι ακατάλληλοι για ν' α- πορροφηθούν εντός του [σαμάντι του Ψς-Έχει]. Κατόπιν, σαν αποτέλεσμα αυτού του σαμάντι, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την εναδικότητα του Κόσμου της Πραγματικότητας (dharmadhātu), τ. έ., την ομοιότητα οπουδήποτε και τη μη-διττότητα του Dharmakāya όλων των Βούδας και των σωμάτων των αισθανομένων όντων. Σούτο ονομάζεται «το σαμάντι της μίας κίνησης» 51. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι *τό σαμάντι του Ψς-Έχει είναι η πηγή όλων των άλλων σαμάντις. Εάν ένας άνθρωπος συνεχίσει ν ασκήται σε αυτό, αυτός κατόπιν θα καταστεί ικανός ν αναπτύξει βαθμιαία και α- ναρίθμητα άλλα είδη σαμάντις. Εάν υφίσταται ένας άνθρωπος ο οποίος στερείται της ικανότητας για την καλωσύνη, αυτός θα συγχυσθεί από τον κακό Πειρασμό, από αιρετικούς κι από δαίμονες. Ενίοτε αυτά τα όντα θα εμφανιστούν με τρομερές μορφές ενώ αυτός στέκεται σε διαλογισμό, κι άλλοτε θα εκδηλωθούν υπό το σχήμα ωραίων ανδρών και γυναικών. *ε αυτή την περίπτωση+ αυτός θα διαλογιστεί επί *της αρχής του+ «μόνο νους», και έπειτα αυτά τ αντικείμενα θα εξαφανιστούν και δε θα τον ενοχλήσουν πια. Ενίοτε αυτά τα όντα μπορούν να εμφανιστούν σαν αναπαραστάσεις των ουρανίων όντων ή των Βοδισάττβας και να λάβουν επίσης τη μορφή του Σαθαγκάτα, εφωδιασμένου με ό- λα τα σημεία του, μείζονα κι ελάσσονα ή (αυτά τα όντα) μπορούν ν αναπτύξουν τις μαγικές επικλήσεις, ή να κηρύξουν τη φιλανθρωπία, την τήρηση των κανόνων, την καρτερία, το ζήλο, το διαλογισμό, και τη σοφία ή μπορούν να συζητήσουν επί του πώς η αληθινή νιρβάνα είναι η κατάσταση της παγκοσμίας κενότητος, είτε επί της ανυπαρξίας των χαρακτηριστικών, καθώς κι επί των όρκων, των εχθροτήτων, των αφοσιώσεων, των αιτιών και των αποτελεσμάτων και για την απόλυτη εκμηδένιση. Αυτοί μπορούν επίσης να τον διδάξουν την γνώση της παρελθούσας και της μέλλουσας κατάστασης της ύπαρξής του, τη μέθοδο της ανάγνωσης του νου των άλλων

138 118 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ ανθρώπων, και την τέλεια κυριαρχία της ομιλίας, προκαλώντας τον να είναι άπληστος και προσκολλημένος στην εγκόσμια φήμη και το κέρδος είτε μπορούν να του προκαλέσουν το να κινήται συχνά από τη χαρά στο θυμό και έτσι να έχει αστάθεια χαρακτήρα, όντας κατά καιρούς πολύ καλόκαρδος, πολύ νωθρός, πολύ ασθενής είτε οκνηρός στη σκέψη είτε άλλοτε αιφνίδια να γίνεται ενθουσιώδης, και εν συνεχεία να ολισθαίνει στην αδιαφορία είτε εμφανίζωντας έλλειψη πίστης, μεγάλη δόση αμφιβολιών, και μεγάλη δόση άγχους είτε εγκαταλείπωντας τις θεμελιώδεις του εξαιρετικές πρακτικές *προς την κατεύθυνση της θρησκευτικής τελειότητας+ και αφιερωνόμενος σε ποικίλες θρησκευτικές πράξεις, είτε προσκολλώμενος σε εγκόσμιες υποθέσεις οι οποίες τον εμπλέκουν κατά πολλούς τρόπους ή ενίοτε αυτές μπορούν να τον προκαλέσουν να εμπειριώσει μια κάποια ομοιότητα διαφόρων ειδών σαμάντις, τα οποία είναι όλα οι επιτεύξεις των αιρετικών και δεν είναι το αληθινό σαμάντι ή ενίοτε (οι δαίμονες αυτοί) μπορούν να προκαλέσουν σε αυτόν την παραμονή του στο σαμάντι για μια, δύο, τρεις, ή και άνω των επτά ημερών, αισθανόμενος ά- νεση στο σώμα του και χαρά στο νου του, μη έχωντας ούτε πείνα ούτε δίψα, συμμετέχωντας σε φυσικά ευωδιαστά κι απολαυστικά φαγητά και ποτά, τα οποία τον παρακινούν ν' αυξήσει την προσκόλλησή του προς αυτά ή άλλοτε αυτοί μπορούν να τον προκαλέσουν στο να τρώγει χωρίς κανένα περιορισμό πότε μια μεγάλη ποσότητα (τροφής), πότε μια μικρή, ούτως ώστε το χρώμα του προσώπου του να μεταβάλλεται ανάλογα. Γι αυτούς τους λόγους, εκείνος ο οποίος εφαρμόζει *«κατάπαυση»+ πρέπει να είναι διακριτικός και παρατηρητικός, α- πό φόβο μήπως ο νους του περιπέσει στο δίκτυ της κακής *διδαχής+. Αυτος πρέπει να είναι με επιμέλεια προσεκτικός στή διαμονή του με την «ορθή σκέψη», ούτε αρπάζοντας, ούτε προσκολλώμενος σε [ότιδήποτε+ αν ενεργήσει έτσι θα γίνει ι- κανός να κρατηθεί μακριά από το εμπόδιο αυτών των κακών επιρροών.

139 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 119 Ούτος πρέπει να γνωρίζει ότι τα σαμάντι των αιρετικών δεν είν ελεύθερα από διαστρεβλωμένες απόψεις, πόθο και έ- παρση, γιατί οι αιρετικοί είναι απλήστα προσκολλημένοι στη φήμη, στο κέρδος, και στην απολαυή του σεβασμού του κόσμου. Σο σαμάντι του Ψς-Έχει είναι το σαμάντι κατά το οποίο δε διακόπτεται η προσοχή κάποιου από τη δραστηριότητα της όρασης *ενός υποκειμένου+, ούτε από την εμπειρίωση των αντικειμένων *στη μέση του διαλογισμού+ ακόμη και έπειτα από συγκέντρωση δεν είναι κανείς ούτε νωθρός, ούτε επηρμένος και οι σπιλώσεις του βαθμιαία θα ελαττωθούν. Ουδέποτε υ- πήρξε περίπτωση κατά την οποία ένας κοινός άνθρωπος μπόρεσε, χωρίς την εξάσκηση αυτού του σαμάντι, να γίνει ικανός να συνενωθεί μετά της ομάδας, η οποία αποκαλείται η ομάδα των εν τω γίγνεσθαι Σαθαγκάτας. Εκείνοι οι οποίοι ασκούν ό- λους τους τύπους της dhyana (διαλογισμού) και του σαμάντι, που είναι δημοφιλή στον κόσμο, θ αναπτύξουν μεγάλη προσκόλληση στις γεύσεις τους και θα περιοριστούν στον τριπλό κόσμο εξαιτίας της διεστραμμένης τους άποψης ότι το atman είναι πραγματικό. Κατά συνέπεια, αυτοί είναι όπως οι αιρετικοί γιατί, καθώς απομακρύνονται από την προστασία των καλών πνευματικών τους φίλων, στρέφονται προς τις αιρετικές απόψεις. Έπειτα, εκείνος, ο οποίος ασκεί αυτό το σαμάντι επιμελώς και με όλη του την καρδιά, θα κερδίσει δέκα είδη πλεονεκτημάτων σε αυτό το βίο. Πρώτον, θα είναι πάντοτε προστατευμένος από τους Βούδας και τους Βοδισάττβας των δέκα κατευθύνσεων. Δεύτερον, δε θα τρομοκρατείται από τον Πειρασμό και τους κακούς του δαίμονες. Σρίτον, δε θα συγχύζεται ούτε θα παραπλανάται από τα εννενήντα πέντε είδη των αιρετικών 52 και των μοχθηρών πνευμάτων. Σέταρτον, θα συγκρατεί τον εαυτόν του μακριά από τους συκοφάντες της βαθειάς Διδασκαλίας *των Βούδας+, και βαθμιαία θα ελαττώνει τα εμπόδια τα προκύψαντα από βαρειές αμαρτίες. Πέμπτον, αυτός θα καταστρέφει όλες τις αμφιβολίες και τις λαθεμένες απόψεις

140 120 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ πάνω στη φώτιση. Έκτον, η πίστη του στο βασίλειο του Σαθαγκάτα θ αναπτύσσεται. Έβδομον, αυτός θα ελευθερωθεί α- πό τη θλίψη και τους ενδοιασμούς και μέσα στη σαμσάρα θα είναι πλήρης σθένους και απτόητος. Όγδοον, έχωντας ευγενική καρδιά κι εγκαταλείπωντας την έπαρση, αυτός δε θα εξοργίζεται από άλλους. Ένατον, ακόμη και αν δεν έχει εμπειριώσει το σαμάντι, θα γίνει ικανός να ελαττώσει τις σπιλώσεις του σε όλες τις περιοχές ανά πάσα στιγμή, και δε θ αναζητά την ευχαρίστηση στον κόσμο. Δέκατον, αν εμπειριώνει το σαμάντι, δε θα αιφνιδιαστεί από κανένα ήχο εκ των έξω. Σώρα, αν αυτός εφαρμόζει μόνο την «κατάπαυση», τότε ο νους του θα βυθιστεί [στην αυταρέσκεια] και θα γίνη οκνηρός δε θα χαίρεται κατά την εκτέλεση καλών πράξεων αλλά θα συγκρατείται πολύ μακριά από την εξάσκηση της μεγάλης συμπόνιας. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο να εφαρμόσει [επίσης+ και την εξάσκηση της «(ευκρινούς-) καθαρής παρατήρησης». Πρακτική Εφαρμογή της Καθαρής Παρατηρήσης ΕΚΕΙΝΟ Ο ΟΠΟΙΟ ΕΥΑΡΜΟΖΕΙ ΣΗΝ «καθαρή παρατήρηση» πρέπει να παρατηρήσει ότι όλα τα εξαρτημένα φαινόμενα στον κόσμο είναι ασταθή και υπόκεινται σε στιγμιαία μεταμόρφωση και καταστροφή ότι ολες οι δραστηριότητες προβάλλουν κι εξαλείφονται από το νου, από στιγμή σε στιγμή και, κατά συνέπεια, ότι όλ αυτά επιφέρουν οδύνη. Αυτός πρέπει να παρατηρήσει ότι όλα εκείνα, τα οποία συνέβησαν κατά το παρελθόν, ήταν τόσο συγκεχυμένα όσο και σε ένα ό- νειρο, ότι όλα εκείνα τα οποία συλλαμβάνονται στο παρόν είναι σαν μια αναλαμπή της αστραπής, και ότι όλα εκείνα τα ο- ποία θα συμβούν στο μέλλον θα είναι σαν τα αιφνιδίως εγειρόμενα σύννεφα. Αυτός πρέπει να παρατηρήσει επίσης ότι οι φυσικές υπάρξεις όλων των ζωντανών όντων στον κόσμο

141 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 121 είναι ακάθαρτες και ότι μεταξύ των διαφόρων αυτών αισχρών πραγμάτων δεν υφίσταται ούτε ένα το οποίο ν αναζητηθεί κατόπιν με χαρά. Αυτός πρέπει να στοχαστεί κατά τον ακόλουθο τρόπο: ό- λα τα ζωντανά όντα, από την άναρχη αρχή, επειδή είναι διαποτισμένα με την άγνοια, επέτρεψαν στο νου τους να παραμείνει στη σαμσάρα ήδη υποφέρουν όλες τις μεγάλες δυστυχίες του σώματος και του νου, επί του παρόντος υφίστανται α- νυπολόγιστη πίεση και περιορισμό, και οι οδύνες τους στο μέλλον θα είναι παρόμοια απεριόριστες. Οι οδύνες αυτές είναι δύσκολο να εγκαταλειφθούν, δύσκολο ν αποτιναχθούν, κι επί πλέον αυτά τα όντα αγνοούν *ότι βρίσκονται σε μια τέτοια κατάσταση+ γιαυτό, είναι παντελώς αξιολύπητα. Αφού συλλογιστεί κατ αυτό τον τρόπο, αυτός πρέπει να συγκεντρώσει το θάρρος του και να κάμει ένα μεγάλο όρκο προς τον εξής σκοπό: είθε ο νους μου να ελευθερωθεί από τις χωριστικότητες, ούτως ώστε να μπορέσω να εφαρμόσω όλες τις διάφορες, αξιέπαινες πράξεις οπουδήποτε στις δέκα κατευθύνσεις είθε εγώ, έως το τέλος του μέλλοντος χρόνου εφαρμόζωντας απεριόριστα δεξιοτεχνικά μέσα, να βοηθήσω όλα τα υποφέροντα αισθανόμενα όντα, ούτως ώστε να μπορέσουν ν αποκομίσουν την ευδαιμονία της νιρβάνα, τον έσχατο, δηλαδή, αυτό στόχο. Έχωντας κάμει έναν τέτοιον όρκο, αυτός, σε συμφωνία με την ικανότητά του και χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, πρέπει να εφαρμόσει κάθε είδους καλωσύνη σε κάθε τόπο και χρόνο, καθώς και να μην είναι οκνός κατά το νού του. Εκτός όταν αυτός κάθεται σε συγκέντρωση στην πρακτική εφαρμογή της «κατάπαυσης», αυτός πρέπει πάντοτε να στοχάζεται επί του τί δέον γενέσθαι και του τί δέον μη-γενέσθαι. Είτε περπατάει, είτε στέκεται, καθισμένος ή ξαπλωμένος, είτε σηκώνεται, αυτός πρέπει να τις ασκεί αμφότερες «κατάπαυση» και «καθαρή παρατήρηση» εκ παραλλήλου. Δηλαδή, αυτός διαλογίζεται επί του γεγονότος ότι τα πράγματα είναι

142 122 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ αγέννητα στην ουσιώδη τους φύση αλλά ταυτόχρονα αυτός διαλογίζεται επί του γεγονότος ότι καλό και κακό κάρμα, παράγονται από το συνδυασμό της πρωταρχικής αιτίας και των συντονιζουσών αιτιών, και ότι οι ανταποδόσεις *του κάρμα+ με όρους ευχαρίστησης, πόνου κ. λπ. ούτε χάνονται, ούτε καταστρέφονται. Καίτοι διαλογίζεται πάνω στην ανταπόδοση του καλού και του κακού κάρμα, του παραχθέντος από την πρωταρχική και τις συντονιζούσες αιτίες *τ. έ., εφαρμόζει «καθαρή παρατήρηση»+, αυτός διαλογίζεται επίσης πάνω στο γεγονός ότι η ουσιώδης φύση *τών πραγμάτων+ είναι ανεπίτευκτη (=μη αποκομίσιμη) *μέσω διανοητικής ανάλυσης+. Η εφαρμογή της «κατάπαυσης» θα επιτρέψει στους κοινούς ανθρώπους να θεραπευτούν από την προσκόλλησή τους προς τον κόσμο, και θα επιτρέψει στους οπαδούς της χολής Φιναγιάνα να εγκαταλείψουν τις απόψεις τους, οι οποίες προέρχονται από τη δειλία. Η εφαρμογή της «καθαρής παρατήρήσης» θα θεραπεύσει τους οπαδούς της χολής Φιναγιάνα από το σφάλμα του να έχουν περιορισμένο και κατώτερο νου, ο οποίος δε γεννά μεγάλη συμπόνια, και δε θα ελευθερώσουν έτσι τους κοινούς ανθρώπους από την αποτυχία τους να καλλιεργήσουν την ικανότητα για την καλωσύνη. Γι' αυτούς τους λόγους, αμφότερες «η κατάπαυση» και «η καθαρή παρατήρηση» είναι συμπληρωματικές και αδιαχώριστες. Εάν αυτές οι δύο δεν εφαρμόζωνται μαζί, τότε δε μπορεί κανείς να εισέλθει στην ατραπό της φώτισης. Κατόπιν, ας υποθέσουμε ότι υφίσταται ένας άνθρωπος ο οποίος μελετά αυτή τη διδασκαλία για πρώτη φορά και εύχεται ν αναζητήσει την ορθή πίστη αλλά στερείται θάρρους και σθένους. Επειδή ζεί σε αυτό τον κόσμο της οδύνης, φοβάται ότι δε θα είναι πάντοτε ικανός να συναντήσει τους Βούδας και να τους τιμήσει προσωπικά, και ότι, ως εκ τούτου, η πίστη δύσκολα τελειοποιείται. Γιαυτούς τους λόγους θα τείνει να οπισθοδρομήσει. Αυτός πρέπει να γνωρίζει ότι οι Σαθαγκάτας έ- χουν ένα εξαιρετικό μέσο δια του οποίου μπορούν να προστα-

143 ΓΙΑ ΣΗN ΠΙΣΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΚΣΙΚΗ 123 τεύσουν την πίστη του: δηλαδή, μέσω της ισχύος του διαλογισμού εξ όλης της καρδίας επί του Βούδδα, αυτός, με την ολοκλήρωση των ευχών του, θα είναι ικανός να γεννηθεί στην Βουδική χώρα στην άκρη του κόσμου, για να βλέπει πάντοτε το Βούδα, και για να βρίσκεται για πάντα ξεχωρισμένος από τις διαβολικές καταστάσεις της ύπαρξης. Αυτό είναι όπως λέγει η ούτρα: Εάν ένας άνθρωπος διαλογίζεται άγια επί του Amitābha Βούδα στον κόσμο του Δυτικού Παραδείσου κι εύχεται να γεννηθεί σ' εκείνο τον κόσμο, κατευθύνωντας όλες τις καλωσύνες τις οποίες έχει καλλιεργήσει *προς αυτό τον σκοπό+, τότε θα γεννηθεί εκεί» 53. Επειδή αυτός θα βλέπει πάντοτε τους Βούδας, δεν θα οπισθοδρομήσει ποτέ. Εάν διαλογίζεται επί του Dharmakāya, το Ψς-Έχει του Βούδδα, και μ' επιμέλεια τηρεί την εφαρμογή του *διαλογισμού+, αυτός, στο τέλος, θα γίνει ικανός να γεννηθεί εκεί, επειδή διαμένει στο ορθό σαμάντι 54.

144

145 Π Ε Μ Π Σ Ο Μ Ε Ρ Ο Ενθάρρυνση της Πρακτικής Εφαρμογής κι Ευεργετήματα από Αυτήν ς έχει ήδη εξηγηθεί στα προηγούμενα τμήματα, ο Μαχαγιάνα Βουδισμός είναι το μυστικό θησαυροφυλάκιο των Βούδας. Μπορεί να υφίσταται ένας άνθρωπος ο οποίος εύχεται να αποκτήσει ορθή πίστη στο βαθύτατο Βασίλειο του Σαθαγκάτα και να εισέλθει στην ατραπό του Βουδισμού Μαχαγιάνα τιθέμενος σε απώτατη απόσταση από κάθε είδους συκοφαντία *γιά τη Διδασκαλία του Βούδα+. Αυτός πρέπει ν' αφεθεί ν αποδεχτεί ελεύθερα την πραγματεία αυτή, να σκεφτεί προσεκτικά πάνω σε αυτή και να την εφαρμόσει τελικά αυτός θα γίνει ικανός να φτάσει στην αξεπέραστη φώτιση. Εάν ένας άνθρωπος, ο οποίος έχει ακούσει αυτή τη διδασκαλία, δεν αισθανθεί κανένα φόβο ή αδυναμία, ας γίνει γνωστό ότι ένας τέτοιος άνθρωπος είναι βέβαιον ότι θα συνεχίσει τη γραμμή του Βούδα και ότι θα λάβει την προφητεία του Βούδα πώς θα πετύχει τη φώτιση. Ακόμη κι αν ένας άνθρωπος ήταν ικανός όπως ανασχηματίσει όλα τα ζωντανά όντα δια μέσου όλων των συστημάτων στο σύμπαν και να τα παρακινήσει να εφαρμόσουν τους δέκα κανόνες συμπεριφοράς, αυτός δε θα ήταν ανώτερος από έναν άνθρωπο ο οποίος στοχάζεται ορθά επί της διδασκαλίας αυτής, ακόμη και για ένα χρονικό διάστημα τ' οποίο απαιτείται για ένα απλό γεύμα, γιατί οι εξαίρετες ποιότητες, τις οποίες ο τελευταίος αυτός είναι ι-

146 126 ΑΥΤΠΝΙΗ ΣΗ ΠΙΣΗ κανός ν αποκομίσει, είναι ανείπωτα υπέρτερες από εκείνες τις οποίες μπορεί ν αποκομίσει ο πρώτος. Εάν ένας άνθρωπος ασχολήται με αυτή την πραγματεία και συλλογίζεται επί κι εφαρμόζει [τις υπ αυτής δοθείσες διδασκαλίες+ μόνο για μια ημέρα και μια νύχτα, οι εξαίρετες ποιότητες τις οποίες θα κερδίσει από αυτό θα είναι απεριόριστες και απερίγραπτες. Ακόμη κι αν όλοι οι Βούδας των δέκα κατευθύνσεων εγκωμίαζαν τις εξαίρετες αυτές ποιότητες για ανυπολόγιστα μακριές χρονικές περιόδους, δε θα προσέγγιζαν ποτέ το τέλος των εγκωμίων τους, γιατί οι εξαίρετες ποιότητες της πραγματικότητας (dharmatā) είν άπειρες και οι ε- ξαίρετες ποιότητες, οι κερδηθείσες απ αυτόν τον άνθρωπο, θα είναι αντιίτοιχα απεριόριστες. Εάν, ωστόσο, υπάρχει ένας άνθρωπος ο οποίος συκοφαντεί και δε πιστεύει σε αυτή την πραγματεία, αυτός θα υφίσταται άπειρη οδύνη επί ανυπολόγιστο αριθμό αιώνων για το σφάλμα του αυτό. Κατά συνέπεια, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να πιστεψουν με σεβάσμό σε αυτή (την πραγματεία) και να μην τη συκοφαντήσουν, *γιατί με την συκοφαντία και την έλλειψη της πίστης+ αυτοί θα πληγώσουν βαριά και τον εαυτό τους και τους άλλους κι, επιπλέον, τούτο θα οδηγήσει ακόμη στην καταστροφή της διαδοχής των Σριών Θησαυρών. Μέσω αυτής της Διδασκαλίας όλοι οι Σαθαγκάτας έχουν κερδίσει τη νιρβάνα, και μέσω της εφαρμογής της όλοι οι Βοδισάττβας αποκτούν την Βουδική σοφία. Θα πρέπει να γίνει γνωστόν ότι μέσω αυτής της Διδασκαλίας οι Βοδισάττβας στο παρελθόν έγιναν ικανοί ώστε να τελειοποιήσουν την αγνή τους πίστη επίσης ότι μέσω αυτής της Διδασκαλίας οι Βοδισάττβας του παρόντος τελειοποιούν την αγνή τους πίστη κι, ακόμη, ότι μέσω αυτής της διδασκαλίας οι Βοδισάττβας του μέλλοντος θα τελειοποιήσουν την αγνή τους πίστη. Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι θα πρέπει να τη μελετούν μ' επιμέλεια και να την εφαρμόζουν 55.

147 ΕΝΘΑΡΡΤΝΗ ΣΗ ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΕΥΑΡΜΟΓΗ 127 Βαθιές και περιεκτικές είν οι μεγάλες αρχές του Βούδα, Σις οποίες τώρα έχω συνοψίσει κατά το δυνατό πιστότερα. Είθε οι οποιεσδήποτε εξαιρετικές ποιότητες, τις οποίες έχω κερδίσει με αυτό το εγχείρημα, ε συμφωνία προς την Πραγματικότητα να επεκταθούν για την ευεργεσία όλων των όντων.

148

149 Η Μ Ε Ι Ω Ε Ι 1. Σο υπόδειγμα αυτής της ανάλύσης, όσον αφορά στην ουσία (Κινέζ., t i), την απόδοση (ή εκδήλωση, εμφάνιση, κ. λπ. Κινέζ., hsiang), και την επιρροή (ή λειτουργία, δραστηριότητα, κ. λπ. Κινέζ., yung), είναι μια από τις σημαντικοτέρες συνεισφορές τις οποίες πρόσφερε η Αφύπνιση της Πίστης στους νεωτέρους στοχαστές της Άπω Ανατολής. Για παράδειγμα: Ο Διδάσκαλος Kūkai ( ), ο ιδρυτής του Βουδισμού Shingon στην Ιαπωνία, έκαμε χρήση αυτού του υποδείγματος σα βάση για τη συστηματοποίηση της θρησκευτικής του φιλοσοφίας. Sokushin jōbutsu gi (Αποκτώντας τη φώτιση με αυτό το σώμα), Kōbō daishi zenshū, Σόμ. Ι, Σόκιο και Κυότο, 1910, σσ το προαναφερθέν υπόδειγμα αυτής της ανάλυσης, όσον α- φoρά στην ουσία και την επιρροή, αυτό βρίσκεται στο έργο Chao-lun του Seng-chao (374-14). Πρβλ. Tsukamoto Zenryū, εκδ. Jōron kenkyū, Κυότο, 1955, σ Σ44, σ. 251b. 3. Mādhyamaka-kārikās XXV, Για τη φράση, «όλες οι φάσεις της ύπαρξης στο συνόλο τους», ο Dōgen ( ), ο ιδρυτής του Ιαπωνικού Sōtō Ζέν, λέει: «τον έναν Κόσμο της Πραγματικότητας, η ουσία (το Απόλυτο) και οι εμφανίσεις (φαινόμενα) είν αδιαχώριστα και δε μπορούμε να μιλήσουμε και για τη γέννηση και για το θάνατο. Δεν υπάρχει τίποτε εκτός της ουσιώδους φύσης του Νου, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και της φώτισης και της νιρβά-

150 130 ΗΜΕΙΨΕΙ να. Όλες οι υπάρξεις, ολόκληρο *το φάσμα των+ φαινομένων, είναι μόνο από τον Ένα Νου, και τίποτε δεν εξαιρείται.όλες

151 ΗΜΕΙΨΕΙ 131 αυτές οι πολύπτυχες φάσεις των υπάρξεων είν εξίσου από τον Ένα Νου και καμία δεν είναι διάφορη αυτού. Σο να συζητήσει τούτο κατ αυτό τον τρόπο είναι, πράγματι, μια ένδειξη ότι ένας Βουδιστής κατανοεί πραγματικά την ουσιώδη φύση του Νου. Σούτο όντας αληθινά έτσι, με ποιό τρόπο μπορεί κανείς να διαιρέσει λανθασμένα την μια αυτή Πραγματικότητα σε σώμα και νου και (παράλληλα) σε σαμσάρα και νιρβάνα;» Dōgen, Bendōwa, Shōbō genzō, Έκδοση Iwanami, Σόκιο, 1942, σσ Σ44, σ. 252b (διασκευασμένη). 6. Mādhyamaka-kārikās XVIII, Σ44, σ. 207b. 8. Σ44, σ. 252c. 9. Η δήλωση ότι η Tathāgatagarbha είναι από το κενό (śūnya) και από το μη-κενό (aśūnya) βρίσκεται στη Śrīmālā Sūtra, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι το κείμενο της Αφύπνισης της Πίστης ανάπτυξε τη σκέψη (ακριβώς) όπως αυτή εκφράστηκε νωρίτερα στην εν λόγω ούτρα. Σ12, σ. 221c. 10. Αναρίθμητες εκφράσεις παρόμοιας φύσης βρίσκονται σε ούτρας, οι οποίες δίνουν έμφαση στην «κενότητα» (śūnyatā) κι επίσης στ' αποφθέγματα των Βουδιστών Διδασκάλων, ιδιαίτερα εκείνων της χολής Ζέν. Για παράδειγμα, ο Ιάπων Διδάσκαλος του Ζεν Takuan ( ) αναφέρει τα ακόλουθα: «Όλα τα φαινόμενα είναι σαν φαντάσματα ή όνειρα άπαξ και γίνει αντιληπτό ότι αυτά είναι ουσιωδώς κενά, δεν διακρίνει κανείς ιδιαίτερα συγκεκριμένα σημεία υποκειμενοποιήσης (τ. έ., εξατομίκευσης) σε αυτά κι έτσι είναι απαλλαγμένος από προσκολλήσεις προς αυτά. Αυτή η άποψη της κενότητας των πάντων ελέχθει προκειμένου να εμποδίσει τις προσκολλήσεις. Όταν συνειδητοποιηθεί ολοκληρωτικά η άποψη αυτή, διακόπτονται οι προσκολλήσεις. Έχωντας πετύχει αυτή την ολοκληρωτική συνειδητοποίηση κι επιστρέφωντας (και) πάλι στον κόσμο, θα διαπιστώσει κανείς ότι δεν υπάρχουν ιδιαιτερότητες για να καταστραφούν ούτε και προσκολλήσεις για να διακο-

152 132 ΗΜΕΙΨΕΙ πούν...» Takuan, Tōkai yawa, Takuan oshō zenshū, Σόμ. 5, Σόκιο, 1929, σ Mādhyamaka-kārikās XXIV, Μια σχεδόν πανομοιότυπη έκφραση μπορεί να βρεθεί στην Śrīmālā Sūtra, η οποία είναι ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά έργα για τη σκέψη της Tathāgatagarbha: «Ψ Κύριε, η σαμσάρα (γέννηση και θάνατος) είναι θεμελιωμένη επί της Tathāgatagarbha<» Σ12, σ. 222b. 13. Δεν ήμουνα σε θέση να προσδιορίσω την πηγή αυτού του εδαφίου. 14. Η χρήση αυτού του όρου, ο «αναπαράγων νους (khyātivijñāna)», όσο και του όρου η «χωριστικοποιούσα τ αντικείμενα συνειδητότητα (vastu-prativikalpa-vijñāna)», ο οποίος θα εμφανιστεί μετέπειτα στο κείμενο, είναι γνωστό ότι αποτελεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στη Laṅ kāvatāra Sūtra. Σ' αποδεικτικά αυτά στοιχεία, μεταξύ άλλων, μπορούν να επισημάνουν την επίδραση της ούτρα σε αυτό το κείμενο. Πρβλ. D. T. Suzuki: Studies in the Laṅ kāvatāra Sūtra, Λονδίνο, 1930 ανατυπωθέν 1957, σσ Ο ανταποκρινόμενος στίχος στο σχόλιο βρίσκεται στο Σ26, σ. 169a. 16. Daśabhūmika Sūtra, εκδ. J. Rahder, Παρίσι, 1926, σ. 49 εκδ. R. Kondō, Σόκιο, 1936, σ Σ44, σσ. 214c - 215a. 18. Σ44, σ. 267a. 19. Zoku-zōkyō, Μέρος Ι, Περίπτωση 71, Σόμ. 5, σ. 456d. 20. Προταθέν από τον Itō Kazuo. Πρβλ. Itō Kazuo: Shinchi no tankyū (Η Αναζήτηση για την Αληθινή οφία), Κυότο, 1947, σ Σ44, σ. 360c. 22. Σ44, σ. 216a. 23. Η ιδέα και παρόμοια τα εκφρασθέντα σε αυτή την παράγραφο ανταποκρίνονται τρόπον τινά προς ωρισμένα εδά-

153 ΗΜΕΙΨΕΙ 133 φια στη Laṅ kāvatāra Sūtra. Πρβλ. D.T. Suzuki: The Laṅ kāvatāra Sūtra, Λονδίνο, 1932, σ Σ44, σ. 271c. 25. Σ44, σ. 271c. 26. Zoku- zōkyō, Μέρος Ι, Περίπτωση 71, Σόμ. 3, σ. 280a. 27. Για παράδειγμα πρβλ. The Lotus of the True Law, μετάφρ. υπό H. Kern (Sacred Books of the East, Σόμ. XXI), Νέα Τόρκη, Ντόβερ, 1963, σσ Σ44, σ. 272c. 29. Σ44, σ. 218a. 30. Σ44, σ. 372b. 31. Σ44, σ. 273a. 32. Σο εδάφιο το μεταξύ των εισαγωγικών λείπει στο κείμενο της Tripitaka του Taisho. Σο ελλείπον εδάφιο καλύφθηκε από το σχόλιο του Fa-tsang (Σ44, σ. 273a) και Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Koyasan (1955). 33. το αυθεντικό δεν υφίστανται οι επικεφαλίδες αυτού του τμήματος. Προκειμένου να διευκρινιστει η συζήτηση, υιοθετήθηκε σα βάση η παραδοσιακή πρακτική εφαρμογή της χρήσης των επικεφαλίδων, όπως αυτές βρίσκονται στα σχόλια του Fatsang (Σ44, σ. 273b) και του Wŏnhyo (Σ44, σ. 218b). 34. Σ44, σ. 273c. 35. Σο αυθεντικό για το «υπερβατικές σκέψεις» στην κυριολεξία είναι wu-yü nien, «μη σκέπτεσαι, μη κάμνεις σκέψεις». Σούτο υπαινίσσεται ότι όλα τα πράγματα είναι πέραν από το ό,τι σκεπτόμαστε πώς (αυτά) είναι, με το μη-φωτισμένο νου (μας), δηλαδή, το ότι αυτά δεν είναι πραγματικά, εφόσον υποστηρίζονται λανθασμένα από τον πλανημένο νου και μόνο. Με άλλα λόγια, η Πραγματικότητα αψηφά οποιονδήποτε προσδιορισμό της σκέψης. 36. Edward Conze, μετάφραση, Buddhist Wisdom Books, Λονδίνο, 1958, σ Mādhyamaka-kārikās XXIV, 8, 9, 10.

154 134 ΗΜΕΙΨΕΙ 38. Ἀκολουθούντες την ερμηνεία του Fa-tsang (Σ44, σ. 275b). Σο τελευταίο μέρος της πρότασης κυριολεκτικά αναφέρει τα εξής: «εξαρτώμενο από τον ενεργοποιηθέντα νού». Εδώ, η χρήση του όρου «ενεργοποιηθείς νούς» είναι ιδιαίτερα περίεργη, ένα τυπικό παράδειγμα της ασυνεπούς χρήσεως των τεχνικών όρων. 39. Σ44, σ. 276c. 40. Σ44, σ. 276c. 41. Σ44, σ. 277b. 42. T44, σ. 277b. 43. Σο κεφάλαιο αυτό είναι μια ανάλυση της σημασίας της λέξης yāna στη σύνθετη λέξη Mahāyāna, η οποία δίνεται στο Περίγραμμα. 44. Σ32, σ. 589c. 45. Σ44, σ. 280c. 46. Vasubhandhu: Trimśikā Ο Chih-i (539-97), ο ιδρυτής της χολής T ien-t ai στην Κίνα, έδωσε ενθουσιώδη έμφαση στη σημασία των δύο αυτών μεθόδων διαλογισμού, σαν θεμέλια όλων των Βουδιστικών πρακτικών εφαρμογών. Τπάρχουν δύο βιβλία επί του διαλογισμού τα οποία γράφτηκαν από αυτόν και στους τίτλους τους περιέχουν τις λέξεις chih-kuan ή «Κατάπαυση και παρατήρηση». Σο ένα είναι το Mo-ho Chih-kuan (Μείζον chih-ku-an), T46, σσ , σε 10 τόμους το άλλο είναι το Hsiao chih-kuan (Έλασσον chih-kuan), Σ46, σσ , σε 1 τόμο αμφότερα άσκησαν μια διαρκή επιρροή στην Άπω Ανατολή. 48. Σο τμήμα το εντός των εισαγωγικών προστέθηκε για να διευκρινίσει τη φύση αυτού του διαλογισμού και βασίζεται επί του σχολίου του Fa-tsang. Πρβλ. Σ44, σ. 283b. 49. Οι δύο προτάσεις οι οποίες αρχίζουν με το «εάν ο νους πλανιέται μακριά...»έχουν παρατεθεί από τον Chih-I στο Hsiao chih-kuan (Σ46, σ. 467a) σαν αυθεντία, για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του τους αφορώντες στο διαλογισμό. Εξαιτίας

155 ΗΜΕΙΨΕΙ 135 της μνείας αυτής του Chih-i, η Αφύπνιση της Πίστης εκτιμάται ιδιαίτερα στην παράδοση της χολής T ien-t ai. Μια σχετικά πρόσφατη κριτική μελέτη της γραπτής παράδοσης του Hsiao chih-kuan αποκάλυψε, ωστόσο, ότι αυτό το φημισμένο εδάφιο ήταν μια ύστερη προσθήκη. Πρβλ. Seki-guchi Shindai, Tendai shōshikan no kenkyū (πουδή στο Hsiao Chih-kuan της T ien-t ai), Σόκιο, 1953, σσ. 282, 302-3, Σα τμήματα τα εντός των εισαγωγικών βασίζονται επί της ερμηνείας του Fa-tsang. Πρβλ. Σ44, σ. 283c. 51. Eka-caryā samādhi (Κινέζ., i-hsing san-mei) η απορρόφηση εντός του Απόλυτου εισήχθει κατά πρώτο στις ούτρες της οφίας και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο Βουδισμό της Άπω Ανατολής. την παράδοση της T ien-t ai το ως άνω είναι γνωστό σαν ένα από τα τέσσερα βασικά σαμάντι, ως τούτο ω- ρίστηκε από τον Chih-i στη χολή της Άμωμης ή Αγνής Φώρας υποστηρίχτηκε από τον Shan-tao ( ) σαν εστιασμένος διαλογισμός επί του Βούδα Amitābha δια της απαγγελίας του ονόματός του στην παράδοση του Ch an ή Ζέν, ενδεχομένως λόγω του ότι ο όρος αυτός εμφανίζεται στην Πλατφόρμα ούτρα του Hui-neng (πρβλ. Wing-tsit Chan: The Platform Scripture, Νέα Τόρκη, 1963, σ. 46), το εν λόγῳ σαμάντι θεωρήθηκε παραδοσιακά σαν μέρος της αυθεντικής διδασκαλίας του Ζέν. Σούτο ονομάζεται επίσης και το «σαμάντι της μιας όψεως (ekαlakshana samādhi Κινέζ. i-hsiang san-mei)», ενδεχομένως λόγω του ότι αυτός ο όρος εμφανίζεται με τη μορφή αυτή σε μια μεταγενέστερη έκδοση της Αφύπνισης της Πίστης (Σ32, σ. 590c). 52. Κατά την εποχή του Βούδα Śākyamuni ελέγετο ότι: «...στην Ινδία η πλειονότητα των αιρετικών διδαχών υποστηρίχτηκε από μη Βουδιστικές ομάδες». Επί αυτού υφίστανται δύο παραδόσεις. Η μια αριθμεί εννενήντα πέντε και η άλλη εννενήντα έξι (αιρετικές διδαχές).

156 136 ΗΜΕΙΨΕΙ 53. Κανένα εδάφιο τέτοιου είδους δε βρίσκεται σε οποιανδήποτε από τις τρεις βασικές ούτρας της Βουδιστικής χολής της Αγνής ή Αμώμου Φώρας, παρ όλον ότι η εκφρασθείσα ιδέα είναι αντιπροσωπευτική των διδασκαλιών της χολής αυτής. 54. Οι οπαδοί του Βουδισμού της Ἁγνής Φώρας, έχοντας βρει επιβεβαίωση των πίστεών τους σε αυτό το φημισμένο κι εκλεπτυσμένο κείμενο, φυσικώ τω λόγω εκτιμούν ιδιαίτερα την Αφύπνιση της Πίστης. Σο γεγονός ότι αυτά τα δεξιοτεχνικάπρόσφορα μέσα προς τη σωτηρία εκείνων, οι οποίοι είναι βαθείς γνώστες της ανικανότητάς τους, δίνονται στο τέλος αυτού του τμήματος για την πρακτική, μπορεί να θεωρηθεί, κατά κάποιο τρόπο, ως υποδεικνύον το συμπέρασμα του κειμένου. Μολονότι η πίστη στον Amitābha Βούδα αναφέρεται σαν το έβδομο αντικείμενο στους Λόγους της υγγραφής στην αρχή του κειμένου (σ. 33), είναι κάπως περίεργο το ότι η παρότρυνση προς την πίστη και προς το διαλογισμό στον Amitābha Βούδα εμφανίζεται αμέσως μετά από την συζήτηση επί των δύο βασικών μεθόδων του διαλογισμού, της κατάπαυσης τ. έ. και της καθαρής παρατήρησης. την πραγματικότητα, η παράγραφος αυτή δεν ανήκει στη συζήτηση περί των πέντε πρακτικών, αλλά είν ένα παράρτημά της. Δε μάς εκπλήσσει ότι ένας Δυτικός μελετητής, μπορεί να είναι σκεπτικός ως προς αυτά τα στοιχεία της λατρείας του Amitābha στο κείμενο, θεωρώντας ότι η παράγραφος αυτή πιθανόν να προστέθηκε μετέπειτα είτε από τους λάτρεις του Amitābha, ή από τον ίδιο το συγγραφέα κατόπιν πίεσης από μια ομάδα οπαδών του Amitābha. Πρβλ. Walter Liebenthal, New Light on the Mahāyānaśraddhotpāda śāstra, T oung Pao, Σόμ. XLVI, 1958, σσ Τφίσταται κάποια αίσθηση μεταξύ των συγχρόνων μελετητών ότι αυτό το τελευταίο τμήμα, τ' οποίο είναι μάλλον α- κατέργαστο κι έχει χαρακτήρα προπαγανδιστικό, κατά κάποιο τρόπο είναι ασυμβίβαστο με το ευγενικό πνεύμα, τ' οποίο υφίστατο προηγουμένως. Ψρισμένοι το θεωρούν σαν μια μεταγε-

157 ΗΜΕΙΨΕΙ 137 νέστερη προσθήκη, ενώ άλλοι το θεωρούν σαν απόδειξη ότι ολόκληρο το κείμενο χαλκεύτηκε στην Κίνα. Ψστόσο, στην πραγματικότητα, τέτοια εδάφια επαινούντα τις χάρες του κειμένου βρίσκονται κατ έθιμο στο τέλος των ούτρας του Βουδισμού Μαχαγιάνα, και παρ όλον ότι η Αφύπνιση της Πίστης, τεχνικά μιλώντας, δεν είναι ούτρα, δεν είναι απίθανο να βρούμε ένα τέτοιο εδάφιο στην κατακλείδα. Σο τμήμα αυτό μπορεί, πράγματι, να προστέθηκε μεταγενέστερα από κάποιον ενθουσιώδη υποστηρικτή ή υποστηρικτές του κειμένου, αλλά απουσία κάποιας συγκεκριμένης απόδειξης του γεγονότος αυτού, είναι προτιμότερο να θεωρείται σαν αναπόσπαστο μέρος του κειμένου.

158 Ε Π Ι Λ Ε Γ Μ Ε Ν Η Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Υ Ι Α ΚΛΑΙΚΑ ΦΟΛΙΑ Fa-tsang ( ), Ta-ch eng ch i-hsin lun i-chi, 5 chűan, Aριθ. T Hui-Yűan (523-92) Ta-ch eng ch i-hsin lun i-shu, 4 chűan, Αριθ. T Tzu-hsűan ( 1038) Ch i-hsin lun shu pi-hsiao-chi, 20 chűan, Αριθ. T Yuan-hsiao (Wŏnhyo *617-86]), Ch i-hsin lun shu, 2 chűan, Αριθ. T ΤΓΦΡΟΝΑ ΕΡΓΑ Demiéville, Paul, Sur l authenticité du Ta Tch ing K i Sin Louen, Bulletin de la Maison Franco-Japonaise, II, Αριθ. 2, Σόκιο, 1929, ε αυτό το άρθρο, ο συγγραφέας συνοψίζει τ αποτελέσματα των σπουδών επί των προβλημάτων του κειμένου, τα τεθέντα από τους Ιάπωνες μελετητές έως της η- μερομηνίας της δημοσίευσης, περιλαμβάνωντας μια επιλεγμένη βιβλιογραφία των Ιαπωνικών εκδόσεων. Για μια γενική γνώση της προϊστορίας των προβλημάτων αυτών, το έργο αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο. Hisamatsu Shin ichi, Kishin no kadai (Σα προβλήματα της Αφύπνισης της Πίστης), Tetsugaku kenkyū (The journal of philosophical studies), Πανεπιστήμιο του Κυότο, 1946, Αριθ. 354, σσ Αριθ. 355, σσ

159 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 139 Ο συγγραφέας συζητάει τα χαρακτηριστικά του κειμένου επί τη βάση των Λόγων της υγγραφής, πρώτο Μέρος. Tο κείμενο αναλύεται από την άποψη της φιλοσοφίας της θρησκείας. Itō Kazuo, Shinchi no tankyū (Η έρευνα για την αληθινή σοφία), Κυότο, 1947, 274 σελίδες. Σρία άρθρα συλλεχθέντα στο βιβλίο αυτό συνιστώνται ένθερμα για την κατανόηση της αντιληπτικής κλείδας του κειμένου: Kishin ni okeru shinnyo no rikai (Η κατανόηση του Ψς-Έχει στην Αφύπνιση της Πίστης), σσ Shujō no kangensei (Επιστροφή στην πηγή των αισθανομένων όντων), σσ και Mumyō no kōzō (Η δομή της άγνοιας), σσ Kashiwagi Hiroo, Shikushananda no yaku to tsutaerareru Daijō kishin ron (Επί της μετάφρασης της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα η οποία αποδίδεται στον Śikshānanda), Journal of Indian and Buddhist Studies, Σόμος Φ, Σεύχος 2, Μάρτιος, 1962, σσ Οι διαφορές του κειμένου οι ανευρισκόμενες μεταξύ της παλαιάς και της νέας εκδοχής της Αφύπνισης της Πίστης σημειώνωνται με λεπτομέρεια. Αν και δι ολίγων, αυτό το άρθρο είναι χρήσιμο για τη σύγκριση του κειμένου. Katō Totsudō, Daijō kishin ron kōwa (Μία επεξήγηση της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Σόκιο, 1939, 250 σελίδες. Σο βιβλίο αυτό συνίσταται μεταξύ των διαφόρων συγχρόνων εργασιών, οι οποίες γράφτηκαν στην Ιαπωνική γλώσσα, σκοπεύοντας στην εκλαΐκευση του κειμένου. Ο συγγραφέας ερμηνεύει το κείμενο επί τη βάση, κυρίως, του σχολίου του Fa-tsang. Liang Gh i-ch ao, Ta-ch eng ch i-hsin lun k ao cheng (Μια Κριτική εξέταση της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), αγκάη, 1923, 98 σελίδες.

160 140 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Μεταξύ των έργων, τα οποία γράφτηκαν στην Κινεζική γλώσσα την περίοδο αυτή, το βιβλίο τούτο είναι σημαντικό κατά τ' ότι εμφανίζει την πρώτη κριτική μελέτη του κειμένου εφαρμόζοντας την ιστορική και φιλολογική μέθοδο της κριτικής του κειμένου. Σούτο επίσης δίνει μια επισκόπηση των αποτελεσμάτων των σπουδών του κειμένου, οι οποίες έγιναν από τους Ιάπωνες μελετητές κι ακόμη δίνει μια βιβλιογραφία των δημοσιεύσεων αυτών των Ιαπώνων μελετητών επί του κειμένου (σσ. 2-4). Ο συγγραφέας ακολουθεί κυρίως τα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν από το Mochizuki Shinkō, και ισχυρίζεται ότι το κείμενο δε γράφτηκε από τον Aśvaghosha, ούτε μεταφράστηκε από τον Paramārtha και ότι, έχοντας συντεθεί στην Κίνα, εκπροσωπεί έν' ανεκτίμητο μνημείο σύνθεσης της Κινέζικης και της Ινδικής σκέψης. Μολονότι το βιβλίο αυτό περιλαμβάνεται στο Ta-ch eng ch i-hsin lun chên-wei pien, εκδοθέν από τον Shih T ai-hsü, τούτο καταχωρείται ξεχωριστά εδώ εξαιτίας της ιστορικής του σημασίας και της ανεξάρτητης δημοσίευσης. Liebenthal, Walter, New Light on the Mahāyāna-śraddhotpādaśāstra, T oung Pao, Σόμ. XLVI, 1958, σσ Αύτη είναι μια πλήρης μελέτη του κειμένου και των ι- στορικών του προβλημάτων. Ο υπογράφων συγγραφέας δε συμφωνεί, σε πολλές περιπτώσεις, με τη μετάφραση των εδαφίων του κειμένου, τα οποία παρατίθενται για υ- ποστήριξη των επιχειρημάτων παρ όλα ταύτα, αυτή είναι μια σημαντική εργασία, για ν' αναφερθεί σαν εκπροσωπούσα μια άκρως ριζοσπαστική, πλην όμως σταθερή, προσέγγιση του κειμένου. Mochizuki Shinkō, Daijō kishin ron no kenkyū (πουδές στην Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Κυότο, 1922, 492 σελίδες. το βιβλίο αυτό, παρουσιάζονται τα κυριότερα άρθρα του συγγραφέα, τα δημοσιευθέντα νωρίτερα σε διάφορες

161 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 141 περιοδικές εκδόσεις, κι ακόμη μια εξαίρετη βιβλιογραφία για τα σχόλια και τα υποσχόλια, καθώς επίσης μια ανάλυση του κειμένου, και τέλος η παλιά αλλά και η νέα εκδοχή του κειμένου, τυπωθείσες εκ παραλλήλου (Παράρτημα, σσ. 1-84). Αυτό είν έν' απαραίτητο έργο που εκπροσωπεί τις σύγχρόνες κριτικές μελέτες επί του κειμένου. Shih T ai-hsű, εκ. Ta-ch eng ch i-hsin lun chên-wei pien (Η αυθεντικότητα της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Κίνα, 1924, 102 σελίδες. Σο βιβλίο αυτό περιέχει εννέα άρθρα τα οποία γράφτηκαν από τυπικούς-αντιπροσωπευτικούς Κινέζους Βουδιστές, ειδικούς μελετητές της περιόδου. Είναι πολύτιμο για τη γνώση περί του πώς οι σύγχρονοι Κινέζοι ειδικοί μελετητές αντιμετώπισαν τα προβλήματα του κειμένου. Ta-ch eng ch i-hsin lun chiang-i (Διαλέξεις επί της Αφύπνισης της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), αγκάη, 1921, 2 chűan. Μολονότι γράφτηκε στον παρόντα αιώνα, το βιβλίο αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν μια επέκταση της παραδοσιακής προσέγγισης των σχολίων. Σο έργο παρέχει απόδειξη της υψηλής εκτίμησης με την οποία το κείμενο υποστηρίζεται από το συγγραφέα, τον πιο εξέχοντα Κινέζο Βουδιστή μοναχό της πρόσφατης περιόδου. Shih Yin-shun, Ta-ch eng ch i-hsin lun chiang-chi (Διαλέξεις πάνω στην Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Σαϊπέι, 1952, 308 σελίδες. Αυτή είναι μια συλλογή διαλέξεων οι οποίες δόθηκαν επί αυτού του θέματος από έναν αφοσιωμένο Κινέζο μοναχό, ειδικό σύγχρονο μελετητή. Η χρησιμοποιηθείσα γλώσσα είναι περισσότερο καθομιλουμένη παρά φιλολογική, και κατά συνέπεια είν εύκολα κατανοήσιμη για ένα σπουδαστή της σύγχρονης Κινεζικής. Σο βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σα μια κατάλληλη εισαγωγή πρίν αρχίσει κανείς τα κλασικά σχόλια.

162 142 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Shimaji Daitō, Daijō kishin ron kaidai (Εισαγωγή στην Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), Kokuyaku daizōkyō, Ronbu, V, Σόκιο, 1927, σσ Αυτό είναι μια εισαγωγή στην Ιαπωνική μετάφραση από το συγγραφέα, τ' οποίο μας παρέχει μια κατανοητή επισκόπηση των προβλημάτων του κειμένου, καθώς και τις γενόμενες μελέτες επί αυτού σε παλαιότερες εποχές, όπως επίσης και τις επιρροές, τις οποίες εξάσκησε τούτο επί των διαφόρων σχολών του Βουδισμού Μαχαγιάνα. Η περίληψη των περιεχομένων διδομένη υπό μορφή διαγράμματος είναι χρησιμότατη για την απόκτηση μιας γενικής εικόνας του κειμένου. Ui Hakuju, Daijō kiishin ron (Η Αφύπνιση της Πίστης στο Βουδισμό Μαχαγιάνα), έκδοση Iwanami, Σόκιο, 1936, 148 σελίδες. Σούτο συνίσταται από την κριτική έκδοση του κειμένου μιας Ιαπωνικής μετάφρασης εκτυπωμένης στις κατ έναντι σελίδες, και από τις σημειώσεις της. Οι σημειώσεις και το υστερόγραφο (σσ ) είναι πολύ χρήσιμες λόγω της αντικειμενικής προσέγγισης του κειμένου εκ μέρους του συγγραφέα.

163 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ Aγέννητο, 42, 43, 97 Αγνή Aρχή, 76, 102 Άγνοια, 34, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 60, 61, 63, 64, 65, 66, 67, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 80, 82, 83, 84, 90, 96, 98, 106-7, 109, 110, 123, 140 Αδαμαντοκόπτης ούτρα, 84 Αιρετικές απόψεις, 121 Αιρετικές διδαχές, 136 Αιρετικές δοξασίες, 34 Αιτίες συντονίζουσες, 38, 69, 71, 73, 76, 77, 78, 102, 124 Αιτία πρωταρχική, 38, 54, 64, 69, 71, 73, 76, 102, 124 Αιών, 50, 100, 108 Αλήθεια, οι δύο αρχές της, 85 Ανάλυση οσοναφορά στην ουσία, 131 σημ. 1 Αναλυτικός νους, 61, 65, 98 Αναπαράγων Νους, 60, 67, 133 σημ. 14 Άνεμος, 53, 70, 117 Ανησυχία, 56, 57, 83, 106 Άπειρο του χώρου του διαστήματος, 110 Απίστων (μη-πιστευόντων) ποικιλίες, 75 Αποθήκη υνειδητότητας, 47, 48, 52, 54, 59, 60, 109 Απόλυτο, 14, 15, 17, 33, 37, 38, 41, 42, 43, 44, 45, 52, 54, 56, 75, 98, 131 σημ. 4 Άρνηση και κατάφαση, 45, 46

164 144 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ Αρχατ(ς), 72 Αύξηση της ικανότητας για καλωσύνη, 113, 116 Αφύπνιση της Πίστης, ε, στ, θ, ι, ια, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 19, 23 σημ. 4, 25 σημ. 17, 26 σημ. 23, 27 σημ. 32, 27 σημ. 33, 27 σημ. 35, 37, 64, 87, 108, 131 σημ. 1, 132 σημ. 9, σημ. 49, 136 σημ. 51, 137 σημ. 54, σημ. 55, 139, 140, 141, 142, 143 Βούδας Śākyamuni, 15, 78, 105, 136 σημ. 52 Βούδα-Σαθαγκάτα(ς), 83, 85, 110 Βουδισμός Ζεν, στ, 12, 108 Γενικές υντονίζουσες Αιτίες, 77, 78 Γλώσσα, εγκυρότητά της στο Βουδισμό Μαχαγιάνα, 98 Δέκα Κανόνες, 99, 100, 114, 115, 119, 127 Δεξιοτεχνικά μέσα εξαγνισμού της φύσης, 102 Διαλογισμός, 34, 84, 106, 116, 117, 119, 121, 125, 135 σημ. 47, 135 σημ. 48, σημ. 49, 136 σημ. 51 Διάνοια, χωριστικοποιούσα, 57 Διαποτισμός, 71, 72, 73, 74, 76, 77, 79, 80, 86, 99 Διαποτισμός μέσα από επιρροές, 77, 79, 80 Διδαχές αιρετικές, βλ. Αιρετικές διδαχές Δυναμικότητα των υποψηφίων για τη φώτιση, 101 Δύο Όψεις, 13, 14, 38, 41, 42, 44, 47, 55 Εγκυρότητα της γλώσσας στο Βουδισμό Μαχαγιάνα, 98 Ειδικές υντονίζουσες Αιτίες, 77 Ένας Νους, 13, 14, 38, 41, 54, 55, 93

165 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ 145 Εκδηλώσεις του κακού, 119 Εκδήλωση της ουσίας του Ψς-Έχει, 74, 86, 87 Ελεύθερη ερμηνεία των γραφών, 109 Ελεύθερες πράξεις, 79, 80 Ενεργοποιηθείς ή ενεργοποιημένος νους, 60, 66, 70, 71-2, 82, 88, 109, 135 σημ. 38 Ενούμενη (όρος), 65, 66 Εξαγνισμός της φύσης, 102 Εξελισσόμενος νους, 107 Εξωτερικός κόσμος, 118, 119 Επιρροή της Αφυπνίσης της Πίστης επί του Νεο- Κονφουκιανισμού, 12 Επίτευξη της Υωτίσης μέσω ενατενίσης, 63 Επίτευξη της Υωτίσης μέσω κατανοήσης, 106 Επίτευξη της Υωτίσης μέσω πράξεων, 106 Έσχατη Πηγή, 114 Ευθύτητα, 101 Εφαρμογή της καρτερίας ή υπομονής, 115, 116, 120 Ζεν, στ, 12, 109, 132 σημ. 4, 133 σημ. 10, 137 σημ. 51 Ζήλος, 84, 106, 116 Καθαρή παρατήρηση, 115, 117, 118, 123, 125, 138 σημ. 54 Καθρέπτης σαν σύμβολο της φωτίσης, 53, 54, 55 Κακό, εκδηλώσεις του, βλ. Εκδηλώσεις του κακού Κακό Κάρμα, 33, 57, 61, 66, 71, 104-5, 117, 119, 125 Κακών παρεμποδισμός, 103 Κάλπα, 100 Καλωσύνη, 54, 55, 77, 78, 99, 101, 102, 103, 104, 114, 117, 120, 124, 125, 126 Κάρμα, κακό, βλ. Κακό Κάρμα Καρτερία, 115, 116, 120

166 146 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ Κατάπαυση, 34, 73, 109, 117, 118, 119, 121, 123, 124, 125 Κατάπαυση και καθαρή παρατήρηση, 117, 118, 125 Κατάφαση και άρνηση, 45, 46 Κόσμος της πραγματικότητας, 42, 48, 60, 63, 132 σημ. 4 Λεπτεπίλεπτα σημεία του Saṁbhogakāya, 87 Λόγοι για τη συγγραφή της πραγματείας, 33, 37 Μείζονα σημεία του Saṁbhogakāya, 87, 88, βλ. και Lakshana Μετενσάρκωση, 88 Μηδενισμός, 17, 47, 94, 98 Μη-διττότητα, ζ, 90, 95, 120 Μήτρα του Σαθαγκάτα, 14, 15, 16, βλ. και Tathāgatagarbha Μη-φώτιση, 3, 47, 48, 49, 52, 55, 56, 58, 59, 60, 64, 65, 66, 67, 69, 71, 82, 87, 110 Μονισμός, 17 Νιρβάνα, 42, 43, 47, 58, 73, 74, 75, 76, 77, 84, 85, 89, 90, 93, 94, 96, 97, 98, 102, 104, 105, 108, 119, 123, 128, σημ. 4 Νους αναλυτικός, βλ. Αναλυτικός νους Νους αναπαράγων, βλ. Αναπαράγων Νους Νους ενεργοποιηθείς ή ενεργοποιημένος, βλ. Ενεργοποιημένος νους Νους εξελισσόμενος, βλ. Εξελισσόμενος νους Νους παραπλανημένος, 52, 55, 56, 57, 58, 61, 62, 63, 70, 71, 72, 73, 82, 89, 134 σημ. 35 Νους συνεχιζόμενος ή συνεχίζων, 61, 62, 65 Ντάρμα, 31, 38, 52, 56, 62, 67, 80, 85, 94, 103, 104, 105, 107, 108 Ξύλο, 76

167 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ 147 Οδύνη, 68, 71, 72, 73, 74, 75, 77, 99, 105, 106, 115, 116, 122, 125, 128 Οκτώ είδη ή τύποι της Εκδηλώσης, 104, 105 Όρκος της παγκόσμιας σωτηρίας, 104, Ουρανός Akanishta, βλ. Akanishta Παρεμποδισμός των κακών, βλ. Κακών παρεμποδισμός Πέντε πρακτικές εφαρμογές, 13, 114, 137 σημ. 54 Πέντε συνιστώσες (κάντας), 90, 91, 97 Παραπλανημένος Νους, βλ. Νους παραπλανημένος Περιστροφή του τροχου του Ντάρμα, 105 Πίστη, 3, 12, 13, 17, 19, 20, 31, 32, 33, 34, 39, 63, 65, 66, 76, 79, 91, 92, 99, 100, 101, 103, 104, 106, 113, 114, 116, 118, 120, 122, 124, 125, 127, 128, 137 σημ. 54 Πίστη στην Έσχατη Πηγή, 113 Πιστοί, ποικιλίες πιστευόντων, 75 Ποικιλίες απίστων, βλ. Απίστων ποικιλίες Πρακτική, 31, 113, 137 σημ. 54 Πρατυέκα-Βούδδας, 72 Προκατειλημμένες απόψεις, 91, 92, 94, 97, 100 Προσέγγιση-Aśūnya, βλ. Aśūnya-προσέγγιση Προσέγγιση-śūnya, βλ. śūnya-προσέγγιση Προσκόλληση, -σεις, 31, 41, 49, 57, 62, 65, 69, 72, 91, 98, 106, 120, 121, 124, 132 σημ. 10 Πρωταρχική αιτία, βλ. Αιτία πρωταρχική αμάντι της μιας κινήσης, 119 αμάντι της μιας όψης, 136 σημ. 51 αμάντι του Ψς-Ἐχει, 118-9, 119, 121 αμάντι των αιρετικών, 120, 121 αμσάρα, 38, 42, 47, 59, 68, 72, 73, 74, 75, 77, 84, 88, 89, 90, 93, 94,

168 148 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ 95, 96, 98, 99, 102, 116, 122, 123, 132 σημ. 4, 133 σημ. 12 άνγκα, 31, 103 κάντας (πέντε συνιστώσες), βλ. Πέντε συνιστώσες (κάντας) ούτρας της οφίας, 45, 136 σημ. 51 ούτρα των Δέκα ταδίων, 62, βλ. και Daśabhūmika Sūtra οφία, στ, 23 σημ. 3, 45, 50, 52, 53, 54, 55, 58, 63, 67, 68, 70, 79, 81, 82, 83, 84, 85, 89, 93, 98, 107, 109, 110, 111, 119, 128, 133 σημ. 20, 136 σημ.51 πιλωμένη κατάσταση του νου (όρος), 58, 63, 65, 67, 68, 69 πίλωση, -σεις, του νου, 54, 65, 66, 67, 69, 76, 83, 101, 115, 118, 121, 122 υμπόνια, 83, 100, 101, 102, 122, 124 υνειδητότητα, 12, 47, 59, 62, 63, 68, 91, 98, 133 σημ. 14 υνέχεια, 69 υνεχιζόμενος Νους, βλ. Νους συνεχιζόμενος υντονίζουσες αιτίες, βλ. Αιτίες συντονίζουσες χολή Madhyamaka, 6, 15, 16 χολή της Αμώμου ή Αγνής, Φώρας, 12, 136 σημ. 51, 137 σημ. 53 χολή Ch an ή Ζεν, 12 χολή της Μόνο υνειδητότητας, 12 χολή Sarvāstivādin, 90 χολή Shingon, 11, 131 σημ. 1 χολή T ien-t ai, 117, 135 σημ. 47, σημ. 49, 136 σημ. 51 χολή Hua-yen, ε, 11, 26 σημ. 23 και 24, 62, 64 χολή Yogācāra, 15, 16, 47, 51, 59, 60, 62 χόλιο του Hui-yüan, 10 ώμα της Eυδαιμονίας, 88, 89, βλ. και Saṁbhogakāya ώμα της Μεταμόρφωσης, βλ. Nirmāṇakāya Σαθαγκάτα, διακρινόμενος από το κενό διάστημα, 92, 93 Σαθαγκάτα, σαν επίθετο του Βούδα, 15, 33

169 ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ 149 Σαυτότητα, 7, 82, 89, 109 Σέσσερεις Πίστεις, 13 Σέσσερεις πράξεις καλωσύνης, 77, 78 Σέσσερεις χαρακτηριστικές καταστάσεις της ύπαρξης, 50 Σήρηση των Δέκα Κανόνων, 84, 99, 114, 115, 119 Σρεις Θησαυροί, 31, 103, 128 Σρεις Μεγαλωσύνες, 13, 38-9 Σριπλό ώμα του Βούδα, 87 Σριπλός κόσμος, 61, 62, 96, 121 Τπομονή, 84, 115 Υαινομενική όψη ή τάξη (του Νου), 3, 14, 37, 38, 42 Υιλανθρωπία, 78, 106, 114, 119 Φιναγιανιστές, ή οπαδοί της Φιναγιάνα, 34, 49, 63, 74, 79, 81, 86, 91, 97, 101, 105, 124 Φωριστικοποιούσα διάνοια, βλ. Διάνοια, χωριστικοποιούσα.

170

171 INDEX Akanishta, 110 Amitābha Βούδας, 12, 125, 136 σημ. 51, 137 σημ. 54 Anāsrava, 58 Anāsrava-dharma, 75 Anutpanna, 43, 97, βλ. και Αγέννητο Anuvyañjana, 87 Aśūnya-προσέγγιση, 44, 132 σημ. 9 Aśvaghosha, 3, 6, 7, 8, 9, 20, 24 σημ. 6, 141 Avalokiteśvara, 78, 114 Avataṁsaka (Hua-yen) Sūtra, ε, 62 Avidyā, 58, 64, 66, 82 Bhikshu Wai-tao, 19, 20 Bodhi, 99 Buddhacarita, 6, 24 σημ. 6 Ch an (Ζεν) Βουδισμός, 12 Chen-chieh, για το hu-jan, 64 Chih, 117 Chih-hsü, 10 Chih-i, 135 σημ. 47, σημ. 49, 136 σημ. 51 Citta, 59, 60

Διδ. Εν. 35. Βουδισμός ( α μέρος)

Διδ. Εν. 35. Βουδισμός ( α μέρος) Διδ. Εν. 35 Βουδισμός ( α μέρος) Είναι ο Βουδισμός θρησκεία; Δεν αναγνωρίζει προσωπικό ή απρόσωπο υπέρτατο ον. Αναμφισβήτητα στηρίχτηκε στο θρησκευτικό βίωμα των ανθρώπων για να δώσει απαντήσεις στο ζήτημα

Διαβάστε περισσότερα

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής 541 24 Θεσσαλονίκη Καθηγητής Γεώργιος Θεοδώρου Tel.: +30 2310998051, Ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/theodoru Περί της Ταξινόμησης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Περίληψη είναι μικρής έκτασης κείμενο, με το οποίο αποδίδεται συμπυκνωμένο το περιεχόμενο ενός ευρύτερου κειμένου. Έχει σαν στόχο την πληροφόρηση των άλλων, με λιτό και περιεκτικό τρόπο, για

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Ερωτήσεις Επανάληψης 1 Οι Θεολογικές Δηλώσεις στην Συστηματική Θεολογία Διάλεξη Τρίτη από την σειρά Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Οδηγός Μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Ινδουισμός Βουδισμός

Ινδουισμός Βουδισμός Ινδουισμός Βουδισμός Με τον όρο εννοούμε το πολυσύνθετο σύνολο των παραδόσεων της Ινδίας. Στη χώρα αυτή περίπου 700.000.000 πιστοί ασπάζονται τον Ινδουισμό. Ο Ινδουισμός έχει απήχηση σε

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ)

Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ) Μεθοδολογία 2014 (για το Σεμινάριο Όπερες του Μότσαρτ) Όταν κάνουμε μια επιστημονική εργασία πρέπει α/ να βασιζόμαστε σε αυτά που έχουν γραφτεί από άλλους πριν από εμάς, για να αντλήσουμε πληροφορίες β/

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιότητες και Τεχνικές Σύνταξης Επιστημονικού Κειμένου Σχολιασμός ερευνητικής πρότασης

Ιδιότητες και Τεχνικές Σύνταξης Επιστημονικού Κειμένου Σχολιασμός ερευνητικής πρότασης Ιδιότητες και Τεχνικές Σύνταξης Επιστημονικού Κειμένου Σχολιασμός ερευνητικής πρότασης Αναστασία Χριστοδούλου, Dr. Γεώργιος Δαμασκηνίδης Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας & Φιλολογίας Θεσσαλονίκη, 2015 Ιδιότητες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος Αξιολόγηση περίληψης

Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος Αξιολόγηση περίληψης Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος 2018 Αξιολόγηση περίληψης Η δυσκολία συγκρότησης (και αξιολόγησης) της περίληψης Η περίληψη εμπεριέχει μια (φαινομενική) αντίφαση: είναι ταυτόχρονα ένα κείμενο δικό μας και ξένο.

Διαβάστε περισσότερα

Η βελτίωση της διδασκαλίας στηρίζεται στο σύστημα της αξιολόγησης της διδασκαλίας Η αξιολόγηση προσφέρει πληροφορίες για τα δυνατά σημεία και τις

Η βελτίωση της διδασκαλίας στηρίζεται στο σύστημα της αξιολόγησης της διδασκαλίας Η αξιολόγηση προσφέρει πληροφορίες για τα δυνατά σημεία και τις Η βελτίωση της διδασκαλίας στηρίζεται στο σύστημα της αξιολόγησης της διδασκαλίας Η αξιολόγηση προσφέρει πληροφορίες για τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες του εκπ/κού Η βελτίωση των εκπαιδευτικών επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

Παρακαλούμε όποιον γνωρίζει το που μπορούμε να βρούμε ολόκληρα τα κείμενα στα ελληνικά, να μας ενημερώσει.

Παρακαλούμε όποιον γνωρίζει το που μπορούμε να βρούμε ολόκληρα τα κείμενα στα ελληνικά, να μας ενημερώσει. Η μετάφραση των κειμένων στα ελληνικά, που παρατίθεται εδώ, είναι βασισμένη στις μεταφράσεις από τα κοπτικά και ελληνικά στα αγγλικά των: Wesley W. Isenberg, Stephen Patterson, Marvin Meyer, Thomas O.

Διαβάστε περισσότερα

Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού

Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού 5 ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΘΕΡΙΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ναπολέων Μήτσης: Αποσπάσματα κειμένων για τη σχέση γλώσσας και πολιτισμού Κείμενο A. Με τον όρο ευρύτερο κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον εννοούμε μια σειρά αρχών και δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός ιστορική διαδρομή Πληροφοριακή Παιδεία & Βιβλιοθήκες Πληροφορία ηθική των πληροφοριών 9/7/2009 2

Ορισμός ιστορική διαδρομή Πληροφοριακή Παιδεία & Βιβλιοθήκες Πληροφορία ηθική των πληροφοριών 9/7/2009 2 9/7/2009 1 Ορισμός ιστορική διαδρομή Πληροφοριακή Παιδεία & Βιβλιοθήκες Πληροφορία ηθική των πληροφοριών 9/7/2009 2 1974 οzarkowski ανέδειξε την μεγάλη επίδραση & την αποτελεσματική χρήση της πληροφορίας

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικοί Όροι στην Θεολογία

Τεχνικοί Όροι στην Θεολογία Τεχνικοί Όροι στην Θεολογία Μάθημα Δεύτερο από την σειρά Οικοδομώντας μία Συστηματική Θεολογία Οδηγός Μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Ένα πρότυπο που παρέχει: το

Διαβάστε περισσότερα

GEORGE BERKELEY ( )

GEORGE BERKELEY ( ) 42 GEORGE BERKELEY (1685-1753) «Ο βασικός σκοπός του Berkeley δεν ήταν να αμφισβητήσει την ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων, αλλά να υποστηρίξει την άποψη ότι τα πνεύματα ήταν τα μόνα ανεξάρτητα όντα,

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία # 1 Αθήναι, Απρίλιος 2794 από πρώτης καταγεγραμμένης Ολυμπιάδος (2018) E.F BENSON Ο Άνθρωπος που έφτασε στα Άκρα

Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία # 1 Αθήναι, Απρίλιος 2794 από πρώτης καταγεγραμμένης Ολυμπιάδος (2018) E.F BENSON Ο Άνθρωπος που έφτασε στα Άκρα Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία # 1 Αθήναι, Απρίλιος 2794 από πρώτης καταγεγραμμένης Ολυμπιάδος (2018) E.F BENSON Ο Άνθρωπος που έφτασε στα Άκρα Πρόλογος και επιμέλεια: Ευάγγελος Κιούσης Μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα:

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1

ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1 ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1 ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Η έννοια της συνάρτησης είναι θεμελιώδης στο λογισμό και διαπερνά όλους τους μαθηματικούς κλάδους. Για το φοιτητή είναι σημαντικό να κατανοήσει πλήρως αυτή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. Σύνδεση της εμπειρίας των μαθητών με το διδακτικό αντικείμενο

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. Σύνδεση της εμπειρίας των μαθητών με το διδακτικό αντικείμενο 1 ΠΕΚ ΠΑΤΡΩΝ Α' ΦΑΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ 2010-2011 ΕΚΠ/ΚΩΝ Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΑΠΑΣΑΒΒΑΣ ΔΙΠΛ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π., Msc Υ/ΝΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α ΚΕΙΜΕΝΟ 1) Διαβάζοντας το κείμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι το φαινόμενο του ρατσισμού, έχει αρκετές συνέπειες και για εκείνον που το υποστηρίζει και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί Ορισμοί Ηγεσία είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα για την επίτευξη επιθυμητών στόχων. Σε μια επιχείρηση, η διαδικασία της ηγεσίας υλοποιείται από ένα στέλεχος που κατευθύνει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια 18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία 4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Πώς συλλαµβάνει ο Χέγκελ τη σχέση ιστορίας και πνεύµατος και ποιο ρόλο επιφυλάσσει στο πνεύµα; 2. Τι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΕΡΩΤΗΣΗ - ΑΣΚΗΣΗ Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να προετοιμάσει το μαθητή, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει σε κάθε

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΕΡΩΤΗΣΗ - ΑΣΚΗΣΗ Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να προετοιμάσει το μαθητή, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει σε κάθε ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΕΡΩΤΗΣΗ - ΑΣΚΗΣΗ Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να προετοιμάσει το μαθητή, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει σε κάθε είδους ερώτηση που θα τεθεί στις Πανελλήνιες εξετάσει.

Διαβάστε περισσότερα

7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού

7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού 7. Η θεωρία του ωφελιµ ισµ ού Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι της θεωρίας του ωφελιµισµού και µε βάση ποιο κριτήριο θα πρέπει, κατ αυτούς, να αξιολογούνται οι πράξεις

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα Κ. Σ. Δ. Μ. Ο. Μ. Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Η κοινότητα στεγαζόταν

Διαβάστε περισσότερα

Μετάφραση και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (DGT/2013/TIPRs)

Μετάφραση και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (DGT/2013/TIPRs) Μετάφραση και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (DGT/2013/TIPRs) Τελική έκθεση Ιούλιος 2014 ΣΥΝΟΨΗ Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να παρουσιάσει ορισμένα από τα κυριότερα ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας Κεφάλαιο Εξέλιξη 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανάλυση θεωρίας Πολλές από τις επιστημονικές απόψεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί δεν γίνονται εύκολα αποδεκτές, διότι αντιβαίνουν την αντίληψη που οι άνθρωποι διαμορφώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Επαναλαμβάνουμε την έκπληξή μας για τα τεράστια συμπλέγματα γαλαξιών, τις πιο μακρινές

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης μιας απάντησης στο ερώτημα, «τι είναι γνώση;» Οι Δυτικοί φιλόσοφοι

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Μετά την προετοιμασία που κάναμε συγκεντρώνοντας και ταξινομώντας το υλικό καταλήγουμε στο σχεδιάγραμμα της μελέτης, που όπως είπαμε ταυτίζεται με τον πίνακα περιεχομένων. Το σχεδιάγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Είμαστε τυχεροί που είμαστε δάσκαλοι Α ΛΥΚΕΙΟΥ 20\ 11\2016 ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπάρχει ιδανικός ομιλητής της γλώσσας; Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές σκέψεις

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1

Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ένα από τα ζητήματα τα οποία έχει θεωρηθεί από τα πιο δύσκολα για την ανθρώπινη σκέψη (αυτό για την αρχή του κόσμου), έχει μια από τις παρακάτω απλοποιημένες απαντήσεις: 1) Ο κόσμος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ. Επίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημα Επίκληση στο ήθος

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ. Επίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημα Επίκληση στο ήθος ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ Επίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημα Επίκληση στο ήθος ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΑ (ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ) Όταν θέλουμε να πείσουμε με λογικές αποδείξεις, τότε χρησιμοποιούμε:

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler

Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Εαρινό Εξάμηνο Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη φιλοσοφία

Εισαγωγή στη φιλοσοφία Εισαγωγή στη φιλοσοφία Ενότητα 2 η : Μεταφυσική ή Οντολογία Ι: Θεός Ρένια Γασπαράτου Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης & της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ιδανικός Ομιλητής. Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 22 Μαΐου 2018 Ιδανικός Ομιλητής Δοκιμασία Αξιολόγησης Α Λυκείου ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου «προσεκτικός ομιλητής»

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφεται μια προπτυχιακή εργασία στην Ιστορία της Τέχνης. Σχεδιάγραμμα. Γενικές οδηγίες

Πώς γράφεται μια προπτυχιακή εργασία στην Ιστορία της Τέχνης. Σχεδιάγραμμα. Γενικές οδηγίες Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Δώρα Μαρκάτου, επίκ. Καθηγήτρια Πώς γράφεται μια προπτυχιακή εργασία στην Ιστορία της Τέχνης

Διαβάστε περισσότερα

Σέλλινγκ (Friedrich Wilhelm Joseph Schelling )

Σέλλινγκ (Friedrich Wilhelm Joseph Schelling ) FRIEDRICH W. SCELLING ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ 1 Σέλλινγκ (Friedrich Wilhelm Joseph Schelling 1775-1854) (ΜΕΡΙΚΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ*) Από το φιλοσοφικό έργο του Σέλλινγκ "Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ"

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Άννα Κουκά Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Μετρήσεις. Σημαντικές παρατηρήσεις Γενικός ορισμός με πρακτικά κριτήρια Αξιολόγηση είναι η απόδοση μιας ορισμένης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Προλογικό σημείωμα της Επιμελήτριας... 11 Εισαγωγή... 13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Προλογικό σημείωμα της Επιμελήτριας... 11 Εισαγωγή... 13 βιβλιο_layout 1 20/6/2014 4:43 πμ Page 5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα της Επιμελήτριας... 11 Εισαγωγή... 13 ΚΕφAλαιο 1: Ένα μοντέλο αναγνωστικής κατανόησης Η εξέλιξη της έννοιας «αναγνωστική κατανόηση»...

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (μάθημα επιλογής) Α τάξη Γενικού Λυκείου Α) Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος επιλογής «Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός»,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ. ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ. ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΤΕΙ ΑΜΘ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ Γεώργιος Θερίου ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές.

Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές. Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Μια πρώτη επαφή με τη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 9 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΛΙΓΗ ΘΕΩΡΙΑ Στην προηγούμενη διάλεξη μάθαμε ότι υπάρχουν διάφορες μορφές έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ. Οι διακεκριμένοι καθηγητές Στρατηγικής Αθανάσιος Πλατιάς και Κωνσταντίνος. Δελτίο Τύπου. Εκδόσεις: Διαθέσιμο από:

ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ. Οι διακεκριμένοι καθηγητές Στρατηγικής Αθανάσιος Πλατιάς και Κωνσταντίνος. Δελτίο Τύπου. Εκδόσεις: Διαθέσιμο από: ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ Πολεμική Στρατηγική Κείμενα: Αθανάσιος Πλατιάς, Κωνσταντίνος Κολιόπουλος ISBN: 978-960-531-342-5 Τιμή: 18,02 ευρώ Σελίδες: 280 Σχήμα: 17 x 24 Γλώσσα: Ελληνικά, Ημερομηνία κυκλοφορίας: 2015 Εκδόσεις:

Διαβάστε περισσότερα

Πώς να μελετάμε τη Βίβλο

Πώς να μελετάμε τη Βίβλο Πώς να μελετάμε τη Βίβλο του David Batty Οδηγός Μελέτης Έκδοση 5 Πώς να μελετάμε τη Βίβλο Οδηγός Μελέτης 5η έκδοση του David Batty Σημείωση: Τα εδάφια της Βίβλου όπου αυτά αναφέρονται, είναι από τη νεοελληνική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΟΜΑ Α Α Α.1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα της Στήλης Β, που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ- ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ- ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Σχέδιο Διδασκαλίας Τάξη: Γ Γυμνασίου Ενότητα: 4 η Ενωμένη Ευρώπη και Ευρωπαίοι πολίτες Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Δύο περίοδοι Για τη διδασκαλία ολόκληρης της ενότητας διατίθενται 7

Διαβάστε περισσότερα

η φιλοσοφία Gestalt, η προσέγγιση PSP, το Playback Θέατρο: τοπία αυτοσχεδιασμού

η φιλοσοφία Gestalt, η προσέγγιση PSP, το Playback Θέατρο: τοπία αυτοσχεδιασμού 1 η φιλοσοφία Gestalt, η προσέγγιση PSP, το Playback Θέατρο: τοπία αυτοσχεδιασμού Το βιβλίο αυτό, του ψυχοθεραπευτή Gestalt Πέτρου Θεοδώρου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΦΟΡΟΣ και σε Ελληνική και

Διαβάστε περισσότερα

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές δέχονται κυρίως γνώσεις που είτε τις απομνημονεύουν για ένα χρονικό διάστημα, είτε

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος 6 ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I 6 ΓΑΛ 170 e-french 6 ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής 6 πρώτο δεύτερο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΑΛ 102 Προφορικός λόγος ΓΑΛ 103 Γραπτός λόγος I ΓΑΛ 170 e-french ΓΑΛ 100-299 Μάθημα περιορισμένης επιλογής ΓΑΛ 104 Γραπτός λόγος II ΓΑΛ 111 Φωνητική ΓΑΛ 1 Από

Διαβάστε περισσότερα

Αυτή ακριβώς η μεταλλαγή είναι το θέμα του παρόντος βιβλίου. Προκειμένου να την προσδιορίσουμε μέσα σε όλο αυτό το ομιχλώδες τοπίο της

Αυτή ακριβώς η μεταλλαγή είναι το θέμα του παρόντος βιβλίου. Προκειμένου να την προσδιορίσουμε μέσα σε όλο αυτό το ομιχλώδες τοπίο της Εισαγωγή Tο βιβλίο αυτό θα μπορούσε να τιτλοφορείται διαφορετικά. Αν θέλαμε να ακολουθήσουμε το ρεύμα των αλλαγών στο χώρο των διεθνών οργανισμών, ο τίτλος του θα ήταν «Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη».

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012 ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ εν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λέξη, τη διεθνή σήμερα λέξη «λόγος»,

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα επηρεάζει έντονα Κίνα, Ιαπωνία, ανατολική και νοτιοανατολική Ασία.

Σήμερα επηρεάζει έντονα Κίνα, Ιαπωνία, ανατολική και νοτιοανατολική Ασία. ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ Ο Κουμφουκιανισμός βασίστηκε στη διδασκαλία του κινέζου Κομφουκίου (6 ος αι. π.χ.), έδωσε έμφαση στην εκπαίδευση και στην μόρφωση. Χάρισε στον κόσμο αναρίθμητους επιστήμονες, εφευρέτες, τεχνικούς,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΛΕΝΗ ΝΙΝΑ-ΠΑΖΑΡΖΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Βήματα για την εκπόνηση εργασίας 1 ο -Επιλογή του Θέματος Είτε επιλέξει κάποιος το θέμα μόνος του είτε από λίστα θεμάτων του καθηγητή,πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Πρόγραμμα Διαλέξεων ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Κύκλος επτά (7) διαλέξεων, με την συμμετοχή εννέα (9) κορυφαίων ομιλητών, με κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα την πρωτοποριακή σκέψη. Στόχος των ομιλιών είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» Τομέας Νέων Ελληνικών

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» Τομέας Νέων Ελληνικών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» Τομέας Νέων Ελληνικών ΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Συνοχή & Συνεκτικότητα 1ο ΜΕΡΟΣ Στοιχεία Θεωρίας Α. Συνοχή Συνοχή ονομάζεται η λειτουργία του λόγου που αναφέρεται στη σύνδεση των

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση)

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) 18 Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο John Turner και οι συνεργάτες του (Turner, 1985, Turner et al. 1987), θεωρητικοί και ερευνητές

Διαβάστε περισσότερα

Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας

Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας ΜΑΡΚ ΜΑΖΑΟΥΕΡ Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας Μια προσωπική αναδρομή Απόψε θα εκφράσω μερικές προσωπικές σκέψεις για όσα είδα να συμβαίνουν στην Ελλάδα, την οποία επισκέφθηκα για πρώτη φορά πριν από

Διαβάστε περισσότερα

"Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες"

Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες [Διδακτικές Δοκιμές] "Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες" Ενότητες Α' Λυκείου Θέμα: Οργάνωση του λόγου με αιτιολόγηση Ενότητα "Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες" Έκφραση-Έκθεση Α' Λυκείου Διδακτική δοκιμή Κυριακή

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγοί και παιδαγωγική σκέψη στον ελληνόφωνο χώρο (18ος αιώνας Μεσοπόλεμος)

Παιδαγωγοί και παιδαγωγική σκέψη στον ελληνόφωνο χώρο (18ος αιώνας Μεσοπόλεμος) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παιδαγωγοί και παιδαγωγική σκέψη στον ελληνόφωνο χώρο (18ος αιώνας Μεσοπόλεμος) Ενότητα 2: Ιστορική-ερμηνευτική μέθοδος Βασίλειος Φούκας

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης

Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο. Οδηγός μελέτης Ο Πατέρας Αβραάμ Μάθημα Ένα Η ζωή του Αβραάμ: Δομή και Περιεχόμενο Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ Διδασκαλία της λογοτεχνίας με τη μέθοδο project ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΗΛΙΑΔΗ ΑΜΑΛΙΑ ΠΕ02, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: Απελευθέρωση του μαθητή αναγνώστη από το άγχος

Διαβάστε περισσότερα

Ακαδημαϊκός Λόγος Εισαγωγή

Ακαδημαϊκός Λόγος Εισαγωγή - Σε αυτήν την εργασία/διατριβή θα αναλύσω/εξετάσω/διερευνήσω/αξιολογήσω... Γενική εισαγωγή για μια εργασία/διατριβή Σε αυτήν την εργασία/διατριβή θα αναλύσω/εξετάσω/διερευνήσω/αξιολογήσω... Για να απαντήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (Φ101)

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (Φ101) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ (Φ101) 3η ενότητα: Θεμελιώδη ερωτήματα & κλάδοι της φιλοσοφίας Γιώργος Ζωγραφίδης Τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη Το παρόν ηλεκτρονικό εγχειρίδιο έχει ως στόχο του να παρακολουθήσει τις πολύπλοκες σχέσεις που συνδέουν τον

Διαβάστε περισσότερα

Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε

Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε επίσης ότι η ομοιότητα βασικών λέξεων οδήγησε στην

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδο Γ2. Χρήση γλώσσας (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά. Ερώτημα 1 (5 μονάδες)

Επίπεδο Γ2. Χρήση γλώσσας (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά. Ερώτημα 1 (5 μονάδες) Γ2 (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά Ερώτημα 1 (5 μονάδες) Ο φίλος σας έγραψε μία μελέτη σχετικά με τρόπους βελτίωσης της αναγνωστικής ικανότητας των μαθητών. Επειδή, όμως, είναι ξένος, κάνει ακόμη λάθη,

Διαβάστε περισσότερα

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας Παραδείγματα διδακτικής αξιοποίησης video στο μάθημα των Αρχών Φιλοσοφίας (Β Λυκείου Γενική Παιδεία) 3 ο ΓΕ.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Μαλεγιαννάκη

Διαβάστε περισσότερα

Βιβλιογραφία κοινωνικής έρευνας

Βιβλιογραφία κοινωνικής έρευνας Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 14 Βιβλιογραφία κοινωνικής έρευνας 14-1 Σύνοψη κεφαλαίου Ανάγνωση κοινωνικών ερευνών Συνετή χρήση του διαδικτύου Συγγραφή κοινωνικών ερευνών Η δεοντολογία

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες

Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις Επιμέλεια-Διόρθωση: Μαρία Αποστολοπούλου Εξώφυλλο: ΜΟΤΙΒΟ Α.Ε. 2014 Εκδόσεις Τόπος & Νίκος Μακρής, Μπετίνα Ντάβου, Θανάσης

Διαβάστε περισσότερα

5. Λόγος, γλώσσα και ομιλία

5. Λόγος, γλώσσα και ομιλία 5. Λόγος, γλώσσα και ομιλία Στόχοι της γλωσσολογίας Σύμφωνα με τον Saussure, βασικός στόχος της γλωσσολογίας είναι να περιγράψει τις γλωσσικές δομές κάθε γλώσσας με στόχο να διατυπώσει θεωρητικές αρχές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 5η Ενότητα: Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγικά κείμενα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 5η Ενότητα: Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγικά κείμενα ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγικά κείμενα 2. Βαθμοί επιθέτων και επιρρημάτων Η σύγκριση 3. Το β συνθετικό Λεξιλόγιο 4. Οργάνωση και συνοχή της περιγραφής και της αφήγησης 5. Δραστηριότητες παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

XRTC ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ 2015 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΜΕ ΕΤΑΙΡΙΕΣ

XRTC ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ 2015 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΜΕ ΕΤΑΙΡΙΕΣ XRTC ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ 2015 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΜΕ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η μέση αύξηση του κόστους των ναυτιλιακών δανείων της τράπεζάς σας σε σχέση με το 2013; (A.Αμετάβλητη / B.0%-50%

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους

Αιτιολογική έκθεση. µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει στον εκδοτικό χώρο και στους Αιτιολογική έκθεση Η Επιτροπή Κρατικών Bραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης εργάστηκε για τα βραβεία του 2013, όπως και την προηγούµενη χρονιά, έχοντας επίγνωση α. των µεγάλων δυσκολιών που η κρίση έχει δηµιουργήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ A') ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εθνομεθοδολογία Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 9ο (σελ. 197 207) 2 Η Εθνομεθοδολογία Βασικές Θέσεις Η εθνομεθοδολογία, αποτελεί έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι για τη διδασκαλία της εισαγωγής προσδιορίζονται στο βιβλίο για τον καθηγητή, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι,

Διαβάστε περισσότερα

Ηθική ανά τους λαούς

Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ως όρος Όταν μιλάμε για ηθική, εννοούμε κάθε θεωρία που θέτει αντικείμενο θεωρητικής εξέτασης την πρακτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η φιλοσοφική ηθική διακρίνεται επομένως τόσο

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Η Ιστορία, όπως τονίζει ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος σε μια ρήση του, μας διδάσκει ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη

Διαβάστε περισσότερα

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού 5 Νοεμβρίου 2017 Τα αντικείμενα μικροτεχνίας μουσείου της βιβλιοθήκης Βατικανού Πολιτισμός / Ζωγραφική & Εικαστικές Τέχνες Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογίας Α.Π.Θ. Η συλλογή αντικειμένων

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης: «Σπουδές στην Εκπαίδευση» Οδηγός Σχολιασμού Διπλωματικής Εργασίας (βιβλιογραφική σύνθεση) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ)

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ.2014-15 Τμήμα Α1 ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 1.Κριτήρια επιλογής θέματος Ενδιαφέρον περιεχόμενο Μας αρέσει αυτό το θέμα Είχαμε συνεργαστεί τα προηγούμενα χρόνια γι αυτό

Διαβάστε περισσότερα

DPSDbeyond: The font Σκέψεις, παρατηρήσεις, συμπεράσματα

DPSDbeyond: The font Σκέψεις, παρατηρήσεις, συμπεράσματα DPSDbeyond: The font Σκέψεις, παρατηρήσεις, συμπεράσματα Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στο ολιγόωρο workshop εκείνου του Σαββάτου (12/11/2011) είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία 59 σχεδίων, ένα (ή και περισσότερα

Διαβάστε περισσότερα