Γεκηνπξγηθέο Πόιεηο θαη Αζηηθή Αλάπηπμε: Θεσξεηηθέο Πξνζεγγίζεηο θαη Παξαδείγκαηα. Θηθίδνπ Καξία, ΑΔΚ -92-

Transcript

1 1

2 ΑΟΗΠΡΝΡΔΙΔΗΝ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ ΞΝΙΡΔΣΛΗΘΖ ΠΣΝΙΖ ΡΚΖΚΑ ΚΖΣΑΛΗΘΩΛ ΣΩΟΝΡΑΜΗΑΠ ΘΑΗ ΑΛΑΞΡΜΖΠ ΔΟΔΛΖΡΗΘΖ ΔΟΓΑΠΗΑ ΚΔ ΘΔΚΑ: Γεκηνπξγηθέο Ξφιεηο θαη Αζηηθή Αλάπηπμε: Θεσξεηηθέο Ξξνζεγγίζεηο θαη Ξαξαδείγκαηα Δθπφλεζε: Δπίβιεςε: Θνπξηέζεο Αξηέκηνο Βέξνηα, Πεπηέκβξηνο

3 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Ξξψην Κέξνο: Θεσξεηηθέο Ξξνζεγγίζεηο Βαζηθέο Έλλνηεο Γεκηνπξγηθφηεηα Δκθάληζε ηνπ φξνπ Γεκηνπξγηθφηεηα θαη Ξνιηηηζηηθφο Πρεδηαζκφο Ξξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ «Γεκηνπξγηθή πφιε» Γεκηνπξγηθή Ράμε θαη 3Ρ Ρχπνη δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ Σαξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ Γεκηνπξγηθνί θιάδνη Νξηζκφο Γεκηνπξγηθνί θιάδνη θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε Ξνιηηηθέο Θιίκαθα Δθαξκνγήο ησλ Ξνιηηηθψλ Γεχηεξν Κέξνο: Ξαξαδείγκαηα Γεκηνπξγηθψλ Ξφιεσλ ε κειέηε πεξίπησζεο: Άκζηεξληακ Γεληθά Σαξαθηεξηζηηθά Ηζηνξηθφ πιαίζην αλάπηπμεο Ξιεζπζκηαθά Πηνηρεία θαη Αλαπηπμηαθή Φπζηνγλσκία Σαξαθηεξηζηηθά δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ Γεκηνπξγηθνί Θιάδνη Πρέδηα θαη Ξξνγξάκκαηα

4 8. 2 ε κειέηε πεξίπησζεο: Ρνξφλην Γεληθά Σαξαθηεξηζηηθά Ηζηνξηθφ πιαίζην αλάπηπμεο Ξιεζπζκηαθά Πηνηρεία θαη Αλαπηπμηαθή Φπζηνγλσκία Σαξαθηεξηζηηθά δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ Γεκηνπξγηθνί Θιάδνη Πρέδηα θαη Ξξνγξάκκαηα Ππκπεξάζκαηα Ξεξίιεςε Abstract Βηβιηνγξαθία

5 Πεπιεσόμενα Δικόνυν Δηθφλα 1: Special Person Δηθφλα 2: Ρν θηήξην La Perdera ή Casa Mila ζηε Βαξθειψλε Δηθφλα 3: Γεκηνπξγηθά επαγγέικαηα Δηθφλα 4: Γεκηνπξγηθά Δπαγγέικαηα (2) Δηθφλα 5: Ραμηλφκεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ Δηθφλα 6: α) Θέζε ηεο Νιιαλδίαο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, β)νη πεξηθέξεηεο ηεο Νιιαλδίαο θαη γ)ζ κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ Δηθφλα 7: Ρν ινγφηππν ηεο πφιεο ηνπ Άκζηεξληακ Δηθφλα 8: Φσηνγξαθία απφ ηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ, φπνπ απεηθνλίδεηαη ην αμηφινγν θηηζκέλν θαη θπζηθφ πεξηβάιινλ Δηθφλα 9: Ζ παξέιαζε ζηνλ πνηακφ, ε απνθνξχθσζε ηνπ εηήζηνπ θεζηηβάι Gay Pride ζην Άκζηεξληακ Δηθφλα 10: Άπνςε ηνπ Ρνξφλην...56 Δηθφλα 11: Δηθφλεο απφ ηελ παιηά πφιε ηνπ Ρνξφλην Δηθφλα 12: Ζ αθίζα ηνπ Toronto Jazz Festival γηα ην Δηθφλα 13: Δηθφλα απφ ην Toronto Jazz Festival (Emir Kusturica No Smoking Orchestra)60 Δηθφλα 14: Νη 4 θιίκαθεο εθαξκνγήο ηεο ζηξαηεγηθήο δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ ζην Ρνξφλην

6 Πεπιεσόμενα Πινάκυν Ξίλαθαο 1: Θαηαγξάθνληαο ηηο πξνζεγγίζεηο αμηψλ θαη κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηεο Γεκηνπξγηθήο Ξφιεο ζηνλ Θαλαδά Ξίλαθαο 2: Ξξνζδηνξηζκφο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ Ξίλαθαο 3: Σσξηθή θιίκαθα παξέκβαζεο: εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ/ηνπηθφ Ξίλαθαο 4: Ξνζνζηφ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ θαη θιάδσλ έληαζεο-γλψζεο ζην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ εηαηξεηψλ θαη ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ εξγαδφκελσλ ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ

7 Διζαγυγή Νη αιιαγέο ζε νηθνλνκηθφ, πνιηηηθφ, ηερλνινγηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν πνπ δηαδξακαηίζηεθαλ ζην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα θαη ζηελ αξρή ηνπ 21 νπ έρνπλ ραξαθηεξίζεη ηελ επνρή πνπ δηαλχνπκε σο «επνρή ησλ πφιεσλ». Πχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ΝΖΔ 1, ην 2008, γηα πξψηε θνξά ζηελ ηζηνξία, πεξηζζφηεξνη απφ ην κηζφ ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ήηαλ ζπγθεληξσκέλνη ζε πφιεηο, ελψ κέρξη ην 2030, ν αξηζκφο απηφο αλακέλεηαη λα αλέιζεη ζε πεξίπνπ 5 δηζεθαηνκκχξηα. Ραπηφρξνλα, κεηαβάιιεηαη θαη ε εζσηεξηθή δνκή θαη δηάξζξσζε ησλ πφιεσλ, ελψ εκθαλίδνληαη λέεο παξάκεηξνη ηεο αζηηθήο δσήο. Νη πφιεηο έρνπλ ράζεη ηνλ ραξαθηήξα ηνπο θαη απνηεινχλ «εηαηξνηνπηθνχο» θαη «παληνπηθνχο» ρψξνπο, θαζψο εθθξάδνπλ θαη αληηπξνζσπεχνπλ ηαπηφρξνλα ηφζν ην παγθφζκην φζν θαη ην ηνπηθφ (Swyngedouw, 2008). Ζ παγθνζκηνπνίεζε έρεη επηθέξεη κία ζεηξά κεηαβνιψλ θαη δηαδηθαζηψλ ζε πνιιά επίπεδα. Ζ κεηάβαζε ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο θαη ησλ ππεξεζηψλ, πνπ ζπλδπάζηεθε κε ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ θνξληηζηηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο, ηελ νινθιήξσζε ησλ 1 UNFPA (United Nations Population Fund): αγνξψλ θαη ηελ θαηάξγεζε ησλ εζληθψλ νξίσλ (Rantisi θ.ά., 2006), έρνπλ νδεγήζεη ζηε δηακφξθσζε κηαο λέαο κνξθήο πφιεο, ηελ παγθφζκηα πφιε (Sassen, 2001). Ξαξάιιεια, ε αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, φπσο ΡΞΔ, θαη νη εμειίμεηο ζηηο κεηαθνξέο, είραλ εθηφο ησλ άιισλ θαη κεηαβνιέο ζε θνηλσληθφ επίπεδν, φπσο ηελ κεηαηφπηζε απφ ηελ παξαγσγή ησλ αγαζψλ ζηελ θαηαλάισζε (Stevenson, 2003), ηελ αχμεζε ησλ αλαγθψλ θαη ηε δήηεζε γηα πην εμεδεηεκέλα πξντφληα. Παλ απφξξνηα φισλ ησλ παξαπάλσ κεηαβνιψλ, απμήζεθε ε ζεκαζία ησλ πφιεσλ θαη έρεη κεηαηνπηζζεί ην ελδηαθέξνλ ηεο παγθφζκηαο ζπδήηεζεο ζε απηέο. Πην επίπεδν ησλ πνιηηηθψλ, θαίλεηαη πσο έρεη επέιζεη ζρεηηθή απνδπλάκσζε ηνπ ελδηάκεζνπ πεδίνπ ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο κε ηελ αληίζηνηρε ελίζρπζε ηφζν ππεξεζληθψλ ζεζκψλ (π.ρ Δ.Δ.) φζν θαη ηεο απηνλνκίαο θαη ηεο ζεκαζίαο επηκέξνπο πεξηνρψλ θαη πφιεσλ (Stevenson, 2003), κε ην πεξηθεξεηαθφ θαη νξηζκέλεο θνξέο ην ηνπηθφ επίπεδν, λα αλαδεηθλχνληαη σο ζεκαληηθά πεδία άζθεζεο πνιηηηθήο (Φνπηάθεο, 2003). 7

8 Ζ ελνπνίεζε θαη νινθιήξσζε ησλ αγνξψλ θέξλεη ηηο ζχγρξνλεο πφιεηο αληηκέησπεο κε ηελ εκθάληζε ελφο λένπ θαηλνκέλνπ, ηνπ παγθφζκηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ πφιεσλ (Stevenson, 2003). Θαζψο φκσο, έρεη επέιζεη ε παξαθκή ηνπ θνξληηζηηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο θαη ε επνρή ησλ βηνκεραληθψλ θαη κεηαβηνκεραληθψλ πφιεσλ, κε ηελ ηαπηφρξνλε εκθάληζε λέσλ ηερλνινγηψλ, νη ζχγρξνλεο πφιεηο είλαη ζε αλαδήηεζε λέσλ ηξφπσλ αλάδεημεο ηνπο (Rantisi θ.ά., 2006). Κέζα ζε απηφ ην έληνλα παγθνζκηνπνηεκέλν θαη αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ έρεη ηνληζηεί ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ησλ πφιεσλ σο ρψξσλ νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο θαη φρη κφλν σο ηφπσλ θαηνηθίαο ή εξγαζίαο. Ζ αζηηθή παξαθκή πνπ επέθεξε ε απνβηνκεράληζε ζην εζσηεξηθφ ησλ πφιεσλ, έθαλε επηηαθηηθή ηελ αλάγθε ησλ αλαπιάζεσλ, πνπ ζπλδέζεθε κε πξνζπάζεηεο γηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Έηζη παξαηεξείηαη φηη ζηηο αλαπιάζεηο, εθηφο απφ πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πνιενδνκηθή δηάζηαζε εηζέξρνληαη θαη ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή πιεπξά ησλ πφιεσλ. Θάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980, άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ε ζπδήηεζε γηα ηελ ηνπηθή πνιηηηζηηθή αλάπηπμε (Stevenson, 2003) πνπ ζηε ζπλέρεηα θέξδηζε αξθεηφ έδαθνο ζηηο ζηξαηεγηθέο θαη ζηελ πνιηηηθή αηδέληα ησλ πφιεσλ. Ν πνιηηηζηηθφο ζρεδηαζκφο ζηελ νπζία εμέθξαζε ηε κεηαθίλεζε ηεο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ απφ ην εζληθφ ζην ηνπηθφ επίπεδν, ζηεξηδφκελνο ζην επηρείξεκα φηη νη ηνπηθέο αξρέο κπνξνχλ λα δηεπζεηήζνπλ θαιχηεξα ηα αζηηθά πξνβιήκαηα. Νη ζηξαηεγηθέο απηέο ήηαλ ζπρλά πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ πξνψζεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο εηθφλαο ηεο πφιεο. Ραπηφρξνλα, άξρηζε λα εκθαλίδεηαη ε έλλνηα ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζηε ζπδήηεζε ηνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο αλάπηπμεο, θαη παξήγαγε δηάθνξεο λέεο έλλνηεο (Durmaz θ.ά., 2008). Ζ δεκηνπξγηθή πφιε, ε δεκηνπξγηθή ηάμε, ην δεκηνπξγηθφ θεθάιαην, ε δεκηνπξγηθή νηθνλνκία, νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη, ην δεκηνπξγηθφ πεξηβάιινλ είλαη θάπνηεο απφ απηέο ηηο λέεο έλλνηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ πνιινχο κειεηεηέο θαη θνξείο ράξαμεο αζηηθήο πνιηηηθήο (Durmaz θ.ά., 2008). Ζ ζπδήηεζε γηα ηελ πφιε κέρξη ζηηγκήο, αζρνιείην κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εζσηεξηθή δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ. Ωζηφζν, νη ελδνγελείο παξάγνληεο κηαο νηθνλνκίαο δελ αξθνχλ γηα λα πξνσζήζνπλ ηελ αλάπηπμε ζε ζπλζήθεο παγθφζκηνπ αληαγσληζκνχ (Swyngedouw, 2008). Αληίζεηα, ε ζπδήηεζε γηα ηε δεκηνπξγηθή πφιε πξνζαλαηνιίδεηαη πεξηζζφηεξν ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο δηααζηηθέο ζρέζεηο θαη ηελ επηξξνή πνπ αζθεί ε παγθνζκηνπνίεζε ζηε ζχγρξνλε αζηηθή αλάπηπμε (Scott, 2006). 8

9 Πηελ παξνχζα εξγαζία, γίλεηαη πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο θαη επεμήγεζεο φισλ απηψλ ησλ ζρεηηθά λέσλ ελλνηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δεκηνπξγηθή πφιε. Πθνπφο ηνπ παξφληνο εξεπλεηηθνχ ζέκαηνο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγηθή πφιε θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο κέζα απφ ηε κειέηε ηεο βηβιηνγξαθίαο, αιιά θαη ηελ παξνπζίαζε παξαδεηγκάησλ. Ξην ζπγθεθξηκέλα, επηρεηξείηαη λα απαληεζνχλ εξσηήκαηα, ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζην πιαίζην ησλ πφιεσλ, κε πνηνπο ηξφπνπο κπνξεί λα επηηεπρζεί θαη πνηα είλαη ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία απφ ηα νπνία απνηειείηαη. Θαίξην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη ην αλ κία ηέηνηα ζηξαηεγηθή είλαη ηθαλή λα εθπιεξψζεη ηνπο ζηφρνπο πνπ έρεη ζέζεη θαη κε πνην ηξφπν επηδξά ζηνπο θαηνίθνπο θαη ηελ αλαπηπμηαθή πξννπηηθή ηεο εθάζηνηε πφιεο. Αξρηθά, γίλεηαη αλαθνξά ζηε ζπδήηεζε πνπ ππάξρεη γηα ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηε δεκηνπξγηθή ζθέςε, θαζψο θαη ζην πσο κπνξνχλ νη έλλνηεο απηέο λα εθαξκνζηνχλ ζε κία πφιε. Δπίζεο, ην πξψην θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ην πψο πξνέθπςε ε έλλνηα ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο, θαη πνην ήηαλ ην πθηζηάκελν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πιαίζην ην νπνίν γέλλεζε ηελ αλάγθε γηα κία ηέηνηα ζηξαηεγηθή. Πην δεχηεξν θεθάιαην, επηρεηξείηαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ θαη ησλ ζρεηηθψλ ελλνηψλ κέζα απφ ηελ πεξηγξαθή ησλ δηαζηάζεσλ ηεο αζηηθήο αλάπηπμεο θαη ε παξνπζίαζε ησλ θχξησλ απφςεσλ ησλ ππνζηεξηθηψλ ηεο ζεσξίαο (Landry, Florida, Smith) ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ. Πηα επφκελα δχν θεθάιαηα, γίλεηαη αλαθνξά ζε δηάθνξνπο ηχπνπο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο, θαζψο θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκθαλίδεη θαη ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ηνπο ελδερφκελνπο ζπληειεζηέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο. Πηε ζπλέρεηα, εμεηάδνληαη νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη, θαζψο απνηεινχλ ζεκαληηθή δηάζηαζε ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ. Πην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην ινηπφλ, επηρεηξείηαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ γεληθά, θαη παξνπζηάδνληαη νη θπξηφηεξνη θιάδνη νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ εληάζζνληαη ζε απηνχο, κε βάζε θπξίσο ηνλ νξηζκφ πνπ έδσζε ν Caves (2000) πνπ ήηαλ θαη ν θχξηνο εθθξαζηήο ηεο έλλνηαο απηήο. Θπξίσο, φκσο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα αλαιπζεί ε ζρέζε πνπ έρνπλ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη κε ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο πφιεο. Ρν πξψην κέξνο θαηαιήγεη κε ηελ θαηαγξαθή ησλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ πνιηηηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη ζην πιαίζην ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο, θαζψο θαη ηα νθέιε πνπ κπνξνχλ λα 9

10 πξνθχςνπλ κέζσ απηψλ, κε έκθαζε ζηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπο θαη ζηελ εχξεζε ηεο θαηάιιειεο θιίκαθαο παξέκβαζεο. Πην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο εμεηάδνληαη δχν παξαδείγκαηα πφιεσλ κε ζθνπφ λα δηεπθξηληζηεί ε ζχγθιηζε ή φρη ησλ ζεσξεηηθψλ απφςεσλ κε ηηο αληίζηνηρεο πξαθηηθέο εθαξκνγέο. Νη πφιεηο πνπ επηιέρζεθαλ πξνο εμέηαζε είλαη ην Άκζηεξληακ θαη ην Ρνξφλην, νχησο ψζηε λα ππάξρνπλ παξαδείγκαηα ηφζν απφ ηελ Δπξψπε φζν θαη απφ ηελ Ακεξηθή. Ζ επηινγή απηή έγηλε δηφηη νη ζπγθεθξηκέλεο πφιεηο απνηεινχλ αλαγλσξηζκέλεο δεκηνπξγηθέο πφιεηο απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, σζηφζν δελ αλήθνπλ ζηηο παγθφζκηεο πφιεηο πνπ θπξηαξρνχλ ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν, φπσο ην Ινλδίλν ή ε Λέα φξθε. 10

11 Ππώηο Μέπορ: Θευπηηικέρ Πποζεγγίζειρ 11

12 11. Βαζικέρ Έννοιερ Δηθόλα 1: Special Person 1.1. Γημιοςπγικόηηηα Γηα λα κπνξέζεη λα γίλεη θαηαλνεηφ ην ηη αθξηβψο είλαη κηα δεκηνπξγηθή πφιε, θξίλεηαη απαξαίηεηνο ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ φξνπ «δεκηνπξγηθφηεηα». Πχκθσλα κε ην ιεμηθφ ηεο Νμθφξδεο, ε δεκηνπξγηθφηεηα νξίδεηαη σο «ε ηθαλφηεηα λα παξάγνπκε λέεο θαη απζεληηθέο ηδέεο θαη πξάγκαηα» (Kunzmann, 2004). Δπίζεο, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη γεληθά ππάξρνπλ δχν θχξηεο απφςεηο ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγηθφηεηα. Πχκθσλα κε ηελ πξψηε, ε δεκηνπξγηθφηεηα απνηειεί θάηη μερσξηζηφ θαη ππάξρεη κφλν ζε ειάρηζηα άηνκα ηα νπνία δηαθξίλνληαη απφ θάπνην ηαιέλην ή δεμηφηεηα, θαη επνκέλσο δελ κπνξεί λα θαιιηεξγεζεί. Ζ δεχηεξε ζεσξία, ππνζηεξίδεη φηη ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ην ηαιέλην είλαη ηθαλφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα δηδαρζνχλ θαη λα εκθαληζηνχλ ζε έλαλ άλζξσπν κε εμάζθεζε θαη φηη φινη νη άλζξσπνη είλαη έσο έλα βαζκφ δεκηνπξγηθνί. 2 2 Ξεγή: urgikotita.doc Ζ θηινζνθία ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο βαζίδεηαη θπξίσο ζηε δεχηεξε άπνςε, θαη ζηφρνο είλαη ε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ ψζηε νη άλζξσπνη λα ζθέθηνληαη θαη λα ελεξγνχλ δεκηνπξγηθά ζηελ πξνζπάζεηα επίιπζεο αζηηθψλ πξνβιεκάησλ (Landry, 2005). Ξαξάιιεια, ε δεκηνπξγηθή πφιε κπνξεί λα πεξηγξαθεί σο ν ρψξνο πνπ δηαζέηεη έλα πεξηβάιινλ ηθαλφ λα πξνζειθχζεη θαη λα ζπγθξαηήζεη θαη λα αμηνπνηήζεη ηνπο 12

13 δεκηνπξγηθνχο θαη ηαιαληνχρνπο αλζξψπνπο. Ωζηφζν, ε εκθάληζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζηελ πφιε δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ αλζξψπηλε εξγαζία, αιιά θαη απφ ζπγθπξίεο θαη απξφζκελεο ζπλζήθεο (Hospers 2003). Νη ζχγρξνλεο ζπλζήθεο, βέβαηα, ηείλνπλ λα αιιάμνπλ ηελ έλλνηα ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο φπσο αλαθέξζεθε πην πάλσ. Ππγθεθξηκέλα, σο δεκηνπξγηθφηεηα δελ νξίδεηαη πιένλ κφλνλ ε παξαγσγή λέσλ πιηθψλ ή αγαζψλ, αιιά νπνηαδήπνηε πξσηφηππε ελέξγεηα. Ν φξνο «δεκηνπξγηθφηεηα» δειαδή πεξηγξάθεη ηφζν ηε δηαδηθαζία θαη ην πξντφλ φζν θαη ηνλ ηξφπν πνπ νπζηαζηηθά κπνξεί θαλείο λα είλαη δεκηνπξγηθφο. Πχκθσλα κε ηνλ Smith, (2007) εθηφο απφ κεκνλσκέλνπο αλζξψπνπο, π.ρ. ηνπο θαιιηηέρλεο, ηνπο αξρηηέθηνλεο θιπ, κπνξνχλ λα είλαη δεκηνπξγηθέο θαη «άςπρεο έλλνηεο» φπσο νη δεκηνπξγηθέο νηθνλνκίεο, δεκηνπξγηθέο πνιηηηθέο, δεκηνπξγηθέο θπβεξλήζεηο θαη δεκηνπξγηθέο πφιεηο. Κέζα ζε έλα επξχηεξν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ πνπ βαζίδεηαη ζηε γλψζε, ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηεο λέαο νηθνλνκίαο, έρνπλ νξίζεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ θαηλνηνκία σο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ζηελ επίηεπμε βηψζηκνπ θαη αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο γηα ηηο πφιεηο (Suciu, 2009). Νη πφιεηο ηψξα πεξηζζφηεξν απφ πνηέ, εμαηηίαο ηεο εκθάληζεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο θαη ηνπ επνλνκαδφκελνπ παξαδφμνπ ηνπ παγθφζκηνπ-ηνπηθνχ 3, αληαγσλίδνληαη γηα ηα πιενλεθηήκαηα ησλ θαηνίθσλ, ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ επηζθεπηψλ, θαζψο θάζε πφιε απνθνκίδεη πξνλφκηα κε ην λα πξνζειθχεη θαη λα δηαηεξεί knowledge workers 4 (εξγαδφκελνπο γλψζεο) (Drucker, 1999) θαη δξαζηεξηφηεηεο έληαζεο γλψζεο (Hospers 2003). Έηζη, ε δεκηνπξγηθφηεηα θαίλεηαη λα είλαη κηα ζχγρξνλε πξννπηηθή γηα ηελ αλάδεημε ησλ πφιεσλ κέζα ζε απηφ ην εληεηλφκελν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Απφ ηελ άιιε, ε δεκηνπξγηθφηεηα πξνζδηνξίδεηαη απφ ην εθάζηνηε πεξηβάιινλ. Έηζη, θάηη πνπ ήηαλ δεκηνπξγηθφ ηνλ πεξαζκέλν αηψλα, κπνξεί λα κελ είλαη δεκηνπξγηθφ ζην κέιινλ, ρσξίο απηφ 3 Ξαξάδνμν παγθφζκηνπ-ηνπηθνχ (global-local paradox): Ν πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηελ επηξξνή πνπ έρεη ε παγθνζκηνπνίεζε ζηε δνκή ησλ πφιεσλ. Γηαθξίλνληαη δχν θχξηεο απφςεηο, ε απαηζηφδνμε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ε παγθνζκηνπνίεζε θαη ε νηθνλνκηθή νινθιήξσζε ζα αιιάμνπλ ηε κνξθή ηεο πφιεο φπσο είλαη ζήκεξα θαη ε αηζηφδνμε άπνςε, ε νπνία ππνζηεξίδεη φηη ε παγθνζκηνπνίεζε κπνξεί λα απνηειέζεη κία εμαηξεηηθή επθαηξία γηα ηηο πφιεηο. Γηα ηηο πφιεηο ε νηθνλνκία ηεο γλψζεο θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ζεκαίλνπλ ηελ απμαλφκελε ζεκαζία ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ θαη επνκέλσο ηεο πφιεο. Κε άιια ιφγηα, αθξηβψο ζε έλαλ θφζκν πνπ ελνπνηείηαη, νη πφιεηο πξέπεη λα βαζίδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηα δηθά ηνπο εηδηθά ηνπηθά ραξαθηεξηζηηθά. Απηά ηα κνλαδηθά ραξαθηεξηζηηθά, πξαγκαηηθά θαζνξίδνπλ απηφ ζην νπνίν κία πφιε ππεξέρεη θαη απηφ ην νπνίν κπνξεί λα ηελ θάλεη λα δηαθξηζεί ζηνλ αληαγσληζκφ κε ηηο άιιεο πφιεηο ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο. 4 knowledge workers: φξνο πνπ απέδσζε ν Drucker (1999), ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν, ε ζεκαληηθφηεξε ζπκβνιή ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζηνλ 21 ν αηψλα, ζα είλαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ ε νπνία ζα βαζίδεηαη ζηε γλψζε. 13

14 λα ζεκαίλεη φηη δελ είλαη απαξαίηεην λα ππάξρεη. Δπίζεο, εμαξηάηαη θαη απφ ηελ πεξηνρή ή ρψξα πνπ ζπκβαίλεη θάηη, νπφηε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο, θαη επνκέλσο δηαθνξεηηθνί πνιηηηζκνί θαη ηξφπνη ζθέςεο θαζνξίδνπλ δηαθνξεηηθά πξάγκαηα σο δεκηνπξγηθά (Landry, 2007). Πχκθσλα κε ηνλ Hall, (1998 ζην: Hospers, 2003, ζει. 147) ε δεκηνπξγηθή πφιε είλαη έλα θαηλφκελν πνπ αλήθεη ζε θάζε επνρή, σζηφζν ηα αζηηθά πεξηβάιινληα δελ θαηαδεηθλχνπλ πάληα δεκηνπξγηθφηεηα Δμθάνιζη ηος όπος Ζ εκθάληζε ηεο ζπδήηεζεο γηα ηε δεκηνπξγηθφηεηα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Απηφ έγηλε ζαλ απνηέιεζκα ηεο γεληθφηεξεο αιιαγήο πνπ επήιζε ζηελ θνηλσλία, ηελ νηθνλνκία θαη ηελ παξαγσγή θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ. Ν Florida ραξαθηεξίδεη ηελ αιιαγή απηή πνιχ ζεκαληηθή θαη κεγάιε θαη ηε ζπγθξίλεη κε ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή αιιαγή ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα απφ ηελ αγξνηηθή ζηε βηνκεραληθή επνρή. Ρφζν ν Florida φζν θαη ε Jacobs, ζπκθσλνχλ φηη βηψλνπκε ηελ εκθάληζε ηεο δεκηνπξγηθήο επνρήο (Hospers and van Dalm, 2005). Όπσο θαη ν Landry εμεγεί, ε αιιαγή απηή πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε παγθφζκην επίπεδν, αθνξά ηηο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, ηελ εκθάληζε λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ νηθνλνκία πνπ βαζίδεηαη ζην δηαδίθηπν θαη ζπλδπάδεηαη κε ηε ζηξνθή απφ ηε ρεηξσλαθηηθή ζηελ εγθεθαιηθή εξγαζία θαη ηελ αμία πνπ απέθηεζαλ νη θαηλνηνκίεο, νη εθεπξέζεηο θαη ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα (Landry, 2005). Νη αιιαγέο απηέο ζε νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν δελ κπνξνχζαλ παξά λα επεξεάζνπλ θαη ηηο πφιεηο θαη ηε δνκή ηνπο. Έηζη έπξεπε λα επαλεμεηαζηνχλ ηνκείο φπσο ε εθπαίδεπζε, ε νηθνλνκηθή δηάξζξσζε θιπ. (Landry, 2005). Θαηά ζπλέπεηα, ε ιχζε πνπ ζα έπξεπε λα δνζεί ζηα πξνβιήκαηα ησλ πφιεσλ θαη ζηελ αλαδηάξζξσζε ηνπο κε ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ αιιαγψλ ήηαλ ε δεκηνπξγηθφηεηα. Όπσο εμεγεί θαη ν Oakley (2004 ζην: Comunian, 2010, ζει. 2), φιεο νη πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο, αλεμάξηεηα απφ ηελ ηζηνξία, ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηνπο δηάξζξσζε έρνπλ αλάγθε απφ έλα δεκηνπξγηθφ θέληξν ή κία πνιηηηζηηθή ζπλνηθία. Ζ ηδέα ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο πξνέθπςε, αξρηθά, ζαλ κία ζεσξία ε νπνία είρε ζθνπφ λα εμεγήζεη γηαηί θάπνηεο πφιεηο ήηαλ νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά επηηπρεκέλεο (Landry, 2000). Έρνληαο ζαλ «πξφηππν» ηηο επηηπρεκέλεο απηέο πφιεηο, ε ζεσξία ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο πξνζπαζεί λα δηακνξθψζεη έλα πιαίζην πνιηηηθψλ, πνπ ζα κπνξέζεη λα νδεγήζεη θάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο θαη άιιεο πφιεηο ζηελ αλάπηπμε. Γηα ηελ Jacobs ην 14

15 «θιεηδί» γηα ηελ επίηεπμε ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο είλαη ε πνηθηινκνξθία. Πην ίδην πλεχκα θηλείηαη θαη ν Florida, ν νπνίνο αλαθέξεη φηη κηα δεκηνπξγηθή πφιε πξέπεη λα παξέρεη ζηνπο θαηνίθνπο ηεο επηινγέο. Νη επηινγέο απηέο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο, εκπνξηθέο θαη φρη κφλν, αθφκα θαη κε ηελ πνηφηεηα ηεο λπρηεξηλήο δσήο θαη ηηο θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο (Hospers and van Dalm, 2005) Γημιοςπγικόηηηα και Πολιηιζηικόρ Σσεδιαζμόρ Ζ ζπδήηεζε γηα ηε δεκηνπξγηθή πφιε ζπλδέεηαη κε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ζε ηνπηθφ επίπεδν θαζψο θαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ζρεδηαζκνχ (Stevenson, 2003). Πηε δεθαεηία ηνπ 1980 αλαγλσξίζηεθε γεληθφηεξα ε ζεκαζία ηεο χπαξμεο δξαζηήξηαο πνιηηηζηηθήο δσήο θαη πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζε δεκφζηνπο ρψξνπο (Hall Ρ., 1998). Ξαξάδεηγκα απνηεινχλ νη πφιεηο ηεο Βνξείνπ Ακεξηθήο θαη ηεο Αγγιίαο, πνπ ηα θέληξα ηνπο ραξαθηεξίδνληαλ απφ ρψξνπο κφλν γηα εξγαζία θαη αγνξέο. Κε ζθνπφ ηελ αλαγέλλεζε ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ, εθαξκφζηεθαλ πνιηηηθέο πνπ ζπλδπάζηεθαλ κε ηελ πξνζπάζεηα ελδπλάκσζεο ηνπ πνιηηηζηηθνχ ζηνηρείνπ ζηα θέληξα ησλ πφιεσλ, κέζσ δεκηνπξγίαο λέσλ πιαηεηψλ θαη ρψξσλ ζπλαληήζεσλ θαη δηνξγάλσζεο πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Νη αλαπιάζεηο απηέο πέηπραλ ηφζν ηελ ελδπλάκσζε ηεο αζηηθήο νηθνλνκίαο φζν θαη ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ. Πχκθσλα κε ηνλ Tim Hall (1998), ε εκθάληζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ θαη ε γεληθφηεξε ζηξνθή πξνο ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα, ήηαλ απνηέιεζκα ηεο πξνζπάζεηαο αλαδσνγφλεζεο παξαθκαδνπζψλ ελδν-αζηηθψλ πεξηνρψλ. Ππγθεθξηκέλα, ε απνβηνκεράληζε επέθεξε ζεκαληηθά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ζε πνιιέο πφιεηο, ηφζν ηεο Δπξψπεο φζν θαη ηεο Ακεξηθήο κε απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε πεξηνρψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο. Ν πνιηηηζηηθφο ηνκέαο απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ηνκείο φπνπ ζηεξίρζεθε ε πξνζπάζεηα αλάπιαζεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ. Νη βηνκεραλίεο απηέο, πέξα απφ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή αλαβάζκηζε πνπ πξννξίδνληαλ λα πξνζθέξνπλ, ζπλδπάδνληαλ θαη κε δηάθνξα έξγα αλάπιαζεο κε βάζε θπξίσο ηηο δεκηνπξγηθέο ηέρλεο. Κία πξψηε πξνζπάζεηα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε απνηέιεζε ε ίδξπζε ηνπ Ππλεηαηξηζκνχ γηα Βηψζηκεο Ξεξηνρέο (αξγφηεξα 15

16 Θνηλφηεηεο) 5 ην 1977 απφ ηνλ Robert McNulty (Landry, 2005). Αξρηθά, ηα κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δσήο ζε κηα πφιε, επηθεληξψζεθαλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ αξρηηεθηνληθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, σζηφζν, ην 1979 ν Harvey Perloff μεθίλεζε έλα πξφγξακκα γηα λα θαηαγξάςεη ηελ νηθνλνκηθή αμία ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, αξρηθά ζην Ινο Άληδειεο, ρσξίο φκσο λα ζπκπεξηιάβεη ηε βηνκεραλία ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Ρν πξφγξακκα απηφ θαηέδεημε πσο ηα πνιηηηζηηθά δξψκελα θαη ε πνηφηεηα δσήο ζε κία πφιε ζπλδένληαη κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Απηφ πεξηιάκβαλε ηε δηαρείξηζε θάζε θνηλσληθήο θαη πιηθήο αιιαγήο πνπ επεξεάδεη θάζε θνηλσλία. Έηζη μεθίλεζε κηα ζεηξά κειεηψλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ ηερλψλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Απηέο νη κειέηεο ζπλέδεζαλ ηηο ηέρλεο κε ηελ πφιε θαη δεκηνχξγεζαλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα λα νξγαλσζνχλ ζπλέδξηα φπσο ην Arts and the Changing City: An Agenda for Urban Regeneration (1988) πνπ νξγαλψζεθε απφ ηελ βξεηαλν-ακεξηθάληθε εηαηξεία ηερλψλ (British American Arts Association) (Landry, 2005). Ν πνιηηηζηηθφο ζρεδηαζκφο εζηίαζε θπξίσο ζην επηρείξεκα φηη νη ηνπηθέο αξρέο κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ θαιχηεξα ηηο φπνηεο 5 Partners for Livable Places (later Communities) αιιαγέο ή πξνβιήκαηα παξνπζηάδνληαη ζε κία πφιε, απφ νπνηνλδήπνηε άιιν θξαηηθφ θνξέα (Stevenson, 2003). Ξξαγκαηνπνηήζεθε, θαη απηφλ ηνλ ηξφπν κηα πξνζπάζεηα αλάδεημεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη ηδηαηηεξφηεηαο ηεο θάζε πεξηνρήο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο. Ν πνιηηηζηηθφο ζρεδηαζκφο δελ απνηειεί εληαίν ζχζηεκα ζθέςεο ή παξέκβαζεο. Ωζηφζν, παξνπζηάδεηαη θπξίσο απφ ηνπο ππνζηεξηθηέο ηεο πξνζέγγηζεοσο έλαο κεραληζκφο πνπ κε ηελ έληαμε ηεο πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο πφιεηο, κπνξεί, εθηφο απφ ηελ νηθνλνκηθή αλαδσνγφλεζε, λα βειηηψζεη ηελ αζηηθή δσή θαη ηε κνξθή ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο. Ρέινο, πξέπεη λα αλαθέξνπκε φηη ππάξρνπλ ηφζν πεξηπηψζεηο πνπ ε αλάπηπμε ησλ πνιηηηζηηθψλ θιάδσλ ήηαλ απνηέιεζκα νξγαληθήο αλάπηπμεο αιιά θαη πεξηπηψζεηο πνπ ε αλάπηπμε πνιηηηζηηθψλ πεξηνρψλ επήιζε κεηά απφ πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ. Απφ απηέο ηηο κειέηεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, φπνπ νη φξνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ ήηαλ πνιηηηζκφο, ηέρλεο, πνιηηηζηηθφο ζρεδηαζκφο, πνιηηηζηηθή βηνκεραλία, μεθίλεζε λα αλαπηχζζεηαη ην Θίλεκα ηεο Γεκηνπξγηθήο Ξφιεο, φπσο ην αλαθέξεη ν Landry ή ε Γεκηνπξγηθή Δπνρή, ζχκθσλα κε ηελ Jacobs θαη ηνλ Florida (Hospers and van Dalm, 2005). Ζ Γεκηνπξγηθφηεηα ζαλ φξνο 16

17 παξνπζηάζηεθε γηα πξψηε θνξά απφ ην Πνπεδφ πεξηθεξεηνιφγν νξφζεκα, ε ειθπζηηθφηεηα θαη αλαγλσξηζηκφηεηα ησλ δεκφζησλ Ake Andersson (1985) θαη αξγφηεξα άξρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη ρψξσλ ηεο πφιεο, νη ηνπηθέο παξαδφζεηο ηεο δεκφζηαο αζηηθήο επξέσο (Kunzmann, 2004). δσήο, θαζψο θαη νη γεληθφηεξεο ζπλήζεηεο πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηνλ αζηηθφ ρψξν. Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη θαη ε πνηθηιία ζηελ Ν πνιηηηζηηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε αλάδεημε ησλ πνιηηηζηηθψλ παξνρή θαη ηελ πνηφηεηα ππεξεζηψλ, φπσο ην εκπφξην, ε πφξσλ ηεο πφιεο φκσο, απνηειεί αθφκα θαη ηψξα θξίζηκν δηαζθέδαζε θαη γεληθφηεξα νη δξαζηεξηφηεηεο ειεχζεξνπ ρξφλνπ παξάγνληα γηα ηελ επίηεπμε αζηηθήο βησζηκφηεηαο θαη θαη πνιηηηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο. Πηνπο πνιηηηζηηθνχο πφξνπο δεκηνπξγηθφηεηαο γηα πνιινχο ζεσξεηηθνχο. Ν Landry δηαθξίλεη πεξηιακβάλνληαη θαη νη δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο ησλ δηάθνξσλ κηα πιεζψξα ζηνηρείσλ ηα νπνία ζεσξείηαη φηη ζπλνςίδνπλ ηνπο κεηνλνηήησλ ή νκάδσλ πνπ θαηνηθνχλ ζηελ πφιε. Ρέινο, ην εχξνο πνιηηηζηηθνχο πφξνπο πνπ δηαζέηεη κηα πεξηνρή. Έλα πξψην θαη ε πνηφηεηα ησλ ηθαλνηήησλ ζε επαγγέικαηα πνπ ζηνηρείν απνηειεί ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε εθεπξεηηθφηεηα ησλ ραξαθηεξίδνληαη σο «πνιηηηζηηθνί θιάδνη» θαη πεξηιακβάλνπλ ηε θαηνίθσλ ηεο πφιεο. Έπεηηα, ε ηζηνξηθή, αξραηνινγηθή, θσηνγξαθία, ηε δηαθήκηζε, ην ληηδάηλ, ηηο εθδφζεηο, ηε κφδα, ην θαιιηηερληθή θαη αλζξσπνινγηθή θιεξνλνκηά, ζρεδηαζκφ, ηα ΚΚΔ θιπ. θαζψο θαη νη ηθαλφηεηεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο ηνπηθέο δηαιέθηνπο θαη ηδησκαηηζκνχο. ζρεηίδνληαη κε ηε δηνίθεζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ηνπηθψλ Ξνιηηηζηηθνί πφξνη ζεσξνχληαη θαη ην θηηζκέλν πεξηβάιινλ κηαο ηαιέλησλ θαη ηδεψλ κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε φισλ ησλ παξαπάλσ. πφιεο, ε αξρηηεθηνληθή ηεο θιεξνλνκηά, ηα αζηηθά ηνπία θαη Δηθόλα 2: Τν θηήξην La Perdera ή Casa Mila ζηε Βαξθειώλε πνπ εληάζζεηαη ζηελ αξρηηεθηνληθή θιεξνλνκηά ηεο πόιεο θαη απνηειεί νξόζεκν ηεο. Κηηζκέλν ζηηο αξρέο ηνπ 190π αηώλα από ηνλ Gaudi, απνηειεί ηκήκα ηεο Παγθόζκηαο Πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο UNESCO. Μαδί κε άιια θηήξηα αλάινγεο αξρηηεθηνληθήο θαη ζεκαζίαο, ζπλζέηνπλ ην αμηόινγν θηηζκέλν πεξηβάιινλ ηεο Βαξθειώλεο, έλαο από ηνπο ιόγνπο πνπ ηελ έρνπλ αλαδείμεη ζε δεκηνπξγηθή. 17

18 22. Πποζδιοπιζμόρ ηος όπος «Γημιοςπγική πόλη» Αξρηθά, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη δελ είλαη θαζφινπ εχθνιν λα πξνζδηνξηζηεί ην ηη αθξηβψο είλαη κηα δεκηνπξγηθή πφιε (Hemel, 2002 ζην: Hospers, 2003, ζει. 147). Ξαξά ηηο πξνζπάζεηεο απφ ηνπο ππνζηεξηθηέο ηεο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο παξακέλεη έλαο κάιινλ αζαθήο φξνο (Kunzmann, 2005). Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη, ε δεκηνπξγηθφηεηα ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ αζηηθή αλάπηπμε έρεη πνιιέο δηαζηάζεηο (Kunzmann, 2005). Ωζηφζν, είλαη μεθάζαξν φηη πάλσ απφ φια, πίζσ απφ ηελ πνηθηιία ησλ ηδεψλ βξίζθνληαη νη θνηλέο αξρέο ηεο γλψζεο θαη ηεο θαηλνηνκίαο ζπζρεηηζκέλεο κε λέα πξντφληα ή λέεο δξαζηεξηφηεηεο, λένπο θνξείο ή ζεζκνχο, ή λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ή δηαθπβέξλεζεο (Costa θ.ά., 2007). Πχκθσλα κε ηνπο Costa θ.ά. (2007), ε ηδέα ηεο Γεκηνπξγηθήο Ξφιεο βαζίδεηαη ζε 3 θεληξηθνχο άμνλεο. Πχκθσλα κε ηνλ πξψην, ε Γεκηνπξγηθή Ξφιε κπνξεί λα εηδσζεί σο έλα εξγαιείν αζηηθήο αλάπηπμεο. Ν δεχηεξνο αληηιακβάλεηαη ηελ ηδέα ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο σο ηελ ηθαλφηεηα λα ειθχεη δεκηνπξγηθφ αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ηέινο ν ηξίηνο, ζηεξίδεη ηελ αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο ζηελ χπαξμε δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλήθνπλ ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο. Αληίζηνηρα κε απηνχο ηνπο άμνλεο, είλαη θαη νη θχξηνη εθθξαζηέο ηεο πξνζέγγηζεο, ν Landry, o Richard Florida, θαη ν Richard Caves πνπ αλέιπζε ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο. Ζ πξψηε ζαθήο δηαηχπσζε ηεο ηδέαο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο απνδίδεηαη ζηνπο Bianchini θαη Landry (Comunian, 2010). Πχκθσλα κε ηνπο Bianchini θαη Landry (1995), ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε δεκηνπξγηθή ζθέςε κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίιπζε ησλ αζηηθψλ πξνβιεκάησλ, θαζψο πεξηιακβάλνπλ ηελ εθ λένπ αληηκεηψπηζε ηνπο. Δπνκέλσο, ζηφρνο είλαη ε δεκηνπξγία ελφο πεξηβάιινληνο κέζα ζε κία πφιε, απνηεινχκελν ηφζν απφ πιηθή φζν θαη άπιε ππνδνκή, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ θαιιηέξγεηα θαη ηελ έθθξαζε δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηαιέληνπ ζηνπο θαηνίθνπο ηεο κε ζθνπφ ηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηε γέλεζε λέσλ ηδεψλ. Ζ επίηεπμε ελφο ηέηνηνπ πεξηβάιινληνο κπνξεί λα νδεγήζεη ηηο πφιεηο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Έηζη, ε δεκηνπξγηθή πφιε απνηειεί κία λέα πξνζέγγηζε ζηξαηεγηθήο ηνπ 18

19 πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, ε νπνία βαζίδεηαη ζην αηνκηθφ ηαιέλην θαη δεκηνπξγηθφηεηα, ζηνλ πνιηηηζηηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε δεκηνπξγηθή βηνκεραλία, ρσξίο φκσο λα απνζθνπεί ζε ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα, ή λα πξνδηαγξάθεη πνιηηηθέο. Γίλεηαη έκθαζε θπξίσο ζηελ αιιαγή ηνπ πθηζηάκελνπ ηξφπνπ ζθέςεο αληηκεηψπηζεο ησλ αζηηθψλ πξνβιεκάησλ κέζα απφ δεκηνπξγηθέο ιχζεηο θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ πφξσλ (Landry, 2000). Ξξέπεη σζηφζν λα ηνληζηεί φηη, ε δεκηνπξγηθή πφιε δελ αθνξά απνθιεηζηηθά κφλν επαγγέικαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αηνκηθή δεκηνπξγηθφηεηα θαη ην ηαιέλην (Landry, 2000). Αληίζεηα, απηφ απνηειεί απιά κία δηάζηαζε ζεκαληηθή σζηφζν- ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο. Γη απηφ ην ιφγν, ν Landry ηνλίδεη φηη ε δεκηνπξγηθή πφιε δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κε ηελ πξνψζεζε ηεο εγθαηάζηαζεο επηρεηξήζεσλ πνπ πξνσζνχλ ηελ αηνκηθή δεκηνπξγηθφηεηα, ηελ ηθαλφηεηα θαη ην ηαιέλην. Δπηρεηξήζεηο δειαδή θαη επαγγέικαηα πνπ αλαπηχζζνληαη κέζσ ηεο παξαγσγήο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο ε δηαθήκηζε, ε αξρηηεθηνληθή θαη ην ληηδάηλ, ε ηειεφξαζε, νη ηέρλεο, ε δεκηνπξγία ινγηζκηθνχ θιπ. Αληίζεηα, φια απηά απνηεινχλ απιά έλα ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο, ρσξίο φκσο λα ηελ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά Γημιοςπγική Τάξη και 3Τ Δλψ ν Landry πξνζδηνξίδεη ηε δεκηνπξγηθή πφιε σο έλα ζχλνιν ζπλζεθψλ θαη ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ εθαξκνγή πνιενδνκηθψλ πνιηηηθψλ, ν Florida πξνζαλαηνιίδεηαη θπξίσο ζηε ζεκαζία πνπ έρεη γηα κία πφιε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ θαηνηθεί ζ απηήλ. Πχκθσλα κε ηε ζεσξία πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Florida, ππάξρεη κία ηάμε αλζξψπσλ, ε Γεκηνπξγηθή Ράμε θαη είλαη απηνί πνπ σζνχλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πφιεο. Έηζη, ππάξρνπλ θαη νξηζκέλα άιια ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα εκθαλίδεη κηα πφιε γηα λα ηελ πξνηηκνχλ νη άλζξσπνη ηεο Γεκηνπξγηθήο Ράμεο. Απηά είλαη ε ηερλνινγία, ην ηαιέλην θαη ε αλεθηηθφηεηα 6, δειαδή ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζεσξεηηθά, κπνξεί λα αλαπηχμεη θάζε πφιε, παξά ζηνηρεία πνπ απιά δηαζέηεη κία πεξηνρή απφ κφλε ηεο (Florida, 2002). Ωζηφζν, ζεσξνχληαη σο απαξαίηεηα ζηνηρεία ηεο πφιεο κφλν φηαλ ζπλππάξρνπλ θαη ηα ηξία καδί. 6 3Ρ: tolerance, technology, talent 19

20 Ζ αλεθηηθφηεηα, αξρηθά, ζεσξείηαη σο ε ηθαλφηεηα εθείλε κηαο πφιεο, πην ζπγθεθξηκέλα ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο, λα είλαη αλνηρηνί ζε δηαθνξεηηθέο εζληθφηεηεο, ζξεζθείεο θαη ηξφπνπο δσήο. Απηφ ζπκπίπηεη, κε φηη πεξηγξάθεη ε Jacobs σο πνηθηινκνξθία, δειαδή ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ξαηζηζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ηελ πξνζθνξά ίζσλ δηθαησκάησλ ζε φινπο αλεμάξηεηα απφ νπνηνπζδήπνηε άιινπο παξάγνληεο, πέξα απφ ηελ γλψζε θαη ηελ ηθαλφηεηα. Νη πφιεηο νη νπνίεο θαίλεηαη λα αθκάδνπλ ζην ζεκεξηλφ θφζκν, είλαη νη θνηλσλίεο ζηηο νπνίεο ν θαζέλαο κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Κε απηφ ηνλ ηξφπν, ε πφιε είλαη πνιχ πην πηζαλφ λα κπνξέζεη λα πξνζειθχζεη κεγαιχηεξν αξηζκφ αλζξψπσλ πνπ αλήθνπλ ζηε Γεκηνπξγηθή Ράμε. Κηιψληαο γηα ηαιέλην, ελλννχληαη ηα κέιε ηεο δεκηνπξγηθήο ηάμεο. Ρν βαζηθφ ηκήκα απηήο ηεο δεκηνπξγηθήο ηάμεο πεξηιακβάλεη κεραληθνχο θαη επηζηήκνλεο, θαζεγεηέο παλεπηζηεκίσλ, ζπγγξαθείο θαη πνηεηέο, θαιιηηέρλεο, εζνπνηνχο, ζρεδηαζηέο, αξρηηέθηνλεο, φπσο επίζεο θαη εξεπλεηέο, αλαιπηέο, θαη γεληθφηεξα θάζε είδνπο αλζξψπνπο ηνπ πλεχκαηνο θαη ηεο γλψζεο. Δθηφο, βέβαηα απφ απηνχο, ε Γεκηνπξγηθή Ράμε πεξηιακβάλεη επίζεο θαη φινπο ηνπο δεκηνπξγηθνχο επαγγεικαηίεο πνπ εξγάδνληαη ζε επηρεηξήζεηο έληαζεο γλψζεο, φπσο ζηνπο ηνκείο πςειήο ηερλνινγίαο, νηθνλνκηθέο ππεξεζίεο, λνκηθά θαη επαγγέικαηα πγείαο θαη δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ. Πχκθσλα πάληα κε ηνλ Florida, ε Γεκηνπξγηθή Ράμε απνηειεί ην 30% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηηο Ζλσκέλεο Ξνιηηείεο. Ωζηφζν, ε δεκηνπξγηθφηεηα απνηειεί βαζηθφ θαη εγγελέο ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θάζε αλζξψπνπ, φκσο φπσο ππνζηεξίδεη ην παξαπάλσ πνζνζηφ, αληαλαθιά ηνπο αλζξψπνπο εθείλνπο νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχλ ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαζεκεξηλά ζηε δνπιεηά ηνπο. Γειαδή, ζεσξεηηθά φινη νη άλζξσπνη είλαη δεκηνπξγηθνί θαη επνκέλσο ελ δπλάκεη κέιε απηνχ πνπ απνθαιεί «Γεκηνπξγηθή Ράμε» (Florida, 2005). Απφ ηελ άιιε κεξηά, ν Florida, εμεγεί φηη ηα κέιε ηεο Γεκηνπξγηθήο Ράμεο κνηξάδνληαη θνηλέο αμίεο ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγηθφηεηα, ηε δηαθνξεηηθφηεηα θαη ηελ αηνκηθφηεηα. 20

21 Ππκπιεξψλεη κάιηζηα, φηη πνιιέο εηαηξείεο, γηα ηελ πξνζέιθπζε απηψλ ησλ αλζξψπσλ έρνπλ πηνζεηήζεη ραιαξνχο θψδηθεο εξγαζίαο θαη έλδπζεο, επέιηθηα σξάξηα θιπ (Florida, 2002). Ν Florida πεξηιακβάλεη ζηνπο ηαιαληνχρνπο αλζξψπνπο φινπο φζνπο έρνπλ πςειφ επίπεδν κφξθσζεο, θαζψο θαη ηερληθφ πξνζσπηθφ πνπ έρεη αλαπηχμεη γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ζρεηηθέο κε ην αληηθείκελν εξγαζίαο ηνπ, θαη ηηο ρξεζηκνπνηεί κε δεκηνπξγηθφ ηξφπν (Θνπξηέζεο, 2008). Ρν γεγνλφο φκσο φηη πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο θαηφρνπο πηπρίσλ αλψηαηεο εθπαίδεπζεο ρσξίο θάπνην άιιν θξηηήξην θαηαδεηθλχεη ηε ζχγρπζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηνπ ηαιέληνπ κε ηε γλψζε (Markusen, 2006) γηα ηελ νπνία θπξίσο αζθείηαη θξηηηθή ζηνλ Florida. Ρέινο, ε ηερλνινγία αλαθέξεηαη ζηε ζπγθέληξσζε ζε κηα πεξηνρή επηρεηξήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ πςειή ηερλνινγία θαη θαηλνηνκία. Θαη επέθηαζε, ζχκθσλα κε ηηο παξαπάλσ ζεσξίεο, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε θαη δχν πξνζεγγίζεηο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο. Πχκθσλα κε ηνλ Smith (2007), ππάξρνπλ 2 δηαθνξεηηθνί ζεκειηψδεηο νξηζκνί ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ πξνζεγγίδεηαη θάζε θνξά ν ζρεδηαζκφο γηα ηελ επίηεπμε ηεο. Ππγθεθξηκέλα, κέζα απφ ηε κειέηε θάπνησλ πφιεσλ ηνπ Θαλαδά φπνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ πνιηηηθέο γηα ηελ επίηεπμε δεκηνπξγηθφηεηαο ζηηο πφιεηο, πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη ηελ πξνέιεπζε απηψλ ησλ δχν πξνζεγγίζεσλ. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, αλάινγα κε ηηο δχν απηέο πξνζεγγίζεηο, ε έλλνηα ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο δηαθνξνπνηείηαη, αθνχ θάζε θνξά είλαη δηαθνξεηηθφο ηφζν ν ηξφπνο επίηεπμεο θαη ζρεδηαζκνχ, αιιά θαη ηα εθάζηνηε απνηειέζκαηα. 21

22 Πίλαθαο 1: Καηαγξάθνληαο ηηο πξνζεγγίζεηο αμηώλ θαη κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηεο Γεκηνπξγηθήο Πόιεο ζηνλ Καλαδά Προζεγγίζεις Δημιοσργικής Πόλης Αμίεο Γεκηνπξγηθήο Ξφιεο Νξηζκφο ηεο Γεκηνπξγηθήο Ξφιεο Πολιηιζμο-κενηρική Προζέγγιζη Θεληξηθέο Αμίεο: ηέρλεο, πνιηηηζκφο θαη θνηλσληθή επεκεξία, ηζφηηκε πξφζβαζε Ζ πφιε ησλ πνηθίισλ ηερλψλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ Οικονομικο-κενηρική Προζέγγιζη Θεληξηθέο Αμίεο: αζηηθή νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα θαη επεκεξία κέζσ δεκηνπξγηθψλ πξσηνβνπιηψλ/βηνκεραληψλ Ζ πφιε ηεο νηθνλνκηθήο θαηλνηνκίαο, ηνπ δεκηνπξγηθνχ ηαιέληνπ θαη ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ Πεγή: Smith R., Warfield K. (2007), ηδία επεμεξγαζία Ζ θχξηα δηαθνξά κεηαμχ απηψλ ησλ δχν θαηεπζχλζεσλ είλαη ε δηαθνξά ζηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο (Smith and Warfield, 2007). Ζ πξψηε πξνζέγγηζε είλαη ε πνιηηηζκν-θεληξηθή θαη ζχκθσλα κε απηήλ, ε δεκηνπξγηθή πφιε είλαη έλαο ρψξνο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ πνηθηινκνξθία, έληνλε παξνπζία ησλ ηερλψλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, δεκηνπξγηθέο εθθξάζεηο θαη θαληαζία. Ξαξάιιεια, νη αμίεο πνπ δηέπνπλ ηε δεκηνπξγηθή πφιε είλαη ε επίηεπμε επεκεξίαο θαη πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ, κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε λα απνηειεί δεπηεξεχνληα ζηφρν, ελψ ε δεκηνπξγηθφηεηα θαίλεηαη λα ζρεηίδεηαη κε ηελ ηαπηφηεηα, ηα δηθαηψκαηα, θαη γεληθφηεξα ηελ θνηλσληθή επεκεξία. Ζ δεχηεξε πξνζέγγηζε είλαη ε νηθνλνκηθνθεληξηθή, θαη ζε απηή, ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε έρεη πξσηεχνπζα ζεκαζία, ελψ νη θαιιηηερληθέο αμίεο είλαη δεπηεξεχνπζεο. Πχκθσλα κε απηή, ε δεκηνπξγηθή πφιε είλαη ε πφιε φπνπ αλαπηχζζνληαη ηζρπξέο, θαηλνηφκεο, αληαγσληζηηθέο πνιηηηζηηθέο θαη δεκηνπξγηθέο βηνκεραλίεο θαη νηθνλνκηθά βηψζηκνη θαιιηηερληθνί νξγαληζκνί. Ζ δεκηνπξγηθφηεηα απνηειεί ην κέζν γηα λα επηηεπρζεί ε ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ απνηειεί πξψηηζην ζηφρν, θαη έηζη νη δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο απνθηνχλ πνζνηηθνπνηεκέλε αμία. Ζ νηθνλνκηθν-θεληξηθή πξνζέγγηζε ζπλδέεηαη επίζεο κε πξφζθαηεο ζεσξίεο φπσο, ε λέα νηθνλνκία, ε δεκηνπξγηθή ηάμε, νη δεκηνπξγηθέο βηνκεραλίεο θιπ. 22

23 33. Τύποι δημιοςπγικών πόλευν Όπσο αλαθέξζεθε ε δεκηνπξγηθή πφιε δελ απνηειεί θάηη ζπγθεθξηκέλν, θαη δελ είλαη έλα θαηλφκελν κφλν ηεο ζχγρξνλεο επνρήο. Θαη επέθηαζε, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηεο πφιεο θαη ηηο βάζεηο φπνπ ζηεξίρζεθε ε νηθνλνκία ηεο, δηαθξίλνληαη δηάθνξνη ηχπνη δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ, νη νπνίεο έρνπλ αλαπηπρζεί ζην παξειζφλ ή εκθαλίζηεθαλ πξφζθαηα θαη βξίζθνληαη ζε ζηάδην αλάπηπμεο. Νη θαηεγνξίεο απηέο είλαη ηέζζεξηο: ηερλνινγηθέο-θαηλνηφκεο, πνιηηηζηηθέο-πλεπκαηηθέο, πνιηηηζηηθέο-ηερλνινγηθέο θαη ηερλνινγηθέο-νξγαλσηηθέο θαη αλαιχνληαη ζηε ζπλέρεηα (Hospers and Pen, 2008). ηετνολογικές-καινοηόμες Νη πφιεηο ηερλνινγίαο-θαηλνηνκίαο απνηεινχλ πεξηνρέο φπνπ εκθαλίδνληαη λέεο ηερλνινγίεο ή αθφκα αλαπηχζζνληαη ηερλνινγηθέο επαλαζηάζεηο. Πχκθσλα κε ηνλ Schumpeter (1912), ζε γεληθέο γξακκέο, ιίγνη θαηλνηφκνη επηρεηξεκαηίεο θαηάθεξαλ κε ην έξγν ηνπο λα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε κηαο πφιεο κε ην λα δεκηνπξγήζνπλ κηα αηκφζθαηξα ζπλεξγαζίαο, εηδίθεπζεο θαη θαηλνηνκίαο. Ρν πην ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα πνπ κπνξεί λα αλαθεξζεί είλαη νη πφιεηο ζηελ πεξηνρή Silicon Valley (San Francisco θαη Palo Alto) πνπ εηδηθεχνληαη ζηνλ ηνκέα ηεο ηερλνινγίαο ηεο πιεξνθνξηθήο. πολιηιζηικές-πνεσμαηικές Ζ δεκηνπξγηθφηεηα ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή απφ απηή πνπ ζπλαληάηαη ζηελ πξνεγνχκελε θαηεγνξία. Ζ ηζηνξία δείρλεη φηη ζε απηνχ ηνπ ηχπνπ ηηο πφιεηο, ν πνιηηηζκφο θαη ε επηζηήκε αλαπηχρζεθαλ ζε κηα πεξίνδν έληαζεο κεηαμχ ηηο ππάξρνπζαο ζπληεξεηηθήο ηάμεο θαη ελφο κηθξνχ αξηζκνχ θαηλνηφκσλ ξηδνζπαζηψλ. Πχκθσλα κε ηνλ Hospers, απηή ε δηακάρε ήηαλ πνπ παξήγαγε δεκηνπξγηθέο αληηδξάζεηο ζε έλα κέξνο θαιιηηερλψλ, θηινζφθσλ θαη δηαλνεηηθψλ. Κε ηε ζεηξά ηεο απηή ε «δεκηνπξγηθή επαλάζηαζε» επέδξαζε θαη ζηνπο ππφινηπνπο νη νπνίνη είδαλ ηελ πφιε ζαλ έλα κέξνο φπνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθθξάζνπλ ην ηαιέλην ηνπο. Ξαξαδείγκαηα ηέηνηνπ ηχπνπ πφιεσλ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ε αξραία Αζήλα, ε Φισξεληία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Αλαγέλλεζεο, ην Ινλδίλν ηνπ 17 νπ αηψλα (ζέαηξν), ην Ξαξίζη (δσγξαθηθή), ε 23

24 Βηέλλε (επηζηήκε θαη ηέρλεο), ην Βεξνιίλν (ζέαηξν) ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αη. Πηηο παξαπάλσ πφιεηο ζα κπνξνχζαλ λα πξνζηεζνχλ θαη δηάθνξεο παλεπηζηεκηνππφιεηο φπσο ην Γνπβιίλν, ε Ρνπινχδε, ην Άκζηεξληακ σο ζχγρξνλνη επξσπατθνί αληηπξφζσπνη ηεο πνιηηηζηηθήο-πλεπκαηηθήο πφιεο. πολιηιζηικές-ηετνολογικές Νη πνιηηηζηηθέο- ηερλνινγηθέο πφιεηο είλαη ε ηξίηε θαηεγνξία δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ θαη νπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα πφιεηο πνπ παξνπζηάδνπλ κία κίμε ησλ θπξηφηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ δχν ήδε αλαθεξζεηζψλ θαηεγνξηψλ. Ζ ζχλζεζε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηερλνινγίαο παξαπέκπεη ζε απηφ πνπ απνθαινχληαλ ζην παξειζφλ σο «πνιηηηζηηθή βηνκεραλία». Ξαξαδείγκαηα πνιηηηζηηθψλ βηνκεραληψλ απνηεινχλ ε θηλεκαηνγξαθηθή βηνκεραλία ηνπ Hollywood θαη ε ηλδηθή εθδνρή ηνπ (Bollywood), ε βηνκεραλία κφδαο ζην Ξαξίζη θαη ζην Κηιάλν. Ξαξαδείγκαηα απηνχ ηνπ ηχπνπ δεκηνπξγηθήο πφιεο ζηε δεθαεηία ηνπ 1990 απνηεινχλ ην Κάληζεζηεξ θαη ε Ιεηςία. Δπηπιένλ, πνιηηηζηηθάηερλνινγηθά ζηνηρεία κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε θαη ζην Άκζηεξληακ θαη ζην Οφηεξληακ. ηετνολογικές-οργανωηικές Ζ ηειεπηαία θαηεγνξία πφιεσλ αλαθέξεηαη ζε εθείλεο ηηο πφιεηο νη νπνίεο θαηάθεξαλ λα είλαη δεκηνπξγηθέο επεηδή νη ηνπηθνί θνξείο έρνπλ βξεη απζεληηθνχο θαη πξσηφηππνπο ηξφπνπο λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ απφ ηε κεγάιεο-θιίκαθαο αζηηθή δσή. Ρέηνηα πξνβιήκαηα απνηεινχλ ε κείσζε ησλ απνζεκάησλ πφζηκνπ λεξνχ γηα ηνπο θαηνίθνπο ησλ πφιεσλ, ε αλάγθε γηα ππνδνκέο, κεηαθνξέο θαη ζηέγαζε. Ξαξαδείγκαηα πφιεσλ πνπ δηαθξίλνληαη ζηελ εθαξκνγή αζηηθήο θαηλνηνκίαο είλαη ην Ινλδίλν θαη ην Ξαξίζη ηνπ 19 νπ αηψλα (ππφγεην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν-κεηξφ), ε Λέα φξθε ην 1900 (νπξαλνμχζηεο), ε κεηαπνιεκηθή Πηνθρφικε, θαη ην Ινλδίλν ηε δεθαεηία ηνπ 80 (αλάπιαζε ησλ Docklands). Αιιά αθφκα θαη ηψξα ππάξρνπλ πφιεηο πνπ μερσξίδνπλ σο ηερλνινγηθέονξγαλσηηθέο φπσο ην Tilburg θαη ην Οφηεξληακ. Πε αληίζεζε κε ηνπο άιινπο ηχπνπο δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ, ζε απηφλ νη αξρέο είλαη πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ πξσηνβνπιία θαη ζπλεξγάδνληαη κε ηνπηθέο επηρεηξήζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο. Πε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο κηιάκε γηα δεκφζηα-ηδησηηθή ζπλεξγαζία (public private partnership (PPP)). 24

25 44. Χαπακηηπιζηικά ζηοισεία ηυν δημιοςπγικών πόλευν Ν Hospers θάλεη κηα θαηαγξαθή ησλ ζηνηρείσλ ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ελδερφκελνπο ζπληειεζηέο πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηε δηείζδπζε ησλ πφιεσλ ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο. Νη παξάγνληεο νη νπνίνη ζεσξείηαη φηη κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηηο πηζαλφηεηεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αζηηθήο δεκηνπξγηθφηεηαο είλαη ε ζπγθέληξσζε, ε πνηθηινκνξθία θαη ε αζηάζεηα θαη αλαιχνληαη πεξηιεπηηθά ζηε ζπλέρεηα. Όκσο, βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη θαη ε αλαγλψξηζε κηαο πφιεο σο δεκηνπξγηθή απφ ηνλ ππφινηπν θφζκν. Σσγκένηρωζη Έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε αζηηθή δεκηνπξγηθφηεηα είλαη αξρηθά ε ζπγθέληξσζε ελφο ζεκαληηθνχ αξηζκνχ θαηνίθσλ ζε κηα αζηηθή πεξηνρή. Ζ ζπγθέληξσζε φκσο, αλαθέξεηαη θπξίσο ζηελ ππθλφηεηα ησλ αιιειεπηδξάζεσλ παξά ζηνλ αθξηβή αξηζκφ ηνπ πιεζπζκνχ κηαο πεξηνρήο. Ζ πςειή ζπγθέληξσζε πιεζπζκνχ ζε κία ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή πξνζθέξεη ζπρλέο ζπλαληήζεηο θαη ηπραίεο επαθέο κεηαμχ ησλ αηφκσλ θαη ζπλεπψο ζπληειεί ζηε δεκηνπξγία λέσλ ηδεψλ θαη θαηλνηνκηψλ. Ποικιλομορθία πνζηεξίδνληαο ηηο ζεσξήζεηο ηεο Jacobs, ν Hospers αλαδεηθλχεη ηελ πνηθηινκνξθία ζαλ έλα πνιχ ζεκαληηθφ παξάγνληα ζηε επίηεπμε ηεο αζηηθήο δεκηνπξγηθφηεηαο. Ππγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη ζηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ ηεο αζηηθήο πνηθηινκνξθίαο ε νπνία πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ, ησλ ηθαλνηήησλ θαη γλψζεσλ ηνπο, θαη ηελ πνηθηιία ζηε ζπλνιηθή εηθφλα ηεο πφιεο πνπ απνδίδεηαη θαη απφ ην θηηζκέλν πεξηβάιινλ (κίμε ρξήζεσλ). Αζηάθεια Ξαξφιν πνπ ππάξρνπλ πνιιέο πφιεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα δχν πξναλαθεξφκελα ραξαθηεξηζηηθά δελ απνηεινχλ θαη αλάγθελ δεκηνπξγηθέο πφιεηο. Έηζη, αλαθέξεηαη απφ νξηζκέλνπο θαη ε «αζηάζεηα» σο έλαο αθφκε παξάγνληαο πνπ ζπληειεί ζηελ επίηεπμε δεκηνπξγηθνχ πεξηβάιινληνο, θαζψο ζεσξείηαη φηη κηα πφιε κπνξεί λα αλαπηπρζεί δεκηνπξγηθά ππφ επκεηάβιεηεο 25

26 ζπλζήθεο. Ζ αζηάζεηα αλαθέξεηαη θαη ραξαθηεξίδεη θπξίσο ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο πφιεο. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη απφ ηνλ Hall (2000), δεκηνπξγηθά πεξηβάιινληα ζπρλά εκθαλίδνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ξαγδαίσλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ κεηαζρεκαηηζκψλ. Φέξλνληαο σο παξάδεηγκα ην «θαηλφκελν ηεο πεηαινχδαο» ν Hospers ππνζηεξίδεη φηη αζήκαληα ηπραία πεξηζηαηηθά κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ηεξάζηηεο αιιαγέο θαη λα επεξεάζνπλ θαη λα θαζνξίζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αλαπηχζζεηαη ε πφιε. Φήμη - Αναγνώριζη Όζνλ αθνξά ζην ηειεπηαίν ραξαθηεξηζηηθφ, αλαθέξεηαη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο πεξηνρήο απφ ην επξχηεξν πεξηβάιινλ. Γειαδή, παξφιν πνπ κηα πφιε κπνξεί λα ζπγθεληξψλεη ηα πξναλαθεξζέληα ραξαθηεξηζηηθά, πξέπεη λα αλαγλσξίδεηαη απφ ηνλ ππφινηπν θφζκν σο δεκηνπξγηθή, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε θαηνίθσλ, ηνπξηζηψλ θιπ. Π απηφ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ δηάθνξεο πνιηηηθέο πξνψζεζεο ηεο εηθφλαο ηεο πφιεο, δηαθήκηζήο ηεο θαη πνιηηηθέο κάξθεηηλγθ. Ρέινο, ζχκθσλα κε ηνλ Landry, ην πιένλ απαξαίηεην ζηνηρείν γηα κία δεκηνπξγηθή πφιε είλαη ε αιιαγή ζηελ ππάξρνπζα λννηξνπία θαη ζπλζήθεο. πνζηεξίδεη, δειαδή, φηη νη άλζξσπνη ζα πξέπεη λα είλαη ππεχζπλνη γηα ηηο κεηαβνιέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ θνηλσλία θαη φρη ππφινγνη ζε απηέο. Θξίλεη, σζηφζν, απαξαίηεηε ηελ χπαξμε δπλαηψλ επηθνηλσληαθψλ δεζκψλ, ηφζν εζσηεξηθά φζν θαη κε ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ θαη ζπλνιηθή γλψζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Πεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη, φκσο, θαη ε πιηθή ππνδνκή, δειαδή ην θηηζκέλν πεξηβάιινλ. Ν ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ δχν ππνδνκψλ ζα πξέπεη λα πξνσζεί ηελ έθθξαζε λέσλ ηδεψλ. 26

27 55. Γημιοςπγικοί κλάδοι 5.1. Οπιζμόρ Κία έλλνηα πνπ ζπλδέζεθε ζηελά κε ηε δεκηνπξγηθή πφιε είλαη νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη (creative industries). Αξρηθά, παξνπζηάζηεθε ζηελ Αγγιία ν φξνο «πνιηηηζηηθνί θιάδνη» απφ ην Ππκβνχιην Κεηξνπνιηηηθήο Ξεξηνρήο ηνπ Ινλδίλνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 1980, σο έλαο φξνο πνπ επηλνήζεθε γηα λα δψζεη έκθαζε ζε δχν δεηήκαηα (O Connor, 1999). Ξξψηνλ, ζην γεγνλφο φηη απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο πνιηηηζηηθνχ ραξαθηήξα πνπ εμαηξνχληαλ απφ ην δεκφζην ρξεκαηνδνηηθφ ζχζηεκα θαη είραλ εκπνξηθή θπξίσο ιεηηνπξγία, κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία πινχηνπ θαη απαζρφιεζεο. Γεχηεξνλ, φηη απφ ην ζχλνιν ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ πνπ θαηαλάισλε ν πιεζπζκφο, ε κεγάιε πιεηνςεθία (ηειεφξαζε, ξάδην, ηαηλίεο, κνπζηθή, βηβιία, δηαθεκίζεηο, ζπλαπιίεο) δελ έρεη θακία ζρέζε κε ην δεκφζην ρξεκαηνδνηηθφ ζχζηεκα. Νη πνιηηηζηηθνί θιάδνη είλαη νη θιάδνη πνπ πεξηιακβάλνπλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ πξσηίζησο ζπκβνιηθά αγαζά, δειαδή αγαζά ησλ νπνίσλ ε νηθνλνκηθή αμία πεγάδεη απφ ηελ πνιηηηζηηθή ηνπο αμία (O Connor, 1999). Αξγφηεξα ν φξνο απηφο δηαθνξνπνηείηαη απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο, φπσο «πνιηηηζηηθνί θιάδνη θαη θιάδνη ησλ ηερλψλ» (Myerscough and Wynne) ή «πνιηηηζηηθφο ηνκέαο», κεηψλνληαο ή απμάλνληαο θάζε θνξά ηνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπο θιάδνπο (O Connor, 1999). 7 Δηθόλα 3: Γεκηνπξγηθά επαγγέικαηα 7 Γηα παξάδεηγκα, ν φξνο «ηνκέαο πνιηηηζηηθψλ θιάδσλ», πνπ παξνπζηάζηεθε ην 1997 (Pratt) κε ζθνπφ λα πεξηιακβάλεη ζρεηηθή βηνκεραληθή παξαγσγή (φπσο ειεθηξνληθά είδε), είρε ζαλ απνηέιεζκα ε «απζεληηθή παξαγσγή» (απηή, δειαδή, πνπ πεξηιακβάλεη θιάδνπο φπσο ΚΚΔ, παξαγσγή κνπζηθήο θαη ηαηληψλ) λα απνηειεί κφλν ην 1/6 ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ηνπ ηνκέα. (O Connor, 1999) 27

28 Δηθόλα 4: Γεκηνπξγηθά Δπαγγέικαηα (2) Ζ επίζεκε παξνπζίαζε ηνπ φξνπ «δεκηνπξγηθνί θιάδνη» έγηλε ην 1997, φηαλ ε Αγγιηθή θπβέξλεζε δεκηνχξγεζε κία Νκάδα Δξγαζίαο γηα ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο (Creative Industries Task Force) θαη ην πνπξγείν Ξνιηηηζκνχ, Κέζσλ (Media) θαη Αζιεηηζκνχ ηεο Αγγιίαο (DCMS) αλέιαβε ηε ραξηνγξάθεζε ηεο ηξέρνπζαο δξαζηεξηφηεηαο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο, θαζψο θαη ηε ζχληαμε πνιηηηθψλ κέηξσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνσζήζνπλ ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμή ηνπο (Flew, 2002). Πχκθσλα κε ην DCMS, «δεκηνπξγηθνί θιάδνη» 8 είλαη εθείλεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ε πξνέιεπζε ηνπο έγθεηηαη ζηελ αηνκηθή δεκηνπξγηθφηεηα, ηθαλφηεηα θαη ηαιέλην θαη νη νπνίεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα παξάγνπλ πινχην θαη ζέζεηο εξγαζίαο κέζσ ηεο γέλεζεο θαη ηεο βηνκεραληθήο εθκεηάιιεπζεο ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωζηφζν, απηφο ν νξηζκφο παξακέλεη αξθεηά αφξηζηνο. Ρν DCMS πξνζπάζεζε λα δηαρσξίζεη ηηο έλλνηεο «πνιηηηζηηθνί» θαη «δεκηνπξγηθνί θιάδνη» θαη λα δψζεη έλα πην ζαθή νξηζκφ, νξίδνληαο ηνπο πνιηηηζηηθνχο θιάδνπο σο «θαιιηηερληθά πξνζαλαηνιηζκέλνπο» θαη ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο σο εθείλνπο πνπ βαζίδνληαη ζηελ ηερλνινγηθή 8 Πχκθσλα κε ην Creative Industries Task Force ηνπ πνπξγείνπ Ξνιηηηζκνχ, Κέζσλ (Media) θαη Αζιεηηζκνχ ηεο Αγγιίαο (Department for Culture, Media and Sport (DCMS 1998)) 28

29 αλαπαξαγσγή θαη ζηνρεχνπλ ζε κία καδηθή αγνξά (O Connor, 1999). Ξην ζπγθεθξηκέλα, νη πνιηηηζηηθνί θιάδνη πεξηιακβάλνπλ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ηηο ηέρλεο, ην ληηδάηλ, ηελ ηειεφξαζε, ηνλ θηλεκαηνγξάθν θαη ηα ειεθηξνληθά κέζα, ελψ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη πεξηιακβάλνπλ φια ηα παξαπάλσ εθηφο απφ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, αιιά πεξηιακβάλνπλ θαη θιάδνπο φπσο ε πιεξνθνξηθή (Brecknock, 2004). Ν Caves (2000) νξίδεη ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο σο ηνπο θιάδνπο πνπ παξέρνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ επξέσο ζπλδένληαη κε πνιηηηζηηθέο, θαιιηηερληθέο ή απιά ςπραγσγηθέο αμίεο. Πε απηέο πεξηιακβάλνληαη επίζεο, ε δεκνζίεπζε βηβιίσλ θαη πεξηνδηθψλ, νη πιαζηηθέο ηέρλεο (δσγξαθηθή θαη γιππηηθή), νη εθθξαζηηθέο ηέρλεο (ζέαηξν, ρνξφο, φπεξα), ν θηλεκαηνγξάθνο θαη ε ηειεφξαζε αθφκα θαη ε κφδα θαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα. Κία έξεπλα ζηελ Νιιαλδία 9 νξίδεη ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο σο εθείλνπο ηνπο ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ηα αγαζά θαη νη ππεξεζίεο πνπ παξάγνληαη είλαη απνηέιεζκα δεκηνπξγηθήο εξγαζίαο (Stam θά., 2007). Ζ πιηθή θαη ε ζπκβνιηθή αμία είλαη ζεκαληηθά ζηνηρεία ζε απηφλ ηνλ νξηζκφ. Απφ απηή ηελ άπνςε νη 9 Rutten θ.ά., 2004 δεκηνπξγηθνί θιάδνη δηαδξακαηίδνπλ έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο ζηελ θνηλσλία. Αλαιπηηθά, νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ DCMS είλαη ε δηαθήκηζε, ε αξρηηεθηνληθή, ε ρεηξνηερλία (crafts), ην ζρέδην (design), ην ζρέδην κφδαο, νη ηαηλίεο, ε κνπζηθή, ε ηειεφξαζε θαη ην ξαδηφθσλν, νη εθθξαζηηθέο ηέρλεο (ζέαηξν, ρνξφο, φπεξα), νη εθδφζεηο θαη ε δεκηνπξγία ινγηζκηθψλ εηδηθψλ ζηνπο ηνκείο ησλ ηερλψλ θαη ηεο δηαζθέδαζεο. Ωζηφζν, πνιιέο θξηηηθέο ραξαθηεξίδνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε ιίζηα απζαίξεηα νξηζκέλε (Cunningham, 2002). Γηα παξάδεηγκα, ν ηνκέαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο παξαιείπεηαη παξά ηα νηθνλνκηθά, δεκηνπξγηθά θαη πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. Νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζε ηέζζεξηο ηδεαηνχο νκφθεληξνπο θχθινπο (Jacobs, 2005, Stam θά., 2007). Πην θέληξν βξίζθεηαη ν ηνκέαο ησλ ηερλψλ πνπ απνηειείηαη απφ ηηο πιαζηηθέο θαη ηηο εθθξαζηηθέο ηέρλεο, δειαδή θιάδνη ζηνπο νπνίνπο ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε θαηλνηνκία βξίζθνληαη ζηε βάζε ηεο ίδηαο ηεο δνπιεηάο (Jacobs, 2005). Πηνλ επφκελν θχθιν βξίζθεηαη ν ηνκέαο ησλ κέζσλ θαη ηεο ςπραγσγίαο, πνπ πεξηιακβάλεη ηηο εηαηξείεο νπηηθναθνπζηηθψλ 29

30 κέζσλ θαη ηηο εθδνηηθέο εηαηξείεο, ελψ ζηε ζπλέρεηα βξίζθνληαη νη δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο ππεξεζηψλ, φπσο ηερληθέο θαη δηαθεκηζηηθέο εηαηξείεο. Απηέο νη εηαηξείεο απαζρνινχλ πνιινχο δεκηνπξγηθνχο εξγαδφκελνπο ζε επαγγέικαηα κε θαζαξά δεκηνπξγηθή θχζε. Πηνλ εμσηεξηθφ θχθιν βξίζθνπκε ηηο ππεξεζίεο επηρεηξήζεσλ έληαζεο γλψζεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηηο ΡΞΔ θαη ηα εξεπλεηηθά θέληξα, γηα ηηο νπνίεο, φκσο έρεη αζθεζεί θξηηηθή φζνλ αθνξά ζην δεκηνπξγηθφ πεξηερφκελν ηνπο (Stam θά., 2008). Ππγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηνπο Stam θά., (2008) ηα αγαζά ηα νπνία παξάγνληαη δελ πεξηιακβάλνπλ θάπνηα ζπκβνιηθή αμία, σζηφζν, ρξεζηκνπνηείηαη ε λέα ηερλνινγία θαη ε θαηλνηνκία, πνπ έρνπλ δεκηνπξγηθφ ραξαθηήξα, θαη κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ θπξίαξρν ξφιν ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο. Δπηπιένλ, γεληθά ραξαθηεξίδνληαη απφ εηεξνγέλεηα κεηαμχ ηνπο, νπφηε θακία πνιηηηθή γηα ηελ πξνζέιθπζε ηνπο δελ κπνξεί λα είλαη απφιπηα επαξθήο, δεδνκέλνπ φηη δηαθνξεηηθνί ηνκείο αληηκεησπίδνπλ δηαθνξεηηθά πξνβιήκαηα. Δηθόλα 5: Ταμηλόκεζε ησλ δεκηνπξγηθώλ θιάδσλ Πεγή: Stam E., De Jong J.P.J. and Firms P.,

31 Πηνλ επφκελν πίλαθα θαίλνληαη νη ηνκείο αλά θαηεγνξία πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο δεκηνπξγηθνί, θαζψο θαη κηα ζχληνκε πεξηγξαθή ηνπο. Πίλαθαο 2: Πξνζδηνξηζκόο ησλ δεκηνπξγηθώλ θιάδσλ Πεγή: Stam E., De Jong J.P.J. and Firms P.,

32 5.2. Γημιοςπγικοί κλάδοι και οικονομική ανάπηςξη Ρα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κία αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ζε πνιιέο ρψξεο, ηφζν ζηελ Δπξψπε αλάπηπμε ζηηο πεξηνρέο ηηο νπνίεο βξίζθνληαη (Kimpeler and Georgieff, 2009, Hall, 1998, Atkinson θαη Easthope, 2009, φζν θαη ζηελ Ακεξηθή (Stam, 2008). Ζ ζχλδεζε ησλ Kunzmann, 2004). δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο νθείιεηαη Γεληθά, νη εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο θαηά θχξην ιφγν ζηε δνπιεηά ηνπ Richard Florida (Jarvis θ.ά., ηείλνπλ λα έρνπλ θάπνηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά, φζνλ αθνξά 2008). Ζ αλάπηπμε, φκσο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ, θαη ε ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη ηηο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, έληαμε ηνπο ζηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο ζηξαηεγηθέο έρεη πνπ ηηο μερσξίδνπλ απφ ην ζχλνιν ησλ άιισλ επηρεηξήζεσλ, αιιά απνδνζεί θαη ζηε κεηάβαζε απφ ην θνξληηζηηθφ ζην κεηαθνξληηζηηθφ κνληέιν παξαγσγήο, ηελ νινθιήξσζε θαη ελνπνίεζε έρνπλ θαη ζεηηθά απνηειέζκαηα ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο (Kimpeler and Georgieff, 2009). Νη δεκηνπξγηθέο εηαηξείεο είλαη ησλ αγνξψλ θαη ηελ εκθάληζε λέσλ ηερλνινγηψλ πνπ νδήγεζαλ ζε θπξίσο κηθξήο θιίκαθαο θαη κε επέιηθην εξγαζηαθφ ζρεδηαζκφ, αλαδήηεζε λέσλ πεγψλ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο (Rantisi θάηη πνπ ηνπο επηηξέπεη λα απνθνκίδνπλ λέεο ηδέεο θαη θ.ά., 2006). Πχκθσλα κε ηνλ O Connor (1999), ε ρξήζε ηνπ φξνπ πξνζεγγίζεηο θπξίσο κέζσ ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ ππαιιήισλ. «δεκηνπξγηθφο θιάδνο» θαη ε ζρέζε απηψλ ησλ θιάδσλ κε ηε Πχκθσλα κε ηνλ Canoy (2005), νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλήθνπλ δεκηνπξγηθφηεηα πνπ κε θάπνην ηξφπν δηαδίδεηαη ή ελζαξξχλεηαη ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο είλαη ζρεηηθά κηθξήο θιίκαθαο, ζε άιινπο θιάδνπο είλαη θάπσο παξαπιαλεηηθή, εθφζνλ ε θπξίσο επεηδή νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο είλαη δχζθνιν λα δεκηνπξγηθφηεηα κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε έλα πιήζνο άιισλ επηηεπρζνχλ ζηηο δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη επεηδή απηέο δξαζηεξηνηήησλ, ππεξεζηψλ, βηνκεραληψλ πνπ δελ έρνπλ θακία είλαη έληαζεο εξγαζίαο (Stam, 2008). ζρέζε κε ηνλ πνιηηηζκφ ή ηε ζπκβνιηθή γλψζε. Ωζηφζν, πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ επηζεκάλεη φηη νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη απνηεινχλ Πρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλήθνπλ ζε έλαλ απφ ηνπο πεξηζζφηεξν ππνζρφκελνπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο κε δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο, έρεη παξαηεξεζεί φηη ηέηνηεο πνιιέο δπλαηφηεηεο λα ζπλεηζθέξνπλ ζηε δεκηνπξγία πινχηνπ επηρεηξήζεηο ηείλνπλ λα ζπγθεληξψλνληαη ζε αζηηθέο θαη θπξίσο θαη απαζρφιεζεο, θαη επνκέλσο λα πξνσζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο (Stam, 2008). Απφ έξεπλα πνπ 32

33 πξαγκαηνπνηήζεθε γηα ηηο δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο ηεο Νιιαλδίαο, πξνθχπηεη φηη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ηνπ πνζνζηνχ ησλ εηαηξεηψλ ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο θαη ζην πνζνζηφ εηζφδνπ λέσλ εηαηξεηψλ, φπσο θαη αλ νξίδνληαη νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη (Stam, 2007). Όζνλ αθνξά ζηε ζπζρέηηζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ κε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα κηαο πεξηνρήο, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα κειέηε, πξνθχπηεη φηη ην έλα δελ ζπλεπάγεηαη ην άιιν. Ππγθεθξηκέλα, ιακβάλνληαο σο δείθηε κέηξεζεο ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο, ε κειέηε απνδεηθλχεη φηη δελ ππάξρεη ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο παξνπζίαο δεκηνπξγηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο, θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο πεξηνρήο. Αληίζεηα, πξνθχπηεη φηη κία ζπγθέληξσζε δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ απνηειεί ιηγφηεξν ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, απφ κία ζπγθέληξσζε δεκηνπξγηθψλ αλζξψπσλ. Αλαθνξηθά κε ηε ζπζρέηηζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ κε ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο, ζχκθσλα κε ηνπο Kimpeler θαη Georgieff (2009), κεηά απφ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γηα ηηο δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο ηεο Απζηξίαο, ε παξνπζία επηρεηξήζεσλ πνπ αλήθνπλ ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο κπνξεί λα πξνσζήζεη ηελ θαηλνηνκία κε δχν θχξηνπο ηξφπνπο. Αξρηθά, νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη απαξηίδνληαη απφ ηδηαίηεξα θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ έλα κεγάιν αξηζκφ λέσλ επηρεηξήζεσλ θαη ππεξεζηψλ. Δπηπιένλ, κεηαθέξνπλ ηδέεο θαη λέεο πξνζεγγίζεηο ζε άιιεο εηαηξείεο, αθφκα θαη φηαλ νη ηειεπηαίεο δελ αλήθνπλ ζε δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο. Πε γεληθέο γξακκέο, νη επηρεηξήζεηο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ηείλνπλ λα είλαη πην θαηλνηφκεο θαη κε πςειφηεξεο επελδχζεηο γηα ηελ θαηλνηνκία ζπγθξηηηθά κε εηαηξείεο ζε άιινπο θιάδνπο. Απφ απηέο εμαηξνχληαη νη εηαηξείεο ζηνλ ηνκέα ησλ ηερλψλ, σζηφζν, ν ζπγθεθξηκέλνο ηνκέαο απνηειεί νχησο ή άιισο εμαίξεζε, θαζψο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπγθεθξηκέλε ηδενινγία θαη επεξεάδεηαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο απφ ηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο. Ρέινο, νη εηαηξείεο πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε αζηηθέο πεξηνρέο εκθαλίδνληαη λα είλαη ζεκαληηθά πην θαηλνηφκεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο, θαη απηφ νθείιεηαη πξνθαλψο ζηελ πςειφηεξε ζπγθέληξσζε δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο, γεγνλφο πνπ επλνεί ηελ αλάπηπμε ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπο (Stam, 2008). Έλα ζεκαληηθφ θελφ ηεο πξφζθαηεο ζπδήηεζεο ησλ πνιηηηθψλ ζρεηηθά κε ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο έγθεηηαη ζηελ αδπλακία λα εληνπίζεη θαη λα πεξηγξάςεη ζαθψο ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αζηηθή 33

34 αλάπηπμε. Ππγθεθξηκέλα, δελ θαζνξίδεηαη ν αθξηβήο ξφινο πνπ παίδνπλ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη ζηελ ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή αλάπιαζε θαη ε αθξηβήο θχζε ησλ επξχηεξσλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ νθειψλ (Jarvis θ.ά., 2008). Πχκθσλα κε ηνλ Oakley (2004 ζην: Jarvis θ.ά., 2008, ζει. 5), ην λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη σο ν θχξηνο κνριφο κηαο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο ελέρεη ηνλ θίλδπλν δεκηνπξγίαο αζηαζνχο θαη πνισκέλεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη αχμεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ, θάηη πνπ κπνξεί λα εληαζεί πεξαηηέξσ απφ ην πξφβιεκα ηεο θνηλσληθήο κεηαβνιήο αζηηθψλ πεξηνρψλ (gentrification) 10. Ππγθεθξηκέλα, ε αζηάζεηα πνπ ραξαθηεξίδεη ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο θαη ηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο γεληθφηεξα κπνξεί λα επεξεάζεη αξλεηηθά ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε κηαο πφιεο, νδεγψληαο ζε αζηάζεηα ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, θαη εηδηθά ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ξαξάιιεια, ελψ γεληθά ππνζηεξίδεηαη ε πξνψζεζε ηεο πνηθηινκνξθίαο φζνλ αθνξά ζηηο πνιηηηζηηθέο επηξξνέο, θαίλεηαη λα εκπνδίδεηαη ε θνηλσληθννηθνλνκηθή πνηθηινκνξθία ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ θπξηαξρία ζπγθεθξηκέλσλ πνιηηηζηηθψλ νπηηθψλ, εληφο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ είλαη αληίζεηε κε ηηο πνιηηηθέο πνπ ηνπο βιέπνπλ σο έλα εξγαιείν γηα ηελ πξνψζεζε θνηλσληθήο ζπλνρήο, θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κπνξεί λα απνηειέζεη έλα κεραληζκφ κε ηνλ νπνίν νη κεηνλεθηηθέο θνηλσλίεο λα πεξηζσξηνπνηεζνχλ πεξαηηέξσ (Jarvis θ.ά., 2008). Ππκπεξαζκαηηθά, ε ζπδήηεζε γηα ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο έρεη επεξεάζεη αξθεηά θαη έρεη θαηαθέξεη λα ελζσκαησζεί ζηηο ζχγρξνλεο πνιηηηθέο αζηηθήο αλάπηπμεο. Ωζηφζν, κέρξη ζηηγκήο είλαη ακθίβνιν ην θαηά πφζν θαη ζε πνην βαζκφ ζπλεηζθέξεη ζεηηθά ζηελ αζηηθή αλάπηπμε ηφζν ζε νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Πχκθσλα κε έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη ε χπαξμε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ κπνξεί λα έρεη ζεηηθή επηξξνή ζηελ θαηλνηνκία, θαη σο έλα βαζκφ ζηελ νηθνλνκία κηαο πεξηνρήο. Όκσο, ζε άιιεο δηαζηάζεηο ηεο αζηηθήο αλάπηπμεο, φπσο ζηελ θνηλσληθή δηάζηαζε, θαίλεηαη λα ππάξρνπλ θαη αξλεηηθά απνηειέζκαηα. 10 Ν Jarvis ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν gentrification, πνπ ζεκαίλεη ηελ απνκάθξπλζε ησλ ρακειψλ ζηξσκάησλ πιεζπζκνχ απφ κία πεξηνρή θαη ηελ εγθαηάζηαζε ζε απηήλ ζηξσκάησλ κεζαίσλ ή πςειψλ εηζνδεκάησλ, θαη πξνθχπηεη ζπλήζσο κεηά απφ αλαπιάζεηο. Πηα Διιεληθά φ φξνο gentrification απνδίδεηαη ζπρλά σο «εμεπγεληζκφο». 34

35 6 6. Πολιηικέρ 6. Νη πξφζθαηεο αιιαγέο ζηνλ ηερλνινγηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα έρνπλ επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ην ξφιν θαη ηε δνκή ηεο αζηηθήο δσήο, ζπλεπψο έρεη εκθαληζηεί ε αλάγθε γηα ζηξαηεγηθέο αζηηθήο αλάπιαζεο θαη αλαδσνγφλεζεο (Lavanga, 2006). Ξαξφιν πνπ ε ηδέα ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ είλαη πνιχ πξφζθαηε έρεη επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο πνιηηηθέο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχληαη ζε έλα πιήζνο πφιεσλ ηφζν ζηελ Δπξψπε, φζν θαη ζηελ Ακεξηθή. Νη αηηίεο κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ ζηελ έληνλε πξνψζεζε πνπ είραλ απηέο νη πνιηηηθέο απφ ηνπο ππνζηεξηθηέο ηνπο, φζν θαη ζηελ αλαδήηεζε απφ ηηο δηνηθήζεηο γηα λένπο ηξφπνπο αλαδσνγφλεζεο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δηάξζξσζεο ησλ πφιεσλ, κε ζθνπφ ηε δηάθξηζε ηνπο κέζα ζε έλα έληνλα αληαγσληζηηθφ παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ (Costa et al, 2007). Νη πφιεηο αληαγσλίδνληαη ε κία ηελ άιιε αθφκα πεξηζζφηεξν απφ πξηλ, φηαλ ζπλερψο πξνζπαζνχλ λα επαλαπξνζδηνξίζνπλ ηνλ νηθνλνκηθφ ηνπο ξφιν θαζψο εμαθαλίδνληαη νη πεξαζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. Ππλεπψο, ε πνηφηεηα ηνπ κεηξνπνιηηηθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ ηνπνζεζία ησλ ελ δπλάκεη θαηνίθσλ, επηρεηξεκαηηψλ θαη επηζθεπηψλ έρεη γίλεη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή, κε κία επδηάθξηηε ζηξνθή απφ πιηθνχο ζε άπινπο ρσξνζεηηθνχο παξάγνληεο (Lavanga, 2006). Νη ζπδεηήζεηο γηα ηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο θαη ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο άξρηζαλ λα επεξεάδνπλ ηνπο επηζηεκνληθνχο θχθινπο θαη ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 (Costa et al, 2007). Απνθαζηζηηθή ζπλεηζθνξά γηα ηελ πεξαηηέξσ δηάδνζε ησλ ζεσξηψλ είραλ, φπσο είδακε, ηα έξγα ησλ Charles Landry (2000) θαη Richard Florida (2002), αιιά θαη δξάζεηο δεκφζησλ θνξέσλ φπσο ην πνπξγείν Ξνιηηηζκνχ, Κέζσλ θαη Αζιεηηζκνχ ηεο Κ. Βξεηαλίαο (Costa et al, 2007). Ξνιιέο πφιεηο έρνπλ αλαγλσξίζεη ηα νηθνλνκηθά θαη πνιηηηζηηθά νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δεκηνπξγηθή νηθνλνκία θαη ηψξα εθαξκφδνπλ πνιηηηθέο γηα λα πξνσζήζνπλ ηε δεκηνπξγηθή θαη πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα (Evans θ.ά., 2006). Πε πφιεηο φπσο ε Λέα φξθε, ην Βεξνιίλν, ε Βαξθειψλε, αιιά θαη ζε κηθξφηεξεο φπσο ην Όζηηλ, ην Ρέμαο θαη ην Ληνπθάζηι, ε αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθήο νηθνλνκίαο έρεη γίλεη ζηξαηεγηθή πξνηεξαηφηεηα γηα ηε δεκηνπξγία πινχηνπ θαη επθαηξηψλ απαζρφιεζεο. Πχκθσλα κε 35

36 παγθφζκηα έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο γηα ηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο, ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο απφ 80 πφιεηο ή πεξηθέξεηεο πφιεσλ (απφ ηηο 235 πνπ εμεηάζηεθαλ) νη νπνίεο εθαξκφδνπλ ζαθείο πνιηηηθέο ή ζηξαηεγηθά ζρέδηα ζηνλ ηνκέα ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ ή θιάδσλ, είηε παξνπζηάδνληαη σο ηέηνηα, είηε απνηεινχλ κέξνο κηαο επξχηεξεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο ή άιιεο ηνκεαθήο ζηξαηεγηθήο (Evans, 2009). Απφ ηηο πξψηεο πφιεηο πνπ ελζσκάησζαλ ζηα ζρέδηα αλάπιαζεο ηνπο ηηο αξρέο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο ήηαλ, φπσο είδακε ην Ινλδίλν. Κεηά ην 1998, πνπ εθαξκφζηεθαλ κέηξα γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ αθνινχζεζαλ θαη άιιεο αληίζηνηρεο πνιηηηθέο. Ππγθεθξηκέλα, ην 2003 εγθξίζεθε απφ ηελ Γεκαξρηαθή Δπηηξνπή, έλα θείκελν ζηξαηεγηθήο βαζηζκέλν ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο (Evans θ.ά., 2006). Απηφ νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ελφο λένπ ηκήκαηνο εληφο ηνπ London Development Agency, ην Γεκηνπξγηθφ Ινλδίλν (Creative London), γηα λα επηβιέπεη ηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθήο νηθνλνκίαο ζην Ινλδίλν. Ζ ζηξαηεγηθή ηνπ Γεκηνπξγηθνχ Ινλδίλνπ αλαγλσξίδεη ηνλ πξνεμέρνληα ξφιν πνπ παίδνπλ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη θαη ε ζρεηηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πφιεο, αιιά θαη ηεο ρψξαο. Ωζηφζν, απηή ε πξφζθαηε δεκνηηθφηεηα ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο σο εξγαιείν πνιηηηθήο ζηνλ αζηηθφ θαη νηθνλνκηθφ ζρεδηαζκφ, έρεη ακθηζβεηεζεί θαη έρεη πξνθαιέζεη πξνβιεκαηηζκφ ζε πνιινχο εξεπλεηέο (Rantisi θ.ά., 2006, Scott, 2006, Luckman θ.ά., 2009). Ππγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε πνιινχο ζεσξεηηθνχο, ην πξφηππν ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο θαίλεηαη λα ρξεζηκνπνηείηαη σο κία θφξκνπια ε νπνία κπνξεί λα εθαξκνζηεί γηα ηε δηεπζέηεζε φισλ ησλ ζχγρξνλσλ πξνβιεκάησλ ησλ πφιεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Πε απηφ ην ζεκείν έγθεηηαη θαη ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο, θαζψο θαη νη πην έληνλεο θξηηηθέο. Πην ζεκείν δειαδή πνπ ην πξφηππν ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ζπκπεξηιάβεη ηφζεο πνιιέο πιεπξέο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο αζηηθήο δηαθπβέξλεζεο (Atkinson, 2009). Έηζη, νη εθάζηνηε πνιηηηθέο ηνπηθψλ αξρψλ πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί ή εθαξκφδνληαη κε ζθνπφ ηελ αληηγξαθή ζπγθεθξηκέλσλ πεξηπηψζεσλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ πφιεσλ θάζε άιιν παξά δεκηνπξγηθέο ζα κπνξνχζαλ λα νλνκαζηνχλ (Hospers and Pen, 2008). Πηα παξαπάλσ έξρεηαη λα πξνζηεζεί θαη ην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη πάληα ζπλνρή κεηαμχ ησλ ζεσξεηηθά παγθφζκησλ πξνηχπσλ πνιηηηθψλ θαη ησλ εθάζηνηε ηνπηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ. 36

37 Γη απηφ ην ιφγν, ε πξνζέγγηζε ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο δελ ζεσξείηαη απφιπηα κεηαβηβάζηκε (Luckman θ.ά., 2009). Ξαξφια απηά, ην γεγνλφο φηη κία δηαδεδνκέλε παγθφζκηα πνιηηηθή γηα ην ζρεδηαζκφ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ θαίλεηαη θάπνηεο θνξέο δπζαλάινγε κε ηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο, δελ απνηειεί απφ κφλν ηνπ ηζρπξφ επηρείξεκα γηα λα εγθαηαιεηθζνχλ φιεο νη πνιηηηθέο ππέξ ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ. Ζ Luckman ηνλίδεη φηη νη θαηάιιειεο πνιηηηθέο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ επηζπκεηψλ απνηειεζκάησλ πξέπεη λα παξακείλνπλ ζην πιαίζην πξνζαλαηνιηζκνχ ζε ελδνγελείο θαηαζηάζεηο, φπσο ζηηο επξχηεξεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο. Δπηπιένλ, θξηηηθή αζθείηαη ζηηο πνιηηηθέο γηα ηελ πξνψζεζε δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ επεηδή δελ ιακβάλνπλ ππφςε ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο πνπ κπνξνχλ λα επηθέξνπλ, πξνθαιψληαο δηάζπαζε θαη θνηλσληθφ δηαρσξηζκφ, θαζψο θαη εληείλνληαο ην πξφβιεκα ηνπ εμεπγεληζκνχ (gentrification) εηο βάξνο πιεζπζκψλ ρακειψλ εηζνδεκάησλ ή θπιεηηθψλ κεηνλνηήησλ (Catungal θαη Leslie, 2009). Ρέινο, φπσο έρεη επηζεκαλζεί ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, πέξα απφ ηηο αδηακθηζβήηεηεο δηαθνξέο ηνπο, νη δεκηνπξγηθέο πφιεηο παξνπζηάδνπλ θάπνηα θνηλά βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ν πςειφο αξηζκφο ζπγθέληξσζεο αλζξψπσλ, ε επίδξαζε ησλ ρξνληθψλ ζπγθπξηψλ θαη θπζηθά κηα ζεηηθή εηθφλα, πξνζηηή ζηνλ ππφινηπν θφζκν (Hospers and Pen, 2008). πνζηεξίδεηαη, ινηπφλ, απφ πνιινχο φηη νη θπβεξλεηηθέο πνιηηηθέο δε ζεσξνχληαη απαξαίηεην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ, ελψ παξάιιεια ππάξρνπλ θαη πνιιέο πεξηπηψζεηο, φπνπ ε εκθάληζε ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ δελ νθείιεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο ή δξάζεηο απφ αξκφδηνπο θνξείο. Ξαξφια απηά ε ζπγθεθξηκέλε άπνςε δελ είλαη ηθαλή λα νδεγήζεη ζηελ εγθαηάιεηςε ησλ θπβεξλεηηθψλ πνιηηηθψλ, θαζψο νη ζπγθπξίεο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ κφλν σο έλα βαζκφ ηελ αλαπηπμηαθή πνξεία ησλ πφιεσλ. Ζ πεξαηηέξσ αμηνπνίεζε ησλ πθηζηάκελσλ πφξσλ θαη ε πνξεία πξνο ηελ αλάπηπμε απαηηεί ζε θάζε πεξίπησζε ηελ θπβεξλεηηθή παξέκβαζε. Δμάιινπ, ε ίδηα ε ζεσξία ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο ηνλίδεη ηελ χπαξμε ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ θαη ζπγθπξηψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο. Όπσο εμεγεί ν Hospers, ε βάζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, πάληα έγθεηηαη ζην ππάξρνλ, ηζηνξηθά αλεπηπγκέλν αζηηθφ πεξηβάιινλ. Ζ δεκηνπξγηθφηεηα κπνξεί λα σζήζεη ηνπο δεκηνπξγνχο πνιηηηθψλ λα αζρνιεζνχλ πην νπζηαζηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηξφπν δσήο θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ ληφπησλ πιεζπζκψλ (Luckman θ.ά., 2009). Νη ηνπηθέο αξρέο κπνξνχλ κε πνιινχο 37

38 ηξφπνπο λα ζπκβάιινπλ ζην λα θαηαζηεί ε πφιε πην ειθπζηηθή ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο κε ην λα επελδχζνπλ ζηε δεκηνπξγηθφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπο ηνπ πιεζπζκνχ (Hospers and Pen, 2008). Όκσο, πξέπεη λα γίλεη ζαθέο φηη απηφ δελ κπνξεί λα 6.1. Κλίμακα Δθαπμογήρ ηυν Πολιηικών Θα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη νη πνιηηηθέο γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ πεξηιακβάλνπλ έλα κεγάιν εχξνο πνιηηηθψλ θαη ζηξαηεγηθψλ θαηεπζχλζεσλ, πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ εμίζνπ κεγάιε πνηθηιία ησλ πφιεσλ (Costa θ.ά., 2007). Νη ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο θαίλεηαη λα δηαζέηνπλ έλα ζεκαληηθφ εχξνο κέηξσλ ζε δηάθνξα επίπεδα ψζηε λα πξνσζήζνπλ ηε δεκηνπξγηθή νηθνλνκία, λα εληζρχζνπλ ηηο ζπλδέζεηο κεηαμχ ησλ νηθνλνκηθψλ, ηερλνινγηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πιεπξψλ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο θαη λα πξνσζήζνπλ ηε βησζηκφηεηα, κέζσ ηεο ζχλδεζεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο (UNCTAD, 2008). Πχκθσλα κε ην UNCTAD (2008), νη πνιηηηθέο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθήο θαηλνηνκίαο, πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ ηελ παξνρή ππνδνκψλ, ηελ παξνρή ρξεκαηνδνηήζεσλ θαη επελδχζεσλ, ηε ζέζπηζε ζεζκηθψλ νξγάλσλ θαη κεραληζκψλ, ηελ αλάπηπμε ησλ εμαγσγηθψλ αγνξψλ, ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ γίλεη ζαλ θάηη εληειψο λέν. Νη ηνπηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα πξνάγνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πφιεο, ρξεζηκνπνηψληαο ηα ζαλ βάζε ζηελ αλαδήηεζε γηα αζηηθή δεκηνπξγηθφηεηα (Luckman et al., 2009). δηθαησκάησλ, ηελ ίδξπζε δεκηνπξγηθψλ ζπζηάδσλ (clusters) θαη ηε ζέζπηζε απνηειεζκαηηθψλ νξγάλσλ ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ. Θαζψο ε αλάπηπμε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ εκθάληζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ, είλαη αλακελφκελν λα ζπλδέεηαη θαη κε ηηο αληίζηνηρεο πνιηηηθέο. Νη πνιηηηθέο γηα ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο εκθαλίδνληαη ζε φια ηα επίπεδα παξέκβαζεο, απφ ην εζληθφ κέρξη ην αζηηθφ επίπεδν. Ρν εζληθφ επίπεδν επέκβαζεο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο πξαγκαηνπνηείηαη ζπλήζσο απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε κέζσ ησλ αληίζηνηρσλ ππνπξγείσλ, κε ηελ αλάπηπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ θαη ηεο ραξηνγξάθεζεο ησλ δεκηνπξγηθψλ επηρεηξήζεσλ (Costa θ.ά., 2007). Σαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζε απηή ηελ θαηεγνξία απνηειεί ε Αγγιία, ζηελ νπνία φπσο αλαθέξζεθε ππάξρεη εηδηθφ ηκήκα πνπ ππνζηεξίδεηαη απφ ην ππνπξγείν γηα ηελ πξνψζεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ 38

39 θαζψο θαη άιιεο δξάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζε εζληθφ επίπεδν(nesta 11 ) (Costa θ.ά., 2007). Ζ πθηζηάκελε φκσο βηβιηνγξαθία δείρλεη φηη νη πεξηζζφηεξεο ζηξαηεγηθέο δηακνξθψλνληαη θαη εθαξκφδνληαη ζε πεξηθεξεηαθφ/ηνπηθφ επίπεδν (Ρνξφλην, Βαξθειψλε, Άκζηεξληακ). Ρν πεξηθεξεηαθφ/ηνπηθφ επίπεδν θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο θαίλεηαη λα είλαη πνιχ πην επξχ θαζψο αγγίδεη δηαζηάζεηο νη νπνίεο δελ πεξηιακβάλνληαη ζηα εζληθά κνληέια πνιηηηθήο (Costa θ.ά., 2007). Ξην ζπγθεθξηκέλα, θαη φπσο ζα δνχκε ζε επφκελν θεθάιαην, ζηνρεχνπλ ζηελ πξνψζεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ επηρεηξήζεσλ ζε πεξηνρέο εληφο ηνπ αζηηθνχ ηζηνχ θαη ζηελ πξνζέιθπζε δεκηνπξγηθψλ αλζξψπσλ κέζα απφ ηελ αλαβάζκηζε ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο. Δπίζεο ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγία λέσλ εηδψλ επελδχζεσλ θαη ηελ ελζάξξπλζε κεγαιχηεξσλ επηρεηξεκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ κεηαμχ εκπνξηθψλ, θπβεξλεηηθψλ θαη εξεπλεηηθψλ θέληξσλ (Luckman θ.ά., 2009). Ζ γεληθή ζεσξία είλαη φηη αλ νη πφιεηο ελζαξξχλνπλ ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο, ηα νηθνλνκηθά θαη δεκνγξαθηθά νθέιε πνπ ζα πξνθχςνπλ ζα δηαρπζνχλ ζε νιφθιεξε ηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία (Luckman θ.ά., 2009). Πχκθσλα κε ηνπο Durmaz θ.ά. (2008), νη πνιηηηθέο γηα ηελ πξνψζεζε δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ δηαθξίλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ζηηο πιηθέο, πνπ απνηεινχλ ρσξηθέο πνιηηηθέο, θαη ηηο άπιεο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ πξνζέιθπζε ησλ ηαιαληνχρσλ αλζξψπσλ. Νη πξψηεο αθνξνχλ ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαζψο θαη ηελ πξνψζεζε ηεο εηθφλαο ηεο πφιεο (place branding). Νη θχξηνη ηχπνη παξεκβάζεσλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία πεξηιακβάλνπλ κέηξα πνπ αθνξνχλ ζηελ ηδηνθηεζία θαη ζην θηεξηαθφ απφζεκα, ηελ παξνρή πιηθψλ ππνδνκψλ θαη ππνδνκψλ ηερλνινγίαο πιεξνθνξηψλ (Foord, 2008). Αληίζηνηρα, ε δεχηεξε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη κέηξα θαη πνιηηηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε εξεπλεηηθά θαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Ζ δηδαζθαιία πνπ πξνάγεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζην ζχζηεκα δεκφζηαο εθπαίδεπζεο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο δεκηνπξγηθήο νηθνλνκίαο (Evans θ.ά., 2006). Πε απηήλ ηελ θαηεγνξία ζα κπνξνχζακε λα εληάμνπκε θαη κέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ζπκβνπιεπηηθψλ εηαηξεηψλ θαζψο θαη ρξεκαηνδνηήζεηο θαη δαλεηνδνηηθά πξνγξάκκαηα ζε δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο/βηνκεραλίεο (Foord, 2008)

40 Πίλαθαο 3: Χσξηθή θιίκαθα παξέκβαζεο: εζληθό θαη πεξηθεξεηαθό/ηνπηθό Εκνικό επίπεδο Περιφερειακό/ τοπικό επίπεδο Οριςμόσ εκνικισ ςτρατθγικισ για το δθμιουργικό τομζα Συνεργαςία του υπουργείου πολιτιςμοφ με άλλα υπουργεία Προώκθςθ, Μάρκετινγκ και διεκνοποίθςθ Χαρτογράφθςθ των δθμιουργικών δραςτθριοτιτων Πολιτικζσ δθμιουργικών πόλεων Πολιτιςτικόσ τουριςμόσ/τουριςμόσ που βαςίηεται ςτθν πολιτιςτικι κλθρονομιά Προώκθςθ των δθμιουργικών ςυςτάδων και τθσ αλυςίδασ αξιών Προώκθςθ τθσ αςτικισ αναγζννθςθσ Διαφοροποίθςθ οικονομικών δραςτθριοτιτων Προςζλκυςθ ταλαντοφχου/καταρτιςμζνου εργατικοφ δυναμικοφ Προςζλκυςθ επενδφςεων/επιχειρθματικοφ κεφαλαίου Πανεπιςτιμια Δθμιουργία φορζων για τθν προώκθςθ των δραςτθριοτιτων τθσ περιφζρειασ/πόλθσ Πεγή: Costa θ.ά., 2007, ηδία επεμεξγαζία Άιια κέηξα ζε επίπεδν πφιεο, πνπ αθνξνχλ φκσο πην ζπγθεθξηκέλα κέηξα πνιηηηθψλ πεξηιακβάλνπλ ηελ ππνζηήξημε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ησλ δεκφζησλ πνιηηηζηηθψλ ηδξπκάησλ, φπσο κνπζεία θαη αίζνπζεο εθζέζεσλ, ησλ αλεμάξηεησλ θαιιηηερλψλ, θαζψο θαη ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ κπνξεί αξρηθά λα κελ αλήθνπλ ηππηθά ζην δεκηνπξγηθφ ηνκέα, αιιά απνηεινχλ ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ αχμεζε ζπλνιηθά ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζηελ πεξηνρή (UNCTAD, 2008). Ξαξφιν πνπ νη θχξηνη εθθξαζηέο ηεο ηδέαο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο δελ ην θαζηζηνχλ ζαθέο, ε θιίκαθα ηεο πνιηηηθήο κπνξεί λα θηάζεη κέρξη ην επίπεδν ηεο γεηηνληάο. Γεδνκέλνπ φηη νη 40

41 ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο κηινχλ γηα βησζηκφηεηα, πνηθηινκνξθία θαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο, ε εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ δελ κπνξεί λα παξακείλεη ζην κεηξνπνιηηηθφ επίπεδν. Ζ δηεπζέηεζε ηεο βαζηζκέλεο ζηε δεκηνπξγηθφηεηα νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζην επίπεδν γεηηνληάο, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ζπκπιεξψλεη ηε ράξαμε πνιηηηθήο θαη ηελ εθαξκνγή πξνγξάκκαηνο ζε πην πςειφ επίπεδν, εμαζθαιίδεη φηη φιεο νη θνηλσληθέο νκάδεο έρνπλ πξφζβαζε ζηα θαηάιιεια δεκηνπξγηθά πξνγξάκκαηα (Evans θ.ά., 2006). Πχκθσλα κε ηελ McCann (2007), ε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ, θπξίσο ζηηο πφιεηο ησλ ΖΞΑ έρεη επεξεαζηεί απφ ζπδεηήζεηο πεξί ηνπηθηζκνχ θαη βησζηκφηεηαο. Κεηά ηα έξγα ησλ Florida, Landry θαη άιισλ, νη αζηηθέο γεηηνληέο θαη νη πεξηβάιινπζεο αζηηθέο πεξηνρέο έρνπλ αξρίζεη λα αληηκεησπίδνληαη σο ρψξνη θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο, αιιά θαη ζαλ ζπζηαηηθά ζηνηρεία ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο. Ξφξνη ζε επίπεδν γεηηνληάο, φπσο ηα θνηλνηηθά θέληξα θαη νη ηνπηθέο νξγαλψζεηο ηερλψλ, έρνπλ κηα ηδηαίηεξε αληίιεςε γηα ηηο ηνπηθέο αλάγθεο θαη ηα δεηήκαηα θαη ζπρλά ήδε ζπλδένπλ ηνλ βαζηζκέλν ζηε δεκηνπξγηθφηεηα πξνγξακκαηηζκφ κε ηελ αλαγέλλεζε ηεο πεξηνρήο. Ζ κεγέζπλζε ηεο θιίκαθαο ηέηνησλ δξαζηεξηνηήησλ κπνξεί λα επηηξέςεη θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο πφιεο λα αλαπηχμεη αληίζηνηρεο ηθαλφηεηεο θαη κπνξεί λα απνηειέζεη απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηε δηεπζέηεζε ηεο θνηλσληθήο πφισζεο πνπ ππάξρεη ζηηο ζχγρξνλεο πφιεηο. Δπηπιένλ, νη αξρέο ζα κπνξνχζαλ λα ζπλεηζθέξνπλ έηζη ψζηε λα βειηησζνχλ νη ζπλζήθεο ηεο πφιεο ηνπο κέζσ ηεο ζχλαςεο ζπλεξγαζηψλ κε γεηηνληθέο πφιεηο ζηνπο ηνκείο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ππνδνκήο, εθπαίδεπζεο θαη πνιηηηζκνχ (ππεξαζηηθή δηθηχσζε). Δίλαη επίζεο δπλαηφ λα απμεζεί ε πνηθηινκνξθία ηεο πφιεο κε ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο, γηα παξάδεηγκα κε ηνλ ζπλδπαζκφ ρξήζεσλ (θαηνηθίαο θαη εξγαζίαο) θαη ην δξαζηηθφ πεξηνξηζκφ ησλ εκπνδίσλ ζε κεηαλάζηεο επηρεηξεκαηίεο (εζληθφ επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα) (Hospers and Pen, 2008). Ωζηφζν, ην ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν φζνλ αθνξά ζηηο πνιηηηθέο είλαη ε αιιεινζπζρέηηζε θαη θάιπςε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ ζρεδηαζκνχ θαζψο θαη ε χπαξμε ηεο θαηάιιειεο ππνδνκήο ζε απηά: εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ, ηνπηθφ (Evans, 2006). 41

42 Γεύηεπο Μέπορ: Παπαδείγμαηα Γημιοςπγικών Πόλευν 42

43 77. 1 η μελέηη πεπίπηυζηρ: Άμζηεπνηαμ 7.1. Γενικά Χαπακηηπιζηικά 12 Ρν Άκζηεξληακ είλαη ε πξσηεχνπζα θαη ε κεγαιχηεξε πφιε ηεο Νιιαλδίαο θαη βξίζθεηαη ζηελ ππθλνθαηνηθεκέλε αζηηθή πεξηνρή ηνπ Randstad. Ζ πεξηθέξεηα ηνπ Randstad πεξηιακβάλεη, εθηφο απφ ηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ, ηηο κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο ηνπ Οφηεξληακ, ηεο Σάγεο θαη ηεο Νπηξέρηεο (Utrecht). Ζ Κεηξνπνιηηηθή Ξεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ είλαη κία αλαπηπζζφκελε πεξηθέξεηα, φπνπ ε αλάπηπμε παξνπζηάδεηαη θπξίσο ζε λέεο πφιεηο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ελψ ε αλάπηπμε ζηνλ ππξήλα ηεο πφιεο παξακέλεη ζηαζεξή θπξίσο εμαηηίαο ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ πξνο νηθνδφκεζε. Δηθόλα 6: α) Θέζε ηεο Οιιαλδίαο ζηνλ επξσπατθό ρώξν, β)οη πεξηθέξεηεο ηεο Οιιαλδίαο θαη γ)η κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ Ζ Νιιαλδία, πνπ βξίζθεηαη ζην βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο Δπξψπεο, είλαη κία απφ ηηο πην ππθλνθαηνηθεκέλεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ. Σαξαθηεξίδεηαη απφ έλα πνιπθεληξηθφ αζηηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν πεξηιακβάλεη πεξίπνπ 25 πφιεηο κε πεξηζζφηεξνπο απφ 1νν.ννν θαηνίθνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη παξφιν πνπ ηφζν ε πεξηθέξεηα ηνπ Randstad, φζν θαη ε πφιε ηνπ Άκζηεξληακ απνηεινχλ ην νηθνλνκηθφ θέληξν ηεο ρψξαο, δελ θπξηαξρνχλ ζε απηή, ηφζν ζε 12 Ξεγή: Bontje θαη Sleutjes,

44 νηθνλνκηθφ, φζν θαη ζε επίπεδν πιεζπζκνχ. Αληίζεηα, νη ηέζζεξηο κεγαιχηεξεο πφιεηο ηεο ρψξαο έρνπλ δηαθνξεηηθνχο νηθνλνκηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο πνπ αιιεινζπκπιεξψλνληαη. Ζ πεξηθέξεηα ηνπ Randstad, πεξηιακβάλεη ηηο ηέζζεξηο κεγαιχηεξεο νιιαλδηθέο πφιεηο θαη κία πξάζηλε έθηαζε (Green Heart) θαη πφιεηο κηθξφηεξνπ κεγέζνπο πνπ βξίζθνληαη ελδηάκεζα. Δηθόλα 7: Τν ινγόηππν ηεο πόιεο ηνπ Άκζηεξληακ 7.2. Ιζηοπικό πλαίζιο ανάπηςξηρ 13 Ρν Άκζηεξληακ απνηέιεζε, απφ ηελ αξρή ζρεδφλ ηεο εκθάληζεο ηνπ, ζεκαληηθφ θέληξν αλάπηπμεο. Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ είρε σο απνηέιεζκα ηελ εμέιημε ηνπ ζε παγθφζκην θέληξν εκπνξίνπ απφ ηηο αξρέο ηνπ 17νπ αηψλα. Ξαξά ην γεγνλφο φηη δελ επεξεάζηεθε απφ ηε Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε, ηνπιάρηζηνλ φρη φζν ρψξεο φπσο ε Αγγιία, θαη πέξαζε κία πεξίνδν νηθνλνκηθήο θακπήο, ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα εκθαλίδεηαη σο κία επηηπρεκέλε νηθνλνκηθά πφιε, βαζηδφκελε ζην απνηθηαθφ εκπφξην θαη ηε βηνκεραλία. Θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα, ην Άκζηεξληακ πξνζαλαηνιίδεηαη ζε επελδχζεηο ζηηο ππεξεζίεο επηρεηξήζεσλ θαη θαηαλαισηψλ. Κεηά ηε δεθαεηία ηνπ 1960, παξαηεξείηαη απνθέληξσζε ησλ βηνκεραληθψλ ζπγθεληξψζεσλ θαη πξναζηηθνπνίεζε θαη έηζη, ην Άκζηεξληακ πεξλάεη κία πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο κε παξάιιειε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ. Απφ ηα 1980, φκσο, ε πφιε εμαηηίαο ηεο αζηηθήο αλαλέσζεο θαη ηεο πνιηηηθήο ηεο ζπκπαγνχο πφιεο, μαλαθέξδηζε ηελ ειθπζηηθφηεηα ηεο σο πεξηνρή θαηνηθίαο. Ζ απμαλφκελε κεηαλάζηεπζε ηφζν απφ ρψξεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, φζν θαη απφ άιιεο ρψξεο, ππξνδφηεζε ηελ πιεζπζκηαθή αλάπηπμε. Ξαξάιιεια, ε πεξηθέξεηα άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ζε κία πνιπθεληξηθή κεηξφπνιε κε δηαθνξεηηθά νηθνλνκηθά ππνθέληξα. 13 Ξεγή: Bontje θαη Sleutjes,

45 Ξαξφιν πνπ νη δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηνπ 20νπ αηψλα δελ ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ απφιπηα ηθαλνπνηεηηθέο, ε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ ζην μεθίλεκα ηνπ 21νπ 7.2. Πληθςζμιακά Σηοισεία και Αναπηςξιακή Φςζιογνυμία 14 Ζ κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ ρσξίδεηαη ζε 8 ππνπεξηθέξεηεο. Απφ απηέο, ν δήκνο ηνπ Άκζηεξληακ θαη νη πεξηθέξεηεο Amstel-Meerlanden θαη Regio Waterland+ απνηεινχλ ην Δπξχηεξν Άκζηεξληακ, ην νπνίν θηινμελεί πεξηζζφηεξνπο απφ 2 εθαηνκκχξηα θαηνίθνπο, δειαδή ην 55% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο. Ζ κεγαιχηεξε ζε πιεζπζκφ πεξηθέξεηα είλαη απηή ηνπ Άκζηεξληακ κε θαηνίθνπο. Όζνλ αθνξά ζηελ ππθλφηεηα, ε πεξηθέξεηα ζην ζχλνιν ηεο έρεη 1,489 θαηνίθνπο αλά ηεηξαγσληθφ ρηιηφκεηξν, αιιά ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ππν-πεξηθεξεηψλ. Ρν Άκζηεξληακ έρεη ηε κεγαιχηεξε ππθλφηεηα κε 4,465 θαηνίθνπο αλά ηεηξαγσληθφ ρηιηφκεηξν. Νη πεξηνρέο Waterland θαη Amstel- Meerlanden παξνπζηάδνπλ πνιχ ρακειφηεξεο ππθλφηεηεο εμαηηίαο ηεο χπαξμεο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, ησλ πεξηνρψλ κε ρξήζεηο αλαςπρήο θαη ησλ θπζηθψλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. 14 Ξεγή: Bontje θαη Sleutjes, 2007 αηψλα θαίλεηαη λα έρεη μαλαθεξδίζεη κία ηζρπξή ζέζε σο έλα θέληξν ππεξεζηψλ. Όζνλ αθνξά ζηε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ, ηφζν ε πεξηθέξεηα ηνπ Άκζηεξληακ, φζν θαη ε Νιιαλδία ζην ζχλνιν ηεο έρεη ζρεηηθά λέν πιεζπζκφ. Δπίζεο, ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειά πνζνζηά κεηαλαζηψλ (πεξίπνπ 50% γηα ηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ) θαη λνηθνθπξηψλ κε έλα άηνκν. Ρέινο, ν πιεζπζκφο είλαη ζρεηηθά αλάκεηθηνο φζνλ αθνξά ην θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ επίπεδν, ελψ εκθαλίδεη θαη κεγάιν πνζνζηφ αηφκσλ κε πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν. Ξαξφιν πνπ ην Άκζηεξληακ είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Νιιαλδίαο θαη θπξηαξρεί ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ ηνκέα, δελ απνηειεί θαη ην πνιηηηθφ ηεο θέληξν. Ζ πεξηθέξεηα εηδηθεχεηαη ζηηο ππεξεζίεο κε κία απμαλφκελε παξνπζία ησλ θιάδσλ έληαζεο-γλψζεο. Ππγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ζηελ θαηαλνκή ηεο απαζρφιεζεο ζε ηνκείο, ζε πνζνζηφ 92%, ν ελεξγφο πιεζπζκφο απαζρνιείηαη ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ θαη ην ππφινηπν 8% ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο. Ρν πεξηβάιινλ ηνπ Άκζηεξληακ, ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειή πνηφηεηα δσήο θαη πνηθηινκνξθία, δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε αγνξέο θαη πειάηεο, θαιέο κεηαθνξηθέο ζπλδέζεηο, θαη ζπγθξηηηθά ρακειέο δαπάλεο γηα ηηο επηρεηξήζεηο, ην έρεη αλαδείμεη ζε αξθεηά 45

46 ειθπζηηθή πεξηνρή γηα εγθαηάζηαζε επηρεηξήζεσλ, αθνχ απνηειεί ηελ πεξηνρή κε ηε κεγαιχηεξε πξνζέιθπζε εηαηξεηψλ. Ρν πνζνζηφ ηεο αλεξγίαο θπκαίλεηαη ζε ρακειά ζρεηηθά επίπεδα (πεξίπνπ 8% γηα ηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ), σζηφζν παξακέλεη ην πςειφηεξν ζηελ πεξηθέξεηα, αλ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη ζεκεησζεί αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Σαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ην 44% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζην Άκζηεξληακ είλαη ηνπιάρηζηνλ απφθνηηνη ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Χαπακηηπιζηικά δημιοςπγικών πόλευν 15 Ρν Άκζηεξληακ ραξαθηεξίδεηαη εδψ θαη αξθεηά ρξφληα σο ειεχζεξε θαη αλεθηηθή πφιε. Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε πνηθηιία θαη ε αλεθηηθφηεηα απνηεινχλ θνκκάηη ηεο εηθφλαο ηεο πφιεο απφ ην 16 ν αηψλα. Ήδε κηιήζακε γηα ηελ πνηθηιία ζηε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ, ηφζν φζνλ αθνξά ζηελ εζληθφηεηα φζν θαη ζε θνηλσληθφ επίπεδν. Πε απηφ έξρεηαη λα πξνζηεζεί θαη ε αλεθηηθφηεηα απέλαληη ζηνπο νκνθπιφθηινπο, αθνχ ε πφιε παξνπζηάδεηαη σο ε νκνθπινθηιηθή πξσηεχνπζα ηνπ θφζκνπ. Ρν Άκζηεξληακ είλαη επίζεο γλσζηφ γηα ηελ αλνρή πνπ δείρλεη ζηελ ειεγρφκελε πψιεζε ζε ζπγθεθξηκέλα θαηαζηήκαηα, ειαθξψλ λαξθσηηθψλ. Όια ηα παξαπάλσ γλσξίζκαηα έρνπλ ραξαθηεξίζεη ηελ πφιε σο πφιε ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο αλεθηηθφηεηαο, φπνπ «ηα πάληα είλαη πηζαλά». Πχκθσλα κε ηνλ Richard Florida (2002), κία ηέηνηα αλεθηηθή θνηλσλία κπνξεί λα πξνζειθχζεη ηνπο δεκηνπξγηθνχο αλζξψπνπο θαη λα δψζεη ψζεζε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ππλεπψο, ην Άκζηεξληακ θαίλεηαη λα δηαζέηεη θάπνην αληίζηνηρν πιενλέθηεκα ζηελ πξνψζεζε ηνπ σο δεκηνπξγηθή πφιε. Έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ είλαη, φπσο αλαθέξζεθε, ε βησζηκφηεηα θαη ε έληνλε πνιηηηζηηθή δσή. Ρν Άκζηεξληακ ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειή ππθλφηεηα Δηθόλα 8: Φσηνγξαθία από ηελ πόιε ηνπ Άκζηεξληακ, όπνπ απεηθνλίδεηαη ην αμηόινγν θηηζκέλν θαη θπζηθό πεξηβάιινλ 15 Ξεγή: Bontje θαη Sleutjes,

47 πνιηηηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ ηνπ πξνζδίδεη έλα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ άιισλ νιιαλδηθψλ πφιεσλ σο ηφπνπ πξνζέιθπζεο θαη εγθαηάζηαζεο δεκηνπξγηθψλ αλζξψπσλ. Ππγθεθξηκέλα, ην 2005 ππήξραλ 11 πνιχ-θηλεκαηνγξάθνη, 21 ζέαηξα ή ρψξνη ζπλαπιηψλ θαη 51 κνπζεία κε πνηθίιε ζεκαηνινγία, ελψ ε λπρηεξηλή δσή πνπ δηαζέηεη είλαη ε πην έληνλε ζην ζχλνιν ηεο Νιιαλδίαο. Ξέξα απφ απηά, ζην Άκζηεξληακ πξαγκαηνπνηνχληαη πιήζνο θεζηηβάι (πρ. πνιηηηζηηθφ θεζηηβάι Kwakoe θαη ην Gay Pride) θαη πνιηηηζηηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ πξνζειθχνπλ θφζκν, ηφζν απφ ηελ Νιιαλδία, αιιά θαη άιιεο ρψξεο. Ρα coffee shops απνηεινχλ επίζεο κέξνο απηήο ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο, θαζψο ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηεο εηθφλαο ηεο πφιεο σο «πφιε ηεο δηαζθέδαζεο» θαη ζηελ πξνζέιθπζε πιήζνπο ηνπξηζηψλ. Ρέινο, ε πφιε δηαζέηεη πνιιά πάξθα, αιιά θαη γεληθφηεξα ε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ ραξαθηεξίδεηαη σο πξάζηλε πεξηνρή. Ρν Άκζηεξληακ είλαη ε κφλε νιιαλδηθή πφιε φπνπ ε κεγάιε ηνπηθή δεκηνπξγηθή παξαγσγή έρεη εκθαλψο ζεηηθή επηξξνή ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. Δηδηθά ν πνιηηηζηηθφο παξάγνληαο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο, ηφζν γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ηδεψλ φζν θαη ζαλ έλαο ηφπνο ζπλάληεζεο πςειά θαηαξηηζκέλσλ επαγγεικαηηψλ. Ζ ζρεηηθά πςειή ππθλφηεηα πνιηηηζηηθψλ θαη ςπραγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ αιιά θαη ε ειθπζηηθφηεηα ηνπ δεκφζηνπ ρψξνπ θαη ηνπ πξάζηλνπ ηνπ Άκζηεξληακ, θαη εηδηθά ε παξνπζία πνιιψλ λεξψλ είλαη παξάγνληεο πνπ δίλνπλ ζην θέληξν ηνπ Άκζηεξληακ ηνλ απζεληηθφ ραξαθηήξα ηνπ, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ θάλεη ηελ πφιε ειθπζηηθή θαη γηα ηεο δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο δεκηνπξγηθνχο εξγαδφκελνπο. Δηθόλα 9: Η παξέιαζε ζηνλ πνηακό, ε απνθνξύθσζε ηνπ εηήζηνπ θεζηηβάι Gay Pride ζην Άκζηεξληακ 47

48 7.4. Γημιοςπγικοί Κλάδοι Ζ ζπκκεηνρή ηεο απαζρφιεζεο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο ζηελ Νιιαλδία είλαη ζε ζρεηηθά ρακειά πνζνζηά αθφκα, σζηφζν έρεη παξνπζηάζεη ζεκαληηθή αχμεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα (Bontje θαη Sleutjes, 2007). Ρν Άκζηεξληακ είλαη ην βαζηθφ θέληξν αλάπηπμεο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ, αθνχ ζπγθεληξψλεη ην 13% ηεο απαζρφιεζεο ζε απηνχο ζηελ Νιιαλδία. Δπίζεο, ηελ πεξίνδν ην πνζνζηφ αχμεζεο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ήηαλ 65%. Νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη ζην ζχλνιν ηνπο παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ζην Άκζηεξληακ, εθηφο απφ ηελ αξρηηεθηνληθή, φπνπ ην Οφηεξληακ θαίλεηαη λα θαηέρεη πην πιενλεθηηθή ζέζε. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, ην 31% ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ αλήθεη ζηνπο ηνκείο δεκηνπξγηθήο γλψζεο, πνζνζηφ ην νπνίν μεπεξλά ην αληίζηνηρν εζληθφ (22%). Ζ κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ θηινμελεί ζρεδφλ ην έλα ηέηαξην ησλ εηαηξεηψλ δεκηνπξγηθήο γλψζεο ζηελ Νιιαλδία θαη εηδηθεχεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δεκηνπξγηθέο εηαηξείεο, φπσο ξαδηφθσλν θαη ηειεφξαζε, πιαζηηθέο θαη εθθξαζηηθέο ηέρλεο, παξαγσγή κνπζηθήο θαη ηαηληψλ, θσηνγξαθία, εθδφζεηο θαη δηαθήκηζε, λνκηθέο θαη άιιεο ππεξεζίεο επηρεηξήζεσλ (Bontje θαη Sleutjes, 2007). Δπηπιένλ, ηφζν ν ηνκέαο έληαζεο γλψζεο, φζν θαη ν δεκηνπξγηθφο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί, φζνλ αθνξά ζηνλ αξηζκφ ησλ εηαηξεηψλ, αιιά ν ηνκέαο έληαζεο-γλψζεο είλαη πνιχ πην ζεκαληηθφο ζε ζρέζε κε ηηο ζέζεηο εξγαζίαο. Ππγθεθξηκέλα, ζην δήκν ηνπ Άκζηεξληακ, 47,1% ησλ απαζρνινχκελσλ δνπιεχνπλ ζε ηνκείο έληαζεο-γλψζεο (Traufetter, 2007)16, ελψ νη δεκηνπξγηθνί θιάδνη αληηζηνηρνχλ ζε ζέζεηο εξγαζίαο, ή 7% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο (SEO, 2009). Ν αξηζκφο ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ ζην δεκηνπξγηθφ ηνκέα απμήζεθε θαηά 64% απφ ην 2007 σο ην 2008, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζε 9000 λέεο ζέζεηο εξγαζίαο (Traufetter, 2007). Ρέινο, ν δεκηνπξγηθφο ηνκέαο απνηειεί ην 4% ηεο ζπλνιηθήο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζην Άκζηεξληακ. 16 Ρν ζπγθεθξηκέλν λνχκεξν, αλαθέξεηαη ζην δήκν ηνπ Άκζηεξληακ, ελψ ην πνζνζηφ 26% πνπ εκθαλίδεηαη ζηνλ πίλαθα, αλαθέξεηαη ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή. 48

49 Πίλαθαο 4: Πνζνζηό δεκηνπξγηθώλ θιάδσλ θαη θιάδσλ έληαζεο-γλώζεο ζην ζπλνιηθό αξηζκό ησλ εηαηξεηώλ θαη ην ζπλνιηθό αξηζκό ησλ εξγαδόκελσλ ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ Ρνκέαο Δπηρεηξήζεηο (απφιπηνο αξηζκφο) Δπηρεηξήζεηο (πνζνζηφ) Δξγαδφκελνη (απφιπηνο αξηζκφο) Δξγαδφκελνη (πνζνζηφ) Γεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο ππεξεζηψλ % % Ρέρλεο % % Νπηηθναθνπζηηθά κέζα θαη δηαζθέδαζε % % Πχλνιν δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ % % ΡΞΔ ,5% % Νηθνλνκηθέο ππεξεζίεο % % Λνκηθέο θαη άιιεο ππεξεζίεο % % επηρεηξήζεσλ Δ&Α θαη αλψηεξε εθπαίδεπζε 523 0,4% % Πχλνιν θιάδσλ έληαζεο γλψζεο % % Πχλνιν δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ γλψζεο % % Πεγή: Bontje M., Sleutjes B., 2007, ηδία επεμεξγαζία 17 Πηνλ πίλαθα, ν δεκηνπξγηθφο ηνκέαο έρεη δηαηξεζεί ζηηο αθφινπζεο ππνθαηεγνξίεο: δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο ππεξεζηψλ (δηαθήκηζε, αξρηηεθηνληθή θαη βηνκεραληθφο ζρεδηαζκφο, ζρέδην κφδαο, δεκηνπξγία ινγηζκηθψλ), ηέρλεο (ηέρλεο θαη παιαηνπσιεία, κνπζηθή, πιαζηηθέο θαη εθθξαζηηθέο ηέρλεο) θαη κέζα θαη ςπραγσγία (εθδφζεηο, ηαηλίεο, παξαγσγή κνπζηθήο θαη θσηνγξαθία, ξαδηφθσλν θαη ηειεφξαζε) (Bontje θαη Sleutjes, 2007). 49

50 Όζνλ αθνξά ζηε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ δεκηνπξγηθψλ βηνκεραληψλ, ζχκθσλα κε νηθνλνκηθή έξεπλα ηνπ SEO (2009) ζηνπο πεξηζζφηεξνπο θιάδνπο, ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε παξαηεξείηαη ζηηο θεληξηθέο πεξηνρέο ηνπ Άκζηεξληακ θαη ζηελ πεξηνρή Het Gooi, θαζψο θαη ζηηο πεξηνρέο ηνπ Σίιβεξζνπκ, Aalsmeer, Laren θαη Muiden. Δμαίξεζε απνηεινχλ νη θιάδνη ηνπ ζρεδίνπ κφδαο, γηα ην νπνίν ε παξαγσγή εληφο ηεο κεηξνπνιηηηθήο πεξηνρήο, αλέξρεηαη κφιηο ζην 15% ηεο ρψξαο, θαη ησλ αξρηηεθηνληθψλ θαη ηερληθψλ θαηαζθεπψλ, πνπ ζπγθεληξψλνληαη, φπσο πξναλαθέξζεθε, ζην Οφηεξληακ (Kloosterman, 2004 ζην: Bontje θαη Sleutjes, (2007) ζει. 55). Ζ κεγάιε ζπγθέληξσζε ησλ δεκηνπξγηθψλ βηνκεραληψλ ζηηο θεληξηθέο πεξηνρέο ηνπ Άκζηεξληακ νθείιεηαη πηζαλφλ, ζην γεγνλφο φηη ην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο απνηειεί πφιν έιμεο, φρη κφλν εμαηηίαο ηεο εγγχηεηαο ζηνπο πειάηεο θαη ζε άιιεο δεκηνπξγηθέο επηρεηξήζεηο, αιιά θαη εμαηηίαο ηεο πνηφηεηαο ηνπ αξρηηεθηνληθνχ απνζέκαηνο, θαζψο ε πφιε δηαζέηεη πνιιά παιηά θηήξηα κλεκεηαθνχ ραξαθηήξα. Δπίζεο, νη γεηηνληέο κε κηθξήο θιίκαθαο ηδηνθηεζία θαη πνιιέο επηινγέο γηα ηελ εχξεζε ζηεγαζηηθψλ ππνδνκψλ απνδεηθλχνληαη λα έρνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο ζηελ πξνζέιθπζε δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ θαη απηέο νη γεηηνληέο βξίζθνληαη ζην θέληξν ηνπ Άκζηεξληακ. Νη θεληξηθέο πεξηνρέο ηνπ Άκζηεξληακ έρνπλ ηηο πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο εηαηξεηψλ, ελψ νη εχθνια πξνζβάζηκεο δψλεο ηεο πεξηθέξεηαο έρνπλ πςειά πνζνζηά φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ (Bontje θαη Sleutjes, 2007). Κία πηζαλή εμήγεζε ζα κπνξνχζε λα είλαη φηη νη κηθξέο εηαηξείεο επηιέγνπλ ηα αζηηθά θέληξα γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπο θαη ηελ πηζαλφηεηα ηεο δηαπξνζσπηθήο επαθήο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζβαζηκφηεηα, ελψ κία εγθαηάζηαζε ζηελ πεξηθέξεηα ζπρλά γίλεηαη εμαηηίαο έιιεηςεο ρψξνπ ζην θέληξν ηεο πφιεο. Νη εγθαηαζηάζεηο ζηελ πεξηθέξεηα ζπλήζσο γίλνληαη απφ κεγάιεο γλσζηέο εηαηξείεο, εμαηηίαο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ηνπο κε απηνθίλεην ή δεκφζηα ζπγθνηλσλία Σσέδια και Ππογπάμμαηα Πην νιιαλδηθφ ζχζηεκα πνιηηηθήο, ηα πην ζεκαληηθά επίπεδα εθαξκνγήο είλαη ην εζληθφ θαη ην ηνπηθφ, ελψ ζην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαίλεηαη λα ππάξρνπλ πεξηνξηζκέλεο εθαξκνγέο. Ξαξφια απηά, ηα ηειεπηαία ρξφληα θαίλεηαη λα εληζρχεηαη ην πεξηθεξεηαθφ θαη ηδηαίηεξα ην κεηξνπνιηηηθφ επίπεδν. Θαηά ζπλέπεηα, νη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο κεηξνπνιηηηθήο πεξηνρήο ηνπ Άκζηεξληακ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία θαη ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ κεηαμχ ησλ πφιεσλ ηεο 50

51 πεξηθέξεηαο. Ρα πεξηζζφηεξα πξνγξάκκαηα είλαη ζπκπιεξσκαηηθά κεηαμχ ηνπο, αλ θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ππάξρνπλ επηθαιχςεηο. Γεληθά, ην ζχλνιν ησλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ραξαθηεξίδεηαη αξθεηά πεξίπινθν. Ζ ζηξαηεγηθή ππέξ ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ ζην Άκζηεξληακ ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε ζηξνθή πξνο κία πην επηρεηξεκαηηθή πξνζέγγηζε, ζηελ πξνζπάζεηα ηεο πφιεο λα αληαγσληζηεί άιιεο αλαπηπγκέλεο πφιεηο ηεο Δπξψπεο, φπσο ε Βαξθειψλε, ην Ινλδίλν, ην Ξαξίζη θαη ηε Φξαλθθνχξηε (Oudenampsen, 2007). Ξαξφια απηά, ζηξαηεγηθέο πνπ λα αθνξνχλ εμ νινθιήξνπ ζηελ πξνψζεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ή ηελ πξνζέιθπζε ησλ δεκηνπξγηθψλ αλζξψπσλ δελ θαίλεηαη λα ππάξρνπλ. Ωζηφζν, ππάξρνπλ πνιιά έγγξαθα ζηα νπνία αλαγλσξίδεηαη ε ζεκαζία ηνπο θαη ν ξφινο ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ σο θνξέαο αλάπηπμεο, θαη ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηηο επηκέξνπο δξάζεηο, ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Δπίζεο, ππάξρεη θαη έλα πιήζνο ζηξαηεγηθψλ, νη νπνίεο πξνσζνχλ έκκεζα ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο ή ην πεξηβάιινλ ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ. Πηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη ζεκαληηθφηεξεο απφ ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνξνχλ ζηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο γηα ην πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Περιθερειακό Επίπεδο Πεξηθεξεηαθή ζηξαηεγηθή θαηλνηνκίαο (2005) Ζ Ξεξηθεξεηαθή ζηξαηεγηθή θαηλνηνκίαο έρεη σο ζηφρν ηε ζσζηφηεξε, ζπλεθηηθφηεξε θαη απνηειεζκαηηθή πινπνίεζε ηεο πνιηηηθήο θαηλνηνκίαο ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ. πεχζπλνο θνξέαο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ην Δκπνξηθφ Δπηκειεηήξην (Chambers of Commerce). Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ RIS απνηειείηαη απφ ηηο ήδε ππάξρνπζεο ή πξνγξακκαηηζκέλεο πξσηνβνπιίεο πνπ κέρξη ηψξα πινπνηνχληαλ κεκνλσκέλα ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Νη ηξεηο ηχπνη δξάζεσλ πνπ πξνηείλνληαη είλαη: ελίζρπζε ηνπ γεληθφηεξνπ θιίκαηνο θαηλνηνκίαο ελίζρπζε ζπγθεθξηκέλσλ clusters βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κέζα ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ Ζ Ξεξηθεξεηαθή Πηξαηεγηθή Θαηλνηνκίαο δελ έρεη άκεζε αλαθνξά ζηε δεκηνπξγηθφηεηα, σζηφζν, ε θαηλνηνκία θαη ε πξνψζεζε ησλ ζρεηηθψλ θιάδσλ, εκπίπηεη ζηε ζεσξία ησλ δεκηνπξγηθψλ πφιεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα νδεγεί ζηελ εκθάληζε ηνπο. 51

52 Πξόγξακκα «Γεκηνπξγηθή κεηξόπνιε» (2005) Ρν Ξξφγξακκα «Γεκηνπξγηθή κεηξφπνιε» δεκηνπξγήζεθε κεηά απφ ηελ 4 ε δηάζθεςε ηνπ North Wing 18 κε ζέκα ηελ αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο κεηξνπνιηηηθήο πεξηνρήο ηνπ Άκζηεξληακ. Φνξέαο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε Κεηξνπνιηηηθή Ξεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ, θάηη πνπ πξνυπνζέηεη ηε ζπλεξγαζία ησλ δήκσλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Νη δεκηνπξγηθέο βηνκεραλίεο επηιέρηεθαλ σο έλαο απφ ηνπο πην ειπηδνθφξνπο ηνκείο, θαη κηα νκάδα δεκνηηθψλ ζπκβνχισλ αλέιαβε λα εθπνλήζεη έλα ζηξαηεγηθφ πξφγξακκα γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ δεκηνπξγηθψλ βηνκεραληψλ. Ρν πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία ελφο «δεκηνπξγηθνχ άμνλα» κεηαμχ ησλ 18 Ρν North Wing απνηειεί ηελ ππθλνθαηνηθεκέλε αζηηθνπνηεκέλε πεξηνρή ζην βφξεην κηζφ ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ Randstad, θαη νξηνζεηείηαη απφ ηηο γξακκέο κεηαμχ ησλ πφιεσλ IJmond θαη Almere, θαη ησλ πφιεσλ Purmerend θαη Haarlemmermeer, κε ηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ ζην θέληξν (planaspecial2008). Πηα North Wing Conference ζπκκεηέρνπλ νη αληηπξφζσπνη ησλ δήκσλ ηεο πεξηνρήο North Wing (vanleeuwen_bas_metropolitanstrategies). Ζ πξψηε δηάζθεςε πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2001 επεηδή νη δήκνη, ήζειαλ λα ζπλεξγαζηνχλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν κε ζηφρν λα έρνπλ ηζρπξφηεξν ιφγν ζηε δεκηνπξγία ηνπ πέκπηνπ εζληθνχ ρσξνηαμηθνχ ζρεδίνπ (vanleeuwen_bas_metropolitanstrategies). Απφ ην 2001 έσο ην 2007 έρνπλ εθπνλεζεί δηάθνξεο δηαζθέςεηο, θάζε κία δηεπζεηψληαο έλα δηαθνξεηηθφ ζέκα. πφιεσλ ηνπ Άκζηεξληακ, ηνπ Σάξιεκ, ηνπ Σίιβεξζνπκ θαη ηνπ Zaanstad. Νη πξνηεηλφκελεο ελέξγεηεο επνκέλσο επηθεληξψλνληαη ζε απηέο ηηο ηέζζεξηο πφιεηο. Αλάκεζα ζηηο θχξηεο δξάζεηο πνπ πξνηάζεθαλ ζην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ήηαλ ε ίδξπζε κηαο εηαηξείαο γηα δεκηνπξγηθή αλάπηπμε. Ρειηθά, απηφ θαηέιεμε ζηελ ίδξπζε ηνπ Creative Cities Amsterdam Area (CCAA) ζην νπνίν εθηφο απφ ηηο 4 πφιεηο πνπ έρνπλ ήδε αλαθεξζεί ζπκκεηέρνπλ θαη άιιεο ηξεηο: Almere, Amersfoort θαη Utrecht. Creative Cities Amsterdam Area Ρν Creative Cities Amsterdam Area (CCAA) είλαη έλα ζρέδην πνπ άξρηζε ην 2007 απφ εζληθνχο θαη ηνπηθνχο θνξείο, θαη ζηφρν έρεη ηελ αλάπηπμε επηρεηξήζεσλ πνπ αλήθνπλ ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο ζε 7 πφιεηο ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή ηνπ Άκζηεξληακ (Almere, Amsterdam, Zaanstad, Utrecht, Amersfoort, Hilversum and Haarlem). Ρν CCAA παξέρεη εζληθή θαη δηεζλή πξφζβαζε ησλ δεκηνπξγηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή θαη ηηο βνεζά λα βξνπλ ηηο θαηάιιειεο εγθαηαζηάζεηο γηα λα πξνσζεζεί ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηνπο ηνκείο απηνχο. (SEO, 2009). Απηφ επηηπγράλεηαη κέζσ ηξηψλ βαζηθψλ δξαζηεξηνηήησλ: Ρε ζπγθέληξσζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζε κία εληαία θπζηθή θαη ςεθηαθή ζέζε ( 52

53 Ρε βειηίσζε ησλ ππεξεζηψλ ζηηο μέλεο θαη ζηηο λέεο επηρεηξήζεηο Ξξνψζεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ ζηελ πεξηνρή γηα λα απνθηήζνπλ εζληθή θαη δηεζλή αλαγλψξηζε. Τοπικό Επίπεδο ΑΙΜ - Amsterdam Innovation Motor (2006) Ρν ΑΗΚ (Amsterdam Innovation Motor) απνηειεί έλαλ νξγαληζκφ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο, ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο (Bontje, Pethe, 2010). Ν νξγαληζκφο ζηνρεχεη θπξίσο ζηελ ελίζρπζε ηεζζάξσλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο: Ππκπιέγκαηα ΡΞΔ, δεκηνπξγηθνί θιάδνη, βησζηκφηεηα θαη βηνινγηθέο επηζηήκεο. Ν νξγαληζκφο ηδξχζεθε ην 2006 θαη ιεηηνπξγεί ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. HERMEZ (2002) Ρν έγγξαθν νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο HERMEZ αζρνιήζεθε επίζεο κε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε ηεο «δεκηνπξγηθήο πφιεο γλψζεο». Ξξφθεηηαη γηα έλα ζρέδην πνπ εθπνλήζεθε απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο ηεο πφιεο ηνπ Άκζηεξληακ θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ην ηκήκα Πρεδηαζκνχ (Physical Planning Department - DRO), ζε ζπλεξγαζία κε ην ηκήκα Νηθνλνκηθψλ (Department of Economic Affairs), κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα αλάπηπμε θαη νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα (HERMEZ, 2002). Ξαξφιν πνπ δελ αλαγλψξηζε ηνπο δεκηνπξγηθνχο ή πνιηηηζηηθνχο θιάδνπο σο ζεκαληηθφ ηνκέα γηα ηελ αζηηθή θαη πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, έδσζε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηνπο ηνκείο ΡΞΔ θαη νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ (media) (Bontje θαη Sleutjes, 2007). Amsterdam Topstad (2006) Ρν Amsterdam Topstad είλαη έλα πξφγξακκα πνπ ζηνρεχεη ζηελ αχμεζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ Άκζηεξληακ, θαη πνπ εθπνλήζεθε απφ ηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ηκήκαηνο Νηθνλνκηθψλ (Bontje, Pethe, 2010). Ρν Amsterdam Topstad κπνξεί λα επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηελ πφιε ηνπ Άκζηεξληακ, αιιά θαίλεηαη λα έρεη επηπηψζεηο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ελψ βξίζθεηαη θαη ζε ζπλερή ζπλεξγαζία κε πεξηθεξεηαθά νηθνλνκηθά πξνγξάκκαηα δεδνκέλνπ φηη αλαγλσξίδεηαη απφ ηνπο θνξείο- ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ φηη γηα λα επηηχρεη, απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία ζε κεηξνπνιηηηθφ επίπεδν. Ρν πξφγξακκα ζπλέρηζε θαη ελέηεηλε ηηο ζηξαηεγηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ είραλ δνζεί απφ ην πξφγξακκα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο HERMEZ (Bontje, Pethe, 2010). 53

54 Programme Creative Industries Έλα άιιν πξφγξακκα πνπ ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά θαη ζε ζπλεξγαζία κε ην Topstad, είλαη ην Programme Creative Industries , ην νπνίν εθπνλήζεθε απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο (City of Amsterdam). Ρν πξφγξακκα ζηνρεχεη ζε θαιχηεξε ζχλδεζε κεηαμχ ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ θαη ηεο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ησλ δεκηνπξγηθψλ θιάδσλ κε άιινπο ηνκείο. Δπίζεο, βαζηθέο δξάζεηο ήηαλ ε παξνρή θηλήηξσλ θαη δηαζέζηκνπ ρψξνπ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δεκηνπξγηθψλ επηρεηξήζεσλ, θαζψο θαη ε πξνψζεζε ηεο πφιεο ηνπ Άκζηεξληακ σο «θνξπθαία δεκηνπξγηθή πφιε» (Bontje, Pethe, 2010). Ρν πξφγξακκα I Amsterdam απνηειεί πξφγξακκα πξνψζεζεο ηεο πφιεο θαη ηεο εηθφλαο ηεο θαη ζα κπνξνχζε λα πξνζειθχζεη δηεζλείο επηρεηξήζεηο θαη δεκηνπξγηθνχο αλζξψπνπο. Νπζηαζηηθά, πξφθεηηαη γηα κία θακπάληα ε νπνία μεθίλεζε ην 2004, κεηά απφ ηελ ίδξπζε ηνπ νξγαληζκνχ ησλ Ππλεηαίξσλ ηνπ Άκζηεξληακ κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο πφιεο. Πηνλ νξγαληζκφ ζπκκεηέρνπλ νη δήκνη 19 ηεο Δπξχηεξεο Ξεξηνρήο ηνπ Άκζηεξληακ, θαζψο θαη πεξηθεξεηαθέο επηρεηξήζεηο, πνιηηηζηηθά ηδξχκαηα θαη ηλζηηηνχηα αλψηεξεο εθπαίδεπζεο. Θαηά ζπλέπεηα, είλαη έλα πξφγξακκα πνπ 19 Amsterdam Partners: the province of North-Holland and the municipalities of Almere, Aalsmeer, Haarlemmermeer, Zandvoort, Haarlem, Velsen and Amsterdam. εθαξκφδεηαη ζε κεηξνπνιηηηθφ επίπεδν. Ωζηφζν, δελ είλαη αθφκα αθξηβέο ην θαηά πφζν έρεη επεξεάζεη θαη εληζρχζεη ηελ πξνζέιθπζε επηρεηξήζεσλ θαη εξγαδφκελσλ ζηελ πφιε (Bontje θαη Sleutjes, 2007). Πην ίδην πιαίζην θηλείηαη θαη ε ζηξαηεγηθή γηα ηελ αγνξά αθηλήησλ (housing market), ε νπνία δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζηελ πξφιεςε ηνπ θπιεηηθνχ θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ξαηζηζκνχ. Ξαξάιιεια, γίλνληαη πξνζπάζεηεο γηα ηελ αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηθέξεηαο λα πξνζειθχεη θαη λα ζπγθξαηεί ηα ζηξψκαηα κεζαίσλ εηζνδεκάησλ, ζηα νπνία, θπζηθά, ζπκπεξηιακβάλνληαη νη άλζξσπνη πνπ εξγάδνληαη ζηηο δεκηνπξγηθέο θαη βηνκεραλίεο έληαζεο γλψζεο. Ξξσηνβνπιίεο φπσο ην Ξξφγξακκα Γεκηνπξγηθήο Κεηξφπνιεο θαη ε πεξηθεξεηαθή Πηξαηεγηθή Θαηλνηνκίαο έρνπλ εληζρχζεη ηελ πνιηηηθή θαη επηρεηξεκαηηθή ελεκεξφηεηα ησλ δπλακηθψλ ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο θαηλνηνκίαο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζηελ ΑΚΑ θαη έρνπλ θέξεη έλα πιήζνο ηνπηθψλ πξσηνβνπιηψλ πην θνληά ζε έλα ζπλεθηηθφ πεξηθεξεηαθφ πιαίζην δξάζεο (Bontje, Pethe, 2010). Ππκπεξαζκαηηθά, βιέπνπκε φηη ε ζηξαηεγηθή ηεο κεηξνπνιηηηθήο πεξηνρήο ηνπ Άκζηεξληακ πεξηιακβάλεη ελέξγεηεο ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πνπ εληζρχνπλ ηε δπλακηθφηεηα ηεο 54

55 πεξηνρήο θαη ηελ θαζηζηνχλ έλα ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ ηφζν γηα θαηνηθία φζν θαη γηα εγθαηάζηαζε επηρεηξήζεσλ. Ραπηφρξνλα, έκθαζε δίλεηαη ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ παξνρή εγθαηαζηάζεσλ γηα ηελ πξνζέιθπζε θαη ζπληήξεζε δεκηνπξγηθνχ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αλ θαη ην Άκζηεξληακ δηέζεηε ήδε αξθεηέο απφ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάδεημε ηνπ σο δεκηνπξγηθή πφιε, φπσο ε αλεθηηθφηεηα, ε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη κία ζηξαηεγηθή ζέζε. Φαίλεηαη ινηπφλ φηη νη ηδέεο ηεο δεκηνπξγηθήο πφιεο έρνπλ επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ ζην Άκζηεξληακ θαη ιακβάλνληαη ππφςε ζε αξθεηέο απφ απηέο. Ξαξφια απηά, δελ θαίλεηαη λα ππάξρεη κία νξγαλσκέλε ζηξαηεγηθή πνπ λα πξνσζεί ζπλνιηθά ηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο. Αληίζεηα, ππάξρνπλ ζηξαηεγηθέο ζε φια ηα επίπεδα ζρεδηαζκνχ, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο θιάδνπο θαη ηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο, θαη ελψ θάπνηεο απφ απηέο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο, εθπνλνχληαη απφ δηαθνξεηηθνχο θνξείο θαη ζε γεληθέο γξακκέο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη κεκνλσκέλεο. Ρέινο, νη πνιηηηθέο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηηο δεκηνπξγηθέο πφιεηο είλαη ζρεηηθά πξφζθαηεο θαη έρνπλ αξρίζεη λα νξγαλψλνληαη κφιηο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, θάηη πνπ δελ επηηξέπεη ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο. 55

56 88. 2 η μελέηη πεπίπηυζηρ: Τοπόνηο 8.1. Γενικά Χαπακηηπιζηικά Ρν Ρνξφλην είλαη ε κεγαιχηεξε πφιε ηνπ Θαλαδά θαη πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο ηνπ Νληάξην. Βξίζθεηαη ζηε βφξεηα πιεπξά ηεο ιίκλεο Νληάξην, πνπ αλήθεη ζην ζχκπιεγκα ησλ Κεγάισλ Ιηκλψλ. Ρν Νληάξην είλαη ε κεγαιχηεξε ζε πιεζπζκφ, αιιά θαη ε πην αλαπηπγκέλε νηθνλνκηθά επαξρία ηεο ρψξαο θαη ζε απηήλ βξίζθεηαη θαη ε πξσηεχνπζα ηεο, Νηηάβα. Δπίζεο, απνηειεί ηελ πην ππθλνθαηνηθεκέλε πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο ζπγθεληξψλνληαο πεξίπνπ ην 30% ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ θαηά ηα άιια αξαηνθαηνηθεκέλνπ Θαλαδά. Ν Θαλαδάο απνηειεί ηε δεχηεξε κεγαιχηεξε ρψξα ζηνλ θφζκν θαη είλαη γλσζηή θπξίσο γηα ηνλ πνιππνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα ηεο θαη ηελ πξνζέιθπζε κεγάινπ αξηζκνχ κεηαλαζηψλ απφ φιν ηνλ θφζκν, θάηη πνπ είλαη αθφκα πεξηζζφηεξν εκθαλέο ζηελ πφιε ηνπ Ρνξφλην, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη γηα ηελ αλεθηηθφηεηα θαη ηελ θνηλσληθή ηεο πνηθηινκνξθία. Ρν Ρνξφλην απνηειεί ην νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηεο ρψξαο, θαη ζπλαγσλίδεηαη άιιεο ηζρπξέο πφιεηο ηνπ Θαλαδά, φπσο ην Κφληξεαι θαη ην Βαλθνχβεξ. Δπηπιένλ, είλαη αλάκεζα ζηηο πην αλαπηπγκέλεο θαη νηθνλνκηθά αληαγσληζηηθέο πφιεηο ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο. Ωζηφζν, ζχκθσλα κε ην Culture Plan for the Creative City, (2003) ην Ρνξφλην βξίζθεηαη ζε κία θξίζηκε θάζε αλάδεημεο ηνπ θαη πξνψζεζεο ηνπ σο δεκηνπξγηθή πφιε. Δηθόλα 10: Άπνςε ηνπ Τνξόλην 56

57 8.2. Ιζηοπικό πλαίζιο ανάπηςξηρ 20 Ξαξά ηελ χπαξμε πιεζπζκψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Ρνξφλην γηα ρηιηάδεο ρξφληα, ε πξψηε αζηηθή θνηλφηεηα εκθαλίζηεθε ηνλ 18 ν αηψλα κεηά ηελ απνίθεζε ησλ Άγγισλ (Benn, 2004). Ζ πφιε, πνπ νλνκαδφηαλ Γηνξθ, ήηαλ ην εκπνξηθφ θαη πνιηηηθφ θέληξν ηεο πεξηνρήο, θαη ην 1834, κεηνλνκάζηεθε ζε πφιε ηνπ Ρνξφλην. Πηε ζπλέρεηα, θαη παξά έλα πιήζνο νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ αληημννηήησλ, ε πφιε άξρηζε λα απμάλεη ηνλ πιεζπζκφ ηεο αιιά θαη ηε ζεκαζία ηεο ζε νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Κέρξη ην 1940, ν πιεζπζκφο ηεο πφιεο ήηαλ θαηά βάζε Βξεηαλνί άπνηθνη, σζηφζν, κεηά ην 1945 ε πφιε αιιάδεη ην ραξαθηήξα ηεο θαη αξρίδεη λα δέρεηαη ηεξάζηηα θχκαηα κεηαλαζηψλ. Ξαξάιιεια, ε πφιε αλαπηχζζεηαη κε ηα πξφηππα ηεο πξναζηηθνπνίεζεο θαη ηεο αζηηθήο εμάπισζεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ αθφκα ηελ πνιενδνκηθή δηάηαμε ηνπ Ρνξφλην (Benn, 2004). Δπίζεο, ηελ ίδηα πεξίνδν αλαβαζκίδεηαη ε πνηφηεηα δσήο ηεο πφιεο, φζνλ αθνξά, ηηο εμππεξεηήζεηο, κε ηελ ίδξπζε δηάθνξσλ πνιηηηζηηθψλ θέληξσλ, κνπζείσλ, αηζνπζψλ ηέρλεο θαη ηελ νξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ γεγνλφησλ θαη θεζηηβάι, ελψ απμάλεηαη θαη ε αλεθηηθφηεηα ζηε δηαθνξεηηθφηεηα εζλνηήησλ θαη ζξεζθεηψλ. Ξξέπεη, σζηφζν, λα αλαθεξζεί φηη ζε αληίζεζε κε ην Άκζηεξληακ, ην Ρνξφλην δελ ππήξμε αλέθαζελ αλεθηηθή πφιε, θαζψο 20 Πθγι: Benn, 2004 ηνπιάρηζηνλ κέρξη ην 1950 ίζρπαλ λφκνη πνπ κεξνιεπηνχζαλ ελάληηα ζηηο δηαθνξεηηθέο εζλφηεηεο ή ζηνπο νκνθπιφθηινπο (Benn, 2006). Κέρξη ην 2001, ην Ρνξφλην είρε κεηαηξαπεί ζε κία απφ ηηο πην πνιππνιηηηζκηθέο πφιεηο ζηνλ θφζκν, φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη 152 γιψζζεο θαη δηάιεθηνη Πληθςζμιακά Σηοισεία και Αναπηςξιακή Φςζιογνυμία Ζ πφιε ηνπ Ρνξφλην (απνγξαθή 2006) ζπγθεληξψλεη 2,503,280 θαηνίθνπο, κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ λα ζπγθεληξψλεηαη ζηηο θεληξηθέο πεξηνρέο ηεο (City of Toronto, 2008). Ρν 2006, ε πφιε ηνπ Ρνξφλην θηινμελνχζε 8% ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Θαλαδά θαη 45% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Δπξχηεξεο Ξεξηνρήο (GTA). Ρν Ρνξφλην απνηειεί κία πνιππνιηηηζκηθή πφιε κε έληνλε θπιεηηθή πνηθηινκνξθία. Ππγθεθξηκέλα, ην 2006, ε πφιε ηνπ Ρνξφλην θηινμελνχζε ην 30% φισλ ησλ πξφζθαησλ κεηαλαζηψλ θαη 20% φισλ ησλ κεηαλαζηψλ ηνπ Θαλαδά (City of Toronto). Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηνπ Ρνξφλην θξνληίδεη λα εληζρχεη απηή ηελ θαηάζηαζε, πξνσζψληαο αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ εηθφλα ηεο πφιεο. Παλ απνηέιεζκα, ηφζν ν Θαλαδάο, φζν θαη ην Ρνξφλην ζπλερίδνπλ λα δέρνληαη θχκαηα κεηαλαζηψλ. Σαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ην πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ απφ ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ ηελ πεξίνδν αλέξρεηαη ζην 10% ηνπ ζπλνιηθνχ 57

58 πιεζπζκνχ ηεο πφιεο. Πρεηηθά κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο, πεξηζζφηεξν απφ ην 1/3 ηνπ πιεζπζκνχ άλσ ησλ 15 εηψλ θαηέρεη πηπρίν αλψηεξεο εθπαίδεπζεο, θαη κφλν ην 20% δελ έρεη θάπνην πηπρίν ή απνιπηήξην ιπθείνπ. Ξαξφια απηά, φζνλ αθνξά ζηελ θνηλσληθή ζχλζεζε, ην Ρνξφλην ζεσξείηαη κηα άληζε θαη δηαρσξηζκέλε πφιε (Catungal θαη Leslie, 2009). Ρν Ρνξφλην απνηειεί ην ηξίην κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ θέληξν ζηε Βφξεηα Ακεξηθή (κεηά ηε Λέα φξθε θαη ην Πηθάγν) κε βάζε ηελ απαζρφιεζε θαζψο δηαζέηεη απφ ηηο κεγαιχηεξεο βηνκεραλίεο βηνηερλνινγίαο, παξαγσγήο ηξνθίκσλ θαη ΡΞΔ (Agenda for Prosperity, 2008). Ρν νηθνλνκηθφ πιενλέθηεκα ηνπ, είλαη ε πςειά δηαθνξνπνηεκέλε νηθνλνκία ηνπ θαζψο εηδηθεχεηαη ζηνπο θιάδνπο αλαπηπγκέλσλ θαηαζθεπψλ, ζηνπο ηνκείο ππεξεζηψλ, αιιά θαη ζηνπο δεκηνπξγηθνχο, παξαγσγήο γλψζεο (Toronto case study, 2006). Άιινη βαζηθνί νηθνλνκηθνί ηνκείο ηεο πεξηθέξεηαο είλαη νη νηθνλνκηθέο θαη βηνκεραληθέο ππεξεζίεο, ε παξαγσγή ελδπκάησλ ε αεξνπνξηθή βηνκεραλία θαη ν ηνπξηζκφο (Toronto case study, 2006). Ξαξφια απηά, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο 20εηίαο ε πφιε έρεη αληηκεησπίζεη αξθεηέο αλφδνπο θαη πηψζεηο ηνπ επηπέδνπ απαζρφιεζεο (Toronto Employment Survey 2009). Ωζηφζν, ην πνζνζηφ αλεξγίαο θπκαίλεηαη ζε ζρεηηθά ρακειά πνζνζηά (7,6% γηα ην έηνο 2005). Ρν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζέζεσλ εξγαζίαο ζπλαληάηαη ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ (office sector) θαη αθνινπζνχλ νη ζέζεηο ζε ηδξχκαηα, ππεξεζίεο, ιηαληθφ εκπφξην, θαη νη θαηαζθεπέο (Toronto Employment Survey 2009). Δηθόλα 11: Δηθόλεο από ηελ παιηά πόιε ηνπ Τνξόλην 58