ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΗΥ-464 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Διδάσκων: Κωνσταντίνος Στεφανίδης HY-464: Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Slide 1

2 D. A. Norman, (2002) The Design of Everyday Things Publisher: Basic Books D. A. Norman, (1990) The Design of Everyday Things Publisher: Basic Books Διαφάνεια 2

3 Αρχικά δημοσιεύτηκε το 1988 (με τον τίτλο The Psychology of Everyday Things ), και 20 χρόνια μετά ακόμα θεωρείται σημαντικό ανάγνωσμα για τη Σχεδίαση και έχει καταλυτική επιρροή σε ζητήματα ευχρηστίας στην Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Υπολογιστή Επικεντρώνεται στο θέμα της ευχρηστίας και παρέχει βασικές αρχές σχεδίασης που εφαρμόζονται σχεδόν σε κάθε προϊόν, από ένα απλό ψαλίδι έως και εφαρμογές λογισμικού Οι αρχές που παρουσιάζονται βασίζονται στον τομέα της γνωσιακής ψυχολογίας, που αποτελεί τον επιστημονικό τομέα του Dr. Norman Διαφάνεια 3

4

5 Το ανθρώπινο μυαλό είναι ειδικά φτιαγμένο έτσι ώστε να κατανοεί τον κόσμο γύρω του Τα σωστά σχεδιασμένα αντικείμενα είναι εύκολο να ερμηνευτούν και να γίνουν κατανοητά Τα αντικείμενα με κακή σχεδίαση είναι δύσχρηστα και συχνά απογοητεύουν το χρήστη Η κακή σχεδίαση κυριαρχεί Το αποτέλεσμα είναι να επικρατεί στον κόσμο σύγχυση, από αντικείμενα που δεν γίνονται κατανοητά και συσκευές που οδηγούν σε λάθος Διαφάνεια 5

6 Οι ενδείξεις λειτουργίας (affordances) υποδηλώνουν τις πραγματικές και τις αντιληπτές ιδιότητες ενός αντικειμένου, κυρίως εκείνες τις βασικές ιδιότητες που καθορίζουν τον τρόπο χρήσης ενός αντικειμένου Μερικά παραδείγματα: Καρέκλα Γυαλί Ξύλο Διαφάνεια 6

7 Οι ενδείξεις λειτουργίας παρέχουν ισχυρά στοιχεία για τη λειτουργία των πραγμάτων, π.χ.: πλάκες (plates) κουμπιά (knobs) υποδοχές (slots) μπάλες (balls) Όταν οι ενδείξεις λειτουργίας αξιοποιούνται σωστά, ο χρήστης γνωρίζει τι να κάνει με ένα αντικείμενο απλά κοιτάζοντάς το Διαφάνεια 7

8 Αρχές σχεδίασης για εύκολη κατανόηση και ευχρηστία Δώστε ένα καλό νοητικό μοντέλο Κάντε τα πράγματα ορατά Φυσικός συσχετισμός (mapping) Ανάδραση (feedback) Διαφάνεια 8

9 Διαφάνεια 9

10 Ένα καλό νοητικό μοντέλο: Μας επιτρέπει να προβλέψουμε τα αποτελέσματα των πράξεών μας Είναι απαραίτητο όταν τα πράγματα πάνε στραβά ή όταν συναντάμε μια κατάσταση για πρώτη φορά Για τα καθημερινά πράγματα, τα νοητικά μοντέλα δεν χρειάζεται να είναι πολύ περίπλοκα: Δεν χρειάζεται να καταλάβουμε τις αρχές φυσικής ή χημείας που διέπουν την κάθε συσκευή, αλλά μόνο τη σχέση ανάμεσα στα χειριστήρια και το αποτέλεσμα Όταν το μοντέλο που παρουσιάζεται είναι ανεπαρκές ή λάθος (ή, ακόμα χειρότερα, ανύπαρκτο), μπορεί να αντιμετωπίσουμε δυσκολίες Διαφάνεια 10

11 Αντίστροφο παράδειγμα: σύγχρονα τηλέφωνα Παράδειγμα #1: πώς να απαντήσετε ένα τηλεφώνημα που γίνεται σε άλλο τηλέφωνο Σύμφωνα με το εγχειρίδιο χρήσης: «Στην προκαθορισμένη σας ομάδα καλουμένων, καλέστε το 14 για να συνδεθείτε με το εισερχόμενο τηλεφώνημα. Διαφορετικά, για να απαντήσετε σε κάθε εσωτερική γραμμή που χτυπάει, καλέστε τον αριθμό της εσωτερικής γραμμής που χτυπάει, και ακούστε το σήμα κατειλημμένου. Καλέστε 8 για να συνδεθείτε με την εισερχόμενη κλήση.» Διαφάνεια 11

12 Παράδειγμα #2: αυτόματη επανάκληση Το σύγχρονο τηλέφωνο δεν συνέβη κατά τύχη: σχεδιάστηκε με προσοχή κάποιος ή μάλλον μια ομάδα ανθρώπων εφηύραν έναν κατάλογο από λειτουργίες που θεωρούνταν επιθυμητές, καθώς και εφικτούς τρόπους για τον έλεγχο των λειτουργιών, και στη συνέχεια τα συνδύασαν Διαφάνεια 12

13 Ο συσχετισμός είναι ένας τεχνικός όρος που δηλώνει τη σχέση μεταξύ δυο πραγμάτων, στην προκειμένη περίπτωση μεταξύ των χειριστηρίων και των κινήσεών τους και των αποτελεσμάτων στο περιβάλλον Παράδειγμα: Διαφάνεια 13

14 Ο φυσικός συσχετισμός δηλώνει την εκμετάλλευση των φυσικών αναλογιών και πολιτισμικών προτύπων Οδηγεί σε άμεση κατανόηση Χειριστήρια προσαρμογής καθίσματος αυτοκινήτου: Θα υπήρχε σύγχυση ανάμεσα σε αυτό το χειριστήριο και το χειριστήριο για τα παράθυρα ή την ένταση του ηχοσυστήματος; Για παράδειγμα, ένας σχεδιαστής μπορεί να χρησιμοποιήσει μια αναλογία στις τρεις διαστάσεις του χώρου (spatial analogy): Για να μετακινήσετε ψηλά ένα αντικείμενο, μετακινήστε το χειριστήριο ψηλά Για να ελέγξετε μια σειρά από φώτα, τοποθετήστε τα χειριστήρια στην ίδια διάταξη όπως τα φώτα Διαφάνεια 14

15 Αρχή σχεδίασης: Αν η σχεδίαση βασίζεται σε «ετικέτες» (περιγραφές σε κείμενο), μπορεί να είναι λανθασμένη Οι περιγραφές σε κείμενο είναι σημαντικές και συχνά απαραίτητες, αλλά η σωστή χρήση του φυσικού συσχετισμού μπορεί να περιορίσει σημαντικά την ανάγκη τους Οπουδήποτε οι περιγραφές σε κείμενο μοιάζουν να είναι απαραίτητες, τότε σκεφτείτε μια διαφορετική σχεδίαση Διαφάνεια 15

16 Αυθαίρετη Ταξινόμηση Χειριστήρια σε ζεύγη Διαφάνεια 16

17 Πλήρης Φυσικός Συσχετισμός των Χειριστηρίων και των Εστιών Διαφάνεια 17

18 Ανάδραση σημαίνει αποστολή στο χρήστη πληροφοριών σχετικά με το ποια ενέργεια έχει γίνει και ποιο αποτέλεσμα έχει επιτευχθεί Αντίστροφα παραδείγματα: Φανταστείτε να μιλάτε σε κάποιον ενώ δεν μπορείτε να ακούσετε την δική σας φωνή ή να προσπαθείτε να ζωγραφίσετε κάτι με ένα μολύβι που δεν αφήνει σημάδι: δεν θα υπήρχε ανάδραση Διαφάνεια 18

19 Ορατότητα (visibility) Με μια ματιά, ο χρήστης μπορεί να διαπιστώσει την κατάσταση της μηχανής και τις ενέργειες που υποστηρίζει Ένα καλό νοητικό μοντέλο Ο σχεδιαστής παρέχει ένα καλό νοητικό μοντέλο στον χρήστη, με συνέπεια στην παρουσίαση των λειτουργιών και των αποτελεσμάτων και μια συνεκτική και σταθερή εικόνα του συστήματος Καλοί συσχετισμοί Είναι δυνατόν να καθοριστούν οι σχέσεις μεταξύ δράσεων και αποτελεσμάτων, μεταξύ των χειριστηρίων και των επενεργειών τους, και μεταξύ της κατάστασης του συστήματος και του τι είναι ορατό Ανάδραση Ο χρήστης λαμβάνει πλήρη και συνεχή ανάδραση για τα αποτελέσματα των δράσεων Διαφάνεια 19

20 Προηγούμενοι τύποι μαγνητικών δισκετών δεν είχαν την πλαστική θήκη που προστατεύει το μαγνητικό υλικό Ένα συρόμενο μεταλλικό κάλυμμα προστατεύει την ευαίσθητη μαγνητική επιφάνεια όταν η δισκέτα δεν χρησιμοποιείται Η δισκέτα έχει τετράγωνη φόρμα: όμως από τους οκτώ τρόπους που μπορεί κάποιος να προσπαθήσει να εισάγει τη δισκέτα, μόνο ο ένας είναι σωστός, και μόνο έτσι αυτή θα εφαρμόσει Μικρές προεξοχές, οδοντώσεις και κοψίματα εμποδίζουν τη δισκέτα να εισαχθεί μπρος-πίσω ή ανάποδα Άψογη σχεδίαση! Διαφάνεια 20

21 Αν βρίσκεστε σε ένα κρύο δωμάτιο και βιάζεστε να ζεσταθείτε θα ζεσταθεί το δωμάτιο πιο γρήγορα αν γυρίσετε το θερμοστάτη στο έπακρο; Η Λάθος Απάντηση Αν νομίζετε ότι το δωμάτιο θα ζεσταθεί (ή θα κρυώσει) γρηγορότερα αν ο θερμοστάτης είναι γυρισμένος στο μέγιστο τότε κάνετε λάθος Η Σωστή Απάντηση Η ρύθμιση του θερμοστάτη στο έπακρο δεν μπορεί να επηρεάσει το χρόνο που χρειάζεται για να φτάσει στην επιθυμητή θερμοκρασία Διαφάνεια 21

22 Αυτό που θέλει να πει το παράδειγμα δεν είναι ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν λανθασμένες θεωρίες Είναι ότι όλοι σχηματίζουν θεωρίες (νοητικά μοντέλα) για να εξηγήσουν αυτό που παρατηρούν Στην περίπτωση του θερμοστάτη, η σχεδίαση δεν δίνει απολύτως κανένα στοιχείο προς τη σωστή απάντηση Διαφάνεια 22

23

24 Στόχοι Τι θέλουμε να συμβεί Εκτέλεση Τι κάνουμε στο περιβάλλον Αξιολόγηση Συγκρίνοντας αυτό που έγινε με αυτό που θα θέλαμε να γινόταν ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διαφάνεια 24

25 Οι πραγματικές εργασίες δεν είναι και τόσο απλές. Ο αρχικός στόχος μπορεί να καθορίζεται με ασάφεια, π.χ.: «βρες κάτι να φας», «πήγαινε στη δουλειά», «ντύσου», «δες τηλεόραση» Οι στόχοι δεν ορίζουν επακριβώς το τι να κάνεις που και πώς να κινηθείς, τι να σηκώσεις Για να οδηγήσουν σε πράξεις οι στόχοι πρέπει να μεταβληθούν σε συγκεκριμένα βήματα για το τι πρέπει να γίνει, που ονομάζονται προθέσεις Ο στόχος είναι κάτι που πρέπει να επιτευχθεί, που συχνά δηλώνεται αόριστα Η πρόθεση είναι μια συγκεκριμένη πράξη που οδηγεί στο στόχο Όμως ούτε οι προθέσεις είναι αρκετά ακριβείς ώστε να ελέγξουν τις πράξεις Διαφάνεια 25

26 Ας υποθέσουμε ότι κάθομαι στην πολυθρόνα μου και διαβάζω ένα βιβλίο. Σουρουπώνει και το φως όλο και λιγοστεύει. Αποφασίζω ότι χρειάζομαι περισσότερο φως Στόχος: να έχω περισσότερο φως Πρόθεση: να πατήσω τον διακόπτη του φωτιστικού Σειρά πράξεων: χρειάζεται να καθορίσω πως θα κινήσω το σώμα μου, πως θα τεντωθώ για να φτάσω το διακόπτη και πως θα τείνω το δάκτυλο για να πατήσω το διακόπτη (χωρίς να ρίξω την λάμπα) Θα μπορούσα να ικανοποιήσω τον στόχο μου με άλλες σειρές πράξεων, άλλες προθέσεις. Π.χ., αν κάποιος έμπαινε στο δωμάτιο και περνούσε δίπλα από τη λάμπα Δεν άλλαξε ο στόχος, αλλά η πρόθεση και η συνεπαγόμενη σειρά των πράξεων Διαφάνεια 26

27 εκτέλεση αξιολόγηση Στόχοι Πρόθεση να ενεργήσουμε ώστε να επιτύχουμε τον στόχο Αξιολόγηση της ερμηνείας, σε σχέση με αυτό που περιμέναμε να συμβεί Η πραγματική αλληλουχία των ενεργειών που σχεδιάζουμε να κάνουμε Ερμηνεία της αντίληψης Η φυσική εκτέλεση αυτής της αλληλουχίας ενεργειών Αντίληψη της κατάστασης του περιβάλλοντος ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διαφάνεια 27

28 Το σύστημα παρέχει ενέργειες που ανταποκρίνονται στις προθέσεις του ατόμου; Η διαφορά ανάμεσα στις προθέσεις και τις επιτρεπτές ενέργειες είναι το Χάσμα της Εκτέλεσης Μια διάσταση αυτού του χάσματος είναι πόσο καλά το σύστημα επιτρέπει στο άτομο να εκτελέσει τις προτιθέμενες ενέργειες άμεσα, χωρίς περισσή προσπάθεια: Οι ενέργειες που παρέχονται από το σύστημα ανταποκρίνονται σε αυτές που το άτομο έχει κατά νου; Διαφάνεια 28

29 Το Χάσμα της Αξιολόγησης αποδίδει το ποσό της προσπάθειας που πρέπει να καταβάλει το άτομο για να ερμηνεύσει τη φυσική κατάσταση του συστήματος και για να προσδιορίσει πόσο καλά εκπληρώνονται οι προσδοκίες και οι προθέσεις Το χάσμα είναι μικρό όταν το σύστημα παρέχει πληροφορίες για την κατάστασή του σε μια μορφή που είναι εύκολα προσιτή, εύκολα ερμηνεύσιμη και ταιριάζει με την εικόνα που το άτομο έχει για το σύστημα Διαφάνεια 29

30 Πόσο εύκολα μπορεί κανείς να: Καθορίσει τη λειτουργία της συσκευής; Ξεχωρίσει ποιες ενέργειες είναι δυνατές; Καθορίσει το συσχετισμό από την πρόθεση στη σωματική κίνηση; Εκτελέσει την ενέργεια; Ξεχωρίσει αν το σύστημα είναι σε επιθυμητή κατάσταση; Καθορίσει το συσχετισμό από την κατάσταση του συστήματος στην ερμηνεία; Ξεχωρίσει σε τι κατάσταση είναι το σύστημα; Διαφάνεια 30

31

32 Παραδείγματα προβλημάτων μνήμης: Μαθητές: η αντιστοίχιση γραμμάτων και αριθμών στα πλήκτρα του τηλεφώνου Δακτυλογράφοι: αναπαραγωγή της διάταξης του πληκτρολογίου Γιατί υπάρχει η προφανής διαφορά ανάμεσα στην ακρίβεια της συμπεριφοράς και την ανακρίβεια της γνώσης; Επειδή δεν χρειάζεται ολόκληρη η γνώση που απαιτείται για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά να βρίσκεται στον εγκέφαλο Μπορεί να διανεμηθεί εν μέρει στον εγκέφαλο, εν μέρει στο περιβάλλον και εν μέρει στους περιορισμούς του περιβάλλοντος Διαφάνεια 32

33 1. Η πληροφορία βρίσκεται στο περιβάλλον Η συμπεριφορά καθορίζεται με το συνδυασμό των πληροφοριών που βρίσκονται στη μνήμη (στον εγκέφαλο) με αυτών στο περιβάλλον 2. Δεν απαιτείται μεγάλη ακρίβεια Η τέλεια συμπεριφορά θα προκύψει αν η γνώση περιγράφει την πληροφορία ή τη συμπεριφορά επαρκώς ώστε να διαχωρίσει τη σωστή επιλογή από όλες τις άλλες 3. Οι περιορισμοί είναι παρόντες Το περιβάλλον περιορίζει την επιτρεπτή συμπεριφορά Φυσικές ιδιότητες των αντικειμένων Η κοινωνία έχει αναπτύξει πολλές τεχνητές συμβάσεις που ρυθμίζουν την αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά Διαφάνεια 33

34 Όποτε η πληροφορία που χρειάζεται για να κάνουμε μια εργασία είναι άμεσα διαθέσιμη στο περιβάλλον, η ανάγκη να τη μάθουμε μικραίνει Παραδείγματα: Έχουμε ελλιπή γνώση για τα κοινά κέρματα παρόλο που τα αναγνωρίζουμε χωρίς πρόβλημα Δακτυλογράφηση Υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στην ταχύτητα και την ποιότητα της απόδοσης και της νοητικής προσπάθειας Διαφάνεια 34

35 Κανονικά, οι άνθρωποι δεν χρειάζονται ακριβείς πληροφορίες μνήμης Θυμούνται επαρκώς για να διακρίνουν μεταξύ δυο οικείων κερμάτων παρόλο που μπορεί να τους είναι αδύνατο να θυμηθούν τα πρόσωπα, τις εικόνες και τις λέξεις στα κέρματα Όμως η ανάγκη για μια πιο ακριβή μνήμη φέρνει το χάος Παραδείγματα: Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήγαγαν το νόμισμα ενός δολαρίου Όταν η Μεγάλη Βρετανία εισήγαγε το νόμισμα της μιας λίρας Διαφάνεια 35

36 Καθημερινά χρησιμοποιούμε ισχυρούς περιορισμούς που χρησιμεύουν στο να απλοποιούν το τι χρειάζεται να συγκρατούμε στη μνήμη Στο τέλος, ο φαινομενικά μεγάλος αριθμός αποφάσεων μειώνεται σε λίγες μόνο επιλογές που θα έπρεπε να μαθευτούν ή να καταγραφούν με κάποιο άλλο τρόπο Διαφάνεια 36

37 Όταν συναντάμε ένα αντικείμενο που το βλέπουμε πρώτη φορά, πώς καταλαβαίνουμε τι μπορούμε να το κάνουμε; Είτε έχουμε ασχοληθεί με κάτι παρόμοιο στο παρελθόν και μεταφέρουμε παλιά γνώση στο νέο αντικείμενο, είτε παίρνουμε οδηγίες Σε αυτές τις περιπτώσεις η πληροφορία που χρειαζόμαστε βρίσκεται στο μυαλό Μια άλλη προσέγγιση είναι να χρησιμοποιήσουμε πληροφορία που βρίσκεται στο περιβάλλον Διαφάνεια 37

38 Πώς μπορεί η σχεδίαση να σηματοδοτήσει τις κατάλληλες πράξεις; Μια σημαντική ομάδα ενδείξεων προέρχεται από τους φυσικούς περιορισμούς των αντικειμένων, που περιορίζουν αυτά που μπορούν να γίνουν Μια άλλη ομάδα προέρχεται από την ένδειξη λειτουργίας των αντικειμένων, που μεταφέρει μηνύματα για τις δυνατές τους χρήσεις, πράξεις και λειτουργίες Μια επίπεδη πλάκα υποστηρίζει την ώθηση, ένα άδειο σκεύος υποστηρίζει το γέμισμα, κτλ Διαφάνεια 38

39 Οι ενδείξεις λειτουργίας προτείνουν το εύρος των δυνατοτήτων, οι περιορισμοί μειώνουν τον αριθμό των εναλλακτικών λύσεων Η προσεκτική χρήση των ενδείξεων λειτουργίας και των περιορισμών μαζί στη σχεδίαση επιτρέπει στον χρήστη να καθορίσει έγκαιρα τη σωστή σειρά των πράξεων, ακόμα και σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση Διαφάνεια 39

40 Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές κατηγόριες περιορισμών Φυσικοί, σημασιολογικοί, πολιτισμικοί και λογικοί Αυτές οι κατηγόριες είναι παγκόσμιες, εμφανίζονται σε μια μεγάλη ποικιλία καταστάσεων, και είναι επαρκείς Διαφάνεια 40

41 Lego Motorcycle Η σχεδίαση εκμεταλλεύεται τους περιορισμούς για να καθορίσει ποιο κομμάτι ταιριάζει πού Οι φυσικοί περιορισμοί περιορίζουν τις εναλλακτικές θέσεις Οι σημασιολογικοί και πολιτισμικοί περιορισμοί παρέχουν στοιχεία για περαιτέρω αποφάσεις Για παράδειγμα, οι σημασιολογικοί περιορισμοί εμποδίζουν τον χρήστη να τοποθετήσει το κεφάλι ανάποδα με το σώμα και οι πολιτισμικοί περιορισμοί καθορίζουν την τοποθέτηση των τριών ειδών φώτων (κόκκινα, μπλε, κίτρινα) Λογικοί περιορισμοί Μπλέ φως στη μοτοσυκλέτα Διαφάνεια 41

42 Την επόμενη φορά που θα είστε σε ένα ασανσέρ, σταθείτε κοιτάζοντας το πίσω μέρος Κοιτάξτε τους αγνώστους στο ασανσέρ και χαμογελάστε Ή κατσουφιάστε. Ή πείτε γεια. Ή πείτε, «Νοιώθετε καλά; Δεν φαίνεστε καλά» Πλησιάστε κάποιον τυχαίο περαστικό και προσφέρετέ του χρήματα Πείτε κάτι όπως, «Με κάνεις να νοιώθω καλά, γι αυτό πάρε αυτά τα χρήματα» Σε ένα λεωφορείο ή ταξί, δώστε τη θέση σας σε έναν γεροδεμένο νεαρό Η πράξη αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική αν είστε ηλικιωμένοι, ή έγκυες ή ανάπηροι Διαφάνεια 42

43 Τα χαρακτηριστικά των ενδείξεων λειτουργίας και των περιορισμών μπορούν να εφαρμοστούν στη σχεδίαση των καθημερινών αντικειμένων, απλοποιώντας σημαντικά την αλληλεπίδρασή μας με αυτά Οι πόρτες και οι διακόπτες είναι ενδιαφέροντα παραδείγματα του ότι η κακή σχεδίαση δημιουργεί περιττά προβλήματα στους χρήστες Παρ όλα αυτά, τα κοινά προβλήματα έχουν απλές λύσεις, που αξιοποιούν σωστά τις ενδείξεις λειτουργίας και τους φυσικούς περιορισμούς Διαφάνεια 43

44 Όταν πλησιάζουμε μια πόρτα, χρειάζεται να βρούμε και τη μεριά που ανοίγει και το τμήμα που θα χειριστούμε: Με άλλα λόγια χρειάζεται να καταλάβουμε τι θα κάνουμε και πού θα το κάνουμε Περιμένουμε να συναντήσουμε κάποιο ορατή ένδειξη για το σωστό χειρισμό: Μια πλάκα, μια προέκταση, μια κοιλότητα, μια οδόντωση κάτι που επιτρέπει στο χέρι να το αγγίξει, να το πιάσει, να το γυρίσει ή να εφαρμόσει σε αυτό Το επόμενο βήμα είναι να καταλάβουμε πώς: Πρέπει να καθορίσουμε ποιες λειτουργίες επιτρέπονται, εν μέρει χρησιμοποιώντας τις ενδείξεις λειτουργίας, εν μέρει οδηγούμενοι από τους περιορισμούς Διαφάνεια 44

45 Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από πόρτες Μερικές ανοίγουν με το πάτημα μόνο ενός κουμπιού, και μερικές φαίνονται να μην ανοίγουν καθόλου, αφού δεν έχουν ούτε κουμπιά, ούτε μηχανικό εξοπλισμό ούτε κανένα άλλο σημάδι για την λειτουργία τους Επιπρόσθετα, μερικές πόρτες έχουν οδηγίες πάνω τους: Έλξατε, ωθήσατε, σπρώξτε, σύρατε, σηκώσατε, χτυπήστε το κουδούνι, εισάγετε την κάρτα, εισάγετε τον κωδικό, χαμογελάστε, περιστρέψατε, χορέψτε ή ίσως απλά ρωτήστε Κατά κάποιο τρόπο, όταν μια συσκευή τόσο απλή όσο μια πόρτα χρειάζεται να συνοδεύεται από οδηγίες χρήσης ακόμα και μιας λέξης τότε έχει αποτύχει, είναι κακά σχεδιασμένη Διαφάνεια 45

46 Διαφάνεια 46

47 Θα έπρεπε να είναι σχετικά εύκολο να σχεδιάσει κανείς καλά τους απλούς διακόπτες και τα χειριστήρια Όμως υπάρχουν δυο βασικές δυσκολίες Η πρώτη είναι το πρόβλημα της ομαδοποίησης, πώς καθορίζετε ποιος διακόπτης ταιριάζει με ποια λειτουργία Η δεύτερη είναι το πρόβλημα του συσχετισμού Για παράδειγμα, όταν υπάρχουν πολλά φώτα και μια σειρά από διακόπτες, πώς μπορείτε να καθορίσετε ποιος διακόπτης ελέγχει ποιο φως; Διαφάνεια 47

48 Το πρόβλημα των διακοπτών γίνεται σοβαρό μόνο όταν υπάρχουν πολλοί από αυτούς Δεν είναι πρόβλημα σε καταστάσεις με μόνο ένα διακόπτη, και είναι μικρό μόνο πρόβλημα όταν υπάρχουν δυο διακόπτες Όμως οι δυσκολίες μεγαλώνουν ραγδαία με πάνω από δυο διακόπτες στην ίδια τοποθεσία Πολλαπλοί διακόπτες υπάρχουν πιο συχνά σε γραφεία, αίθουσες εκδηλώσεων και βιομηχανικούς χώρους παρά σε σπίτια Διαφάνεια 48

49 Κονσόλα επεξεργασίας ήχου Ευτυχώς, τα λάθη σε πίνακες όπως αυτούς σπάνια είναι σοβαρά, συχνά δεν επισημαίνονται καν Διαφάνεια 49

50 Οι χειριστές του θαλάμου ελέγχου σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο προσπάθησαν να υπερβούν το πρόβλημα των παρόμοιων λαβών τοποθετώντας λαβές από βαρέλια μπίρας πάνω τους Διαφάνεια 50

51 Διαφάνεια 51

52

53 Οι άνθρωποι κάνουν πολύ συχνά λάθη Δυο βασικές κατηγορίες λαθών Τα σφάλματα προέρχονται από αυτόματη συμπεριφορά, όταν επεμβαίνουν υποσυνείδητες πράξεις που σκοπό έχουν να ικανοποιήσουν τους στόχους Τα λάθη απορρέουν από συνειδητή περίσκεψη Η δυνατότητα που έχουμε να γενικεύουμε από μικρές ποσότητες πληροφορίας μας βοηθάει εξαιρετικά σε νέες καταστάσεις. Όμως, μερικές φορές γενικεύουμε πολύ γρήγορα, αναγνωρίζοντας μια νέα κατάσταση ως παρόμοια με μια παλιότερη ενώ στην πραγματικότητα υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις Είναι πολύ δύσκολο να ανακαλύψει κανείς τις λαθεμένες γενικεύσεις, πόσο μάλλον να τις εξαλείψει Διαφάνεια 53

54 Οι διαφορές ανάμεσα στα σφάλματα και τα λάθη γίνονται εμφανείς κατά την ανάλυση των επτά σταδίων της πράξης Αν διατυπώσετε τον κατάλληλο στόχο αλλά τα χαλάσετε στην απόδοση, έχετε κάνει ένα σφάλμα Τα σφάλματα είναι σχεδόν πάντα μικρά πράγματα: μια άστοχη ενέργεια, η μετακίνηση του λάθος πράγματος, μια επιθυμητή ενέργεια που έμεινε στη μέση Είναι σχετικά εύκολο να εντοπιστούν με απλή παρατήρηση και παρακολούθηση Αν διατυπώσετε λάθος στόχο, έχετε κάνει λάθος Τα λάθη μπορεί να είναι σημαντικά γεγονότα Είναι δύσκολο ή ακόμα αδύνατο να εντοπιστούν, εξάλλου η ενέργεια είναι κατάλληλη για το στόχο Διαφάνεια 54

55 Τα λάθη συχνά αντιμετωπίζονται ως κάτι που πρέπει να αποφευχθεί ή κάτι που γίνεται από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν ή που δεν έχουν κατάλληλα κίνητρα Όμως όλοι κάνουμε λάθη Οι σχεδιαστές κάνουν το σφάλμα να μην λαμβάνουν υπόψη τα λάθη Χωρίς να το θέλουν, μπορούν να κάνουν εύκολο το να κάνει κάποιος λάθος και δύσκολο ή αδύνατο να ανακαλύψει το λάθος ή να το διορθώσει Διαφάνεια 55

56 1. Να κατανοήσουν τις αιτίες των λαθών και να σχεδιάζουν έτσι ώστε να ελαχιστοποιούν τις αιτίες αυτές 2. Να κάνουν δυνατή την επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση (undo actions) ή να κάνουν δύσκολη την πραγματοποίηση κάποιας ενέργειας που δεν θα μπορεί να αντιστραφεί μετά 3. Να κάνουν ευκολότερο το να ανακαλύψει κανείς τα λάθη που συμβαίνουν και να γίνει ευκολότερη τη διόρθωσή τους 4. Να αλλάξουν στάση απέναντι στα λάθη Να θεωρούν ότι ο χρήστης ενός αντικειμένου προσπαθεί να κάνει μια εργασία προχωρώντας με ατελείς προσεγγίσεις Να μη θεωρούν ότι ο χρήστης κάνει λάθη, αλλά να θεωρούν τις ενέργειες ως προσεγγίσεις του τι είναι επιθυμητό Διαφάνεια 56

57 Όταν κάνει κάποιος ένα λάθος συνήθως υπάρχει καλή αιτιολογία γι αυτό Αν ήταν λάθος (mistake) η διαθέσιμη πληροφορία ήταν μάλλον ατελής ή παραπλανητική Η απόφαση ήταν κατά πάσα πιθανότητα λογική τη συγκεκριμένη στιγμή Αν ήταν σφάλμα (slip), ήταν μάλλον λόγω κακής σχεδίασης ή περισπασμού Τα λάθη είναι συνήθως κατανοήσιμα και λογικά όταν αναζητήσετε τις αιτίες τους Ο σχεδιαστής δεν θα πρέπει να έχει στο μυαλό του έναν απλό διαχωρισμό ανάμεσα στη σωστή και λάθος συμπεριφορά Αντιθέτως, ολόκληρη η αλληλεπίδραση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μια συνεργατική προσπάθεια ανάμεσα στο άτομο και τη μηχανή, μια προσπάθεια κατά την οποία μπορούν να προκύψουν παρανοήσεις από οποιαδήποτε πλευρά Διαφάνεια 57

58 Μην τιμωρείτε τον χρήστη επειδή κάνει λάθη Μην προσβάλλεστε Πάνω απ όλα όμως μην αγνοείτε τα λάθη Προσπαθήστε να σχεδιάζετε το σύστημα έτσι ώστε να ανέχεται τα λάθη Αντιληφθείτε ότι η φυσιολογική συμπεριφορά δεν είναι πάντα ακριβής Σχεδιάζετε έτσι ώστε τα λάθη να ανακαλύπτονται εύκολα και να είναι δυνατές διορθώσεις Διαφάνεια 58

59

60 Αν η καθημερινή σχεδίαση οριζόταν από την αισθητική, η ζωή μπορεί να ήταν πιο ευχάριστη στην όψη αλλά λιγότερο άνετη Αν οριζόταν από την ευχρηστία μπορεί να ήταν πιο άνετη αλλά ασχημότερη Αν το κόστος ή η ευκολία στην κατασκευή κυριαρχούσαν, τα προϊόντα ίσως δεν θα ήταν ελκυστικά, λειτουργικά ή ανθεκτικά Είναι φανερό πως κάθε προσέγγιση έχει τη θέση της. Το πρόβλημα προκύπτει όταν κάποια κυριαρχεί στις υπόλοιπες Οι σχεδιαστές παραστρατούν για διάφορους λόγους Πρώτον, η δομή ανταμοιβής της κοινότητας των σχεδιαστών τείνει να βάζει μπροστά την αισθητική Δεύτερον, οι σχεδιαστές δεν είναι τυπικοί χρήστες Τρίτον, οι σχεδιαστές πρέπει να ευχαριστήσουν τους πελάτες τους και οι πελάτες μπορεί να μην είναι οι χρήστες Διαφάνεια 60

61 Οι σχεδιαστές συχνά θεωρούν τους εαυτούς τους ως αντιπροσωπευτικούς χρήστες Γιατί δεν έχουν τα ίδια προβλήματα με τους υπόλοιπους χρήστες; Οι επαγγελματίες θα πρέπει να μπορούν να συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει υποκατάστατο της μελέτης και της αλληλεπίδρασης με πραγματικούς χρήστες ενώ χρησιμοποιούν την προτεινόμενη σχεδίαση Οι σχεδιαστές μαθαίνουν τόσο καλά το προϊόν που δεν μπορούν πλέον να αντιληφθούν ή να καταλάβουν τους τομείς που είναι δυνατό να δημιουργήσουν δυσκολίες Σχεδιαστές: γνώση στο μυαλό Χρήστες: γνώση στο περιβάλλον Διαφάνεια 61

62 Η αθωότητα δεν επανακτάται εύκολα Πολύ απλά ο σχεδιαστής δεν μπορεί να προβλέψει τα προβλήματα που θα έχουν οι άνθρωποι, τις παρεξηγήσεις που θα προκύψουν, και τα λάθη που θα γίνουν Αν ο σχεδιαστής δεν μπορεί να προλάβει τα σφάλματα, τότε η σχεδίαση δεν μπορεί να μειώσει την εμφάνιση ή τις επιπτώσεις τους Οι επαγγελματίες σχεδιαστές γνωρίζουν συνήθως τους κρυφούς κινδύνους Όμως η περισσότερη σχεδίαση δεν γίνεται από επαγγελματίες σχεδιαστές αλλά από μηχανικούς, προγραμματιστές και διευθυντικά στελέχη Διαφάνεια 62

63 Οι σχεδιαστές πρέπει να ευχαριστήσουν τους πελάτες τους που συχνά δεν είναι οι τελικοί χρήστες Παράδειγμα: μεγάλες συσκευές του νοικοκυριού Σε μερικές περιπτώσεις το κόστος πρέπει να μπει μπροστά, ειδικά στο δημόσιο τομέα ή στη βιομηχανία Αν οι χρήστες παραπονούνταν αρκετά έντονα, τότε η ευχρηστία θα μπορούσε να γίνει προϋπόθεση στις προδιαγραφές της αγοράς και η ζήτηση θα μπορούσε να επιστρέψει στους σχεδιαστές Χωρίς αυτή την ανάδραση, οι σχεδιαστές πρέπει συχνά να σχεδιάζουν όσο το δυνατόν φτηνότερα προϊόντα, επειδή αυτά είναι που πουλάνε Διαφάνεια 63

64 Δύο «θανάσιμοι» πειρασμοί ελλοχεύουν, που οδηγούν σε προϊόντα που είναι υπερβολικά πολύπλοκα και αποσπούν την προσοχή των χρηστών η αύξηση του αριθμού των λειτουργιών και η λατρεία των λάθος εικόνων Διαφάνεια 64

65 Υπάρχει η τάση να αυξάνεται ο αριθμός των λειτουργιών που έχει μια συσκευή, συχνά χωρίς λόγο Δεν υπάρχει τρόπος να παραμείνει ένα πρόγραμμα εύχρηστο και κατανοήσιμο από τη στιγμή που έχει όλες αυτές τις ειδικές λειτουργίες παράδειγμα: Διαφάνεια 65

66 Δυο οδοί: Αποφυγή και Οργάνωση Αποφυγή ή τουλάχιστον μεγάλη συγκράτηση Εισάγετε λειτουργίες που φαίνονται απολύτως αναγκαίες, αλλά συγκρατηθείτε όσον αφορά τις υπόλοιπες Οργάνωση Οργανώστε, θεματοποιείστε, χρησιμοποιείστε την στρατηγική του διαίρει και βασίλευε Ας υποθέσουμε ότι παίρνουμε κάθε ομάδα λειτουργιών και τις κρύβουμε σε χωριστές τοποθεσίες, ίσως με διαχωριστικά εμπόδια ανάμεσα στις ομάδες Δημιουργείστε ξεχωριστές λειτουργικές θεματικές ενότητες, καθεμία με ένα περιορισμένο αριθμό χειριστηρίων, καθεμία εξειδικευμένη για κάποια διαφορετική όψη της εργασίας Διαφάνεια 66

67 Διαφάνεια 67

68 Ο σχεδιαστής και χρήστης μπορεί να μπει στον πειρασμό να λατρέψει την περιπλοκότητα Το παράδειγμα των φωτοτυπικών μηχανημάτων Καμιά φορά η περιπλοκότητα λαμβάνεται ως τεχνική εξέλιξη Δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης παρά μόνο μέσω της εκπαίδευσης Διαφάνεια 68

69 Όταν η απαραίτητη πληροφορία δεν μπορεί να ενταχθεί στο περιβάλλον ή όταν οι φυσικοί συσχετισμοί δεν μπορούν να αξιοποιηθούν Ο ρόλος της εκπαίδευσης και της εμπειρίας είναι να κάνει τους συσχετισμούς και τις απαιτούμενες ενέργειες περισσότερο διαθέσιμες στο χρήστη, υπερνικώντας τις ανεπάρκειες στη σχεδίαση, ελαχιστοποιώντας την ανάγκη για οργάνωση και επίλυση προβλημάτων Διαφάνεια 69

70 Διαφάνεια 70

71 Τα περισσότερα πράγματα προορίζονται να είναι εύκολα στη χρήση αλλά δεν είναι Όμως μερικά πράγματα είναι εσκεμμένα δύσκολα στη χρήση και πρέπει να είναι Ο αριθμός των πραγμάτων που πρέπει να είναι δύσκολα στη χρήση είναι απροσδόκητα μεγάλος: Κάθε πόρτα που σχεδιάζεται για να κρατάει τον κόσμο μέσα ή έξω Συστήματα ασφαλείας Επικίνδυνος εξοπλισμός που θα πρέπει να είναι περιορισμένος Χειριστήρια που εσκεμμένα έγιναν μεγάλα και τοποθετημένα το ένα μακριά από το άλλο για να δυσκολεύονται στη χρήση τους τα παιδιά Παιχνίδια, μια κατηγορία όπου οι σχεδιαστές εσκεμμένα αψηφούν τους νόμους της εύκολης κατανόησης και της ευχρηστίας Διαφάνεια 71

72 Διαφάνεια 72

73 1. Χρησιμοποιείστε και τη γνώση που βρίσκεται στο περιβάλλον και αυτή που βρίσκεται στο μυαλό 2. Απλοποιήστε τη δομή των εργασιών 3. Κάντε τα πράγματα ορατά 4. Κάντε τους σωστούς συσχετισμούς 5. Εκμεταλλευτείτε τη δύναμη των περιορισμών, και των φυσικών και των τεχνητών 6. Σχεδιάστε λαμβάνοντας υπόψη το λάθος 7. Όταν όλα τα άλλα αποτυγχάνουν, προτυποποιήστε Διαφάνεια 73

74 Διαφάνεια 74