Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 9 Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ Α Π Ρ Ι Λ Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα σελ. Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα Ποιμαντορική Ἐγκύκλιος ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα Τά ἱερά κείμενα τῆς Μ. Ἑβδομάδας καί ἡ ἐπίδρασή τους στόν νεοελληνικό λόγο, Μιχαήλ Γ. Καβουλάκη Μέ ἀφορμή τήν οἰκονομική κρίση, Μοναχοῦ Μωυσέως Ἁγιορείτου Τά Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια. Τό Εὐαγγέλιο τοῦ Θωμᾶ, Ἐμμανουήλ Λουκάκη Γονεῖς καί οἰκογενειακό περιβάλλον στή σύγχρονη κρίση τῶν θεσμῶν, Νικολάου Ἀλέξη Ἡ Β Παρουσία στή Βυζαντινή καί Μεσσαιωνική καλλιτεχνική παράδοση, Ἀνδρέου Χρονάκη Ἡ μουσικοχορευτική παράδοση στήν Ἀνατολή Ἱεράπετρας, Ἐμμανουήλ Ἰωάν. Φαρσάρη Πῶς θά ἀγαπήσουμε σωστά καί ἀληθινά, Μαριάμ Μοναχῆς Ἡ Θέλησις, ( ) Γεωργίου Παξινοῦ Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἐλευθερίου Χρυσοχόου Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος ιμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 49, Μάρτιος-Ἀπρίλιος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης- ιευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος ιαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. ιεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@otenet.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο. Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ἡ ψηλάφηση τοῦ Θωμᾶ τοιχογραφία ἀπό τόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Ἀποστόλων στούς Ἀδρομύλους τῆς Ἐνορίας Λιθινῶν Σητείας, 14ος αἰ.

3 Π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ή Ἀ π ό δ ε ι ξ ι ς ἐ π ί τ ῶ Ἁ γ ί ῳ Π ά σ χ α Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ ΕΛΕῼ ΘΕΟY ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ * * * Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ προσφιλῆ καὶ ἐπιπόθητα, ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ! Σκυθρωπὴ εἶχεν ἀκούσει κάποιαν ἡμέραν τοῦ ΙΘ αἰῶνος ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ τραγικοῦ φιλοσόφου ὅτι: «ὁ Θεὸς εἶναι νεκρός! Τὸν σκοτώσαμε... Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του... ὁ Θεὸς θὰ μείνῃ νεκρός! Τί ἄλλο εἶναι οἱ ἐκκλησίες παρὰ οἱ τάφοι καὶ τὰ μνήματα τοῦ Θεοῦ;»[1] Καὶ ἐπίσης, ὀλίγας δεκαετίας ἀργότερον, ἀπὸ τὸ στόμα ἑνὸς νεωτέρου ὁμολόγου του, ὅτι: «Ὁ Θεὸς ἀπέθανε! Σᾶς ἀναγγέλλω, κύριοι, τὸν θάνατον τοῦ Θεοῦ!»[2] Αἱ διακηρύξεις αὐταὶ τῶν ἀθέων φιλοσόφων ἐτάραξαν τὰς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων. Σύγχυσις πολλὴ ἐπηκολούθησεν εἰς τὸν χῶρον τοῦ πνεύματος καὶ τῆς λογοτεχνίας, τῆς τέχνης καὶ τῆς ἰδίας κάποτε τῆς Θεολογίας, ὅπου, εἰς τὴν ύσιν κυρίως, ἤρχισε νὰ γίνεται λόγος ἀκόμη καὶ περὶ «Θεολογίας τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ». Ἡ Ἐκκλησία βεβαίως δὲν εἶχε ποτὲ καὶ δὲν ἔχει καμμίαν ἀμφιβολίαν ὅτι ὁ Θεὸς ἀπέθανε. Τοῦτο ἔγινε τὸ 33 μ.χ. ἐπάνω εἰς τὸν λόφον Γολγοθᾶ τῆς Ἱερουσαλήμ, ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου τοῦ Ρωμαίου Ἡγεμόνος τῆς Ἰουδαίας. Ἀφοῦ ἔπαθεν ἀνήκουστα Πάθη, ἐσταυρώθη ὡσὰν κακοῦργος καί, περὶ ὥραν ἐνάτην τῆς Παρασκευῆς, εἶπε «Τετέλεσται!» καὶ παρέδωκε τὸ πνεῦμα! Αὐτὸ εἶναι μία ἀναντίρρητος ἱστορικὴ πραγματικότης. Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀληθινὸς Θεός, ἀπέθανεν «ὑπὲρ πάντων» τῶν ἀνθρώπων![3] Ἀφοῦ ἀνέλαβεν ὅλα τὰ ἰδικά μας: σῶμα, ψυχήν, θέλησιν, ἐνέργειαν, κόπον, ἀγωνίαν, πόνον, λύπην, παράπονον, χαράν, τὰ πάντα, παρεκτὸς ἁμαρτίας, ἀνέλαβε, τέλος, καὶ τὸ μεγαλύτερον ζήτημά μας, τὸν θάνατον, καὶ μάλιστα εἰς τὴν πιὸ βασανιστικὴν καὶ ταπεινωτικὴν ἐκδοχήν του, δηλ. τὸν Σταυρόν. Μέχρις ἐδῶ συμφωνοῦμεν μὲ τοὺς φιλοσόφους. Θὰ δεχθοῦμε ἀκόμη καὶ τὸ ὅτι αἱ ἐκκλησίαι, οἱ ναοί, εἶναι «οἱ τάφοι», «τὰ μνήματα» τοῦ Θεοῦ! Ὅμως!... Ἐμεῖς γνωρίζομε, ζοῦμε καὶ προσκυνοῦμε τὸν θανόντα Θεόν, ὡς «νεκρὸν ζωαρχικότατον»! Ὀλίγον μετὰ τὴν φοβερὰν Παρασκευήν, εἰς τὴν πρωϊνὴν ἀμφιλύκην τῆς «Μιᾶς τῶν Σαββάτων», τῆς Κυριακῆς, συνέβη αὐτό, διὰ τὸ ὁποῖον ἔγινεν ὅλη ἡ διὰ σαρκὸς καὶ πάθους καὶ Σταυροῦ καὶ καθόδου εἰς τὸν ᾃδην οἰκονομία τοῦ Θεοῦ: Ἡ Ἀνάστασις!... Καὶ αὐτό, ἡ Ἀνάστασις, εἶναι μία ἐξ ἴσου ἀναντίρρητος ἱστορικὴ πραγματικότης!.. Καὶ ἡ πραγματικότης αὐτὴ ἔχει ἀμέσους καὶ σωτηρίους ἐπι-

4 πτώσεις εἰς ὅλους μας. Ἀνέστη ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶναι συνάμα καὶ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου! Ἀνέστη ὁ Θεὸς μὲ ὅλον τὸ πρόσλημμα τῆς ἀνθρωπότητος: τὸ Σῶμα ποὺ ἔλαβεν ἀπὸ τὰ ἄχραντα αἵματα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ τὴν ἁγίαν Ψυχήν Του. Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, «παγγενῆ τὸν Ἀδὰμ ἀναστήσας ὡς φιλάνθρωπος»!... Ὁ Τάφος τοῦ Ἰησοῦ, τὸ «καινὸν μνημεῖον» τοῦ Ἰωσήφ, εἶναι πλέον διὰ παντὸς κενός! Ἀντὶ διὰ μνημεῖον νεκρικόν, εἶναι μνημεῖον νίκης κατὰ τοῦ θανάτου, εἶναι πηγὴ ζωῆς! Ὁ νοητὸς Ἥλιος τῆς ικαιοσύνης ἀνέτειλεν «ἐκ τοῦ τάφου ὡραῖος», χαρίζοντας φῶς ἀνέσπερον, εἰρήνην, χαράν, ἀγαλλίασιν, ζωὴν αἰώνιον! Ναί, οἱ ναοὶ εἶναι οἱ «τάφοι» τοῦ Θεοῦ! Ἀλλὰ Τάφοι κενοί, ὁλοφώτεινοι, γεμάτοι ἀπὸ «ὀσμὴν ζωῆς»,[4] ἀπὸ ἐαρινὸν μύρον πασχάλιον, ὡραῖοι, ἐρατεινοί, καταστόλιστοι μὲ μυρσίνες δοξαστικὲς καὶ μὲ ἄνθη χειροπιαστῆς ἐλπίδος, τάφοι ζωοδόχοι καὶ ζωοπάροχοι! Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ ἀνέστρεψε τὰς δυνάμεις τοῦ ᾃδου, ὁ θάνατος εὐτελίστηκε πλέον εἰς ἁπλοῦν ἐπεισόδιον ποὺ εἰσάγει τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τὸν βίον εἰς τὴν Ζωήν. Αἱ ἐκκλησίαι, οἱ «τάφοι» τοῦ Θεοῦ, εἶναι αἱ διάπλατοι θύραι τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, οἱ ὀρθάνοιχτες εἴσοδοι τοῦ Νυμφῶνος τοῦ Υἱοῦ Του, ποὺ «ὡς Νυμφίος προῆλθεν ἐκ τοῦ Μνήματος» καὶ οἱ πιστοὶ εἰσερχόμενοι, «θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, ᾃδου τὴν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς, τῆς αἰωνίου, ἀπαρχήν καὶ σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τὸν αἴτιον, τὸν μόνον Εὐλογητὸν τῶν πατέρων, Θεὸν καὶ ὑπερένδοξον»![5] Εὐτυχῶς, λοιπόν, ποὺ ἀπέθανεν ὁ Θεός, καὶ ὁ θάνατός Του ἔγινε ζωὴ καὶ ἀνάστασις ἰδική μας! Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχουν τόσα «μνήματά» Του εἰς τὸν κόσμον, τόσοι ἅγιοι ναοί, ὅπου ἠμπορεῖ νὰ εἰσέλθῃ ἐλεύθερα ὁ πονεμένος, ὁ κουρασμένος καὶ ἀπαρηγόρητος ἄνθρωπος, νὰ ἀποθέσῃ τὸ φορτίον τοῦ πόνου του, τῆς ἀγωνίας του, τοῦ φόβου καὶ τῆς ἀνασφαλείας του, νὰ «ξεφορτωθῇ» τὸν θάνατόν του! Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχουν αἱ ἐκκλησίαι τοῦ Ἐσταυρωμένου, Ἀποθανόντος, Ἀναστάντος καὶ αἰωνίως Ζῶντος Χριστοῦ, ὅπου ὁ ἀπελπισμένος ἄνθρωπος τῶν ἡμερῶν μας, ὁ καταπροδωμένος ἀπὸ ὅλα τὰ εἴδωλα, ὅλους τοὺς «χαμοθεοὺς» ποὺ ἔκλεψαν τὴν καρδιά του, τὴν οἰκονομίαν δηλαδή, τὴν ἰδεολογίαν, τὴν φιλοσοφίαν, τὴν μεταφυσικήν καὶ ὅλας τὰς ὑπολοίπους «κενὰς ἀπάτας»[6] τοῦ παρόντος αἰῶνος «τοῦ ἀπατεῶνος»,[7]εὑρίσκει καταφύγιον καὶ παραμυθίαν καὶ σωτηρίαν. Ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν ποὺ βιώνει εἰς τὸ πλήρωμά τους τὸ Πάθος, τὸν Πόνον, τὸν Σταυρὸν καὶ τὸν Θάνατον, ἀλλὰ ἐξ ἴσου καὶ τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Θεανθρώπου, ἀπευθύνομεν πρὸς ὅλα τὰ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας ἐγκάρδιον πασχάλιον χαιρετισμὸν καὶ εὐλογίαν, μαζὶ μὲ ἀσπασμὸν ἀγάπης Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ νεκρῶν Ἀναστάντος καὶ αἰωνίως Ζῶντος καὶ ζωοποιοῦντος τὸν ἄνθρωπον. Εἰς Αὐτὸν ἡ δόξα, τὸ κράτος, ἡ τιμὴ καὶ ἡ προσκύνησις, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν! Ἅγιον Πάσχα 2009 Ὁ Κωνσταντινουπόλεως ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ διάπυρος πρός Χριστόν Ἀναστάντα εὐχέτης πάντων ὑμῶν [1] Φρειδερῖκος Νίτσε. [2] Ζὰν Πὼλ Σάρτρ. [3] Β Κορ. 5: 14. [4] Β Κορ. 2: 16. [5] Τροπάριον ζ ὠδῆς Κανόνος τοῦ Πάσχα. [6] Πρβλ. Κολ. 2: 8. [7] Ἀκάθιστος Ὕμνος.

5 Π ο ι μ α ν τ ο ρ ι κ ή Ἐ γ κ ύ κ λ ι ο ς ἐ π ί τ ῶ Ἁ γ ί ῳ Π ά σ χ α ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ Τῼ ΙΕΡῼ ΚΛΗΡῼ ΚΑΙ Τῼ ΘΕΟΦΡΟΥΡΗΤῼ ΛΑῼ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ Ι Ε ΡΑ Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Χ Α Ρ Ι Ν Κ Α Ι Ε Ι Ρ Η Ν Η Ν Π Α ΡΑ Τ Ο Υ Α Ν Α Σ ΤΑ Ν Τ Ο Σ Σ Ω Τ Η Ρ Ο Σ Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Υ Αγαπητοί ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί καί Συλλειτουργοί, Τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας, Χριστός Ἀνέστη! Ἀληθῶς Ἀνέστη! «ιά θανάτου τό θνητόν, διά ταφῆς τό φθαρτόν μεταβάλλεις» (Τροπάριο ε ᾠδῆς Κανόνος Μεγάλου Σαββάτου). M έσα στήν ἐποχή τῆς ἀνοίξεως ἑορτάζομε τήν ἄνοιξη τῆς ζωῆς, πού συνδέεται ὄχι μόνο μέ τή φύση, ἀλλά καί μέ τήν ἴδια τή ζωή μας. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, πού γιορτάζουμε εἶναι ἡ ἑορτή τῶν ἑορτῶν καί ἡ πανήγυρη τῶν πανηγύρεων, τό κέντρο τῆς πίστεως καί τῆς λειτουργικῆς ζωῆς μας. Εἶναι τό προοίμιο, ἡ ἀρχή καί τῆς προσωπικῆς μας ἀνάστασης, πού ἀρχίζει ἀπό τούτη τή ζωή. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὀνομάζεται ἀκόμη καί ἀπό ξένους μελετητές Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως. Ὁ ἄνθρωπος καί ὁ κόσμος σήμερα ἐπιλέγουν καθημερινά περισσότερο τόν θάνατο παρά τή ζωή. Ὁ αἰώνας μας μέ τίς γενοκτονίες, τούς πολέμους, τούς λιμούς, τίς ἀσθένειες καί τήν πείνα πού μαστίζει τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ πλανήτη, ἀλλά καί ἡ ἀπειλή τῆς παγκόσμιας οἰκολογικῆς καταστροφῆς, ἔχουν σκορπίσει σ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τήν πίκρα καί τό πέπλο τοῦ θανάτου. Ὁ καθένας ἀπομονωμένος καί ἀναδιπλωμένος στόν ἑαυτό του, στήν πρόσκαιρη μοίρα του, στά προβλήματα τῆς οἰκονομίας καί τῆς ἀνασφάλειας, ἔχει πλέον παραδοθεῖ ἄνευ ὅρων ὄχι στόν Χριστό, ἀλλά στίς ὁλοκληρωμένες ἐμπορικοτεχνικές μορφές τῆς «αὐτοειδωλολατρίας» τῶν ψευτοθρησκειῶν, τῶν μυστικιστικῶν ἰδεολογιῶν, τῆς δῆθεν ὑπερβατικῆς μυστικοπάθειας ἤ ἐνδοστρέφειας. Ἐκφυλίζει τόν ἑαυτό του καί τή φύση, ὥστε νά κινδυνεύει ὅλη ἡ δημιουργία ἀπό τήν αὐτοκαταστροφή, ἀφοῦ ἐπεκτείνεται τό φάσμα τοῦ θανάτου, πέραν ἀπ τόν ἑαυτό του καί σ ὅλο τόν κόσμο. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος γιά τή ζωή. Ἔχει μέσα του ἀπ τό Θεό δημιουργό τό αἴσθημα καί τή γεύση γιά ζωή. Ζωή, ὄχι μόνο μέ τή βιολογική ἔννοια, πράγμα πού τονίζουν οἱ ἀντίθεοι καί οἱ ἄθεοι μηδενιστές, ἀλλά ὄντως ζωή ὡς συνέχεια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώ-

6 που καί ὡς κοινωνία μεταξύ τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου καί τοῦ Ζῶντος Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ὡς ζωντανή ὕπαρξη καί πρόσωπο ἱερό εἶναι ζωντανή ἀρχή καί συνισταμένη ὅλης τῆς κτίσεως γύρω του. Ἐδῶ, ὅμως, ἔγκειται καί ἡ εὐθύνη μας. Γιατί δυστυχῶς, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γίνει καί νεκρική ἀρχή καί πρόξενος ὄχι τῆς ζωῆς ἀλλά τοῦ θανάτου, ἄν ἐπιλέξει στή ζωή του τό δρόμο τῆς ἀποστασίας ἀπό τόν Θεό, τῆς ἐγωπάθειας καί τῆς αὐτονόμησης. Ἐν τούτοις ὁ ἄνθρωπος ὅλων τῶν ἐποχῶν, ὅλων τῶν ἡλικιῶν, ὅλων τῶν φυλῶν ἀπορρίπτει κατά βάθος τό θάνατο μέ ὅλη του τή δύναμη καί ἀναζητᾶ τή ζωή στήν ἀγάπη, στήν ὀμορφιά, στόν ἔρωτα ἤ σέ ψεύτικους παραδείσους ὅπως τά ναρκωτικά. Γυρεύει τή ζωή μέ κέντρο τόν ἑαυτό του, τόν ὁποῖο θεοποιεῖ ἐξωστρακίζοντας τόν Θεό. Τότε μισεῖ τόν ἑαυτό του καί τούς ἄλλους. Μισεῖ τήν ὕπαρξή του μέ τά ἀδιέξοδά του. Καί τότε ἔρχεται ὁ πειρασμός πού συχνά τόν ὁδηγεῖ στό φόνο ἤ στήν αὐτοχειρία, ἀφοῦ τοῦ παρουσιάζει ὡς μόνη λύση, τό τέρμα τῆς ζωῆς, τήν αὐτοκτονία, τήν ὑπέρτατη καί παράλογη αὐτή μορφή λατρείας τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἡ ἑκούσια παραίτηση ἀπό τή ζωή εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀπιστίας καί τῆς μηδενιστικῆς ἐποχῆς μας, γι αὐτό αὐξάνονται δυστυχῶς καί στήν ἐπαρχία τά κρούσματα αὐτοκτονίας. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά βγεῖ ἀπό τήν ἀπομόνωση, πού εἶναι ὁ σωματικός ἀλλά καί ὁ πνευματικός θάνατος. Πρέπει νά δώσει μαρτυρία τῆς ζωῆς, μαρτυρία τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Οἱ σχέσεις κοινωνίας, ἐπικοινωνίας, θεοκοινωνίας, σχέσεις ἀγάπης μέ τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο ἐξασφαλίζουν τή συμμετοχή τῶν ζώντων στήν κοινωνία μέ τόν Ζῶντα Θεόν. Αὐτός ὁ Ζῶν Θεός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Εἶναι Θεός καί ἄνθρωπος καί γι αὐτό εἶναι ἀπαραίτητος γιά τόν ἄνθρωπο καί τήν κτίση. Εἶναι «τά πάντα καί ἐν πᾶσι Χριστός». Ἔχει τήν ἀνθρώπινη ἰδιότητα, στοιχεῖο ζωῆς ἀναγκαῖο καί Αὐτός μᾶς χαρίζει ἀπό τή θεότητα, τόν ἁγιασμό καί τή θέωση. Τό Εὐ-αγγέλιο, ἡ εὐχάριστη δηλ. ἀγγελία πού διασώζει ἡ Ὀρθοδοξία, λέει ὁ Ντοστογιέφσκι εἶναι ὅτι «ἡ Ὀρθοδοξία διέσωσε τό ἀκέραιο, τό καθολικό, τό σῶον πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ». Αὐτό ὑπάρχει ζωντανό μέχρι σήμερα στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, στή νίκη κατά τοῦ θανάτου, στή θεία Λειτουργία. Γι αὐτό καί τό Πανάχραντο Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος εἶναι πηγή ζωῆς, πηγή χαρᾶς, «φάρμακο ἀθανασίας». Ὁ Ἰ. Χριστός λέγεται Ζωοδότης καί ὁ κενός Τάφος Του Ζωοδόχος Τάφος. Ὁ Θεός εἶναι ὁ Ὤν, τό ὄντως Ὄν, ὁ ὑπάρχων παντοῦ καί πάντοτε, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὄν σχετικό καί ὕπαρξη ἐφήμερη. Γι αὐτό σχετίζει, συσχετίζει, ἑνώνει, συνδέει καί συνδέται χωρίς ὅμως νά ἐξοντώνει τό κακό καί τόν θάνατο. Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί, Οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι πίστευαν στήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς. Οἱ Ἰουδαῖοι καί οἱ Μωαμεθανοί πιστεύουν μέν στή μελλοντική ἀνάσταση τῶν νεκρῶν ἀλλά μετά τή συντέλεια τοῦ κόσμου. Ἡ πρωτοτυπία τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔγκειται στό γεγονός τῆς ἐν Χριστῷ Ἀνάστασεώς μας, ἤδη ἀπό αὐτή τή ζωή. Ἡ αἰώνια ζωή ἀρχίζει ἀπό τοῦτο τόν κόσμο, γιατί ὁ ἀναστάς ἐκ τῶν νεκρῶν Κύριος νίκησε τόν θάνατο. Ἡ ζωηφόρος Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἀναζωογονεῖ πάντοτε καί θά ἀνακαινίζει ὅλο τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τήν κτίση μέ μιά ριζική μεταμόρφωση τοῦ τρόπου ὑπάρξεώς τους. Ὁ Ἀναστημένος Χριστός ἀνέστησε τόν ὑποδουλωμένο στή φθορά καί στόν θάνατο ἄνθρωπο. Ἀπό τό πρῶτο Πάσχα καί μετά, ἔχουμε πάντα Πάσχα, δηλ. τό πνεῦμα, τή ζωή, τό φῶς, τή δημιουργία. Μιά ζωή ἰσχυρότερη ἀπό τόν θάνατο γιατί νίκησε ἡ ζωηφόρος Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ντοστογιέφσκι χαρακτηρίζει τούς πιστούς ἀνθρώπους «ζωοχαρεῖς», ὄχι γιά τήν ἀπό-

7 λαυση τῆς ζωῆς, ἀλλά γιά τή βεβαιότητα καί τήν πληρότητα τῆς ἀληθινῆς ζωῆς. Ἐκείνη τή ζωή, πού ἔδειξε ὁ Κύριος λέγοντας: «Ἐγώ ἦλθον ἵνα ζωήν ἔχωσιν καί περισσόν ἔχωσιν» (Ἰω. 10,10). Τό «περισσόν» δηλ. τό περίσσευμα τῆς ζωῆς, δέν εἶναι οὔτε ὁ πολιτισμός, οὔτε ὁ πλουτισμός τῆς ζωῆς, οὔτε ἡ ὑπερκατανάλωση. Εἶναι ὅτι «Ἀναστάς ὁ Ἰησοῦς ἀπό τοῦ Τάφου, καθώς προεῖπεν, ἔδωκεν ἡμῖν τήν αἰώνιον ζωήν καί τό μέγα ἔλεος». Ὁ πιστός ἄνθρωπος εἶναι γεμάτος ἀπό ἐπιθυμία, δίψα καί πόθο ζωῆς. Καί παρά τό γεγονός ὅτι ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εἶναι κουρασμένος ἀπό τήν ἴδια τή ζωή, μπροστά στό θάνατο καί στά γηρατειά ἐπιθυμεῖ νά ζήσει καί νά μή διακοπεῖ ἡ ζωή του. Ποθεῖ νά ζήσει τήν ἀδιάκοπη, ἀτελεύτητη καί αἰώνια ζωή. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι πραγματικότητα, εἶναι γεγονός ἀδιαμφισβήτητο στήν ἱστορία τοῦ κόσμου. Εἶναι πλήρωμα ζωῆς, ὅπως ἀκριβῶς ξεχύνεται καί γεμίζει ὅλος ὁ Ναός τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως ἀπό τό Ἅγιον Φῶς, πού φωτίζει καί νοηματοδοτεῖ τήν παρούσα ζωή καί χαρίζει σέ ὅλους μας πίστη, ἐλπίδα καί γεύση ζωῆς ἀπό τώρα, ἀπό σήμερα, μέχρι καί τή μέλλουσα αἰώνια ζωή, «Πάσχα κροτοῦντες αἰώνιον». Ἀδελφοί μου, Χριστός Ἀνέστη! Ἀληθῶς Ἀνέστη Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ ιάπυρος πρός τόν Ἀναστάντα Κύριον εὐχέτης πάντων ὑμῶν Ἅγιον Πάσχα 2009 προσκυνηματικη εκδρομη τησ ιερασ μητροπολεωσ στα ιεροσολυμα - σινα - καϊρο Ἀ ε ρ ο π ο ρ ι κ ῶ ς, κ α τ ε υ θ ε ί α ν ἀ π ό Ἡ ρ ά κ λ ε ι ο, ἕ ω ς 1 1 Ι ο υ λ ί ο υ Μ έ τ ή σ υ ν ο δ ε ί α τ ο ῦ Σ ε β α σ μ ι ω τ ά τ ο υ Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Ἱ ε ρ α π ύ τ ν η ς κ α ί Σ η τ ε ί α ς κ. κ. Ε Υ Γ Ε Ν Ι Ο Υ Π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς - Ἐ γ γ ρ α φ έ ς : Γ ρ α φ ε ῖ α Ἱ ε ρ ᾶ ς Μ η τ ρ ο π ό λ ε ω ς τ η λ / w w w. i m i s. g r

8 Τά ἱερά κείμενα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας καί ἡ ἐπίδρασή τους στόν νεοελληνικό λόγο Μιχ. Γ. Καβουλάκη, φιλολόγου, πρ. Λυκειάρχη Mέσα στήν ἑαρινή εὐδία οἱ πιστοί γιά μιά ἀκόμη φορά κατέκλυσαν τούς καλλιμάρμαρους ναούς καί μέ κατάνυξη καί εὐλάβεια παρακολούθησαν τίς ἱερές Ἀκολουθίες τοῦ Πάθους. Κάτω ἀπό τούς θόλους τῶν ναῶν ἀντήχησαν οἱ μελίρρυτοι ὕμνοι, πού ἡδύνουν τήν ἀκοή καί πλημμυρίζουν τήν καρδιά ἀπό αἰσθήματα λυτρωτικά καί εὐφρόσυνα. Τίς ἡμέρες αὐτές, κατά τόν ὑμνωδό, καλοῦνται οἱ Χριστιανοί «νά ἀφήσουν πάντα λογισμόν πολυμέριμνον καί νά προσκολληθοῦν εἰς τά γεγονότα τοῦ Σταυροῦ». Φυσικό εἶναι τά μεγάλα καί θαυμαστά γεγονότα τοῦ Πάθους νά ἔχει πρεπόντως ἐξυμνήσει ἡ Ἐκκλησία μας μέ ἔξοχους ὕμνους, πού συνέθεσαν ἄγνωστοι καί γνωστοί ὑμνογράφοι στούς βυζαντινούς καί μεταβυζαντινούς χρόνους. Αὐτές τίς ἅγιες ἡμέρες πού διανύσαμε νιώσαμε ἔντονη τήν ἀνάγκη νά ἐντρυφήσομε στό βαθύτερο νόημα τῶν λέξεων, πού ἀκούγονται στούς ναούς. Τίς ἀκοῦμε κάθε χρόνο καί κάθε φορά ἀνακαλύπτομε ὅλο καί καινούργια νοήματα! Κάθε φορά προσεγγίζομε μέ περισσότερη περιέργεια, μυστικισμό καί κατάνυξη τό κάλλος καί τό εὖρος τῶν ὡραιολογιῶν τῶν ὕμνων. Τό μαρτύριο τοῦ Ἰησοῦ δέν περιοορίζεται στό «στέφανον ἐξ ἀκανθῶν», στό «φραγγέλωμα», στό «ράπισμα» καί στόν «ἐμπτυσμόν», πού ἐμφαντικά τονίζουν οἱ Εὐαγγελιστές. Οἱ ὑμνογράφοι προχωροῦν παραπέρα σέ μιά ρεαλιστική περιγραφή τῆς συνολικῆς εἰκόνας τοῦ Ἰησοῦ. Μιά τέτοια «εἰκονογράφηση» τοῦ θείου Μαρτυρίου ἔχομε στό θαυμάσιο ἰδιόμελο τοῦ ὑμνωδοῦ Θεοδ. Στουδίτη, πού ψάλλεται μεταξύ τοῦ 9ου καί 10ου Εὐαγγελίου τή Μεγάλη Πέμπτη: «Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός ἀτιμίαν δι ἡμᾶς ὑπέμεινε. Τάς ἀκάνθας ἡ κεφαλή, ἡ ὄψις τά ἐμπτύσματα, αἱ σιαγόνες τά ραπίσματα, τό στόμα τήν ἐν ὄξει κερασθεῖσαν χολήν τῇ γεύσει, τά ὦτα τάς δυσεβεῖς βλασφημίας, ὁ νῶτος τήν φραγγέλωσιν καί ἡ χείρ τόν κάλαμον. Αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ. Τά ἄρθρα τούς ἥλους καί ἡ πλευρά τήν λόγχην». Εἰκόνες πού δέν ἀπέχουν ἀπό ἕνα χρωστήρα τοῦ ομήνικου Θεοτοκόπουλου, τοῦ Montegna ἤ τοῦ Holbein Ὁρισμένα ποιητικά μέσα, πού ὑπάρχουν στά «Ἐγκώμια» τῆς Μ. Παρασκευῆς, κλείνουν μέσα τους κάτι ἀπό τήν πεμπτουσία τῶν λέξεων μιᾶς ἀνεπανάληπτης θρησκευτικῆς ὑμνητικῆς ποιητικῆς τέχνης. Λέξεις δυνατές πού συνδυάζουν θρῆνο καί αἶνο, πάθος προσώπων καί φύσης. Λέξεις πού σέ κάνουν νά θαυμάζεις τόν ἀστείρευτο πλοῦτο τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί τή μοναδική γλωσσοπλαστική ἱκανότητα τῶν ὑμνωδῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ ταφή τοῦ Ἰησοῦ εἶναι «ἄφραστος, ἄφατος, ἄρρητος». Ὁ νεκρός Ἰησοῦς εἶναι «ἀνείδεος, ἀνέσπερος, φωσφόρος, γλυκασμός τοῦ παντός, ζωοβρύτης καί ζωοδότης, πλαστουργός, ποθεινότατος, παντάναξ καί παμβασιλεύς, μανναδότης, φωταυγής, ὁ συνθλάσας ἅδου τούς μοχλούς, ὁ θάνατον θανάτῳ θανατώσας, ὁ ζωτικός κρουνός». Ὁ λαός τῶν Ἑβραίων εἶναι «μιαιφόνος καί φονουργός». Τό γένος τῶν Ἑβραίων εἶναι «σκολιώτατον». Ὁ «σκοτασμός τοῦ ἅδου» ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τό «ἀνέσπερον φέγγος» καί τή «χαρμονήν τῶν Ἀγγέλων». Ὁ τρισμάκαρ Ἰωσήφ κηδεύει τόν Ἰησοῦ «καινοπρεπῶς», «νεκροπρεπῶς» καί οἱ μυροφόρες μέ «ἀκένωτον μύρον» καί «θεοπρεπεῖς ὕμνους ἐξοδίους». Ἡ μητέρα τοῦ Ἰησοῦ εἶναι «ἀπείρανδρος, πανάφθορος, πανάμωμος», πού κλαίει μέ 8

9 «δακρυρόους θρήνους». Ἡ ζωή παραμένει «ζωή θανάτου γευσαμένη». Ὁ Σατανάς θεωρεῖται «καταρώτατος», κ.λ.π. Πολλά στοιχεῖα ἀπό τόν ἀρχαιοπρεπή λόγο τῶν κειμένων τῆς Μ. Ἑβδομάδας ἔχει ἀφομοιώσει τό λαϊκό μας ὄργανο. Πολλές φράσεις καί λέξεις, εἴτε κατά κυριολεξία εἴτε μεταφορικά, διανθίζουν τόν καθημερινό μας λόγο στίς μεταξύ μας σχέσεις καί συναναστροφές. Ἔτσι μπῆκαν στή λαϊκή προπάντων γλώσσα ἤδη ἀπό τά μεσαιωνικά χρόνια πολλές λέξεις καί φράσεις ἀπό τίς Ἀκολουθίες τοῦ Πάθους. Ἐνδεικτικά ἀναφέρομε τίς παρακάτω: «Νυμφών (αἴθουσα γάμου), νυμφίος (γαμπρός), κουστωδία (συνοδεία κάποιου), σπείρα (ρωμαϊκή στρατιωτική μονάδα, ὁμάδα κακοποιῶν), κορβανᾶς (ταμεῖο, θησαυροφυλάκιο), καταπέτασμα (παραπέτασμα, διαχωριστικό), ἀγγαρεύω (ἐπιφορτίζω κάποιον μέ ἀνεπιθύμητη ἐργασία ἤ ἐξυπηρέτηση), ψευδομάρτυρες (μάρτυρες δίκης πού ψεύδονται συνειδητά), οὐαί (ἀρχαιοπρεπές ἐπίρρημα, ἀλίμονο), τετέλεσται (ἔχουν τελειώσει ὅλα). Ὑπάρχουν ἀκόμη λέξεις καί φράσεις μέ ἀλληγορικό νόημα, ὅπως οἱ παρακάτω: Μωραί παρθένοι (σύμβολο ἀπρονοησίας καί μωρίας), Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι (σύμβολο ἀπροκάλυπτης ὑποκρισίας), Ἰούδας (αἰώνιο σύμβολο προδοσίας), Πόντιος Πιλάτος (σύμβολο ἀνεύθυνου καί ὕπουλου ἄρχοντα), τριάκοντα ἀργύρια (σύμβολο ἐξαγορᾶς καί προδοσίας), στέφανος ἐξ ἀκανθῶν (σύμβολο ἀβάστακτου μαρτυρίου), πῦρ τό ἐξώτερον (σύμβολο τόπου τοῦ μαρτυρίου), Γολγοθᾶς, Σταύρωση, Ἀνάσταση (δηλωτικά τοῦ μαρτυρίου καί τελικά τῆς δικαίωσης), πρίν ἀλέκτορα φωνῆσαι, τρεῖς ἀπαρνήσει με (φράση δηλωτική γιά τήν ἀθέτηση μιᾶς ὑπόσχεσης), μνήσθητί μου Κύριε (ἔκφραση δηλωτική ἀπόγνωσης), οἱ διυλίζοντες τήν κώνωπα, τήν δέ κάμηλον καταπίνοντες (ἔκφραση δηλωτική ὑποκρισίας). Ὑπάρχουν ὅμως καί παροιμιακές φράσεις, πού δέν ἔμειναν ἀμετάβλητες, ἀλλά ἐκσυγχρονίστηκαν περισσότερο στή νέα ἑλληνική. Ἔτσι λέμε: «Νίπτω τά χέρια μου» ἀπό τό εὐαγγελικό χωρίο: «Ἰδών δέ ὁ Πιλάτος ὅτι οὐδέν ὠφελεῖ, ἀλλά μᾶλλον θόρυβος λέγεται, λαβών ὕδωρ ἀπενίψατο τάς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου» (Ματθ. 27, 3-32). Ἐπίσης συχνά λέγεται: «ἔσχισε τά ἱμάτιά του» ἀπό τήν εὐαγγελική ρήση: «Τότε ἀρχιερεύς διέρρηξε τά ἱμάτια αὐτοῦ» (Ματθ. 27, 57-75). Ἄλλοτε πάλι ὁρισμένες φράσεις χρησιμοποιήθηκαν μέ κάπως παραλλαγμένη σημασία, ὅπως τό «ἆρον-ἆρον» πού σημαίνει «γρήγορα, βιαστικά», ἐνῶ ἡ ἀρχική του σημασία εἶναι «σήκωσέ τον, πάρ τον». Ἄλλες φράσεις παρανοήθηκαν στόν τύπο καί τή σημασία τους, καθώς λ.χ. ὅταν λέμε: «Πέρασε ζωή χαρισάμενη», δηλαδή ζωή εὐτυχισμένη, ἐνῶ τό ἀναστάσιμο τροπάριο «καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος» σημαίνει κάτι τό ἐντελῶς διαφορετικό. «Χαρισάμενος Ἰησοῦς ζωήν» σημαίνει χάρισε ζωή. Μία ἄλλη παροιμιακή φράση, πού κι αὐτήν τήν ἀκοῦμε συχνά, εἶναι ἡ φράση: «Μετά φανῶν καί λαμπάδων». Τή λέμε ὅταν μιλοῦμε γιά κάτι πού γίνεται μέ λαμπρότητα, μέ λαμπρότητα γιορτῆς. Ἡ φράση εἶναι εὐαγγελική καί ἔχει ὡς ἑξῆς: «Ὁ οὖν Ἰούδας λαβών τήν σπεῖραν καί ἐκ τῶν Ἀρχιερέων καί Φαρισαίων ὑπηρέτας ἔρχεται ἐκεῖ μετά φανῶν καί λαμπάδων καί ὅπλων» (Ἰωάν. 18, 3). Καί πάλι ἀπό τήν Καινή ιαθήκη ἔχομε τήν παροιμιακή φράση: «Τό μέν σῶμα πρόθυμον, ἡ δέ σαρξ ἀσθενής» (Ματθ. 26, 41). Τή χρησιμοποιοῦμε, ὅταν θέλομε νά τονίσουμε ὅτι ὑπάρχει βούληση, ἀλλά τό σῶμα δυσκολεύει. Θέλομε νά κάνομε κάτι, ἀλλά τό σῶμα μας δέν μᾶς βοηθεῖ. Ὅλα τά παραπάνω γλωσσικά δάνεια δείχνουν κατά τόν πιό ἀδιάψευστο τρόπο τήν ἐπίδραση πού ἄσκησε ὁ ἀρχαιοπρεπής λόγος τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας, ἀλλά καί τή στενή σχέση τοῦ πιστοῦ μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. 9

10 Μ έ ἀ φ ο ρ μ ή τ ή ν ο ἰ κ ο ν ο μ ι κ ή κ ρ ί σ η Μοναχοῦ Μωυσέως Ἁγιορείτου Π αγκόσμια οἰκονομική κρίση παρουσιάσθηκε και ὅλοι ἀνησυχοῦν. Συνεχεῖς συσκέψεις, συναντήσεις μεγάλων, ἀποφάσεις, ἐνισχύσεις, περιορισμοί. Οἰ οἰκονομολόγοι κάτι προσπαθοῦν νά μᾶς ἐξηγήσουν. Τά χρηματιστήρια ὅλου τοῦ κόσμου καταρρέουν. Χάθηκε ἡ ψυχραιμία κι ἐπικρατεῖ πανικός, ἰδιαίτερα στό ἐξωτερικό. Ἡ θεοποίηση τοῦ χρήματος δέν ἱκανοποιεῖ καί χαροποιεῖ. Ἐμεῖς δέν ἔχουμε ἰδέα ἀπό οἰκονομικά. Θά σταθοῦμε ὅμως σέ μιά σοβαρή ἀνακοίνωση τοῦ Παγκοσμίου Ὀργανισμοῦ Ὑγείας πού κρούει τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου, δίχως νά δίδει λύσεις. Λέει λοιπόν ἡ ἀνακοίνωση αὐτή ὅτι ἡ πρόσφατη μεγάλη οἰκονομική κρίση θά δημιουργήσει τεράστια ψυχικά προβλήματα στόν κόσμο. Οἱ τραπεζίτες, οἱ κροῖσοι τοῦ χρήματος, οἱ μεγαλομέτοχοι, οἱ ὑψηλοί καταθέτες θά διέλθουν κρίση καί αὐτοί. Ἤδη στήν Ἀμερική ἄρχισαν ν αὐτοκτονοῦν ἄνθρωποι. Ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι προετοιμασμένος γιά τήν ἀποτυχία, δέν τήν ἀντέχει, δέν τήν ὑπομένει. Ἔτσι βρίσκει εὔκολη λύση τήν ἀπαλλαγή ἀπό τά προβλήματα διά τῆς αὐτοκτονίας. Ἡ ὀλέθρια αὐτή «λύση» εἶναι γιά τούς ἀδύναμους, τούς μηδενιστές, τούς ἄπιστους. Ὅσοι δέν ἀκολουθήσουν τήν ἀποτρόπαιη καί ἀνεπίτρεπτη αὐτή ὁδό γεμίζουν ἀπό ἄγχος, φόβο, ταραχή, σύγχυση, ἀπαισιοδοξία, μοναξιά καί μελαγχολία. Ἀρκετοί θά αὐξήσουν τίς ἐπισκέψεις τους στούς ψυχιάτρους, τούς ψυχολόγους καί τούς ψυχαναλυτές καί θά διπλασιάσουν τίς δόσεις τῶν ψυχοφαρμάκων. Εἶχαν πιστέψει πώς τό πολύ χρῆμα τούς ἔδινε κύρος, ἰσχύ, δύναμη, ἀξιοπρέπεια, σεβασμό, ἀναγνώριση καί κυριαρχία. Μ ἐνδιαφέρον ἄκουσα μία ἀνάλυση πού ἔλεγε ὅτι ὅλων αὐτῶν δέν θά τούς λείψει τό ψωμί καί δέν θά πεινάσουν ἀσφαλῶς, ἀλλά δέν ἀντέχουν τό κόστος τῆς ἀποτυχίας, τῆς ντροπῆς, τοῦ ἐκπεσμοῦ. Ἀδυνατοῦν νά ζήσουν πιό λιτά, πιό σεμνά καί πιό ἥσυχα. Τ ὅτι θά χάσουν τό μεγαλεῖο τοῦ μεγαλομέτοχου τούς καταρακώνει. Ἀντιλαμβάνεσθε τό μέγεθος τοῦ προβλήματος τῆς ἀπληστίας τῶν ἀνθρώπων. Μοῦ ἔλεγε ὁ γιατρός μου στήν Ἀμερική πώς ἕνας Ἀμερικανός πού ἦταν στόν κατάλογο τῶν πιό πλουσίων ἀνθρώπων 10

11 πέμπτος ἔκανε μήνυση στόν δημοσιογράφο, γιατί τόν ἔβαλε στή θέση αὐτή! Ὅταν κάποτε γιά ποινικά ἀδικήματα φυλακίσθηκε ἡ σύζυγός του τόν χώρισε. Ὅταν ρωτήθηκε γιατί τό ἔκανε, ἀφήνοντας ἕνα τόσο πλούσιο, εἶπε πώς δέν ἄντεχε τή μαρτυρική ζωή πού ζοῦσε μαζί του μέ τή τσιγγουνιά του, τήν καχυποψία του, τήν παραξενιά του, τή ζηλοφθονία του καί τήν κακότητά του. Στό Εὐαγγέλιο λέει πώς δύσκολα οἱ πλούσιοι θά μποῦν στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Θεοποιούμενο τό χρῆμα καταβασανίζει τόν ἄνθρωπο. Βέβαια ὅλοι οἱ φτωχοί δέν θά εἰσέλθουν στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἄν ἔχουν σφοδρή τήν ἐπιθυμία τοῦ πλούτου. Γνώρισα φτωχούς πού ἦταν, ἀλήθεια ἀρκετά πλούσιοι. Εἶχαν ὡραῖα αἰσθήματα, γαλήνη, ἀμεριμνία, ἡσυχία. Ἕνας γείτονάς μου, πού ἐκοιμήθη πρίν 15 ἔτη σέ ἡλικία 106 ἐτῶν ἦταν πάμφτωχος. Τό κελλί του ἑτοιμόρροπο, τό φαγητό του πάντα λίγο καί φτωχό, τά λίγα ὑπάρχοντά του δίχως καμιά ἀξία. Ζοῦσε μέ 500 δραχμές τό μήνα καί τοῦ περίσσευαν καί γιά τόν ἄλλο. Λίγο πρίν πεθάνει μοῦ ἔδωσε τέσσερα πεντακοσάρικα γιά τά τῆς κηδείας του. Ἦταν ἡσύχιος, γαλήνιος, ἀμέριμνος, ἄφοβος, ἀτάραχος, μακάριος ὁ Γέρων Ἰωσήφ ὁ Κύπριος. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ποτέ κατά τῆς προόδου, τῆς ἐξελίξεως, τῆς εὐημερίας καί τῆς εὐτυχίας. Ἡ πλεονεξία, ὁ κορεσμός, φέρνει τό πολυμέριμνο καί τό πολυτάραχο. Ἡ ἀπόρριψη τῶν περιττῶν καί ἡ πρόσληψη τῶν ἀπαραίτητων εἶναι ἡ ἀσκητική τῆς Ὀρθοδοξίας, τήν ὁποία ἀντιμάχεται ἡ εὐδαιμονιστική, ἀτομικιστική καί ὑπερκαταναλωτική κοινωνία, μέ τίς συνεχεῖς ἀλλαγές τῆς μόδας, τῆς διαφήμισης καί τῆς ἀγορᾶς. Εἶναι καιρός νά περιορισθοῦμε στ ἀπαραίτητα καί νά μή παρασυρόμαστε ἀπό τίς ἐπιταγές τῆς ἀχόρταγης καί ἀνικανοποίητης ὕλης. Ἀξίζει μία ἀντίσταση στήν κατηφόρα, μία ἀνασυγκρότηση, μία βαθύτερη περισυλλογή γιά τό γιατί ζοῦμε καί ὑπάρχουμε. 11

12 Τ ά ἀ π ό κ ρ υ φ α Ε ὐ α γ γ έ λ ι α Τ ό Ε ὐ α γ γ έ λ ι ο τ ο ῦ Θ ω μ ᾶ Ἐμμανουήλ Ἀθ. Λουκάκη, Θεολόγου καθηγητῆ Ημελέτη τῶν ἀποκρύφων κειμένων, πού γίνεται σήμερα εἴτε στόν τόπο μας εἴτε διεθνῶς, διαλύει τίς ἀνεύθυνες ἀπόψεις πού κυκλοφοροῦν σέ ὁρισμένους ὅτι τά κείμενα αὐτά περιέχουν συγκλονιστικά στοιχεῖα, πού δῆθεν κλονίζουν τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία -ὅπως ἄλλωστε καί ἡ θεολογία- τά κρατάει μακριά ἀπό τή δημοσιότητα!.. Εἶναι καιρός αὐτές οἱ διάχυτες ἀνεύθυνες ἀπόψεις νά δώσουν τή θέση τους σέ μιά νηφαλιότερη καί ἐπιστημονικότερη προσέγγιση τῶν κειμένων αὐτῶν, ὥστε νά ἀναδειχθεῖ ἔτσι καί ἡ διαφορά ἐπιπέδου τους ἀπό τά εὐαγγέλια τῆς Καινῆς ιαθήκης (Ἰωάννης. Καραβιδόπουλος, καθηγητής Θεολογίας τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 26/04/2003, σελ. B29). Ε ἰ σ α γ ω γ ή Σέ προηγούμενο τεῦχος τοῦ «Ἄγκυρα Ἐλπίδος» (τεῦχος 37, Μάρτιος-Ἀπρίλιος 2007, σσ ), στό ἄρθρο μας «Ὁ Μυστικός εῖπνος καί ἡ προδοσία τοῦ Ἰούδα», εἶχε γίνει μία μικρή ἀναφορά στό Ἀπόκρυφο Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα. Στό παρόν τεῦχος ἀνταποκρινόμενοι στό αἴτημα πολλῶν φίλων, εὐλαβῶν χριστιανῶν καί μαθητῶν τῶν Γυμνασίων καί Λυκείων, ἀφιερώνουμε τό ἄρθρο τοῦτο στά Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια γενικά καί παρουσιάζουμε στή συνέχεια τό λεγόμενο «Εὐαγγέλιο τοῦ Θωμᾶ». Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια ἤ Ἀπόκρυφα χριστιανικά κείμενα ἤ -σύμφωνα μέ ἄλλη ἐπικρατούσα ὀνομασία Ἀπόκρυφα τῆς Καινῆς ιαθήκης- ὀνομάζονται διάφορα ἀνώνυμα ἤ ψευδεπίγραφα θρησκευτικά κείμενα, γραμμένα ἀπό τόν 2ο μ.χ. αἰώνα καί ἑξῆς (μετά τό 100 μ.χ.) ἤ ἴσως καί τοῦ 1ου μέχρι 5ου αἰώνα, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, πού δέν 1 συμπεριλαμβάνονται στά κανονικά βιβλία τῆς Καινῆς ιαθήκης (Κ..), δηλαδή στά τέσσερα Εὐαγγέλια, ἀλλά μελετῶνται ἁπλῶς ἤ ἀπορρίπτονται ἀπό τήν Ἐκκλησία καί τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς ἀπό τούς πρώτους κιόλας αἰῶνες. Σχετίζονται, ὅμως, μέ τήν Κ.., διότι τά κείμενα αὐτά ἀναφέρονται σέ πρόσωπα ἤ γεγονότα πού περιέχονται στήν Κ.., κυρίως στόν Ἰησοῦ Χριστό, συνήθως τροποποιώντας τα ἤ ἀκόμη καί διαστρεβλώνοντας τό νόημά τους. Αὐτό ἰσχύει ἐν προκειμένῳ γιά τό λεγόμενο «Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα», τό ὁποῖο δέν περιέχει κανένα ἴχνος ἱστορικότητας καί μοιάζει περισσότερο σάν χρησμός Πυθίας. Ἑπομένως, ὅλα τά ἀπόκρυφα εἶναι ψευδεπίγραφα, δηλαδή, τά ἔγραψε ἄλλος ἀπό ἐκεῖνον πού ἀναφέρεται ὡς συγγραφέας, πρόκειται γιά πλαστοπροσωπία. Οἱ συγγραφεῖς αὐτοί ἔχουν ὡς στόχο εἴτε νά καλύψουν τά κενά πού παρουσιάζουν τά κανονικά βιβλία τῆς Καινῆς ιαθήκης σχετικά μέ τή ζωή τοῦ Χριστοῦ, καί σέ μερικές περιπτώσεις δίδεται ἔμφαση στά χρόνια της παιδικῆς Του ἡλικίας, τά ὁποῖα δέν ἀναφέρονται μέ λεπτομέρειες στά κανονικά Εὐαγγέλια, καθώς, ἐπίσης, τῆς Παναγίας Θεοτόκου καί τῶν Ἀποστόλων εἴτε νά παρουσιάσουν αἱρετικές ἀπόψεις, ἰδιαίτερα αὐτές τοῦ Γνωστικισμοῦ. Ὁ Γ ν ω σ τ ι κ ι σ μ ό ς Ὁ Γνωστικισμός ἦταν ἡ μεγάλη αἵρεση τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων καί σ αὐτήν ἀνήκουν πολλοί ἀπό τούς συγγραφεῖς τῶν Ἀποκρύφων. Ἐπρόκειτο γιά ἕνα κράμα ἰουδαϊκῶν, χριστιανικῶν, ἰρανικῶν, ἑλληνικῶν καί αἰγυπτιακῶν θρησκευτικῶν ἀντιλήψεων καί δοξασιῶν, κάτι ἀνάλογο μέ τό σημερινό New Age καί τό συ-

13 νονθύλευμα βουδιστικῶν καί ἰνδουιστικῶν ἀντιλήψεων (π.χ. θεωρίες περί Ἀστρολογίας, εἱμαρμένης, μετεμψυχώσεως), πού ὑπόσχεται τή λύτρωση σήμερα σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο. Ταλαιπώρησε φοβερά τήν Ἐκκλησία, ὥστε νά θεωρεῖται, ὅτι πιό πολύ κινδύνευσε ἀπό τούς Γνωστικούς παρά ἀπό τούς ιωγμούς τῶν Ρωμαίων αὐτοκρατόρων. Κατά βάσιν ὁ Γνωστικισμός δέχεται, ἐπηρεασμένος ἀπό τήν ἰρανική θρησκεία, δύο θεούς: τόν ἀγαθό καί τόν κακό. Ὁ πρῶτος, εἶναι ὁ Ὑπέρτατος Θεός, ὁ Μέγας Ἕνας κατά τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα. Ὁ ἄλλος εἶναι ὁ θεός δημιουργός. Ἔτσι προσπάθησαν νά δώσουν ἀπάντηση στό πρόβλημα τοῦ κακοῦ στόν κόσμο. έ δεχόταν τήν πραγματική ἐνανθρώπιση τοῦ Θεοῦ στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλά τή φαινομενική καί ἔδιναν ἔμφαση στή γνώση ὡς ἐσωτερική ἐμπειρία σέ βάρος τῆς πίστης. Κάθε γνωστικός δάσκαλος εἶχε τό δικό του σύστημα δοξασιῶν, τή δική του «Γνώση», πού μετέφερε στούς ἀνθρώπους μέ τήν ὑπόσχεση ὅτι, ὅποιος τή γνωρίσει, σώζεται. Ἔτσι, σωτηρία γι αὐτούς ἦταν ἡ λύτρωση τῆς ψυχῆς ἀπό τά δεσμά τοῦ σώματος, γιατί πίστευαν ὅτι Καλό εἶναι τό πνεῦμα, ἐνῶ Κακό καί ἕδρα τοῦ Κακοῦ ἡ ὕλη καί τό σῶμα. Στήν περίπτωση αὐτή τά κανονικά Εὐαγγέλια καί τά λοιπά βιβλία τῆς Κ.. μαρτυροῦν καί ἀποκαλύπτουν ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός. Ἀ πόκρ υ φα: Ἀποκ υ ήμ ατα τ ῆς φ αντασίας ; Κατά τόν καθηγητή Στέργιο Σάκκο, τά Ἀπόκρυφα ἔχουν, μεταξύ ἄλλων, τά ἑξῆς χαρακτηριστικά: 1. «Ἐμφανίζονται μέ ἀξιώσεις θεοπνεύστων, ἀποκαλυπτικῶν καί ἀλάθητων βιβλίων. 2. Ἐμφανίζονται ψευδεπιγράφως ὡς ἀποστολικά, δηλαδή ἀποδίδονται σέ κάποιον ἀπό τούς Ἀποστόλους. 3. Εἶναι μυθοβριθῆ καί γενικά κακόδοξα γιατί γράφτηκαν ἤ ἀπό αἱρετικούς ἐκτός Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖοι ἐπιζητοῦσαν ἐσκεμμένα νά διαστρεβλώσουν τήν ἀλήθεια ἤ ἀπό μικρονοϊκούς, ἀμαθεῖς, νοσηρούς καί δεισιδαίμονες ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι δέν αἰσθάνονταν καμιά εὐθύνη ἔναντι τῆς ἀλήθειας, ἀλλά οὔτε καί κατάλαβαν ποτέ τήν ἀλήθεια τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Σκοπός τῶν ἀποκρυφογράφων, ἐάν μέν ἦταν αἱρετικοί, ἦταν κυρίως ἡ διάδοση τῶν κακοδοξιῶν των, ἐάν δέ ἦταν ἀπό τούς ἄλλους, τό χρηματικό κέρδος μέ τήν ἱκανοποίηση τῆς νοσηρῆς περιέργειας ρηχῶν καί ὀλιγόπιστων ἀνθρώπων». Ἑπομένως τά Ἀπόκρυφα δέν εἶναι θεόπνευστα, δηλαδή οἱ συγγραφεῖς τους δέν εἶναι φωτισμένοι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί γι αὐτό δέν ἔχουν σχέση μέ τό μήνυμα τῆς σωτηρίας καί τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου, πού εὐαγγελίζονται τά κανονικά βιβλία τῆς Κ.. Μερικά ἀπ αὐτά διασώζουν, βέβαια, κάποιες παραδόσεις στίς ὁποῖες στηρίζονται ὁρισμένες ἑορτές τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἡ Σύλληψη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στήν κοιλία τῆς Ἁγίας Ἄννας (9 εκεμβρίου), ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), τά Εἰσόδια (21 Νοεμβρίου) καί πολλοί Πατέρες καί ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς ἀντλοῦν πληροφορίες ἀπ αὐτά. Τό ὅτι π.χ. οἱ γονεῖς τῆς Παρθένου ἦταν ὁ Ἰωακείμ καί ἡ Ἄννα γνωρίζουμε μόνο ἀπό τό ἀπόκρυφο Πρωτευαγγέλιο τοῦ Ἰακώβου. Γεγονός εἶναι ἀκόμη ὅτι τά Ἀπόκρυφα δέν ἔχουν νά προσθέσουν τίποτα τό οὐσιαστικό στά κανονικά βιβλία τῆς Καινῆς ιαθήκης καί εἶναι ἐπικίνδυνα, γιατί, ὅπως σημειώθηκε παραπάνω, πρεσβεύουν αἱρετικές καί ἀνιστόρητες ἀπόψεις. Στή συνέχεια θεωροῦμε ἀπαραίτητο νά ἐπισημάνουμε δύο σημεῖα μεγίστης σπουδαιότητας, τά ὁποῖα ἀγνοοῦνται συνήθως ἀπό μᾶς τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς. 1. Τό Εὐ-αγγέλιο, ὡς χαρμόσυνο μήνυμα τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο, ὡς πρόταση ζωῆς καί πρόσκληση γιά τή σωτηρία του ἀπό τή φθορά καί τό θάνατο στήν ἀνέσπερη ἡμέρα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, εἶναι Ἕνα, ὅπως ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καταγράφηκε, ὅμως, διά χειρός Μάρκου, Ματθαίου, Λουκᾶ, καί 1

14 Ἰωάννου. Ἔτσι ἀκριβῶς τό ἀκοῦμε νά διαβάζεται στήν Ἐκκλησία, ἰδιαίτερα στή θ. Λειτουργία ἀλλά καί στά ἄλλα Μυστήρια καί ἀκολουθίες: «Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον Ἁγίου Εὐαγγελίου τό ἀνάγνωσμα». «Γιατί καμιά προφητεία δέν προῆλθε ποτέ ἀπό ἀνθρώπινο θέλημα, ἀλλά ἐμπνευσμένοι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἀξιώθηκαν ἅγιοι ἄνθρωποι νά μιλήσουν ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ» (Β Πέτρ., 1, 21). 2. Τά κανονικά Εὐαγγέλια, ὅπως καί τά λοιπά γνήσια βιβλία τῆς Κ.., τά ἐνέκρινε καί μᾶς τά παρέδωσε ἡ Ἐκκλησία -καί μάλιστα μέσα ἀπό τό Μυστήριο τῆς θ. Λειτουργίας, ὅπου καί διαβάζονταν- γιατί μόνο αὐτά συμφωνοῦσαν μέ τήν παράδοσή της σχετικά μέ τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ. Καθώς παρατηρεῖ ὁ διάσημος ὀρθόδοξος θεολόγος Ἰωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου, «οἱ ἀσπασμοί πού ὑπάρχουν στό τέλος τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, μαρτυροῦν ὅτι ἡ ἀνάγνωσή των προοριζόταν νά γίνει κατά τήν ὥρα τῆς θ. Εὐχαριστίας». Κατ αὐτόν τόν τρόπο ἡ Ἐκκλησία ξεχώρισε καί διαφύλαξε τήν ἀλήθεια ἀπό τά ψέματα καί τίς παραποιήσεις της μέ τό λεγόμενο Κανόνα τῶν βιβλίων τῆς Κ.. Κλείνοντας τήν παράγραφο αὐτή καταχωροῦμε ἐδῶ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό τό Εὐαγγέλιο τοῦ Πέτρου, ἕνα κείμενο τοῦ 2ου αἰώνα μ.χ., πού δίνει μία φανταστική περιγραφή τῆς Ἀνάστασης παρουσιάζοντας τόν Χριστό μέ ὑπεράνθρωπες, μυθικές διαστάσεις νά ἐξέρχεται τοῦ τάφου: «Καθώς ξημέρωνε τό Σάββατο, νωρίς τό πρωί ἦρθε πλῆθος κόσμου ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ καί τή γύρω περιοχή, γιά νά δοῦν τόν σφραγισμένο τάφο. Τή νύχτα ὅμως κατά τήν ὁποία ξημέρωνε ἡ Κυριακή, οἱ στρατιῶτες εἶδαν τούς οὐρανούς νά ἀνοίγουν καί δύο ἄνδρες νά κατεβαίνουν ἀπό κεῖ μέσα σέ λαμπερό φῶς καί νά πλησιάζουν τόν τάφο. Ἐκείνη ἡ πέτρα πού εἶχε τοποθετηθεῖ μπροστά στήν εἴσοδο κύλησε ἀπό μόνη της καί ἦρθε στό πλάι, ὁ τάφος ἄνοιξε καί οἱ δύο νεανίσκοι μπῆκαν μέσα. Ὅταν, λοιπόν, οἱ στρατιῶτες τά εἶδαν αὐτά, ξύπνησαν τόν ἑκατόνταρχο καί τούς πρεσβυτέρους -γιατί κι αὐτοί ἐπίσης φύλαγαν τόν τάφο. Καί ἐνῶ ἀφηγοῦνταν αὐτά πού εἶδαν, βλέπουν πάλι νά βγαίνουν ἀπό τόν τάφο τρεῖς ἄνδρες, οἱ δυό ἀπό αὐτούς ὑποβάσταζαν τόν ἕνα καί τούς ἀκολουθοῦσε ἕνας σταυρός. Τῶν μέν δύο τό κεφάλι ἔφτανε ὥς τόν οὐρανό, ἐνῶ τοῦ ἄλλου πού τόν ὁδηγοῦσαν τό κεφάλι ξεπερνοῦσε τούς οὐρανούς. Ὅταν τά εἶδαν αὐτά ὁ ἑκατόνταρχος καί οἱ ἄνθρωποί του, ἔσπευσαν νύχτα στόν Πιλάτο ἀφήνοντας τόν τάφο πού φρουροῦσαν καί ἀνέφεραν ὅλα αὐτά πού εἶδαν. Εἶχαν μεγάλη ταραχή καί ἔλεγαν: Ἀληθινά, αὐτός ἦταν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ». (Περικοπή ἀπό τό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, 11, 2 «Σιναϊτικός Κώδικας». Γράφτηκε περί τό 350 μ.χ. καί εἶναι ἀντιγραφή ἀπό ἄλλο ἀρχαιότερο κώδικα. Λέγεται ἔτσι γιατί βρέθηκε στή Ἱ. Μονή Ἁγ. Αἰκατερίνης τοῦ Σινᾶ. Φυλάσσεται στό Βρετανικό Μουσεῖο). Τό Π ρωτε υ αγγέλι ον τοῦ Ἰ ακώ βου Τό πιό σημαντικό ἀπό τά ἀπόκρυφα αὐτοῦ τοῦ εἴδους εἶναι τό λεγόμενο Πρωτευαγγέλιον (πρῶτο Εὐαγγέλιο) τοῦ Ἰακώβου ἤ Γέννησις Μαρίας-Ἀποκάλυψις Ἰακώβου. Ὁ συγγραφέας του τό ἀποδίδει στόν Ἀδελφόθεο Ἰάκωβο (δηλαδή στόν ἑτεροθαλή ἀδελφό τοῦ Χριστοῦ) καί τό περιε- 1

15 χόμενό του ἔχει γίνει κατά τό μεγαλύτερο μέρος του δεκτό ἀπό τή συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα καθορίζει τήν παράδοσή μας γιά τή γέννηση καί τά παιδικά χρόνια τῆς Παναγίας, τά ὀνόματα τῶν γονέων της, τήν ἀφιέρωσή της στό Ναό τῆς Ἱερουσαλήμ σέ ἡλικία τριῶν ἐτῶν, λεπτομέρειες γιά τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ὅτι γεννήθηκε σέ σπήλαιο κ.λπ. Ἀναφέρει, ἐπίσης, τό παράδοξο ἐπεισόδιο τῆς μαίας Σαλώμης (ὄχι τή Σαλώμη, τήν κόρη τῆς Ἡρωδιάδας, πού φυσικά δέν εἶχε γεννηθεῖ ἀκόμη τότε), ἡ ὁποία θέλησε νά διαπιστώσει ὅτι ἡ Παναγία ἔμεινε παρθένος καί μετά τή γέννηση τοῦ Ἰησοῦτό χέρι της, μετά τή διαπίστωση, παρέλυσε καί θεραπεύτηκε μόνο μετά τήν ὁμολογία τῆς πίστης της. Τό ἐπεισόδιο αὐτό, παρόλο πού ἡ μαία τοιχογραφήθηκε σέ ναούς νά λούζει τό νεογέννητο Ἰησοῦ, δέν ἔγινε πιστευτό ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως, ἐκτός τοῦ ὅτι τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου ἔγινε δεκτό ἀπό τήν Ἐκκλησία, ζωγραφίστηκε στούς ναούς, γέννησε βασικές χριστιανικές ἑορτές τῆς Παναγίας κ.λπ., δηλαδή θεωρήθηκε ὅτι ἀπηχεῖ ἔγκυρες παραδόσεις τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων (φαίνεται ὅτι γράφτηκε γύρω στά μέσα του 2ου αἰώνα), τό ἴδιο ὅμως τό βιβλίο δέ μπῆκε στόν κανόνα, γιατί δέ θεωρήθηκε γνήσιο ἔργο τοῦ ἁγίου Ἰακώβου ἀλλά κάποιου ἄλλου χριστιανοῦ, γνώστη τῶν παραδόσεων, πού τό ἀπέδωσε στόν ἅγιο Ἰάκωβο. Στόν ναό τῆς Παναγίας τῆς Κερᾶς στήν Κριτσά, εἰκονίζονται σκηνές ἀπό τό βίο τῆς Ἁγίας Ἄννας καί τῆς Παναγίας, ἀπό τό «Εὐαγγέλιο» αὐτό: ἡ Οἰκία τοῦ Ἰωακείμ, ἡ Προσευχή τῆς Ἄννας, ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου, τό Ὕδωρ τῆς Ἐλέγξεως, ἡ θλίψη τοῦ Ἰωσήφ καί ἡ Θεοτόκος Πύλη Κεκλεισμένη. Τά Ἀπόκρυφα διαιροῦνται: σέ Εὐαγγέλια, Πράξεις, Ἐπιστολές καί Ἀποκαλύψεις. Τά σπουδαιότερα εἶναι: Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια: Πρωτευαγγέλιο τοῦ Ἰακώβου, Καθ Ἑβραίους εὐαγγέλιο, Κατά Πέτρον εὐαγγέλιο, Κατά Θωμᾶν (περιέχει 114 λόγια ἀποδιδόμενα στόν Ἰησοῦ), Κατά Θωμᾶν εὐαγγέλιο ἤ Τά παιδικά του Κυρίου, Ἱστορία Ἰωσήφ τοῦ τέκτονος, Κατ Αἰγυπτίους εὐαγγέλιο, Εὐαγγέλιο τοῦ Ψευδο-Ματθαίου, Ὑπόμνημα τῶν πραχθέντων ἐπί Πιλάτου, Εὐαγγέλιο τῆς Ἀληθείας, Κατά Φίλιππον, Εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα, Εὐαγγέλιο τῶν Ἐβιονιτῶν. Τό 1948 στό Nag Hammadi τῆς Αἰγύπτου βρέθηκαν γνωστικά κείμενα, ὅπως γιά παράδειγμα τό κατά Φίλιππον. Ἀπόκρυφες Πράξεις: Κήρυγμα Πέτρου, Πράξεις Παύλου, Ἰωάννη, Ἀνδρέα, Βαρνάβα, Βαρθολομαίου, Θαδδαίου κ.ἄ. Ἀπόκρυφες Ἐπιστολές: Ἀλληλογραφία Παύλου καί Σενέκα, Ἐπιστολή Παύλου πρός Λαοδικεῖς, Ἀλληλογραφία τοῦ Ἀβγάρου μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό κ.ἄ. Ἀπόκρυφες Ἀποκαλύψεις: Ἀποκάλυψη Πέτρου, Παύλου, Θωμᾶ, Μαρίας, Σιβυλλικοί Χρησμοί, Ἀναβατικόν Παύλου κ.ἄ. Τό Εὐαγγέλιο τοῦ Θωμᾶ Παρουσιάζουμε στή συνέχεια τό λεγόμενο Εὐαγγέλιον τοῦ Θωμᾶ ἤ Τά παιδικά τοῦ Κυρίου στή συνεπτυγμένη μορφή του. Ὁ παλιός του τίτλος εἶναι Θωμᾶ τοῦ Ἰσραηλίτου φιλοσόφου ρητά εἰς τά παιδικά τοῦ Κυρίου ἤ Σύγγραμμα τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Θωμᾶ περί τῆς παιδικῆς ἀναστροφῆς τοῦ Κυρίου. Ἄν καί δέν περιέχει φιλοσοφικές θεωρίες, εἶναι ἐνδιαφέρον, γιατί ἀποκλείστηκε ἀπό τά κανονικά βιβλία τῆς Κ.. ὡς ψευδεπίγραφο καί ἱστορικά ἀναξιόπιστο, ἐνῶ ἡ ἀποδοχή του (ἄν ἦταν γνήσιο καί σοβαρό) θά κάλυπτε ἕνα κενό τῶν κανονικῶν Εὐαγγελίων, τό ὁποῖο τώρα, ὅπως καί τότε, ἐπικαλοῦνται πολλοί ὡς ἐπιχείρημα κατά τῆς ἀξιοπιστίας τους: τά «κρυμμένα χρόνια» τοῦ Ἰησοῦ, ἀπό δώδεκα ἕως τριάντα. Ἐνῶ εἶναι γνωστό ὅτι τά Εὐαγγέλια δέν εἶναι βιογραφίες τοῦ Χριστοῦ, τό ἐν λόγῳ κείμενο ἀφηγεῖται φανταστικά ἐπεισόδια ἀπό τήν καθημερινή ζωή τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ, ἀπό πέντε μέχρι ὀχτώ 1

16 χρόνων. έν ἔχει θεολογικό βάθος οὔτε καμιά ἰδιαίτερη σοβαρότητα. Ὁ μικρός Ἰησοῦς κάνει θαύματα γιά παιχνίδι ἤ ἀκόμα καί γιά ἐκδίκηση, ἐξευτελίζει τούς δασκάλους του μέ τίς γνώσεις του, προκαλεῖ τό θάνατο ἤ τήν ἀνάσταση παιδιῶν πού προσπάθησαν νά τόν βλάψουν καί τά τοιαῦτα, μέσα σ ἕνα παιδικό καί ἀφελές κλίμα, ὅπως ἡ ἱστοριούλα μέ τά δώδεκα πουλιά ἀπό πηλό πού ἔπλασε καί μετά, ἐπειδή ἦταν Σάββατο καί ὁ Ἰωσήφ τόν μάλωσε, τούς ἔδωσε ζωή κι ἔφυγαν πετώντας. Τό βιβλίο αὐτό, ἄν καί δέν περιέχει αἱρετικές διδασκαλίες (παρ ὅλα αὐτά τό διάβαζαν οἱ ὀπαδοί τοῦ γνωστικισμοῦ μετά τά μέσα τοῦ 2ου αἰώνα), παρόλο πού εἶχε διαδοθεῖ πολύ, γιατί σώζονται μεταφράσεις καί διασκευές του στά λατινικά, τά σλαβικά, τά ἀραβικά καί τά συριακά (γράφτηκε ἑλληνικά), καί παρόλο πού θά βόλευε τούς ὑποτιθέμενους «σκοτεινούς κύκλους», πού φαντάζονται κάποιοι ὅτι μαγείρεψαν τή Χριστιανική Θεολογία κατά τό συμφέρον τους, ἀποκλείστηκε ἀπό τόν κανόνα καί καμιά ἀξιοπιστία δέν τοῦ ἀποδόθηκε. Πιθανόν νά ἔχει γραφεῖ ἀπό κάποιον ἰουδαῖο, ὁ ὁποῖος διακατεχόταν ἀπό μεγάλο μίσος ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ, θέλοντας ἔτσι νά σπιλώσει τό πρόσωπο καί τό ἔργο Του. Παραθέτουμε ἐδῶ τό κείμενο αὐτό σέ ἀπόδοση δική μας στή δημοτική γλώσσα μέ ὅλες τίς ἐπιφυλάξεις τοῦ μή εἰδικοῦ καί πιστεύουμε ὅτι εἶναι τό καλύτερο δεῖγμα γιά νά ἀποκτήσει κάποιος μιά γνώμη γιά τά Ἀπόκρυφα καί τό ρόλο τους. Τά συμπεράσματα στούς ἀναγνῶστες τοῦ περιοδικοῦ. Σύγγραμμα τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Θωμᾶ περί τῆς παιδικῆς ἀναστροφῆς τοῦ Κυρίου (Χειρόγραφό της περιοχῆς τοῦ Κουμρᾶν σέ πάπυρο): Θεώρησα ἀναγκαῖο, ἐγώ, ὁ Θωμᾶς ὁ Ἰσραηλίτης, νά κάνω γνωστό σέ ὅλους τους ἀδελφούς τοῦ ἔθνους μου τά παιδικά μεγαλεῖα, ὅσα ἐποίησε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, κατά τή διαμονή του στήν πόλη Ναζαρέτ, ὅταν ἦλθε στό πέμπτο ἔτος τῆς ἡλικίας του (κεφ. 1). 1. Μιά βροχερή μέρα, ἀφοῦ βγῆκε ἔξω ἀπό τό σπίτι πού ἦταν ἡ μητέρα του, ἔπαιζε στή γῆ, ὅπου ἔτρεχαν τά νερά. Καί ἀφοῦ ἔκανε λάκκους, καθώς ἔρρεαν τά νερά, ἐγέμισαν οἱ λάκκοι. Ἔπειτα εἶπε: «Θέλω νά γίνετε καθαρά καί ἐνάρετα νερά». Καί ἀμέσως ἔγιναν. 2. Καθώς ὅμως περνοῦσε ἀπό κεῖ κάποιο παιδί τοῦ Ἄννα τοῦ γραμματέα καί κρατοῦσε ἕνα χοντρό κλάδο (βαῦδο) ἰτιᾶς, κατέστρεψε τούς λάκκους καί χύθηκαν τά νερά. Τότε ὁ Ἰησοῦς γύρισε καί τοῦ εἶπε: «Ἀσεβή καί παράνομε σέ τί σέ ἀδίκησαν οἱ λάκκοι καί τούς ἐχάλασες; έ θά προχωρήσεις στό δρόμο σου, ἀλλά θά γίνεις ξερός, ὅπως τό κλωνάρι πού κρατᾶς». 3. Καί ἀφοῦ προχώρησε λίγο πέθανε. Καί μόλις εἶδαν αὐτό τά ἄλλα παιδιά, πού ἔπαιζαν μαζί του, ἀπόρησαν καί πῆγαν καί εἰδοποίησαν τόν πατέρα τοῦ νεκροῦ παιδιοῦ. Καί ὅταν ἦλθε, βρῆκε πεθαμένο τό παιδί. Καί τότε πῆγε καί κατάγγειλε τόν Ἰωσήφ γιά τό φόνο (κεφ. 2). Ὁ δέ Ἰησοῦς ἔπλασε ἀπό αὐτόν τόν πηλό δώδεκα σπουργίτια. Ἦταν ἡμέρα Σάββατο. Καί ἕνα παιδί πῆγε καί εἶπε στόν Ἰωσήφ: «Νά, τό παιδί σου παίζει στό ρυάκι καί ἔκανε σπουργίτια μέ τόν πηλό, πού δέν ἐπιτρέπεται». Ὅταν τά ἄκουσε αὐτά ὁ Ἰωσήφ, πῆγε καί εἶπε στό παιδί: «Γιατί τά κάνεις αὐτά καί βεβηλώνεις τό Σάββατο;» Ὁ δέ Ἰησοῦς δέν τοῦ ἀποκρίθηκε, ἀλλά κοίταξε τά σπουργίτια καί εἶπε: «Πηγαίνετε, πετάξετε καί νά μέ θυμᾶστε ζωντανά». Καί μέ τό λόγο τοῦ πέταξαν ψηλά στόν ἀέρα. Καί βλέποντας ὁ Ἰωσήφ ἀπόρησε (κεφ. 3). 1. Μετά ἀπό μερικές μέρες, καθώς περνοῦσε ὁ Ἰησοῦς μέσα ἀπό τήν πόλη, κάποιο παιδί τοῦ ἔριξε μία πέτρα καί τόν χτύπησε στόν ὦμο. Τότε τοῦ εἶπε ὁ Ἰησοῦς: «έ θά προχωρήσεις στό δρόμο σου». Καί ἀμέσως ἔπεσε ἐκεῖνος καταγῆς καί πέθανε. Ὅσοι ἔτυχε νά βρεθοῦν ἐκεῖ πανικοβλήθηκαν καί ἔλεγαν: «Ἀπό ποῦ εἶναι αὐτό τό παιδί ὥστε κάθε λέξη πού λέει γίνεται ἀμέσως πράξη;» 2. Ἀλλά καί ἐκεῖνοι πῆγαν καί κατηγοροῦσαν τόν Ἰωσήφ λέγοντας ὅτι: 1

17 «έν μπορεῖς νά μένεις πιά μαζί μας στήν πόλη αὐτή. Καί ἄν θέλεις δίδασκε τό παιδί σου νά εὐλογεῖ καί νά μήν καταρᾶται. ιότι καί τά παιδιά μας θανατώνει καί ὅ,τι λέει πραγματοποιεῖται» (κεφ. 4). Καί ἀφοῦ κάθισε ὁ Ἰωσήφ στό θρόνο του στό σπίτι στάθηκε τό παιδί μπροστά του. Τό ἔπιασε ἀπό τό αὐτί καί τό ἔτριψε δυνατά. Ὁ δέ Ἰησοῦς τόν κοίταξε καί τοῦ εἶπε: «Ἀρκετά» (κεφ. 5). 1. Τήν ἑπόμενη μέρα πῆρε τό παιδί ἀπό τό χέρι (ὁ Ἰωσήφ) καί τό ἔφερε σέ κάποιον καθηγητή, πού ὀνομαζόταν Ζακχαῖος καί τοῦ εἶπε: «Καθηγητή, πάρε τοῦτο τό παιδί καί δίδαξε τό γράμματα». Ἐκεῖνος τότε τοῦ εἶπε: «Παράδωσέ μου τό καί ἐγώ θά τοῦ διδάξω τή γραφή καί θά τό πείσω νά εὐλογεῖ ὅλους καί νά μήν καταρᾶται». 2. Καί ὅταν ἄκουσε αὐτά ὁ Ἰησοῦς ἐγέλασε καί τούς εἶπε: «Ἐσεῖς λέγετε ὅσα γνωρίζετε, ἐγώ ὅμως, γνωρίζω περισσότερα ἀπό ἐσᾶς. ιότι ὑπάρχω πρίν ἀπό τούς αἰῶνες. Καί γνωρίζω πότε γεννήθηκαν οἱ πατέρες τῶν πατέρων σας καί γνωρίζω πόσα εἶναι τά χρόνια τῆς ζωῆς σας». Καί ὅταν τ ἄκουσε κάποιος ἀπόρησε. 3. Καί πάλι τούς εἶπε ὁ Ἰησοῦς: «Ἀπορεῖτε ὅτι σας εἶπα πώς γνωρίζω πόσα εἶναι τά χρόνια τῆς ζωῆς σας. Ἀλήθεια γνωρίζω πότε κτίστηκε ὁ κόσμος. Νά, τώρα δέν μέ πιστεύετε. Ὅταν δεῖτε τό σταυρό μου, τότε θά πιστέψετε ὅτι λέγω ἀλήθεια». Καί αὐτοί ἀποροῦσαν ἀκούοντας αὐτά (κεφ. 6). 1. Ἀφοῦ ἔγραψε ὁ Ζακχαῖος τό ἀλφάβητο στά Ἑβραϊκά, εἶπε στόν Ἰησοῦ: «Ἄλφα». Καί λέγει τό παιδί, «ἄλφα». Καί μετά πάλι ὁ διδάσκαλος, «ἄλφα». Καί τό παιδί ὁμοίως. Καί μετά πάλι ὁ διδάσκαλος γιά Τρίτη φορά τό ἄλφα. Τότε κοίταξε ὁ Ἰησοῦς τόν καθηγητή καί τοῦ εἶπε: «Ἀφοῦ ἐσύ δέν ξέρεις τό ἄλφα πῶς θά διδάξεις τό βῆτα στόν ἄλλο;» Καί ἀρχίζοντας τό παιδί ἀπό τό ἄλφα, εἶπε ἀπό μόνο του τά 22 γράμματα. 2. Καί ἀμέσως μετά εἶπε: «Ἄκουσε διδάσκαλε τήν τάξη τοῦ πρώτου γράμματος καί μάθε πόσες προσόδους καί κανόνες ἔχει καί κοινούς χαρακτῆρες οἱ ὁποῖοι συνάγονται ὅταν τούς μελετᾶ κανείς». Καί σάν ἄκουσε ὁ Ζακχαῖος τά τόσα ὀνόματα τοῦ ἑνός γράμματος ἔκπληκτος δέν εἶχε τί νά τοῦ ἀποκριθεῖ καί ἀφοῦ στράφηκε στόν Ἰωσήφ τοῦ εἶπε: «Ἀδελφέ, Ἀληθινά αὐτό τό παιδί δέν εἶναι γήινο. Πάρε τό λοιπόν μακριά ἀπό μένα» (κεφ. 7). 1. Μετά ἀπό αὐτά, κάποια μέρα ἔπαιζε ὁ Ἰησοῦς μαζί μέ ἄλλα παιδιά ἐπάνω σ ἕνα διώροφο σπίτι. Καί σπρώχνοντας κάποιο παιδί ἕνα ἄλλο γκρεμίστηκε καταγῆς καί πέθανε. Μόλις τό εἶδαν τά ἄλλα παιδιά πού ἔπαιζαν μαζί του ἔφυγαν καί ἔμεινε μόνος ὁ Ἰησοῦς πάνω στή στέγη ἀπ ὅπου γκρεμίστηκε τό παιδί. 2. Ὅταν τό ἔμαθαν οἱ γονεῖς τοῦ πεθαμένου παιδιοῦ, ἔσπευσαν κλαίοντες καί βρῆκαν τό μέν παιδί νεκρό κατά γῆς, τόν δέ Ἰησοῦν νά στέκεται ἀπό πάνω καί ἐπειδή νόμισαν ὅτι αὐτός τόν γκρέμισε, τόν κοίταζαν καί τόν ἔβριζαν. 3. 1

18 Τότε βλέποντάς τους ὁ Ἰησοῦς πήδησε ἀπό τή στέγη καί στάθηκε στό κεφάλι τοῦ πεθαμένου καί τοῦ λέγει: «Ζήνων, σήκω πάνω καί πές ἐάν ἐγώ σέ ἔριξα κάτω». Ἔτσι ὀνομαζόταν τό παιδί. Καί μόλις εἶπε αὐτό ἀναστήθηκε τό παιδί καί προσκυνώντας τόν Ἰησοῦν εἶπε: «Κύριε, δέν μέ ἔριξες κάτω ἐσύ, ἀλλά ἤμουν νεκρός καί μέ ἀνέστησες» (κεφ. 8). 1. Καί μετά ἀπό μερικές μέρες, κάποιος γείτονας, σχίζοντας ἕνα ξύλο ἔκοψε τή βάση τοῦ ποδιοῦ του μέ τό τσεκούρι καί καταματωμένος ἐπρόκειτο ν ἀποθάνει. 2. Καί ἀφοῦ μαζεύτηκε πολύς λαός ἦρθε καί ὁ Ἰησοῦς ἐκεῖ. Καί ἀφοῦ ἄγγιξε τό πληγωμένο πόδι τοῦ νεαροῦ, ἀμέσως τόν ἐθεράπευσε καί τοῦ εἶπε: «Σήκω πάνω καί σχίσε τά ξύλα σου». Αὐτός σηκώθηκε καί τόν προσκύνησε εὐχαριστώντας καί σχίζοντας τά ξύλα. Ὁμοίως καί ὅλοι ὅσοι ἦσαν ἐκεῖ ἐθαύμασαν καί τόν εὐχαρίστησαν (κεφ. 9). Καί ὅταν ἔγινε ἕξι ἐτῶν, τόν ἔστειλε ἡ μητέρα του Μαριάμ νά φέρει νερό ἀπό τήν πηγή. Ὅταν πήγαινε, ἔσπασε ἡ στάμνα του. Καί ἀφοῦ πῆγε στήν πηγή ἅπλωσε τό ἱμάτιό του, ἄντλησε νερό ἀπό τήν πηγή, τό γέμισε καί κρατώντας το, ἔφερε τό νερό στή μητέρα του. Ὅταν τό εἶδε ἐκείνη ἐξεπλάγη, τόν ἀγκάλιασε καί τόν καταφιλοῦσε (κεφ. 10). 1. Όταν ἔφθασε στό ὄγδοο ἔτος τῆς ἡλικίας, πῆρε παραγγελία ὁ Ἰωσήφ ἀπό κάποιον πλούσιο νά τοῦ φτιάξει ἕνα κρεβάτι, διότι ἦταν ξυλουργός. Ἀφοῦ βγῆκε στόν ἀγρό γιά νά μαζέψει ξύλα, πῆγε μαζί του καί ὁ Ἰησοῦς. Ἔκοψε τότε δυό ξύλα καί ἀφοῦ πελέκησε τό ἕνα, τό τοποθέτησε δίπλα στό ἄλλο καί μετρώντας τό βρῆκε κοντύτερο. Βλέποντας τό λυπήθηκε καί ζητοῦσε νά βρεῖ ἄλλο. 2. Μόλις τό εἶδε ὁ Ἰησοῦς τοῦ λέει: «Τοποθέτησε τά καί τά δύο ὥστε καί οἱ δύο προτομές νά εἶναι ἴσες». Καί καθώς ὁ Ἰωσήφ ἀποροῦσε γι αὐτό, τί νά σκέφτεται τό παιδί, ἔκανε ὅ,τι τοῦ εἶπε. Τοῦ ξαναλέει τότε: «Κράτησε δυνατά τό κοντό ξύλο». Καί ὁ Ἰωσήφ τό κράτησε μέ θαυμασμό. Τότε κράτησε καί ὁ Ἰησοῦς τό ἄλλο ἄκρο καί τράβηξε τό μπροστινό μέρος. Τό ἔκανε ἔτσι ἴσο μέ τό ἄλλο ξύλο καί εἶπε στόν Ἰωσήφ: «Νά μήν λυπᾶσαι πιά, ἀλλά κάνε ἀνεμπόδιστα τό ἔργο σου». Καί βλέποντας ἐκεῖνος ὑπερεθαύμασε καί εἶπε μέσα του: «Εἶμαι μακάριος γιατί μοῦ ἔδωσε τέτοιο παιδί ὁ Θεός». 3. Καί ὅταν γύρισαν στήν πόλη, διηγήθηκε τό περιστατικό ὁ Ἰωσήφ στή Μαριάμ. Ἐκείνη δέ, ἀφοῦ ἄκουσε καί εἶδε τά παράδοξα μεγαλεῖα τοῦ υἱοῦ της, ἦταν πολύ χαρούμενη, δοξάζοντας αὐτόν μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, καί τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων, ἀμήν. (κεφ. 11). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Constantinus Tischendorf, Evangelia Apocrypha, Lipsiae, Avenarius et Mendelssohn, MDCCCLIII, ἑλλ. ἔκδ. C. Tischendorf, Εὐαγγέλια Ἀπόκρυφα, Ἀθῆναι ἄ. χ., Οἶκος Κων. Χ. Σπανοῦ. 2. Θεόδωρου Ρηγινιώτη, Τά ἀπόκρυφα εὐαγγέλια καί ὁ σχηματισμός τῆς Καινῆς ιαθήκης, Πύρρα, Ἀθήνα Ἰ.. Καραβιδόπουλος, Ἀπόκρυφα χριστιανικά κείμενα, Α, ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1999, Β, Ἀπόκρυφες πράξεις, ἐπιστολές, ἀποκαλύψεις, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη Ἰ.. Καραβιδόπουλος, «Τά Πάθη καί ἡ Ἀνάσταση στά ἀπόκρυφα εὐαγγέλια», ΤΟ ΒΗΜΑ, 26/04/2003, σελ. B Ἰ. Μ. Φουντούλη, Λογική Λατρεία, Ἀθήνα Στεργίου Σάκκου, Εἰσαγωγή εἰς τήν Καινήν ιαθήκην, Β ἔκδοση, Θεσσαλονίκη Γεώργιος Γαλίτης, «Τό εὐαγγέλιο τοῦ Ἰούδα»: Συνέντευξη στόν ραδιοσταθμό Ἰωάννου Ζηζιούλα, Ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ καί τῷ Ἐπισκόπῳ κατά τούς τρεῖς πρώτους αἰώνας, Β ἔκδ., ἐκδόσεις Γρηγόρη, Ἀθήνα Κατά Ἰωάννην, 1, 1-7. Ἀλεξανδρινός κώδικας. Χρονολογεῖται ἀπό τόν 5ο αἰώνα. 18

19 Γονεῖς καί οἰκογενειακό περιβάλλον: ἐγγύηση προόδου τν παιδιν μέσα ἀπό τή σύγχρονη κρίση τῶν θεσμν καί τν ἀνθρωπίνων ἀξιν Νικολάου Μιχ. Ἀλέξη, Σχολικοῦ Συμβούλου 2ης Ἐκπαιδευτικῆς Περιφέρειας Πρωτοβάθμιας Ἐκπ/σης Ν. Λασιθίου ΟἈδαμάντιος Κοραής ἔλεγε: «Ὅποιος ἀγαπᾶ τά βιβλία δέν πρέπει νά ἔχει βιβλία» Ἐγώ δέ θά ἀσχοληθῶ ἐρευνώντας τή ρήση του ἀλλά κάνω τίς ἀπαραίτητες ἀλλαγές γιά νά μπῶ στό θέμα μου. Σήμερα ὅποιος ἀγαπᾶ τά παιδιά, μᾶλλον δέ θά πρέπει νά ἔχει παιδιά Κοπέλια-κοπελιές λέγανε τά νεαρά μέλη τῆς οἰκογένειας γιατί εἴχανε κόπους νά τά ἀναθρέψουν σωστά. Παιδιά τά λέμε σήμερα γιατί μᾶς παιδεύουν καί παιδεύονται ταυτόχρονα τά ἴδια μέσα σέ μία κοινωνία ἀπαιτητική πού ἐκφράζει τήν ἀδιαφορία της καθημερινά, μέ ἐμπόδια, μέ ἀποκλεισμούς, μέ ἀφόρητες πιέσεις πάσης φύσεως. Παιδεύονται καθημερινά οἱ γονεῖς καί τό οἰκογενειακό περιβάλλον γιά νά φέρουν ἕνα καλό, ἕνα θετικό ἀποτέλεσμα γιά τά παιδιά τους. Στήν προσπάθειά τους αὐτή βρίσκουν πάντοτε, σχεδόν πάντοτε, βοήθεια καί συμπαράσταση ἀπό τούς ἐκπαιδευτικούς, τούς κληρικούς, τήν ἀστυνομία καί γιατί νά μήν τό ποῦμε καί ἀπό τούς ἔντιμους πολιτικούς. έν ἀναφέρομαι καί δέν ἐπεκτείνομαι στίς ἐλάχιστες ἐξαιρέσεις. Τίς καταδικάζω χωρίς ἐνδοιασμό, ἀπερίφραστα, καί ἁπλά ἐπιμένω νά ἐπισημαίνω, νά τονίζω τήν ὕπαρξή τους. έν ξεχνῶ καί τό θεωρῶ ἀπόλυτα ἐπιτυχές αὐτό πού ἔλεγε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος: «Στούς γονεῖς μου χρωστάω τό ζεῖν ἀλλά στό δάσκαλό μου τό εὖ ζεῖν». Αὐτό σήμερα ἰσχύει λαμβανομένων ὑπόψη τῶν ἐξαιρέσεων. Χρήζει ὅμως ἔρευνας, τελεῖ ὑπό ἀμφισβήτηση, θέλει ἀποδείξεις γιά νά γίνει κοινά ἀποδεκτό, νά ἀξιολογηθεῖ, νά γενικευτεῖ... Τά πράγματα στίς μέρες μας ἔχουν ἀλλάξει καί ὅλα ἀμφισβητοῦνται. Τά ἐρώτημα εἶναι ξεκάθαρο: Ποιός ἔχει τόν πρωτεύοντα ρόλο σήμερα στή σωστή, τήν ὁμαλή καί ἀπρόσκοπτη ἀνατροφή τῶν παιδιῶν; Σέ ποιόν ἀνήκει ἡ πρώτη τιμή ὅταν τά παιδιά του προοδέψουν καί γίνουν σωστοί πολίτες αὐτῆς τῆς χώρας καί ἐπίλεκτα μέλη τῆς κοινωνίας μέσα στήν ὁποία ζοῦν; Ὅσον ἀφορᾶ καί τά δύο ἔχει ἀποδειχθεῖ ἡ τριγωνική μορφή, ἡ τριγωνική ὄψη. Τρεῖς ὄψεις, τρεῖς πλευρές,τρεῖς καθοριστικοί παράγοντες Τό τρίγωνο εἶναι ἀνισόπλευρο. Ἡ μεγάλη σέ μῆκος πλευρά (ἡ μεγάλη εὐθύνη) ἀνήκει ὁλοκληρωτικά στούς γονεῖς, στήν οἰκογένεια. Ἡ ἀμέσως μικρότερη στούς ἐκπαιδευτικούς καί ἡ ἐλάχιστη, ἡ σχεδόν ἀσήμαντη, στά παιδιά. Ἔχουμε ἀκούσει γιά τούς Γενίτσαρους Ἔχουμε ἀκούσει γιά τούς νεαρούς Γερμανούς στρατιῶτες. Ἐκτός ἀπό τήν ὀργανωμένη ἐπιρροή τῶν διαφόρων ἐπιδράσεων τή μεγαλύτερη ἐπιρροή, θετική τίς περισσότερες φορές, ἀσκοῦν οἱ γονεῖς καί τό οἰκογενειακό περιβάλλον. Αὐτή ἡ ἐπιρροή εἶναι τεράστια. Οἱ γονεῖς καί τό οἰκογενειακό περιβάλλον, ἀποτελοῦν δομικό ὑποσύνολο τῆς κοινωνίας. Ὡς θεσμός ἡ οἰκογένεια ἀποτελεῖ σύστημα καί εἶναι παραδεκτός ἀπό ὅλες τίς μορφές κοινωνιῶν τοῦ πλανήτη μας. Τί εἶναι ὅμως θεσμός; «Θεσμός εἶναι κατά μία συγκλίνουσα ἄποψη, καθετί πού ἡ παράδοση καί ἡ συνήθεια ἔχουν καθιερώσει ὡς κανόνα δικαίου». Ἁπλά: Καθετί πού ἡ κοινωνικότητα ἐπιβάλλει στήν ἀτομικότητα εἶναι θεσμός. Οἱ θεσμοί εἶναι ἐκεῖνοι πού ἑνοποιοῦν, σταθεροποιοῦν καί σχηματοποιοῦν τό κοινωνικό σύνολο. Oἱ θεσμοί καί οἱ ἀξίες βρίσκονται σήμερα σέ κρίση Κρίση καί ἀμφισβήτηση παντοῦ. Ρευστότητα, παροδικότητα, σχετικότητα Ναί μέν ἀλλά Ὑπάρχουν τά ἀμυντικά 19

20 ἐλαφρυντικά, ὑπάρχουν τά παραθυράκια Πολλοί ὑποστηρίζουν πώς ἡ δυσκολία προσαρμογῆς σ ἕνα νέο περιβάλλον, πού ἄλλαξε πολύ γρήγορα μορφή ἔφερε τήν κρίση στούς θεσμούς καί τίς ἀξίες κλονίζοντας τά θεμέλια τῆς οἰκογένειας. Τά τεχνολογικά καί τά ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα ἐπηρέασαν τή σκέψη τῶν ἀνθρώπων. Ἀμφισβητοῦν τίς παραδοσιακές ἀξίες, βλέπουν τά πάντα κάτω ἀπό τό πρίσμα τῆς ψυχρῆς λογικῆς, καθορίζουν τά πάντα μέ οἰκονομικούς παράγοντες καί πιστεύουν σέ πρότυπα μιᾶς νέας κοσμοθεωρίας πού ἐπιδιώκει τήν ἐπιβολή τεχνοκρατικῶν ἰδεολογιῶν. έν ἔχουν τό Θεό τους γιατί ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τό Θεό καί διέγραψαν ἀπό τό λεξιλόγιο τους ὅλα τά ἀνθρώπινα πού ἀξίζουν σεβασμοῦ καί ἀγάπης ὑλικά πράγματα καί πνευματικές ἀξίες. Ἐρωτεύονται οἱ νέοι σήμερα (ἔρωτας = ἀφαίρεση κάθε ἀξίας συνεπῶς καταστροφή) ἀντί νά ἀγαποῦν χριστιανικά (χριστιανική ἀγάπη = προστασία κάθε ἀξίας πού ἔχει ὁ ἄλλος, σεβασμός, ἐκτίμηση σέ καθετί πού ἔχει ὁ ἄλλος). Ἀναφερθήκαμε ἀρχικά στήν τριγωνική μορφή τῶν παραγόντων καί ρίξαμε τό μεγάλο βάρος στήν οἰκογένεια γιά κάθε κακό καί γιά κάθε καλό τό ὁποῖο θά συμβεῖ. Ἔτσι εἶναι... Πρῶτοι εὐθύνονται οἱ γονεῖς, ἔπειτα οἱ ἐκπαιδευτικοί καί στό βάθος, ἀνάλογα μέ τήν ἡλικία τους, ἔχουν ἤ δέν ἔχουν εὐθύνη τά παιδιά. Στή σχολική ἡλικία ἡ εὐθύνη τῶν παιδιῶν ἐλαχιστοποιεῖται καί αὐξάνει ὅσο αὐξάνει ἡ ἡλικία τους. Εἶναι συναίσθημα, εἶναι θέμα προστασίας, εἶναι θέμα σωστῆς καθοδήγησης, εἶναι θέμα ἐλέγχου, εἶναι θέμα ἐπίβλεψης. Πρέπει νά λέμε μέ κάθε εἰλικρίνεια τήν ἀλήθεια, νά λέμε τά πράγματα μέ τ ὄνομά τους χωρίς ὡραιοποιήσεις, χωρίς ψεύδη, ἐπειδή ἡ ἀλήθεια ἔρχεται πάντοτε νά μᾶς διαψεύσει, νά μᾶς ὑποτιμήσει, νά μᾶς ἐξευτελίσει, νά μᾶς γεμίσει τελικά ἀπογοήτευση. Σήμερα γονιός=ἥρωας. Ἀξίζει καί δικαιοῦται συμπαράσταση, ὑποστήριξη, βοήθεια, σεβασμό, ἐκτίμηση. Πρίν 35 χρόνια ἄκουσα ἀπό ἕναν ἀρχιερέα καθηγητή μου στήν Παιδαγωγική Ἀκαδημία Ἡρακλείου τό ἑξῆς: «ύο τύποι ἀνθρώπων κάνουν γάμο, δημιουργοῦν οἰκογένεια καί ἀποκτοῦν παιδιά Οἱ τρελλοί καί οἱ ἥρωες! Οἱ τρελοί εὐτυχῶς εἶναι ἐλάχιστοι καί ἡ συντριπτική πλειοψηφία εἶναι οἱ ἥρωες». Τά λόγια αὐτά τοῦ μακαρίτη καθηγητῆ εἶναι ἐπίκαιρα σήμερα ὅσο ποτέ. Μιλᾶμε σήμερα γιά κρίση θεσμῶν καί ἀναφερόμαστε συνέχεια στήν οἰκογένεια. Τό κάνουμε γιατί ὁ θεσμός αὐτός, ὁ παλαιότερος καί σημαντικότερος «εἰσπράττει» τό μεγαλύτερο μερίδιο τῆς κρίσης. Σήμερα γιά νά γίνει κανείς οἰκογενειάρχης καί νά εἶναι πατέρας παιδιῶν, πρέπει νά περάσει πρῶτα ἀπό ἕνα ἄλλο θεσμό πού λέγεται γάμος. Αὐτός ὁ θεσμός βρίσκεται σέ μεγάλη κρίση μέ ἀποτέλεσμα νά ἀνθοῦν τά διαζύγια. Εἴτε ἀπό λόγους μόδας. Εἴτε ἀπό τά περίφημα κηρύγματα περί σεξουαλικῆς ἀπελευθέρωσης. Εἴτε ἀπό τήν ὕπαρξη συγκεκριμένης ἀρνητικῆς ἐμπειρίας. Εἴτε ἀπό θεωρίες ὁμοφυλοφιλικῶν στόχων. Ὁ θεσμός αὐτός δέχεται ἰσχυρούς κλυδωνισμούς, κλονίζεται μέρα μέ τή μέρα. 0