ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.». ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΣΕΝΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΖΑΦΕΙΡΟΥΛΗ ΜΑΙΡΗ ΜΙΓΚΟΥ ΑΝΝΕΤΑ ΤΣΟΥΤΣΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 2011

2 Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.». Ευχαριστούμε για την πολύτιμη βοήθειά σας

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 1.1. Εισαγωγή Ιστορικό Πλαίσιο Παγκόσμιες πρωτοβουλίες Ανθρώπινα Δικαιώματα Εργασιακά Δικαιώματα Περιβάλλον και Βιωσιμότητα Καταπολέμηση της διαφθοράς Εταιρική Διακυβέρνηση Επιχειρησιακοί Κώδικες Συμπεριφοράς Κλαδικές Συμφωνίες Πρωτοβουλίες Εφαρμογής - Implementation Η Πορεία της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η Εννοιολογική Προσέγγιση της Εταιρικής κοινωνικής Ευθύνης Ορισμοί της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : Η Μορφή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. 2.1.Εισαγωγή Κύρια Χαρακτηριστικά της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Διαστάσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Εσωτερική Διάσταση Διαχείριση του Ανθρώπινου Δυναμικού Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία Προσαρμογή στην Αλλαγή Διαχείριση του Περιβαλλοντικού Αντίκτυπου και των Φυσικών Πόρων Εξωτερική Διάσταση Τοπικές Κοινότητες Επιχειρηματικοί Εταίροι, προμηθευτές και Καταναλωτές.37 1

4 Ανθρώπινα Δικαιώματα Παγκόσμιες Περιβαλλοντικές Ανησυχίες Η θεωρία των Ενδιαφερόμενων Μερών Εταιρική Διακυβέρνηση Επιχειρησιακή Ηθική Εργαλεία της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 O : Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Τα Οφέλη και τα Κόστη της 3.1. Εισαγωγή Προσδιοριστικοί παράγοντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Τα Οφέλη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Το Κόστος της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης...57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 O : Προάγοντας την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 4.1. Εισαγωγή Το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Φορείς που προωθούν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης...69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 O : Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Αειφόρος - Βιώσιμη Ανάπτυξη.72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 O : Μελέτη περίπτωσης «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.» 6.1. Η Επιχείρηση «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.» Ιστορική Αναδρομή της MEVACO 77 2

5 6.3. Τα Προϊόντα της MEVACO Το Περιβάλλον της MEVACO Εξωτερικό περιβάλλον της MEVACO Εσωτερικό περιβάλλον της MEVACO Παραγωγική Διαδικασία Περιβαλλοντική πολιτική.87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : Μεθοδολογία 7.1. Στόχοι Μεθοδολογίας Μέθοδος Συλλογής Δεδομένων Στόχος Έρευνας...91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο : Ανάλυση Αποτελεσμάτων 8.1. Προστασία του Περιβάλλοντος Νερό Ενέργεια Φυσικό αέριο Στερεά Απόβλητα Υγρά απόβλητα Αέριοι ρύποι οσμές Θόρυβος Ανακύκλωση Χαρτί Διαχείριση θεμάτων Ανθρώπινου Δυναμικού Διαδικασία προσέλκυσης ανθρωπινού δυναμικού Εκπαίδευση εργαζομένων Ασφάλεια και υγεία των εργαζόμενων Διαχείριση Κρίσεων

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο : Συμπεράσματα - Βραβεία 9.1. Συμπεράσματα Βραβεία Εταιριών που Διακρίθηκαν στην Κοινωνική Υπευθυνότητα..105 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 107 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 o ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ 1.1. Εισαγωγή Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι ένα από τα πιο δυναμικά και ενδιαφέροντα θέματα που αντιμετωπίζει ο επιχειρηματικός κόσμος. Πρόκειται για μια νέα εταιρική μόδα και ένα επικοινωνιακό τρυκ, για ένα παιχνίδι εντυπώσεων ή για κάτι πιο ουσιαστικό; Σήμερα όλο και περισσότερο γίνεται σαφές ότι ο στόχος κάθε επιχείρησης πρέπει να είναι η μακροπρόθεσμη και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη που δημιουργεί προστιθέμενη αξία για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι μια αρχή που ταιριάζει στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, όπου η επιδίωξη του κέρδους είναι συμβατή με δραστηριότητες που ενισχύουν την προστασία του περιβάλλοντος, που βελτιώνουν την θέση του εργαζόμενου και λαμβάνουν υπόψη τους την ευημερία των επόμενων γενιών. Είναι μια νέα αντίληψη σε μια νέα εποχή η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος. Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις μετέχουν σε σοβαρές προσπάθειες, ώστε να προσδιορίσουν και να ενσωματώσουν την ΕΚΕ σε όλες τις πλευρές της δραστηριότητάς τους. Οι προσπάθειες αυτές υποστηρίζονται και από ένα αυξανόμενο αριθμό αποδεικτικών στοιχείων ότι η ΕΚΕ έχει θετικό αντίκτυπο στην επιχειρησιακή οικονομική επίδοση. Νέα εθελοντικά πρότυπα και εργαλεία μέτρησης της επίδοσης πολλαπλασιάζονται σε αριθμό παράλληλα με τη συνεχιζόμενη διαμάχη για το εάν και το πώς θα τυποποιηθούν νομικές απαιτήσεις για την ΕΚΕ από την πλευρά των επιχειρήσεων. Τα ενδιαφερόμενα μέρη απαιτούν πλέον από την επιχείρηση να απολογηθεί για την επίδοσή της σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού και για ένα σύνολο θεμάτων κοινωνικής ευθύνης. Όλα τα ανωτέρω λαμβάνουν χώρα με φόντο μια πολύπλοκη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου υπάρχουν πολλές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές αδικίες. 5

8 Η ΕΚΕ εμπεριέχει δύο βασικές ιδέες, 1. την ευθύνη απολογισμού (accountability) και 2. τη διαφάνεια (transparency). Από την πλευρά τους, οι διάφορες ομάδες ενδιαφερόμενων μερών απαιτούν από τις επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται επιτυχώς σε μη χρηματοοικονομικούς τομείς, οι οποίοι συμπεριλαμβάνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την επιχειρησιακή ηθική, περιβαλλοντικές πρακτικές, εταιρικές συνεισφορές, συμβολή στην ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας, εταιρική διακυβέρνηση και εργασιακά ζητήματα, καθώς και θέματα διακρίσεων. Η κοινωνική και περιβαλλοντική επίδοση πλέον θεωρούνται ότι συμβαδίζουν με την οικονομική απόδοση Ιστορικό Πλαίσιο Παγκόσμιες Πρωτοβουλίες Τα χνάρια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης πρωτοεμφανίζονται με τους πεφωτισμένους στην Αγγλία και τη Γαλλία του 18 ου και 19 ου αιώνα. Η πρώτη κίνηση έγινε στης Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής στα τέλη του 19 ου αιώνα με αρχές του 20 ου και κυρίως στο δεύτερο μισό και αφορούσε την φιλανθρωπία. Αυτό έγινε γιατί την εποχή εκείνη οι επιχειρήσεις έγιναν αντικείμενα επιθέσεων λόγω του μεγάλου μεγέθους τους, της ισχύος τους και των αντικοινωνικών και αντί - ανταγωνιστικών τους πρακτικών. Οι πολέμιοι προσπάθησαν να χαλιναγωγήσουν την επιχειρησιακή δύναμη μέσω αντιτράστ νόμων, τραπεζικών ρυθμίσεων και προστατευτικής για τον καταναλωτή νομοθεσίας. Έτσι οι επιχειρηματίες των ΗΠΑ αποφάσισαν να ιδρύσουν φιλανθρωπικά ιδρύματα, που είχαν ως στόχο την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο με έμφαση στη παιδεία και τις τέχνες, πέρα από την επίτευξη κερδών. Χαρακτηρίστηκα αναφέρεται ότι «ανώτερα αμερικανικά στελέχη μετακινηθήκαν από την άρνηση της δύναμης στην άρνηση του εγωισμού» Η δημιουργία αυτών των ιδρυμάτων μείωνε τη συνολική φορολογία, ενώ οι υγιεινές και ασφαλείς συνθήκες εργασίας αύξησαν την παραγωγικότητα και μείωσαν τον ριζοσπαστικό ζήλο που έδειχναν ορισμένες μικρές ομάδες κατά των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων. 6

9 Η εταιρική κοινωνική ευθύνη κατά την διάρκεια του Ά Παγκόσμιου πολέμου, πέρασε σε δεύτερη μοίρα εξαιτίας της ανόδου των οικονομικών του Keynes. Η δημιουργία του σύγχρονου κοινωνικού κράτους έγινε την περίοδο , όπου οι περισσότερες κυβερνήσεις υιοθέτησαν τις αρχές του Άγγλου οικονομολόγου. Σαν αποτέλεσμα αυτών των καινούργιων ιδεών, για την κοινωνία και τον διευρυμένο ρόλο της επιχείρησης στην κοινωνία, διατυπώθηκαν δυο γενικές αρχές οι οποίες διαμόρφωσαν την επιχειρησιακή σκέψη αναφορικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη κατά την διάρκεια του 20 ου αιώνα και αποτελούν τα θεμέλια της σύγχρονης ιδεολογίας σχετικά με την εταιρική κοινωνική ευθύνη.: Η αρχή της αγαθοεργίας - Charity Principle Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η επιχείρηση έχει καθήκον να παρέχει εθελοντική βοήθεια και υποστήριξη σε ενδεή άτομα και σε κοινωνικές ομάδες σε δυσμενή θέση, καθώς και σε οργανισμούς που παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες. Μια πιο σύγχρονη μορφή αποτελεί η επιχειρησιακή φιλανθρωπία δωρεές και εισφορές, συνήθως από κέρδη προ φόρων, προς όφελος μη κερδοσκοπικών οργανισμών με κοινωνική δράση. Η αρχή της διαχείρισης Stewardship Principle Η ιδέα αυτή αναφέρεται στη δράση των στελεχών με βάση το συμφέρον όλων των μελών της κοινωνίας, που επηρεάζονται από τις αποφάσεις και τις πολιτικές της επιχείρησης. Δηλαδή η αρχή του να συμπεριφέρονται ως κοινωνικοί θεματοφύλακες, διαχειριστές ή φροντιστές του κοινωνικού συμφέροντος. Μια πιο σύγχρονη έκφραση όλων αυτών, αποτελούν η παραδοχή της αλληλεξάρτησης επιχείρησης - κοινωνίας, καθώς και η εξισορρόπηση των συμφερόντων και των αναγκών των διαφόρων ομάδων στην κοινωνία. Αυτός ο τρόπος σκέψης οδήγησε στη θεώρηση της διαχείρισης των συμμέτοχων (theory of stakeholder management). Παραδείγματα που αφορούν αυτή την αρχή αποτελούν η ενσωμάτωση της προσέγγισης των stakeholders στο στρατηγικό προγραμματισμό και την επίτευξη βέλτιστων μακροχρόνιων κερδών έναντι μέγιστων βραχυχρόνιων κερδών 7

10 To 1971, Committee for Economic Development (CED), ένας οργανισμός αποτελούμενος από περίπου 200 επιχειρηματίες και ακαδημαϊκούς, συμμετέχει σε έρευνα και μελέτη πολίτικων, κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων και εξέδωσε ένα κείμενο με τίτλο The Social Responsibility of Business Corporations. Για την υιοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης παρουσιαστήκαν δυο βασικοί λόγοι : a) το μεταβαλλόμενο κοινωνικό συμβόλαιο (social contract) με τις επιχειρήσεις που η βασική του ιδέα είναι ότι η επιχείρηση λειτουργεί με την συγκατάθεση του κοινού και ο κύριος σκοπός της είναι η εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας και b) το διαφωτισμένο προσωπικό συμφέρον (enlightened self- interest), δηλαδή υπάρχει μια ευρεία αναγνώριση ότι η επιχειρησιακή ιδιοτέλεια είναι άτεγκτα αναμειγμένη στην κοινωνική ευημερία. Η επιχείρηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας και από αυτή παίρνει τους συντελεστές που της είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία της, π.χ. κεφάλαιο, εργασία ή πελάτες. Αν δεν αποδεχθεί κάποιο εύλογο βαθμό ευθύνης για τη βελτίωση της κοινωνίας, τότε τα συμφέροντα της μπορεί και να διακινδυνεύσουν (από κυβερνητικές ρυθμίσεις, μποϋκοτάζ καταναλωτών ή αρνητική διαφήμιση). Από το 1975 και μετά, έκαναν την εμφάνιση τους ο στασιμοπληθωρισμός, η κρίση των δημοσιονομικών και οι δημογραφικές εξελίξεις, τα οποία θίγουν την οικονομία του κράτους ανεπανόρθωτα. Οι υπηρεσίες που προσέφερε το κράτος αυξηθήκαν αντί να μειωθούν, αλλά η ποιότητα χειροτέρευε, ενώ άρχισε να εμφανίζεται και η αδυναμία εξέλιξης και προσαρμογής. Για παράδειγμα, εξαιτίας της οικονομικής κατάστασης δεν υπήρχε η δυνατότητα ενσωμάτωσης των σύγχρονων συστημάτων περίθαλψης, ενώ η γραφειοκρατία αντικαταστάθηκε με τις περισσότερες λειτουργικές και οργανωτικές μεταρρυθμίσεις που προτείνονται. Στις αρχές της δεκαετείς του 1990 η εταιρική κοινωνική Ευθύνη εμφανίζεται στο προσκήνιο η οποία βασίστηκε στης παραπάνω εξελίξεις. Την περίοδο αυτή η παγκόσμια οικονομία ανακάμπτει και ένα μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής τάξης αναγνωρίζει ότι το κοινωνικό κράτος έχει μεγάλα προβλήματα που σε βάθος χρόνου καθιστούν τη βιωσιμότητα του συστήματος αμφίβολη. Το 2001 στη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας, υιοθετήθηκε η Πράσινη Βίβλος που είχε ως κύριο σκοπό της, την προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την 8

11 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Η κεντρική ιδέα των θέσεων που υιοθέτησε η συνοδός Κορυφής της Λισαβόνας είναι η εξής: ο εργαζόμενος πρέπει να νοιώθει ότι η επιχείρηση στην οποία δουλεύει σέβεται τα δικαιώματα του, ενθαρρύνει και ανταμείβει τις προσπάθειες του φροντίζει για την ατομική και οικογενειακή του ευημερία. Αυτός ο εργαζόμενος είναι όχι απλά πιο παραγωγικός, αλλά πολύτιμος συνεργάτης, κεφάλαιο για την επιχείρηση. (Τσίτσας, 2007) Με την πάροδο του χρόνου, η εταιρική κοινωνική ευθύνη έχει χαρακτηριστεί από μια πληθώρα πρωτοβουλιών, κωδικών και προτύπων με κύριο σκοπό να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να κάνουν το «σωστό». Η πορεία της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω πρωτοβουλίες, οι οποίες διακρίνονται στις εξής κατηγορίες : Παγκόσμιες πρωτοβουλίες Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) Guidelines for Multinational Enterprises Κατευθυντήριες Γραμμές του ΟΟΣΑ για τις Πολυεθνικές Επιχειρήσεις. Υιοθετήθηκαν το 1976 και αναθεωρήθηκαν, έτσι ώστε να συμπεριλάβουν θέματα, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη και κεντρικά εργασιακά ζητήματα. Αφορούν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης συμπεριφοράς, που απευθύνουν οι κυβερνήσεις προς τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και καλύπτουν τομείς, όπως οι εργασιακές και βιομηχανικές σχέσεις, η αρχή της αποκάλυψης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προστασία του περιβάλλοντος, η φορολογία, ο ανταγωνισμός, η επιστήμη και η τεχνολογία. Διεθνείς Αρχές Sullivan Υιοθετήθηκαν το 1999 και αποτελούν προέκταση των αρχικών Αρχών, οι οποίες διαμορφώθηκαν από τον αιδεσιμότατο Leon Sullivan το 1977 ως ένας εθελοντικός κώδικας συμπεριφοράς για επιχειρήσεις με δραστηριότητες στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ. Ο ίδιος ορίζει την επιχειρηματική ευθύνη σε σχέση με την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ενθάρρυνση των ίσων ευκαιριών, την εκπαίδευση και μέριμνα για τους εργαζομένους σε μειονεκτική θέση, καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου ζωής για τις 9

12 τοπικές κοινότητες, τους εργαζομένους και τα παιδιά αυτών με αξιοπρέπεια και ισοτιμία. United Nations Global Compact Οικουμενικό Σύμφωνο. Τέθηκε σε εφαρμογή το 2000 με πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Kofi Annan. Μέσα από τη δύναμη της συλλογικής δράσης, το Σύμφωνο αναζητά να προάγει την ιδιότητα του εταιρικού πολίτη (corporate citizenship), έτσι ώστε να αποτελέσει η επιχείρηση μέρος της λύσης έναντι των προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης και ο ιδιωτικός τομέας να συμβάλει σε μια βιώσιμη και πιο περιεκτική παγκόσμια οικονομία. Οι επιχειρήσεις καλούνται να σεβαστούν και να υιοθετήσουν σε εθελοντική βάση ένα σύνολο δέκα αρχών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις εργασιακές ελευθερίες, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαφθορά Ανθρώπινα Δικαιώματα United Nations Declaration of Human Rights (UNDHR) Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε). Υιοθετήθηκαν το 1948 από τον ΟΗΕ και επικυρώθηκαν και από τη Διακήρυξη της Βιέννης το Αποτέλεσαν τη βάση πολλών συνταγμάτων ανά τον κόσμο και προσδιορίζουν ευρέως τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Voluntary Principles on Security and Human Rights. Τέθηκαν σε κυκλοφορία το Δεκέμβριο του 2000 από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου και αποτελούν ένα σύνολο αρχών, οι οποίες διαμορφώθηκαν από τις παραπάνω κυβερνήσεις, από επιχειρήσεις του εξαγωγικού και του ενεργειακού κλάδου και από μη κυβερνητικές οργανώσεις, που ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ΕΚΕ. Norms on the Responsibilities of Transnational Corporations and other Business Enterprises with regard to Human Rights. Οι κανόνες αυτοί προωθήθηκαν προς έγκριση στην Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το Μάρτιο του Αποτελούν ένα περιεκτικό 10

13 σύνολο κανόνων, που σχετίζονται με τα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, την προστασία του καταναλωτή και του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και με ζητήματα δωροδοκίας Εργασιακά Δικαιώματα International Labor Organization (ILO) Tripartite Declaration of Principles concerning Multinational Enterprises and Social Policy (Διεθνής Οργανισμός Εργασίας Τριμερής Διακήρυξη Αρχών που αφορούν τις Πολυεθνικές Επιχειρήσεις και την κοινωνική Πολιτική). Υιοθετήθηκαν το 1977 και απευθύνονται σε επιχειρήσεις, κυβερνήσεις, εργατικά σωματεία και άλλες ενώσεις εργαζομένων. Social Accountability 8000 To πρώτο σύστημα κοινωνικού απολογισμού της Social Accountability International έγινε πλήρως λειτουργικό το 1998 και αποτελεί μέσο για τους λιανέμπορους, τις επιχειρήσεις, τους προμηθευτές να διατηρούν σωστές και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Το πρότυπο Social Accountability 8000 (SA8000) - Διεθνής Κοινωνική Αναφορά - αφορά τα συστήματα διαχείρισης και αναφέρεται στον προσδιορισμό της πολιτικής, την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων και των αποτελεσμάτων, την επιβεβαίωση της συμμόρφωσης, τη διάδοση των διαδικασιών και την ανάπτυξη των συστημάτων διαχείρισης. Επίσης, δίνει βαρύτητα στις εργασιακές συνθήκες στις διεθνείς αλυσίδες προμηθειών. Fair Labor Association. Συστάθηκε με πρωτοβουλία του Λευκού Οίκου (επί προεδρίας του Bill Clinton) το 1996 και είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που στόχο έχει την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. Ο οργανισμός Ethical Trade Initiative (ΕΤΙ - Πρωτοβουλία Ηθικού Εμπορίου) ασχολείται με τις εργασιακές συνθήκες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι διαδικασίες αναφοράς και εμπέδωσης καθορίζονται από την αξίωση ότι οι προμηθευτές των μελών της ΕΤΙ θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα πρότυπα, ενώ η μέτρηση της απόδοσης με διαφάνεια αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για τη συνέχιση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους. 11

14 Τα μέλη συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις προόδου αναφορικά με τον κώδικα, ενώ η ΕΤΙ εκδίδει μια ετήσια συνοπτική έκθεση Clean Clothes Campaign Model Code (CCC). Τελειοποιήθηκε το 1998 και αποτελεί ένα ευρωπαϊκό εθελοντικό δίκτυο με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας σε κλάδους ένδυσης και αθλητικών ειδών Περιβάλλον και Βιωσιμότητα Eco-Management & Audit Scheme (EMAS) Εισήχθη το 1995 και αναθεωρήθηκε το Είναι ένα εθελοντικό σχέδιο για οργανισμούς πρόθυμους να δεσμευτούν να εκτιμήσουν και να βελτιώσουν την επίδοσή τους σχετικά με το φυσικό περιβάλλον. International Chamber of Commerce The Business Charter for Sustainable Development. Υιοθετήθηκε το 1991 και αποσκοπεί στο να βοηθήσει τις επιχειρήσεις διεθνώς να βελτιώσουν την περιβαλλοντική τους επίδοση. Rio Declaration on Environment and Development Υιοθετήθηκε το 1992 στο Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED) στο Rio de Janeiro. CERES (Coalition for Environmentally Responsible Economies) Principles Προσπάθεια τυποποίησης της αφοσίωσης των επιχειρήσεων ως προς την επαγρύπνηση και τον απολογισμό σχετικά με το περιβάλλον, καθώς και της δέσμευσης, αναφορικά με τη συνεχή προσπάθεια βελτίωσης, προώθησης του διαλόγου και της συστηματικής υποβολής δημοσίων εκθέσεων (reporting). Natural Step Ιδρύθηκε το 1989 στη Σουηδία και περιλαμβάνει αρχές και εργαλεία αξιολόγησης, που στόχο έχουν την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, τα οποία προκύπτουν από την αυξανόμενη χρήση τοξινών στο περιβάλλον. 12

15 Καταπολέμηση της διαφθοράς OECD Convention on Combating Bribery of Foreign Public Officials in International Business Transactions Ο ΟΟΣΑ προσδιόρισε όρους κλειδιά και διαμόρφωσε ένα νομικό πλαίσιο για τη δωροδοκία διεθνώς. Business Principles Social Accountability International. Εκδόθηκαν το 2002 και αποσκοπούν στο να παρέχουν ένα χρήσιμο εργαλείο καλών πρακτικών για τις επιχειρήσεις αναφορικά με τη διαφθορά και τη δωροδοκία Εταιρική Διακυβέρνηση OECD Principles of Corporate Governance. Οι αρχές αυτές προσυπογράφηκαν το 1999 και αναθεωρήθηκαν το 2004 από τον ΟΟΣΑ. Απευθύνονται σε επιχειρήσεις, κυβερνήσεις χωρών, επενδυτές και επιχειρηματικές ομάδες σχετικά με καλές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης Επιχειρησιακοί Κώδικες Συμπεριφοράς Επιχειρησιακές Αρχές της SHELL Οι οικονομικές αυτές αρχές συνδέονται με την επιχειρησιακή ολοκλήρωση, τις πολιτικές δραστηριότητες, την υγεία, την ασφάλεια, το περιβάλλον, την κοινότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ανταγωνισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Johnsons & Johnsons Credo Σύστημα αρχών αξιολόγησης των ευθυνών της επιχείρησης απέναντι στους εργαζόμενους, τους πελάτες, την κοινωνία και τους μετόχους Κλαδικές Συμφωνίες Responsible Care Καναδάς, Αποτελεί μια εθελοντική πρωτοβουλία στον τομέα της χημικής βιομηχανίας. Αρχές του Forest Stewardship Council, το οποίο ιδρύθηκε το Πρωταρχικές δραστηριότητες αποτελούν η ανάπτυξη της διαχείρισης των 13

16 δασών (forest management) και τα συναφή πρότυπα, μέσα επικοινωνίας και εκπαίδευσης και τέλος, μέσω ενός ξεχωριστού προγράμματος, η πιστοποίηση και ο έλεγχος με βάση τα πρότυπα που έχει θέσει το Συμβούλιο ( FSC standards ) Πρωτοβουλίες Εφαρμογής - Implementation Global Reporting Initiative (GRI) Πρωτοβουλία Διεθνούς Αναφοράς Το πρότυπο αυτό ξεκίνησε από την οργάνωση CERES το Σκοπός του η ανάπτυξη και η διάδοση διεθνώς εφαρμόσιμων κατευθυντήριων γραμμών για τη βιωσιμότητα. Η πρωτοβουλία αυτή προσδιορίζει ένα σύνολο δεικτών απόδοσης, με στόχο την κάλυψη ενός φάσματος κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών ζητημάτων που αντανακλώνται στις δραστηριότητες, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των επιχειρήσεων. Οι οδηγίες είναι εθελοντικές και ενσωματώνουν την ενεργή συμμετοχή εκπροσώπων από επιχειρησιακούς, λογιστικούς, επενδυτικούς, οικολογικούς, ερευνητικούς και εργασιακούς οργανισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο. Accountability Το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Ηθικής Αναφοράς είναι μια διεθνής οργάνωση, που απαρτίζεται από μέλη και έχει αναλάβει τη δέσμευση να εξυψώσει τις επιδόσεις των επιχειρήσεων και να αναπτύξει την ικανότητα των ατόμων στην κοινωνική και ηθική αναφορά και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Το πρότυπο ΑΑ1000 σχεδιάστηκε για να συμπληρώσει το GRI και να βελτιώσει την αναφορά και την επίδοση με την απόκτηση γνώσεων μέσα από την ανάμιξη των ενδιαφερόμενων μερών stakeholders. 14

17 1.3. Η Πορεία της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στην αρχή της περασμένης δεκαετίας, άρχισε να διαμορφώνεται ένα νέο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, η παγκοσμιοποίηση, η οποία οδήγησε σε ταχύτατες αλλαγές ολόκληρο τον πλανήτη. Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες τηλεπικοινωνίες, οι καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον, η αυξανόμενη πίεση των καταναλωτών για ποιοτικότερα και φιλικότερα προς το περιβάλλον προϊόντα, η ενδυνάμωση του ρόλου των μη κυβερνητικών οργανισμών (ΜΚΟ) στην παγκόσμια κοινωνία, η σταδιακή αποδυνάμωση του παραδοσιακού ρόλου του κράτους, αλλά και η ανάπτυξη της θεωρίας των Stakeholders. Για την επιχειρηματική ηθική και την εταιρική διακυβέρνηση, όλα αυτά οδήγησαν στην εμφάνιση μιας νέας «επιχειρηματικής λογικής», της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Στην συνέχεια της Λευκής Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1993 για την «Ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση οι προκλήσεις και η αντιμετώπιση τους για τη μετάβαση στον 21 ο αιώνα» και της έκκλησης του Προέδρου Delors προς τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα την ευρωπαϊκή Διακήρυξη του Κοινωνικού Αποκλεισμού το 1995, η κοινωνική υπευθυνότητα των επιχειρήσεων αρχίζει σταδιακά να αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος για την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς διαφαίνεται να μπορεί να συμβάλει θετικά στο στρατηγικό στόχο που τέθηκε στο ευρωπαϊκό συμβούλιο Λισσαβόνας το 2000 «να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά υφήλιο, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή». Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε τον Ιούλιο του 2001 την Πράσινη Βίβλο «για την προώθηση ενός Ευρωπαϊκού πλαισίου για την ΕΚΕ, η οποία είχε ως στόχο να δώσει εκκίνηση για μια ευρύτερη δημόσια συζήτηση σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να προωθήσει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η πράσινη βίβλος όρισε την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως την «έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρίες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους 15

18 δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη», καθώς συνειδητοποιούν διαρκώς περισσότερο ότι η υπεύθυνη συμπεριφορά οδηγεί σε βιώσιμη επιχειρηματική επιτυχία. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη αφορά επίσης τη διαχείριση της αλλαγής σε επίπεδο επιχείρησης με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο. Αυτό συμβαίνει όταν μια επιχείρηση επιχειρεί να συμβιβάσει τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, επιτυγχάνοντας ισορροπία αποδεκτή από όλες τις πλευρές. Εάν οι επιχειρήσεις καταφέρουν να διαχειριστούν την αλλαγή με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο, θα υπάρξει θετικός αντίκτυπος σε μακροοικονομικό επίπεδο. Έτσι λοιπόν η εταιρική κοινωνική ευθύνη νοείται ως η συμπεριφορά των επιχειρήσεων η οποία υπερβαίνει τις νομικές τους υποχρεώσεις και υιοθετείται εθελοντικά ενώ συνδέεται στενά με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς ενσωματώνει τον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων τους. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη συνδέεται στενά με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, που είναι ένας από τους κύριους αντικειμενικούς στόχους της ευρωπαϊκής ένωσης. Στη σύνοδο κορυφής του Γκετεμποργκ τον Ιούνιο του 2001, η Ε.Ε εγκαινίασε την Στρατηγική της για Βιώσιμη Ανάπτυξη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, COM(2001) 264) που βασίζεται στην ιδέα ότι μακροπρόθεσμα η οικονομική ανάπτυξη, η κοινωνική ευαισθητοποίηση και η περιβαλλοντική προστασία θα συμβαδίσουν. Η περιβαλλοντική διάσταση της Στρατηγικής τίθεται στο Έκτο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης της Ε.Ε, που θα καλύψει την χρονική περίοδο Το πρόγραμμα αυτό επίσης λαμβάνει υπόψη τη διάσταση της Μικρό Μεσαίας Επιχείρησης (SME) και προτάσσει την ανάγκη να αναπτύξουν ένα σχέδιο για την ενθάρρυνση των Μικρό Μεσαίων επιχειρήσεων να αυτόαξιολογήσουν τη συμμόρφωση τους και να βελτιώσουν τη συμμέτοχη τους στο αντίστοιχο πρόγραμμα EMAS της Κοινότητας Τον Ιούλιο του 2002 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε την Ανακοίνωση «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μια συνεισφορά των επιχειρήσεων στην βιώσιμη ανάπτυξη», σε συνέχεια του δημόσιου διάλογου που είχε ξεκινήσει με την πράσινη Βίβλο. 16

19 Πέρα από ορισμένους τομείς όπως κώδικες δεοντολογίας, πρότυπα διαχείρισης, μέτρηση, υποβολή εκθέσεων και εγγυήσεις, επισήμανση και κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις όπου τόνισε ότι είναι επιθυμητή μεγαλύτερη σύγκλιση και διαφανείς για να προωθηθεί περαιτέρω η ανάπτυξη πρακτικών κοινωνικής ευθύνης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θεσμοθετήθηκε και ένα Πολυμερές Φόρουμ της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Το forum αυτό έχει ως σκοπό την προώθηση της καινοτομίας, της διαφάνειας και της σύγκλισης των πρακτικών και εργαλείων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης μέσω a) της ανταλλαγής εμπειρίας και «καλών πρακτικών» μεταξύ των φορέων στο επίπεδο της ΕΕ, b) συγκεντρώνοντας τις υπάρχουσες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επιδιώκοντας την προσέγγιση της ΕΕ και κατευθυντήριων αρχών, καθώς και ως βάση του διαλόγου στα διεθνή φόρουμ και με τρίτες χώρες και c) εντοπίζοντας και διερευνώντας τομείς όπου απαιτείται συμπληρωματική δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρώπη, από το 2005 και μετά, αναγνώρισε τις δυο κύριες προκλήσεις την ανάπτυξη και την εργασία προκειμένου να εξασφαλίσει την υπάρχουσα και τη μελλοντική κοινωνική ευημερία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό ακριβώς προσπαθούσε να πετύχει η αναθεωρημένη στρατηγική της Λισσαβόνας (Φεβρουάριος 2005) : να επικεντρωθεί σε δράσεις που προωθούν την ανάπτυξη και την εργασία κατά έναν τρόπο απόλυτα συμβατό με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Όπως άλλωστε αναγνωρίστηκε και στο εαρινό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2005, οι εθελοντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, με η μορφή πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο σε ότι αφορά στη συνεισφορά τους στη βιώσιμη ανάπτυξη, προωθώντας παράλληλα την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης Η Εννοιολογική προσέγγιση της ΕΚΕ Ως έννοια η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι νεόφερτη. Η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (γνωστή ως Corporate Social Responsibility ή CSR) είναι λίγο μπερδεμένη, τόσο στον επιχειρηματικό κόσμο όσο και στη κοινωνία. Η δυσκολία διαμόρφωσης ενός κοινά αποδεκτού ορισμού της Εταιρικής 17

20 Κοινωνικής Ευθύνης από τις επιχειρήσεις αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο έχει αυτή αναπτυχτεί. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη σχετίζεται άμεσα με την μακροπρόθεσμη αειφόρο ανάπτυξη των επιχειρήσεων που εισήχθη από τα ανωτέρα στελέχη των Ηνωμένων Εθνών στη σύσκεψη του Rio de Janeiro το Ενώ κατά την γνώμη άλλων προήρθε από την εταιρική φιλανθρωπία με έμφαση στην κοινωνική βελτίωση και την αναγνώριση από τις τοπικές κοινωνίες. Αρχικά, για την κατανόηση της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, θα πρέπει να γίνει η εξής διάκριση. Από τη μία πλευρά υπάρχουν οι shareholders, οι μέτοχοι / ιδιοκτήτες, οι οποίοι κρατούν τους τίτλους ιδιοκτησίας (share = μετοχή). Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται οι stakeholders, οι εμπλεκόμενοι στη λειτουργία μιας επιχείρησης, χωρίς να αποτελούν οι ίδιοι συστατικά μέλη της, όμως λόγω της εμπλοκής τους στη δεδομένη επιχειρηματική δραστηριότητα, τα συμφέροντά τους διακυβεύονται (stake) ή τα δικαιώματά τους αναμιγνύονται ή τελικά συμμετέχουν σε σημαντικό βαθμό στην οικονομική και παραγωγική δραστηριότητα. Τέτοιες ομάδες ενδιαφερομένων (stakeholders) για μια επιχείρηση μπορεί να είναι οι εργαζόμενοι και τα εργατικά σωματεία, οι πελάτες, οι συνεργάτες, οι προμηθευτές, οι μέτοχοι, οι θεσμικοί επενδυτές, οι αναλυτές, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι ακτιβιστές, οι δημόσιες αρχές, οι πιστωτές, οι ασφαλιστές, η τοπική κοινότητα, στην οποία δραστηριοποιείται η εταιρεία, και η κοινωνία εν γένει. Η έννοια του stakeholder έκανε την εμφάνιση της τη δεκαετία του 1980 για να συμπληρώσει και να ενισχύσει την ΕΚΕ. Η οπτική γωνία των stakeholders είναι ουσιαστικά αυτή, που υπογραμμίζει και προβάλλει την κοινωνική διάσταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ανοίγοντας το δρόμο για την τεκμηρίωση των ηθικών ευθυνών της επιχείρησης και την επανατοποθέτηση της έννοιας «επιχείρηση» πέρα από τα στενά όρια της οικονομικής λειτουργίας. Ιδιαίτερα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και αυξανόμενης δράσης των πολυεθνικών επιχειρήσεων, η προσέγγιση των stakeholders επιτρέπει την αναγνώριση και λύση προβλημάτων, τα οποία πηγάζουν από την αλληλεξάρτηση οικονομικής δραστηριότητας και πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής ζωής στον πλανήτη. 18

21 Το δόγμα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης ισχυρίζεται ότι οι επιχειρήσεις είναι περιτριγυρισμένες από διάφορες ομάδες ενδιαφερόντων, οι οποίες αποζητούν την πρόσβαση στους πόρους αυτών. Η επιχείρηση καλείται να προσπαθεί ταυτόχρονα για χαμηλότερες τιμές, καλά κατασκευασμένα προϊόντα, δίκαιους μισθούς, καθαρές και ασφαλείς εργοστασιακές εγκαταστάσεις, έλεγχο της μόλυνσης, φιλανθρωπικές εισφορές, εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ πρέπει να μοιράζει δίκαια μερίσματα στους μετόχους. Από την πλευρά τους, οι εργαζόμενοι ενδιαφέρονται για κατάλληλη και ενδιαφέρουσα απασχόληση, εξασφαλισμένη εργασία, δίκαιη αντιμισθία, ευκαιρίες προαγωγής και μετεκπαίδευσης, επιμόρφωση, παιδεία, συμμετοχή στα κέρδη, δικαίωμα συναποφάσεως, ηθικούς επαίνους και πρόσθετες παροχές. Οι καταναλωτές ζητούν ποιότητα προϊόντων, καλούς όρους συναλλαγών, service, πρόσθετες χρησιμότητες, υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι προμηθευτές ενδιαφέρονται για εξασφαλισμένη και διαρκή ζήτηση, έγκαιρη και χωρίς καθυστερήσεις εξόφληση των υποχρεώσεων, εύλογους χρόνους παραδόσεων και υψηλό επίπεδο χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού. Οι μέτοχοι κεφαλαιούχοι επιδιώκουν εξασφάλιση ικανοποιητικού μερίσματος, συμμετοχή στη διοίκηση, απόδοση των επενδυμένων κεφαλαίων τους και διαφάνεια. Τέλος, το κοινωνικό σύνολο εστιάζει το ενδιαφέρον του στην προστασία του περιβάλλοντος, στη βελτίωση της λειτουργίας των αστικών κέντρων, στη δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών, στον εξασφαλισμένο εφοδιασμό με αγαθά και ενέργεια με ταυτόχρονη χρησιμοποίηση μεθόδων εξοικονόμησης πρώτων υλών και ενέργειας, στη συμβολή στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στην πράσινη βίβλο η ΕΚΕ περιγράφεται ως «η έννοια, σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους λειτουργίες καθώς και στις σχέσεις τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, σε εθελοντική βάση». 19

22 Οι βασικοί άξονες που τίθενται στην Πράσινη βίβλο είναι οι εξής: Η ΕΚΕ αποτελεί έναν τρόπο συμπεριφοράς από τις εταιρείες πάνω από τους νομικούς κανόνες, ο οποίος ακολουθείται εθελοντικά με στόχο την βιωσιμότητα τους. Η ΕΚΕ σχετίζεται με την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική επίδραση της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Η ΕΚΕ δεν είναι μια επιπλέον μη απαραίτητη- λειτουργία αλλά ο πυρήνας γύρω από τον οποίο θα αναπτυχθούν οι επιμέρους δραστηριότητες. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη συνδέεται και με άλλες έννοιες, όπως είναι η έννοια της επιχειρηματικής ηθικής (business ethics). Ως όρος, περιλαμβάνει τη μελέτη και την ανάλυση, από πλευράς διοικητικών στελεχών, των κινήτρων και των συνεπειών, των αποφάσεων και των δράσεών τους, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στην ηθική, η οποία με τη σειρά της ρυθμίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά σύμφωνα με κάποιο ηθικό νόμο, ηθικές αρχές, κανόνες, μιλά για καθήκοντα, αρετές, αξίες. Προσθέτοντας μια διάσταση σκοπιμότητας στην έννοια της ηθικής, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι ασχολείται με τον τρόπο, που τα άτομα αντιμετωπίζουν τους γύρω τους και τα υπόλοιπα όντα, έτσι ώστε να προάγεται το κοινωνικό συμφέρον, η πρόοδος, η δημιουργικότητα, η έννοια του καλού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου. Η ηθική των επιχειρήσεων ουσιαστικά αναφέρεται στον τρόπο, με τον οποίο τα άτομα πρέπει να συμπεριφέρονται μέσα σε αυτές και βοηθά στο να προσεγγίσει κανείς το πώς πρέπει να είναι η οικονομική και επιχειρηματική ζωή. Αφορά στην εφαρμογή των γενικών ηθικών ιδεών στην επιχειρησιακή συμπεριφορά. Η ηθική σφαίρα, το ηθικό και το ανήθικο, το καλό και το κακό είναι κοινωνικές αξιολογήσεις, απαντούν στην κοινωνία, αποτελούν κοινωνική πραγματικότητα, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από ρευστότητα και μεταβλητότητα. Οι Carroll σε μια πολύ πρόσφατη μελέτη τους (2009), κατηγοριοποίησαν τους ορισμούς της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε τρεις κατηγορίες με βάση ισάριθμες σχετιζόμενες οπτικές. 20

23 Σκεπτικιστική οπτική: Η σκεπτικιστική οπτική αντιμετωπίζει κριτικά την ΕΚΕ κρατώντας μια επιφυλακτική στάση. Έτσι με βάση αυτή την οπτική, ο στόχος της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης είναι να παρέχει όσο το δυνατό περισσότερο πλούτο στους μετόχους της επιχείρησης, και με τον τρόπο αυτό θεωρεί ότι εξυπηρετεί ένα κομμάτι της κοινωνίας. Ουτοπική οπτική: Η ουτοπική οπτική αντικατοπτρίζει την ιδέα ότι οι επιχειρήσεις έχουν την ηθική υποχρέωση απέναντι σε όλους όσους εμπλέκονται με την επιχείρηση και όχι μόνο στους μετόχους της, να τους οφείλουν με οποίον τρόπο μπορούν. Ρεαλιστική οπτική: Η ρεαλιστική οπτική συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη αποδοχή στον επιστημονικό αλλά και επιχειρηματικό χώρο. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η ΕΚΕ είναι η διαχείριση του αντίκτυπου της λειτουργίας μιας επιχείρησης τόσο στους άμεσους όσο και στους εμέσους εμπλεκόμενους με αυτήν, δηλαδή στην κοινωνία στην οποία λειτουργεί και αναπτύσσεται. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι μια μορφή χειραγώγησης της εργατικής τάξης, που προβάλλει τις πιο ισχυρές από τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις ως φορείς άσκησης κάποιας κοινωνικής πολιτικής. Οι ρίζες της βρίσκονται εδώ και πολλά χρόνια στην «φιλανθρωπική» δράση του κεφαλαίου που συνδέεται πολύ συχνά με τις φοροαπαλλαγές. ( Τούσσας, 2008 ) Σύμφωνα με τον Μάνο (2008) η εννοιολογική βάση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ορίζεται σύμφωνα κάποιων νομοθετημένων κανόνων οι οποίοι είναι: Η Φορολογική Νομοθεσία : Η φορολογική νομοθεσία επιβάλει φόρους στην επιχείρηση. Οι φόροι αυτοί είναι η οικονομική συνεισφορά της επιχείρησης στο κοινωνικό σύνολο. Η Εργατική Νομοθεσία : Η εργατική νομοθεσία επιβάλλει στις επιχειρήσεις κανόνες συμπεριφοράς απέναντι στους εργαζόμενους. Η Περιβαλλοντική Νομοθεσία: Η περιβαλλοντική νομοθεσία επιβάλλει κανόνες στις επιχειρήσεις σε ότι αφορά στα απόβλητα ή τις εκπομπές ρύπων ή και διάφορα άλλα θέματα. 21

24 Ένας μεγάλος αριθμός ακαδημαϊκών μελετών έχουν δημοσιεύει σχετικά με τον εννοιολογικό προσδιορισμό και τα χαρακτηριστικά στοιχειά που προσδιορίζουν την ΕΚΕ τα τελευταία 30 χρόνια. H EKE συνδέεται και με την έννοια του Corporate Citizenship, η οποία στην ελληνική γλώσσα μπορεί να αποδοθεί ως η «ιδιότητα του πολίτη στην επιχείρηση» και προσδιορίζει τη διαχείριση του συνόλου των σχέσεων μεταξύ μιας εταιρείας και των συμβαλλόμενων κοινοτήτων σε επίπεδο τοπικό, εθνικό και διεθνές. The Pyramid of Corporate Social Responsibility Σχήμα 1.1 : «Η Πυραμίδα της ΕΚΕ». Πηγή : Carroll, Το παραπάνω σχήμα δείχνει ότι η βάση της ευρωστίας μιας εταιρείας είναι η επίτευξη κερδοφορίας, στα πλαίσια των ηθικών και νομικών κανόνων μιας κοινωνίας με απώτερο στόχο να αποτελέσουν τον Καλό πολίτη. Υποστηρίζεται ότι έως τη δεκαετία του 1990, ο όρος «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» (Corporate Social Responsibility) χρησιμοποιούνταν ευρέως, ενώ ο όρος της «Ιδιότητας του Εταιρικού Πολίτη» (Corporate Citizenship), που προτιμάται 22

25 στις Αγγλοσαξονικές χώρες, δημιουργήθηκε από επαγγελματίες του χώρου στα τέλη της δεκαετίας. Χρησιμοποιήθηκε για να συνδέσει την επιχειρηματική δραστηριότητα με την ευρεία έννοια της κοινωνικής αναφοράς και της αφοσίωσης προς το κοινό καλό, καθώς και να ενισχύσει την άποψη ότι η επιχείρηση αποτελεί μια οντότητα με θέση ίδια προς αυτή του ατόμου. Από θεωρητική πλευρά, οι έννοιες της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και της ιδιότητας του εταιρικού πολίτη, έχουν διαφορές και ομοιότητες. Οι υποστηρικτές της δεύτερης θεωρούν ότι η χρήση αυτής θα βοηθούσε στο να ξεπεραστούν οι περιορισμοί της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, όμως δεν έχει ακόμη σταθεί δυνατή μια σαφής οριοθέτησή της ή μια επίδειξη των πλεονεκτημάτων της. Σε γενικές γραμμές, ο όρος «corporate citizenship» (CC) δίνει έμφαση στην ιδέα ότι οι επιχειρήσεις αποτελούν νομικές οντότητες με δικαιώματα και καθήκοντα. Αν και τα δικαιώματα αυτά δεν ισοδυναμούν με αυτά ενός «πραγματικού» πολίτη (εννοώντας τα φυσικά πρόσωπα), ωστόσο ο στόχος της CC είναι να υπογραμμίσει ότι οι εταιρείες έχουν έναν ισχυρό δημόσιο ρόλο και η ευθύνη τους έγκειται στο ότι πρέπει να σέβονται τα δικαιώματα των «πραγματικών» πολιτών της κοινωνίας. Η εταιρική υπευθυνότητα συνιστά, μια ευρύτατη έννοια σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις δεν αποτελούν απλά κερδοσκοπικές οντότητες, μα έχουν παράλληλα και την ηθική υποχρέωση να ωφελούν την κοινωνία εντός της οποίας δραστηριοποιούνται. Πιο ειδικά, συνιστά μια αξιολόγηση των επιχειρήσεων και των πρακτικών τους, μέσω της πολύπλευρης αποτίμησης των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων και χειρισμών τους Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες και χειρισμοί της τριπλής αυτής κατεύθυνσης αποτελούν την Triple Bottom Line (ΤBL) μιας επιχείρησης, η οποία ορίζεται ως επιχειρηματικές λύσεις και επιλογές, που ταυτόχρονα είναι κοινωνικά υπεύθυνες, περιβαλλοντικά ορθές και οικονομικά βιώσιμες και πιο απλά, αποτελούν τις τρεις ευρείς προσεγγίσεις της εταιρικής υπευθυνότητας που έχουν έρθει έντονα πλέον στο προσκήνιο την οικονομική ευημερία, την περιβαλλοντική ποιότητα και το κοινωνικό κεφάλαιο. (Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2001) Η TBL δεν εστιάζεται μόνον στην οικονομική αξία που προσθέτουν οι επιχειρήσεις αλλά επίσης στην περιβαλλοντική και κοινωνική αξία που 23

26 προσθέτουν και καταστρέφουν. Στην στενότερη ερμηνεία του ο όρος triple bottom line χρησιμοποιείται σαν πλαίσιο μέτρησης και απολογισμού της επιχειρηματικής επίδοσης έναντι οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων. Στην ευρύτερη ερμηνεία του ο όρος χρησιμοποιείται για την κατανόηση της συνολικής σειράς αξιών, θεμάτων και διαδικασιών στα οποία πρέπει να στραφούν οι επιχειρήσεις προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν οποιαδήποτε βλάβη που οφείλεται στις δραστηριότητές τους και να δημιουργήσουν οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αξία. Αυτό συνεπάγεται διαφάνεια σχετικά με τις επιδιώξεις της επιχείρησης και εκτίμηση των αναγκών όλων των stakeholders της επιχείρησης- μετόχων, πελατών, εργαζομένων, επιχειρηματικών συνεργατών, κυβερνήσεων, τοπικών κοινοτήτων και του κοινού. Ο Όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1994 από τον John Elkington που αναφέρθηκε στην τριπλή προσέγγιση για να περιγράψει την κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική υπευθυνότητα, στα πλαίσια της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης. Εικόνα 1.1 : Tο χωνί εμπνευσμένο από το πρότυπο TNS ( The Natural Step), όπου περιγράφει τις επιπτώσεις του λειτουργικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. Πηγή: Accountability,

27 1.5. Ορισμοί της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην πρακτική σοφία, δηλαδή ότι το άτομο πράττει με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες του με στόχο να ενεργεί με σοφία και αρετή και να ζει μια καλή ζωή. Η επιδίωξη της είναι επίπονη διεργασία και η επίτευξη της συμβαίνει μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα και όχι με απομόνωση. Η επιδίωξη της αρετής είναι στόχος και πολλών επιχειρήσεων σήμερα, καθώς πλέον το πολύ ανταγωνιστικό περιβάλλον το απαιτεί. Η αρετή αυτή έχει συμπυκνωθεί στον όρο της ΕΚΕ, η οποία αποτελεί την μετάφραση της επιδίωξης αυτής στον επιχειρηματικό κόσμο. Η αναζήτηση ορισμών σχετικά με την ΕΚΕ ήταν σχετικά εύκολη εργασία, καθώς λόγω της επικαιρότητας του θέματος, πολλά βιβλία αλλά και διαδικτυακοί τόποι ασχολούνται με την έννοια αυτή. Αυτό που ήταν προβληματικό κατά την αναζήτηση της θεωρίας ήταν η αποφυγή των κλισέ ορισμών, οι οποίοι ωστόσο συμβάλλουν στην κατανόηση του όρου ή τουλάχιστον του πυρήνα της ΕΚΕ. Οι περισσότεροι ορισμοί για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη έχουν τις εξής κοινές συνισταμένες: κοινωνική ευθύνη, περιβάλλον, όφελος κοινωνίας, επιχειρηματική ευθύνη, κοινωνική ευημερία, εθελοντική δράση. Όλες οι παραπάνω έννοιες οδηγούν σε μία κοινή αξία, ότι η εταιρεία πρέπει να αναλάβει τις κοινωνικές της ευθύνες εκτός από τις επιχειρηματικές. Ο όρος Εταιρική κοινωνική ευθύνη αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στην συμβολή αντιμετώπισης περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους. Οφείλουν επομένως να αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί, απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον. Να σέβονται δηλαδή τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (τον σεβασμό προς τον άνθρωπο - την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων 25

28 ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής.(wikipedia, 2010). Ο πυρήνας όλων των ορισμών είναι η σχέση επιχείρησης με την κοινωνία, η οποία κατά βάση είναι αυτονόητη αφού η πρώτη λειτουργεί μέσα στην δεύτερη και εξαρτάται από αυτήν. Σύμφωνα με τον Caroll, CSR είναι η ανάγκη των οργανισμών να λαμβάνουν υπόψη την βιωσιμότητα του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου (τοπικό και παγκόσμιο), μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται και επιδρούν σε αυτό οικονομικά, νομικά, ηθικά, φιλανθρωπικά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη Βίβλος, 2001 αναφέρει ότι η ΕΚΕ είναι η έννοια σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Ένας άλλος ορισμός αναφέρει ότι με τον όρο αυτό εννοείται η δέσμευση ενός μέρος του οργανισμού να αναλάβει πράξεις και να διαλέξει το πώς θα συνδράμει στην βιωσιμότητα και στο συμφέρον της κοινωνίας. Ως ΕΚΕ ορίζεται η συνεχής δέσμευση από την πλευρά της επιχείρησης να συμπεριφέρεται ηθικά και να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, καθώς και στην παράλληλη βελτίωση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους, της τοπικής κοινότητας και του κοινωνικού συνόλου σε γενικό επίπεδο. Σε διεθνές επίπεδο, πολλοί φορείς που δραστηριοποιούνται σε θέματα ΕΚΕ προσπαθούν να οριοθετήσουν την έννοια αυτή. Στους πιο σημαντικούς συγκαταλέγεται το Διεθνές Επιχειρηματικό Συμβούλιο για την βιώσιμη Ανάπτυξη (Δ.Ε.Σ.Β.Α), World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), ένας παγκόσμιος οργανισμός αποτελούμενος από 200 περίπου επιχειρήσεις, τις οποίες ενώνει η κοινή δέσμευση προς την βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω τριών πυλώνων: της οικονομικής μεγέθυνσης, της οικολογικής ισορροπίας και της κοινωνικής προόδου. Το παγκόσμιο συμβούλιο για την βιώσιμη λειτουργία των επιχειρήσεων (WBSCD), στην έκδοση Making Good Business Sense χρησιμοποίησε το 1998 τον πιο κάτω ορισμό της έννοιας ΕΚΕ για να διεξάγει την πρώτη έρευνα με θέμα 26

29 τον προσδιορισμό του όρου Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, στο Βέλγιο και την Ολλανδία. Έτσι ορίζει το CSR ως: «Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι η διαρκής δέσμευση μιας επιχείρησης να συμπεριφέρεται ηθικά και να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους, καθώς επίσης και της τοπικής κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα»( WBSCD). Το WBSCD αναγνωρίζει ότι ανάλογα με την κουλτούρα και την κοινωνία στην οποία λειτουργεί ένας οργανισμός, θα προσαρμόζει και τις ενέργειες για την βιωσιμότητα του. Το Αμερικάνικο μοντέλο εφαρμογής κοινωνικής ευθύνης επικεντρώνεται κυρίως σε φιλανθρωπικές επιδοτήσεις, καθώς αυτό αποτελεί εργαλείο φόροαπαλλαγής. Δηλαδή δωρίζουν ένα μέρος των εσόδων τους σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς και ως αντάλλαγμα λαμβάνουν φόρο-ελαφρύνσεις. Το Ευρωπαϊκό μοντέλο επικεντρώνεται περισσότερο στην ίδια την λειτουργία της επιχείρησης και στην επένδυση σε έργα κοινής ωφελείας. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης είναι πιο βιώσιμος καθώς η ΕΚΕ γίνεται μέρος της επιχειρηματικής λειτουργίας, η οποία μπορεί να αποτελέσει και μοχλός περαιτέρω ανάπτυξης. Το Ελληνικό δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ορίζει ότι η ΕΚΕ είναι η οικειοθελής δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές κοινωνικών και περιβαλλοντικών δράσεων, που είναι πέρα από όσα επιβάλλονται από τη νομοθεσία και έχουν σχέση με όλους όσους άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται από τις δραστηριότητες τους. Τον παραπάνω ορισμό χρησιμοποίησε και το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών σε έρευνα που διεξήγαγε την περίοδο Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2006 με θέμα την ΕΚΕ στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η διεύρυνση της έρευνας και του διαλόγου σε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο επιβεβαίωσε την διαφορετικότητα της έννοιας του ορισμού αυτού από περιοχή σε περιοχή, όπως και του είδους των δράσεων, που θεωρούνται αναγκαίες. Η διαφορετικότητα αυτή συνδέεται με τη διαφορετική κουλτούρα - φιλοσοφία, αλλά και το διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης της κάθε χώρας, που συνεπάγεται και 27

30 διαφορετικές προτεραιότητες των τοπικών πληθυσμών ανά περιφέρεια. Πιο κάτω αναφέρονται διαφορετικοί ορισμοί ανά περιοχή χώρα : Η.Π.Α : CSR is about taking roles, their responsibilities and increase their level of accountability. Η Ε.Κ.Ε συνίσταται στο να αναλαμβάνεις προσωπική ευθύνη για τις πράξεις σου και τις συνέπειες, που αυτές έχουν στην κοινωνία. Οι εταιρίες και οι υπάλληλοι τους πρέπει να υποστούν μια προσωπική αναδιαμόρφωση, να επανεξετάσουν το ρόλο τους, τις ευθύνες τους και να αυξήσουν το επίπεδο υπευθυνότητας τους. ΟΛΛΑΝΔΙΑ : CSR is about making a leadership commitment to core values and recognizing local and culture differences when implementing global policies. It s about companies endorsing the UN Convention on Human Rights and the ILO Rights at Work. Η Ε.Κ.Ε αφορά το να αναλάβει κανείς μια ηγετική δέσμευση σε θεμελιακές αξίες και να αναγνωρίσει τις τοπικές και πολιτιστικές διαφορές, όταν εφαρμόζει παγκόσμιες πολιτικές. Αφορά το να υιοθετήσει κανείς τη Σύμβαση του Ο.Η.Ε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα εργασιακά δικαιώματα της Δ.Ο.Ε. ΤΑΙΒΑΝ : CSR is the contribution to the development of natural and human capital, in addition to just making profit. Η Ε.Κ.Ε είναι η συμβολή στην ανάπτυξη του φυσικού και ανθρώπινου κεφαλαίου, πέραν του να κάνει κανείς απλώς κέρδη. ΒΡΑΖΙΛΙΑ: CSR is about commitment to strive for the best economic development for the community, to respect workers and build their capacities, to protect the environment and to help create frameworks where ethical business can prosper. Η Ε.Κ.Ε αφορά στη δέσμευση να επιδιώκει κάποιος τη βέλτιστη οικονομική ανάπτυξη της κοινότητας, να σέβεται τους εργαζόμενους και να οικοδομεί τις ικανότητες τους, να προστατεύει το περιβάλλον και να βοηθά στην ανάπτυξη του πλαισίου εκείνου, όπου μπορούν να ευημερήσουν ηθικές επιχειρήσεις. Ο αρχικός ορισμός του Δ.Ε.Σ.Β.Α. επαναπροσδιορίστηκε ως εξής : «Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η δέσμευση των επιχειρήσεων να συμβάλουν στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να προσπαθούν, μαζί με τους εργαζομένους, τις οικογένειες τους, την τοπική κοινωνία και την κοινωνία 28

31 γενικότερα να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους. ( Corporate Social Responsibility is the commitment of business to contribute to sustainable and society at large to improve their quality of life ). Ένα από τα σημαντικότερα διεθνή site το Business for Social Responsibility BRS ορίζει την ΕΚΕ ως «η δυνατότητα μια επιχείρησης να διασφαλίσει συνεχιζόμενη βιωσιμότητα και ικανοποιητική κερδοφορία, λειτουργώντας με τρόπους που τιμούν τις ηθικές αξίες και σέβονται τους εργαζόμενους, τις τοπικές κοινωνίες και το φυσικό περιβάλλον». Επίσης το Business for Social Responsibility BRS αναφέρει ότι η έννοια της ΕΚΕ χρησιμοποιείται εναλλακτικά με διάφορες άλλες έννοιες όπως είναι η επιχειρησιακή ηθική, η ιδιότητα του εταιρικού πολίτη ( corporate citizenship), η εταιρική λογοδοσία και η επιχειρησιακή βιωσιμότητα. Όλοι αυτοί οι οροί κατά το BRS σημαίνουν την «επίτευξη εμπορικής επιτυχίας με τρόπους που δεν υπονομεύουν τις ηθικές αξίες και σέβονται τις ανθρώπινες κοινότητες και το φυσικό περιβάλλον». Έτσι σύμφωνα πάντα με το BRS οι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις εξετάζουν τα διάφορα ζητήματα που αφορούν την ΕΚΕ διεξοδικά, όπως είναι: 1. Η επιχειρησιακή ηθική, 2. η επένδυση στην τοπική κοινωνία, 3. το περιβάλλον, 4. η εταιρική διακυβέρνηση και λογοδοσία, 5. τα ανθρώπινα δικαιώματα, 6. η επιχειρησιακή συμπεριφορά και αντίληψη της αγοράς και 7. πολιτικές και υπεύθυνες πρακτικές στον εργασιακό χώρο. Το International Business Leaders Forum (IBLF) ορίζει την εταιρική κοινωνική ευθύνη ως «ανοικτές και διαφανείς πρακτικές που είναι βασισμένες σε ηθικές αξίες και αποπνέουν σεβασμό προς τους εργαζόμενους, την κοινωνία και το περιβάλλον. Έχει ως σκοπό να εκπληρώσει την αξία της βιωσιμότητας έναντι της ευρύτερης κοινωνίας, καθώς επίσης και τους μετόχους της. Αναγνωρίζει το γεγονός ότι η ΕΚΕ είναι μια ευρεία και περίπλοκη έννοια η οποία περιλαμβάνει ζητήματα όπως : 29

32 1. Ανθρώπινα δικαιώματα, εργασία και ασφάλεια, 2. Οικονομική και επιχειρησιακή ανάπτυξη, 3. Εκπαίδευση, 4. Ανθρωπιστική βοήθεια και 5. Περιβάλλον. Προκειμένου να χαρακτηριστεί μια επιχείρηση κοινωνικά υπεύθυνη θα πρέπει τα παραπάνω θέματα να καλυφτούν και να αντιμετωπιστούν με ένα ειδικό επιχειρησιακό εργαλείο. Το τονίζουν ότι η ΕΚΕ καλύπτει το γιατί, το πότε και το πώς, η επιχείρηση, διαχειρίζεται τους κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και οικονομικούς στόχους, επιδόσεις και αποτελέσματα, καθώς και τη μεταξύ τους σχέση. Στην Ευρωπαϊκή ένωση ο ορισμός που δόθηκε στην Πράσινη Βίβλο, και επαναλαμβάνεται ουσιαστικά αναλλοίωτος στο τελικό ανακοινωθέν της επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είναι η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι η» έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ( stakeholders). Η οικονομική και κοινωνική επιτροπή (ΟΚΕ), θεώρει ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύνολο θεμάτων, το οποίο πρέπει, να αντιμετωπιστεί με ποικίλο τρόπο και σε βάθος. Οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες και τα εκάστοτε νομικά συστήματα έχουν άμεση επίδραση στην εφαρμογή της. Υφίστανται διαφορές μεταξύ γεωγραφικών επιπέδων δράσης ( τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο), μεταξύ αναπτυσσόμενων και βιομηχανικών χωρών, μεταξύ πολυεθνικών μεγάλων επιχειρήσεων, μικρομεσαίων και μικρών επιχειρήσεων καθώς και μεταξύ κλάδων. Για την ΟΚΕ, κοινωνικά υπεύθυνη δράση σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν ευσυνείδητα τους κοινωνικούς κανόνες και καταβάλουν προσπάθειες οικοδόμησης ενός πνεύματος συνεργασίας. Η οικιοθελής απόφαση μια επιχείρησης για λήψη μέτρων σχετικά με την ΕΚΕ ( είτε αυτό έχει να κάνει με την υιοθέτηση κάποιου κώδικα συμπεριφοράς ή χάρτη, είτε εμπορικού σήματος) περιλαμβάνει την ετοιμότητα για ανάληψη υποχρέωσης και δέσμευσης. 30

33 Αυτό που φαίνεται από τους παραπάνω ορισμούς είναι ότι η ΕΚΕ είναι μια πολύπλευρη έννοια η οποία στηρίζεται σε κάποιες βασικές αξίες όπως είναι η επιχειρηματική βιωσιμότητα, η ανάπτυξη της κοινωνίας και η βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το θέμα έχει γίνει πλέον της μόδας λόγω των εξωτερικών συνθηκών στο φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι εταιρείες έχοντας εξαντλήσει ίσως- τους πρακτικούς τρόπους ανταγωνιστικότητας (π.χ τα νέα καινοτομικά προϊόντα και οι ευφάνταστες διαφημιστικές καμπάνιες), στράφηκαν στις μαλακές αξίες του επιχειρείν αναγνωρίζοντας ότι η αξία κρύβεται στον πυρήνα τους και στο πως αλληλεπιδρούν με τα διάφορα περιβάλλοντα (εργαζομένους, μετόχους, κυβέρνηση, περιβάλλον). Επομένως ο συνεχής κατακλυσμός από ορισμούς και προσπάθειες αποσαφήνισης της ΕΚΕ, είναι χρήσιμος ως προς την θέσπιση ενός βασικού θεωρητικού πλαισίου γύρω από το οποίο θα σχεδιαστούν συγκεκριμένες στρατηγικές για την υλοποίηση τέτοιων δράσεων. Η θεωρία είναι η βάση, αλλά η πράξη δίνει ουσία και οδηγεί στο μέλλον. Όπως υποστηρίζει και το Ελληνικό δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός σε παγκόσμιο επίπεδο. 31

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Η Μορφή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης 2.1. Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται η σύγχρονη μορφή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης η οποία περιλαμβάνει την εσωτερική και εξωτερική διάσταση, την θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών, την εταιρική διακυβέρνηση και την επιχειρησιακή ηθική που προήρθε μέσα από διεθνείς, εθνικές και εταιρικές πρωτοβουλίες συμβάσεις και κώδικες συμπεριφοράς Κύρια Χαρακτηρίστηκα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Η αναζήτηση του βέλτιστου εννοιολογικού ορισμού για την εταιρική κοινωνική ευθύνη σύμφωνα με την γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ΟΚΕ (2003) όπως αναφέρθηκε πιο πάνω θεωρήθηκε σκόπιμο να αποφευχθεί. Θεωρήθηκε όμως σκόπιμη η αναφορά στα κύρια χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την έννοια της ΕΚΕ τα οποία γίνονται αποδεκτά σε Ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο. 1. Η σχετική συμπεριφορά των επιχειρήσεων για να εμπίπτει στην έννοια της Ε.Κ.Ε. πρέπει πέραν των νομικών υποχρεώσεων τους και να έχει χαρακτηριστικά εθελουσίας συμπεριφοράς των επιχειρήσεων, που ξεπερνάει τις νομικές υποχρεώσεις και στοχεύει στο μακροχρόνιο επιχειρηματικό συμφέρον. Θα μπορούσε λοιπόν κάνεις να πει ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη εκφράζεται με προγράμματα, πρωτοβουλίες και καθημερινές πρακτικές, αλλά δεν επιβάλλεται με νομοθετικές ρυθμίσεις. Διαμορφώνει την φιλοσοφία της επιχείρησης με αρχές και αξίες, επηρεάζοντας την στρατηγική της. Για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να 32

35 επιβληθεί από νομοθετικές ρυθμίσεις, αντίθετα στηρίζεται στην πεποίθηση ότι η επιχείρηση οφείλει να αποτελεί ενεργό και συνειδητό μέλος της κοινωνίας, ενώ η συνεπής και υπεύθυνη επιχειρηματική δράση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη μακροπρόθεσμη οικονομική αποδοτικότητα των επιχειρήσεων. 2. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη συνδέεται στενά με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η ΕΚΕ θα πρέπει να αποσκοπεί στη βιώσιμη ανάπτυξη με όλες τις οικονομικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους που έχει αυτή. Στις παραμέτρους αυτές περιλαμβάνονται, πέραν των κάθε μορφής οικονομικών παραμέτρων, τα εργασιακά και γενικότερα ανθρώπινα δικαιώματα, η αρμονική συνύπαρξη με την τοπική κοινωνία οι σχέσεις με τους προμηθευτές, τους πελάτες και τους μετόχους και η περιβαλλοντική προστασία. 3. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν αποτελεί ένα προαιρετικό πρόσθετο στοιχειό, στις κύριες δραστηριότητες της επιχείρησης ούτε στην πολιτική της επιχείρησης διακριτό από τις άλλες επί μέρους πολιτικές της. Αντίθετα αφόρα στρατηγική επιλογή που διαπερνά συνολικά τον τρόπο διαχείρισης των επιχειρήσεων και δεν πρέπει να προσεγγίζεται ως ένα κόστος που αναλαμβάνει με αντάλλαγμα την προώθηση, απλώς και μόνο, των δημοσίων σχέσεων της κάθε επιχείρησης. Η ενσωμάτωση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στη συνολική εταιρική στρατηγική που προϋποθέτει την ετοιμότητα και την ωριμότητα της επιχείρησης να αναλάβει το σύνθετο ρόλο της, αλλά και να προγραμματίσει την ανάπτυξη και τη συστηματική εφαρμογή ανάλογων πρακτικών, αφού, μόνο με το έργο και όχι με τα λόγια, μπορεί η διάσταση αυτή να αποδώσει πραγματικούς καρπούς, Ακόμη, απαιτείται αυστηρός διαχωρισμός μεταξύ των προγραμμάτων δημοσίων σχέσεων και των δράσεων εκείνων, που κύριο χαρακτηριστικό έχουν την Κοινωνική Ευθύνη. Παρόλα αυτά όμως παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στον τρόπο αφομοίωσης της ΕΚΕ από επιχείρηση σε επιχείρηση. 33

36 Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε παράγοντες όπως το μέγεθος τις επιχείρησης, ο τομέας δραστηριοποίησης, η επιχειρηματική κουλτούρα, η ανάπτυξη μια διαφορετικής νοοτροπίας καθώς και οι απαιτήσεις των εμπλεκόμενων. Ως αποτέλεσμα αυτών, ορισμένες εταιρίες επικεντρώνονται σε έναν και μόνο τομέα που θεωρείται ο πιο σημαντικός για αυτούς όπως είναι το περιβάλλον, ανθρώπινα δικαιώματα ενώ άλλες σκοπεύουν να ενσωματώσουν την ΕΚΕ, σε όλα τα στάδια της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας Διαστάσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Οι διαστάσεις που μπορεί να έχει η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη διακρίνονται σε «εσωτερική» και «εξωτερική». Η διοίκηση καλείται να διεισδύσει στον πυρήνα της εταιρίας και να εντοπίσει τους εσωτερικούς και εξωτερικούς στρατηγικού παράγοντες που καθορίζουν αφενός την επιχειρηματική βιωσιμότητα και αφετέρου την αειφόρο ανάπτυξη υιοθετώντας πρακτικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Η υπεύθυνη επιχειρηματική πρακτική περιλαμβάνει διαφορετικά αντικείμενα συζήτησης και σημαντικά διαφορετικές προτεραιότητες. Ωστόσο, η κοινή βασική προσέγγιση της ΕΚΕ περιλαμβάνει οργανισμούς που υιοθετούν μια επίσημη, δομημένη προσέγγιση στην αποτίμηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής επίδρασης τους, κάνοντας βήματα για την βελτίωση της και δημοσιεύοντας την όλη διαδικασία καθώς και τα αποτελέσματα της. Η υπεύθυνη εταιρική πρακτική εκτείνεται σε τέσσερα βασικά πεδία. 1. Εργασιακός χώρος 2. Πεδίο αγοράς 3. Κοινότητα 4. Περιβάλλον 34

37 Εσωτερική Διάσταση Η εσωτερική διάσταση αφορά το ενδοεπιχειρησιακό περιβάλλον και περιλαμβάνει κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές, ο συνδυασμός των οποίων στόχο έχει τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα. Δηλαδή αφορά κυρίως τους υπαλλήλους και συνδέεται με θέματα όπως η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, την υγεία, την ασφάλεια καθώς και την διαχείριση της αλλαγής, ενώ οι περιβαλλοντικές υπεύθυνες πρακτικές σχετίζονται κυρίως με τη διαχείριση των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Ανοίγουν το δρόμο για την διαχείριση της αλλαγής και το συνδυασμό της κοινωνικής ανάπτυξης με τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, COM(2001) ) Διαχείριση του Ανθρώπινου Δυναμικού Μια από τις κύριες προκλήσεις για τις εταιρίες είναι η προσέλκυση και η συγκράτηση εξειδικευμένου προσωπικού. Στο πλαίσιο αυτό, τα σχετικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν τη δια βίου μάθηση, την παραχώρηση αρμοδιοτήτων και εξουσιών στους εργαζομένους την καλύτερη ενημέρωση σε όλη την επιχείρηση, την καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και ελεύθερου χρόνου, τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού, την ίση αμοιβή και τις προοπτικές σταδιοδρομίας για τις γυναίκες, τον καταμερισμό των κερδών και τα συστήματα παροχής μεριδίων του μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και τον προβληματισμό σχετικά με την απασχολησιμότητα και την εξασφάλιση της εργασίας. Έχει επίσης αποδειχτεί ότι η ενεργός εποπτεία και διαχείριση των υπαλλήλων που απουσιάζουν από την εργασία τους λόγο αναπηρίας η τραυματισμού έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία Οι προσεγγίσεις του θέματος της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία παραδοσιακά έγκεινται σε νομοθετικά και εκτελεστικά μέτρα. Ωστόσο, λόγο της τάσης να ανατίθενται εργασίες σε εργολάβους και προμηθευτές, οι εταιρίες 35

38 εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις επιδόσεις των εργολάβων τους στο θέμα της υγείας και της ασφάλειας. Εθελοντικά προγράμματα ως συμπληρωματικά προς τις δραστηριότητες νομοθεσίας και έλεγχου από τις δημοσιές αρχές υιοθετούνται από τις εταιρίες για την περαιτέρω προώθηση της υγείας και της ασφάλειας, χρησιμοποιώντας αυτές τις δυο παραμέτρους ως κριτήρια για την προμήθεια των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους Προσαρμογή στην Αλλαγή Η αναδιάρθρωση με τρόπο κοινωνικά υπεύθυνο σημαίνει ότι εξισορροπούνται και λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και οι ανησυχίες όλων εκείνων που θίγονται από τις αλλαγές και τις αποφάσεις. Ειδικότερα, αυτό συνεπάγεται τη συμμέτοχη και την ανάμιξη όλων των ενδιαφερόμενων μερών μέσω της ανοικτής ενημέρωσης και των διαβουλεύσεων Διαχείριση του Περιβαλλοντικού Αντίκτυπου και των Φυσικών Πόρων Γενικά η μείωση της κατανάλωσης πόρων ή των ρυπογόνων εκπομπών και αποβλήτων μπορούν να μειώσουν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Στον περιβαλλοντικό τομέα, οι περιβαλλοντικές αυτές επενδύσεις αναφέρονται κανονικά ως ευκαιρίες διπλού κέρδους και για τις επιχειρήσεις και για το περιβάλλον Εξωτερική Διάσταση Η εταιρική κοινωνική ευθύνη επεκτείνεται πέρα από την εταιρεία στην τοπική κοινότητα και αφορά ένα ευρύ σύνολο ενδιαφερόμενων μερών οι οποίοι είναι όχι μόνο οι εργαζόμενοι και οι μέτοχοι αλλά και οι επιχειρηματικοί εταίροι, οι προμηθευτές, οι πελάτες, οι δημόσιες αρχές και οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί 36

39 (ΜΚΟ) που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινότητες ή ασχολούνται με το περιβάλλον (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, COM (2001) ) Τοπικές Κοινότητες Η εταιρική κοινωνική ευθύνη αφορά επίσης την ένταξη των εταιρειών στο τοπικό περιβάλλον τους είτε αυτό είναι στην Ευρώπη είτε στον υπόλοιπο κόσμο. Οι εταιρίες συνεισφέρουν στις κοινότητες τους παρέχοντας θέσεις εργασίας μισθούς, κοινωνικές παροχές καθώς και φόρους. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρίες εξαρτώνται από την υγεία, τη σταθερότητα και την ευημερία των κοινοτήτων μέσα στις οποίες λειτουργούν. Επίσης υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των εταιριών και του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος τους. Ορισμένες βασίζονται σε ένα καθαρό περιβάλλον για την παραγωγή τους ή την προσφορά των υπηρεσιών τους (καθαρός αέρας, καθαρά ύδατα, δρόμοι χωρίς κίνηση) Επιχειρηματικοί Εταίροι, προμηθευτές και Καταναλωτές Μακροπρόθεσμα, η οικοδόμηση σχέσεων με τους επιχειρηματικούς εταίρους και τους προμηθευτές ενδέχεται να οδηγήσει σε δίκαιες τιμές, όρους και προσδοκίες καθώς και ποιότητα και αξιόπιστη παράδοση ή εκτέλεση. Οι εταιρίες που οικοδομούν σχέσεις διαρκείας με τους πελάτες, εστιάζοντας όλη την οργάνωση τους στην κατανόηση των αναγκών και των επιθυμιών των πελατών και παρέχοντας τους ανώτερη ποιότητα, ασφάλεια, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση, αναμένεται ότι θα είναι πιο προσοδοφόρες Ανθρώπινα Δικαιώματα Αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι ο αντίκτυπος των δραστηριοτήτων μιας εταιρίας στα ανθρώπινα δικαιώματα των εργαζομένων και στις τοπικές κοινότητες ξεπερνά το πεδίο των εργατικών δικαιωμάτων. Οι εθελοντικοί κώδικες συμπεριφοράς μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση διεθνών εργασιακών 37

40 προτύπων, η αποτελεσματικότητα ωστόσο εξαρτάται από τη σωστή εφαρμογή και την επαλήθευση τους Παγκόσμιες Περιβαλλοντικές Ανησυχίες Μέσω των διασυνοριακών συνεπειών πολλών περιβαλλοντικών προβλημάτων που συνδέονται με τις επιχειρήσεις και της κατανάλωσης πόρων από ολόκληρο τον κόσμο, οι εταιρίες διαδραματίζουν επίσης ενεργό ρόλο στο παγκόσμιο περιβάλλον Η Θεωρία των Ενδιαφερόμενων Μερών Η θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών έχει αναπτυχθεί σταδιακά από το 1970 έως τις μέρες μας. Η βάση της θεωρίας έγκειται στο γεγονός ότι το μέγεθός των επιχειρηματικών μονάδων είναι πλέον τόσο μεγάλο και η επίδραση που ασκούν στην κοινωνία τόσο καταλυτική, ώστε θα πρέπει να εκδηλώνουν υπευθυνότητα σε περισσότερους τομείς της κοινωνίας και όχι μόνο προς στους μετόχους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνουν τους μετόχους, τους εργαζομένους, τους προμηθευτές, τους πελάτες, τους πιστωτές και το γενικότερο κοινό και βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τις επιχειρηματικές μονάδες. Η σχέση των ενδιαφερόμενων μερών με τις επιχειρήσεις αποτελεί στην ουσία μια σχέση ανταλλαγής, όπου οι ομάδες των ενδιαφερόμενων μερών συνεισφέρουν ουσιαστικά στην εκπλήρωση των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεως και σε αντάλλαγμα αναμένουν από αυτές να βελτιώσουν ή τουλάχιστον να μην επιβαρύνουν το επίπεδο ζωής τους. Στενά συνδεδεμένη με την έννοια της θεωρίας των ενδιαφερόμενων μερών είναι η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Οι εταιρίες πλέον ενθαρρύνονται από κοινωνικές και περιβαλλοντικές ενώσεις να βελτιώσουν την συμπεριφορά τους απέναντι στα ενδιαφερόμενα μέρη και να δρουν με ένα κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο. Οι ομάδες ενδιαφερομένων τυπικά αναλύονται σε πρωτεύουσες και δευτερεύουσες. Ο Clarkson (1995) ορίζει μια πρωτεύουσα ομάδα ως «την ομάδα χωρίς τη συνεχή συμμετοχή της οποίας η επιχείρηση δεν μπορεί να επιβιώσει». Η 38

41 πρωτεύουσα ομάδα συμπεριλαμβάνει τους επενδυτές, τους εργαζομένους, τους πελάτες και τους προμηθευτές, καθώς και ότι ορίζεται ως ομάδα ενδιαφερομένων του δημοσίου: δηλαδή τις κυβερνήσεις και τις κοινότητες που εξασφαλίζουν υποδομές και αγορές, που θεσπίζουν νόμους και κανονισμούς, και στις οποίες θα πρέπει να καταβάλλονται κάποιοι φόροι. Οι δευτερεύουσες ομάδες ορίζονται ως «οι ομάδες εκείνες που επιδρούν στις λειτουργίες της επιχείρησης ή επηρεάζονται από την επιχείρηση, αλλά δεν πραγματοποιούν συναλλαγές με την επιχείρηση και δεν είναι ουσιαστικές για την επιβίωση της». Αναφορικά με το ζήτημα της κοινωνικής ευθύνης, το κεντρικό θέμα είναι αν η ανάλυση της ομάδας των ενδιαφερόμενων αποτελεί μέρος του κινήτρου για την επιχείρηση να είναι υπεύθυνη και αν συμβαίνει αυτό, σε ποιες ομάδες απευθύνεται. Η ανάλυση της ομάδας ενδιαφερόμενων είναι σημαντική, αλλά και ότι η λογική θεμελίωση παραμένει κατά μεγάλο μέρος χρήσιμη.ωστόσο, υπάρχουν στοιχειά που είναι επίσης δεοντολογικά. Για παράδειγμα, το Business Impact υποστηρίζει ότι η ΕΚΕ δε θα πρέπει να βασίζεται σε προκαθορισμένους στόχους και αξίες, ακόμη κι αν αυτοί είναι στενά συνδεδεμένοι με την ενίσχυση της εταιρικής φήμης και την επιτυχή πορεία της επιχείρησης. Ένα κίνητρο για την ενθάρρυνση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης απορρέει από την πεποίθηση ότι οι εταιρίες έχουν μια καθαρά ηθική ευθύνη να δρουν με ηθικό τρόπο ικανοποιώντας όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη Εταιρική Διακυβέρνηση Ο διαχωρισμός μεταξύ ιδιοκτησίας και διοίκησης που προκύπτει από τη διεύρυνση της ιδιοκτησιακής βάσης των επιχειρήσεων καθιστά επιτακτική την ανάγκη εφαρμογής ενός πλαισίου προστασίας του συνόλου των μετόχων και ιδιαίτερα της μειοψηφίας από καταχρηστικές συμπεριφορές της διοίκησης. Με απλά λόγια ο όρος εταιρική διακυβέρνηση αναφέρεται στο πλαίσιο που καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ των τριών πυλώνων της σύγχρονης επιχείρησης, δηλαδή των μετόχων, των διευθυντικών στελεχών,και του διοικητικού συμβουλίου. 39

42 Η εταιρική κοινωνική ευθύνη, στη σύγχρονή της μορφή, συνδέεται και με την εταιρική διακυβέρνηση, η οποία περιλαμβάνει κάθε δομημένο σύστημα καταμερισμού εξουσίας σε ένα οργανισμό καθορίζοντας από ποιον και πώς θα «κυβερνηθεί». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ορίζει ως μια δέσμη σχέσεων μεταξύ της διοίκησης της εταιρείας, του Δ.Σ, των μετόχων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών. Παρέχει τη δομή, μέσω της οποίας προσδιορίζονται οι στόχοι και τα μέσα για την επίτευξή τους, καθώς και η παρακολούθηση της επίδοσης Ως όρος, αφορά τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και την άσκηση εξουσίας στο ανώτατο επίπεδο ενός οργανισμού, σε επίπεδο δηλαδή του διοικητικού συμβουλίου. Το θέμα της καλής εταιρικής διακυβέρνησης αποτελεί παγκόσμια υπόθεση. Σε διεθνές, αλλά και εθνικό επίπεδο, εφαρμόζονται ρυθμίσεις, που εμπίπτουν στο χώρο της εταιρικής ηθικής και δεοντολογίας. Η έννοια αυτή προσδιορίζεται από την εντεινόμενη διεθνοποίηση, η οποία προσφέρει νέες δυνατότητες παραγωγής, αγορών, επενδυτικών επιλογών, τεχνολογικών εξελίξεων, ανθρώπινου κεφαλαίου και διοικητικών πλαισίων. Το «παγκόσμιο χωριό» επιτρέπει επιχειρηματικές ενέργειες με ελάχιστους εμπορικούς φραγμούς, με αποτέλεσμα να γίνεται εντονότερος ο ανταγωνισμός. Επίσης, οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της διαχείρισης της πληροφορίας δημιούργησαν μια νέα διοικητική εποχή, η οποία απαιτούσε μια ηλεκτρονική γραφειοκρατία βασισμένη σε ποιοτικά πολύ καλή πληροφόρηση και εξελιγμένα διοικητικά συστήματα (ολοκληρωμένη διαχείριση επιχειρηματικών πόρων enterprise resource planning). Τέλος, μια πολύ σημαντική παράμετρος της εταιρικής διακυβέρνησης είναι και η απαίτηση της διαφάνειας. Στην εποχή μας, τα επιχειρηματικά δρώμενα, τα οποία πρέπει να συμφωνούν με τους συνεχώς ανανεωμένους και αποδεκτούς λογιστικούς κανόνες και πρότυπα, προετοιμάζονται στο ανώτατο επίπεδο της επιχείρησης, αλλά καθίσταται αναγκαία η κοινοποίηση τους παντού, από τους μεγάλους θεσμικούς επενδυτές έως μεμονωμένους μετόχους Στο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον, είναι χρέος της επιχειρήσεις οι κοινωνικά αποδεκτές διαδικασίες, δηλαδή μια επιχειρηματική ηθική διατυπωμένη με συνέπεια και κοινωνική συμβατότητα. Οι βάσεις της ηθικής και κοινωνικής ευθύνης πρέπει να καθορίζουν τους συγκεκριμένους κώδικες επιχειρηματικής 40

43 δεοντολογίας, οι οποίοι περιγράφουν κάθε επιχειρηματική δράση και συμπεριφορά. Αποτελούνται από μια σειρά κανόνων, οι οποίοι είναι δυνατόν να αλλάζουν ανάλογα με τις απαιτήσεις των καιρών ή των χωρών δραστηριοποίησης της εταιρείας. Τα εταιρικά σκάνδαλα σε διεθνές επίπεδο φέρνουν στην επικαιρότητα τον τρόπο με τον οποίο διοικούνται και ελέγχονται οι εισηγμένες σε χρηματιστήρια εταιρείες. Επίσης, εγείρουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη δυνατότητα προστασίας των συμφερόντων των μετόχων, ιδιαίτερα των μικρομετόχων, και των πιστωτών. Κάτω από την πίεση της κατάρρευσης πολλών μεγάλων εταιριών, οι εποπτικές αρχές των κεφαλαιαγορών σχεδόν όλων των χωρών έχουν σχεδιάσει συστήματα αντιμετώπισης και επίλυσης των προβλημάτων που σχετίζονται με την προστασία των συμφερόντων των μετόχων και των πιστωτών των εισηγμένων σε χρηματιστήρια εταιριών. Αυτά τα συστήματα γνωστά ως συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης( Corporate Governance), έχουν σαν βασικό στόχο τη διασφάλιση διαφανούς, χρήσης και αποτελεσματικής διοίκησης που μεγιστοποιεί την οικονομική αξία της επιχείρησης, προστατεύοντας ταυτόχρονος τα συμφέροντα όλων των μέτοχων και πιστωτών Το κέντρο ενδιαφέροντος των σύγχρονων συστημάτων εταιρικής διακυβέρνησης είναι το Διοικητικό Συμβούλιο, η οργάνωση του, και η εξασφάλιση ανεξαρτησίας του από μεγαλομετόχους και ανώτατα διευθυντικά στελέχη της εταιρίας. Υιοθετώντας τις προτάσεις της Επιτροπής Cadbury της Μεγάλης Βρετάνιας που περιλαμβάνονται στον Κώδικα Βέλτιστης Συμπεριφοράς που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1992, οι περισσότερες χώρες προέβηκαν σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις που μεταξύ άλλων προβλέπουν: i. Διαφορετικά άτομα για τις θέσεις του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου και του Διευθύνοντος Συμβούλου. ii. Συμμετοχή στα Διοικητικά Συμβούλια των εταιρειών Μη Εκτελεστικών Μελών, δηλαδή Συμβούλων που δεν έχουν σχέση εξαρτημένης εργασίας με την εταιρεία. Σε μερικές χώρες, όπως και η Ελλάδα προβλέπεται και η συμμετοχή ενός αριθμού ανεξάρτητων Συμβούλων, δηλαδή Συμβούλων 41

44 που δεν έχουν στενούς συγγενικούς δεσμούς με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο ή με τους μεγαλομετόχους. iii. Θέσπιση Επιτροπής Εσωτερικού Έλεγχου που θα απαρτίζεται κατά πλειοψηφία από Μη Εκτελεστικά Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Η κεντρική ιδέα πίσω από τις παραπάνω προτάσεις - μεταρρυθμίσεις είναι πως όσο ενισχύεται η ανεξαρτησία του Διοικητικού Συμβουλίου έναντι των διευθυντικών στελεχών τόσο θωρακίζεται το Διοικητικό Συμβούλιο στην άσκηση του εποπτικού και ελεγκτικού του ρόλου επί των διευθυντικών στελεχών της επιχείρησης, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων ή την αντικατάσταση των ανεπαρκών στελεχών. Η Σχετική υπόθεση επαληθεύεται από πρόσφατα ερευνητικά πορίσματα. Στη χώρα μας οι σχετικές μεταρρυθμίσεις εισήχθησαν με το Νόμο 3016/2002. ο Νόμος 3016 κινείται πολύ κοντά στο πλαίσιο του Κώδικα Βέλτιστης Συμπεριφοράς της Επιτροπής Cadbury. Σε γενικές γραμμές ο Νόμος 3016 αποτελεί στερεό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Συμπερασματικά, στις σύγχρονες επιχειρήσεις τα συμφέροντα των μεγαλομετόχων, μικρομετόχων, διευθυντικών στελεχών και πιστωτών δεν ταυτίζονται πάντοτε. Αντιθέτως, εκδηλώνονται συχνά συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα στις παραπάνω ομάδες με αρνητικές συνέπειες στη λειτουργία της επιχείρησης, που σε μερικές περιπτώσεις οδηγούν στην κατάρρευση της. Τα συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης επιδιώκουν να περιορίσουν τα σχετικά προβλήματα αλλά αδυνατούν να τα εξαλείψουν τελείως Επιχειρησιακή Ηθική Η έννοια της ηθικής της επιχείρησης συνδέεται άμεσα με τις αξίες που ενστερνίζεται και προάγει η επιχείρηση στις συναλλαγές που έχει με τους πελάτες και τους προμηθευτές καθώς και με τον τρόπο που διαχειρίζεται τους υπαλλήλους της. Τα ερωτήματα που περιστρέφονται γύρω από την Ηθική των επιχειρήσεων είναι το πόσο αποδέκτες είναι οι δραστηριότητες της επιχείρησης από την κοινωνία ή κατά πόσο η επιχείρηση επιστρέφει πίσω στην κοινωνία κάτι περισσότερο από την 42

45 ύπαρξη της. Τα στελέχη είναι συχνά υποχρεωμένα να παίρνουν αποφάσεις που οι συνέπειες τους θα έχουν έναν ιδιαίτερο αντίκτυπο σε τρίτους. Αυτές μπορούν να αφορούν την αντιμετώπιση ενός πελάτη, την διοίκηση των υπάλληλων της επιχείρησης ή τέλος τις επιπτώσεις που έχει η δραστηριότητα της επιχείρηση σε θέματα όπως το περιβάλλον και η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Το περιεχόμενο της ηθικής αλλάξει με τις εποχές και τους υφιστάμενους οικονομικούς και κοινωνικούς σχηματισμούς. Στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα των επιχειρήσεων θα μπορούσε κάνεις να διακρίνει δυο κυρίαρχες αντιλήψεις. Σύμφωνα με την πρώτη, οι επιχειρήσεις οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Οτιδήποτε καλό προκύπτει από την δραστηριότητα της επιχείρησης θα πρέπει να κατανέμεται με μεγάλη προσοχή έτσι ώστε κανένα ενδιαφερόμενο μέρος να μην είναι ο αδιαμφισβήτητος νικητής ή ο βέβαιος ηττημένος. Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη την άποψη της χρηστικότητας, η ηθικότητα των πράξεων κρίνεται από τις συνέπιες της. Μια πράξη είναι ηθική στην περίπτωση που συγκρινόμενη με οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική, αποφέρει το μεγαλύτερο όφελος ή τουλάχιστον την ελαχίστη ζημία για την πλειοψηφία. Το καλό μπορεί να αφορά την ευτυχία, τον πλουτισμό ή την ικανοποίηση εσωτερικών επιθυμιών. Η αναζήτηση του μέγιστου κάλου για την πλειοψηφία αφήνει ανοικτό το περιθώριο κάποιοι άνθρωποι να αντιμετωπίζονται σαν μέσα για την επίτευξη του τελικού σκοπού. Ένας τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις επιδιώκουν να βοηθήσουν τα στελέχη τους να πάρουν αποφάσεις σε θέματα που έχουν μια σαφή ηθική διάσταση είναι η εισαγωγή κωδικών πρακτικής και ηθικής. Οι κώδικες πρακτικής περιλαμβάνουν ένα σύνολο κανόνων που αφορούν την συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι κώδικες πρακτικής ή προτρέπουν είτε αποτρέπουν. Συχνά όμως εκλαμβάνονται σαν ιδιαιτερότητα περιοριστικοί ή και άχρηστοι μιας και η πραγματικότητα ξεπερνά τα συγκεκριμένα θύματα στα οποία αναφέρονται. Αντίθετα ένας κώδικας ηθικής παροτρύνει τα μέλη της επιχείρησης να επιδεικνύουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως τιμιότητα, ακεραιότητα, αντικειμενικότητα, υποδεικνύοντας έτσι ένα πλαίσιο αναφοράς μέσα στο οποίο τα στελέχη ενθαρρύνονται να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους. Το όφελος μια 43

46 επιχείρησης από την υιοθέτηση ενός κώδικα ηθικής μπορεί να είναι η αποφυγή δικαστικών περιπετειών, η διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων και ο χειρισμός προβλημάτων Εργαλεία Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Το εντεινόμενο ενδιαφέρον των κυβερνήσεων, του κοινωνικού συνόλου και του επιχειρηματικού κόσμου για την ιδέα της ΕΚΕ είχε ως συνέπεια μια σημαντική αύξηση στον αριθμό εργαλείων για τη διαχείριση, τη μέτρηση, την επικοινωνία (δηλαδή τη διαβίβαση προς τους τρίτους) και την επιβράβευση των επιδόσεων σχετικά με την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Αυτά τα όργανα της ΕΚΕ κυμαίνονται από γενικές κατευθυντήριες γραμμές και κώδικες συμπεριφοράς, που θέτουν φιλόδοξες αρχές ΕΚΕ, μέχρι πολύπλοκα συστήματα διαχείρισης, ελεγκτικά και επικοινωνιακά εργαλεία ή μεθοδολογίες εξέτασης (φιλτραρίσματος - screening) των επενδύσεων. Όλα αυτά παίζουν βασικό ρόλο στο να προσφέρουν καθοδήγηση για βιώσιμη λειτουργία, για σωστή διαχείριση της ποιότητας των διαδικασιών, των συστημάτων και των πρακτικών με απώτερο στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη. Απώτερος σκοπός από την εφαρμογή πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης είναι αφενός ο περιορισμός κοινωνικών ζητημάτων όπως είναι η φτώχεια, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και αφετέρου η ενίσχυση κοινωνικών αγαθών όπως η βιώσιμη διαβίωση, η εκπαίδευση και η βιοποικιλότητα. Η επιτυχία ή αποτυχία των εργαλείων και προσεγγίσεων της ΕΚΕ εξαρτάται από το βαθμό συνεισφοράς τους σε αυτόν τον στόχο. Τα περισσότερα εργαλεία της ΕΚΕ τείνουν να εξετάσουν μόνο έναν από τους τρεις στυλοβάτες της βιώσιμης ανάπτυξης ( κοινωνικός, περιβαλλοντικός και οικονομικός τομέας. 1. Τα εργαλεία στην Κοινωνικά Υπεύθυνη Διαχείριση Περιλαμβάνουν κώδικες συμπεριφοράς, πρότυπα διαχείρισης και αναφοράς, τα οποία βοηθούν τις επιχειρήσεις να ενσωματώσουν αξίες ΕΚΕ στη στρατηγική και τις επιχειρηματικές λειτουργίες προσφέροντας αρχές, σύνολα διαδικασιών, βήματα εφαρμογών, δείκτες και μεθόδους μέτρησης, αξιολόγησης και αναφοράς. 44

47 Οι κώδικες συμπεριφοράς είναι καινοτομικά και σημαντικά εργαλεία για την προώθηση των θεμελιωδών ανθρώπινων, εργασιακών και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων, καθώς και πρακτικών ενάντια στη διαφθορά, ιδίως σε χώρες, όπου οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να ενισχύσουν τέτοιου είδους πρότυπα. Αποτελούν επίσημη δήλωση αξιών και επιχειρηματικών πρακτικών μιας επιχείρησης, αποτυπώνουν δηλώσεις ελάχιστων προδιαγραφών και μια υπόσχεση της επιχείρησης να τις τηρεί και να απαιτεί από τους αναδόχους, εργολάβους, υπεργολάβους, προμηθευτές και δικαιούχους να τις τηρούν και οι ίδιοι. Τα πρότυπα διαχείρισης αποτελούν ένα σύνολο πλαισίων, διαδικασιών και πρακτικών για την ποιότητα, το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και τον ίδιο το χώρο εργασίας. Είναι εσωτερικά εργαλεία για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, που διευκολύνουν την ενσωμάτωση της ΕΚΕ στις δραστηριότητές τους σε καθημερινή βάση. Υπάρχουν τα πρότυπα, που εστιάζουν στις διαδικασίες και τα πρότυπα, που αφορούν τη μέτρηση των επιδόσεων και τις αναφορές. Ιδιαίτερα τα διαχειριστικά συστήματα παρέχουν μοντέλα και προδιαγραφές για τον τρόπο διοίκησης μιας διαδικασίας ή μιας δραστηριότητας. Συνήθως, μεγάλες εταιρείες αναλαμβάνουν την υιοθέτησή τους. Τα παραπάνω εργαλεία βελτιώνουν το στρατηγικό management και την αξιοπιστία της επιχείρησης. Παραδείγμα προτύπων διαχείρισης είναι το Social Accountability (SA 8000) το όποιο επικεντρώνεται για τις εργασιακές συνθήκες. Οι εκθέσεις είναι έγγραφα, με τα οποία ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των αξιολόγησης των κοινωνικών συνεπειών μιας πολιτικής ΕΚΕ. Η απαίτηση για μεγαλύτερη διαφάνεια και κοινωνική αναφορά από την πλευρά των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει μια πρόσφατη αύξηση του ενδιαφέροντος για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας, οι οποίες καλύπτουν ζητήματα οικονομικά, κοινωνικά και οικολογικά. Το νόημα των εκθέσεων αυτών υφίσταται από τη δεκαετία του 70, ως συμπλήρωμα του ετήσιου απολογισμού. Ουσιαστικά, όμως, στις μέρες μας, με την αναγνώριση της σημασίας της «τριπλής βασικής αρχής» για τη βιώσιμη ανάπτυξη, κοινωνικά, ηθικά και περιβαλλοντικά θέματα προστέθηκαν στις εκθέσεις. Σε αντίθεση με τις οικονομικές εκθέσεις, οι αναφορές βιωσιμότητας περιλαμβάνουν ένα σύνολο ποιοτικών πληροφοριών, των οποίων η μέτρηση καθίσταται δύσκολη, 45

48 ιδιαίτερα στην περίπτωση κοινωνικών δεικτών, οι οποίοι βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο ακόμη. Ως προς την έννοια της «τριπλής βασικής αρχής» (triple bottom line) θα πρέπει να τονιστεί ότι αποτελεί την ιδέα, με βάση την οποία η συνολική επίδοση μιας επιχείρησης μετριέται με βάση τη συνδυασμένη συνεισφορά της στην οικονομική ευημερία, την περιβαλλοντική ποιότητα και το κοινωνικό κεφάλαιο. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει τους τομείς κάλυψης των εργαλείων ΕΚΕ υπό τη έννοια της τριπλής προσέγγισης. Οι αρχές και οι κώδικες πρακτικής απευθύνονται κυρίως στην κοινωνική διάσταση της τριπλής προσέγγισης, παρά στην περιβαλλοντική ή στην οικονομική. Πίνακας 2.1 : Η τριπλή προσέγγιση και τα εργαλεία της ΕΚΕ Πηγή : Accountability, Στα πλαίσια της κοινωνικά υπεύθυνης κατανάλωσης χρησιμοποιούνται τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά σήματα. Με τους όρους αυτούς περιγράφονται εργαλεία βασισμένα στην αγορά, που απευθύνονται κυρίως στους καταναλωτές και πιστοποιούν το γεγονός ότι η παραγωγή ενός συγκεκριμένου προϊόντος και οι 46

49 εμπορικές συναλλαγές και διαδικασίες, που ακολουθούνται στη συνέχεια, έχουν σεβαστεί ένα δεδομένο σύνολο κριτηρίων και προτύπων. Άλλωστε, οι καταναλωτές σήμερα ενδιαφέρονται για ζητήματα διασφάλισης του περιβάλλοντος, προστασίας της υγιεινής και της ασφάλειας στο χώρο εργασίας, καθώς και για το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως για την παιδική και την καταναγκαστική εργασία. Γενικά, τα σήματα αποτελούν ένα τρόπο μετατροπής της ανησυχίας σε θετική δράση και προσανατολισμό της καταναλωτικής συμπεριφοράς προς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς τομείς. 3. Μέσω της κοινωνικά υπεύθυνης επένδυσης (socially responsible investment SRI) απεικονίζονται ποικίλες προσεγγίσεις, προϊόντα και εργαλεία που προσφέρονται στους ευαισθητοποιημένους ως προς την κοινωνική υπευθυνότητα επενδυτές. H κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση έχει αποκτήσει μεγάλη απήχηση στους συμβατικούς επενδυτές, διότι συνδυάζει τους αντικειμενικούς χρηματοοικονομικούς στόχους τους με τις ανησυχίες τους σχετικά με ηθικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Με τον τρόπο αυτό, αντιπροσωπεύει ένα ισχυρό μέσο για την αλλαγή της επιχειρησιακής συμπεριφοράς, μεταφράζοντας τις αξίες σε θετική δράση και σε προώθηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαδικασιών και πρακτικών. 47

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Τα Οφέλη και τα Κόστη της 3.1. Εισαγωγή Την τελευταία δεκαετία σημαντικοί παράγοντες έδωσαν ώθηση στο ζήτημα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και διαμόρφωσαν τον προσανατολισμό της. Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζονται οι προσδιοριστικοί παράγοντες που έχουν ωθήσει την εταιρική κοινωνική ευθύνη στο προσκήνιο των εξελίξεων. Επίσης, παρατίθενται τα οφέλη, που αποκομίζουν οι επιχειρήσεις από την ενσωμάτωσή της στη στρατηγική τους, καθώς και η σχέση της με τη βιώσιμη ανάπτυξη, που αφορά τη σύγχρονη κοινωνία. Τέλος, η εταιρική κοινωνική ευθύνη έχει γίνει αντικείμενο κριτικής, εφόσον η υιοθέτησή της συνοδεύεται από κόστος Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Που οφείλεται το αυξημένο ενδιαφέρον για την ΕΚΕ ; Τι ωθεί τις επιχειρήσεις να προβούν σε ενσωμάτωση πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στις μέρες μας; H EΚΕ απασχολεί τις μεγάλες εταιρείες πλέον, κυρίως τις πολυεθνικές διότι αυτές έχουν τα αναγκαία αποθέματα σε χρόνο και χρήμα για να επενδύσουν σε τέτοιες δράσεις. Επιπλέον αυτοί οι οργανισμοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι η ΕΚΕ είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας και διαφοροποίησης από τους ανταγωνιστές. Η ύπαρξη κοινωνικής δράσης επηρεάζει όλες τις πτυχές τις επιχειρηματικής λειτουργίας. Και η επιχειρηματική λειτουργία μας αφορά καθώς επηρεάζει την βιωσιμότητα της κοινωνίας. 48

51 Οι παράγοντες που οδήγησαν στην έξαρση του ενδιαφέροντος είναι οι παρακάτω: Η παγκοσμιοποίηση αύξησε την πολυπλοκότητα για την δραστηριοποίηση κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι απαιτείται προσεκτικός χειρισμός στην προσαρμογή της κάθε εταιρείας στα νέα κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα της κάθε περιοχής. Ο αυξανόμενος ακτιβισμός από την πλευρά των ενδιαφερόμενων μερών (stakeholders) και η πιο επιτηδευμένη και απαιτητική τους ανάμιξη. Εταιρικά λογιστικά σκάνδαλα εστίασαν το ενδιαφέρον της δέσμευσης των επιχειρήσεων σε μια πιο ηθική και κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά, ενώ η κοινή γνώμη και τα λοιπά ενδιαφερόμενα μέρη αναμένουν περισσότερα πλέον από τις εταιρείες. Η ανάληψη δράσης τέτοιων ομάδων έναντι επιχειρησιακών πρακτικών πραγματοποιείται με τη μορφή δημοσίων διαδηλώσεων, δημοσίων αποκαλύψεων σκανδάλων, μποϋκοτάζ, ψηφισμάτων των μετόχων, καθώς και «επιθέσεις» στους δικτυακούς τόπους των εν λόγω επιχειρήσεων. Από την πλευρά των επιχειρήσεων, έχει ξεπεραστεί το ζήτημα του εάν θα δεχτούν τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και έχει μετατεθεί το ενδιαφέρον στο πώς θα αναμιχθούν. Γίνεται προσπάθεια διαλόγου ανάμεσα σε εταιρείες και συμμετέχοντες (stakeholders) και ορθολογικής οργάνωσης της όλης διαδικασίας. Ένας άλλος παράγοντας είναι οι καταναλωτές και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που απαιτούν περισσότερη πληροφόρηση σχετικά με τις συνθήκες παραγωγής των προϊόντων και τείνουν να επιβραβεύουν με την συμπεριφορά τους (δηλαδή με την αγορά) τις εταιρείες οι οποίες εφαρμόζουν υπεύθυνες κοινωνικά και ηθικά παραγωγικές μεθόδους. Η ΕΚΕ χαρακτηρίζεται ως μια επέκταση των ορίων της εταιρικής αναφοράς (corporate accountability). Οι stakeholders ολοένα και περισσότερο καθιστούν υπεύθυνες τις επιχειρήσεις για πρακτικές των συνεργατών τους σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού με επίκεντρο τις δραστηριότητες των προμηθευτών σχετικά με τη διαχείριση του οικοσυστήματος, των εργασιακών συνθηκών και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 49

52 Η οικονομική ύφεση και το αυξημένο ενδιαφέρον για άμεση αντίδραση σε περίπτωση κρίσεων, λόγω του οικονομικού κόστους που κρύβεται πίσω από την αποτυχημένη διαχείριση της κοινής γνώμης. Οι επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα αιτήματα για διαφάνεια και επιπλέον καθίσταται απαραίτητο να μετρούν, να αξιολογούν, να αναφέρονται και να προσπαθούν να βελτιώνουν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική τους επίδοση. Από αυτές αναμένεται να παρέχουν πληροφορίες για τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων τους και να προωθούν το διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε θέματα που τα αφορούν. Οι επιχειρήσεις ηγέτες αναζητούν ποικίλους τύπους εξωτερικού ελέγχου και επαλήθευσης ως ένα μέσο επαύξησης της αξιοπιστίας σχετικά με τη διαφάνεια και τους τρόπους αναφοράς. Τα ενδιαφερόμενα μέρη, επίσης, απαιτούν να γνωρίζουν τους τρόπους με τους οποίους οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την ισχύ τους για να επηρεάσουν τη δημόσια πολιτική και αν αυτοί είναι συμβατοί με τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν θέσει και ανακοινώσει. Ως μέρος αυτού του γενικότερου αιτήματος για αποκάλυψη, πολλές είναι οι εταιρείες που περικλείουν λεπτομερή πληροφόρηση αναφορικά με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους δραστηριότητες ακόμη και όταν είναι αρνητικές σε ετήσιους απολογισμούς και στις επίσημες ιστοσελίδες τους. Από την πλευρά των κυβερνήσεων υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον και ανάληψη δράσης. Ειδικότερα, στην Ευρώπη η ΕΚΕ αποτελεί δεσπόζον ζήτημα τόσο για την επιχειρησιακή όσο και για την πολιτική ημερήσια διάταξη. Ο δημόσιος τομέας έχει αναπτύξει σημαντική δράση με κύριο πρωταγωνιστή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει θέσει την ΕΚΕ στην καρδιά της ανταγωνιστικής της στρατηγικής. Βήματα που σηματοδοτούν αυτή την πρωτοβουλία είναι η έκδοση της Πράσινης Βίβλου αναφορικά με την ΕΚΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Πράσινη Βίβλος: Προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη» COM (2001) 366 τελικό, Βρυξέλλες 18/07/2001) και μια μεταγενέστερη ανακοίνωση σχετικά με τον ορισμό της έννοιας και με τα βήματα που πρέπει οι επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και η κοινωνία των πολιτών να ακολουθήσουν, έτσι ώστε να ξεκαθαρίσουν τη δέσμευσή τους προς την ΕΚΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εταιρική 50

53 κοινωνική ευθύνη: μια συνεισφορά των επιχειρήσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη» COM (2002) 347 τελικό, Βρυξέλλες02/07/2002). Επιπλέον, σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η δημιουργία του Πολυμερούς Φόρουμ των Ενδιαφερόμενων Μερών της Ευρώπης για την ΕΚΕ (European Multistakeholder Forum on CSR) το 2004, ρόλος του οποίου είναι να συμβουλεύει την Επιτροπή ως προς τους τρόπους πλήρους ενσωμάτωσης της ΕΚΕ στις πολιτικές και τις πρακτικές της. Ένας τελευταίος παράγοντας κλειδί είναι και οι εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα, όπου η ταχύτατη πρόοδος της τεχνολογίας της πληροφορίας έχει προκαλέσει μια πιο στενή σύνδεση ανάμεσα στην εταιρική κοινωνική ευθύνη και την επιχείρηση. Για τις επιχειρήσεις πολλαπλασιάζονται οι ευκαιρίες για να τονίσουν και να διαβιβάσουν τα επιτεύγματά τους στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα. Νέες υπηρεσίες μέσω Internet και μηχανήματα εκτυπώσεων παρέχουν διεξόδους για τις εταιρείες, έτσι ώστε να δημοσιεύουν τις θέσεις τους και τις εποικοδομητικές τους πρωτοβουλίες προς τα ενδιαφερόμενα κοινά τους. Ιδιαίτερα συμβάλλει στο να γίνεται με γρήγορο και αξιόπιστο τρόπο η ενημέρωση του κοινού και των άλλων ενδιαφερόμενων ομάδων συμφερόντων σχετικά με τις πρακτικές ΕΚΕ μιας επιχείρησης ανά τον κόσμο. Με άλλα λόγια, συμβάλλει στην άμεση ανταλλαγή της πληροφορίας και καθιστά πλέον την online διαχείριση της φήμης μια αναγκαιότητα για τις επιχειρήσεις. Τα κυριότερα από τα θέματα που αφύπνισαν τη δημόσια συνείδηση και ανέδειξαν την εταιρική υπευθυνότητα σε κοινωνική επιταγή, είναι τα ακόλουθα: Η διοικητική πλεονεξία, με τη μορφή επιλογών μεριδίων και πληρωμών Η διαφθορά και το οικονομικό έγκλημα, αντιπροσωπευόμενα από κάποιους ιδιοκτήτες και διοικητικά στελέχη υψηλού προφίλ, που υπεξαιρούν από εταιρείες και εργαζομένους Η καταστροφή του περιβάλλοντος, προκαλούμενη από συγκεκριμένες βιομηχανικές πρακτικές Οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η συνειδητή χρήση παιδιών ή φυλακισμένων στην κατασκευή ειδών ένδυσης και υπόδησης 51

54 Το δίκαιο εμπόριο (fair trade), με όλο και περισσότερους καταναλωτές να αποκτούν αυξανόμενη συνείδηση των αδικιών στις τρέχουσες μορφές παγκοσμίου εμπορίου Η ενδυνάμωση όλων των ενεχομένων (stakeholders), καθώς οι μέτοχοι (shareholders) απαιτούν περισσότερη πληροφόρηση και έλεγχο για τα οικονομικά και χρηματιστηριακά θέματα, και στους καταναλωτές δεν επαρκεί πλέον η απλή αποδοχή των πληροφοριών των εταιρειών, εφ όσον τις θεωρούν ανεπαρκείς ή ανέντιμες Η ασφάλεια και η σωστή χρήση ετικέτας των προϊόντων, καθώς τα προϊόντα συχνά αποσύρονται εσπευσμένα λόγω κατασκευαστικών ή άλλων λαθών και οι καταναλωτές απαιτούν περισσότερη και καλύτερη χρήση ετικέτας για στοιχεία όπως η γενετική μετάλλαξη, η ακτινοβολία, οι τοξίνες, η νοθεία στα τρόφιμα κ.ο.κ. Το Ευρωπαϊκό Πολυμερές Φόρουμ για την ΕΚΕ (European Multistakeholder Forum on CSR) κατηγοριοποιεί τους «παίκτες» του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, οι οποίοι λειτουργούν ως εξωτερικοί καθοδηγητές και παράγοντες που καθιστούν επιτακτική την ΕΚΕ, ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με το Φόρουμ: Οι επενδυτές αναζητούν τρόπους επένδυσης, που να συνάδουν με τις προσωπικές τους αξίες ή με την προσδοκία ότι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις θα αποτελούσαν καλύτερες επενδύσεις, από την πλευρά της απόδοσης. Οι καταναλωτές βασίζονται κατά την επιλογή τους σε κοινωνικά και οικολογικά «διαπιστευτήρια» Οι δημόσιες αρχές, μέσω ενός φάσματος μηχανισμών (συμπεριλαμβανομένης της προώθησης και της παροχής πληροφόρησης), ασκούν πιέσεις ως αγοραστές, αλλά και ως ρυθμιστικοί και φορολογικοί παράγοντες Οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί ελέγχουν και αξιολογούν τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων και διοργανώνουν εκστρατείες για περαιτέρω βελτιώσεις 52

55 Τα σωματεία αναζητούν να επηρεάσουν την επιχειρησιακή συμπεριφορά μέσω μηχανισμών, όπως είναι οι συλλογικές συμβάσεις και συμφωνίες Οι λοιπές επιχειρήσεις, τα επιχειρησιακά δίκτυα, οι μεσάζοντες στην αλυσίδα εφοδιασμού, συνεργαζόμενοι μέσω της κοινής εμπειρίας, προσπαθούν να διαμορφώσουν ένα κοινό πλαίσιο κοινής κατανόησης καλύτερων προσεγγίσεων και προσδοκιών, να παρέχουν σημεία αναφοράς και παραδείγματα προς μίμηση (benchmark), καθώς και πρακτικές που αφορούν τις δια - επιχειρησιακές (business to business) σχέσεις Τα Οφέλη από την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Τα οφέλη που προκύπτουν σε επίπεδο τριπλής βασικής αρχής triple bottom line μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Βελτιωμένη χρηματοοικονομική επίδοση. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο αν υπάρχει πραγματική σχέση ανάμεσα στις κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές και στη θετική χρηματοοικονομική απόδοση. Την τελευταία δεκαετία ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών, που έχουν διεξαχθεί, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έρευνα του πανεπιστημίου DePaul (2002), η οποία έδειξε ότι οι καλύτερες επιχειρήσεις εταιρικοί πολίτες (δείκτης Business Ethics Best Citizen Companies) για το 2001 απέδωσαν καλύτερα από τις επιχειρήσεις του δείκτη S&P 500, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση του BusinessWeek σχετικά με τη συνολική χρηματοοικονομική επίδοση για το έτος 2001, η οποία βασίστηκε σε οκτώ στατιστικά κριτήρια, μερικά από τα οποία ήταν το μέγεθος των πωλήσεων, τα συνολικά έσοδα, τα κέρδη για μία περίοδο και για τρεις αντίστοιχα, καθώς και τα καθαρά οριακά κέρδη. Μειωμένα Λειτουργικά Κόστη. Κάποιες πρωτοβουλίες ΕΚΕ είναι δυνατόν να μειώσουν σε σημαντικό βαθμό το λειτουργικό κόστος. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν όσες στοχεύουν στη βελτίωση της περιβαλλοντικής 53

56 επίδοσης των επιχειρήσεων, μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στην αλλαγή του κλίματος σε παγκόσμια κλίμακα ή την αποφυγή της χρήσης αγροχημικών προϊόντων. Επιπλέον, υπάρχουν και πρωτοβουλίες ΕΚΕ που αφορούν την ανακύκλωση και μειώνουν τα κόστη διαχείρισης των αποβλήτων και δημιουργούν εισόδημα από την πώληση ανακυκλωμένων υλικών. Ως προς την ΕΚΕ σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, η υιοθέτηση ευέλικτου εργασιακού ωραρίου και άλλων προγραμμάτων σχετικά με την εργασία μπορούν να οδηγήσουν σε περιορισμό της αδικαιολόγητης συστηματικής απουσίας και σε αυξημένο αίσθημα επίσχεσης από την πλευρά των εργαζομένων, με αποτέλεσμα η επιχείρηση να μπορεί να επωφεληθεί από την αύξηση της παραγωγικότητας και τη μείωση του κόστους προσλήψεων και εκπαίδευσης του προσωπικού της. Ως προς την αύξηση της παραγωγικότητας και της ποιότητας, μέσω υπεύθυνων πρακτικών, οι επιχειρήσεις, μέσω της προσπάθειάς τους είτε να βελτιώσουν τις εργασιακές συνθήκες και να αυξήσουν τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είτε να μειώσουν τον αρνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο οδηγούνται συχνά σε μείωση του ρυθμού πραγματοποίησης λαθών και των ελαττωματικών εμπορευμάτων. Αυξημένος κύρος της επωνυμίας και θετική φήμη. Η θετική φήμη δομείται εκ των έσω, μέσα από την ευθυγράμμιση των βαθιά ριζωμένων στόχων και αξιών της επιχείρησης με κάθε συμπεριφορά και λειτουργία της που συνδυάζεται για τη δημιουργία του εμπορικού της σήματος. Σε έρευνα αγοράς του το Εθνικό Φόρουμ έδειξε ότι οι άνθρωποι στη Μ. Βρετανία έχουν τις μεγαλύτερες προσδοκίες για τις επιχειρήσεις ως μέλη της κοινωνίας. Σύμφωνα με τον οργανισμό Business for Social Responsibility, μια κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση υποστηρίζεται ότι έχει μεγαλύτερη απήχηση από το κοινό. Η υιοθέτηση πρακτικών ΕΚΕ αυξάνει την ικανότητα της επιχείρησης να προσελκύσει κεφάλαιο και εμπορικούς συνεργάτες. Μια έρευνα του Envoronics International CSR Monitor (2001) έδειξε ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις εντυπώσεις του κοινού για μια επιχείρηση είναι η κοινωνική ευθύνη σε ποσοστό 49% και η ποιότητα της επωνυμίας/ φήμη (40%). 54

57 Αύξηση των πωλήσεων και της αφοσίωσης των πελατών. Το μέγεθος της αγοράς μεγαλώνει για προϊόντα και υπηρεσίες που προέρχονται από τις κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις, δηλαδή από οργανισμούς που όχι μόνο ικανοποιούν καταναλωτικά κριτήρια, όπως η τιμή, η ποιότητα, η επάρκεια, η ασφάλεια και ευκολία, αλλά και ο σεβασμός προς το περιβάλλον, η καταπολέμηση του φαινομένου sweatshop (δηλαδή της ανεπαρκούς αμοιβής των εργαζομένων στο εργοστάσιο της επιχείρησης) και της παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης, καθώς επίσης και της αποφυγής χρήσης γενετικά τροποποιημένων υλικών στα προϊόντα. Με την ΕΚΕ προχωράμε ένα επίπεδο πιο πέρα και ξεπερνάμε το απλό μίγμα marketing μιας επιχείρησης, το οποίο εστιάζει στο προϊόν, την τιμή, τη διανομή και την προβολή. Χαρακτηριστική η έρευνα Cone Corporate Citizenship (2002), σύμφωνα με την οποία το 91% των καταναλωτών στις Η.Π.Α, που ενημερώνονται ως προς τις αρνητικές πρακτικές σχετικά με την ιδιότητα του εταιρικού πολίτη, σκέφτονται να αλλάξουν εταιρεία, το 85% περνά την πληροφορία στην οικογένειά του και στον κοινωνικό περίγυρο, το 83% αρνείται να επενδύσει σε αυτή την επιχείρηση, το 80% αρνείται να εργαστεί σε αυτή, ενώ το 76% θα μπορούσε να μποϋκοτάρει τα προϊόντα της εν λόγω εταιρείας. Το CsrWire κάνει αναφορά στην έρευνα Hill & Knowlton s 2001 Corporate Citizen Watch, σύμφωνα με την οποία 79% των ερωτηθέντων λαμβάνουν υπόψη στις καταναλωτικές τους αποφάσεις το εάν η επιχείρηση είναι «καλός πολίτης» και το 61% υπολογίζει το γεγονός αυτό κατά την απόφασή του να αγοράσει μετοχές της επιχείρησης. Οι τρεις στους τέσσερις, όμως, υπέδειξαν ότι υπάρχει ανεπάρκεια των επιχειρήσεων στο ρόλο τους ως εταιρικών πολιτών. Αυξημένη ικανότητα για προσέλκυση και διατήρηση του ανθρώπινου δυναμικού. Επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται και εδραιώνουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη, υποστηρίζεται ότι βρίσκουν ευκολότερα εργατικό δυναμικό και το γεγονός αυτό συντελεί σε μείωση στα σχετικά με την πρόσληψη και την εκπαίδευση κόστη. Ακόμη και όταν η αγορά εργασίας παρουσιάζει δυσκολίες, οι υποψήφιοι εργαζόμενοι φαίνεται ότι αξιολογούν θετικά μια κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση. Παράδειγμα αποτελεί η έρευνα του Aspen Institute Initiative for Social Innovation through Business (1999 & 2001), τα ευρήματα της οποίας δείχνουν ότι 55

58 πάνω από το 50% των φοιτητών Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων θα αναζητούσαν άλλη θέση εάν ανακάλυπταν ότι τα πιστεύω τους δεν εναρμονίζονταν με τις αξίες τις επιχείρησής τους. Μειωμένη ρυθμιστική εποπτεία. Επιχειρήσεις, οι οποίες ευαπόδεικτα ικανοποιούν και συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις των ρυθμιστικών αρχών, απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και επιρροής από τις εθνικές και τοπικές κυβερνητικές ομάδες. Αυτό αποδεικνύει η ύπαρξη επίσημων προγραμμάτων αναγνώρισης και επιβράβευσης επιχειρήσεων, οι οποίες λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για την οικολογική προστασία ή για την υγεία και την ασφάλεια. Επιτροπές, όπως η U.S Federal Sentencing Guidelines, επιτρέπει ακόμη και τη μείωση των προστίμων για επιχειρήσεις που αποδεδειγμένα αποτελούν «καλούς» εταιρικούς πολίτες και εφαρμόζουν ηθικά προγράμματα στις δραστηριότητές τους. Πρόσβαση σε κεφαλαιαγορές. Η επέκταση της κοινωνικά υπεύθυνης επένδυσης (Social Responsible Investment SRI) σημαίνει ότι η ΕΚΕ οδηγεί σε κεφάλαιο, το οποίο ίσως να μην ήταν εύκολο να ευρεθεί με άλλο τρόπο. Σε έρευνά του σχετικά με την κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση στις Η.Π.Α. για το έτος 2001, το Social Investment Forum αναφέρει ότι η υπεύθυνη επένδυση αυξήθηκε στα 2,34 τρις δολάρια παρά την εκτεταμένη κάθοδο που παρουσιάστηκε στις αγορές από το 1999, όταν είχε διεξαχθεί ανάλογη έρευνα. Ο πρωταρχικός παράγοντας ήταν το γεγονός ότι τα χαρτοφυλάκια εξετάζονταν για ευαισθητοποιημένους κοινωνικά επενδυτές. Από την ΕΚΕ αποκομίζει οφέλη το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η ΕΚΕ συνδέεται στενά με την έννοια της «βιωσιμότητας» (sustainability) ή αλλιώς «βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης» (sustainable development), η οποία έχει οριστεί ως μια μορφή ανάπτυξης, που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες Ο όρος «Βιώσιμη Ανάπτυξη» εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1987 στο Brundland Report. ( Our Common Future : Report of the World Commission on Environment and Development - UNWCED - The Brundtland Report, 1987). Καλύπτει τον τρόπο, με τον οποίο οι οργανισμοί επιδιώκουν σήμερα οικονομική 56

59 ανάπτυξη με την ταυτόχρονη προστασία των πόρων για την ανάπτυξη του αύριο. Αυτό είναι ένα θέμα αυξανόμενης σημασίας και προβληματισμού για τους υπεύθυνους οργανισμούς. Η "βιωσιμότητα" αναφέρεται στις δράσεις μιας εταιρίας για μείωση της αρνητικής επίδρασής της σε όλους τους επιχειρηματικούς τους σχεδιασμούς, διαχειρίσεις και μετρήσεις αποτελεσματικότητας. Για παράδειγμα, σήμερα, οι επιχειρήσεις λαμβάνουν υπόψη τους την επίδρασή τους στο περιβάλλον και η βιωσιμότητα αναφέρεται στην ύπαρξη διαχειριστικών συστημάτων μείωσης των εκπεμπόμενων ρύπων και η αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων. Ως έννοια και μορφή ανάπτυξης, αφορά μια πληθώρα ζητημάτων, όπως η ατμόσφαιρα, η βιοτεχνολογία, η ενέργεια, η φτώχεια, ο τουρισμός, το εμπόριο, η τεχνολογία, οι μεταφορές, η διαχείριση του εδάφους και του νερού, η εκπαίδευση, η υγεία, τα διάφορα υποδείγματα κατανάλωσης και παραγωγής. Με την ανάπτυξη της η ΕΚΕ, μπορεί να εφοδιάσει το σύνολο με μια πληθώρα πληροφοριών σχετικά τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο των επιλογών και των δράσεών της πάνω στις μελλοντικές γενεές Το Κόστος της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Πέρα, όμως από τα οφέλη του να είναι μια επιχείρηση κοινωνικά υπεύθυνη, υπάρχει και το κόστος της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Οι κριτικοί της υποστηρίζουν ότι «η κοινωνική ευθύνη είναι ο φόρος τιμής που ο απανταχού καπιταλισμός αποτίνει στην αρετή». Η ΕΚΕ αποτελεί πλέον μια αυτόνομη βιομηχανία και ένα επάγγελμα που ανθεί (με τις μεγάλες πολυεθνικές λογιστικές συμβουλευτικές εταιρείες να παρέχουν στους πελάτες τους συμβουλές σχετικά με την ΕΚΕ και το πώς να γίνουν υποδειγματικοί εταιρικοί πολίτες). Υπάρχουν προγράμματα εκπαίδευσης, θέσεις σε οικονομικές σχολές, επαγγελματικοί οργανισμοί, ιστοσελίδες που ασχολούνται με την ΕΚΕ. Οι επιχειρήσεις συχνά κατηγορούνται ότι η δράση τους στον τομέα της κοινωνικής ευθύνης είναι επιφανειακή, θέμα δημοσίων σχέσεων ή αύξησης των εταιρικών κερδών χωρίς συμβολή στην κοινωνική ευημερία τελικά. 57

60 Έτσι, οδηγούμαστε σε μορφές παραπλανητικής ή επιζήμιας ΕΚΕ. Οι πολυεθνικές, με τις δραστηριότητες που αναλαμβάνουν, πολλές φορές, τείνουν να συνδυάσουν την κερδοφόρο με την αγαθοεργό πρακτική, όμως αυτό δεν αποτελεί κίνηση προς την κατεύθυνση της ΕΚΕ. Καθώς δέχονται πιέσεις, ζητούν να κριθούν με βάση τα δεδομένα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και αδυνατούν να καταλάβουν γιατί τελικά επισύρουν αρνητική κριτική. Οι προσπάθειές τους ενδεχομένως επαρκούν για να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη και ίσως αυτή είναι και η μόνη τους επιδίωξη. Κριτικοί της ΕΚΕ τονίζουν ότι αυτή αποτελεί μια μεταμφίεση του καπιταλιστικού συστήματος και έχει ξεφύγει από το στόχο των εμπνευστών της να συμβάλει σε μια βαθιά συστηματική αναμόρφωση. Ένας από τους βασικούς πολέμιους της ΕΚΕ, ο νομπελίστας οικονομολόγος Milton Friedman, υποστηρίζει ότι η ευθύνη των επιχειρήσεων είναι η επίτευξη του κέρδους. Δηλώνει ότι «υπάρχει μία και αποκλειστικά μόνο μία κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων, να συμμετέχει σε δραστηριότητες, οι οποίες σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να αυξάνεται το κέρδος των επιχειρήσεων, τηρώντας βέβαια τους κανόνες του παιχνιδιού. Οι κανόνες αυτοί είναι ο ανοικτός και ελεύθερος ανταγωνισμός και η αποφυγή απάτης και δόλου». Σύμφωνα με τον ίδιο, η ευθύνη του manager και γενικότερα της εκτελεστικής διεύθυνσης έναντι των μετόχων και ιδιοκτητών της επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση και η απόδοση του κέρδους προς τους δεύτερους. Επιπλέον, αν τα στελέχη δεσμευθούν με ηθικό - κοινωνικές υποχρεώσεις, τότε μετατρέπονται σε δημόσιους λειτουργούς, κάτι πέρα από αυτό που είναι, και καταπατούν τη συμβολαιακή δέσμευσή τους ως προς τους μετόχους για την προστασία των συμφερόντων τους. Είναι σαν οι managers να «φορολογούν» τους μετόχους, δηλαδή να μην αποδίδουν ολόκληρο το μέρισμα, το οποίο οι τελευταίοι δικαιούνται, για κοινωνικές υπηρεσίες και αγαθοεργίες, πράγμα που δεν έχουν τη δικαιοδοσία να κάνουν. Με αυτό τον τρόπο, καταργείται η έννοια της ιδιωτικής, κερδοσκοπικής, παραγωγικής επιχείρησης και διαστρεβλώνεται το οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς. Αντίθετα με τα ανωτέρω, η έντονη εμφάνιση των διαφόρων κοινωνικών ομάδων (ομάδων συμφερόντων) μέσα στην επιχείρηση, σε συνδυασμό με ανακατατάξεις στην κοινωνική οργάνωση της επιχείρησης, τη διαπλάτυνση της 58

61 δομής της οργάνωσης και τον εκδημοκρατισμό της διοικητικής δραστηριότητας, αποτέλεσε το αίτιο απόκλισης από τη θέση της Κλασικής Θεωρίας, η οποία υποστηρίζει ότι η μεγιστοποίηση του κέρδους αποτελεί το στόχο της επιχειρησιακής δράσης. Εφόσον η οργάνωση και κάθε διεργασία μέσα στον επιχειρησιακό χώρο είναι πλουραλιστική, επόμενο είναι να υπάρχει πλουραλισμός και στους επιχειρησιακούς στόχους. Η αποδοχή του κέρδους ως αποκλειστικού στόχου επιχειρησιακής συμπεριφοράς είναι μη ρεαλιστική. Η επιχείρηση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως κλειστό σύστημα, ένα από τα βασικά της γνωρίσματα είναι ο κοινωνικός της χαρακτήρας. Αποτελεί ένα ανοικτό κοινωνικό παραγωγικό σύστημα. Η προσαρμογή ή ο συμβιβασμός της επιχείρησης με την ισχύουσα κοινωνική ηθική αποτελούν μια αδιαφιλονίκητη πραγματικότητα αν θέλει να βρει αναγνώριση στο χώρο δραστηριοποίησής της. Επομένως ποιά τα κόστη της ΕΚΕ για μια επιχείρηση; Η υιοθέτηση μιας προσέγγισης ΕΚΕ περιέχει συνεχή προσπάθεια και προσαρμογή. Μπορεί να υπάρξουν κόστη, όπως ο χρόνος και η επένδυση που είναι αναγκαία για το σχεδιασμό και την εφαρμογή των πρακτικών. Η ατζέντα της ΕΚΕ συνεχώς διευρύνεται δημιουργώντας μια νέα επιχειρησιακή γλώσσα επικοινωνίας, νέους τρόπους δράσης, ένα νέο σύνολο οργανισμών και ανθρώπων που αλληλεπιδρούν. Μια μικρομεσαία κυρίως επιχείρηση, μέσα σε αυτό το διαφορετικό πλαίσιο, είναι δυνατόν να μη διαθέτει τις δεξιότητες, την εμπειρία ή τους πόρους να «προχωρήσει μπροστά». Γενικά, για μικρότερες επιχειρήσεις ίσως να μην υπάρχουν οι διαθέσιμοι πόροι, έτσι ώστε να επιδιωχθεί μια κοινωνικά υπεύθυνη προσέγγιση. Επιπλέον, η ΕΚΕ αποτελεί μια πολύπλοκη και αβέβαιη περιοχή δράσης, η οποία συνυπολογίζει τις επιδράσεις σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό τομέα παράλληλα με τον οικονομικό και προτείνει μια προσέγγιση που ενθαρρύνει την ανάμιξη και το διάλογο με τους συναφείς συμμέτοχους. Τα όρια είναι ασαφή και καθίσταται αναγκαία η αποσαφήνισή τους. Συχνά, τα στοιχεία για τα οφέλη από συγκεκριμένα εργαλεία και πρακτικές ΕΚΕ παραμένουν ακαθόριστα. Για παράδειγμα, το ποια τμήματα της επιχείρησης, ποια ζητήματα, πού γεωγραφικά, πόσο μακριά μέσα στην αλυσίδα εφοδιασμού, πόσο εκτείνεται η ευθύνη όταν οι αιτίες είναι 59

62 πολλαπλές ή έμμεσες. Τα ενδιαφερόμενα μέρη ή συμμέτοχοι πρέπει να αναγνωριστούν, γεγονός που αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία, καθώς ακόμη, πρέπει να εγκαθιδρυθούν μηχανισμοί συνεχούς επικοινωνίας, προτεραιότητες και να κατανοηθούν τα αντιμαχόμενα συμφέροντα. Εκτός αυτών, είναι απαραίτητο να ανευρεθούν και να διαμορφωθούν εργαλεία και πρακτικές, που ταιριάζουν με τις ειδικές συνθήκες σε κάθε επιχείρηση και να είναι αποτελεσματικές και αξιόπιστες. Το ίδιο θα πρέπει να συμβεί και με τη συλλογή των πληροφοριών. Σε επίπεδα διεθνών αλυσίδων εφοδιασμού τα κενά στην κατανόηση και την επαγρύπνηση σχετικά με την ΕΚΕ είναι πιο δύσκολο να καλυφθούν Εμπόδιο, επίσης, αποτελεί η αδυναμία ή έλλειψη της δημόσιας διακυβέρνησης και του ρόλου της νομοθεσίας και των υποδομών, οι ανεπαρκώς διαμορφωμένες ομάδες συμμετεχόντων σε τοπικό επίπεδο, οι περιορισμένες δυνατότητες της «κοινωνίας των πολιτών» (civil society), το βραχυχρόνιο ενδιαφέρον από πλευράς καταναλωτών, επενδυτών ή πελατών. Όλα αυτά πρέπει να ξεπεραστούν έτσι ώστε ο επιχειρηματικός κόσμος και σκέψη να ευθυγραμμιστούν με την έννοια της ΕΚΕ. Στην περίπτωση της περιβαλλοντικής προστασίας, το κόστος από την υιοθέτηση κοινωνικά υπεύθυνων πρακτικών οικολογικής διαχείρισης θα πρέπει να μετακυληθεί στον καταναλωτή, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η τιμή του προϊόντος. Το γεγονός αυτό μπορεί να σημαίνει μείωση των πωλήσεων, τουλάχιστον στο βραχυχρόνιο διάστημα. Ακόμη, αναφορικά με ζητήματα εργατικού δυναμικού, για παράδειγμα, η πρόσληψη ανειδίκευτων εργατών, προερχόμενων από μειονότητες, τείνει στο να οδηγήσει σε μια αύξηση του κόστους. Από τη μία πλευρά, η ενθάρρυνση τέτοιου είδους προγραμμάτων εκπαίδευσης εργατικού δυναμικού δημιουργεί μακροχρόνια επιπρόσθετο όφελος για το κοινωνικό σύνολο, αφού συντελεί στην αύξηση του επιπέδου οικονομικής και μη ευημερίας, μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας και των εισοδημάτων των ατόμων. Όμως, από την άλλη, οι κριτικοί, υποστηρίζουν ότι, αν η κοινωνία αποσπάσει ένα μέρος της προσοχής της οικονομίας από την αποτελεσματικότητα (που μεταφράζεται σε κέρδος), τότε θα σημειωθεί πιο μικρός ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης. Δεν είναι δυνατή, δηλαδή, η ταυτόχρονη επιδίωξη οικονομικών και κοινωνικών στόχων. 60

63 Τέλος, τίθεται και ένα ακόμη ζήτημα που αιτιολογεί τις αυξημένες δαπάνες των επιχειρήσεων σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα. Επειδή η κοινωνία ολοένα και περισσότερο εστιάζει το ενδιαφέρον της στην κοινωνική και περιβαλλοντική επαγρύπνηση και εξαιτίας των πολλών κινδύνων νομικής και οικονομικής φύσης, στους οποίους μπορεί να εκτεθεί η αγορά αξιών, η επιχείρηση πρέπει σε εθελοντική βάση να υποβάλλεται σε επιπρόσθετες δαπάνες σχετικές με την ΕΚΕ, έτσι ώστε να προστατεύσει την αξία της μετοχής της στη χρηματιστηριακή αγορά. Μακροχρόνια, η χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής της κοινωνικά υπεύθυνης επιχείρησης θα τείνει να είναι υψηλότερη από μία άλλη που δεν υιοθετεί πρακτικές ΕΚΕ και εκτίθεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω ενδεχόμενων κοινωνικών και κυβερνητικών αντιδράσεων. Για τους παραπάνω λόγους, ο σύγχρονος επιχειρηματίας πρέπει να είναι συνεχώς ενήμερος για τις επιπλοκές των αποφάσεών του και τον αντίκτυπο που αυτές θα έχουν τόσο στην επιχείρηση όσο και στην κοινωνία. Είναι ξεκάθαρο ότι η προσπάθεια του ανθρώπου να αποκτήσει την ευτυχία βασίζεται σε κάτι περισσότερο από τον απλό υλισμό όσο σημαντικός και αν είναι. Επομένως, για μια επιχείρηση είναι ιδιαίτερα δύσκολο και δαπανηρό εγχείρημα να είναι κοινωνικά υπεύθυνη, λόγω του ότι περιλαμβάνει τη βαθιά κατανόηση των αξιών, καθώς και την προεξόφληση των μελλοντικών απαιτήσεων του κοινού. 61

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 o Προάγοντας την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 4.1. Εισαγωγή Η σημασία της ΕΚΕ στο σύγχρονο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον είναι πολύ σημαντική. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρξει πληροφόρηση, σχετικά με δράσεις και πρακτικές που πραγματοποιούνται από διάφορους φορείς που έχουν δημιουργηθεί ώστε η προσπάθεια για ενσωμάτωση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στις επιχειρήσεις, που την υποστηρίζουν να γίνει πιο πρακτική και ουσιώδες Το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Το CSR Europe είναι ένα ηγετικό Ευρωπαϊκό δίκτυο επιχειρήσεων για την εταιρική κοινωνική ευθύνη με πάνω από 65 μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες- μέλη. Είναι ένα δίκτυο επαγγελμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, βασισμένο στην ανταλλαγή λύσεων ΕΚΕ και στη διαμόρφωση του σύγχρονου επιχειρηματικού και πολιτικού πλαισίου, σχετικά με την βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα των εταιριών. Από την ίδρυση του, το 1995, από τον τότε Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jacques Delors και κύριες Ευρωπαϊκές εταιρίες, αποστολή του CSR Europe είναι να βοηθάει τις εταιρίες, να ενσωματώνουν την Εταιρική κοινωνική ευθύνη στις καθημερινές τους λειτουργίες και συναλλαγές. Μέσω του δικτύου του, το οποίο αποτελείται από 22 Εθνικούς Εταίρους σε 19 Ευρωπαϊκές χώρες, το CSR Europe είναι σε επαφή με περίπου 1800 επιχειρήσεις, που λειτουργούν σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος. Το CSR Europe χρησιμοποιεί την ποικιλία αυτών των εθνικών στρατηγικών και προτεραιοτήτων ΕΚΕ στο διάλογο του με τα ενδιαφερόμενα μέρη για την Ευρωπαϊκή αυτή τάση. Από την άλλη πλευρά, το δίκτυο διευκολύνει τη μεταφορά 62

65 εμπειριών και λύσεων ΕΚΕ προς τις επιχειρήσεις και τους Εθνικούς Εταίρους μέλη του. Το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί τον εθνικό Εταίρο του Ευρωπαϊκού Δικτυού (CSR Europe). Ιδρύθηκε το 2000, με στόχο τη συνεργασία και υποστήριξη των ελληνικών επιχειρήσεων, για την επίτευξη της αποδοτικότητας και της διαρκούς επιχειρηματικής και ανθρώπινης ανάπτυξης, με την ένταξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στις βασικές επιχειρηματικές τους στρατηγικές και πρακτικές. Μέλη του είναι Σύνδεσμοι και Φορείς, που αντιπροσωπεύουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα μας, καθώς και επιχειρήσεις, που είναι ευαισθητοποιημένες στο θέμα, ώστε να δημιουργηθεί η βάση για την υποστήριξη της πρωτοβουλίας στην Ελλάδα σε εθνικό επίπεδο. Το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ έχει διαμορφώσει τις συνθήκες για συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, τη UNICEF και την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε για τους Πρόσφυγες. Εκτός από τη δράση του στο εθνικό πλαίσιο, το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ είναι ο εθνικός εκπρόσωπος και συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την ΕΚΕ CSREurope, ενώ από το 2004 έχει προσυπογράψει την πρωτοβουλία του Ο.Η.Ε για το Οικουμενικό Σύμφωνο (UN Global Compact) Φορείς που Προωθούν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στον Ελληνικό Χώρο. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, το οποίο συμμετέχει στο Δ.Σ του Δικτύου, έχει εντάξει στην αποστολή του (mission statement) τη σύγχρονη έννοια του εταιρικού πολίτη (corporate citizenship) και τη σημασία της κοινωνικής ευαισθησίας για τις επιχειρήσεις, που επιθυμούν να διαδραματίσουν ένα πιο ενεργό ρόλο απέναντι στις προκλήσεις και αλλαγές, που συμβαίνουν στην παγκόσμια κοινωνία. Σύμφωνα με δήλωση του ο ΣΕΒ στηρίζει τον κοινωνικό ρόλο των επιχειρήσεων και προβάλλει τη σημαντική συνεισφορά των μελών του στο 63

66 κοινωνικό σύνολο. Ενθαρρύνει όλα τα μέλη του να συμπεριλάβουν στην εταιρική τους στρατηγική θέματα, που άπτονται της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, να υιοθετήσουν κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης και να ευαισθητοποιηθούν στα θέματα της Αειφόρου/Βιώσιμης Ανάπτυξης. Έτσι ο ΣΕΒ ορίζει την ΕΚΕ ως «τη συστηματική, οργανική και εθελοντική ενσωμάτωση από τις εταιρείες στην επιχειρηματική τους λειτουργία δραστηριοτήτων με κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική διάσταση, με ουσιαστική συνεισφορά προς το κοινωνικό σύνολο, σε συνεργασία με όλους τους συμμέτοχους (stakeholders)». Τη δέχεται ως μια νέα αντίληψη στη διοίκηση των σύγχρονων επιχειρήσεων και τη συνδέει στενά με την προσέγγιση της τριπλής αρχής (triple bottom line approach) και τη βιώσιμη ή αειφόρο ανάπτυξη (sustainable development). Πρόσφατη εξέλιξη για τα ελληνικά δεδομένα στον τομέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αποτέλεσε η έκδοση από την Ετήσια Τακτική Συνέλευση των μελών του ΣΕΒ για το 2005 της «Χάρτας Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των Επιχειρήσεων». Μέσα στις δράσεις του Συνδέσμου για το 2005, Έτος Ανταγωνιστικότητας για την Ελλάδα, υπάγεται η Χάρτα, ένα κείμενο αρχών και αξιών, με στόχο να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πλαισίου συμπεριφοράς των επιχειρήσεων με βάση κοινές αξίες, στάσεις και αντιλήψεις, που θα αναδείξει το πρότυπο του σύγχρονου Έλληνα επιχειρηματία, θα συνεισφέρει στην αποτελεσματική συνεργασία όλων των κοινωνικών εταίρων και θα διευκολύνει τη δημιουργία και κοινή αποδοχή ενός σύγχρονου περιβάλλοντος, κατάλληλου για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής (στρατηγικοί στόχοι της Διάσκεψης της Λισσαβόνας). Η Χάρτα που κατήρτισε ο ΣΕΒ αποτελείται από τις εξής 10 αρχές στις οποίες εναλλάσσονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των επιχειρήσεων: 1. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα να λειτουργεί σε σταθερό σαφές, κωδικοποιημένο αντικείμενο, προβλέψιμο, διεθνώς ανταγωνιστικό θεσμικό και νομικό πλαίσιο, που προάγει την επιχειρηματικότητα και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα. Η επιχείρηση οφείλει να θέτει σε προτεραιότητα την επιβίωσή της, σεβόμενη το θεσμικό και νομικό πλαίσιο, να αναλαμβάνει με συνέπεια τις υποχρεώσεις της. 64

67 2. Η επιχείρηση, όπως και κάθε πολίτης της χώρας έχει δικαίωμα σε χρήση και διαφανή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, η οποία διασφαλίζει τον κοινωνικό ρόλο του κράτους και στοχεύει στον περιορισμό του δημόσιου δανεισμού, καθώς και σε σταθερό και προβλέψιμο φορολογικό πλαίσιο, που στηρίζει την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις. Η επιχείρηση έχει υποχρέωση να ανταποκρίνεται στις θεσμοθετημένες υποχρεώσεις της και να συμβάλει στην καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία οδηγεί σε στρεβλώσεις της αγοράς και ζημιώνει το κοινωνικό σύνολο. 3. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα πρόσβασης σε μια ενοποιημένη και αποτελεσματική ευρωπαϊκή αγορά, που δεν περιορίζεται από κρατικά ή ιδιωτικά μονοπώλια και λειτουργεί με όρους, που θίγουν την άμεση ή μακρόχρονη ανταγωνιστική ικανότητα της ίδιας και του συνόλου της οικονομίας. Η επιχείρηση οφείλει να αποφεύγει εναρμονισμένες πρακτικές και να μη νοθεύει τον ανταγωνισμό εις βάρος του καταναλωτή. 4. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, που προσφέρει δεξιότητες, γνώσεις και αξίες, που αντιστοιχούν στις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες, ένα σύστημα, που προάγει την ατομική ευθύνη, τη δημιουργία και την καινοτομία, έχει υποχρέωση να επενδύει στη γνώση στο χώρο της εργασίας, στην κατάρτιση και δια βίου εκπαίδευση των εργαζομένων της. 5. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα να διεκδικεί διαφάνεια, φερεγγυότητα και αμοιβαιότητα στις σχέσεις της πολιτείας με τους πολίτες και τις άλλες επιχειρήσεις, καθώς και την αποτελεσματική προστασία της δικαιοσύνης. Η απόδοση εύλογου μερίσματος στους μετόχους της, η εφαρμογή των αρχών της εταιρικής διακυβέρνησης και η εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς τους εργαζομένους της αποτελούν επιπλέον υποχρεώσεις της. 6. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα πρόσβασης σε μια αγορά εργασίας, που δεν επιβαρύνει την ικανότητα της να προσαρμόζεται γρήγορα στις αλλαγές και ενθαρρύνει την αύξηση της απασχόλησης, καθώς και να διεκδικεί 65

68 από την Πολιτεία, ένα αποτελεσματικό δίκτυο κοινωνικής προστασίας, που στοχεύει στη σύντομη επανένταξη των ανέργων στην αγορά. Η επιχείρηση έχει υποχρέωση να συνεισφέρει στη δημιουργία θέσεων εργασίας, να εφαρμόζει ένα αξιοκρατικό σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης, των προαγωγών και των αμοιβών, να διασφαλίζει καλές και ασφαλείς συνθήκες εργασίας με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες για όλους και να σέβεται την ισορροπία μεταξύ εργασιακού χρόνου και προσωπικής ζωής. 7. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα να πειθαρχεί στους κανόνες για την προστασία του καταναλωτή να παρέχει ειλικρινή ενημέρωση και πληροφόρηση σε όσους συναλλάσσονται με αυτή και να σέβεται το δικαίωμά του για παροχή ασφαλών, ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών σε ανταγωνιστικές τιμές. 8. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα σε μια ενιαία εθνική και ευρωπαϊκή πολιτική, που προστατεύει αποτελεσματικά την πνευματική ιδιοκτησία, στηρίζει την έρευνα και ανάπτυξη και ενθαρρύνει την καινοτομία. Η επιχείρηση έχει ευθύνη να παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις, να βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά της, να εκσυγχρονίζει τις διαδικασίες παραγωγής και να καινοτομεί στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που παρέχει. 9. Η επιχείρηση έχει δικαίωμα να σέβεται το περιβάλλον ελαχιστοποιώντας τις επιπτώσεις των δράσεων της σε αυτό, να εφαρμόζει μέτρα πρόληψης καταστροφών, να προωθεί ενεργά την ανακύκλωση και να συμβάλει στην εξοικονόμηση ενέργειας. 10. Η επιχείρηση που σέβεται τις υποχρεώσεις της, όπως αυτές απορρέουν από την παρούσα Χάρτα, διεκδικεί αναγνώριση της συνεισφοράς της στην κοινωνία και σεβασμό των δικαιωμάτων της από την Πολιτεία. Η επιχείρηση, ως ενεργός εταιρικός πολίτης, δεσμεύεται να αποδίδει στην κοινωνία μέρος της προτιθέμενης αξίας, που παράγει και καλλιεργεί εταιρική κουλτούρα, η οποία αναγνωρίζει και εφαρμόζει τις αρχές της παρούσας Χάρτας. 66

69 Πρόσφατη εξέλιξη στον ελληνικό χώρο αποτελεί και η ίδρυση του Ελληνικού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής. Στόχος του Σωματείου είναι η προώθηση των αρχών της Επιχειρηματικής Ηθικής, της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της Εταιρικής Διακυβέρνησης στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, την ακαδημαϊκή κοινότητα και σε εθελοντικούς οργανισμούς. Το Ινστιτούτο φιλοδοξεί να παίξει σημαντικό ρόλο στο χώρο των επιχειρήσεων παρέχοντας υποστήριξη στους οργανισμούς και τους επαγγελματίες, έτσι ώστε να εφαρμόσουν ένα νέο τρόπο διοίκησης, με την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, ερευνητικών εργαλείων, εκπαίδευσης και διάδοσης καλών πρακτικών. Όραμα του αποτελεί η διάδοση και η καλλιέργεια ενός νέου τρόπου διοίκησης, ο οποίος θα έχει ως βάση του τις αξίες της επιχειρηματικής ηθικής, η δημιουργία ενός καθολικά αποδεκτού κώδικα επιχειρηματικής δεοντολογίας, καθώς και η αύξηση της γνώσης και ενημέρωσης σε θέματα επιχειρηματικής ηθικής, εταιρικής ευθύνης και διακυβέρνησης στον ελληνικό χώρο. Μέλη του είναι εταιρείες και οργανισμοί, αλλά και επαγγελματίες του κλάδου και φοιτητές. Στις δραστηριότητές του περιλαμβάνονται η έκδοση περιοδικής ενημερωτικής έκδοσης (newsletter), που θα κυκλοφορεί κατά τακτά διαστήματα και θα αποστέλλεται στα μέλη του Σωματείου, η δημιουργία ενεργής ηλεκτρονικής λίστας συζήτησης (forum), η προσωπική επικοινωνία με τα μέλη και περιοδικές συναντήσεις, η συμμετοχή σε συνέδρια, επιστημονικές εκδηλώσεις και ημερίδες, με θέματα που σχετίζονται με την επιχειρηματική ηθική, την εταιρική κοινωνική ευθύνη και την εταιρική διακυβέρνηση, η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και παγκόσμια συνέδρια, η διοργάνωση σεμιναρίων για τα μέλη και για τις επιχειρήσεις και τέλος, η ανάπτυξη εργαλείων υποστήριξης σε θέματα επιχειρηματικής ηθικής. Ένας άλλος φορέας που έκανε πρόσφατα την εμφάνιση του είναι το Global Compact για την ΕΚΕ που ιδρύθηκε το 2008, με εβδομήντα επιχειρήσεις / μέλη, κάθε μεγέθους. Στην προσπάθεια για ευρύτερη διάδοση των αρχών του έχουν δημιουργηθεί εθνικά Δίκτυα σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης. Στην χώρα μας, ο φορέας που συντονίζει τις δραστηριότητες του Ελληνικού Δικτύου Global Compact, είναι το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. 67

70 4.4. Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Αν η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) για τις επιχειρήσεις έχει τρεις διαστάσεις (Περιβάλλον, Άνθρωποι, Κοινότητα) για τη βιομηχανία των Media έχει τέσσερις : η πλέον σημαντική είναι η ευθύνη της για την αξιόπιστη ενημέρωση και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Ωστόσο, η ενημέρωση για την ΕΚΕ βρίσκεται τη στιγμή αυτή σε φάση «ανάδυσης». Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη προβάλλεται από μεγάλους οργανισμούς μέσα από διαφημίσεις και καταχωρίσεις αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Το κοινό παρακολουθεί αυτές τις κινήσεις και προσπαθεί να κατανοήσει μέσα από τα χαμογελαστά πρόσωπα και τις ωραίες εικόνες που εμφανίζονται, την ουσία, δηλαδή το κοινωνικό έργο του οργανισμού τόσο στο περιβάλλον όσο και στην κοινωνία και στους εργαζόμενους (Αυλώνας, 2008). Υπάρχουν πολλοί τρόποι προβολής τους οποίους μπορεί να μεταχειριστεί ή κάθε επιχείρηση, προκειμένου να αφήσει το στίγμα της στην κοινή γνώμη ως εταιρεία με αυξημένη Εταιρική Κοινωνική και Ηθική Ευθύνη. Από τους πιο σημαντικούς και ολοκληρωμένους τρόπους είναι μέσα από ετήσιες εκθέσεις όπου πέρα από τα οικονομικά αποτελέσματα αποτυπώνονται τα κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά σε βάθος χρόνου. Η δημιουργία μιας τέτοιας έκθεσης γίνεται περισσότερο αντιληπτή ως ένα εργαλείο επικοινωνίας με τους συμμέτοχους (μέτοχους, πελάτες, εργαζόμενους, συνεργάτες, κοινωνία) που μπορεί να οδηγήσει σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, και καλύτερη φήμη εφόσον χρησιμοποιείται με τον σωστό τρόπο (Αυλώνας, 2008) Σύμφωνα με πρόσφατη ποσοτική έρευνα της CSR (2008) για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και την Υπεύθυνη Κατανάλωση, οι εννέα στους δέκα καταναλωτές πιστεύουν ότι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, θα πρέπει να παράγουν και κατ επέκταση να μεταδίδουν αξιόπιστες ειδήσεις. Επίσης, οι οχτώ στους δέκα (79,1%) είναι της άποψης ότι τα ΜΜΕ, είναι υποχρεωμένα να φέρνουν στο φως της δημοσιότητας υποθέσεις που αφορούν την κατάχρηση εξουσίας, ενώ το ίδιο ποσοστό θεωρεί ότι θα πρέπει να είναι σωστοί εργοδότες και να σέβονται τα εργασιακά δικαιώματα. Παράλληλα, το 95,7% πιστεύει πως τα Μέσα Μαζικής 68

71 Ενημέρωσης, όσον αφορά την ΕΚΕ, θα πρέπει να είναι υπεύθυνα απέναντι στην κοινωνία. Στη χώρα μας η συμμετοχή των επιχειρήσεων των Μedia στο στερέωμα των δραστηριοτήτων ΕΚΕ δεν είναι ακόμη διαδεδομένη. Ίσως φταίει και το ότι η κοινωνία, η πολιτεία και οι πολιτικοί είτε θεωρούν τα ΜΜΕ «άβατο» - επιχειρηματικό άρα και εργοδοτικό- είτε περιορίζουν τις προσδοκίες τους στις ευθύνες τους απέναντι στην ενημέρωση. Επιπλέον, τα συνδικαλιστικά όργανα των δημοσιογράφων δεν δείχνουν να έχουν σχετική ευαισθητοποίηση όπως και οι εθνικές ενώσεις ιδιοκτητών ΜΜΕ. Παραγνωρίζεται έτσι η δική τους ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον - την προστασία του οποίου, ωστόσο, όντως προωθούν μέσα από την ενημέρωση. Οι λύσεις υπάρχουν όπως και η ευρωπαϊκή και διεθνής εμπειρία στον τομέα των ΜΜΕ η οποία και μπορεί να μας καθοδηγήσει. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η Ενεργός Κοινωνία, το Δίκτυο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που έχουν πρόσβαση στο ζωτικό χώρο των επιχειρήσεων των ΜΜΕ μπορούν να τα ευαισθητοποιήσουν και να τους ζητήσουν ενεργό συμμετοχή. Να φροντίσουν επίσης ώστε οι δημοσιογράφοι να εκπαιδεύονται και να διαπιστεύονται με το αντικείμενο της ΕΚΕ. Μέσα από τον τομέα των ΜΜΕ θα πρέπει η κοινωνία να βγει από την σύγχυση της ΕΚΕ με την φιλανθρωπία, τις δημόσιες σχέσεις και την ασάφεια των στόχων που επιδιώκονται. Θα πρέπει να προφυλάσσει τις επιχειρήσεις από επικίνδυνους εκτροχιασμούς που τις οδηγεί στην επιβίωση και στην επιτυχία ενώ παράλληλα θα υπερέχει η ενημέρωση για την κοινωνική συνοχή, το περιβάλλον και την Βιώσιμη ανάπτυξη Ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, μια επιχείρηση πρέπει να ακολουθήσει μια διαδικασία. Η υλοποίηση ενός προγράμματος ΕΚΕ δεν πρέπει να στηρίζεται μόνο σε οικονομικά επιχειρήματα ή 69

72 σε κοινωνικά κριτήρια, άλλα είναι απαραίτητο να γίνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, με συστηματικές πρακτικές για να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, που είναι τόσο το μέγιστο όφελος για τον σκοπό, όσο και για την επιχείρηση. Τα βήματα για να έχει ένα πρόγραμμα επιτυχημένα αποτελέσματα είναι πέντε και είναι τα εξής : Το πρώτο για την βήμα για την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, είναι η επιλογή των κοινωνικών θεμάτων που θα στηρίξει η επιχείρηση. Το θέμα που θα επιλέξει η επιχείρηση πρέπει να ταιριάζει με τους στόχους και της αξίες της επιχείρησης, καθώς επίσης το κοινό που θέλει να προσεγγίζει και το κοινωνικό περιβάλλον. Ακολουθεί η επιλογή των κοινωνικών πρωτοβουλιών, οι οποίες πρέπει να ταιριάζουν με βασικές απαιτήσεις για την επίτευξη του σκοπού, να εκμεταλλεύονται όσο το δυνατόν περισσότερο τους διαθέσιμους πόρους και την εμπειρία που διαθέτει η επιχείρηση. Για να ελέγξει η επιχείρηση κατά πόσο της ταιριάζει η πρωτοβουλία που έχει πάρει, πρέπει να λάβει υπόψη της μια σειρά από παράγοντες όπως για παράδειγμα, αν η υλοποίηση της πρωτοβουλίας έχει επιπλοκές στην άσκηση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Επόμενο βήμα είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του προγράμματος, που στην ουσία σημαίνει το στρατηγικό σχεδιασμό της επιχείρησης και περιλαμβάνει τη δημιουργία ταυτότητας του προγράμματος, την αποσαφήνιση των σκοπών του προγράμματος, την ανάθεση αρμοδιοτήτων στα στελέχη της επιχείρησης, την εκπόνηση χρονοδιαγράμματος τουλάχιστον για το πρώτο χρόνο υλοποίησης του προγράμματος και την κατανομή του προϋπολογισμού. Μετά την ολοκλήρωση του σχεδιασμού του προγράμματος, γίνεται η αξιολόγηση του, η οποία βασίζεται τόσο στο κοινωνικό σκοπό, όσο και στους στόχους της επιχείρησης π.χ. βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης, προσέλκυση και κινητοποίηση των εργαζομένων, αύξηση των πωλήσεων κ.τ.λ.. 70

73 Η αξιολόγηση των προγραμμάτων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης εμφανίζει σημαντικές δυσκολίες, οι οποίες είναι οι εξής: - τα μη άμεσα μετρήσιμα ωφελήματα της ΕΚΕ, ειδικά όταν αφορούν σε μακροχρόνιους στόχους της επιχείρησης - η πολυμέρεια των ενεργειών και των ωφελουμένων ή η δομή της επιχείρησης που καθιστά εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα τη συλλογή σχετικών στοιχείων. Τέλος, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης πρέπει να συμφιλιώνει την κερδοφορία με την αειφορία. Κατά συνέπεια πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη και διαφάνεια και η στόχευση δεν μπορεί να αφορά εφήμερες εντυπώσεις αλλά σε μόνιμα αναπτυξιακά αποτελέσματα. 71

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Αειφόρος Βιώσιμη Ανάπτυξη Η επιχείρηση αποτελεί το βασικό μεταποιητή των πόρων του πλανήτη μας. Αποτελεί πρόκληση η έγκαιρη ανταπόκρισή της στη νέα πραγματικότητα, οικονομική, πολιτική, οικολογική. Η επιχειρηματική κοινότητα έχει την υποχρέωση και την ικανότητα να αναλάβει ηγετικό ρόλο και να μετατρέψει τις απειλές για το μέλλον μας σε ευκαιρίες βιώσιμης ανάπτυξης. Η "βιωσιμότητα" αναφέρεται στις δράσεις μιας εταιρίας για μείωση της αρνητικής επίδρασής της σε όλους τους επιχειρηματικούς τους σχεδιασμούς, διαχειρίσεις και μετρήσεις αποτελεσματικότητας. Η βιωσιμότητα παρείχε μια νέα, απαιτητική και δυναμική ολιστική βάση, πάνω στην οποία θα μπορούσαν να συζητηθούν θέματα, όπως η σχέση εταιρικής ευθύνης και κοινωνίας. Διεθνώς, έχει γίνει αποδεκτό το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις στις ανεπτυγμένες χώρες είναι μη βιώσιμες. Είναι εμφανές το ότι πρέπει να γίνουν βιώσιμες είτε μέσω κυβερνητικών πρωτοβουλιών είτε μέσω των ίδιων τους των δραστηριοτήτων. Για να καταφέρει η βιωσιμότητα να επιτευχθεί σε μια ρεαλιστική βάση, το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να μπορεί να σχηματίζει άποψη για τις επιλογές που κυβερνούν τον τρόπο ζωής του. Στο σημείο αυτό, είναι αναγκαία η πληροφόρηση, η κοινωνική αναφορά και η διαφάνεια. Εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η ΕΚΕ, εφόσον ενσωματώνει κοινωνικές και περιβαλλοντικές αξίες στις πρακτικές της. Με την ανάπτυξη της η ΕΚΕ, μπορεί να εφοδιάσει το σύνολο με μια πληθώρα πληροφοριών σχετικά με το περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο των επιλογών και των δράσεών της πάνω στις μελλοντικές γενεές. Βιώσιμη ανάπτυξη καλείται η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να υπονομεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. 72

75 Η Βιώσιμη ανάπτυξη είναι έννοια ταυτόσημη με την αειφόρο ανάπτυξη, που το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η αέναη ζωή και προτεραιότητα της η εξασφάλιση ποιότητας διαβίωσης σε όλους τους τομείς και για πάντα. Η αειφόρος ανάπτυξη αφορά στην εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής για όλους, τόσο σήμερα όσο και για τις επόμενες γενεές. Συνδυάζει οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα και προσφέρει επιχειρηματικές ευκαιρίες, σε εταιρείες, που μπορούν να βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων. Η βιώσιμη ανάπτυξη συνδέεται με ακόμη μια σημαντική έννοια, την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (Ε.Κ.Ε). Σε διεθνές επίπεδο πολλοί φορείς δραστηριοποιούμενοι σε θέματα ΕΚΕ προσπαθούν να οριοθετήσουν την έννοια αυτή. Η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όλης της ανθρωπότητας χωρίς την ταυτόχρονη αύξηση της χρήσης των φυσικών πόρων στα όρια των δυνατοτήτων του πλανήτη. Οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός πραγματικά βιώσιμου τρόπου ζωής καθιστούν απαραίτητη την ενοποίηση της δράσης σε τρεις τομείς: δίκαιη οικονομική μεγέθυνση, διαφύλαξη των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος και κοινωνική ανάπτυξη. Επιπλέον, το ενδιαφέρον της βιώσιμης ανάπτυξης επικεντρώνεται στη διασφάλιση του ότι η διεθνής περιβαλλοντική διακυβέρνηση ενσωματώνεται με συνέπεια και σωστό τρόπο με τη διεθνή οικονομική διακυβέρνηση. Η βασική ιδέα πίσω από την έννοια είναι ότι οι ισχύοντες τρόποι συμπεριφοράς, ειδικά στον ανεπτυγμένο κόσμο, είναι μη βιώσιμοι και γι αυτό απειλούν τον τρέχοντα και μελλοντικό τρόπο ζωής. Η σημασία της βιωσιμότητας έγκειται σε δύο σημεία: Θέτει ως ζήτημα στις επιχειρηματικές και πολιτικές ημερήσιες διατάξεις το γεγονός ότι οι ισχύοντες τρόποι ζωής έχουν κάποιες «εξωτερικότητες». Αποτελεί μία διεθνώς αποδεκτή έννοια. Αν και συνήθως αναφέρεται σε περιβαλλοντικά ζητήματα του πλανήτη (eco efficiency), Οικο-αποδοτικότητα [Eco-efficiency World Business Council for Sustainable Development (WBCSD)]: η παροχή ανταγωνιστικών προϊόντων και 73

76 υπηρεσιών που ικανοποιούν τις ανθρώπινες ανάγκες και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, ενώ παράλληλα μειώνουν τις οικολογικές επιπτώσεις και τη χρήση πόρων σε επίπεδο που είναι σε ισορροπία με την υπολογισμένη δυναμικότητα της γης, ωστόσο εμπεριέχει και κοινωνική χροιά (eco justice). Εικόνα 5.1: ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ. Πηγή : ΕΤΑΤ, Σήμερα, οι αειφόρο αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν συνεχώς διάφορες συγκρουόμενες καταστάσεις σε όλα τα επίπεδα, που πρέπει να ιεραρχήσουν και να διαχειριστούν σωστά. Έτσι λαμβάνουν υπόψη τους την επίδρασή τους στο περιβάλλον καθώς η βιωσιμότητα αναφέρεται στην ύπαρξη διαχειριστικών συστημάτων μείωσης των εκπεμπόμενων ρύπων, χρήση ενέργειας 74

77 από ανανεώσιμες πηγές, η αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, μέσω κλειστών κύκλων ανακύκλωσης. Ως έννοια και μορφή ανάπτυξης, αφορά μια πληθώρα ζητημάτων, όπως η ατμόσφαιρα, η βιοτεχνολογία, η ενέργεια, η φτώχεια, ο τουρισμός, το εμπόριο, η τεχνολογία, οι μεταφορές, η διαχείριση του εδάφους και του νερού, η εκπαίδευση, η υγεία, τα διάφορα υποδείγματα κατανάλωσης και παραγωγής. Με άλλα λόγια, όχι μόνο θα πρέπει να προσέχουμε τη χρήση των λιγοστών φυσικών πόρων του πλανήτη, αλλά και να λαμβάνουμε μέριμνα για τη διανομή του πλούτου, καθώς και για την ευημερία των μελλοντικών γενεών. Τα βασικά συστατικά της αειφόρα αναπτυσσόμενης επιχείρησης: Σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σεβασμός των δικαιωμάτων όλων των εμπλεκόμενων και ενδιαφερόμενων. Σεβασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Προστασία του περιβάλλοντος (οικο-αποδοτικότητα). Συμμετοχή στις δραστηριότητες της κοινότητας. Ανάπτυξη σχέσεων με τους προμηθευτές. Παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιδόσεων ως προς την αειφόρο ανάπτυξη. 75

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο Μελέτη περίπτωσης «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.» 6.1. Η Επιχείρηση «MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.» Η MEVACO είναι μια πρωτοπόρος Βιομηχανική Εταιρία στον χώρο της παραγωγής μεταλλικών προϊόντων, εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών. Με εμπειρία 40 χρόνων, σημαντική τεχνογνωσία και παραγωγική ευελιξία, η MEVACO διαθέτει πρωτοποριακές δυνατότητες στην επεξεργασία ελασμάτων και στις σιδηρές κατασκευές ακριβείας. Διαθέτοντας πλούσιο και υπερσύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό, ιδιαίτερη γνώση της επεξεργασίας μετάλλου και άνετους βιομηχανικούς χώρους, η MEVACO έχει σαν αντικείμενο την παραγωγή / κατασκευή του μεταλλικού μέρους προϊόντων πάσης φύσεως, σύμφωνα με τα σχέδια και τις ποιοτικές και ποσοτικές απαιτήσεις του πελάτη. Εικόνα 6.1 : Εγκαταστάσεις MEVACO AΒΕE. Πηγή: MEVACO AΒΕE. 76

79 Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα της MEVACO οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στις προγραμματιζόμενες μέσω Η/Υ μηχανές που διαθέτει, στην καθετοποιημένη της παραγωγική δομή, και το έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό, στοιχεία που δίνουν την δυνατότητα άμεσης ανταπόκρισης, οικονομικά και ποιοτικά σε οσοδήποτε μικρές ή μεγάλες ποσότητες επιθυμεί ο πελάτης. Το επενδυτικό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη, μέσω της διάθεσης των σχετικών κεφαλαίων που αντλήθηκαν από την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, και περιλαμβάνει ανάμεσα στα άλλα επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό, εγκατάσταση ολοκληρωμένου λογισμικού και την κτιριακή επέκταση της εταιρίας αναμένεται να οδηγήσει στην περαιτέρω ευελιξία και εξειδίκευση της παραγωγικής διαδικασίας, και στην δυνατότητα παραγωγής προϊόντων υψηλότερης ποιοτικής στάθμης Ιστορική Ανάδρομη της MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε Ίδρυση της MEVACO ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. μετά από την συγχώνευση των εταιρειών: (α) ΠΟΙΚΙΛΑΙ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΙ Ε.Π.Ε. με διακριτικό τίτλο MEVACO Ε.Π.Ε., η οποία ιδρύθηκε το 1971, (β) Δ. ΚΩΣΤΌΠΟΥΛΟΣ Β. ΓΚΙΩΝΑΚΗΣ & ΣΙΑ Ο.Ε. με διακριτικό τίτλο ΜΕΚΑΤ Ο.Ε., η οποία λειτουργούσε από το Η MEVACO μεταφέρεται σε ιδιόκτητους χώρους στη βιομηχανική περιοχή Ασπροπύργου και εξοπλίζεται με υπερσύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό που της έδωσε μια σημαντική ώθηση στον τομέα της παραγωγής μεταλλικών εξαρτημάτων και προϊόντων με υψηλές απαιτήσεις. 77

80 Έκτοτε η Εταιρία παρουσιάζει αλματώδη εξέλιξη τόσο στα οικονομικά μεγέθη όσο και στις κατασκευαστικές δυνατότητες. Σήμερα η MEVACO διαθέτει 80 στρέμματα βιομηχανικών εκτάσεων με πάνω από m 2 στεγασμένους βιομηχανικούς χώρους και είναι η μεγαλύτερη και ταχύτερα αναπτυσσόμενη εταιρεία στον Ελλαδικό χώρο στον τομέα της Βιομηχανικής Υπεργολαβίας Εγκατάσταση βαφείου ηλεκτροστατικής βαφής και εμπλουτισμός του μηχανολογικού εξοπλισμού με αγορά μηχανημάτων κατεργασίας ελασμάτων (CNC) Αγορά οικοπέδων στη θέση Πράρι - Μουστάκι της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Ασπροπύργου Αττικής, συνολικής εκτάσεως m 2 με σκοπό την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων της Εταιρίας Η MEVACO εισάγεται στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (Παράλληλη Αγορά), γεγονός που απετέλεσε νέα αφετηρία για την περαιτέρω ανάπτυξή της Ολοκληρώνεται επιτυχώς η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας κατά 2,3 δίς η οποία ενισχύει σημαντικά τα ίδια κεφάλαια της Εταιρίας, επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη των μετόχων και επιτρέπει την χρηματοδότηση των περαιτέρω επενδυτικών σχεδίων. Μεταφέρεται και το τμήμα σιδηρών κατασκευών της εταιρείας, στο νέο εργοστασιακό κτίριο συνολικής επιφάνειας 6500 m 2. Η λειτουργία του τμήματος στους νέους χώρους ισχυροποίησε τις συνεργασίες με τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και κοινοπραξίες τις οποίες τροφοδοτεί σταθερά με σιδηρές κατασκευές για τις υπόγειες σήραγγες, τους σταθμούς διοδίων κ.λπ. και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των εργασιών στον κλάδο αυτό. 78

81 Κατασκευή νέου "έξυπνου" αποθηκευτικού χώρου λαμαρίνας με δυνατότητα εύκολης μηχανογραφικής παρακολούθησης των αποθεμάτων. Ολοκληρώνεται η ανάπτυξη νέου μηχανογραφικού συστήματος το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την σύνδεση των διαφόρων υπηρεσιών μεταξύ τους με δίκτυο (τεχνικές υπηρεσίες οικονομικές υπηρεσίες υπηρεσίες παραγωγής ποιοτικός έλεγχος αποθήκη πρώτων υλών και ετοίμων). Αγορά ομόρου οικοπεδικής εκτάσεως 7,5 στρεμμάτων στην ΒΙΠΕ Ασπροπύργου. Άρχισε η παραγωγή και παράδοση μερών οπλικών συστημάτων (PATRIOT) στην εταιρία INTRACOM, και ανατίθεται στην εταιρεία η κατασκευή εξαρτημάτων για τα ραντάρ των νέων αντιαεροπορικών συστημάτων εδάφους αέρος CROTALE Αγορά ομόρου οικοπεδικής εκτάσεως 7 στρεμμάτων στην ΒΙΠΕ Ασπροπύργου. Η συνολική οικοπεδική έκταση της MEVACO ανέρχεται σε 80 στρέμματα γεγονός και εξασφαλίζει της προϋποθέσεις για την μελλοντική της ανάπτυξη. Ξεκινά νέα επέκταση των χώρων βιομηχανικής παραγωγής, ώστε να εγκατασταθεί ο νέος υπερσύγχρονος μηχανολογικός εξοπλισμός που προμηθεύτηκε η εταιρία στα πλαίσια του επενδυτικού της προγράμματος. Απόκτηση πλειοψηφικής συμμετοχής (51,08%) στην εταιρεία RS POWER η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο της συναρμολόγησης και διάθεσης επιβατικών αυτοκινήτων υψηλών απαιτήσεων καθώς και της εμπορίας πάσης φύσεως οχημάτων και ανταλλακτικών. Η εταιρεία μετονομάζεται σε MEVA POWER A.E. Εξαγορά του 67% της Εταιρείας ΕΣΣΗΕ A.E. που εδρεύει στον Δήμο Εχεδώρου Θεσσαλονίκης και δραστηριοποιείται στον χώρο της κατασκευής, και συντήρησης ηλιακών και ηλεκτρικών θερμοσιφώνων και συστημάτων ηλιακής ενέργειας. Η εταιρία προχωρά στην αλλαγή της επωνυμίας σε MEVACO Βορείου Ελλάδος και επεκτείνει την δραστηριότητά της στην παραγωγή και εμπορία πάσης φύσεως μεταλλικών και μηχανουργικών ειδών, με στόχο την επέκταση των δραστηριοτήτων της στη Βόρεια Ελλάδα και στα Βαλκάνια. 79

82 2002 Σημαντικότερα γεγονότα κατά το 2002, αποτέλεσαν : (α) η ίδρυση της MEVATANCO Electronics, (β) οι νέες σημαντικές επενδύσεις επέκτασης και εκσυγχρονισμού της Εταιρείας, και (γ)η διείσδυση της Εταιρείας σε αγορές του εξωτερικού. Αναλυτικότερα, υλοποιώντας την σχετική απόφαση της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης των μετόχων της, της 27ης Ιουνίου 2002 των μετόχων της, η Εταιρεία προχώρησε, με την συμμετοχή και της ΤΑΝCO Electronics στην σύσταση της εταιρείας MEVATANCO Electronics A.E. Η νέα εταιρεία έχει ως κύριο αντικείμενο δραστηριότητας την κατασκευή ηλεκτρονικών πινακίδων (πινάκων μεταβλητών μηνυμάτων) για αθλητικές εγκαταστάσεις, οδικά και λοιπά συγκοινωνιακά δίκτυα, καθώς και λοιπών ηλεκτρονικών συστημάτων. Το ποσοστό συμμετοχής της Εταιρείας στο μετοχικό κεφάλαιο της εν λόγω εταιρείας ανέρχεται σε 51%, ενώ το λοιπό 49% ανήκει στην Ανώνυμη Εταιρεία «TANCO AE», η οποία δραστηριοποιείται επί σειρά ετών στην συγκεκριμένη δραστηριότητα και διαθέτει τεχνογνωσία υψηλού επιπέδου. Παράλληλα, η MEVACO ΑΕ ολοκλήρωσε το 2002 το επενδυτικό πρόγραμμα επέκτασης των βιομηχανικών και αποθηκευτικών χώρων της, την κατασκευή των νέων γραφείων της και τη μετεγκατάσταση των διοικητικών και υπηρεσιών γραφείων της εταιρείας στις νέες αυτές ιδιόκτητες κτιριακές εγκαταστάσεις, την εγκατάσταση ολοκληρωμένου μηχανογραφικού συστήματος, καθώς και τη προμήθεια και εγκατάσταση μηχανημάτων σύγχρονης τεχνολογίας. Το εν λόγω επενδυτικό πρόγραμμα ξεκίνησε το 2002 και τα αποτελέσματα της υλοποίησής του έχουν αρχίσει να συμβάλουν στην αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας, της ευελιξίας και της ταχύτατης ποιοτικής προσαρμογής της εταιρείας στις απαιτήσεις των πελατών της. 80

83 Αναλυτικότερα οι κυριότερες επενδύσεις στις οποίες προέβη η εταιρεία είναι: Η ολοκλήρωση της κατασκευής των νέων γραφείων της εταιρείας και η μετεγκατάσταση των διοικητικών, τεχνικών και οικονομικών υπηρεσιών της εταιρείας σε αυτά. Η αγορά και εγκατάσταση δύο μηχανημάτων CNC Punching τελευταίας γενιάς συνολικής αξίας Η ολοκλήρωση της νέας πτέρυγας (επέκταση) επί του υπάρχοντος βιομηχανοστάσιου της εταιρείας και η δημιουργία σε αυτήν νέου απαραίτητου αποθηκευτικού χώρου απαραίτητου για την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας. Η προμήθεια, εγκατάσταση, παραμετροποίηση (Α στάδιο ολοκλήρωσης) και προσαρμογή στις εξειδικευμένες ανάγκες της εταιρείας ολοκληρωμένου λογισμικού διαχείρισης επιχειρησιακών πόρων (ERP) καθώς και της απαραίτητης βάσης δεδομένων πάνω στην οποία θα λειτουργήσει το αναφερόμενο ERP, επένδυση που έχει υποβληθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Κοινωνία της πληροφορίας», Μέτρο 3.2 «ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΤΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ». Σχετικά με τον μακροπρόθεσμο στόχο της διοίκησης για διείσδυση στις αγορές του εξωτερικού σημαντικό βήμα αποτέλεσε το γεγονός ότι η Εταιρεία μετά από πολυετή συστηματική προσέγγιση των αγορών της Ευρώπης κατόρθωσε να αποκτήσει εξαγωγική δραστηριότητα σε χώρες της Ευρώπης όπως η Ισπανία, η Πολωνία, η Νορβηγία και η Ρωσία. Η διοίκηση της Εταιρείας καταβάλει σημαντικές προσπάθειες σταθεροποίησης και επέκτασης της εξαγωγικής δραστηριότητας της Εταιρείας. Η MEVACO αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες στον Ελλαδικό χώρο στον τομέα της Βιομηχανικής Υπεργολαβίας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται επενδύσεις που αφορούν κυρίως σε μηχανολογικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας τελευταίας γενιάς καθώς επίσης και σε συστήματα ελέγχου ποιότητας με ηλεκτρονικά μέσα, με στόχο την περαιτέρω επέκταση και εκσυγχρονισμό της 81

84 6.3. Τα Προϊόντα της MEVACO Α.Ε Με βάση την φιλοσοφία λειτουργίας της η MEVACO δεν παράγει συγκεκριμένα προϊόντα που να τα διαθέτει στην αγορά, αλλά αυτά που ζητάει ο πελάτης. Έτσι πρακτικά είναι αδύνατον να απαριθμήσει κανείς τα παραγόμενα αντικείμενα, λόγω της τεράστιας ποικιλίας και εύρους που καλύπτει η παραγωγή. H Εταιρεία παράγει κυρίως μεταλλικά αντικείμενα και προϊόντα με βασική πρώτη ύλη επίπεδα χαλυβδόφυλλα, ανοξείδωτα φύλλα αλουμινίου, χαλκού, ορείχαλκου, ακρυλικά φύλλα καθώς και μεταλλικές κατασκευές μέσου βάρους. Το πεδίο εφαρμογής των παραγομένων προϊόντων είναι αρκετά ευρύ λόγο των πολλαπλών χρήσεων που μπορεί να έχει υπό επεξεργασία πρώτη υλη. Έτσι τα προϊόντα που προκύπτουν από την παραγωγική διαδικασία δεν είναι σταθερά αλλά διαφοροποιούνται συμφωνά με τις απαιτήσεις των πελατών. Σε γενικές γραμμές τα προϊόντα είναι τα εξής: CNC PUNCHING PRESSES Μεμονωμένα εξαρτήματα με κοπές, διατρήσεις και κάμψεις κάθε μορφής, χωρίς καλούπια. Η πρώτη υλη που χρησιμοποιείται είναι τα μεταλλικά ελάσματα. CNC LASER Μεμονωμένα εξαρτήματα με απλές η περιπλοκές μορφές επεξεργασμένα με Laser, χωρίς καλούπια. Η πρώτη υλη που χρησιμοποιείτε είναι τα μεταλλικά ελάσματα. ΠΡΕΣΑΡΙΣΤΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ Μεμονωμένα πρεσαριστά εξαρτήματα που απαιτούν κοπές-διατρήσειςδιαμορφώσεις σε πρέσες με την χρήση καλουπιών. Η πρώτη υλη που χρησιμοποιείται είναι τα μεταλλικά ελάσματα. 82

85 ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Διατάξεις η συγκρίσεις μεμονωμένων εξαρτημάτων έτσι ώστε να αποτελούν το περίβλημα η το σασί η και τα δυο μαζί, ολοκληρωμένων προϊόντων. ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Σιδηρές ηλεκτροσυγκολλητές κατασκευές ακριβείας 6.4. Το Περιβάλλον της MEVACO Α.Β.Ε.Ε Το Εξωτερικό περιβάλλον της Επιχείρησης. Βασικός παράγοντας και προϋπόθεση επιβίωσης και επιτυχίας της εν λόγω εταιρίας και όχι μόνο είναι η παρακολούθηση και προσαρμογή στις εξελίξεις και τις αλλαγές που συμβαίνουν στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και τεχνολογικό της περιβάλλον. Οικονομικά στοιχειά της MEVACO ΑΕ αποτυπώνουν και παρουσιάζουν την πορεία της και φανερώνουν το βαθμό που ανταποκρίνεται στον ανταγωνισμό. Τους ρυθμούς ανάπτυξης της φανερώνουν 4 δείκτες που έχουν επιλεγεί από την ίδια και είναι ο ρυθμός ρευστότητας, η διάρθρωση των πόρων της, η κερδοφορία της και οι συνολικές πωλήσεις. Η MEVACO κατέγραψε το 2004 σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών της, φτάνοντας τα 11,56 εκ.. Διατήρησε δε, ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης των πωλήσεων της άνω του 50%. 83

86 Σχήμα 6.1 : Διαγραμματική απεικόνιση κύκλου εργασιών και κερδών. Πηγή : MEVACO AΒΕE. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν για μία ακόμα χρονιά την ηγετική θέση την οποία κατέχουν τα προϊόντα της εταιρείας στις προτιμήσεις των πελατών. Αυτό το γεγονός έχει ιδιαίτερη σημασία σε μία περίοδο έντονα αρνητικής οικονομικής συγκυρίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διάρθρωση των πόρων της εταιρίας προσδίδει την αρχή της εταιρίας για αυτοχρηματοδότηση η οποία οφείλεται στη διαρκή επανεπένδυση των κερδών της. Η ρευστότητα της δίνει την δυνατότητα της άμεσης κάλυψης δυο φορές των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της. Η κερδοφορία κυμαίνεται σταθερά σε ικανοποιητικά επίπεδα για την κατηγορία. Τέλος οι συνολικές πωλήσεις παρουσιάζουν μια σταθερή ανοδική πορεία. Όσον αφορά το κοινωνικό της περιβάλλον η επιχείρηση, έχει καταφέρει να κρατά ισορροπίες που απαιτούνται προκειμένου να αντιμετωπίζει με συνείδηση και αποτελεσματικότητα τις όποιες αλλαγές συμβαίνουν. Φροντίζει να βρίσκεται στο πλευρό των προμηθευτών πετυχαίνοντας έτσι μια αξιόλογη συνεργασία μαζί τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι να αφυπνίζει το φιλότιμο τους οι οποίοι με τη σειρά τους νιώθουν υποχρέωση να αποδώσουν τα μέγιστα δυνατά, επομένως η διαδικασία της παραγωγής και της επεξεργασίας να γίνεται πιο αποτελεσματική. 84

87 Σχετικά με τους εργαζόμενους και το προσωπικό της, προέρχονται κατά κύριο λόγο από τους νομούς που είναι εγκατεστημένα τα εργοστάσια, με απώτερο σκοπό να στηρίζεται η τοπική οικονομία. Η επικοινωνία και η συνεννόηση της επιχείρησης με το προσωπικό της σε κάθε ιεραρχικό στάδιο είναι χαρακτηριστικά αποτελεσματική καθώς επικρατεί κλίμα συνεργασία και αμοιβαίου σεβασμού. Εξίσου δυναμικά η επιχείρηση έχει καταφέρει να ανταποκριθεί και στις εξελίξεις του πολίτικου περιβάλλοντος. Ως γνωστό κάθε εταιρία επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των κερδών της με την μεγαλύτερη δυνατή μείωση των εξόδων της. Τη γραμμή αυτή ακολουθεί και η MEVACO AΒΕE χωρίς όμως να είναι η κύρια προτεραιότητα της. Βασικό μέλημα της, με την ενοποίηση των ευρωπαϊκών αγορών που τέθηκαν αυστηρά πρότυπα για την παράγωγη, είναι να υπερκαλύπτει, τα πρότυπα ποιότητας και ασφάλειας των προϊόντων σε όλα τα στάδια, από την παράγωγη μέχρι την παραλαβή και διανομή τους. Το τελευταίο περιβάλλον που συντελούνται ραγδαίες αλλαγές είναι το τεχνολογικό. Η βελτιστοποίηση των μέσων παραγωγής και ο μεγάλος ρυθμός αυτοματισμού της παραγωγικής διαδικασίας είναι πια δεδομένα, συνεπώς η εφαρμογή νέων τεχνολογιών και γνώσεων συντελεί στην καλύτερη ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος με κοινωνική ευθύνη και οικολογική υπευθυνότητα. Και σε αυτό το επίπεδο η εταιρία έχει ανταπεξέλθει επάξια. Επίσης διαθέτει από τα πιο σύγχρονα μηχανήματα μηχανογράφησης το Enterprise με τη βοήθεια του οποίου εξοικονομεί χρήμα και χρόνο, αφού επιτυγχάνεται ευκολότερος έλεγχος των πωλήσεων και αποθεμάτων και επομένως μείωση του κόστους λειτουργίας της εταιρίας Το Εσωτερικό Περιβάλλον Της Επιχείρησης. Κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά της MEVACO που την οδηγούν στην επιτυχία αλλά και στο να βρίσκεται στην κορυφή για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι ότι έχει καταφέρει να προσαρμόζεται αποτελεσματικά στο συνεχώς μεταβαλλόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον. Ακολουθεί μια ιεραρχική μορφή οργάνωσης που μπορεί να περιγράφει από το οργανόγραμμα της εταιρίας. 85

88 Σχήμα 6.2 : Οργανόγραμμα της εταιρίας MEVACΟ ΑΒΕΕ. Πηγή : MEVACO AΒΕE. Συνολικά εργάζονται 117 άτομα εκ των οποίων 99 είναι εργατοτεχνικό προσωπικό και οι υπόλοιποι 18 αποτελούν το διοικητικό προσωπικό. Η ιεραρχία αυτών των ατόμων περιλαμβάνει τον πρόεδρο και αντιπρόεδρο της εταιρίας, τον πρόεδρο και αντιπρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, τα μέλη και το γενικό διευθυντή. Στην επιχείρηση εδραιώνονται 4 διευθύνσεις, η οικονομική Διεύθυνση, η Διεύθυνση προμηθειών, Τεχνικών Υπηρεσιών και παραγωγής, Διασφάλισης ποιότητας. Όσον αφορά την εσωτερική οργάνωση μιλήσαμε για τα δυο πλήρως εξοπλισμένα και σύγχρονα εργαστήρια ποιοτικού έλεγχου που διαθέτει, ένα στο εργοστάσιο που εδρεύει στο Ασπρόπυργο Αττικής και ένα στο εργοστάσιο στην Εχεδώρου Θεσσαλονίκης. Εκεί ελέγχονται τα προϊόντα σε όλα τα στάδια της παραγωγής, από την παραλαβή της α ύλης μέχρι την συσκευασία. Τα εργοστάσια ακολουθούν κανόνες της Ορθής Εργαστηριακής Πρακτικής και είναι επανδρωμένα με επιστημονικό προσωπικό με εμπειρία στον κλάδο των μεταλλουργικών κατασκευών. Κυρίαρχη στρατηγική της MEVACO A.E είναι η παραγωγή προϊόντων κορυφαίας ποιότητας. Για το σκοπό αυτό έχει αναπτύξει ένα σύστημα ποιότητας που ξεκινά από τους ανθρώπους της επιχείρησης της πρωτογενούς παραγωγής ως και τη διαρκή επικοινωνία και ενημέρωση τους πελάτες. Στην βάση της αποτελεσματικής πώλησης βρίσκεται η οργανωμένη διανομή. 86