Μελέτη Ανάλυσης Τοπικής Αγοράς Εργασίας. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΡΙΑΣΊΑ Νέες Γυναίκες της Επιστήμης στην Απασχόληση»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Μελέτη Ανάλυσης Τοπικής Αγοράς Εργασίας. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΡΙΑΣΊΑ Νέες Γυναίκες της Επιστήμης στην Απασχόληση»"

Transcript

1 Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μελέτη Ανάλυσης Τοπικής Αγοράς Εργασίας ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΡΙΑΣΊΑ Νέες Γυναίκες της Επιστήμης στην Απασχόληση» ΤΙΤΛΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ «ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ» στο πλαίσιο της Πράξης «ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ στις ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» Δράση 7, της Κατηγορίας Παρέμβασης 1: Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3 «Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση» στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ», συγχρηματοδοτούμενων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) Αύγουστος 2012 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 1

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ / ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Το προφίλ, τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα των Περιφερειακών Ενοτήτων της Αττικής SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΡΙΑΣΙΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΩΝ & ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΠΡΑΞΗΣ Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 2

3 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η εν λόγω μελέτη αναφέρεται στην περιγραφή και παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης του εξωτερικού περιβάλλοντος της Περιφέρειας Αττικής, όπου και πρόκειται να αναπτύξει της δραστηριότητές της η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΡΙΑΣΊΑ Νέες Γυναίκες της Επιστήμης στην Απασχόληση» για το Σχέδιο Δράσης με τίτλο «ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ» που ως στόχο έχει τη διερεύνηση των τοπικών αναγκών, καθώς και τον προσδιορισμό εξειδικευμένων λύσεων, προκειμένου να επιτευχθεί η κοινωνική και οικονομική ένταξη των ωφελουμένων της πράξης «Τοπικά Σχέδια για την Απασχόληση προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών Αγορών Εργασίας» Ειδικότερα, αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης και ο προσδιορισμός του προβλήματος της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο, με στόχο την εξασφάλιση της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης για ανέργους, ως αποτέλεσμα διάγνωσης εξειδικευμένων τοπικών αναγκών και ανάδειξης των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της περιοχής. Το προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης έχει ως κύριο στόχο την ένταξη στην απασχόληση των ωφελουμένων ανέργων γυναικών, πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εγγεγραμμένων στα Μητρώα Ανεργίας του ΟΑΕΔ καθώς και των νέων γυναικών επιστημόνων (ιατροί, οδοντίατροι, κτηνίατροι, φαρμακοποιοί, δικηγόροι, μηχανικοί που είναι απόφοιτοι Πανεπιστημιακών, Πολυτεχνικών Σχολών) που πληρούν τις προϋποθέσεις της πρόσκλησης παρούσας πρόσκλησης της Περιφέρειας Αττικής, μέσω της εξασφάλισης δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και ανάπτυξης επιχειρηματικότητας σε συνδυασμό με την τοπική ανάπτυξη. Το σχέδιο καλείται να αντιμετωπίσει προβλήματα που σχετίζονται με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Έμφαση θα δοθεί τόσο στην εξυπηρέτηση των αναγκών της υπάρχουσας τοπικής επιχειρηματικής κοινότητας, όσο και στη διεύρυνση αυτής μέσω της υποστήριξης και ενίσχυσης νέων ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 3

4 επιχειρηματιών και της ανάδειξης νέων βιώσιμων πεδίων επιχειρηματικής δραστηριότητας. Το έργο αφορά στην προετοιμασία των ωφελουμένων ανέργων πτυχιούχων γυναικών και των νέων γυναικών επιστημόνων και περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες, από τη διαδικασία επιλογής μέχρι και την επιβεβαίωση της εξασφάλισης της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και τη διατήρηση αυτών τουλάχιστον για τρεις (3) μήνες. Η δημιουργία θέσεων απασχόλησης θα προκύψει τόσο μέσα από την βελτίωση των προσόντων τους και την προώθηση τους σε υφιστάμενες επιχειρήσεις, όσο και από την υποστήριξή τους για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας, με ιδιαίτερη έμφαση την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Σε επίπεδο ομάδας στόχου η έμφαση του προτεινόμενου έργου θα δοθεί κυρίως σε άνεργες γυναίκες, πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εγγεγραμμένες στα Μητρώα Ανεργίας του ΟΑΕΔ καθώς και σε νέες γυναίκες επιστήμονες (ιατροί, οδοντίατροι, κτηνίατροι, φαρμακοποιοί, δικηγόροι, μηχανικοί που είναι απόφοιτοι Πανεπιστημιακών, Πολυτεχνικών Σχολών) που πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1. Να έχουν κάνει έναρξη επιτηδεύματος (στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.) υποχρεωτικά από την και μετά. 2. Δύνανται να ενταχθούν στο πρόγραμμα και όσοι έχουν προβεί σε έναρξη επιτηδεύματος από την 01/01/2010 και μετά, δηλώνοντας ως έδρα την οικία τους, με την προϋπόθεση ότι από την 02/01/2011 και μετά, έχουν προβεί σε πρώτη μεταβολή έδρας σε ανεξάρτητο επαγγελματικό χώρο. Ως ημερομηνία έναρξης θα θεωρείται η πρώτη μεταβολή. 3. Να μην έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μέχρι την ημερομηνία έναρξης δραστηριότητας τους, μεγαλύτερο των έξι (6) ετών από το χρόνο κτήσης του πτυχίου τους (για τις λοιπές κατηγορίες) ή της απόκτησης της ειδικότητας τους (για τους ιατρούς). Όταν στο χρονικό διάστημα των έξι (6) ετών περιλαμβάνεται χρόνος παρακολούθησης κύκλου μεταπτυχιακών σπουδών, ο χρόνος αυτός παρατείνει αντίστοιχα το όριο των έξι (6) ετών. Η ανωτέρω ρύθμιση δεν αφορά στους ιατρούς. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 4

5 4. Για τους πτυχιούχους αλλοδαπής το διάστημα των έξι (6) ετών υπολογίζεται από την αναγνώριση του πτυχίου τους από το ΔΟΑΤΑΠ. 5. Για τα πτυχία που έχουν αποκτηθεί σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν απαιτείται αναγνώριση από το ΔΟΑΤΑΠ το διάστημα των έξι (6) ετών, υπολογίζεται από την λήψη του πτυχίου. 6. Να έχουν ηλικία μέχρι 34 ετών, (έως την ημερομηνία έναρξης της δραστηριότητας τους) πλην των ιατρών και των γυναικών νέων επιστημόνων, μητέρων ενός τουλάχιστον ανήλικου τέκνου και ανεξαρτήτως ειδικότητας που μπορούν να έχουν ηλικία μέχρι 42 ετών. Για όσους έχουν αποκτήσει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, μέχρι τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας των 34 ετών, το όριο αυτό παρατείνεται αντίστοιχα κατά το χρονικό διάστημα που αφορά στις μεταπτυχιακές σπουδές. Κατά τον υπολογισμό της ηλικίας του ωφελούμενου θα λαμβάνεται υπόψη η τριακοστή πρώτη Δεκεμβρίου του έτους γεννήσεως του. Οι μεταπτυχιακές σπουδές εξωτερικού λαμβάνονται υπόψη εφόσον υπάρχει αναγνώριση τους από το ΔΟΑΤΑΠ. 7. Στο εκκαθαριστικό τους σημείωμα από την οικεία ΔΟΥ για το οικονομικό έτος της έναρξης δραστηριότητάς τους, το ατομικό εισόδημά τους να μην υπερβαίνει το ποσό των ,00. Ειδικά για τις κατηγορίες νέων επιστημόνων για τις οποίες απαιτείται πρακτική άσκηση για την απόκτηση ειδικότητας ή άδειας άσκησης επαγγέλματος (όπως ιατροί, δικηγόροι κ.α.), η αμοιβή τους κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης δεν υπολογίζεται ως εισόδημα προκειμένου να ενταχθούν στο πρόγραμμα. 8. Να έχουν την Ελληνική υπηκοότητα ή την υπηκοότητα άλλου Κράτους Μέλους της Ε.Ε. ή είναι ομογενείς ή υπήκοοι τρίτων χωρών που έχουν δικαίωμα διαμονής και απασχόλησης στη χώρα μας και είναι νόμιμοι κάτοικοι αυτής. 9. Να διαθέτουν αριθμό φορολογικού μητρώου (Α.Φ.Μ.) και 10.Να έχουν εκπληρώσει ή νόμιμα απαλλαχθεί από τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις (οι άνδρες υποψήφιοι). Στους ωφελούμενους δεν εντάσσονται όσοι έχουν ιδρύσει τις κάτωθι μορφές εταιρειών: Ανώνυμες Εταιρείες (Α.Ε.), ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 5

6 Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, Όσοι είχαν άλλη επιχείρηση πριν από τη νέα έναρξη επιτηδεύματος στη Δ.Ο.Υ., εκτός της έναρξης δραστηριότητας ιατρού άνευ ειδικότητας, η οποία δεν υπερβαίνει, σε καμία περίπτωση, τους δώδεκα (12) μήνες. Η περιοχή παρέμβασης αφορά το Θριάσιο πεδίο και συγκεκριμένα τους Δήμους Ελευσίνας, Μεγάρων και Ασπροπύργου, λαμβάνοντας υπόψη τα σημαντικά μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα τα οποία αναλύθηκαν μέσω της μεθοδολογίας ανάλυση SWOT. Για τους στόχους της μελέτης πραγματοποιείται και η παρουσίαση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος της Περιφέρειας Αττικής η οποία έχει βασιστεί σε ανάλυση πρωτογενών στατιστικών στοιχείων που έχουν συλλεχθεί από τις εκάστοτε αρμόδιες υπηρεσίες και οργανισμούς. Συνολικά, η σύγκριση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων των στατιστικών στοιχείων που θα ακολουθήσει, προσβλέπει στον καθορισμό των τομέων δραστηριότητας οι οποίοι προωθούν την κοινωνική οικονομία και είναι δυνατό να απορροφήσουν εργατικό δυναμικό ή να προσδώσουν τα κατάλληλα κίνητρα για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Σαν αποτέλεσμα, η Ομάδα Μελέτης προσανατολίζεται στην ανάπτυξη δράσεων στοχευόμενων που θα συμβάλλουν στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της προτεινόμενης πράξης και θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα (sustainability) των αποτελεσμάτων του έργου. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 6

7 2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ / ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η παρούσα ενότητα αφορά στην ανάλυση των πληθυσμιακών, κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών της Περιφέρειας Αττικής και της περιοχής παρέμβασης. Επιπλέον, στόχος της εν λόγω ενότητας είναι η παρουσίαση και ανάλυση των χαρακτηριστικών του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην περιοχή αναφοράς ώστε να προκύψουν οι τοπικές ανάγκες της αγοράς εργασίας σε πραγματικό επίπεδο αλλά και οι επιχειρηματικές ευκαιρίες οι οποίες αναμένεται να αποτελέσουν κίνητρα για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από την πλευρά των ωφελουμένων βασισμένων στις αρχές του κοινωνικού «επιχειρείν», της εταιρικότητας, της συμμετοχικότητας και της συνυπευθυνότητας με απώτερο στόχο την εξασφάλιση βιωσιμότητας στις αναληφθείσες δράσεις. Η ανάλυση της οικονομικής κατάστασης της χώρας και, κατ επέκταση της περιφέρειας που μας οδήγησαν στην επιλογή των ομάδων-στόχων συνοψίζεται στα παρακάτω: Το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας των τελευταίων δεκαετιών, που ήταν αναπόφευκτα και το μοντέλο της Περιφέρειας Αττικής βασίστηκε στην κατανάλωση. Ειδικά μετά την είσοδό μας στη ζώνη του ευρώ το 2002, η ανάπτυξη προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από την ιδιωτική και δημόσια καταναλωτική δαπάνη, που με τη σειρά της στηρίχτηκε σε ευρέως διαθέσιμες πιστώσεις χαμηλού κόστους. Έτσι, και ενώ στα ανεπτυγμένα κράτη, η μετάβαση της οικονομίας τους από τον πρωτογενή στον δευτερογενή τομέα, και από εκεί στον τριτογενή διήρκησε πολλές δεκαετίες, στη Χώρα μας έγινε σε πολύ μικρότερο χρόνο και σχεδόν παρακάμπτοντας τον δευτερογενή τομέα. Επιπλέον, ο τριτογενής τομέας προσφέρει υπηρεσίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Το ξέσπασμα της κρίσης του 2009, με το δημοσιονομικό έλλειμμα να ξεπερνά το 15% του ΑΕΠ δεν θα έπρεπε λογικά να μας αιφνιδιάσει. Την περίοδο η ελληνική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό μεγαλύτερο του 1,5%. Η ύφεση, που έφτασε στο 7% το 2011 αυτή σε συνδυασμό ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 7

8 με τα διαρκή δημοσιονομικά ελλείμματα και τα επίσημα δάνεια βοήθειας από το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και την Ε.Ε., αύξησαν το δημόσιο χρέος στα επίπεδα του 150% του ΑΕΠ το Η κρίση κατέστησε σαφές ότι το προϋπάρχον ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης υπέφερε από δομικά μειονεκτήματα. Ο υπερδανεισμός και η υπερκατανάλωση του δημοσίου τροφοδότησε την υπερκατανάλωση του ιδιωτικού τομέα, συντηρώντας σημαντικά ελλείμματα στην ανταγωνιστικότητα και στην παραγωγικότητα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η επίσημη πολιτική της κεντρικής διοίκησης της Χώρας για την ενίσχυση της περιφέρειας βασιζόταν εν πολλοίς στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας από την κατανάλωση και τις υπηρεσίες. Τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι η ιδιωτική κατανάλωση στην Ελλάδα είναι κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ υψηλότερη από το αντίστοιχο μέγεθος των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών και η ζήτηση είναι σε συντριπτικό ποσοστό εγχώρια. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας είναι χαμηλότερη συμμετοχή του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό, σε συνδυασμό με την χαμηλότερη παραγωγικότητα εξηγεί την υστέρηση που παρουσιάζει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στην ελληνική περιφέρεια ιδιαίτερα λόγω του κοινωνικού ιστού, η συμμετοχή του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό φαίνεται να είναι μικρότερη. Έτσι, η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό στην Ευρώπη. Οι απασχολούμενοι και οι άνεργοι ανέρχονται αθροιστικά στο 66% του δυνητικού εργατικού δυναμικού, σε σύγκριση με 73% στην ΕΕ-15 συνολικά και 70% στην Νότια Ευρώπη. Το ελληνικό έλλειμμα συμμετοχής στην απασχόληση είναι πιο έντονο στους νέους, στις γυναίκες. Το έλλειμμα συμμετοχής είναι σύμπτωμα της ανελαστικότητας στην αγορά εργασίας και των μακροχρόνιων στρεβλώσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα, η Ελλάδα έχει πολύ μεγάλο ποσοστό πολύ μικρών επιχειρήσεων, ακόμα μεγαλύτερο και από αυτό της Ιταλίας. Επιπλέον, ενώ οι ιταλικές πολύ μικρές-οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν συνήθως πελάτες τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, οι ελληνικές απευθύνονται στον ιδιώτη καταναλωτή. Το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον, έθετε τεράστια εμπόδια στην είσοδο μεγάλων επιχειρήσεων στη Χώρα. Αποτέλεσμα αυτού ήταν και είναι η πολύ μικρή διάθεση θέσεων εξαρτημένης εργασίας. Συνέπεια των παραπάνω είναι βέβαια ο ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 8

9 μεγάλος αριθμός των αυτοαπασχολούμενων ιδιαίτερα στην Περιφέρεια που μπορούσαν να συντηρηθούν λόγω της αυξημένης κατανάλωσης, και η μεγάλη ανεργία που προκάλεσε η μείωση της κατανάλωσης. Διάγραμμα 1: Επιμερισμός των επιχειρήσεων με βάση τους εργαζόμενους Ο μόνος τρόπος θεραπείας είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας όχι όμως μέσω της κατανάλωσης αλλά μέσω της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης και διεθνώς εμπορεύσιμα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 9

10 2.1. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Ως περιοχή παρέμβασης προσδιορίζεται η περιοχή του Θριασίου πεδίου και συγκεκριμένα οι Δήμοι Ελευσίνας, Μεγάρων και Ασπροπύργου που ανήκουν διοικητικά στην ευρύτερη γεωγραφική ενότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δυτικής Αττικής. Λόγω των πολλαπλών αλληλεπιδράσεων, στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα όλων των περιοχών της Αττικής στην μελέτη παρουσιάζονται εκτός από τα ειδικά χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης και τα χαρακτηριστικά όλης της περιφέρειας ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Στην εν λόγω παράγραφο θα αναλυθούν τα χαρακτηριστικά της Περιοχής Παρέμβασης, όπως αυτή παρουσιάστηκε παραπάνω, που αφορούν σε γεωγραφικά, πληθυσμιακά αλλά και σε οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Αρχικά, θα αναλυθούν και θα παρουσιασθούν τα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Αττικής στην οποία εντάσσεται η περιοχή του Θριασίου πεδίου(δήμοι Ελευσίνας, Μεγάρων και Ασπροπύργου) και στην συνέχεια θα αξιολογηθεί η υφιστάμενη κατάσταση της περιοχής παρέμβασης ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ i) Γεωμορφολογικά Στοιχεία Η Αττική είναι ιστορική περιοχή της Ελλάδας που σήμερα αποτελεί μία από τις 13 περιφέρειες της χώρας. Η σημερινή περιφέρεια Αττικής περιλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της Στερεάς Ελλάδας, την Τροιζηνία στην χερσόνησο της Αργολίδας, τα περισσότερα νησιά του Αργοσαρωνικού και τα νησιά Κύθηρα και Αντικύθηρα. Έχει έκταση χμ2 και καλύπτει το 2,9% της συνολικής έκτασης της χώρας. Έχει έδρα την Αθήνα η οποία αποτελεί και την πρωτεύουσα της Ελλάδας. Η Περιφέρεια Αττικής γεωγραφικά χωρίζεται σε υποενότητες, στην Περιφερειακή ενότητα Κεντρικού Τομέα Αθηνών και στις περιφερειακές ενότητες Βορείου Τομέα, Νοτίου Τομέα, Ανατολικής Αττικής, Δυτικής Αττικής, ενότητα Πειραιώς και ενότητας ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 10

11 Νήσων. Το υπόλοιπο Αττικής καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της Περιφέρειας Αττικής. Ειδικότερα, έχει έκταση χμ2 και καλύπτει το 88,8% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας. Χάρτης Περιφέρειας Αττικής II) Περιφερειακές Ενότητες (Καλλικράτης) Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης το οποίο έχει τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2011, οργανώθηκαν νέες διοικητικές μονάδες. Με βάση το νέο νόμο και τη νέα διοικητική διαίρεση που προκύπτει από αυτόν, καταργούνται τα τέσσερα νομαρχιακά διαμερίσματα και η περιφέρεια θα διαιρείται σε οκτώ περιφερειακές ενότητες. Η Νομαρχία Αθηνών διασπάται σε τέσσερις περιφερειακές ενότητες, Κεντρικού Τομέα Αθηνών, Βορείου Τομέα Αθηνών, Δυτικού Τομέα Αθηνών και Νοτίου Τομέα Αθηνών, η Νομαρχία Πειραιώς διασπάται στην περιφερειακή ενότητα Πειραιώς και στην περιφερειακή ενότητα Νήσων, ενώ οι Νομαρχίες Ανατολικής Αττικής και Δυτικής Αττικής μετατρέπονται στις αντίστοιχες περιφερειακές ενότητες. Επίσης, σύμφωνα με το νέο νόμο συνίσταται η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, η οποία εκτείνεται στα όρια της περιφέρειας Αττικής με έδρα την Αθήνα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 11

12 Οι οκτώ περιφερειακές ενότητες της περιφέρειας Αττικής είναι οι εξής: 1. Περιφερειακή ενότητα Κεντρικού Τομέα Αθηνών που περιλαμβάνει τους δήμους Αθηναίων, Φιλαδελφείας-Χαλκηδόνας, Γαλατσίου, Ζωγράφου, Καισαριανής, Βύρωνος, Ηλιούπολης, Δάφνης-Υμηττού. 2. Περιφερειακή ενότητα Νοτίου Τομέα Αθηνών που περιλαμβάνει τους δήμους Γλυφάδας, Ελληνικού-Αργυρούπολης, Αλίμου, Νέας Σμύρνης, Μοσχάτου-Ταύρου, Καλλιθέας, Παλαιού Φαλήρου, Αγίου Δημητρίου. 3. Περιφερειακή ενότητα Βορείου Τομέα Αθηνών που περιλαμβάνει τους δήμους Πεντέλης, Κηφισιάς, Μεταμορφώσεως, Ηρακλείου, Πεύκης-Λυκόβρυσης, Αμαρουσίου, Ψυχικού-Φιλοθέης, Χολαργού-Παπάγου, Νέας Ιωνίας, Βριλησσίων, Αγ. Παρασκευής, Χαλανδρίου. 4. Περιφερειακή ενότητα Δυτικού Τομέα Αθηνών που περιλαμβάνει τους δήμους Αιγάλεω, Περιστερίου, Πετρούπολης, Χαϊδαρίου, Αγίας Βαρβάρας, Ιλίου, Αγίων Αναργύρων-Καματερού. 5. Περιφερειακή ενότητα Πειραιώς που περιλαμβάνει τους δήμους Πειραιώς, Κορυδαλλού, Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Περάματος. 6. Περιφερειακή ενότητα Νήσων που περιλαμβάνει τους δήμους Αίγινας, Τροιζηνίας, Κυθήρων, Αγκιστρίου, Σαλαμίνας, Σπετσών, Ύδρας Πόρου. 7. Περιφερειακή ενότητα Δυτικής Αττικής που περιλαμβάνει τους δήμους Ελευσίνος, Άνω Λιοσίων, Ασπροπύργου, Βιλίων, Ερυθρών, Ζεφυρίου, Μάνδρας, Μεγαρέων, Νέας Περάμου. 8. Περιφερειακή ενότητα Ανατολικής Αττικής περιλαμβάνει τους δήμους Παλλήνης, Αγίου Στεφάνου, Αναβύσσου, Αρτέμιδος, Αυλώνος, Αχαρνών, Βάρης, Βούλας, Βουλιαγμένης, Γέρακα, Γλυκών Νερών, Διονύσου, Καλυβίων Θορικού, Κερατέας, Κρωπίας, Λαυρεωτικής, Μαραθώνος, Μαρκοπούλου Μεσογαίας, Νέας Μάκρης, Παιανίας, Ραφήνας, Σπάτων-Λούτσας και Ωρωπού. α) ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Στο σύνολο της Χώρας απεγράφησαν μόνιμοι κάτοικοι το 2011, εκ των οποίων άντρες (49,2%) και γυναίκες (50,8%). Από τα προσωρινά αποτελέσματα προκύπτει ότι οι πέντε Δήμοι με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα (μόνιμοι κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο) είναι οι Δήμοι Καλλιθέας (21.067,6), Ν. Σμύρνης (20.740,6) και Αθηναίων (16.830,4). Η Περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας. Ειδικότερα, ο πληθυσμός της Περιφέρειας ανέρχεται κατοίκους και καλύπτει το 35,34% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 12

13 Διάγραμμα 2: Κατανομή του Μόνιμου Πληθυσμού της Ελλάδος, κατά περιφέρεια (2011) Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011 Το 48,3% του πληθυσμού αποτελείται από άντρες και το 51,7% γυναίκες. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η κατανομή του πληθυσμού της Αττικής. ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011-ΑΤΤΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Κεντρικός Τομέας Αθηνών ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ Διάγραμμα 3: Απογραφή Αττική Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011 Η πληθυσμιακή συγκρότηση της Περιφέρειας Αττικής επηρεάζεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια από την αθρόα εισροή οικονομικών μεταναστών κυρίως από τις ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 13

14 χώρες των Βαλκανίων (σύμφωνα με εκτίμηση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, ο αριθμός των οικονομικών μεταναστών της Αττικής φθάνει περίπου τις ). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού της Αττικής. Πίνακας 1: Διαχρονική εξέλιξη του Πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής Διαχρονική εξέλιξη του Πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής Περιφέρεια Αττικής Χώρα % 31,9% 34,6% 34,3% 34,3% 35,3% Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011 Από τη διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής, κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, είναι εμφανές ότι εξακολουθεί να αυξάνεται ο πληθυσμός της Περιφέρειας. Ωστόσο, ο ρυθμός αύξησης την τελευταία δεκαετία μειώθηκε. Τη δεκαετία ( ) η ποσοστιαία αύξηση του πληθυσμού διαμορφώθηκε στο 6,77%, ενώ την τελευταία δεκαετία το ποσοστό αύξησης είναι 1,34%. Το ποσοστό του μόνιμου πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής ανέρχεται στο 35,34% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Είναι χαρακτηριστική η διαχρονική πληθυσμιακή σταθεροποίηση του πληθυσμού της Περιφέρειας γύρω από το 34% κατά τις δεκαετίες 1981,1991 και Τη 10ετία του η Περιφέρεια διατήρησε ένα θετικό ρυθμό μεταβολής, ανάλογο με εκείνον της Χώρας, ενώ τη 10ετία εμφάνισε μικρή αύξηση, σε σχέση με τη μικρή μείωση που καταγράφηκε σε εθνικό επίπεδο, όπως αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 2: Ρυθμοί Πληθυσμιακών Μεταβολών Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011 Πίνακας 3: Διάρθρωση Πληθυσμού Περιφέρειας Αττικής Διάρθρωση Πληθυσμού Περιφέρειας Αττικής Περιφερειακή Ενότητα Σύνολο Άρρενες Θήλεις Πυκνότητα (ανά ΚΜ 2 ) Περιφέρεια Αττικής 1.001,11 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 14

15 ΠΕ Κεντρικού Τομέα ,19 ΠΕ Βορείου Τομέα Αθηνών ,41 ΠΕ Δυτικού Τομέα Αθηνών ,53 ΠΕ Νοτίου Τομέα Αθηνών ,46 ΠΕ Ανατολικής Αττικής ,85 ΠΕ Δυτικής Αττικής ,66 ΠΕ Πειραιώς ,11 ΠΕ Νήσων ,08 Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011 Όσον αφορά την διάρθρωση του πληθυσμού κατά ηλικίες, το Μητροπολιτικό Κέντρο της Αθήνας παρουσιάζει ηλικιακή διάρθρωση ευνοϊκότερη από τη διάρθρωση του συνόλου της χώρας. Ωστόσο, η υπεροχή αυτή παρουσιάζει σχετική κάμψη μετά το Ο αστικός πληθυσμός της Περιφέρειας Αττικής καλύπτει το 51,35% του συνολικού αστικού πληθυσμού της χώρας. Ο αστικός πληθυσμός καλύπτει το 94% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας, ο ημιαστικός το 5%, ενώ ο αγροτικός το 1%. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας αύξηση έχουν παρουσιάσει ο αστικός και ημιαστικός πληθυσμός, ενώ ο αγροτικός πληθυσμός έχει μειωθεί. Η αυξητική τάση του αστικού πληθυσμού εκφράζεται με την απόλυτη κυριαρχία του πολεοδομικού συγκροτήματος της Πρωτεύουσας, γεγονός που δημιουργεί εσωτερικές μετακινήσεις και πληθυσμιακές πιέσεις στην ενδοχώρα και τις εσωτερικές ζώνες της Περιφέρειας, με τις ανάλογες οικιστικές πιέσεις, καθώς και την ανάγκη ενίσχυσης των υποδομών στις περιοχές αυτές. Γενικά, οι φάσεις του αστικού κύκλου (αστικοποίηση, προαστειοποίηση, αποαστικοποίηση-ανάπτυξη νέων οικισμών, επαναστικοποίηση) έχουν επηρεάσει σημαντικά την ανάπτυξη της Περιφέρειας Αττικής. Ήδη η Αττική έχει περάσει από την φάση της αποαστικοποίησης και προαστειοποίησης και βρίσκεται στην φάση της δημιουργίας νέων οικισμών. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η διαμόρφωση δράσεων για την διαχείριση του αστικού κύκλου. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 15

16 β) ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ Ο ρόλος της Περιφέρειας Αττικής Ο μητροπολιτικός χαρακτήρας της Αττικής αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις σχετικές προσεγγίσεις. Η Αθήνα κατατάσσεται στις μεγάλες πόλεις της ευρωπαϊκής περιμέτρου. Μαζί με τη Λισσαβόνα και το Δουβλίνο αποτελεί μια από τις τρεις άκρες του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, εμφανίζοντας ορισμένα χαρακτηριστικά περιθωριοποίησης και από-διεθνοποίησης, είτε με βάση την κλασσική έννοια της ανταγωνιστικότητας και της προσπελασιμότητας, είτε και υπό την έννοια της συμμετοχής της Περιφέρειας στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Η άρση αυτής της απομόνωσης με αναπτυξιακές πρωτοβουλίες σημαντικού βεληνεκούς, οι διεκδικήσεις πόρων και η συστηματική συμμετοχή της Περιφέρειας σε ευρωπαϊκά δίκτυα αποτελούν στρατηγική επιλογή και θα αναδειχθούν στο πλαίσιο του παρόντος επιχειρησιακού προγράμματος. Σε εθνικό επίπεδο, η Περιφέρεια Αττικής, αποτελεί το μητροπολιτικό οικονομικό και διοικητικό κέντρο της Ελλάδας και διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Οι λειτουργίες της επηρεάζουν αποφασιστικά την αναπτυξιακή δυναμική στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, ενώ ο ρόλος της Αθήνας προσδιορίζεται από την κυρίαρχη θέση της στην οικονομική, διοικητική και χωρική δομή της χώρας. Σύμφωνα με την πρόταση για το ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 2021 (ΡΣΑ 2021), στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της όξυνσης του διεθνούς ανταγωνισμού, τα μητροπολιτικά κέντρα θεωρούνται ως μοχλοί ανάπτυξης και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας για το σύνολο του εθνικού τους χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, η Πρωτεύουσα αναλαμβάνει διευρυμένο ρόλο, προωθητικό στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού της εθνικής οικονομίας, της αναδιάρθρωσης του παραγωγικού συστήματος, της προώθησης της τεχνολογίας και της καινοτομίας, της εδραίωσης του ρόλου της Ελλάδας στο διεθνές σύστημα μεταφορών και της πράσινης ανάπτυξης. Στο χώρο της Μεσογείου, η Αθήνα / Αττική διαθέτει τη δυναμική ώστε να εξειδικεύσει τα διεθνή της χαρακτηριστικά και να επιδιώξει τα οφέλη της «Μεσογειακής Πρωτεύουσας», τόσο στο σύνολο της Μεσογείου, με συνεργασίες μητροπόλεων στους τομείς πολιτισμού και τουρισμού, όσο και ειδικότερα στο επίπεδο της βόρειας Μεσογειακής λεκάνης, με αξιοποίηση των εργαλείων ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 16

17 διακυβέρνησης συνεργειών και ευρωπαϊκών χωρικών πολιτικών που συνδέονται με χρηματοδοτικά προγράμματα και προωθούν διαπεριφερειακές συνεργασίες. Η Περιφέρεια Αττικής παράγει 49,3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας (στοιχεία 2008). Στην περιφέρεια παράγεται 3,2% του προϊόντος του αγροτικού τομέα της χώρας, 38% της μεταποίησης (ποσοστό αυξανόμενο τα τελευταία χρόνια) και 41% των υπηρεσιών, από τις οποίες προέρχονται τα 4/5 του προϊόντος της. Πίνακας 4: ΑΕΠ Ελλάδας Πηγή : Νομοί της Ελλάδος Με κατά κεφαλή προϊόν 28,9 χιλ. ευρώ το 2008, κατατάσσεται 1η με βάση το κριτήριο αυτό, του μέσου όρου της Ελλάδας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 17

18 Πίνακας 5: Δείκτης ευημερίας Περιφέρειας Αττικής. Πηγή : Νομοί της Ελλάδος Η Περιφέρεια Αττικής αποτελεί τον ισχυρότερο επιχειρηματικό ιστό της εθνικής οικονομίας από πλευράς παραγωγικής διάρθρωσης, επενδύσεων καινοτομίας και τεχνολογίας. Η Περιφέρεια Αττικής συμβάλλει διαχρονικά σε σημαντικό βαθμό στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της Χώρας, βελτιώνοντας συνεχώς τη σχετική της θέση: το 1995 το Περιφερειακό ΑΕΠ με βάση τα στοιχεία των Εθνικών Λογαριασμών συνέβαλε κατά 38,0% στη διαμόρφωση του Εθνικού ΑΕΠ, ποσοστό που διατηρήθηκε μέχρι και το 2002, από το 2003 και μετά και λόγω Ολυμπιακών Αγώνων- η σχέση αυτή βελτιώθηκε ραγδαία, φθάνοντας το 2007 ακόμα και το 49,74% (!), τα έτη 2008 και 2009 παρατηρείται υποχώρηση στη ζώνη του 43%, η οποία λόγω της επιτεινόμενης κρίσης, εκτιμάται ότι θα έχει επιδεινωθεί σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα. Αντίστοιχα, το κατά κεφαλήν περιφερειακό ΑΕΠ από το 138% του εθνικού (Χώρα = 100) κατά το έτος 2007, υποχώρησε το 2009 στο 119%. Η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΠΑ) του πρωτογενή τομέα στην Αττική κινείται στα χαμηλά εθνικά όρια του 4,5% περίπου: η ΑΠΑ του Τομέα το 2006 ήταν στο 4,4% (όσο και στον εθνικό μ.ο. για να διατηρηθεί με μικρές διακυμάνσεις στο 4,5% το 2009 (ενώ σε επίπεδο χώρας μειώθηκε στο 3,1%)25. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 18

19 Η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΠΑ) του δευτερογενή τομέα της Περιφέρειας κινείται στο 33,0%: η ΑΠΑ του Τομέα το 2006 ήταν στο 33,0% (20,4% στη Χώρα), για να διατηρηθεί με μικρές διακυμάνσεις στο 33,4% το 2009 (ενώ σε επίπεδο Χώρας μειώθηκε στο 17,8%). Αντίστοιχα, η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΠΑ) του τριτογενή τομέα στην Αττική κινείται στο 50,0% περίπου με αρνητικές τάσεις: η ΑΠΑ του Τομέα το 2006 ήταν στο 53,9% (75,2% στη Χώρα), για να διολισθήσει στο 47,2% το 2009 (ενώ σε επίπεδο Χώρας αυξήθηκε στο 79,1%). Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (ΑΕΠΚ), σε σταθερές τιμές παρουσιάζουν σε επίπεδο Χώρας κάμψη από το 2008, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τάσεις περαιτέρω επιδείνωσης. Οι ΑΕΠΚ στην Αττική μειώνονται ταχύτερα από ό,τι σε άλλες Περιφέρειες. Η διεθνής ανταγωνιστικότητα των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών είναι χαμηλή, ενώ το ποσοστό των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο ΑΕΠ (περίπου 23% στο 2008) είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ των 15, ειδικά αν συγκριθεί με αυτό των λοιπών μικρών οικονομιών, συμβάλλοντας έτσι στο μεγάλο άνοιγμα του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Πίνακας 6: ΑΕΠ ανα κάτοικο % μέσου όρου χώρας Πηγή : Νομοί της Ελλάδος ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 19

20 Στην Περιφέρεια Αττικής αναλογεί 24,9% των συνολικών επενδύσεων στη χώρα το 2008 και 30,2% των επενδύσεων στη βιομηχανία. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 20

21 Πίνακας 7: Συνολικές Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου. Επενδύσεις στη βιομηχανία Πηγή : Νομοί της Ελλάδος Την πενταετία δόθηκαν άδειες λειτουργίας μεταποιητικών επιχειρήσεων, 40% των συνολικών, με τον αριθμό τους να αυξάνεται σημαντικά το 2001 (4.094 σε ολόκληρη την Ελλάδα). Στις επιχειρήσεις της αναλογεί 38% των επενδύσεων των βιομηχανικών επιχειρήσεων της χώρας την περίοδο , σύμφωνα με την Ετήσια Βιομηχανική Έρευνα της ΕΣΥΕ, οι οποίες το 2001 αυξήθηκαν 9%. Στην Αττική αναλογεί 40% των φορολογουμένων (+ 0,6% το 2002), 47,6% του δηλωθέντος εισοδήματος της χώρας (+6,9%) και 58,8% του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων (+6,9%). Συγκεντρώνει τον κύριο όγκο των αποταμιευτικών καταθέσεων, 50% το Στις επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στην περιοχή αναλογεί ποσοστό 69% του κύκλου εργασιών των μεταποιητικών μονάδων της χώρας, 71% των κατασκευαστικών και 58% των εμπορικών. Στα ξενοδοχεία της αναλογεί ποσοστό 9% (το 2002 με 9,8% το 2001) των διανυκτερεύσεων αλλοδαπών, η 4η μεγαλύτερη συμμετοχή μετά το Νότιο Αιγαίο, την Κρήτη και τα Νησιά του Ιονίου. Της αναλογεί 1,8% των καλλιεργούμενων εκτάσεων στη χώρα, 34% της παραγωγής αυγών (1η στη χώρα) και 5% της παραγωγής κρέατος το Ο δυναμικότερος τοµέας παραγωγής στην Περιφέρεια Αττικής θεωρείται ο τριτογενής με συμμετοχή στο 86,3% στο ΑΕΠ της Περιφέρειας το Η Αττική συγκεντρώνει το μεγαλύτερο µέρος του οικονοµικά ενεργού πληθυσμού της χώρας, µε τα υψηλότερα προσόντα στο επίπεδο εκπαίδευσης. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει αναλυτικά την κατανομή του ΑΕΠ της Περιφέρειας στους διαφόρους παραγωγικούς κλάδους. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 21

22 Πίνακας 8: ΑΕΠ Περιφέρειας στους διαφόρους παραγωγικούς κλάδους Πηγή : Νομοί της Ελλάδος ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 22

23 Πρωτογενής Τομέας Ο πρωτογενής τομέας στην Περιφέρεια Αττικής παρουσιάζει δυναμισμό, παρά τις πιέσεις που δέχεται ο ζωτικός του χώρος από τις τάσεις επέκτασης του οικιστικού δικτύου και την αστική ανάπτυξη προαστιακού, εξωαστικού και παραθεριστικού χαρακτήρα. Το ποσοστό συμμετοχής του πρωτογενή τομέα στο ΑΕΠ της Περιφέρεια ήταν το ,7% ενώ μειώθηκε στο 0,4% το 2008 σύμφωνα με τον προηγούμενο πίνακα. Παραμένει όπως σταθερό κοντά στο 5% στην συμμετοχή του ΑΕΠ της χώρας. Η Περιφέρεια Αττικής σε γενικές γραμμές ακολουθεί τα βασικά διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του πρωτογενούς τομέα τη χώρας, αν και η συμβολή του πρωτογενούς τομέα στην Περιφερειακή Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) και συνακόλουθα, η απασχόληση στον εν λόγω τομέα κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με το μέσο όρο της χώρας. Ο βασικότερος παράγοντας, στον οποίο οφείλεται η ανωτέρω εξέλιξη, είναι το φαινόμενο της αστικής διάχυσης, το οποίο λαμβάνει τη μορφή είτε της ραγδαίας αστικοποίησης περιοχών με γεωργική χρήση στην ευρύτερη περιοχή της Πρωτεύουσας, όπως τα Μεσόγεια, είτε της ανάπτυξης περιοχών παραθεριστικής κατοικίας κυρίως στις νησιωτικές και στις παραθαλάσσιες περιοχές, όπως η Τροιζηνία, με αποτέλεσμα να περιορίζονται σε σημαντικό βαθμό οι δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα καθιστώντας αδήριτη την ανάγκη αφενός, λήψης μέτρων για την ανάδειξη της γεωργίας σε βασικό πυλώνα της οικονομίας και αφετέρου, ανάδειξης του κοινωνικού και περιβαλλοντικού της ρόλου. Στην ανωτέρω εξέλιξη σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η πίεση που δέχεται ο πρωτογενής τομέας από τον δευτερογενή. Η άσκηση γεωργικών δραστηριοτήτων εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή του Μαραθώνα, στον Αυλώνα, στα Μέγαρα, στα νησιά και στην Επαρχία Τροιζηνίας και σε ζώνες όπου δεν αναπτύσσονται ασύμβατες με την εν λόγω δραστηριότητα χρήσεις γης, ενώ ως δυναμικοί κλάδοι καταγράφονται η ανθοκομία, τα κηπευτικά, οι αμπελοκαλλιέργειες και τα αλιευτικά προϊόντα υδατοκαλλιέργειες. Με εξαίρεση την παραγωγή κρασιού και μάλιστα εμφιαλωμένου, οι παραδοσιακές αγροτικές δραστηριότητες στην Αττική, όπως η καλλιέργεια σιτηρών και ελιάς, τείνουν να περιορίζονται, όπως περιορίζεται και η παραδοσιακά μετακινούμενη κτηνοτροφία. Στη Δυτική Αττική συγκεντρώνονται επίσης μονάδες θερμοκηπίων έντασης κεφαλαίου και κτηνοτροφικές μονάδες. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 23

24 Το σύνολο των γεωργικών εκτάσεων στην Περιφέρεια Αττικής (περιλαμβανομένων και των άγονων βοσκότοπων) ανέρχεται σε στρέμματα, ενώ ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων ξεπερνά τις Στο πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η απόδοση των γεωργικών εκτάσεων κατά είδος καλλιέργειας. Πίνακας 9: Απόδοση των γεωργικών εκτάσεων κατά είδος καλλιέργειας Πηγή : Νομοί της Ελλάδος Το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων αφορά δενδρώδεις καλλιέργειες, ενώ σημαντικό είναι και το ποσοστό των ετήσιων καλλιεργειών. Πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα το πρόβλημα που δημιουργείται στο περιβάλλον και κυρίως στους υδάτινους πόρους της Περιφέρειας Αττικής από τις υπερεντατικές καλλιέργειες. Όσον αφορά την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και κατ επέκταση της πρωτογενούς παραγωγής της Περιφέρειας θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις παρακάτω παρεμβάσεις: Διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και του αγροτικού τοπίου (βασικό για μια περιφέρεια με έντονες τάσεις αστικοποίησης) Καθορισμός ζωνών χρήσεως γης Αύξηση του διαθέσιμου, για γεωργικές χρήσεις, νερού και ορθολογική διαχείριση Εξασφάλιση νωπών κηπευτικών και ανθοκομικών προϊόντων για το μεγάλο αστικό κέντρο της Αθήνας και των γειτονικών Δήμων Μείωση κόστους παραγωγής με ιδιαίτερη λήψη μέτρων για τα καύσιμα Παραγωγή ποιοτικών και πιστοποιημένων προϊόντων και βελτίωση δομών εμπορίας των γεωργικών προϊόντων ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 24

25 Εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας με διάχυση των πορισμάτων της εφαρμοσμένης γεωργικής έρευνας και κατάρτιση των παραγωγών Διατήρηση και εάν είναι δυνατόν αύξηση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα Αύξηση του γεωργικού εισοδήματος Ειδικότερα, τα προβλήματα που «καλούνται να αντιμετωπίσουν οι αγροτικές περιοχές στην Περιφέρεια Αττικής σχετίζονται με την επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την άσκηση της γεωργικής δραστηριότητας, που αποτυπώνεται στη διαχείριση των υδάτων για άρδευση και τη μόλυνση του εδάφους και των υπόγειων υδάτων από υπολείμματα φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, με την αλλαγή χρήσεων γης και με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της φυτικής και ζωικής παραγωγής και των επιχειρήσεων πρώτης μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων. Η στρατηγική της Περιφέρειας Αττικής όσον αφορά στην αγροτική ανάπτυξη θα πρέπει να στοχεύσει στην ανάπτυξη συνεργιών μεταξύ του πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα της παραγωγής, την ανάδειξη των παραδοσιακών της προϊόντων, μέσω ειδικότερων δράσεων όπως την αναβάθμιση και διαφύλαξη του οινικού αποθέματος της Ανατολικής Αττικής, την ανάδειξη των «διαδρομών του κρασιού» και του αγροτουρισμού, τον εξορθολογισμό και την παροχή κινήτρων μετεγκατάστασης κτηνοτροφικών μονάδων, την προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών και των απαραίτητων συνεργειών, με πρώτη τη μεταποίηση των προϊόντων βιοκαλλιέργειας. Όσον αφορά το σχέδιο Ανάπτυξης της Περιφέρειας Αττικής της Δ Προγραμματικής περιόδου έχουν διατυπωθεί οι ακόλουθες προτάσεις για την Αγροτική Ανάπτυξη: Η Γεωργία στην Αττική πρέπει να υποστηριχθεί ως νέου τύπου παραγωγική δραστηριότητα, που συγχρόνως θα συμβάλει στη διαμόρφωση του Αττικού Τοπίου και της προστασίας του περιβάλλοντος. Βαρύτητα χρειάζεται να δοθεί στη θεσμοθέτηση ζωνών χρήσεων γης ώστε να προστατευθεί η γεωργική γη, στην παροχή κινήτρων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών προϊόντων, στην παραγωγή προϊόντων με προοπτικές διάθεσης στην αγορά και στην προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον γεωργικών πρακτικών. Στις ειδικές δράσεις ανάπτυξης του Αγροτικού τομέα προτείνονται: Η ανάδειξη τοπικών προϊόντων Η συστηματοποίηση βιολογικών καλλιεργειών Ο εξορθολογισμός διακίνησης προϊόντων ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 25

26 Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην προστασία του περιβάλλοντος, όπου προτείνονται: Μείωση των ρύπων όλων των ειδών, με λήψη θεσμικών κανονιστικών διατάξεων Ολοκλήρωση των υποδομών αντιμετώπισης της ρύπανσης (διαχείριση υγρών αποβλήτων κ.λπ.) Ολοκλήρωση έργων αντιπλημμυρικής προστασίας Ολοκλήρωση διαχείρισης των υδάτων (διευθέτηση των ρεμάτων, δημιουργία μικρών ταμιευτήρων, φραγμάτων για εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, διαχείριση λυμάτων, αναδασώσεις κ.λπ.) Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι «ο αγροτικός τομέας έχει σε μεγάλο βαθμό αναδιαρθρωθεί, συντονιζόμενος με τις ανάγκες της μεγάλης αγοράς της Πρωτεύουσας, ενώ στον τομέα των «παραδοσιακών» προϊόντων και κυρίως του οίνου, υπάρχουν σημαντικές νέες παραγωγές», (ΡΣΑ, 2011). Ωστόσο απομένουν να γίνουν ακόμη πολλά προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της γεωργικής παραγωγής και ανάδειξης του δυναμισμού της στην αγορά της Πρωτεύουσας (ΡΣΑ, 2011). Δευτερογενής Τομέας Η Περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει το 39% των απασχολουμένων της χώρας στη βιομηχανία και το 40% στην ενέργεια. Βασικό πρόβλημα του τομέα είναι η αποβιομηχάνιση που πλήττει το μεγαλύτερο αστικοβιομηχανικό κέντρο της χώρας τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα κυρίως της κλαδικής διάρθρωσης της βιομηχανίας και των μέχρι σήμερα περιοριστικών οικονομικών, πολεοδομικών και περιβαλλοντικών πολιτικών, αλλά και λόγω των δυσχερειών εκσυγχρονισμού μεγάλου αριθμού υπαρχουσών μονάδων, που οφείλονται σε γενικότερους λόγους οικονομικών συγκυριών και ιστορικής συγκρότησης και εξειδίκευσης της ελληνικής βιομηχανίας. Τα προβλήματα αυτά εκφράζονται με πτώση του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων, αύξηση του βαθμού εισαγωγικής διείσδυσης, στασιμότητα της βιομηχανικής παραγωγής, επάλληλους κλάδους προβληματικών επιχειρήσεων, αύξηση της βιομηχανικής ανεργίας και συμπτώματα ιδιαίτερης παρακμής περιοχών, όπως είναι η περιοχή του Λαυρίου, του Ελαιώνα, του Θριάσιου Πεδίου, του Περάματος κ.λπ., στις οποίες εστιάζεται η μεγαλύτερη βιομηχανική ανεργία. Όπως παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα, ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζει μία σχετική στασιμότητα και πτωτική τάση στον τομέα της μεταποίησης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 26

27 Πίνακας 10: Πίνακας Κύκλου Εργασιών Δευτερογενή Τομέα Πηγή : Νομοί της Ελλάδος Δυναμισμό εμφανίζουν οι κλάδοι των τηλεπικοινωνιών και των ηλεκτρονικών. Επίσης των τροφίμων και των ποτών στους οποίους διαπιστώνονται και αυξημένες εξαγορές, καθώς και ορισμένοι κλάδοι των χημικών προϊόντων στους οποίους πραγματοποιούνται κύρια συμμετοχές κεφαλαίου. Οι επιδόσεις αυτού του δυναμικού τμήματος της βιομηχανίας που συγκεντρώνεται στην Αττική από άποψη εξαγωγιμότητας προσανατολίζονται προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και ευρύτερα τη νοτιοανατολική Ασία, ενώ υπάρχει σχετική μείωση προς τις χώρες της ΕΕ. Αντίστοιχα θα πρέπει να τεθούν νέοι στόχοι που αφορούν την ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα όπως παρουσιάζεται παρακάτω. Ίδρυση μονάδων εμπορίας νωπών κηπευτικών με φορείς Ομάδες Παραγωγών ή εταιρείες στις οποίες συμμετέχουν Ομάδες Παραγωγών για τον εφοδιασμό μεγάλων αστικών κέντρων και αλυσίδων καταστημάτων Συγχώνευση οινοποιείων με παράλληλο εκσυγχρονισμό των κτιριακών εγκαταστάσεων και του μηχανολογικού εξοπλισμού. Ίδρυση οινοποιείων παραγωγής οίνων από προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας Εκσυγχρονισμός, μετεγκατάσταση και συγχώνευση ελαιοτριβείων χωρίς αύξηση της δυναμικότητας Εκσυγχρονισμός, μετεγκατάσταση και συγχώνευση τυποποιητηρίων συσκευαστηρίων ελαιολάδου χωρίς αύξηση της δυναμικότητας Ίδρυση σύγχρονων σφαγείων Εκσυγχρονισμός μονάδων παραγωγής και τυποποίησης προϊόντων υγιεινής διατροφής με βάση το μέλι και άλλα προϊόντα της κυψέλης ιδιαίτερα στην περιοχή των Κυθήρων με παράλληλη πιστοποίηση Τριτογενής τομέας ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 27

28 Ο Τριτογενής τομέας παραγωγής είναι αυτός που παρουσιάζει τον μεγαλύτερο δυναμισμό στην Περιφέρεια Αττικής. Από 1.174,6 μονάδες παραγωγής που παρουσίασε το 2000 ανήλθε σε 1.442,52 το Αναλυτικότερα, ο τριτογενής τομέας στην περιφέρεια αφορά κυρίως τις εμπορικές δραστηριότητες, τις υπηρεσίες, τον τουρισμό και τις πολιτιστικές δραστηριότητες. Εμπόριο Στην Περιφέρεια Αττικής υπάρχει ο μεγαλύτερος σε μέγεθος αερολιμένας της χώρας. Το λιμάνι του Πειραιά είναι το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα στα Βαλκάνια. Η Περιφέρεια Αττικής παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη και κατέχει κυρίαρχο ρόλο στους τομείς των υπηρεσιών και ειδικότερα στις υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης, στις υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης και στις παραγωγικές υπηρεσίες. Παρόλα αυτά όσον αφορά το λιανικό εμπόριο η κατάσταση του κέντρου της Αθήνας αλλά και σε άλλες περιοχές της Αττικής εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και μάλιστα κρισιμότερη από τον προηγούμενο εξάμηνο, αφού το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων αυξήθηκε στο 29,6%, από 24,4% που ήταν τον Αύγουστο του 2011 και από 23,4% που ήταν το Μάρτιο του Κρισιμότερη παρουσιάζεται η κατάσταση στην οδό Σταδίου, όπου καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό, περίπου 42,0% ενώ το προηγούμενο εξάμηνο το ποσοστό ήταν 31,5% και ένα έτος πριν 33,8%, ενώ στην Χαριλάου Τρικούπη η αναλογία φτάνει στο 33,8% Το γενικό συμπέρασμα είναι ιδιαίτερα δυσμενές, αφού η αναλογία των κλειστών επιχειρήσεων προς τις ανοιχτές κατέγραψε αύξηση σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο κατά 30%. Μπορεί να γίνει λόγος για «επιδημία λουκέτων» στην αγορά η οποία συνεχίζεται και αυξάνεται ως «μεταδοτική ασθένεια». Τουρισμός - Πολιτισμός Ο Τουρισμός αντιπροσωπεύει περίπου το 15% της ελληνικής οικονομίας, συνυπολογίζοντας την άμεση (7%) και έμμεση (8%) συνεισφορά του στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία σε ετήσια βάση. Ο Τομέας έχει αυξηθεί εδώ και μια δεκαετία, αλλά το 70% αυτής της αύξησης τροφοδοτείται από την εγχώρια ζήτηση 1. Το τουριστικό μοντέλο ανάπτυξης, παρά τις επιμέρους προσπάθειες εκσυγχρονισμού, παραμένει παραδοσιακό και στρεβλό. Η Ελλάδα, με βάση τις 1 Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά: Προσδιορίζοντας το νέο Εθνικό Μοντέλο Ανάπτυξης McKinsey & Company, 2011 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 28

29 αφίξεις επισκεπτών με σκοπό τον τουρισμό, συνεισέφερε κατά την περίοδο στο σύνολο των αφίξεων στην Ε.Ε κατά 2,36% - 2,61%, ήτοι σε ποσοστά μικρότερα από εκείνα της Ολλανδίας (2,96% - 3,09%), της Αυστρίας (3,87% - 4,05%) και στο ίδιο επίπεδο με τη Σουηδία (2,50% - 2,,59%). Με βάση το «μοντέλο τουρισμού διακοπών» που έχει εγκαθιδρυθεί στη χώρα εδώ και τέσσερις 10ετίες, πάνω από το 50% των αφίξεων αυτών περιορίζεται στο τρίτο 3μηνο του έτους. Η απάντηση σε αυτή την παραδοσιακή προσέγγιση της τουριστικής ανάπτυξης συνδέεται με την αναδιάρθρωση του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της Χώρας με νέες μορφές και υπηρεσίες εκτός του τουρισμού διακοπών (λ.χ. συνεδριακός τουρισμός, αστικός τουρισμός και city break, κ.λπ.), αλλά και αναβαθμισμένες υπηρεσίες στο πλαίσιο του τουρισμού διακοπών, όπως ο θαλάσσιος τουρισμός σε συνδυασμό με υποδομές Μαρινών 3 ης και 4 ης γενιάς, οι κρουαζιέρες, ο καταδυτικός τουρισμός ο αγροτουρισμός κ.ο.κ. Η συνολική συνεισφορά του Τουρισμού στο ΑΕΠ της Χώρας ανέρχεται στο 15,8% του ΑΕΠ (έναντι 25,4% της Μάλτας, 18,2% της Κύπρου και 9,9% της Τουρκίας, 2010), ενώ η άμεση συνεισφορά του Τομέα ανέρχεται σε 5,64 % (έναντι 13,0% της Μάλτας, 6,0 της Κύπρου και 4,0% της Τουρκίας) 2. Η συνολική συνεισφορά του Τουρισμού στην απασχόληση ανέρχεται σε 18,4% (έναντι 26,1% της Μάλτας, 19,6% της Κύπρου και 8,1% της Τουρκίας), ενώ η άμεση συνεισφορά του τομέα στην απασχόληση ανέρχεται σε 8,0% (έναντι 14,0% της Μάλτας, 6,9% της Κύπρου και 2,2% της Τουρκίας. Η συνεισφορά του Τουρισμού στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι σε υψηλότερα επίπεδα και από χώρες όπως η Γαλλία (4,5%), η Ιταλία (3,7%) και η Ισπανία (2,43%). Αυτό δείχνει υψηλή παραγωγικότητα του Τομέα, ιδιαίτερα με ανταγωνίστριες χώρες, με ταυτόχρονη εξάρτηση της απασχόλησης από συγκεκριμένους κλάδους και εξάρτηση του ίδιου του Τομέα από συγκεκριμένες παραδοσιακές αγορές επισκεπτών. Σημειώνεται ότι διεθνώς ο Τομέας του τουρισμού ορίζεται σαν «Τουρισμός και συνοδευτικές υπηρεσίες μεταφορών» (Travel & Tourism). Κατά συνέπεια, ο Τουρισμός αναδεικνύεται σαν «ατμομηχανή» της οικονομίας, με ισχυρές διακλαδικές επιδράσεις και με σημαντικά περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης. Πρόσφατη μελέτη του Παγκοσμίου Συμβουλίου Τουρισμού (WTTC) εκτιμά τις ακόλουθες προοπτικές για τον Τομέα, με χρονικό ορίζοντα το 2021 : ~ Ετήσια αύξηση της άμεσης συνεισφοράς του Τουρισμού στο ΑΕΠ κατά 4% (έναντι 4,8% της Κύπρου, 4,5% της Μάλτας και 4,2% της Τουρκίας), 2 WTTC, Travel & Tourism Economic Impact 2011 (μέσω εκτιμήσεων του Δορυφόρου Λογαριασμού Τουρισμού - Tourism Satellite Accounts - TSAs) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 29

30 ~ Ετήσια αύξηση συνολικής συνεισφοράς του Τουρισμού στο ΑΕΠ κατά 4% (έναντι 4,5% της Κύπρου, 4,3% της Μάλτας και 4,3% της Τουρκίας), ~ Ετήσια αύξηση της άμεσης συνεισφοράς του Τουρισμού στην Απασχόληση κατά 1,9% (έναντι 2,7% της Τουρκίας 2,7% της Μάλτας και 2,3% της Κύπρου ~ Ετήσια αύξηση της συνολικής συνεισφοράς του Τουρισμού στην Απασχόληση κατά 2,1% (έναντι 2,0% της Μάλτας 1,8% της Κύπρου και 1,7% της Τουρκίας). Στις προοπτικές της επόμενης 10ετίας, ο Τουρισμός μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ανάταση της Ελληνικής Οικονομίας, με συγκεκριμένες πολλαπλασιαστικές επιδόσεις σε περιφερειακή κλίμακα. Η Περιφέρεια Αττικής αποτελεί ήδη διεθνώς αναγνωρισμένο τουριστικό προορισμό, λόγω των ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων που διαθέτει. Το βασικό brand name της Περιφέρειας είναι η Αθήνα και τα μνημεία της. Τα νησιά της Περιφέρειας αποτελούσαν στην μεταπολεμική «ανατολή» της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού, σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών. Η σχέση μεταξύ Αθήνας και Αττικής δημιουργεί ένα «δίπολο» τουριστικής προβολής, το οποίο όμως δεν λειτουργεί ισόρροπα. Παρόλη τη διεθνή της αναγνωρισιμότητα, η Αττική «διολισθαίνει» συνεχώς ως προς την ανταγωνιστική της θέση στον Τουριστικό Τομέα: οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών στην Περιφέρεια από 8.9 εκ. το 1980, περιορίζονται σε 4,5 εκ. το 2006, σε 4,1 εκ. το 2008 και κάτω από 4,0 εκ επισκέπτες το 2010 (εκτίμηση). Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της ΤτΕ (Έρευνα Συνόρων), το 8μηνο του 2011 ως προς τις αφίξεις στην Περιφέρεια βρίσκεται στα ίδια ποσοτικά επίπεδα του αντίστοιχου 6μήνου του Οι αφίξεις αλλοδαπών στην Αττική το 2006 ανήλθαν σε 1,96 εκ επισκέπτες (25,3% της Χώρας) και διατηρούνται περίπου στο επίπεδο των 2,0 εκ. επισκεπτών ετησίως. Ο μέσος όρος των ημερών παραμονής των αλλοδαπών στην Περιφέρεια είναι χαμηλός (κάτω από 3 ημέρες), αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθεί και ο ρόλος της Αττικής ως γενικής πύλης εισόδου στη Χώρα. Το 90% των αφίξεων στην Περιφέρεια γίνεται αεροπορικώς, ενώ περίπου το 2% καταγράφεται μέσω κρουαζιεροπλοίων. Η μέση κατά κεφαλή δαπάνη στην Περιφέρεια, σύμφωνα με έρευνα του ΟΠΑ (2010) ανέρχεται σε 370, εκ των οποίων το 90% διοχετεύεται σε αγορές και διασκέδαση. Με βάση αυτή την εκτίμηση, η ετήσια συνεισφορά του Τουρισμού στην Περιφερειακή Οικονομία ανέρχεται σε 740 εκ Ευρώ περίπου. Σημειώνεται πάντως ότι η μέση κατά κεφαλή δαπάνη (σε επίπεδο Χώρας) από την ΤτΕ εκτιμάται σε 743 για το 2007, σε 730 για το 2008 και σε 697 για το ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 30

31 Αντίστοιχα, η εκτίμηση της McKinsey & Co εκτιμάται σε 146 ημερησίως (έναντι 200 στην Ιταλία και 162 στην Τουρκία). Εν κατακλείδι, το παραπάνω περιφερειακό μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης χαρακτηρίζεται από χαμηλή πληρότητα και έντονη εποχικότητα. Πολιτιστικές Υποδομές και Υπηρεσίες Η Περιφέρεια Αττικής διαθέτει σημαντικές και διεθνώς μοναδικές οργανωμένες πολιτιστικές υποδομές, στις οποίες παρέχονται υπηρεσίες επισκεψιμότητας, αναψυχής, αφορών, ευαισθητοποίησης των επισκεπτών κ.λπ. σε οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία. Πέρα από το πλέγμα των δημόσιου χαρακτήρα πολιτιστικών υποδομών του Άξονα Αθήνας-Πειραιά, τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί, αναπτυχθεί και εξελίσσεται ένα πλέγμα πολιτιστικών χώρων σύγχρονης δημιουργίας με ιδιωτική πρωτοβουλία. Η ποιοτική παροχή αυτών των υπηρεσιών συνδέεται άμεσα με το αττικό τουριστικό προϊόν και συμβάλλει στη διαμόρφωση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων του. Η συμβολή των βασικών πολιτιστικών υποδομών διεθνούς εμβέλειας στην τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειας παραμένει χαμηλή. Η επισκεψιμότητα της Ακρόπολης δεν μπορεί να υπερβεί κατά μ.ο. τους 1,15 εκ. επισκέπτες ετησίως, με το 76%-79% αυτών να κατανέμεται διαχρονικά στο 6μηνο της αποκαλούμενης «τουριστικής περιόδου». Πρώτο σε επισκεψιμότητα ανάμεσα στα μουσεία όλης της Ελλάδας είναι το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης ( επισκέπτες κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2011). Συνολικά πάντως, η επισκεψιμότητα στα Μουσεία ανέρχεται ετησίως περίπου στο 25%-27% του συνόλου των επισκεπτών στις υπό συζήτηση πολιτιστικές υποδομές της Χώρας. Σημειώνεται ότι το σύνολο των επισκεπτών σε αυτές τις υποδομές της Χώρας σε ετήσια βάση είναι υποδεέστερο ακόμα και από τους επισκέπτες ορισμένων Ευρωπαϊκών Πόλεων. Υποδομές Θαλάσσιου Τουρισμού - Κρουαζιέρες Ο θαλάσσιος τουρισμός εντάσσεται στις ειδικές μορφές τουρισμού με την έννοια του ότι εξέρχεται των ιδιαίτερων στοιχείων του παραθεριστικού τουρισμού και καλύπτει μια σειρά δραστηριοτήτων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη θάλασσα. Ο θαλάσσιος τουρισμός στην Ελλάδα βασίζεται και σχετίζεται με τον πλούτο και την ποικιλία των Ελληνικών θαλασσών, το πολύ μεγάλο μήκος της Ελληνικής ακτογραμμής και τις εκατοντάδες Ελληνικά νησιά που αποτελούν μοναδικούς και διαφορετικούς τουριστικούς προορισμούς. Η αγορά του θαλάσσιου τουρισμού διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες : Στο θαλάσσιο τουρισμό ναυσιπλοΐας αναψυχής (ιστιοπλοΐα, γιώτινγκ), Στις κρουαζιέρες. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 31

32 Σε αυτές τις κατηγορίες λειτουργούν επιμέρους τμήματα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και απαιτήσεις. Στο πλαίσιο της κατηγορίας του θαλάσσιου τουρισμού κρουαζιέρας, δίνει τη δυνατότητα στα κρουαζιερόπλοια να σταματήσουν σε περισσότερα του ενός λιμανιού μέσα στην Ελληνική επικράτεια, διασφαλίζοντας επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, σε ιστορικά και εμπορικά κέντρα γνωστών διεθνώς τουριστικών προορισμών κ.λπ., μέσω των οποίων επιτυγχάνεται οικονομική αναζωογόνηση των τοπικών οικονομιών. Δεν θα πρέπει πάντως να διαφεύγει το γεγονός ότι οι κρουαζιέρες συνδέονται με την ανάγκη ανάπτυξης «ακριβών» λιμενικών υποδομών, ενώ επιφέρουν σημαντικά κυκλοφοριακά προβλήματα, ιδιαίτερα εκεί όπου τα εμπορικά λιμάνια είναι ενταγμένα στον αστικό ιστό των πόλεων ή συναντούν σημαντικά προβλήματα προσβασιμότητας λόγω γεωγραφικών - γεωλογικών ιδιαιτεροτήτων. Τα σύγχρονα κρουαζιερόπλοια εξελίσσονται διαρκώς, γίνονται συνεχώς μεγαλύτερα και πολυτελέστερα, μεταλλάσσονται από «floating hotels» σε «floating resorts» παρέχοντας σύνθετες υπηρεσίες και αναπτύσσοντας συνεχώς νέες (cool cruising, adventure cruising κ.λπ.). Μεταξύ 2005 και 2010, έχουν ήδη πάνω από 33 καινούργια πλοία, τα οποία προστίθενται στο σύνολο των κρουαζιερόπλοιων που θα κινούνται στην Ευρώπη, δηλαδή στην Μεσογειακή λεκάνη και στη Βόρεια θάλασσα. Οι παραγγελίες για νέα κρουαζιερόπλοια αγγίζουν τα 40 super-πλοία με περίπου κλίνες. Από αυτά, πάνω από τα μισά θα δρομολογηθούν μέχρι το 2015 στη Μεσόγειο. Από τη σημειούμενη μεγάλη αύξηση σε αφίξεις κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, φαίνεται ότι έχουν ωφεληθεί κυρίως δύο χώρες: η Ιταλία (κατά κύριο λόγο) και λιγότερο η Ισπανία, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις λιμένων που έχουν ωφεληθεί. Δυναμική είναι η είσοδος της Τουρκίας, με την Κωσταντινούπολη να αποτελεί ήδη έναν Ευρωπαϊκό λιμένα βάσης εκκίνησης δρομολογίων κρουαζιέρας (homeport). Σύμφωνα με στοιχεία εταιρειών κρουαζιέρας το 2008 δρομολογούντο σε Ευρωπαϊκά δρομολόγια 126 κρουαζιερόπλοια με σύνολο κλίνες περίπου, ενώ σύμφωνα με τα σχέδια των εταιρειών κρουαζιέρας το 2012 τα πλοία θα είναι 139 με περίπου κλίνες. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι σε παγκόσμιο επίπεδο ο κλάδος της κρουαζιέρας δείχνει να έχει μια ανθεκτικότητα απέναντι στην οικονομική κρίση. Η ζήτηση για κρουαζιέρες αυξάνεται διαδοχικά κατά την περίοδο (5 έτη αναφοράς), περίοδος κατά την οποία από 2,0 εκ διανυκτερεύσεις, η ζήτηση ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 32

33 πλησίασε τα 3,0 εκ. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή αύξηση που αποκαλύπτει μεταστροφή των ευρωπαίων από τις παραδοσιακές μορφές τουρισμού σε νέες μορφές όπως είναι η κρουαζιέρα. Η Ελλάδα κατατάσσεται ως 2η χώρα προορισμού της Ευρωπαϊκής κρουαζιέρας, μετά την Ιταλία, ενώ προηγείται της Ισπανίας, και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Χώρα διαθέτει πλήθος λιμένων - ενδιάμεσων σταθμών, αλλά δεν έχει επιλεγεί από τις εταιρείες διαχείρισης της Κρουαζιέρας στην στρατηγική σχέση της εκκίνησης δρομολογίων Κρουαζιέρας (Home-Ports) και, συγκεκριμένα, με το Λιμάνι του Πειραιά, επιλογή που συνδέεται με πολλαπλά οφέλη στην Περιφερειακή Οικονομία. Όσον αφορά στο θαλάσσιο τουρισμό, η Μεσόγειος, λόγω κλίματος, καιρικών φαινομένων και ακτογραμμής αποτελεί τον παγκόσμιο ανταγωνιστικό προορισμό θαλάσσιας αναψυχής. Για παράδειγμα: Η Ιταλία σχεδιάζει την κατασκευή, μέχρι το 2014, εξήντα Μαρινών, αυξάνοντας τη δυναμικότητά της σε θέσεις. Η Γαλλία σήμερα διαθέτει θέσεις, ενώ η Ισπανία Η Τουρκία διαθέτει θέσεις. Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, η Ελλάδα θεωρείται διεθνώς αμελητέα δύναμη στο χώρο του yachting με έως λειτουργικές θέσεις. Οι Ζώνες Ναυσιπλοΐας Αναψυχής (ΖΝΑ) του Αιγαίου και του λεγόμενου «Αργοσαρωνικού» διαθέτουν κύριες Μαρίνες που δεν λειτουργούν, καθώς και δορυφορικούς λιμένες υποδοχής σκαφών, που είτε έχουν χωροθετηθεί ως αλιευτικά είτε ως τουριστικά καταφύγια, αποτελούν στην ουσία τις «ενδιάμεσες στάσεις» ενός ιστιοπλοϊκού ή ενός μηχανοκίνητου σκάφους. Η έλλειψη λειτουργικών υποδομών «κύριων» τουριστικών λιμένων δημιουργεί αντίστοιχα έλλειψη θέσεων «εκκίνησης» μεμονωμένων ή ομάδων σκαφών (flotilae). Συνακόλουθα, οι σχετικές υποδομές που έχουν δημιουργηθεί στην ακτή της Μικράς Ασίας απορροφούν το σύνολο σχεδόν του «επαγγελματικού» τουρισμού θαλάσσιας αναψυχής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. ΟΙ Μαρίνες της Αττικής προσφέρουν ήδη θέσεις ελλιμενισμού, ενώ η ζήτηση είναι πολλαπλάσια, ιδιαίτερα δε και για θέσεις διαχείμασης και επισκευής - συντήρησης των σκαφών, χώροι και υπηρεσίες που δεν υπάρχουν αλλά και δεν προβλέπονται. Ως βασικά κοινά αναπτυξιακά προβλήματα του υπό ανάλυση Τομέα καταγράφονται τα ακόλουθα: 1. Το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης της Περιφέρειας εμφανίζει φθίνουσα ανταγωνιστικότητα, ενώ χαρακτηρίζεται από χαμηλή πληρότητα και έντονη εποχικότητα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 33

34 2. Συνεχής υποβάθμιση της Αθήνας, ως τουριστικού προορισμού, χωρίς εναλλακτικές επιλογές αναψυχής, άρα συνδέονται με χαμηλό μ.ο. ημερών παραμονής. 3. Προβληματικές και ελλειμματικές σύγχρονες υποδομές υποδοχής κρουαζιεροπλοίων και διαχείρισης των επισκεπτών τους, υποδομών θαλασσίου τουρισμού στις δημοφιλείς Ζώνες Ναυσιπλοΐας Αναψυχής (Αργοσαρωνικός, Νότιο Αιγαίο). 4. Χαμηλή συνέργια του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος με πολιτιστική υποδομή (όχι μνημειακής, αλλά και σύγχρονης), ιδιαίτερα στις χωρικές ενότητες εκτός Αθηνών. 5. Μηδενική παρουσία της Αθήνας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού «συστήματος» αστικών προορισμών και city break (ως υποσύνολο του αστικού τουρισμού), στο πλαίσιο του οποίου καταγράφονται ετησίως πάνω από 40,0 εκ ταξίδια (!). 6. Χαμηλό επίπεδο οργάνωσης και αξιοποίησης των πολιτιστικών χώρων και υποδομών δημόσιου χαρακτήρα που θα ευνοούσε την περαιτέρω διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος της Αττικής. 7. Ενίσχυση των εμπορικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο Περιφέρειας με ενσωμάτωση στις τουριστικές ροές του τουρισμού των αγορών. Εδώ απαιτούνται σοβαρές συνέργιες με αστικές αναπλάσεις και διερεύνηση εφαρμογής ολοκληρωμένου προγράμματος επαναχωροθέτησης των υποδομών διοίκησης του Δημόσιου Τομέα (mega-investment), εκτός του εμπορικού κέντρου. 8. Χαμηλή παρουσία της Περιφέρειας και της Αθήνας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού «συστήματος» Επαγγελματικών Συνεδρίων και προσέλκυσης επισκεπτών μέσω incentives στο πλαίσιο ευρύτερης στρατηγικής «MICE». 9. Απουσία διεθνούς εμβέλειας Συνεδριακού και Εκθεσιακού Κέντρου - εσωστρέφεια στην οργάνωση Εκθεσιακών γεγονότων - χαμηλή διαλειτουργικότητα με Συνεδριακές εκδηλώσεις για την συνδυασμένη ανάπτυξη Συνεδρίων - Εκθέσεων (MICE) 10. Αδυναμία οργανωμένης αξιοποίησης των Ολυμπιακών κα άλλων μεγάλων Υποδομών πολιτιστικού και αθλητικού ενδιαφέροντος, αναψυχής κ.λπ. 11. Ανυπαρξία άλλων «ενεργών» και αναγνωρίσιμων επισκέψιμων τουριστικών προορισμών στην Περιφέρεια. 12. Ανάδειξη ως κρίσιμου αρνητικού παράγοντα του ζητήματος της ασφάλειας και της πρόσβασης στα αξιοθέατα, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της. 13. Κατακερματισμένες πρωτοβουλίες Φορέων και Δήμων, χωρίς διασφάλιση συνέχειας και με αδυναμία διασφάλισης υπεραξίας μέσω οικονομιών κλίμακας. 14. Χαμηλές επιδόσεις στην ποιότητα και ποσότητα καταρτισμένων ανθρώπινων πόρων (talent quantity) για τη διαχείριση ποιοτικών και υψηλής εισοδηματικής ελαστικότητας τουριστικών ροών. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 34

35 Απαιτούνται πλέον πολύ σημαντικές πολιτικές αποφάσεις και στενή συνεργασία μεταξύ πολιτειακών φορέων και ιδιωτών με κοινό προσανατολισμό, σχέδιο και στόχο, προκειμένου να ανακάμψει η Αθήνα-Αττική -και μαζί της η διεθνής εικόνα της Ελλάδας και δεν μένει παρά να δρομολογηθούν το ταχύτερο δυνατό. Τέτοιες αποφάσεις μπορεί να αφορούν: Στη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης και της ελκυστικότητας της Αθήνας και της Περιφέρειας Αττικής, με ανάληψη διακριτών πρωτοβουλιών. Στον εμπλουτισμό/διαφοροποίηση του περιφερειακού τουριστικού προϊόντος και ενίσχυση του θαλάσσιου τουρισμού. Ολοκληρωμένη τουριστική προβολή της Περιφέρειας - Ενίσχυση της διεισδυτικότητας της Αττικής ως τουριστικού προορισμού διεθνούς εμβέλειας σε στοχευόμενες ομάδες στρατηγική ευθυγράμμιση και αξιοποίηση των οικονομιών κλίμακας από τις επιμέρους δράσεις τουριστικής προβολής. Ενίσχυση της στρατηγικής, οργανωτικής, διοικητικής και διαθεσμικής ικανότητας της Περιφέρειας για τη συμμετοχική κινητοποίηση των φορέων που εμπλέκονται με τις τουριστικές δραστηριότητες (Οργάνωση της υλοποίησης των παρεμβάσεων στον τομέα του Τουρισμού). Δυνατότητα ανάπτυξης θεματικών πάρκων και αξιοποίηση χειμάζοντος τουριστικού αποθέματος Δυνατότητα αξιοποίησης υφιστάμενων υποδομών θαλασσίου τουρισμού μέσω προσέλκυσης στρατηγικών επενδυτών και απλοποίησης θεσμικού πλαισίου και διαδικασιών. Δυνατότητα ανάδειξης του Πειραιά σε Λιμάνι Home-port Κρουαζιέρας με επίλυση κυκλοφοριακών προβλημάτων και ζητημάτων ασφάλειας της αυξημένης ναυσιπλοΐας. Διερεύνηση εναλλακτικών επιλογών με μικρότερο κόστος, λιγότερα προβλήματα ασφαλείας και κυκλοφορίας και αυξημένης δυναμικότητας επισκεψιμότητας κρουαζιεροπλοίων. Παράλληλα, ανάδειξη του ευρύτερου Πειραιά ως τουριστικού προορισμού, με αξιοποίηση πολιτιστικών υποδομών, αναψυχής και τουρισμού αγορών. Ανάδειξη Λαυρίου σε Λιμένα ενδιάμεσης στάσης Κρουαζιεροπλοίων (σε συνδυασμό με επέκταση προαστιακού και Αττικής Οδού). Πίνακας 11: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (σε εκ. ευρώ) ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ Ελλάδα 722,4 670,8 659,8 642,8 570,4 567,2 558,2 541,8 541,2 Ανατολική Μακεδονία Θράκη 82,1 76,6 80,0 74,6 63,9 62,5 63,6 61,7 61,7 Κεντρική Μακεδονία 129,0 118,9 111,2 117,7 100,2 93,3 90,2 89,2 89,1 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 35

36 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ Δυτική Μακεδονία 21,7 19,1 19,1 20,3 18,7 18,8 17,9 17,5 17,5 Θεσσαλία 87,3 80,8 77,5 80,3 76,4 77,4 69,6 70,0 69,9 Ήπειρος 29,8 25,4 28,6 24,2 24,7 24,0 26,6 26,5 26,5 Ιόνια Νησιά 22,5 20,8 18,1 15,3 14,4 16,1 16,9 12,5 12,5 Δυτική Ελλάδα 92,9 85,5 81,9 74,0 65,7 65,2 62,8 60,7 60,7 Στερεά Ελλάδα 49,5 44,1 45,8 46,8 38,5 37,2 38,1 43,4 43,3 Πελοπόννησος 89,3 82,9 85,6 85,1 77,9 84,5 86,8 81,4 81,3 Αττική 19,3 19,5 17,0 14,4 11,3 11,1 10,8 10,2 10,2 Βόρειο Αιγαίο 13,0 12,0 13,5 10,4 11,9 12,2 13,0 12,2 12,2 Νότιο Αιγαίο 9,4 7,6 7,0 8,7 7,6 7,1 6,6 7,6 7,6 Κρήτη 76,7 77,5 74,7 70,9 59,3 57,9 55,5 48,8 48,7 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ Ελλάδα 840,5 868,5 878,8 893,5 899,9 908,1 912,4 942,4 937,8 Ανατολική Μακεδονία Θράκη 47,4 48,4 43,5 42,2 44,0 43,3 43,0 41,5 41,3 Κεντρική Μακεδονία 159,8 163,9 160,0 167,3 161,1 165,1 167,5 178,0 177,3 Δυτική Μακεδονία 30,0 32,2 33,1 32,3 31,0 28,8 32,1 30,6 30,4 Θεσσαλία 46,5 43,4 48,2 49,7 56,7 57,4 56,6 57,8 57,5 Ήπειρος 24,4 24,9 24,6 25,9 26,1 26,9 28,6 27,2 27,0 Ιόνια Νησιά 11,7 11,4 10,5 10,6 11,9 12,1 12,5 13,5 13,4 Δυτική Ελλάδα 44,6 44,0 44,2 44,3 46,6 48,4 49,1 46,1 45,8 Στερεά Ελλάδα 52,0 57,0 61,4 59,6 59,5 57,2 58,5 59,8 59,5 Πελοπόννησος 39,0 37,3 39,6 41,3 40,3 40,3 44,0 46,0 45,8 Αττική 313,4 332,4 341,6 345,0 349,9 351,6 345,1 365,4 363,7 Βόρειο Αιγαίο 13,6 12,5 11,3 10,5 10,4 10,9 11,6 11,4 11,3 Νότιο Αιγαίο 23,3 24,2 23,6 25,2 23,6 24,4 21,2 20,2 20,1 Κρήτη 34,8 37,0 37,3 39,4 38,8 41,8 42,6 44,9 44,6 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ Ελλάδα , , , , , , , ,6 Ανατολική Μακεδονία Θράκη 114,0 113,2 116,1 119,0 124,2 129,8 133,6 139,8 140,2 Κεντρική Μακεδονία 428,9 440,1 451,2 463,2 493,9 495,3 533,5 531,6 533,8 Δυτική Μακεδονία 51,4 52,9 53,1 50,8 53,9 54,5 57,0 59,4 59,6 Θεσσαλία 150,3 155,9 156,3 157,4 176,2 170,7 181,9 183,1 183,7 Ήπειρος 74,5 71,6 74,4 75,4 80,3 76,5 83,3 86,9 87,2 Ιόνια Νησιά 55,0 55,4 61,0 64,5 65,4 65,3 61,5 65,1 65,4 Δυτική Ελλάδα 141,0 141,4 150,7 159,5 169,0 168,8 177,9 189,1 189,8 Στερεά Ελλάδα 102,0 97,4 106,5 119,4 116,8 128,4 134,8 128,7 129,2 Πελοπόννησος 117,9 121,8 127,7 121,7 132,0 129,0 135,4 143,6 144,1 Αττική 1.174, , , , , , , , ,5 Βόρειο Αιγαίο 42,2 45,4 44,3 47,8 48,8 50,4 51,4 54,2 54,4 Νότιο Αιγαίο 84,6 86,0 86,2 88,4 92,6 96,0 96,5 100,6 101,1 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 36

37 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ Κρήτη 155,9 150,5 147,7 157,6 168,3 172,2 173,9 180,8 181,6 ΣΥΝΟΛΟ Ελλάδα 4.255, , , , , , , , ,6 Ανατολική Μακεδονία Θράκη 243,5 238,2 239,6 235,9 232,1 235,5 241,3 244,7 245,2 Κεντρική Μακεδονία 717,6 722,8 722,3 748,3 754,9 753,5 792,0 799,6 801,0 Δυτική Μακεδονία 103,1 104,2 105,3 103,4 103,5 101,9 107,4 108,0 108,2 Θεσσαλία 284,1 280,2 282,0 287,4 309,3 305,5 309,0 312,9 313,4 Ήπειρος 128,7 121,9 127,5 125,5 131,1 127,5 139,1 141,6 141,9 Ιόνια Νησιά 89,2 87,7 89,6 90,4 91,9 93,5 91,2 91,7 91,9 Δυτική Ελλάδα 278,5 270,9 276,7 277,7 281,6 282,5 290,6 297,3 297,9 Στερεά Ελλάδα 203,5 198,5 213,7 225,8 214,7 222,7 232,5 233,3 233,8 Πελοπόννησος 246,3 241,9 252,9 248,1 250,2 253,9 267,4 273,1 273,7 Αττική 1.507, , , , , , , , ,6 Βόρειο Αιγαίο 68,8 69,9 69,1 68,8 71,2 73,4 76,4 78,4 78,5 Νότιο Αιγαίο 117,3 117,7 116,7 122,3 123,9 127,5 124,7 129,1 129,3 Κρήτη 267,3 264,9 259,6 267,9 266,7 272,0 273,1 275,6 276,1 ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ Ελλάδα 0,0-0,1 0,1-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 Ανατολική Μακεδονία Θράκη 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0-0,1 1,1 1,7 2,0 Κεντρική Μακεδονία -0,1-0,1-0,1 0,1-0,3-0,2 0,8 0,8 0,8 Δυτική Μακεδονία 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1-0,2 0,4 0,5 0,7 Θεσσαλία 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,9 2,0 2,3 Ήπειρος 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,1 0,6 1,0 1,2 Ιόνια Νησιά 0,0 0,1 0,0 0,0 0,2 0,0 0,3 0,6 0,6 Δυτική Ελλάδα 0,0 0,0-0,1-0,1 0,3 0,1 0,8 1,4 1,6 Στερεά Ελλάδα 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1-0,1 1,1 1,4 1,8 Πελοπόννησος 0,1-0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 1,2 2,1 2,5 Αττική 0,0 0,0-0,1 0,1-0,5 0,0-9,0-13,9-15,8 Βόρειο Αιγαίο 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1-0,1 0,4 0,6 0,6 Νότιο Αιγαίο 0,0-0,1-0,1 0,0 0,1 0,0 0,4 0,7 0,5 Κρήτη -0,1-0,1-0,1 0,0 0,3 0,1 1,1 1,1 1,2 ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ Για την εκτίμηση του μεγέθους της οικονομικής δραστηριότητας μιας περιφέρειας ή μιας χώρας χρησιμοποιούμε συνήθως την συνολική παραγωγή της, όπως αυτή καταγράφεται στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Αν και ο σημαντικός αυτός οικονομικός δείκτης δεν είναι τόσο ακριβής, ειδικά όσον αφορά την κατάρτιση του ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 37

38 σε επίπεδο νομών ή περιφερειών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταδείξει, μεταξύ άλλων, την σχετική οικονομική θέση της περιοχής, τις διάφορες τάσεις όσον αφορά το κλαδικό ΑΕΠ ή το ΑΕΠ κατά τομέα, και το μέγεθος της ανάπτυξης που παρουσιάζει η περιοχή σε σχέση με την χώρα, ή αν πρόκειται για ολόκληρη την χώρα, σε σχέση με άλλες χώρες. Το 4ο τρίμηνο του 2011 παρατηρείται σοβαρή μείωση για το ΑΕΠ σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, καθώς υποχώρησε κατά 7%. Για το σύνολο του περασμένου έτους η ύφεση έφτασε το 6,8%, έναντι αισιόδοξων προβλέψεων για μείωση του ΑΕΠ 5,5% και απαισιόδοξων που έκαναν λόγο για 6%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το τελευταίο τρίμηνο του 2011, η ύφεση ήταν στο 7%, το 3ο στο 5%, το 2ο στο 7,3% και το πρώτο στο 8%. Έτσι αν λάβουμε υπόψη, μόνο αυτά τα στοιχεία η συνολική ύφεση για το 2011 ήταν στο 6,8%, έναντι 3,4% για το Σε τρέχουσες τιμές η ύφεση ανήλθε στο 5,4%. Ωστόσο, για ένα ακόμα τρίμηνο η ΕΛ.ΣΤΑΤ. ανακοινώνει στοιχεία τα οποία δεν είναι συγκρίσιμα. Και τούτο διότι είναι «μη εποχικά διορθωμένα», (δηλαδή δεν έχουν γίνει οι διορθώσεις με βάση τις διαφορές στον οικονομικό κύκλο που συμβαίνουν στη διάρκεια του έτους). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. η αιτία είναι η διακοπή της χρονολογικής σειράς των τριμηνιαίων στοιχείων της Γενικής Κυβέρνησης και η διαθεσιμότητα στοιχείων για μια πολύ μικρή χρονική περίοδο (1ο τρίμηνο ο τρίμηνο 2011), όπου πρέπει να εφαρμοστεί η εποχική διόρθωση, σε συνδυασμό με τις σημαντικές μεταβολές που σημειώνονται στους οικονομικούς δείκτες βάσει των οποίων εκτιμάται το τριμηνιαίο ΑΕΠ, η εφαρμογή της εποχικής διόρθωσης δεν παρέχει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι μόνο τα μη εποχικά διορθωμένα. Παρακάτω στο πρώτο διάγραμμα φαίνεται η διάρθρωση του ΑΕΠ κατά την περίοδο Το 2001 το ΑΕΠ ανήλθε σε 146εκ. ευρώ, το 2010 σε εκ. και το 2011 μόλις εκ. καθώς παρουσίασε μείωση όπως φαίνεται και στο διάγραμμα. Στο δεύτερο διάγραμμα έχουμε το συνολικό ΑΕΠ ανά τρίμηνα, συγκεκριμένα το τρίτο τρίμηνο του 2011 τα ΑΕΠ ανήλθε σε εκ. ευρώ, ενώ το τέταρτο τρίμηνο παρουσίασε κάμψη στο εκ και ακόμα μεγαλύτερη μείωση το πρώτο τρίμηνο του 2012 με εκ.ευρώ. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 38

39 Διάγραμμα 4: ΑΕΠ ΑΕΠ * 2007* 2008* 2009* 2010* 2011* 0 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ σε αγοραίες τιμές Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 Διάγραμμα 5: Τριμηνιαιο ΑΕΠ Q Q Q Τριμηνιαίο ΑΕΠ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η συμμετοχή των περιφερειών στο συνολικό ΑΕΠ για την Ελλάδα για το έτος ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 39

40 Διάγραμμα 6: Συμμετοχή των Περιφερειών στο σχηματισμό του ΑΕΠ (2009) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται το ΑΕΠ συνολικά για την Ελλάδα για τα έτη και αναλυτικά ανά περιφέρεια. Πίνακας 12: ΑΕΠ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (σε εκ. ευρώ) ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΑΤΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΡΗΤΗ % Αττική / Ελλάδα 40,37% 41,28% 42,21% 42,26% 42,33% 42,23% 42,83% 43,01% 43,62% 43,40% % μεταβολή Ελλάδα - 6,16% 6,96% 10,10% 7,44% 5,16% 8,46% 7,47% 4,33% 7,01% % μεταβολή Αττική - 8,56% 9,37% 10,22% 7,65% 4,89% 10,00% 7,93% 5,80% -1,29% % εξέλιξη Ελλάδα - 6% 14% 25% 34% 41% 53% 65% 72% 70% % εξέλιξη Αττική - 9% 19% 31% 41% 48% 63% 75% 86% 83% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 40

41 Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Κατά το 2009, το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ανήλθε σε , σημειώνοντας μείωση 1,2%. Το υψηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ καταγράφεται στην περιφέρεια του Νότιου Αιγαίου, και ακολουθούν οι περιφέρειες Αττικής και Στερεάς Ελλάδας. Αντιθέτως το χαμηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ καταγράφεται στις περιφέρειες Αν. Μακεδονίας & Θράκης, Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας. Όπως παρατηρούμε στον παρακάτω πίνακα, τους μεγαλύτερους ρυθμούς μεταβολής του κατά κεφαλή ΑΕΠ έχουν οι περιφέρειες των Ιονίων Νήσων, της Αττικής και της Δυτικής Μακεδονίας. Πίνακας 13: Κατά κεφαλή ΑΕΠ ( ) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 41

42 Πίνακας 14: Κατά κεφαλή ΑΕΠ 2009 (σε Ευρώ) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011 ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ Είναι σαφές ότι τα τελευταία χρόνια είχε παρατηρηθεί μια αυξητική τάση της φτώχιας στην χώρα μας. Μάλιστα αυτή η τάση είναι εμφανής, βάσει των στοιχείων για τα εισοδήματα των νοικοκυριών, ακόμη και πριν τα έτη 2010 και 2011 που πραγματοποιήθηκε η απότομη δημοσιονομικής προσαρμογή. Για την αποτύπωσης της διευρυνόμενης φτώχιας χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά τα διαθέσιμα στοιχεία από τις βάσεις δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ - και της τη Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών (ΓΓΠΣ - Στην παρούσα ανάλυση, ως γραμμή φτώχειας, ή όπως είναι ευρέως γνωστό το κατώφλι της φτώχειας, χρησιμοποιείται ένας, ευρέως διαδεδομένος, δείκτης μέτρησης της «σχετικής φτώχιας», δηλαδή της φτώχιας σε σχέση με τους άλλους. Η «σχετική φτώχια» βρίσκεται σε αντιδιαστολή με την απόλυτη φτώχειας, που έχει την έννοια της στέρησης βασικών μέσων επιβίωσης. Συγκεκριμένα το κατώφλι ορίζεται στο 60% του διάμεσου ισοδύναμου συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος του νοικοκυριού, με βάση την σχετική κλίμακα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Για τον υπολογισμό του συνολικού ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος του νοικοκυριού λαμβάνεται υπόψη το συνολικό καθαρό εισόδημα, δηλαδή το εισόδημα που προκύπτει μετά την αφαίρεση των φόρων και των εισφορών για κοινωνική ασφάλιση, που λαμβάνεται από όλα τα μέλη του νοικοκυριού και αφού συνυπολογιστούν οι κοινωνικές μεταβιβάσεις (συντάξεις, επιδόματα προνοιακά, αναπηρίας κτλ). Η υιοθέτηση αυτού του δείκτη οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της δειγματοληπτικής «Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών» (Statistics on Income and ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 42

43 Living Conditions) που αποτελεί τη βασική πηγή αναφοράς των συγκριτικών στατιστικών για την κατανομή του εισοδήματος και τον κοινωνικό αποκλεισμό στην ΕΕ. Στην Ελλάδα την έρευνα αυτή διεξάγει η ΕΛΣΤΑΤ. Σύμφωνα με τη δειγματοληπτική Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών για τα έτη , για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, το «Κατώφλι κινδύνου φτώχειας» για νοικοκυριά με δυο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών είναι τα παρακάτω: Πίνακας 15: Κατώφλι κινδύνου φτώχειας ΕΤΟΣ* Κατώφλι κινδύνου φτώχειας για νοικοκυριά ** (ευρώ) Ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ,10% ,70% ,00% ,00% ,00% * Με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το προηγούμενο έτος όπως και στη φορολογία εισοδήματος ** Νοικοκυριά με δυο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών Σύμφωνα με τη δημοσίευση τριμηνιαίων στοιχείων για τους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς της ΕΛΣΤΑΤ, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2012 το διαθέσιμο εισόδημα του τομέα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 5,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η μείωση ακολουθεί αυτή των αποδοχών των εργαζομένων που αγγίζει το 15,6%. Η τελική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά, μειώθηκε κατά 6,7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, από 41,7 δισ. ευρώ σε 38,9 δισ. ευρώ. Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά ήταν -10,5% κατά το πρώτο τρίμηνο του 2012, σε σύγκριση με -12,0% το πρώτο τρίμηνο του ΑΝΕΡΓΙΑ-ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό στην Ευρώπη. Οι απασχολούμενοι και οι άνεργοι ανέρχονται αθροιστικά ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 43

44 στο 66% του δυνητικού εργατικού δυναμικού, σε σύγκριση με 73% στην ΕΕ-15 συνολικά και 70% στην Νότια Ευρώπη. Σε σύγκριση με την Ευρώπη, το ελληνικό έλλειμμα συμμετοχής στην απασχόληση είναι πιο έντονο στους νέους και στις γυναίκες. Ενώ η ανεργία των δύο αυτών ομάδων κυμαινόταν προ κρίσης στα ευρωπαϊκά επίπεδα, το έλλειμμα συμμετοχής τους έφτανε το 69% για τους νέους και το 38% για τις γυναίκες (στοιχεία 2009). Ο συνδυασμός της χαμηλής συμμετοχής (δηλαδή της περιορισμένης βάσης απασχόλησης) και των πολλών ωρών εργασίας ανά απασχολούμενο οδηγεί σ ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα: Ένα μικρό ποσοστό του εργατικού δυναμικού δουλεύει πιο σκληρά και για περισσότερες ώρες απ ότι οι ευρωπαίοι συνάδελφοι του για να συντηρηθεί ένα μη αποδοτικό παραγωγικό σύστημα. Υπάρχει, όμως, μία σημαντική διαφορά ανάμεσα στο έλλειμμα παραγωγικότητας και το έλλειμμα συμμετοχής στην απασχόληση. Ενώ η χαμηλή παραγωγικότητα είναι ένα πρωτογενές, δομικό εμπόδιο στη αύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ που πρέπει και μπορεί να διορθωθεί με τη λήψη άμεσων μέτρων, το έλλειμμα συμμετοχής είναι σύμπτωμα της ανελαστικότητας στην αγορά εργασίας και των μακροχρόνιων στρεβλώσεων που τεχνητά εμποδίζουν τη νέα απασχόληση σε πολλά επαγγέλματα και το βαθμό κινητικότητας στην απασχόληση, ειδικά στο δημόσιο τομέα. Με δεδομένη την υπέρ- επάρκεια στην προσφορά εργατικού δυναμικού το πρόβλημα της συμμετοχής δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν δεν δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας στην οικονομία. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει την πρωταρχική ανάγκη να αυξηθεί άμεσα και σημαντικά η ανταγωνιστικότητα. Αυτή η αύξηση δεν μπορεί πλέον να προέλθει από την καταναλωτική (και δανειακά επιχορηγούμενη) ανάπτυξη του τομέα των μη διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, αλλά από τις επενδύσεις και τη σημαντική μετατόπιση της παραγωγής και της απασχόλησης προς τον τομέα των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Με άλλα λόγια, η οικονομία πρέπει να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας στον τομέα των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών τουλάχιστον με τον ίδιο ρυθμό με τον οποίο η μείωση της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης συρρικνώνει την παραγωγή και την απασχόληση σε μη διεθνώς εμπορεύσιμους κλάδους που στηρίζονται στην κατανάλωση. Η εξέλιξη της ανεργίας στην Ελλάδα την περίοδο παρουσιάζεται στο παρακάτω Διάγραμμα. Η άνοδος της ανεργίας στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 μπορεί να ερμηνευθεί από παράγοντες όπως η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του εργατικού δυναμικού, κυρίως των γυναικών, και η παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονομίας. Σημαντικός παράγοντας είναι επίσης η άνοδος του επιπέδου εκπαίδευσης, που αυξάνει τη διαφορά μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας, ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 44

45 οδηγώντας έτσι σε υψηλότερη ανεργία. Η αποκλιμάκωση της ανεργίας τη δεκαετία του 2000 μπορεί να αποδοθεί στο δυναμισμό της ελληνικής οικονομίας που συνδεόταν με την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Σχετίζεται επίσης με την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων πολιτικής για την απασχόληση που χρηματοδοτούνται κυρίως από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία. Τέλος, η αύξηση της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα περιόρισε τις πιέσεις στην αγορά εργασίας και συγκράτησε την ανεργία. Διάγραμμα 7: Ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα Ωστόσο, η εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας δεν ήταν ομοιόμορφη σε όλες τις περιφέρειες, όπως φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα (στοιχεία για επιλεγμένα έτη). Ορισμένες περιφέρειες βρίσκονται πολύ κοντά σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης (π.χ. Κρήτη), ενώ σε άλλες το ποσοστό ανεργίας διατηρείται σε υψηλό επίπεδο, όπως συμβαίνει στην Δυτική Ελλάδα. Η αυξημένη διαφορά μεταξύ ανώτερου και κατώτερου επιπέδου του ποσοστού ανεργίας αντανακλά αυξημένη διαπεριφερειακή διαφορά ως προς το βαθμό δυσκολίας για εύρεση εργασίας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 45

46 Πίνακας 16: Η εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας ( ) Σύμφωνα με τα ποιο πρόσφατα στοιχεία του ΟΑΕΔ, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων, το πρώτο εξάμηνο του 2011 κυμάνθηκε από άτομα τον Μάρτιο έως άτομα τον Μάϊο, και σε σύγκριση με τα αντίστοιχα μηνιαία στοιχεία του 2010, είναι αυξημένος σε κάθε μήνα, σε ποσοστό που κυμαίνεται από 11,63% τον Φεβρουάριο έως 21,24% τον Ιούνιο. Κατά μέσο όρο ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε από άτομα το 2010 σε το 2011 (δηλαδή κατά μέσο όρο σημείωσε αύξηση κατά 17%), ενώ και στα δύο έτη παρατηρείται τάση ελαφράς μείωσης προς το τέλος του εξαμήνου. Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η κατανομή των ανέργων στις περιφέρειες της χώρας. Οι δύο μεγαλύτερες περιφέρειες της χώρας (Αττική και Κεντρική Μακεδονία) συγκεντρώνουν πάνω από το μισό των ανέργων, αλλά υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης εμφανίζουν επίσης και οι περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Δυτικής Ελλάδας, Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 46

47 Πίνακας 17: ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ /ΜΗΝΑ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (2011) Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., κατά το Α Τρίμηνο του 2012 ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε άτομα και των ανέργων σε Το ποσοστό ανεργίας ήταν 22,6%, έναντι 20,7% του προηγούμενου τριμήνου και 15,9% του αντίστοιχου τριμήνου Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η απασχόληση και ανεργία το Α τρίμηνο του 2012 σε απόλυτους αριθμούς. Διάγραμμα 8: Απασχόληση και Ανεργία το Α τρίμηνο του 2012 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Α Τρίμηνο , , , , , , , ,0 Σύνολο Εργατικού Δυναμικού Απασχολούμενοι Άνεργοι 1.000,0 500,0 0,0 ΑΝΤΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 47

48 Η απασχόληση μειώθηκε κατά 2,4% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 8,5% σε σχέση με το Α Τρίμηνο του Ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 9,2% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 57,3% σε σχέση με το Α Τρίμηνο του Το ποσοστό ανεργίας, για την Αττική, για το Α τρίμηνο του 2012 εκτινάχθηκε στο 22,9%, από 14,7% που ήταν Α τρίμηνο του Πίνακας 18: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Α ΤΡΙΜΗΝΟ Σύνολο Χώρας 11,7 15,9 22,6 Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 14,2 18,0 22,7 Κεντρική Μακεδονία 12,4 17,5 24,7 Δυτική Μακεδονία 15,1 22,3 28,5 Ήπειρος 12,2 15,4 20,6 Θεσσαλία 11,3 14,3 20,4 Ιόνιοι Νήσοι 20,4 20,3 15,9 Δυτική Ελλάδα 9,3 15,1 23,1 Στερεά Ελλάδα 11,7 16,1 24,5 Αττική 10,7 14,7 22,9 Πελοπόννησος 8,8 12,4 19,0 Βόρειο Αιγαίο 7,6 12,6 19,6 Νότιο Αιγαίο 18,9 24,3 13,9 Κρήτη 12,9 15,7 23,4 Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή Από την ανεργία, όπως συμβαίνει πάντα, περισσότερο πλήττονται οι γυναίκες. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (26,5%) είναι σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (19,7%) για το Α τρίμηνο του Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας ετών (52,7%), το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 60,4%. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 48

49 Πίνακας 19: Ανεργία (%) κατά φύλο και ομάδες ηλικιών (Α τρίμηνο ) Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή Διάγραμμα 9: Ανεργία (%) κατά ομάδες ηλικιών (Α Τρίμηνο 2012) Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή Στο παρακάτω συγκριτικό διάγραμμα παρουσιάζεται η ανεργία σε % ανά ηλικία για το πρώτο τρίμηνο του 2011 και 2012 αντίστοιχα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 49

50 Διάγραμμα 10: Ανεργία σε % ανά ηλικία για το Α' Τρίμηνο ( ) % ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% Α τρίμηνο 2011 Α τρίμηνο ,0% 10,0% 0,0% Σύνολο Η κατανομή της ανεργίας, λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης, έχει ως εξής: το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται σε όσους δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (34,3%). Ακολουθούν τα άτομα που έχουν τελειώσει μερικές τάξεις δημοτικού (33,1%) και οι απόφοιτοι τριτάξιας Μέσης Εκπαίδευσης (25,2%). Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό ή μεταπτυχιακό (12,0%) και στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (15,7%). Από το 2011 έως το 2012 η ανεργία στους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυξήθηκε κατά 50%. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 50

51 Πίνακας 20: Ανεργία (%) κατά φύλο και επίπεδο εκπαίδευσης Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η απασχόληση σε απόλυτους αριθμούς, ανά ηλικιακή κατανομή το Α τρίμηνο του Διάγραμμα 11: Απασχόληση - Ανεργία ανα ηλικιακή κατηγορία Α' Τρίμηνο 2012 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 51

52 Το ποσοστό των «νέων ανέργων», δηλαδή όσων εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας αναζητώντας απασχόληση, ανέρχεται στο 23,8% του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία, ανεξάρτητα αν είναι «νέοι» ή «παλαιοί» άνεργοι), αποτελούν αντίστοιχα το 56,5%. Οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από την κρίση είναι το εμπόριο και οι υπηρεσίες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι επιχειρηματίες δε δύνανται να απασχολήσουν ανθρώπινο δυναμικό και βρίσκονται στη δυσμενή θέση να απολύουν το απασχολούμενο ανθρώπινο δυναμικό τους. Όπως προκύπτει από σχετικές έρευνες, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων επιθυμεί την απασχόληση ατόμων, τα οποία κατέχουν εξειδικευμένες γνώσεις επί του αντικειμένου και της φύσης εργασιών της επιχείρησης. Στόχος του κάθε επιχειρηματία είναι η απασχόληση όσο το δυνατόν λιγότερων υπαλλήλων με όσο το δυνατόν περισσότερες εξειδικευμένες γνώσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τον τελευταίο χρόνο, μία στις δύο επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας να έχει απολύσει το 60% του απασχολούμενου προσωπικού της και να έχει διατηρήσει τις θέσεις εργασίας που κατέχουν εξειδικευμένα άτομα. Τα μεγαλύτερα ποσοστά απολύσεων και κατά επέκταση ανεργίας, παρατηρούνται στους κλάδους του εμπορίου και των υπηρεσιών. Αναλυτικότερα, στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, το 85% των ανέργων που είναι κάτοχοι πανεπιστημιακών σπουδών αποτελείται από πτυχιούχους Οικονομικών Επιστημών, Πολυτεχνείου, Πληροφορικής, Κοινωνιολόγους και Εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας. Από το αναφερόμενο ποσοστό, το 45% αποτελείται από μηχανικούς και πτυχιούχους πληροφορικής. Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας για την απασχόληση των πτυχιούχων του Παντείου Πανεπιστημίου, που διεξήχθη από το Γραφείο Διασύνδεσης του Ιδρύματος, σύμφωνα με την οποία ένας στους πέντε πτυχιούχους κοινωνιολόγους είναι άνεργος, ενώ από όσους εργάζονται το 70% δήλωσε ότι το επάγγελμά τους έχει από καμία έως ελάχιστη σχέση με τις σπουδές τους. Αντίστοιχη έρευνα, που διεξήχθη από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μαρτυρά πως ένας στους τρεις πτυχιούχους είναι άνεργος, ενώ το 80% των αποφοίτων βρίσκουν εργασία συνυφασμένη με το αντικείμενο των σπουδών τους σε διάστημα πάνω από 2 έτη. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως στην Περιφέρεια Αττικής το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας εμφανίζουν οι νέοι (15-24 ετών), το οποίο αγγίζει το 50,8% (έναντι 52,7% στο σύνολο της χώρας) και ακολουθούν οι γυναίκες με ποσοστό 25,7% (έναντι 26,5% στο σύνολο της χώρας). ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 52

53 ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΑΕΔ Σύμφωνα με το πρόσφατο αναλυτικό στατιστικό δελτίο του ΟΑΕΔ για την κίνηση της αγοράς εργασίας το μήνα Ιούνιο του 2012, το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων για το μήνα Ιούνιο 2012 ανήλθε σε άτομα. Από αυτά (ποσοστό 42,61%) είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο του ΟΑΕΔ για χρονικό διάστημα ίσο ή και μεγαλύτερο των 12 μηνών, και (ποσοστό 57,39%) είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ για χρονικό διάστημα μικρότερο των 12 μηνών. Στην Περιφέρεια Αττικής αναλογεί το 36,82% των ανέργων που αναζητούν εργασία από το σύνολο της χώρας και στην Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας αναλογεί το 19,40%. Από το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων οι είναι άνδρες (ποσοστό 42,07%) και οι είναι γυναίκες (ποσοστό 57,93%). Στην ηλικιακή ομάδα από ετών το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 63,11%), στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 30 σε άτομα (ποσοστό 27,25%) και στην ηλικιακή ομάδα άνω των 55 ετών σε άτομα (ποσοστό 9,64%). Στο εκπαιδευτικό επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 46,90%), στο εκπαιδευτικό επίπεδο υποχρεωτικής εκπαίδευσης (έως 3 η Γυμνασίου) ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 34,93%), στο εκπαιδευτικό επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 17,04%) και στο εκπαιδευτικό επίπεδο χωρίς εκπαίδευση σε άτομα (ποσοστό 1,13%). Στους Έλληνες υπηκόους το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 92,31%), στους υπηκόους τρίτων χωρών ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 6,10%) και στους υπηκόους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήλθε σε άτομα (ποσοστό 1,59%). Σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (Μάιο 2012) και τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους (Ιούνιο 2011) καταγράφηκαν: Αύξηση των εγγεγραμμένων ανέργων από τον προηγούμενο μήνα κατά άτομα, με ποσοστιαία μεταβολή 0,80%, με τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μεταξύ των Περιφερειών να έχει καταγραφεί στην Περιφέρεια Αττικής (2,80%) και αύξηση κατά άτομα με ποσοστιαία μεταβολή 13,87% από τον Ιούνιο του Αύξηση των μακροχρόνια ανέργων σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα κατά ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 53

54 5.284 άτομα, με ποσοστιαία μεταβολή 1,61%, με τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μεταξύ των Περιφερειών να έχει καταγραφεί στην Περιφέρεια Πελοποννήσου (3,59%) και αύξηση κατά άτομα με ποσοστιαία μεταβολή 28,03% από τον Ιούνιο του Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Μελέτη που διεξήχθη από την «Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία» ( αναδεικνύει τους προσδιοριστικούς παράγοντες της πιθανότητας ανεργίας των νέων στην Ελλάδα με έμφαση στους αποφοίτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πρόβλημα της ανεργίας του εργατικού δυναμικού και, ειδικά, της ανεργίας των νέων βρίσκεται σχεδόν μονίμως στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου στη χώρα μας. Τα ποσοστά ανεργίας των νέων στην Ελλάδα είναι τα υψηλότερα στην ΕΕ και, επιπρόσθετα, αντίθετα από ότι παρατηρείται σε άλλες χώρες, σημαντικό ποσοστό των νέων ανέργων είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. H συζήτηση περί προβλήματος ανεργίας των νέων είναι ελαφρώς αποπροσανατολιστική καθώς το πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα ανεργίας των νέων γενικά, αλλά πρόβλημα μετάβασης από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας, ανεξαρτήτως της ηλικίας του ατόμου. Το πρόβλημα αυτό αφορά όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος και όχι μόνο τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η διαφορά μεταξύ των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των αποφοίτων χαμηλότερων βαθμίδων του εκπαιδευτικού συστήματος έγκειται στο ότι στην περίπτωση των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το ποσοστό ανεργίας μειώνεται σε ανεκτά επίπεδα ορισμένα έτη μετά από την αποφοίτηση, ενώ στους αποφοίτους των άλλων βαθμίδων η διαδικασία αυτή είναι πολύ περισσότερο βραδεία και συγκλίνει σε υψηλότερα επίπεδα ανεργίας. Επιπρόσθετα, εντός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΤΕΙ, ΑΕΙ, Μεταπτυχιακές Σπουδές) όσο υψηλότερο το εκπαιδευτικό επίπεδο τόσο χαμηλότερο το μακροχρόνιο ποσοστό ανεργίας, ενώ παρατηρούνται και σημαντικότατες διαφοροποιήσεις εντός εκπαιδευτικών βαθμίδων. Ορισμένες ομάδες αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ουσιαστικά δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα ανεργίας μετά την αποφοίτησή τους από την τριτοβάθμια εκπαίδευση (απόφοιτοι «Πληροφορικής» και «Νομικής»), τουλάχιστον οι άνδρες, άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρότατο πρόβλημα, αλλά για σχετικά λίγα χρόνια μετά την αποφοίτησή τους (απόφοιτοι «Φυσικών Επιστημών», «Μαθηματικών και Στατιστικής»), ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα ανεργίας, ακόμα και αρκετά χρόνια μετά την αποφοίτησή τους (απόφοιτοι «Φυσικής Αγωγής», «Κοινωνικών Επιστημών», ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 54

55 αλλά και απόφοιτοι αρκετών σχολών των ΤΕΙ). Τέλος, ακόμα και όταν απομονώνεται η επίδραση σειράς παραγόντων, οι γυναίκες γενικά και οι γυναίκες απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ειδικά, αντιμετωπίζουν σημαντικότατα υψηλότερη πιθανότητα ανεργίας από άνδρες με αντίστοιχα εκπαιδευτικά προσόντα και λοιπά χαρακτηριστικά. Σε ορισμένες κατηγορίες γυναικών αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα εκτιμημένα ποσοστά ανεργίας είναι εξαιρετικά υψηλά, ακόμα και πολλά χρόνια μετά την αποφοίτηση (απόφοιτοι «Γεωπονικής και Δασολογίας» και «Φυσικής Αγωγής» ΑΕΙ, «Γεωργικής Τεχνολογίας και Τροφίμων» και «Οικονομίας και Διοίκησης» ΤΕΙ). Αυτό οφείλεται στο ότι κατά την τελευταία δεκαπενταετία η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς και οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας στις νεώτερες γενεές είναι αναλογικά πολλοί περισσότεροι από ότι στις προηγούμενες γενεές. Το αν αυτή η αύξηση της προσφοράς εργασίας πτυχιούχων οδηγήσει σε μονιμότερη αύξηση του ποσοστού ανεργίας των πτυχιούχων ακόμα και μετά τα πρώτα χρόνια ένταξής τους στην αγορά εργασίας εξαρτάται από σειρά παραγόντων, όπως, από το κατά πόσο οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα αυξήσουν τη ζήτησή τους για ειδικότητες υψηλής ποιότητας ανθρωπίνου κεφαλαίου ή από το βαθμό στον οποίο οι επιχειρήσεις αυτές είναι διατεθειμένες να χρησιμοποιήσουν εργασία πτυχιούχων σε θέσεις που στην πραγματικότητα δεν απαιτούν υψηλά εκπαιδευτικά προσόντα. Πάντως, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η απόφαση των νέων για περισσότερη εκπαίδευση είναι απολύτως ορθολογική, εφόσον τα υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης φαίνεται να αποτελούν σχετικά ασφαλή ασπίδα κατά της ανεργίας, έστω και μακροχρόνια. Μάλιστα, πρέπει να επισημανθεί ότι η υψηλότερη ζήτηση εκδηλώνεται για τις σχολές εκείνες, οι οποίες εμφανίζονται να έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας. Οι λόγοι είναι προφανείς και παρουσιάζονται ανάγλυφα στα Γραφήματα 1-3 τα οποία βασίζονται στα στοιχεία της βάσης δεδομένων του OECD (2006). Το Γράφημα 1 παρουσιάζει την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας κατά την περίοδο τόσο για το σύνολο του εργατικού δυναμικού της Ελλάδας όσο και, χωριστά, για άνδρες και γυναίκες. Η τάση έχει μεν διακυμάνσεις, αλλά είναι σαφώς αυξητική. Το ποσοστό της ανεργίας από 7.4% το 1986 έφτασε στο 8.8% το 2006 αφού προηγουμένως είχε λάβει τη μέγιστη τιμή του το 1999 (11.9%). Σε όλα ανεξαιρέτως τα έτη το ποσοστό ανεργίας των γυναικών ήταν υπερδιπλάσιο του ποσοστού ανεργίας των ανδρών. Το Γράφημα 2 παρουσιάζει τη μέση διάρκεια ανεργίας των ανέργων μελών του εργατικού δυναμικού και δείχνει κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των ανέργων είναι μακροχρόνια άνεργοι δηλαδή βρίσκονται σε κατάσταση ανεργίας για διάστημα μεγαλύτερο των δώδεκα μηνών. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 55

56 Το ποσοστό αυτό ξεκίνησε από 42.5% το 1986 και σταθεροποιήθηκε σε επίπεδα υψηλότερα του 50% μετά το Το τελευταίο έτος, 2006, ήταν 55.6%. Τέλος τα Γραφήματα 3α και 3β, που είναι και τα περισσότερο σχετικά με το θέμα της παρούσας εργασίας, παρουσιάζουν την εξέλιξη των ποσοστών ανεργίας ανά ηλικιακή ομάδα, χωριστά για άνδρες και γυναίκες (περισσότερο αναλυτικά για τους νέους και τους ηλικιωμένους εργαζόμενους -για λόγους συγκρισιμότητας, οι κάθετοι άξονες των Γραφημάτων 3α και 3β έχουν τις ίδιες συντεταγμένες). Διάγραμμα 12: Ποσοστό ανεργίας κατά φύλο Πηγή : Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία ( Διάγραμμα 13: Διάρκεια ανεργίας Πηγή : Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία ( ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 56

57 Διάγραμμα 14: Ποσοστά ανεργίας ανά ηλιακιακή ομάδα ('Ανδρες) Πηγή : Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία ( Διάγραμμα 15: Ποσοστά ανεργίας ανά ηλικιακή ομάδα (Γυναίκες) Πηγή : Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία ( Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες παρατηρείται μια αντίστροφη σχέση μεταξύ ηλικίας και ποσοστού ανεργίας, με τα ποσοστά ανεργίας στις ηλικιακές ομάδες και να είναι δυσανάλογα υψηλότερα από αυτά των μεγαλυτέρων σε ηλικία ομάδων. Στα περισσότερα έτη της υπό εξέταση περιόδου το ποσοστό ανεργίας της (μικρής αριθμητικά) ομάδας των γυναικών ηλικίας ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 57

58 ετών ήταν πάνω από 50%, ενώ αυτό των γυναικών ηλικίας ετών ήταν σταθερά υψηλότερο του 30%. Υψηλά ποσοστά παρατηρούνται και για την ομάδα των γυναικών ηλικίας ετών (14%-22%). Τα ποσοστά για τους άνδρες των αντίστοιχων ηλικιακών ομάδων είναι επίσης υψηλά, όχι όμως τόσο όσο αυτά των γυναικών, που κυμαίνονται μεταξύ 14% και 28% για την ομάδα ετών και μεταξύ 15% και 22% για την ομάδα ετών. Τα ποσοστά ανεργίας των ανδρών ηλικίας άνω των 35 ετών ήταν χαμηλότερα του 5% σε όλα τα έτη και τα αντίστοιχα των γυναικών χαμηλότερα του 10% (με εξαίρεση των ομάδα μετά το 1998). Πρέπει να διευκρινισθεί ότι πρόβλημα ανεργίας των νέων αντιμετωπίζουν σχεδόν όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες. Όμως, όπως φαίνεται από το Διάγραμμα 4 που βασίζεται σε στοιχεία της EUROSTAT για το 2007, με βάση τον εναρμονισμένο ορισμό της ανεργίας η χώρα μας είχε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας νέων μέχρι 24 ετών σε σύγκριση με όλες τις χώρες της ΕΕ27 (22.9% έναντι κοινοτικού μέσου όρου 15.4%). Το αποτέλεσμα αυτό οφείλεται κυρίως στα υψηλότατα ποσοστά ανεργίας νέων γυναικών (32.1% έναντι 15.6% του κοινοτικού μέσου όρου - το υψηλότερο με διαφορά μεταξύ των χωρών της ΕΕ), ενώ, αντίθετα, το ποσοστό ανεργίας νέων ανδρών δεν ήταν σημαντικά υψηλότερο του κοινοτικού μέσου όρου (15.7% έναντι 15.2%). Διάγραμμα 16: Ποσοστά ανεργίας νεών ηλικίας κάτω των 25 ετών στα κράτη-μέλη της ΕΕ27 Πηγή : Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία ( ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 58

59 ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ Manpower ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Γ ΤΡΙΜΗΝΟΥ 2012 Η Έρευνα της Manpower για τις Προοπτικές Απασχόλησης στην Ελλάδα διεξάγεται από ανεξάρτητη εταιρεία ερευνών, μέσω συνεντεύξεων σε αντιπροσωπευτικό δείγμα εργοδοτών (752 για το Γ Τρίμηνο του 2012) του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, από το σύνολο των τομέων της εθνικής οικονομίας. Σύμφωνα με την έρευνα για τις προοπτικές απασχόλησης που διεξήχθη από τη Manpower, συνεχίζεται η αποδυνάμωση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα. ο Δείκτης των Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης διαμορφώνεται στο -13%. Για το προσεχές τρίμηνο τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι: Ο Δείκτης των Προοπτικών Απασχόλησης έχει αρνητικό πρόσημο για δέκατο συνεχόμενο τρίμηνο Μείωση των ατόμων που απασχολούν εκτιμούν οι εργοδότες των οκτώ από τους εννέα αντιπροσωπευτικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας Ανάκαμψη για τον κλάδο του Τουρισμού σε σχέση με το προηγούμενο έτος Ιστορικό χαμηλό για τις Κατασκευές, με τον Δείκτη Προοπτικών Απασχόλησης στο -25% Ακόμη ένα πτωτικό τρίμηνο για την απασχόληση προδιαγράφουν τα αποτελέσματα της Έρευνας της Manpower για τις Προοπτικές Απασχόλησης. Αν και το 62% των ελλήνων εργοδοτών που συμμετείχαν στην Έρευνα εκτιμούν ότι ο αριθμός των εργαζομένων τους κατά το διάστημα Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012 θα παραμείνει σταθερός, το 22% αναμένει μείωση του συνολικού αριθμού των ατόμων που απασχολούν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 13% των εργοδοτών προβλέπουν αύξηση των απασχολούμενων, και αφαιρώντας τις εποχικές διακυμάνσεις 3, ο Δείκτης των Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης για το προσεχές τρίμηνο διαμορφώνεται στο - 13%. 3 Από το Β Τρίμηνο του 2012 έχουμε στη διάθεσή μας εποχικά προσαρμοσμένα δεδομένα για την Ελληνική αγορά. Η εποχική προσαρμογή μας επιτρέπει να εξετάζουμε τα δεδομένα χωρίς τις φυσιολογικές εποχικές διακυμάνσεις που συμβαίνουν κάθε έτος, δίνοντάς μας μια πιο ξεκάθαρη εικόνα σε βάθος χρόνου. Η εποχική προσαρμογή γίνεται με τη μέθοδο TRAMO-SEATS. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 59

60 Ο Δείκτης Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης παραμένει σχετικά σταθερός σε σχέση με το ακριβώς προηγούμενο τρίμηνο, ωστόσο παρουσιάζει μείωση τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Συνολικά, ο Δείκτης Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης καταγράφεται αρνητικός στους οκτώ από τους εννέα τομείς της ελληνικής οικονομίας. Η μεγαλύτερη κάμψη της απασχόλησης αναμένεται να σημειωθεί στον τομέα των Κατασκευών, όπου ο Δείκτης της Έρευνας διαμορφώνεται στο -25%. Διάγραμμα 17: Εξέλιξη του Δείκτη Προοπτικών Απασχόλησης στην Ελλάδα Συγκρίσεις ανά Τομέα Οικονομικής Δραστηριότητας Μείωση του αριθμού των ατόμων που απασχολούν αναμένουν οι Έλληνες εργοδότες στους οκτώ από τους εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας κατά τους επόμενους τρεις μήνες. Η μεγαλύτερη κάμψη αναμένεται στον τομέα των Κατασκευών και του Εμπορίου (Χονδρική & Λιανική), με Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -25% και -23% αντίστοιχα. Σημαντικά εξασθενημένο αναμένεται το κλίμα και στον τομέα της Μεταποίησης, με Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -17% και στον τομέα Χρηματοοικονομικών, Ασφαλειών, Ακίνητης Περιουσίας, Παροχής Υπηρεσιών προς Επιχειρήσεις όπου ο Δείκτης διαμορφώνεται στο -15%.Στον Δημόσιο Τομέα και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης ανέρχονται σε -13%. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 60

61 Διάγραμμα 18: Προοπτικές Απασχόλησης Γ Τριμήνου 2012 Ανά Κλάδο Οικονομικής Δραστηριότητας ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 61

62 Γεωργία -9 (- 9)% Οι εργοδότες του τοµέα αυτού προβλέπουν αρνητική δραστηριότητα προσλήψεων κατά το προσεχές τρίµηνο, καταγράφοντας Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -9%. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης διατηρούν το αρνητικό τους πρόσηµο για οκτώ συνεχόµενα τρίµηνα. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης διατηρούνται σχετικά σταθερές τόσο σε σχέση µε το προηγούμενο τρίμηνο όσο και σε σχέση με το αντίστοιχο τρίµηνο του προηγούμενου έτους. Εµπόριο (Χονδρική & Λιανική) -19 (-23)% Οι εργοδότες στον τοµέα του Εµπορίου προβλέπουν µια δυσοίωνη αγορά εργασίας κατά το Γ Τρίµηνο του 2012, καταγράφοντας Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -19%. Οι Προοπτικές για το προσεχές τρίμηνο θα φτάσουν το -23%, διατηρώντας το αρνητικό τους πρόσημο για 10 συνεχόμενα τρίμηνα. Ο δείκτης απασχόλησης εμφανίζει μείωση 4 ποσοστιαίων μονάδων, σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και 12 ποσοστιαίων μονάδων, σε σχέση με το αντίστοιχο του προηγούμενου έτους. Ηλεκτρισµός, Φυσικό Αέριο και Ύδρευση -2 (-0)% Σταθερή αναμένεται η αγορά εργασίας κατά το προσεχές τρίμηνο, με τις Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης να διαμορφώνονται στο 0%. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης σε σύγκριση με το ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 62

63 προηγούμενο τρίμηνο βελτιώνονται κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες. Ωστόσο, ο δείκτης καταγράφει μικρή εξασθένιση της τάξης των 4 ποσοστιαίων μονάδων, σε σχέση με το αντίστοιχο του προηγούμενου έτους. Δηµόσιος Τοµέας και Κοινωνικές Υπηρεσίες -15 (-13)% Οι εργοδότες στον εν λόγω τοµέα προβλέπουν αρνητικό κλίµα προσλήψεων κατά το προσεχές τρίµηνο, καταγράφοντας Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -13%. Οι Προοπτικές προσλήψεων διατηρούνται σχετικά σταθερές σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ καταγράφονται μειωμένες κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του προηγούμενου έτους. Ο δείκτης της απασχόλησης του τομέα καταγράφεται αρνητικός για 9 συνεχόμενα τρίμηνα. Κατασκευές -21 (-25)% Με τις Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης να διαμορφώνονται στο -25%, οι εργοδότες αναφέρουν τις ασθενέστερες προοπτικές προσλήψεων από την έναρξη της έρευνας, το Β Τρίμηνο του Σε σχέση με το προηγούμενο τρίµηνο του 2012, οι Προοπτικές του κλάδου µμειώνονται κατά 5 ποσοστιαίες µονάδες, ενώ τα σχέδια προσλήψεων εμφανίζουν μείωση 14 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του προηγούµενου έτους. Οι Προοπτικές εμφανίζονται αρνητικές για 14 συνεχόμενα τρίμηνα. Μεταποίηση -14 (-17)% Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -17% για το επερχόµενο τρίµηνο παραμένουν σταθερές. Τα σχέδια ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 63

64 προσλήψεων καταγράφονται συνεχώς αρνητικά, από το Α Τρίμηνο του 2009 έως και σήμερα. Σε σύγκριση με το Γ Τρίμηνο του 2011, ο δείκτης των προοπτικών απασχόλησης έχει μειωθεί ατά 8 ποσοστιαίες µονάδες. Τουρισµός 16 (-3%) Ανάκαμψη στην πτωτική πορεία της απασχόλησης στον τομέα του τουρισμού αναμένεται το προσεχές τρίμηνο, με τις συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης να φτάνουν το -3%. Οι προοπτικές απασχόλησης βελτιώνονται κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Παρ όλα αυτά, ο δείκτης του τομέα διατηρεί το αρνητικό του πρόσημο για οκτώ συνεχόμενα τρίμηνα. Μεταφορές & Επικοινωνίες -8 (-10)% Με Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης της τάξης του -10%, οι εργοδότες εκτιμούν την περαιτέρω εξασθένιση της αγοράς εργασίας κατά το προσεχές τρίμηνο και οι προοπτικές προσλήψεων παραµένουν πλέον αρνητικές για 12 διαδοχικά τρίμηνα. Σε σύγκριση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του προηγούµενου έτους, οι Προοπτικές µειώνονται κατά 2 ποσοστιαίες µονάδες. Χρηµατοοικονοµικά, Ασφάλειες, Ακίνητη Περιουσία και Παροχή Υπηρεσιών προς Επιχειρήσεις -7 (- 15)% Σύμφωνα με τους εργοδότες, όσοι αναζητούν εργασία αναμένεται να βρεθούν αντιμέτωποι με την πιο δύσκολη αγορά εργασίας που έχει καταγραφεί από την έναρξη της Έρευνας. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 64

65 καταγράφονται στο -15% εξασθενισμένες κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Ο δείκτης της απασχόλησης του τομέα παραμείνει αρνητικός για 8 διαδοχικά τρίμηνα. Σε σύγκριση με το Γ' Τρίμηνο του 2011, τα σχέδια προσλήψεων ενισχύονται σε δύο από τους εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Η σημαντικότερη αύξηση, της τάξης των 13 ποσοστιαίων μονάδων, παρατηρείται στον τομέα του Τουρισμού. Οι εργοδότες στον τομέα της Γεωργίας αναφέρουν μικρή βελτίωση των Συνολικών Προοπτικών Απασχόλησης κατά μία ποσοστιαία μονάδα. Παράλληλα, οι προοπτικές προσλήψεων εξασθενούν σε επτά τομείς, με πιο έντονη πτώση στον τομέα των Κατασκευών, όπου οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης μειώνονται κατά 14 ποσοστιαίες μονάδες. Σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, ο Δείκτης της απασχόλησης ενισχύεται σε τρεις από τους εννέα τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Οι σημαντικότερες βελτιώσεις είναι κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες στον τομέα Ηλεκτρισμός, Φυσικό Αέριο & Ύδρευση και κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες στον τομέα του Τουρισμού. Στους υπόλοιπους τομείς οι προοπτικές προσλήψεων διατηρούνται σχετικά σταθερές. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης μειώνονται κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες στον τομέα των Κατασκευών και κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες τόσο στον τομέα Χρηματοοικονομικών, Ασφαλειών, Ακίνητης Περιουσίας & Παροχής Υπηρεσιών προς Επιχειρήσεις όσο και στον τομέα του Εμπορίου (Χονδρική & Λιανική). Στους υπόλοιπους τομείς οι προοπτικές προσλήψεων διατηρούνται σχετικά σταθερές. Συγκρίσεις ανά γεωγραφική περιοχή Δυσοίωνο αναμένεται να είναι το κλίμα των προσλήψεων και στις δύο γεωγραφικές περιφέρειες κατά το Γ Τρίμηνο του Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης για την Ευρύτερη Περιφέρεια Αττικής ανέρχονται σε -9%, ενώ στη Βόρεια Ελλάδα οι εργοδότες αναφέρουν Προοπτικές της τάξης του -11%. Σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, οι προθέσεις προσλήψεων μειώνονται κατά μία ποσοστιαία μονάδα τόσο στη Βόρεια Ελλάδα όσο και στην Ευρύτερη Περιφέρεια Αττικής. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, οι Προοπτικές Απασχόλησης εμφανίζουν ακόμα μεγαλύτερη μείωση, της τάξης των 7 ποσοστιαίων μονάδων στη Βόρεια Ελλάδα και 5 ποσοστιαίων μονάδων στην Ευρύτερη Περιφέρεια Αττικής. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 65

66 Διεθνείς Συγκρίσεις Σύμφωνα με την τριμηνιαία Έρευνα της Manpower για τις Προοπτικές Απασχόλησης, η δραστηριότητα προσλήψεων κατά το τρίτο τρίμηνο του 2012 αναμένεται να επιβραδυνθεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Μεταβολή Προοπτικών Απασχόλησης ανά Τρίμηνο Μεταβολή Προοπτικών Απασχόλησης ανά Έτος προηγούμενου έτους, στις περισσότερες από τις χώρες που συμμετείχαν στην Έρευνα. Οι σαφείς ενδείξεις για σημαντική αύξηση των προσλήψεων είναι λιγοστές. Διαπιστώνεται ότι οι εργοδότες, ως ανταπόκριση στην τοπική και τη διεθνή οικονομική αβεβαιότητα, υιοθετούν λύσεις που τους προσφέρουν ευελιξία. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 66

67 Ωστόσο, παρά τη γενική πτωτική τάση της απασχόλησης, οι εργοδότες εξακολουθούν να αναφέρουν θετική δραστηριότητα προσλήψεων - σε διάφορους βαθμούς - σε 33 από τις 41 χώρες που συμμετέχουν στην Έρευνα. Σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2012, η εικόνα της απασχόλησης αναμένεται να κινηθεί στα ίδια επίπεδα ή και να βελτιωθεί σε 32 χώρες. Ωστόσο, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους οι προσδοκίες προσλήψεων καταγράφονται αποδυναμωμένες σε 26 χώρες. Οι εξελίξεις που αποκαλύπτουν τα στοιχεία της Έρευνας για το προσεχές τρίμηνο είναι αρκετές και σημαντικές. Σε αυτές περιλαμβάνονται η συνεχιζόμενη αισιοδοξία των εργοδοτών στην Ινδία, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τις ενδείξεις επιβράδυνσης της αγοράς εργασίας στη Γερμανία, όπου οι εργοδότες αναφέρουν τις χαμηλότερες Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης των τελευταίων τριών χρόνων. Στο μεταξύ, ευνοϊκές αναμένονται οι προοπτικές για όσους αναζητούν εργασία στις ΗΠΑ, καθώς η Έρευνα καταγράφει την αυξανόμενη αισιοδοξία των εργοδοτών για το διάστημα Ιούλιος - Σεπτέμβριος. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι προθέσεις προσλήψεων είναι ισχυρότερες στην Ινδία, την Ταϊβάν και τη Βραζιλία, όπου ο τομέας των Υπηρεσιών συνεχίζει να αποτελεί κινητήρια δύναμη για την απασχόληση. Το γεγονός ότι η κρίση χρέους συνεχίζει να σκιάζει τις εκτιμήσεις των εργοδοτών σε όλο τον κόσμο, και ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη, δεν αποτελεί έκπληξη. Οι εργοδότες στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Ισπανία αναφέρουν τα πιο απαισιόδοξα συνολικά σχέδια προσλήψεων παγκοσμίως, για αυτό το τρίμηνο. Καθώς η Ολλανδία και η Μεγάλη Βρετανία διολισθαίνουν προς την ύφεση και η πρόοδος των διαρθρωτικών αλλαγών που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη είναι μικρή, μπορούμε να πούμε ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με την κρίση χρέους θα εξακολουθήσουν να επηρεάζουν την απασχόληση της περιφέρειας ΕΜΕΑ (Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική) στο προσεχές μέλλον. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 67

68 2.2.2.ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ - ΔΗΜΟΙ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ, ΜΕΓΑΡΕΩΝ & ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ Η περιοχή μελέτης αφορά το Θριάσιο Πεδίο, το οποίο εντάσσεται στην ευρύτερη γεωγραφική ενότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δυτικής Αττικής. Η περιοχή του Θριασίου Πεδίου αποτελείται από τους Δήμους Ελευσίνας, Ασπροπύργου, Μεγαρέων και Μάνδρας - Ειδυλλίας. Το Θριάσιο Πεδίο καταλαμβάνει το 27,3% της έκτασης και το 52% του πληθυσμού της Δυτικής Αττικής. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 68

69 H γεωγραφική ενότητα του Θριασίου Πεδίου συνορεύει στο Βόρειο τμήμα της με το Νομό Βοιωτίας, στα Ανατολικά με τους Δήμους Φυλής, Άνω Λιοσίων, Πετρούπολης και Χαϊδαρίου, στο Νότο βρέχεται από το Σαρωνικό Κόλπο και στα Δυτικά συνορεύει με τα Μέγαρα, τα Βίλια, την Οινόη (που εισχωρεί εξ ολοκλήρου στο Δήμο Μάνδρας) και τις Ερυθρές. H Δυτική Aττική στο σύνολό της, εκτείνεται μέχρι τον Kιθαιρώνα, στα σύνορα με τη Bοιωτία και μέχρι τα Γεράνεια και το Bόρειο Kορινθιακό Κόλπο, στα σύνορα με την Kορινθία. Το όρος Αιγάλεω (Ποικίλλον Όρος) που βρίσκεται στα δυτικά του Λεκανοπεδίου, λειτουργεί ως περιβαλλοντική προστασία του Θριάσιου Πεδίου. Πρόκειται για οροσειρά μήκους 11 χλμ., που συμπίπτει με τη φυσική κατάληξη της Πάρνηθας προς τον Σαρωνικό. Στο Ποικίλο Όρος έχουν καταγραφεί 200 είδη φυτών, 60 είδη εντόμων και περίπου 80 είδη πουλιών. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, το Ποικίλο Όρος ήταν εξαιρετικά δασωμένο και οι παρυφές του φιλοξενούσαν αμπέλια και ελαιώνες. Αυτή η εικόνα δεν διατηρείται μέχρι τις μέρες μας αφού η ανάγκη για θέρμανση την περίοδο της γερμανικής κατοχής οδήγησε στην άκρατη υλοτόμηση του βουνού. Με την πάροδο των χρόνων η εικόνα του όρους χειροτέρευε, αφού τα λατομεία, τα στρατόπεδα και οι αυθαίρετες κατοικίες ενίσχυσαν την καταστροφή του. Το τμήμα του βουνού που είναι ορατό από το λεκανοπέδιο Αττικής είναι και αυτό που έχει δεχθεί την μεγαλύτερη ανθρώπινη επέμβαση. Το Θριάσιο Πεδίο προσέλκυσε το ενδιαφέρον για βιομηχανική συσσώρευση, γιατί διαθέτει θαλάσσιο κόλπο (ο Κόλπος της Ελευσίνας) με φυσική προστασία από τη Σαλαμίνα, διασχίζεται από σιδηροδρομική γραμμή σε σχετικά κοντινή απόσταση (βέβαια η παλιά γραμμή δεν χρησιμοποιείται σήμερα, ενώ ο προ-αστιακός είναι πιο μακριά), δύο εθνικές οδούς (Ν.Ε.Ο. Αθηνών-Κορίνθου, Ν.Ε.Ο. Αθηνών-Πατρών), την Αττική Οδό και απέχει μόνο 20km από την Αθήνα. Η ευρύτερη περιοχή, τουλάχιστον κατά την έντονη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής ( ), ήταν πηγή άφθονης εργατικής δύναμης. Οι βιομηχανίες μπορούσαν να διαθέσουν με σχετική ευκολία τα προϊόντα τους στην Αττική που αναζητούσε προϊόντα όπως τσιμέντο, σίδηρο κα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 69

70 Η νομοθετημένη έκταση της βιομηχανικής περιοχής του Θριάσιου Πεδίου που γειτνιάζει με τη θάλασσα είναι 2500 στρέμματα. Από τα 15 km ακτών τα 12 έχουν καταληφθεί από τις λιμενικές δραστηριότητες των βιομηχανιών-βιοτεχνιών (Μαυράκης κ.α. 2000). Ενδεικτικά έχουν αναπτυχθεί κατά διαστήματα: 1623 βιομηχανικές μονάδες 2 διυλιστήρια, 2 χαλυβουργεία, 2 εργοστάσια τσιμέντου, 2 ναυπηγεία, 1 βιομηχανία πυρομαχικών κ.α. 16 προβλήτες 2 εθνικές οδοί Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιοχής του Θριασίου Πεδίου είναι τα εξής: Η θεαματική πληθυσμιακή αύξηση κατά την δεκαετία (32%), που ξεπερνάει κατά πολύ την αντίστοιχη αύξηση τόσο της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής στο σύνολό της (20,7%), όσο και της Περιφέρειας Αττικής (6,6%). Σημειώνεται ότι τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση παρουσιάζει ο Ασπρόπυργος, με ποσοστό 77,6% και ακολουθεί η Μαγούλα με ποσοστό 50,3%. Η υπερσυγκέντρωση δραστηριοτήτων του μεταποιητικού τομέα και των αποθηκεύσεων, που συνυπάρχουν με μία συρρικνούμενη γεωργία και κτηνοτροφία, με την κατοικία και λιμενικές εμπορικές δραστηριότητες. Το υπερτοπικό οδικό δίκτυο, που διασχίζει τις πόλεις, εντείνει την ελκτική δύναμη της περιοχής για νέες εγκαταστάσεις μεταποιητικού ή αποθηκευτικού χαρακτήρα. Οι περισσότερες από τις μισές μεταποιητικές μονάδες είναι έξω από τις νομοθετημένες βιομηχανικές ζώνες. Στο Θριάσιο συγκεντρώνονται μερικές από τις πολύ μεγάλες βιομηχανίες της Ελλάδας (ΕΛ.Δ.Α., ΠΕΤΡΟΛΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ, ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ, ΤΙΤΑΝ, ΧΑΛΥΨ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ, ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ, ΠΥΡΚΑΛ). Οι βασικοί κλάδοι της περιοχής είναι τα πετρελαιοειδή, η ναυπηγοεπισκευαστική δραστηριότητα, τα χημικά και οι αποθηκεύσεις. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 70

71 Από το συνολικό αριθμό των απασχολουμένων στις δραστηριότητες του Θριασίου το 55% προέρχονται περιοχές εκτός Θριασίου Πεδίου, γεγονός που δείχνει την αδυναμία συγκράτησης της απασχόλησης στην περιοχή. Στην περιοχή παρατηρούνται σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα και θαλάσσια ρύπανση. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο. Συγκεκριμένα, η κυκλοφορία οχημάτων έχει αυξηθεί και υπολογίζεται το 1990 σε 30 εκ. οχήματα και το 2000 σε 55 εκ. οχήματα το χρόνο, εκ των οποίων το 50% διασχίζει το Θριάσιο, αφορά δηλαδή υπερτοπικές μετακινήσεις. Παρατηρούνται σημαντικά προβλήματα αστικής ανάπτυξης που σχετίζονται με τον τεμαχισμό (ασυνέχεια), τη στρεβλή επέκταση του οικιστικού ιστού και τη σύγκρουση των χρήσεων γης, σε συνδυασμό με το σημαντικό έλλειμμα στα δίκτυα και στον εξοπλισμό. Η ανάπτυξη της περιοχής προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό εξωγενώς. Αυτό σημαίνει αδυναμία διαμόρφωσης και λειτουργίας Τοπικών Παραγωγικών Κυκλωμάτων, ισχνή τοπική επιχειρηματική δραστηριότητα, συρρίκνωση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και δυσμενείς επιπτώσεις στον νέο ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής. Το Θριάσιο Πεδίο έχει ειδικό βάρος στη Δυτική Αττική, σχετικά με την καλυπτόμενη επιφάνεια διαφόρων παραγωγικών λειτουργιών. Ειδικότερα, η καλυπτόμενη επιφάνεια των δραστηριοτήτων της μεταποίησης του Θριασίου στην συνολική επιφάνεια της μεταποίησης της Δυτικής Αττικής ξεπερνάει το 90%. Το ποσοστό αυτό για το χονδρεμπόριο και τις αποθήκες ανέρχεται στο 79% και για τις μεταφορές στο 73%. Στις μη αστικές χρήσεις γης στο σύνολο της περιοχής του Θριασίου κυριαρχούν οι δασικές εκτάσεις (που καλύπτουν μία επιφάνεια 11,2 χιλ. εκταρίων περίπου), οι οποίες είναι συγκεντρωμένες σχεδόν εξ ολοκλήρου στη Μάνδρα, χωρίς ωστόσο αυτές να έχουν μεγάλη συμμετοχή στις δασικές εκτάσεις της Δυτικής Αττικής. Οι γεωργικές δραστηριότητες καταλαμβάνουν έκταση 2,9 χιλ. εκταρίων, ενώ τα υπόλοιπα 5,2 χιλ. εκτάρια των μη αστικών χρήσεων καλύπτονται από χέρσες εκτάσεις. Το μεγάλο μέγεθος της ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 71

72 επιφάνειας αυτής δικαιολογεί κατά ένα μεγάλο μέρος και το υψηλό ποσοστό (50,76%) των χέρσων εκτάσεων του Θριασίου στις συνολικές χέρσες εκτάσεις της Δυτικής Αττικής. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ Όσον αφορά την κατάσταση των τριών τομέων παραγωγής, ο πρωτογενής τομέας παρουσιάζει σχετικό δυναμισμό, παρά τις πιέσεις που δέχεται ο ζωτικός του χώρος από τις τάσεις επέκτασης του οικιστικού δικτύου και την αστική ανάπτυξη προαστιακού και εξωαστικού χαρακτήρα. Η περιοχή της Δυτικής Αττικής εξακολουθεί να παρουσιάζει αξιόλογη γεωργική δραστηριότητα τόσο στη φυτική παραγωγή (ελιές, αμπέλια, φιστικιές, κηπευτικά, σιτηρά, άνθη κλπ) όσο και στην ζωική παραγωγή (αγελαδοτροφία, πτηνοτροφία, αιγο-προβατοτροφία, μελισσοκομία). Ο αλιευτικός κλάδος αποτελεί δυναμική δραστηριότητα με παραπέρα δυνατότητες ανάπτυξης προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης της συνέργιας με τα συσκευαστήρια αλιευτικών προϊόντων (λειτουργούν δύο στον Ασπρόπυργο) και με τις μονάδες μεταποίησης και επεξεργασίας αλιευμάτων (λειτουργούν δύο στον Ασπρόπυργο, μία στην Ελευσίνα και μία στη Νέα Πέραμο). Η παραδοσιακή παράκτια αλιεία αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα με δυνατότητες αξιοποίησης. Στη Νέα Πέραμο λειτουργεί παραδοσιακός ταρσανάς (καρνάγιο), η αλιεία γίνεται χειρωνακτικά (τράτα, γρι-γρι), ενώ το κύριο αλιευτικό προϊόν είναι τα οστρακόδερμα που αλιεύονται κατά παραδοσιακό τρόπο (Αργαλιά). Παρά τις δυνατότητές του, ο αλιευτικός τομέας αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα που αφορούν κυρίως στην έλλειψη υποδομών, στο βαθμό παλαιότητας του αλιευτικού στόλου και στην αδυναμία ανταπόκρισης στα σύγχρονα πρότυπα παραγωγής, με εμφανή τα αποτελέσματα από το σκληρό ανταγωνισμό από άλλες χώρες. Σε γενικές γραμμές, το ισχυρό καταναλωτικό κέντρο του πολεοδομικού συγκροτήματος, αποτελεί βασικό αίτιο της δυναμικής του πρωτογενή τομέα, λόγω απευθείας διάθεσης των προϊόντων στην κατανάλωση από τους ίδιους τους παραγωγούς. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται κατανοητή η ανάγκη διατήρησης του τομέα με τη διασφάλιση του ζωτικού του χώρου στις εναπομείνασες αγροτικές ζώνες, σε ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 72

73 συνδυασμό με τη βελτίωση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων. Εν τούτοις, όπως επισημαίνεται από τους αρμόδιους φορείς, το Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης όπως εξειδικεύεται από τις ρυθμίσεις των επιχειρησιακών σχεδίων και προγραμμάτων καθώς και του ΠΕΠ Αττικής, εξαιρεί τη Δυτική Αττική από σημαντικές δράσεις όπως: Νέοι αγρότες-εφάπαξ πριμοδότηση πρώτης εγκατάστασης. Επενδύσεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις (περιορισμός σε ελάχιστες δράσεις στην φυτική παραγωγή εξαίρεση της πτηνοτροφίας στη ζωική παραγωγή). Εξισωτική αποζημίωση Αγροτουρισμός κ.λ.π. Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων έχουν διατυπωθεί οι ακόλουθες προτάσεις: Να υπάρξει πρόβλεψη και πιστώσεις για την μετεγκατάσταση πτηνοκτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και την κατασκευή και εξοπλισμό εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων. Στη φυτική παραγωγή να ενισχύονται οι επενδύσεις σύμφωνα με την 451/2001 Κ.Υ.Α. και όχι μόνο επενδύσεις που αφορούν στη βιολογική γεωργία και στη χρήση ήπιων μορφών ενέργειας. Βασικό πρόβλημα του δευτερογενή τομέα είναι η αποβιομηχάνιση που πλήττει το μεγαλύτερο αστικοβιομηχανικό κέντρο της χώρας τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα κυρίως της κλαδικής διάρθρωσης της βιομηχανίας και των μέχρι σήμερα περιοριστικών οικονομικών, πολεοδομικών και περιβαλλοντικών πολιτικών, αλλά και λόγω των δυσχερειών εκσυγχρονισμού μεγάλου αριθμού υπαρχουσών μονάδων, που οφείλονται σε γενικότερους λόγους οικονομικών συγκυριών και ιστορικής συγκρότησης και εξειδίκευσης της ελληνικής βιομηχανίας. Τα προβλήματα αυτά εκφράζονται με πτώση του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων, αύξηση του βαθμού εισαγωγικής διείσδυσης, στασιμότητα της βιομηχανικής παραγωγής, επάλληλους κλάδους προβληματικών επιχειρήσεων, αύξηση της ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 73

74 βιομηχανικής ανεργίας και συμπτώματα ιδιαίτερης παρακμής περιοχών, όπως είναι η περιοχή του Θριασίου Πεδίου, καθώς και άλλες περιοχές της Δυτικής Αθήνας. Στις γενικές δυσχέρειες προστίθενται και ορισμένα ειδικότερα χαρακτηριστικά, όπως η πολιτική κινήτρων που μέχρι σήμερα ενθάρρυνε αποκλειστικά τις επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας στις οποίες η χώρα στο σύνολό της δεν έχει εξειδικευτεί μέχρι σήμερα, το ιδιαίτερα περιοριστικό πλαίσιο αδειοδότησης, τα προβλήματα και οι ελλείψεις στην εμπορία και την οργάνωση των επιχειρήσεων, η έλλειψη ποιοτικού ελέγχου στα προϊόντα και στους κλάδους με εξαγωγικό χαρακτήρα, το υψηλό κόστος δανεισμού που σήμερα επιλύεται σταδιακά ως πρόβλημα, ο πεπαλαιωμένος μηχανολογικός εξοπλισμός και ο περιορισμένος βαθμός εισαγωγής τεχνολογιών αντιρρύπανσης. Βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει συνολικά η Περιφέρεια Αττικής μέχρι σήμερα παραμένει η απαξίωση των υποδομών και κύρια η κυκλοφοριακή συμφόρηση 7 που δυσχεραίνει τη διακίνηση πρώτων υλών, προϊόντων και εργαζομένων, καθώς και ο μεγάλος βαθμός διασποράς σε ακατάλληλες θέσεις σε συνδυασμό με την έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων για την τήρηση των αναγκαίων περιβαλλοντικών όρων ανάλογα με το βαθμό εκπεμπόμενης ρύπανσης των μονάδων. Η μείξη μονάδων βιομηχανίας και βιοτεχνίας με τις περιοχές κατοικίας ή η διασπορά τους στον περιαστικό χώρο και εκτός των σχεδιασμένων ζωνών ΒΙΟΠΑ-ΒΙΠΕ-ΒΕΠΕ, συνιστά πολεοδομικό πρόβλημα που χρήζει επίλυσης με κριτήρια περιορισμού της ασυμβίβαστης μείξης χρήσεων, κυριότερα όμως με αλλαγές μεθόδου παραγωγής και εισαγωγή φιλικότερων προς το περιβάλλον τεχνολογιών. Στις δυσχέρειες αυτές πρέπει να προστεθεί και η σημαντική έλλειψη βιομηχανικών υποδομών. Πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα ότι η Περιφέρεια Αττικής δεν διαθέτει εν λειτουργία ΒΙΠΕ. Όσον αφορά την κατάσταση και τις δυνατότητες του τριτογενή τομέα, το Θριάσιο Πεδίο τα τελευταία χρόνια αποτελεί περιοχή προσέλκυσης μεγάλων μονάδων χονδρεμπορίου. Το χονδρικό εμπόριο αποτελεί στρατηγικό τομέα για την Περιφέρεια Αττικής συνολικά και την ενίσχυση του μητροπολιτικού χαρακτήρα της, παρά την παρατηρούμενη σχετική αποκέντρωση προς άλλα σημαντικά αστικά κέντρα της χώρας (Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Ρόδος), σε αντίθεση με το λιανικό εμπόριο που εξακολουθεί να παραμένει σημαντικός κλάδος, χωρίς όμως η εμβέλειά του να ξεπερνάει τα εθνικά σύνορα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 74

75 Ήδη πολλές περιοχές της Περιφέρειας Αττικής και κυρίως η περιοχή του Θριασίου Πεδίου, όπως ήδη έχει αναφερθεί, εξελίσσονται σε περιοχές εγκατάστασης μεγάλων σύγχρονων μονάδων χονδρεμπορίου με διαμετακομιστικό ρόλο. Παράλληλα, δυναμικά εξελισσόμενοι στο Θριάσιο Πεδίο είναι και οι κλάδοι των μεταφορών και αποθηκεύσεων, με την ανάπτυξη και εγκατάσταση μονάδων και την παροχή νέων υπηρεσιών όπως τα logistics και η διαχείριση αποθηκών. Εμπορευματική κίνηση παρουσιάζουν τα λιμάνια της περιοχής (Ελευσίνα, Μέγαρα, Άγιοι Θεόδωροι) και κυρίως το λιμάνι της Ελευσίνας, στο οποίο εκφορτώθηκαν περίπου το 5% των εκφορτωθέντων εμπορευμάτων ακτοπλοΐας της χώρας τα έτη 1996 και 1997 και φορτώθηκαν το 23,5% των φορτωθέντων εμπορευμάτων ακτοπλοΐας της χώρας τα ίδια έτη. Το τελευταίο αυτό μέγεθος κατατάσσει την Ελευσίνα στην πρώτη θέση μεταξύ των λιμένων της χώρας όσον αφορά τον όγκο των φορτωθέντων εμπορευμάτων ακτοπλοΐας. Αξιόλογο είναι και το αντίστοιχο ποσοστό του λιμένα των Αγίων Θεοδώρων, που από 9,9% το 1996 ανέβηκε στο 13,7% το επόμενο έτος. Παρά την αξιόλογη εμπορευματική του κίνηση, ο λιμένας της Ελευσίνας παρουσιάζει προβλήματα λειτουργικότητας λόγω κυρίως της άμεσης επαφής του με τον οικισμό, των υπαρχόντων προβλημάτων στις μεταφορές (κυκλοφοριακός φόρτος, έλλειψη επαρκών συνδέσεων) και τις πιέσεις στο χώρο εξαιτίας των βιομηχανικών δραστηριοτήτων του παράλιου μετώπου της περιοχής. Ο τομέας του πολιτισμού έχει πολύ μικρή συνεισφορά στην απασχόληση και στα εισοδήματα της περιοχής. Η πολιτιστική ανάπτυξη δεν έχει προωθηθεί ανάλογα με τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα της περιοχής, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, όπως είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας, ο αρχαιολογικός χώρος «Αιγόσθενα» στο Πόρτο Γερμενό και ο αρχαιολογικός χώρος «Κρήνη του Θεαγένους» στα Μέγαρα. Ειδικά η Ελευσίνα έχει μεγάλη πολιτιστική παράδοση, αφού αποτέλεσε στην αρχαία Ελλάδα τόπο τέλεσης των Ελευσίνιων Μυστήριων, που ήταν από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις των αρχαίων Ελλήνων. Τέλος, η τουριστική δραστηριότητα στην περιοχή του Θριασίου και της Δυτικής Αττικής δεν θεωρείται αξιόλογη. Η ξενοδοχειακή υποδομή χαρακτηρίζεται από λίγες, χαμηλού επιπέδου ξενοδοχειακές μονάδες. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 75

76 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Θριασίου κατά την δεκαετία του 1980 (το 46% όσων απάντησαν). Μεταξύ των επιχειρήσεων που εγκαταστάθηκαν αυτή την δεκαετία, υπερτερούν αριθμητικά οι επιχειρήσεις χημικών και ελαστικών, καθώς και μεταλλουργίας. Ως πρώτη περιοχή στην προτίμηση εγκατάστασης των επιχειρήσεων εμφανίζεται ο Ασπρόπυργος (44%), ενώ ακολουθεί η Ελευσίνα (31%) παρά την πυκνοκατοίκηση και τον κορεσμό της. Η ανάλυση επικεντρώνεται κυρίως στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που μετεγκαταστάθηκαν στο Θριάσιο από άλλες περιοχές, όπου λειτουργούσαν. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι πρόκειται για μονάδες που δραστηριοποιούνται στην βιομηχανία-βιοτεχνία ξύλου και επίπλων, μεταλλικών κατασκευών, οικοδομικών υλικών, ναυπηγοεπισκευής ή διάλυσης πλοίων, καθώς και για εργαστήρια, αποθήκες και χονδρεμπόριο. Επιπλέον, επιβεβαιώνεται συντριπτικά η επιδίωξη αναχωροθέτησης των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως κλάδου, στον Ασπρόπυργο (66% των επιχειρήσεων που απάντησαν). Χρονολογικά, οι περισσότερες μετεγκαταστάσεις καταγράφονται κατά την δεκαετία του 1980 (47% των επιχειρήσεων που απάντησαν), που συμπίπτει με την αυξημένη ίδρυση μονάδων στην περιοχή αυτή την περίοδο, όπως ήδη προαναφέρθηκε. Αξιοσημείωτο βέβαια είναι και το γεγονός πως οι μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων συνεχίστηκαν - σε μικρότερο βαθμό - και κατά την δεκαετία του Την περίοδο , κύριο λόγο μετεγκατάστασης επιχειρήσεων στο Θριάσιο πεδίο φαίνεται να αποτελεί ο κορεσμός των περιοχών όπου δραστηριοποιούνταν έως τότε. Πρόκειται για μεταφορά μονάδων από υποβαθμισμένες περιοχές βιομηχανικής συγκέντρωσης του κέντρου της Αθήνας, του Ρέντη, του Ταύρου, του Κερατσινίου και του Περάματος. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτών, η αναχωροθέτηση γίνεται σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις εντός θεσμοθετημένης βιομηχανικής ζώνης, ώστε να εξασφαλιστεί η δυνατότητα ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Οι λίγες περιπτώσεις μετεγκατάστασης από μη κορεσμένες βιομηχανικά περιοχές, όπως η Μεταμόρφωση ή η Νέα Κηφισιά που εντοπίζονται το , οφείλονται ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 76

77 σε καταστροφή εγκαταστάσεων από τον σεισμό που έπληξε ιδιαίτερα τις αντίστοιχες περιοχές. Τέλος, για πολλές από τις επιχειρήσεις που ήρθαν στο Θριάσιο έως και πριν 20 χρόνια κύριο κριτήριο αποτέλεσε η φθηνή διαθέσιμη γη - που συχνά ήταν αγροτική και η υπάρχουσα βιομηχανική συγκέντρωση - ακόμα και άναρχη. Αυτή η εξέλιξη αποτέλεσε την αφετηρία όξυνσης της σύγκρουσης χρήσεων γης στην περιοχή από την μια μεριά, ενώ από την άλλη τις έφερε αντιμέτωπες με οξυμένα θεσμικά προβλήματα λειτουργίας και ανάπτυξης (στενότητα βιομηχανικής γης, αδυναμία ανανέωσης άδειας λειτουργίας ή αναβάθμισης ιπποδύναμης). Μειονεκτήματα της περιοχής σύμφωνα με τις επιχειρήσεις Το καθεστώς εκμετάλλευσης της διαθέσιμης γης του Θριασίου - δηλαδή των εκτάσεων που έως πριν 20 χρόνια ήταν αγροτικές και ενοικιάστηκαν ή πουλήθηκαν σε μεταποιητικές επιχειρήσεις, συνεργεία, αποθήκες κλπ. αποτελεί την πλέον προβληματική συνθήκη της περιοχής σήμερα για την επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό το πρόβλημα οξύνεται από την ανάπτυξη των χρήσεων γης, που καθόρισε η εξέλιξη του σχετικού θεσμικού πλαισίου της τελευταίας εικοσαετίας. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση των δικτύων μεταφοράς και διανομής, καθώς και τη χαμηλή τους ποιότητα (στενοί, χαλασμένοι δρόμοι που δεν είχαν προβλεφθεί για τον σημερινό φόρτο) αποτελούν ένα από τα κυριότερα προβλήματα για τις επιχειρήσεις της περιοχής. Ακόμα και για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός βιομηχανικών ζωνών και περιοχών η ακαταλληλότητα των βιομηχανικών υποδομών (συσσώρευση απορριμμάτων, έλλειψη πόσιμου νερού κλπ.) και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος αποτελεί σημαντικότατο μειονέκτημα. Από τις μικρότερες επιχειρήσεις του δείγματος επισημαίνεται πολύ συχνά και έντονα ως κυρίαρχο σημαντικό πρόβλημα, το υψηλό κόστος ενοικίασης των εγκαταστάσεών τους, λόγω κορεσμού της περιοχής, που επιβαρύνεται από τα υψηλά - παρότι μη ανταποδοτικά - δημοτικά τέλη που καταβάλλουν. Παράλληλα, το υψηλό κόστος ενοικίου ή αγοράς γης στις θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές είναι απαγορευτικό για την μετεγκατάστασή τους. Ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις αυτές αντιμετωπίζουν προβλήματα επέκτασης του λειτουργικού τους χώρου, σύγκρουσης χρήσεων γης (γειτνίαση με κατοικία), οπότε και επιβίωσης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 77

78 Τα προβλήματα μη αποδοχής από την τοπική κοινωνία είναι ιδιαίτερα έντονα κυρίως για τις μεγαλύτερες μονάδες, οι οποίες εδώ και δεκαετίες λειτουργούν στο Θριάσιο κι έχουν συνδέσει την παρουσία τους με την φυσιογνωμία και την ιστορική πορεία της περιοχής. Πλεονεκτήματα της περιοχής σύμφωνα με τις επιχειρήσεις Στα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της περιοχής για τις επιχειρήσεις καταγράφονται: η άμεση πρόσβαση στο εθνικής εμβέλειας μεταφορικό δίκτυο και η βιομηχανική συγκέντρωση που χαρακτηρίζει την περιοχή (θεσμοθετημένη ή μη). Η εγγύτητα στην Αθήνα και η τοπική αγορά εργασίας χαρακτηρίζονται ως μετριότερες θετικές συνθήκες της περιοχής. Τέλος, η διαθεσιμότητα και η προσιτή αξία γης έχει αποτελέσει λόγο εγκατάστασης στην περιοχή για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων, στοιχείο που όμως έχει αλλάξει δραστικά μέσα στην τελευταία 20ετία. Επισημαίνεται, πως η καταλληλότητα του τοπικού εργατικού δυναμικού, όπως και η ύπαρξη τοπικών επιχειρήσεων παροχής παραγωγικών υπηρεσιών δεν αξιολογούνται από τις επιχειρήσεις ούτε στα μειονεκτήματα, ούτε και στα πλεονεκτήματα της περιοχής. Το στοιχείο αυτό δείχνει α) τη χαμηλή επαγγελματική εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού και β) την περιορισμένη ύπαρξη τοπικών διεπιχειρησιακών δικτύων που θα ενίσχυαν την παραγωγική βάση του Θριασίου. Η χωρική δικτύωση των εξεταζόμενων επιχειρήσεων με προμηθευτές, αγορές και άλλους συνεργάτες εκτός Θριασίου, καθώς και ο τόπος κατοικίας των εξειδικευμένων εργαζομένων (εκτός περιοχής μελέτης) που απασχολούν, ενισχύουν επιπλέον τις παραπάνω διαπιστώσεις. Συμβολή των επιχειρήσεων στην τοπική απασχόληση Ο κλάδος των βιομηχανιών πετρελαιοειδών απασχολεί το 30,6% της συνολικής απασχόλησης των κλάδων του δείγματος. Υψηλής έντασης εργασίας είναι και οι τσιμεντοβιομηχανίες της περιοχής (14,2% της συνολικής απασχόλησης). Ανάλογης έντασης εργασίας είναι και τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, που περιλαμβάνονται γενικά στην ανάλυση των πρωτογενών στοιχείων. Όμως λόγω του ότι δεν παρέχουν συγκεκριμένα στοιχεία για τον αριθμό απασχολούμενων δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε τη συμβολή του κλάδου στην απασχόληση, η οποία εμφανίζεται στο ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 78

79 1,5% του συνόλου. Αυτό το χαμηλό ποσοστό μπορεί να αποδοθεί, πέρα από την έλλειψη στοιχείων και στο γεγονός ότι πολλές από τις επιχειρήσεις του κλάδου αυτού είναι μονάδες επισκευής μικρών σκαφών ή διάλυσης πλοίων, με ολιγομελές προσωπικό. Τέλος, πολύ σημαντική συμμετοχή στην απασχόληση του συνόλου των επιχειρήσεων του δείγματος που απάντησαν, έχει ο κλάδος κατασκευής μηχανημάτων που συγκεντρώνει τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων μετά τον κλάδο των πετρελαιοειδών (19,4% του συνόλου της απασχόλησης). Ο συγκεκριμένος κλάδος είναι εντάσεως εργασίας, όπως επιβεβαιώνεται και από το λόγο αριθμού απασχολούμενων προς αριθμό επιχειρήσεων στο δείγμα (16%). Σημαντική συμμετοχή στην απασχόληση εμφανίζει και ο κλάδος χημικών και ελαστικών (12,9%), καθώς και ο κλάδος της μεταλλουργίας (8,2%), που έχουν άλλωστε και υψηλή αριθμητικά εκπροσώπηση στα ερωτηματολόγια που συλλέχθηκαν. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης, το 45% των επιχειρήσεων που εξετάζονται είναι μονάδες που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζόμενους. Ενώ το 77% των επιχειρήσεων απασχολούν έως 50 εργαζόμενους. Ανάγοντας το αποτέλεσμα αυτό στο ευρύτερο πλαίσιο οικονομικής δραστηριότητας του Θριασίου, μπορούμε να συμπεράνουμε πως πρόκειται για περιοχή συγκέντρωσης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΕ). Στον κλάδο της μεταλλουργίας, στα χημικά-ελαστικά και στην κατασκευή μηχανημάτων - που παρουσιάζουν και μεγάλη αριθμητική συμμετοχή στο δείγμα της έρευνας - εντοπίζεται και πολύ μικρός αριθμός μεγαλύτερων επιχειρήσεων με απασχόληση ατόμων ή ακόμα και μοναδιαίες περιπτώσεις απασχολουμένων, που όπως έχει αναφερθεί ανήκουν στους κλάδους των πετρελαιοειδών και των τσιμεντοβιομηχανιών. Έχοντας εξετάσει τη συμμετοχή του συντελεστή εργασία στη διαδικασία της παραγωγής των κλάδων του δείγματος, προχωρήσαμε στην ανάλυση των πρωτογενών στοιχείων για να απαντήσουμε σε ένα από τα βασικότερα ερωτήματα της έρευνας: ποια είναι η συμβολή των εξεταζόμενων δραστηριοτήτων στην τοπική απασχόληση. Για το λόγο αυτό συγκεντρώσαμε πληροφορίες για τον τόπο κατοικίας των απασχολουμένων των επιχειρήσεων. Από τις 45 επιχειρήσεις που απάντησαν στο σχετικό ερώτημα, οι 26 δήλωσαν ότι πάνω από 50% του εργατικού δυναμικού ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 79

80 τους προέρχονται από την περιοχή (στον ίδιο ΟΤΑ με την επιχείρηση, ή στο ευρύτερο Θριάσιο πεδίο). Αντίθετα, στις υπόλοιπες 19 επιχειρήσεις, πάνω από το 50% των εργαζομένων τους διαμένει εκτός Θριασίου (σε άλλες περιοχές της Αττικής - συνήθως στα δυτικά προάστια). Οι επιχειρήσεις που απασχολούν δυναμικό κυρίως από την τοπική αγορά εργασίας, είναι ως επί το πλείστον μικρές μονάδες σε όρους απασχόλησης - άρα και η συμβολή τους σε απόλυτα μεγέθη στην τοπική απασχόληση είναι ανάλογα περιορισμένη. Αντιθέτως, οι πιο μεγάλες μονάδες απασχολούν κυρίως εργατικό δυναμικό εκτός της τοπικής αγοράς. Γενικά, όπως προκύπτει από την ανάλυση των πρωτογενών στοιχείων, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο Θριάσιο αναζητούν το ανειδίκευτο ή χαμηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό τους στην περιοχή. Ενώ οι εργαζόμενοι υψηλότερων δεξιοτήτων και τα στελέχη προέρχονται από άλλες περιοχές κατοικίας του λεκανοπεδίου Αττικής. Προμηθευτές και Αγορές των επιχειρήσεων Οι περισσότερες από τις εξεταζόμενες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν προμηθευτές που βρίσκονται μεν στην Αττική, αλλά εκτός Θριασίου. Σημαντική βέβαια εμφανίζεται και η σχέση των επιχειρήσεων με δευτερεύοντες τοπικούς προμηθευτές. Αξιολογώντας όμως την βαρύτητα που οι προμηθευτές ανά περιοχή (Θριάσιο, υπόλοιπη Αττική, Ν. Βοιωτίας, Ν. Κορινθίας, υπόλοιπη Ελλάδα, Ε.Ε./εξωτερικό) έχουν για τις επιχειρήσεις διαπιστώνουμε πως οι επιχειρήσεις θεωρούν τους προμηθευτές τους στην Αττική-εκτός Θριασίου περισσότερο σημαντικούς, από αυτούς που βρίσκονται στο Θριάσιο. Όσον αφορά τους κυριότερους προορισμούς πωλήσεων των εξεταζόμενων επιχειρήσεων, αυτές κατευθύνονται προς την υπόλοιπη - εκτός Θριασίου - Αττική, αλλά και προς την υπόλοιπη - εκτός Αττικής - επικράτεια. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει την αξιολόγηση (α) της εγγύτητας στην Αθήνα και (β) της πρόσβασης στο εθνικό δίκτυο, ως τα δύο κυριότερα πλεονεκτήματα της περιοχής του Θριασίου για τις επιχειρήσεις. Επισημαίνεται πως η τοπική αγορά αποτελεί σε πολύ μικρότερο βαθμό προορισμό πωλήσεων για τις επιχειρήσεις, ενώ ακόμα λιγότερο σημαντικό προορισμό πωλήσεων αποτελεί η αγορά του εξωτερικού. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 80

81 Τέλος, σημειώνεται πως η μεταφορά πρώτων υλών από τους προμηθευτές και προϊόντων προς τις αγορές γίνεται κατεξοχήν οδικώς - γεγονός που αιτιολογεί και την βαρύτητα που οι επιχειρήσεις δίνουν στην ποιότητα και λειτουργικότητα του οδικού δικτύου της περιοχής. Σε πιο περιορισμένο βαθμό χρησιμοποιούνται και ατμοπλοϊκές μεταφορές που εξυπηρετούνται από τον τοπικό λιμάνι - ενώ καμία επιχείρηση δεν σημείωσε ότι κάνει χρήση του υφιστάμενου σιδηροδρομικού δικτύου. Τοπικά και υπερτοπικά δίκτυα διεπιχειρησιακής συνεργασίας Από την ανάλυση των πληροφοριών του δείγματος, διαπιστώνεται η ύπαρξη συνεργασιών των επιχειρήσεων με άλλες τοπικές επιχειρήσεις, κυρίως μέσα από υπεργολαβικές σχέσεις (ανάθεσης ή ανάληψης) και μεταφορές ή αποθήκες. Η ένδειξη αυτή, στην περιορισμένη έκταση και με τον προσανατολισμό που έχει, δεν συνιστά την ύπαρξη τοπικών επιχειρηματικών δικτύων καθετοποίησης της παραγωγής ή οριζόντιας ανάπτυξης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Εξετάζοντας ευρύτερα την χωρική κατανομή των διεπιχειρησιακών συνεργασιών, εντοπίζουμε πως αυτές αναπτύσσονται καταρχήν με άλλες επιχειρήσεις της υπόλοιπης Αττικής και κατά δεύτερον με επιχειρήσεις του Θριασίου. Οι επιδόσεις των επιχειρήσεων - Επενδύσεις και τεχνολογική ανάπτυξη Οι επιδόσεις των επιχειρήσεων του δείγματος στις πωλήσεις τους παρουσιάζουν ικανοποιητικές θετικές τάσεις τελευταία πενταετία. Το 63% των επιχειρήσεων σημείωσαν αύξηση στις πωλήσεις των, έναντι 21,7% που παρουσίασαν στασιμότητα και το 15,2% των μονάδων που εμφανίζει πτώση. Υφίσταται θετική σχέση των πωλήσεων των επιχειρήσεων με το μέγεθος της απασχόλησής τους. Δηλαδή, όσο πιο μεγάλη η μονάδα τόσο καλύτερες και οι οικονομικές επιδόσεις της, ενώ οι πολύ μικρές μονάδες αντιμετωπίζουν δυσχέρειες. Όσον αφορά τους παράγοντες που επέδρασαν στην μεταβολή των πωλήσεων τα τελευταία 5 χρόνια, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και νέων προϊόντων από την επιχείρηση, καθώς και ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός τους τις επηρέασαν θετικά. Η ανάληψη υπεργολαβιών, ενώ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 81

82 υιοθετείται συχνά ως τακτική διεύρυνσης της παραγωγής, δεν επηρεάζει σημαντικά το μέγεθος των πωλήσεων. Η επενδυτική στρατηγική που υιοθετούν οι επιχειρήσεις προσανατολίζεται κυρίως στην ανανέωση του μηχανολογικού εξοπλισμού και κατά δεύτερον των εγκαταστάσεων της επιχείρησης. Υπογραμμίζεται πως οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες που αρκετές από τις επιχειρήσεις κάνουν, αφορούν κυρίως την διοικητική μηχανοργάνωση της εταιρείας. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από τις απαντήσεις των επιχειρήσεων για τις κυριότερες τεχνολογικές αλλαγές που έκαναν τα τελευταία 5 χρόνια. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων του δείγματος αντιδρούν στις μεταβολές των πωλήσεών τους με την υιοθέτηση αμυντικών στρατηγικών παρά με επιθετικές στρατηγικές που συνίστανται στην παραγωγή νέων και έντασης τεχνολογίας προϊόντων. Οι πόροι που κατεξοχήν χρησιμοποιούν οι εξεταζόμενες επιχειρήσεις του δείγματος για τις επενδύσεις τους κατά την τελευταία πενταετία είναι δικά τους κεφάλαια. Σε πολύ μικρότερο βαθμό αξιοποιούνται τραπεζικά δάνεια και σε ελάχιστες περιπτώσεις αξιοποιήθηκαν κρατικά ή Κοινοτικά κονδύλια. Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά της περιορισμένης έκτασης, αλλά και του όχι ιδιαίτερα αναπτυξιακού ή καινοτόμου προσανατολισμού των επιχειρηματικών επενδύσεων (με αποτέλεσμα να μην αξιοποιούνται ανάλογες επιδοτήσεις ή κεφάλαια). Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων - ιδιαίτερα των μικρομεσαίων, όπως η συντριπτική πλειοψηφία στην έρευνά μας - εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πλαίσιο χρηματοδοτικής στήριξης της επιχειρηματικής τεχνολογικής ανάπτυξης. Η χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από εξωτερικούς πόρους όμως παρεμποδίζεται από το κόστος και την δυσκολία πρόσβασης σε πληροφορίες αποτίμησης του ρίσκου. Η σημαντικότερη επίδραση των επιχειρηματικών επενδύσεων εκφράζεται στην αύξηση των πωλήσεων και του μεριδίου στην αγορά. Σημαντικό αποτέλεσμα έχουν οι επενδύσεις και στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων (κυρίως των οργανωτικών τους λειτουργιών όπως επισημάνθηκε), καθώς και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Η επίδραση στην δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 82

83 εμφανίζεται αρκετά περιορισμένη, ενώ δεν σημειώνεται υποκατάσταση εργατικού δυναμικού λόγω πιθανής παραγωγικής αναδιάρθρωσης. Επιπλέον, οι πηγές τεχνολογικής και τεχνικής γνώσης που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις αντανακλά το είδος της τεχνολογικής αναβάθμισης των επιχειρήσεων. Πρόκειται κατεξοχήν για διαδικασίες ανάπτυξης τεχνογνωσίας και ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης από τα πιο εξειδικευμένα στελέχη της επιχείρησης. Σημαντική τεχνογνωσία παρέχουν επίσης και οι πελάτες των επιχειρήσεων μέσα από τις προδιαγραφές που θέτουν για τα προϊόντα, αλλά και οι προμηθευτές μέσα από την παροχή εξοπλισμού και πρώτης ύλης. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πως οι εξεταζόμενες επιχειρήσεις δεν χρησιμοποιούν τεχνολογίες αιχμής. Εξέλιξη της απασχόλησης των επιχειρήσεων - Δεξιότητες και κόστος εργασίας Η εξέλιξη της απασχόλησης των επιχειρήσεων του δείγματος, την τελευταία πενταετία, εμφανίζεται ως επί το πλείστον στάσιμη (για 41,9% των επιχειρήσεων). Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό επιχειρήσεων ( 37.2%) εμφανίζει αύξηση εργατικού δυναμικού, ενώ περίπου το ένα πέμπτο (20,9%) αυτών παρουσιάζει μείωση στον αριθμό απασχολούμενων. Η αναλογία του ειδικευμένου προσωπικού στην συνολική απασχόληση των επιχειρήσεων είναι στάσιμη για το 57,1% των μονάδων, ενώ το 38,1% των επιχειρήσεων σημειώνει αύξηση του εξειδικευμένου προσωπικού κατά την τελευταία πενταετία. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων έχει ανάγκη πρωτίστως για εργατικό δυναμικό. Σημαντικά μικρότερος αριθμός επιχειρήσεων υπογράμμισε την ανάγκη για στελεχικό δυναμικό ως πολύ σημαντική, ενώ ακόμα λιγότερες επιχειρήσεις είχαν ανάγκη πρωτίστως για υπαλληλικό δυναμικό. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένδειξη περιορισμένης παραγωγικής αναδιάρθρωσης και αναπτυξιακής δυναμικής, που θα δημιουργούσε αναλογικά περισσότερες θέσεις εργασίας σε στελεχικές θέσεις υψηλής ειδίκευσης. Τέλος, τόσο το συνολικό κόστος εργασίας όσο και το κόστος εργασίας ανά μονάδα παραγωγής, που αποτελεί δείκτη της αποτελεσματικότητας της εργασίας, αυξήθηκε μέσα στα 5 τελευταία έτη. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 83

84 Θεσμικό αναπτυξιακό πλαίσιο - Εμπόδια τεχνολογικού εκσυγχρονισμού Η ανάλυση των πρωτογενών στοιχείων αποκαλύπτουν τον πολύ χαμηλό βαθμό ένταξης των εξεταζόμενων επιχειρήσεων στο θεσμικό αναπτυξιακό πλαίσιο που συνιστά είτε ο Αναπτυξιακός Ν. 2601/98 (ή και άλλοι προγενέστεροι), είτε τα περιφερειακά ή τομεακά επιχειρησιακά προγράμματα, είτε ακόμα και τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και υποστήριξης εργατικού κόστους του ΟΑΕΔ. Μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός δυναμικών αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων πληροί τις προδιαγραφές και έχει την ανάλογη ενημέρωση να αξιοποιήσει αυτό το θεσμικό πλαίσιο. Διερευνώντας ειδικότερα την αξιοποίηση Κοινοτικής χρηματοδότησης, παρατηρούμε πως οι ελάχιστες επιχειρήσεις που είχαν συμμετοχή σε τέτοιες επιχορηγήσεις τις χρησιμοποίησαν κατεξοχήν για εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων παραγωγής τους. Η αδυναμία αξιοποίησης του θεσμικού πλαισίου ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού από τις επιχειρήσεις, προσδιορίζεται στον εντοπισμό των κύριων παραγόντων που οι επιχειρήσεις θεωρούν ως εμπόδια στην τεχνολογική τους αναβάθμιση. Η γραφειοκρατία ιεραρχείται ως ο κυριότερος παράγοντας παρεμπόδισης υιοθέτησης νέων τεχνολογιών. Ιδιαίτερη ευθύνη αποδίδεται επίσης κατά σειρά σημαντικότητας στο υψηλό κόστος τεχνολογικής αναβάθμισης, στο περιορισμένο μέγεθος αγοράς, όπου η επιχείρηση απευθύνεται, καθώς και στα αβέβαια μελλοντικά οφέλη. Παράλληλα, σημαντικό εμπόδιο αποτελεί η ανεπαρκής ενημέρωση των Ελλήνων επιχειρηματιών για τους υφιστάμενους αναπτυξιακούς νόμους και επιχορηγήσεις. Συχνά δε, οι επιχειρηματίες δεν έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν ένα πειστικό οργανωτικό σχέδιο και ρεαλιστική προβολή σε 5ετή ορίζοντα των αναμενόμενων μεταβολών παραγωγικότητας και κόστους - με άλλα λόγια, ένα πλήρες επενδυτικό σχέδιο προκειμένου να διεκδικήσουν χρηματοδότηση. Επιπλέον, η δυσκολία συνεργασίας με αντίστοιχους φορείς όπως το Υπουργείο Ανάπτυξης και Τεχνολογίας, ή ο ΕΟΜΜΕΧ εντείνουν τις καθυστερήσεις και δεν ευνοούν τις διαδικασίες χρηματοδότησης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 84

85 ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Γενικά χαρακτηριστικά Η Ελευσίνα βρίσκεται στην πεδιάδα του Θριασίου, 20 χιλιόμετρα από την Αθήνα και διασχίζεται από την εθνική οδό Αθηνών-Κορίνθου, τη σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών - Πατρών και την Αττική Οδό. Διαθέτει εμπορικό λιμάνι και στρατιωτικό αεροδρόμιο. Είναι η έδρα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης της Δυτικής Αττικής. Με την απογραφή του 2001 ο πληθυσμός της ανερχόταν στους κατοίκους. Ο Κόλπος της Ελευσίνας είναι ένας ημίκλειστος κόλπος και βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Σαρωνικού Κόλπου. Επικοινωνεί με το Σαρωνικό Κόλπο μέσω δύο διαύλων: α) Ανατολικά, το στενό Ψυττάλειας-Κερατσινίου, ένας δίαυλος πλάτους περίπου 1200 m β) Δυτικά, το στενό στην περιοχή των Μεγάρων, πλάτους περίπου 750 m. Το ανατολικό τμήμα του κόλπου περιλαμβάνει κυρίως την πόλη της Ελευσίνας και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη βαριάς βιομηχανίας, ενώ το δυτικό τμήμα του κόλπου είναι βιομηχανοποιημένο σε μικρότερο βαθμό. Ο Κόλπος της Ελευσίνας είναι ένας αρκετά ρηχός και ευαίσθητος κόλπος (μέγιστο βάθος στα 33m, μέσο βάθος στα 25m), με μικρή δυνατότητα ανανέωσης των νερών του [μέσος χρόνος ανανέωσης των νερών προσδιορίζεται σε 2-3 μήνες (Μαυράκης κ.α., 2004)] και μειωμένη διαφάνεια. Κατά τη θερινή περίοδο χαρακτηρίζεται από περιορισμένη ανάμιξη της υδάτινης στήλης, εξαιτίας της απουσίας δυνατών ανέμων και της θερμοκρασιακής στρωμάτωσης (μεταξύ Ιουλίου-Σεπτεμβρίου). Η επιβάρυνση του κόλπου με οργανικό υλικό και «θρεπτικά», κυρίως από την ξηρά (βιομηχανικά/αστικά λύματα, πλοία, στραγγίσματα) σε συνδυασμό με την απουσία ισχυρών ρευμάτων και της ρηχότητας του κόλπου, οδηγεί στην εκδήλωση φαινομένων ευτροφισμού, με αποτέλεσμα την θερινή περίοδο στον πυθμένα, ιδίως στην επιβαρυμένη βιομηχανική περιοχή, να δημιουργούνται ανοξικές συνθήκες (απουσία οξυγόνου στο θαλασσινό νερό κυρίως σε βάθη μεγαλύτερα από 20 μέτρα). Στην περίπτωση αυτή ο ρυθμός της βιοαποδόμησης των ανθρωπογενών οργανικών ρύπων (κυρίως πετρελαιοειδών) καθίσταται ιδιαίτερα αργός, με αποτέλεσμα πλέον το μεγαλύτερο μέρος του πυθμένα να χαρακτηρίζεται από ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 85

86 λάσπη και άμμο, φτάνοντας σε μερικά σημεία να δημιουργείται στρώμα πάχους τουλάχιστον δεκάδων εκατοστών. Επιπλέον, οι υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, θρεπτικών και οργανικού υλικού έχουν επηρεάσει δραματικά τους ζωντανούς οργανισμούς. Αν και παρατηρούνται τάσεις ανάκαμψης, η καταστροφή του φυσικού τους περιβάλλοντος είναι τόσο μεγάλη που για παράδειγμα μέσα σε 20 χρόνια ( ) περίπου το 70% των βενθικών ειδών εξαφανίστηκαν ή υπέστησαν εντυπωσιακή ελάττωση της αφθονίας τους. Σε πολλές περιπτώσεις κατά το παρελθόν έχουν αναφερθεί και μαζικοί θάνατοι ψαριών. Η Ελευσίνα αποτελεί το κέντρο του Θριάσιου και συγκεντρώνει τις περισσότερες υπηρεσίες καθώς και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Διαθέτει τρεις παιδικούς σταθμούς, πέντε νηπιαγωγεία, έντεκα δημοτικά σχολεία, τέσσερα Γυμνάσια και ένα Λύκειο. Ο Δήμος έχει δημιουργήσει την Ελευσινιακή Δημοτική Επιχείρηση, Πολιτιστικό Οργανισμό, την Αισχύλειο Βιβλιοθήκη και Φιλαρμονική. Υπάρχουν επίσης Κοινωνικοί Σύλλογοι (ΑΜΕΑ, Εθελοντές θριασίου, κλπ), Αθλητικοί Σύλλογοι (Πανελευσινιακός, Σκακιστικός, Ορειβατικός, Σωματείο Αλιέων - Ιστιοπλόων - Κωπηλατών, TAE-KWO-DO, κλπ), αθλητικά κέντρα, ΚΑΠΗ και ΚΕΠ. Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη «Εθνικοτοπικών Συλλόγων» : Ηπειρώτες Θριάσιου, Κερκυραϊκή Ένωση, Μικρασιάτες, Κρητικοί, Πόντιοι, Συμιακοί, που φανερώνουν την πολυπολιτισμικότητα της πόλης Στην περιοχή λειτουργεί και το ΘΡΙΑΣΙΟ Νοσοκομείο. Ιστορική εξέλιξη της Ελευσίνας Η πολιτισμική αξία της πόλης της Ελευσίνας πηγάζει από την πολύ μεγάλη σε χρονική διάρκεια ιστορία της, η οποία εκτός των άλλων, έχει και πολυθεματικό χαρακτήρα. Προκειμένου να αναγνωρισθεί η πολιτισμική ταυτότητα του χώρου και η βαρύτητα που έχει, στο σύνολο του, είναι σκόπιμο να γίνει κάποια ιστορική αναδρομή. Η τελευταία αφορά όλα εκείνα τα στοιχεία του παρελθόντος τα οποία συνθέτουν σήμερα την πολύ ισχυρή πολιτισμική κληρονομιά της πόλης και κατ επέκταση την ευρύτερη ιστορία της. Κατά την αρχαιότητα, η Ελευσίνα, αποτελούσε μαζί με την Αθήνα, την Ολυμπία, τους Δελφούς και τη Δήλο τις 5 ιερές πόλεις της Αρχαίας Ελλάδος και το στοιχείο ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 86

87 εκείνο που δημιουργεί ιδιαίτερη πολιτισμική αξία για την πόλη είναι τα Ελευσίνια Μυστήρια. Τα τελευταία αποτελούν μία θρησκευτική διαδικασία η οποία δεν είναι απολύτως γνωστή σήμερα και αποτέλεσε επί πάνω από 1500 χρόνια περίλαμπρη τελετή στον αρχαίο κόσμο. Τα Μυστήρια πλαισιώνονται από έναν υλικό πλούτο, κτισμάτων, ερειπίων κτιρίων, αντικειμένων λατρείας κ.α τα οποία κατατάσσονται κυρίως στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, κατά τα οποία τα Μυστήρια απέκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα και φήμη σε όλο τον γνωστό τότε κόσμο. Οι λεπτομέρειες γύρω από αυτή την διαδικασία και τα μυστικά της ετάφησαν με τον τελευταίο Ιεροφάντη της Θεάς, προς το τέλος του 4ου αιώνα μ.χ. Είναι σκόπιμο να αναφερθεί πως παρατηρήθηκε οργανωμένος οικισμός στην πόλη από το 1900 π.χ (μεσοελλαδικοί χρόνοι π.χ.) μετά από ανασκαφές, οι οποίες μάλιστα αναφέρουν την ύπαρξη επάλληλων οικισμών στις πλαγιές του ανατολικού λόφου, όπου βρίσκονται τα περισσότερα ευρήματα από όλη την αρχαία ιστορία της πόλης. Πολύ σημαντική θεωρείται η ύπαρξη το π. Χ. του βασιλείου του Κελεού σε έναν από τους οικισμούς. Ακόμα ένα πολύ ισχυρό στοιχείο πολιτισμού που έχει σηματοδοτήσει την ταυτότητα της πόλης είναι η λατρεία των αρχαίων θεοτήτων με κύριες εκείνες της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Η πολιτισμική αυτή διαδικασία έχει δημιουργήσει με την σειρά της μνημεία, όπως οι ναοί κι οι χώροι λατρείας (τελεστήριο, ναός κ.α.) που αποτελούν και τα αποδεικτικά της πολιτισμικής αξίας της εποχής εκείνης. Το παλαιότερο γραπτό κείμενο που αναφέρεται στην αρχέγονη λατρεία της Δήμητρας είναι ο Ομηρικός Ύμνος (β' μισό 7ου π.χ. αι.), που διηγείται τα πάθη και τις πράξεις της θεάς, σύμφωνα με την τοπική παράδοση της Ελευσίνας. Ο Κελεός και ο Εύμολπος είναι οι δύο που ίδρυσαν τη λατρεία της θεάς Δήμητρας. Η λατρεία της θεάς είναι σημαντική για την ταυτότητα της πόλης διότι την κράτησε ζωντανή ακόμα και κατά την Πρωτογεωμετρική περίοδο (1100-9ο αιώνα π.χ. ) παρά την καταστροφή του οικισμού κατά τη Γεωμετρική Περίοδο ( 8ος - 7ος αιώνας π.χ. ) που πλέον κατοικείται κανονικά και η λατρεία της θεάς εξακολουθεί να τελείται στο ιερό της. Ο 8ος αιώνας π.χ. έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί καθιερώνεται επίσημα η λατρεία της Δήμητρας και ο Πανελλήνιος χαρακτήρας των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Πλέον η πόλη έχει ισχυροποιήσει την αστική της ταυτότητα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 87

88 Μερικά χρόνια αργότερα, ο πολιτισμός και η παράδοση που πηγάζει από την λατρεία των μυστηρίων είναι τα στοιχεία που θα κρατήσουν ζωντανή την πόλη, η οποία έχει καεί από τους Πέρσες. Με την συμβολή του Περικλή, η οποία ήταν ανάλογη με την οικοδομική δραστηριότητα στην Ακρόπολη των Αθηνών, η αρχαία πόλη αναδημιουργήθηκε. Ο Ικτίνος ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα ανέλαβε τα σχέδια του ιερού της Δήμητρας. Σημαντικό μνημείο της εποχής, της πόλης, είναι το Αδριάνειο υδραγωγείο του οποίου η κατασκευή οφείλεται στην μύηση του Ρωμαίου αυτοκράτορα στα Μυστήρια. Όλα τα παραπάνω φανερώνουν πως κατά μία πολύ μεγάλη περίοδο της ιστορίας ένα τοπικό στοιχείο πολιτισμού, η λατρεία των θεοτήτων και τα Ελευσίνια Μυστήρια, κράτησαν ζωντανή μία περιοχή, χτίζοντας συγκεκριμένη πολιτισμική ταυτότητα και δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά στοιχεία πολιτισμού άυλα και υλικά. Η ταυτότητα της πόλης από τον αρχαίο κόσμο ενισχύθηκε και από την παρουσία του τραγικού ποιητή Αισχύλου, που συνέδεσε την πόλη με την Αρχαία Τραγωδία. Η ταυτότητα της πόλης δεν ενισχύθηκε όσον αφορά στην πολιτισμική της αξία, από κανένα στοιχείο κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο αλλά και την Τουρκοκρατία, που παρέμεινε είτε ακατοίκητη είτε εκεί διέμεναν μικροί πληθυσμοί αλιέων. Γενικότερα, περιηγητές του 17 ου αιώνα αναφέρουν πως την εποχή εκείνη η πόλη δεν κατοικούταν, ενώ στις αρχές του 18 ου αιώνα ξεκίνησε να κατοικείται και πάλι. Η σύγχρονη ιστορία της πόλης, η οποία είναι εξίσου σημαντική με την αρχαία ιστορία της, ξεκινάει κάπου στο 1800, όπου για 60 περίπου χρόνια συγκροτούταν εκεί μία διοικητική δομή και υποδομές και το 1860 ανοικοδομήθηκε και εγκαταστάθηκαν σε αυτήν πληθυσμοί εμπόρων. Κατά την επανάσταση αναφέρεται ότι κατοικούσαν περίπου 200 κάτοικοι. Καθοριστική είναι η δεκαετία του 1880, όπου αρχίζει η βιομηχανική ανάπτυξη η οποία και θα αναλυθεί σε βάθος παρακάτω. Το 1877 έχει ήδη αποκτήσει η πόλη "διάγραμμα ρυμοτομίας της κωμοπόλεως Ελευσίνας" ενώ ο πληθυσμός ανέρχεται σε περισσότερα από άτομα και ακολουθεί μία ήρεμη πορεία μέχρι την άφιξη των προσφύγων το 1922, όπου περίπου άνθρωποι κατέφθασαν στην πόλη για να κατοικήσουν μόνιμα. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1882, ενώ έως τότε διατηρούντο στην πλευρά του ανατολικού λόφου το μουσουλμανικό νεκροταφείο και ένας μεσαιωνικός πύργος, ο οποίος στη συνέχεια καταστράφηκε από τις λατομικές ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 88

89 επιχειρήσεις της περιοχής. Στην πλευρά του ανατολικού λόφου χτίστηκε οικισμός με το υλικό από τα αρχαία οικοδομήματα. Επίσης, είναι σημαντική η διέλευση των υποδομών του τρένου το 1884 που συνδέει την Αθήνα με την Πελοπόννησο. Βιομηχανική ιστορία Κατά την εποχή της άνθησης του δευτερογενούς τομέα και των δραστηριοτήτων του στην Ελλάδα, η πόλη βρήκε και πάλι ένα κεντρικό άξονα στον οποίον στήριξε για πολλά χρόνια την ανάπτυξη της. Ακόμα και σήμερα η ανάπτυξη της πόλης στηρίζεται στην βιομηχανία που χωροθετείται εκεί, αλλά και στην βιομηχανική ιστορία του τόπου. Σε σχέση με τις βιομηχανικές δραστηριότητες που αναπτυχθήκαν στην Ελευσίνα, ορισμένοι κλάδοι παρουσίασαν μεγαλύτερη ανάπτυξη κι εξειδίκευση, δημιούργησαν οικονομίες συγκεντρώσεις και πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην περιοχή της πόλης. Η ιστορική ανάλυση των βασικότερων κλάδων παρουσιάζεται παρακάτω, ενώ βασικό κριτήριο επιλογής των συγκεκριμένων κλάδων, αποτελεί η ύπαρξη υλικών αποδείξεων, κελυφών κ.α που συσχετίζονται με την βιομηχανική κληρονομιά της πόλης. Η έντονη βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης ξεκινάει μετά την ανοικοδόμηση της πόλης το 1860 και γύρω από ένα ιδιαίτερο προϊόν, το σαπούνι. Η ήδη ανεπτυγμένη οικιακή παρασκευή σαπουνιού σε οικογενειακές επιχειρήσεις, αποτέλεσε κίνητρο για την εγκατάσταση στην πόλη το 1875 του Σαπωνοποιείου Χαριλάου. Η κατασκευή των δύο οδικών αξόνων προς Θήβα και Πάτρα, το 1839, και η εκ τότε χρήση του λιμανιού, αποτέλεσαν επιπλέον κίνητρα εγκατάστασης βιοτεχνιών στην περιοχή. Το προϊόν, το εξήγαγαν με πλοία ως την Πάτρα, τη Σύρο και τον Πειραιά. Αναφέρεται ότι η παραγωγή έφθανε τις τόνους, από τους οποίους οι εξάγονται σε χώρες της Μεσογείου. Ο "Σάπων Ελευσίνας" είχε αποκτήσει ονομασία προέλευσης όπως και η αντίστοιχη γαλλική ποιότητα σαπουνιού. Το 1892, στην πόλη ιδρύθηκε ακόμα ένα σαπωνοπείο 4, ενισχύοντας τον κλάδο χωρίς όμως να συμβάλλει το ίδιο στην δημιουργία θέσεων απασχόλησης ( δημιούργησε για όλη την διάρκεια ζωής του όχι περισσότερες από δέκα θέσεις απασχόληση)ς. Αντίθετα, το σαπωνοποιείο Χαριλάου συνέβαλε στην απασχόληση του τοπικού 4 Σαπωνοποιείο Χατζημελέτη - Χατζηηλία. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 89

90 πληθυσμού καθώς έφτασε να απασχολεί περίπου 250 άτομα το Όλες οι βιοτεχνίες αυτού του κλάδου σταμάτησαν να λειτουργούν με τελευταίο το Σαπωνοποιείο Χαριλάου που σταμάτησε το Η σαπωνοποιεία αποτέλεσε εκείνη την εποχή έναν ισχυρό κλάδο στην βιομηχανία της πόλης, ο οποίος δημιούργησε οικονομίες συγκέντρωσης αφενός λόγω των οικιακών βιοτεχνιών που ήδη λειτουργούσαν κι είχαν αναπτύξει κάποια τεχνογνωσία κι αφετέρου λόγω των μεταφορικών υποδομών της περιοχής. Από τον κλάδο της Σαπωνοποιίας σώζεται ένας βασικός χώρος στην παραλία της πόλης, που εφάπτεται στην ενεργό βιομηχανία του ΤΙΤΑΝ. ενώ από την τεχνογνωσία ή το ανεπτυγμένο παραγωγικό σύστημα δεν είναι απολύτως γνωστό εάν σώζεται κάποιο σημαντικό στοιχείο πολιτισμού. Παράλληλα, ο χώρος του συγκροτήματος του Σαπωνοποιείου Χατζημελέτη, εφόσον άλλαξε χρήση γύρω στο 1950, φιλοξένησε μία ελαιουργική συνεταιριστική επιχείρηση και γκρεμίστηκε την προηγούμενη δεκαετία προκειμένου να ανεγερθούν εκεί σύγχρονες εργατικές κατοικίες από τον ΟΕΚ, στον οποίον και ανήκει ο χώρος. Μεγάλη άνθιση γνώρισε και ο τομέας της οινοποιητικής. Η πρώτη εταιρεία παραγωγής οίνων κι οινοποιημάτων ξεκίνησε στην πόλη το 1900 με την επωνυμία "Οινοποιητική - Οινοπνευματική Εταιρεία Χαρίλαος και Σία", που το 1906 ήταν από τις σημαντικότερες βιομηχανικές μονάδες. Το 1906 άλλαξε ονομασία σε "Ελληνική Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων", η αλλιώς η γνωστή εταιρεία ΒΟΤΡΥΣ. Με βασική ύλη την σταφίδα, το ΒΟΤΡΥΣ παρήγαγε κρασιά, οινόπνευμα και κονιάκ. Η συμβολή της βιομηχανίας στην τοπική ανάπτυξη κι οικονομία ήταν πολύ μεγάλη καθώς απασχόλησε συνολικά περισσότερους από 250 εργαζόμενους5. Η λειτουργία της συγκεκριμένης επιχείρησης σταμάτησε μόλις το Στον ίδιο κλάδο δραστηριοποιήθηκε και η εταιρεία ΚΡΟΝΟΣ, Ανώνυμος Εταιρεία Οινοπνευματοποιίας, η οποία και λειτούργησε στην Ελευσίνα πολύ αργότερα, το Η πρώτη ύλη ήταν επίσης το σταφύλι και τα προϊόντα παρεμφερή με εκείνα του ΒΟΤΡΥΣ. Η εταιρεία ενώ λειτουργούσε από το 1911 με έδρα τον Πειραιά μεταφέρθηκε στην Ελευσίνα όπου η μεγαλύτερη διαθεσιμότητα χώρου και η ύπαρξη και άλλων βιομηχανιών του κλάδου ενίσχυσαν την παρουσία της. Η 5 Η βιομηχανία Βότρυς απασχολούσε το 1929, 250 άτομα κυρίως από την πόλη της Ελευσίνας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 90

91 συμβολή της εταιρείας στην τοπική οικονομία ήταν μεγάλη καθώς δημιούργησε περίπου 250 θέσεις εργασίας κατά μέσο όρο, με χαρακτηριστικό στοιχείo ότι το 1970 απασχολούσε περίπου 150 εργάτες ενώ ο πληθυσμός της πόλης κατά την δεκαετία ήταν περίπου κάτοικοι. Οι δύο εταιρείες παραγωγής οινοποιημάτων έκλεισαν το Οι εγκαταστάσεις που στεγαστήκαν οι 2 βιομηχανίες, αποτελούν σύνολα ιδιαίτερου πολιτισμικού ενδιαφέροντος και αξίας. Πιο συγκεκριμένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζει ο χώρος που στεγάστηκε η βιομηχανία ΚΡΟΝΟΣ στην παράκτια ζώνη στο νοτιοανατολικό μέρος της πόλης. Το 1955 ιδρύεται η "Ελαιουργική - Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Ελαιοπαραγωγών Ελλάδος". Το πρώτο εργοστάσιο λειτούργησε στην παραλία, εκεί όπου λειτουργούσε το σαπωνοποιείο Χατζημελέτη. Σε νέες εγκαταστάσεις, στην καρδιά του αστικού ιστού επί του οδικού άξονα της εθνικής οδού ΠΕΟΑΚ, εγκαταστάθηκε αργότερα η Ελαιουργική. Οι εγκαταστάσεις της τελευταίας αποτέλεσαν αντικείμενο αντίδρασης του τοπικού πληθυσμού και διεκδίκησης του χώρου έως δημόσιο. Ο κλάδος αυτός άφησε τις εγκαταστάσεις επί της ΠΕΟΑΚ οι οποίες υφίστανται έως σήμερα και η επανάχρηση τους έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης. Σήμερα, βέβαια φιλοξενούνται εκεί δραστηριότητες αθλητισμού και πολιτισμού χωρίς όμως να είναι απόλυτα ξεκάθαρο το ιδιοκτησιακό καθεστώς του χώρου. Το 1925 ιδρύθηκε από τον Μενέλαο Σακελαρίου, η πρώτη βιομηχανία βερνικοχρωμάτων στην Ελλάδα, με την επωνυμία «Χημικό Εργοστάσιο Χρωμάτων και Βερνικιών "ΙΡΙΣ" Ε. Ε. - Μενέλαος Σακελαρίου και Σία». Πρώτη ύλη το ρετσίνι. Η περίοδος ακμής της ήταν η δεκαετία του 1950 ενώ έκλεισε λίγο πριν το Σήμερα, στην πόλη πολύ ισχυρή παρουσία έχει ο κλάδος της τσιμεντοποιίας. Το 1902 η "Εταιρεία Χατζηκυριάκου - Ζαχαρίου και Σία" ιδρύει το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο τσιμέντου, με ετήσια παραγωγή τόνους. Το 1911 παίρνει την επίσημη ονομασία Ανώνυμος Εταιρεία Τσιμέντου "Ο ΤΙΤΑΝ". Το 1928 απασχολούνται 400 άτομα φθάνοντας τα στην περίοδο ακμής του. Σήμερα, η λειτουργία του έχει περιορισθεί στην παραγωγή λευκού τσιμέντου και ο κύριος όγκος παραγωγής έχει μεταφερθεί στο εργοστάσιο Καμαρίου 6. 6 Το 1929 λειτουργούν : ΤΙΤΑΝ, Οινοποιητική εταιρεία ΚΡΟΝΟΣ, Ανώνυμη Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων, ένα υαλουργείο, επτά εργοστάσια κατεργασίας ρητίνης, που απασχολούν άτομα, από Ελευσίνα, Μάνδρα, λίγοι από Βίλια και πρόσφυγες που μάλλον εργάζονται περιστασιακά ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 91

92 Στην αρχή της δεκαετίας του 1930 υπήρχαν τρία κεραμοποιεία (Καμίνια). Το Κεραμοποιείο Θανασουλόπουλου το οποίο και λειτούργησε μέχρι το 1935 και ήταν το μεγαλύτερο απασχολώντας άτομα που περιστασιακά μπορεί να έφταναν και τα 100. Παράλληλα λειτούργησε και το Κεραμοποιείο Παπαγεωργίου. Όλα σταμάτησαν τη λειτουργία τους στο τέλος της δεκαετίας του 1950 καθώς δεν υπήρχε πια πρώτη ύλη στην Ελευσίνα. Από τον συγκεκριμένο κλάδο δεν σώζονται κάποιες εγκαταστάσεις. Το 1969 αρχίζουν τη λειτουργία τους τα ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μέχρι το 1975 απασχολούν περίπου 300 άτομα. Κατόπιν περιέρχονται στην ιδιοκτησία του Ελληνικού δημοσίου. Το 1992, η εταιρεία ιδιωτικοποιείται πάλι και σήμερα λειτουργεί κανονικά στο νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης απομακρυσμένη από τον αστικό ιστό. Το 1953 αρχίζει η λειτουργία της Χαλυβουργικής Α.Ε. Το ξεκίνημα της επιχείρησης έγινε το 1925, όταν ο ιδρυτής της Θ. Αγγελόπουλος ασκούσε εμπόριο σιδήρου. Το 1932, η έδρα ήταν στον Πειραιά και είχε την επωνυμία "Ελληνικά Συρματουργεία Θ. Αγγελόπουλος και Υιοί". Η Χαλυβουργική ξεκίνησε με 600 περίπου εργαζόμενους φθάνοντας τους περίπου σημερα;. Στη δεκαετία του 1960 ιδρύθηκαν μικρές μονάδες, όπως το Παγοποιείο Γαστουνιώτη, η Ε.Β.Π.Α., η ΕΔΟΚ - ΕΤΕΡ, τα Ναυπηγεία Σάββα. Την ίδια περίοδο ιδρύονται, στην ευρύτερη περιοχή του Θριάσιου Πεδίου, τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου, δίπλα τους η ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ, η βιομηχανία ΧΑΛΥΨ και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Το 1973 έρχεται να προστεθεί η ΠΕΤΡΟΛΑ Α. Ε., η οποία καταλαμβάνει χώρο στρεμμάτων και εχει 84 δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαιοειδών, συνολικού όγκου κυβικών μέτρων. Ξεκινούν τη δραστηριότητά τους, την ίδια περίοδο, και άλλες μικρότερες βιομηχανίες: Αγροτική - Αλιευτική, Μπακόπουλος Α.Β.Ε.Ε., Διαλυτήρια Πλοίων, Ξυλεμπορική Δημητρόπουλος-Πολυχρονόπουλος, Υαλουργεία OWENS και άλλες. Στη δεκαετία του 1980 και του 1990, πολλές από τις υπάρχουσες βιομηχανίες κλείνουν και ανοίγουν άλλες, συνήθως πιο μικρές. Στη θέση των εργοστασίων παραγωγής έρχονται αποθηκευτικοί χώροι, οι οποίοι αναπτύσσονται σε χώρους στη βόρεια πλευρά της πόλης, κοντά στην Αττική Οδό. Σύμφωνα με την προηγουμένη ανάλυση έγινε κατανοητό ότι στην πόλη έχουν αναπτυχθεί από το 1850 έως και σήμερα βιομηχανίες διαφορετικού μεγέθους και κλαδικής εξειδίκευσης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 92

93 Πίνακας Ενδεικτικοί κλάδοι της βιομηχανίας που άνθισαν στην περιοχή του Δήμου Ελευσίνας Ο κλάδος των τσιμέντων Ο κλάδος της οινοποιητικής Ο Κλάδος της Σαπωνοποιίας Ο κλάδος της ελαιουργίας Ο κλάδος των χρωμάτων Ο κλάδος της Ναυπηγικής Ο κλάδος της κεραμοποιίας Εξαιτίας της ανεπάρκεια των πρωτογενών στοιχείων και της έλλειψης βιομηχανικών αρχείων η ανάλυση όλων των κλάδων δεν είναι εφικτή και μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρον αντικείμενο βαθύτερης μελέτης για τη βιομηχανική κληρονομιά της χώρας μας. Τέλος, στην Ελευσίνα εντός των ορίων του αστικού ιστού σώζονται περίπου έξι μεγάλοι κι αξιόλογοι ανενεργοί βιομηχανικοί χώροι, οι οποίοι αναμφισβήτητα αποτελούν πολιτιστικά μνημεία. Δημογραφικά στοιχεία Η Ελευσίνα ακόμα και δημογραφικά είναι η ζωογόνος δύναμη του Θριασίου. Η Ελευσίνα ήδη από την απογραφή του 1971 είχε τους περισσότερους κατοίκους και μέχρι την τελευταία απογραφή, όπου ο δήμος Ασπροπύργου που ήταν μέχρι πρότινος καθαρά «βιομηχανικός δήμος» και συνεχίζει να είναι πολύ μεγαλύτερος σε έκταση από την Ελευσίνα, απέκτησε περισσότερους κατοίκους. Ο πληθυσμός του Δήμου Ελευσίνας, σύμφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής της ΕΣΥΕ του 2001, ανέρχεται σε άτομα. Κατά το ίδιο έτος ο πληθυσμός του ήµου αποτελεί το 17,06% του πληθυσμού της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 93

94 Πίνακας Πληθυσμός & Έκταση Δήμων Ν.Α. ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗ Μ Ο Ι 2001 % Συνόλου ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΝΑ Τ. ΧΛΜ. ΔΗΜΟΣ ΆΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ,43% 38,45 687,26 ΔΗΜΟΣ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ ,30% 101,98 272,02 ΔΗΜΟΣ ΒΙΛΙΩΝ ,12% 144,85 22,20 ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ,06% 18, ,41 ΔΗΜΟΣ ΕΡΥΘΡΩΝ ,19% 61,15 54,40 ΔΗΜΟΣ ΖΕΦΥΡΙΟΥ ,84% 1, ,57 ΔΗΜΟΣ ΜΑΓΟΥΛΑΣ ,64% 18,13 220,86 ΔΗΜΟΣ ΜΑΝΔΡΑΣ ,44% 205,77 62,17 ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΑΡΕΩΝ ,60% 322,21 87,51 ΣΥΝΟΛΟ Ν.Α. ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ,01 Πηγή: ΕΣΥΕ, Aπογραφή Πληθυσμού 2001 Ο Δήμος Ελευσίνας έχει συνολική έκταση 18,46 km², η πυκνότητα πληθυσμού είναι κάτοικοι/τετρ. χλµ. Πρόκειται για μέγεθος σαφώς μεγαλύτερο τόσο από το αντίστοιχο εθνικό μέσο όρο (83,1 κάτοικοι/τετρ. χλµ), όσο και από το μέσο όρο της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής (151,01 κάτοικοι/τετρ. χλµ). Η μεταβολή του πραγματικού πληθυσμού 7 της Ελευσίνας σύμφωνα με την τελευταία απογραφή της ΕΣΥΕ το έτος 2001 παρουσίασε αύξηση της τάξεως του 13,47% σε σχέση με την αντίστοιχη απογραφή του Ο συνολικός πραγματικός πληθυσμός το 2001 σε απόλυτες αριθμητικές τιμές ανέρχεται σε άτομα αυξημένος κατά άτομα από τον πληθυσμό του 1991 ( άτομα). 7 Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ η έννοια του Πραγματικού Πληθυσμού υποδηλώνει το σύνολο των ατόμων τα οποία ευρίσκονταν στα όρια της επικράτειας την ώρα 0:00 Σαββάτου προς Κυριακή την ημέρα της απογραφής. Ως τόπος απογραφής του πραγματικού πληθυσμού θεωρείται ο τόπος διανυκτέρευσης κατά την παραπάνω ώρα. Διαφέρει από το νόμιμο που ορίζεται στη βάση του Δήμου η της Κοινότητας όπου κάποιος ανήκει καθώς και από το μόνιμο που ορίζεται στη βάση του τόπου μόνιμης η συνήθους διαμονής του απογραφόμενου ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 94

95 Διάγραμμα Μεταβολή Πραγματικού Πληθυσμού Δήμου Ελευσίνας Σύνολο Αρρενες Θήλεις 1991 Πραγματικός πληθυσμός 2001 Πραγματικός πληθυσμός Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε (Απογραφή 1991, 2001) Η ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Ελευσίνας (13,47%) είναι σχεδόν διπλάσια σε σχέση με την ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού πληθυσμού της ευρύτερης περιφέρειας Αττικής που είναι της τάξεως του 6,77%. Αναφορικά, με την σύνθεση του πληθυσμού ανά φύλο εμφανίζεται μια σχετικά ανισόρροπη αύξηση, με τον ανδρικό πληθυσμό να παρουσιάζει εντονότερες αυξητικές τάσεις με ποσοστό αύξησης 16,40% ενώ ο γυναικείος πληθυσμός να υπολείπεται με αύξηση της τάξεως του 10,48%. Σε απόλυτες τιμές ο πραγματικός ανδρικός πληθυσμός του Δήμου Ελευσίνας το 2001 διαμορφώνεται σε άτομα ενώ ο γυναικείος σε άτομα. Ο ανδρικός πληθυσμός το 1991 αποτελεί το 50,44% του συνολικού πραγματικού πληθυσμού ενώ το 2001 το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται σε 51,74%. Για τον γυναικείο πληθυσμό αντίστοιχα, παρατηρούμε μείωση του ποσοστού συμμετοχής του στο συνολικό πραγματικό πληθυσμό από 49,55% το 1991 να διαμορφώνεται σε 48,26% το Πίνακας Πραγματικός πληθυσμός Δήμου Ελευσίνας σε απόλυτους αριθμούς ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε (Απογραφή 1991, 2001) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 95

96 Η μεταβολή του πραγματικού πληθυσμού, σε απόλυτες τιμές, που παρουσιάζεται στο Δήμο Ελευσίνας συγκριτικά με το εθνικό επίπεδο εμφανίζει αποκλίσεις, φθάνοντας μέχρι και το διπλάσιο ποσοστό μεταβολής (13,47%, έναντι 6,86% ). Το μέσο ετήσιο ποσοστό μεταβολής 8 του πραγματικού πληθυσμού για τη δεκαετία είναι 1,27% ανά έτος. Ο δείκτης γήρανσης 9 στο Δήμο Ελευσίνας παρουσιάζει κατά τις τελευταίες δεκαετίες μια συνεχή αυξητική τάση, γεγονός που καταδεικνύει το ευρύτερο πρόβλημα υπογεννητικότητας το οποίο απεικονίζεται με τον χαρακτηριστικότερο τρόπο στο Διάγραμμα της πληθυσμιακής πυραμίδας του Ο δείκτης ουσιαστικά εκτοξεύεται κατά το διάστημα της δεκαετίας με 40,95 ηλικιωμένους που αντιστοιχούσαν σε 100 παιδιά το 1991 να διαμορφώνεται στους 67,59 ηλικιωμένους το 2001 εμφανίζοντας σημαντική αύξηση της τάξεως των 26,64 ηλικιωμένων ανά 100 παιδιά. Το γεγονός αυτό γίνεται απόλυτα κατανοητό εάν παρατηρήσουμε την πληθυσμιακή μείωση που παρουσιάζεται το συγκεκριμένο διάστημα στις ηλικιακές ομάδες 0-14 ετών και την παράλληλη αύξηση των ηλικιακών ομάδων που ανήκουν στις κατηγορίες άνω των 65 ετών. Η μείωση που καταγράφεται από την τελευταία απογραφή του 1991 στον Δήμο Ελευσίνας στις τρεις πρώτες ηλικιακές ομάδες των 0-4, 5-9 και ετών είναι της τάξεως του -2,69% για την πρώτη, -15,01% για την δεύτερη ενώ στην τρίτη το ποσοστό αγγίζει το -14,64%. Το ανάλογο ποσοστό μεταβολής για τις συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες στην Περιφέρεια Αττικής το 2001 παρουσιάζει μεγαλύτερη μείωση σε σχέση με εκείνη του Δήμου Ελευσίνας της τάξεως του -3,3%, του -18,8% και του-26,2% αντίστοιχα. 8 Το μέσο ετήσιο ποσοστό μεταβολής του πραγματικού πληθυσμού προκύπτει από τον τύπο ρ=[(π 2001/Π 1991)^1/10] -1 (ΣΑΚΕΛΛΗΣ 1993: σ17) 9 Ο Δείκτης Γήρανσης εκφράζει την αντιστοιχία των ηλικιωμένων (65 ετών και άνω) σε μια περιοχή στη δεδομένη χρονική περίοδο σε 100 παιδιά (ηλικία 0-14). Υπολογίζεται από την σχέση ΔΓ= Αριθμός ατόμων 65 και άνω X 100 (ΣΑΚΕΛΛΗΣ 1993: σ41) Αριθμός ατόμων (0-14) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 96

97 Διάγραμμα Ηλικιακή πυραμίδα πραγματικού πληθυσμού Δήμου Ελευσίνας ετών και 96άνω 71 Θήλεις Αρρενες ετών Θήλεις ετών 225 Αρρενες ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε (Απογραφή 1991, 2001) Η πυραμίδα ηλικιών του πληθυσμού (Διάγραμμα Ι.Α.4) εμφανίζει ευκρινώς την ηλικιακή και την κατά φύλο σύνθεση καθώς και την εξελικτική πορεία γήρανσης του πληθυσμού. Στην περίπτωση που η μορφή της πυραμίδας είναι τριγωνική τότε καταδεικνύεται ότι η σύσταση του πληθυσμού είναι νεανική. Αντίθετα, μια πυραμίδα όπως στο παραπάνω διάγραμμα που εμφανίζει τη σύνθεση του πληθυσμού της Ελευσίνας με λεπτή βάση και σχετικά διογκωμένες τις παραγωγικές ηλικίες αντιστοιχεί σε γηράσκοντα πληθυσμό. O Δείκτης Γήρανσης του Δήμου Ελευσίνας εμφανίζεται ελαφρός μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο δείκτη της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής (63,1) ενώ είναι κατά πολύ μικρότερος από τον εθνικό μέσο όρο, του οποίου η τιμή διαμορφώνεται στους 110 ηλικιωμένους ανά 100 παιδιά. Την ίδια στιγμή ο δείκτης γήρανσης στην Περιφέρεια Αττικής, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2001, παρουσιάζεται σαφώς υψηλότερος από ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 97

98 αυτόν της Ελευσίνας με 105,9 ηλικιωμένους να αντιστοιχούν σε 100 παιδιά από 68,4 που ήταν το 1991, παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση. Στο επίπεδο της Χώρας ο δείκτης γήρανσης το 2001 διαμορφώνεται σε 110 ηλικιωμένους ανά 100 παιδιά παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 54,93% από το 1991 όπου ο αριθμός των ηλικιωμένων ήταν αντίστοιχα 71 άτομα. Τα αίτια του συγκεκριμένου φαινόμενου συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες και τους τρόπους ζωής, τις περιορισμένες δυνατότητες των ζευγαριών να επωμισθούν τα οικονομικά βάρη της ανατροφής των παιδιών, τις αντιλήψεις τους για το ρόλο της οικογένειας, τη συμβολή του κράτους κλπ 10. Σημαντικό επίσης στοιχείο αποτελεί ο δείκτης εξάρτησης 11 μέσω του οποίου εκφράζεται ποσοτικά η αντιστοιχία των θεωρουμένων ως εξαρτημένων μελών του πληθυσμού ως προς τον αριθμό των ατόμων που βρίσκονται στην εργάσιμη ηλικία. Το ποσοστό αυτό για το 2001 είναι της τάξεως του 40,8 %. Αυτό μεταφράζεται ότι στα 100 άτομα εργάσιμης ηλικίας (15-64 ετών) αντιστοιχούν 40,8 άτομα που χαρακτηρίζονται ως οικονομικά εξαρτώμενα. Για το έτος 1991, ο ίδιος δείκτης στην Ελευσίνα διαμορφώνεται στα 45,31 εξαρτημένα άτομα. Στην Περιφέρεια Αττικής, το 2001, στα 100 άτομα εργάσιμης ηλικίας αντιστοιχούν 41,7 οικονομικά εξαρτημένα άτομα ενώ στο επίπεδο της χώρας 46,8. Από τα παραπάνω στοιχεία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ο δείκτης εξάρτησης στην Ελευσίνα είναι χαμηλότερος του αντίστοιχου εθνικού και περιφερειακού επιπέδου. Άλλο ένα σημαντικό εργαλείο για να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχει ανανέωση των παραγωγικών ηλικιών αποτελεί ο δείκτης αντικαταστάσεως ο οποίος μας δείχνει την αναλογία των ατόμων τα οποία πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν (ηλικίες ετών) σε σχέση με τα άτομα που πρόκειται να ενταχθούν στον παραγωγικό πληθυσμό (ηλικίες ετών). Για τον Δήμο Ελευσίνας η τιμή του δείκτη το 2001 διαμορφώνεται στις 128 μονάδες, δηλαδή για κάθε 100 άτομα που πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν, εισάγονται στον παραγωγικό πληθυσμό 128 άτομα. 10 ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Μ. 2000: σ77 11 Δείκτης εξάρτησης εκφράζει την αντιστοιχία των θεωρουμένων ως εξαρτημένων μελών του πληθυσμού (ηλικιακές ομάδες0-14 και 65 και άνω) ως προς των αριθμό των ατόμων που βρίσκονται στην εργάσιμη ηλικία (15-64 ετών) Υπολογίζεται από την σχέση ΔΕ= Αριθμός ατόμων (0-14)+( 65 και άνω) (ΣΑΚΕΛΛΗΣ 1993: σ41) Αριθμός ατόμων (15-64) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 98

99 Κοινωνική Σύνθεση και Εκπαιδευτικό Επίπεδο Πληθυσμού Το παρόν κεφάλαιο επικεντρώνεται στην ανάλυση της κοινωνικής σύνθεσης του πληθυσμού με βάση το κριτήριο της οικογενειακής κατάστασης και τον αριθμό τον ομοδημοτών, ετεροδημοτών και μεταναστών. Επίσης, επιχειρείται η ανάλυση του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσμού ανά φύλο και ηλικία. Οικογενειακή Κατάσταση Σύμφωνα με τα στοιχεία για την Οικογενειακή Κατάσταση όπως αυτά αποτυπώνονται κατά την απογραφή του 2001 στο Δήμο Ελευσίνας, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κατατάσσεται στην κατηγορία των έγγαμων, καταλαμβάνοντας ένα ποσοστό της τάξεως του 54,42 % επί του συνολικού πληθυσμού (βλ. Διάγραμμα Ι.Γ.1). Ακολουθεί η κατηγορία των άγαμων που αποτελεί το 33,79 % του πληθυσμού και έπεται η κατηγορία των χήρων ή διαζευγμένων με 11,79 %. Σε απόλυτες τιμές οι έγγαμοι αριθμούν άτομα, οι άγαμοι άτομα ενώ οι χήροι-διαζευγμένοι είναι άτομα. Διάγραμμα Ποσοστιαία σύνθεση πραγματικού πληθυσμού Δήμου Ελευσίνας ανά κατηγορία οικογενειακής κατάστασης το έτος ,79% 54,42% 33,79% Αγαμοι Εγγαμοι Χήροι ή Διαζευγμένοι Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 2001) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 99

100 Εκπαιδευτικό επίπεδο Από την μελέτη του ακόλουθου Διαγράμματος σχετικά με το επίπεδο εκπαίδευσης 12, παρατηρούμε ότι οι απόφοιτοι μέσης και στοιχειώδους εκπαίδευσης 13 συνιστούν το κύριο κορμό του πληθυσμού του Δήμου Ελευσίνας με ποσοστό 28,07% και 32,31% αντίστοιχα. Σε πραγματικούς αριθμούς, οι απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης φτάνουν τα άτομα ενώ οι απόφοιτοι στοιχειώδους εκπαίδευσης τα άτομα. Στη τρίτη σειρά, με ποσοστό 15,19 % ή άτομα έρχονται οι απόφοιτοι της Γ τάξης του Γυμνασίου. Με μικρά ποσοστά ακολουθούν οι κατηγορίες (πτυχιούχοι ανώτερων, 5,45% ή 1250 άτομα και ανώτατων σχολών 14 5,57% ή άτομα, δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση 7,31% ή άτομα). Πολύ μικρά ποσοστά (κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου με ποσοστό 0,37% ή 86 άτομα, πτυχιούχοι ΤΕΙ με ποσοστό 2,72% ή 623 άτομα και αγράμματοι με ποσοστό 3,01% ή 690 άτομα) κατέχουν οι υπόλοιπες κατηγορίες. Διάγραμμα Ποσοστιαία σύνθεση Πραγματικού πληθυσμού Δήμου Ελευσίνας ανά Εκπαιδευτικό επίπεδο (2001) Κάτοχοι Μεταπτυχιακού - Διδακτορικού Τίτλου 15,19% Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών 28,07% 32,31% Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ ΚΑΤΕΕ) Πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης 5,45% 2,72% 5,57% 0,37% 3,01% 7,31% Τελείωσαν τη Γ' τάξη Γυμνασίου Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες γραφή και ανάγνωση) Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 2001) 12 Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, οι ηλικίες για την σύνθεση του πραγματικού πληθυσμού στην σχετική κατηγορία ξεκινούν από τα 10 έτη. 13 Η κατηγορία απόφοιτοι στοιχειώδους εκπαίδευσης αναφέρεται στους απόφοιτους του δημοτικού σχολείου. Η κατηγορία απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης αναφέρεται στους απόφοιτους του λυκείου και των τεχνικών-επαγγελματικών σχολών. 14 Η κατηγορία απόφοιτοι ανώτερων σχολών ανήκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και αφορά τους απόφοιτους τεχνολογικών, επαγγελματικών και εκκλησιαστικών σχολών. Για την εισαγωγή σε αυτές απαιτείται απολυτήριο ή ισότιμος τίτλος σχολείου της δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 100

101 Από το Διάγραμμα παρακάτω παρατηρούνται τα εξής : 1. Η ηλικιακή ομάδα 65 ετών και άνω συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα ποσοστά του αγράμματου πληθυσμού ενώ η ηλικιακή ομάδα κατέχει το μικρότερο ποσοστό. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τη σταδιακή μείωση, μέσα στα επόμενα χρόνια, του ποσοστού των αγραμμάτων στο Δήμο. 2. Στην ηλικιακή ομάδα των ετών υπερτερούν σημαντικά οι απόφοιτοι στοιχειώδους εκπαίδευσης, ακολουθούμενοι με διαφορά 27,44 ποσοστιαίων μονάδων από τους απόφοιτους μέσης εκπαίδευσης. 3. Στις ηλικίες μεταξύ ετών, κυριαρχούν οι απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης. Στη δεύτερη θέση είναι οι απόφοιτοι στοιχειώδους εκπαίδευσης, ακολουθούμενη από την ομάδα όσων έχουν τελειώσει την Γ τάξη Γυμνασίου. 4. Οι ηλικιακές ομάδες των και ετών είναι στη συντριπτική πλειοψηφία απόφοιτοι της μέσης εκπαίδευσης. 5. Η ηλικιακή ομάδα των ετών είναι αυτή που διαθέτει τους περισσότερους πτυχιούχους ανώτερων και ανωτάτων σχολών. Η δεύτερη ομάδα σε πτυχιούχους ανώτατων σχολών είναι αυτή των ετών, ενώ δεύτερη σε πτυχιούχους ανώτερων σχολών είναι η ομάδα των ετών. Διάγραμμα Εκπαιδευτικό επίπεδο πραγματικού πληθυσμού ανά ηλικία στο Δήμο το ετών ετών ετών ετών ετών 65 ετών και άνω Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 2001) Κάτοχοι Μεταπτυχιακού - Διδακτορικού Τίτλου Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ ΚΑΤΕΕ) Πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Τελείωσαν τη Γ' τάξη Γυμνασίου Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες γραφή και ανάγνωση) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 101

102 Παρατηρώντας τα Διαγράμματα που ακολουθούν, είναι φανερό ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν συνολικά χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο από τους άντρες. Ωστόσο, η εξέλιξη εντός της δεκαετίας των αριθμητικών μεταβολών στον γυναικείο πληθυσμό, επιβεβαιώνει την βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου αυτόν στο μέλλον. Διάγραμμα Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά φύλο στο Δήμο το Αρρένες Θήλεις Κάτοχοι Μεταπτυχιακού - Διδακτορικού Τίτλου Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ ΚΑΤΕΕ) Πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Τελείωσαν τη Γ' τάξη Γυμνασίου Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες γραφή και ανάγνωση) Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Διάγραμμα Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά φύλο στο Δήμο το Αρρένες Θήλεις Κάτοχοι Μεταπτυχιακού - Διδακτορικού Τίτλου Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ ΚΑΤΕΕ) Πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Τελείωσαν τη Γ' τάξη Γυμνασίου Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες γραφή και ανάγνωση) Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 102

103 Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το επόμενο Διάγραμμα, στο οποίο παρατηρούμε ένα ισχυρό προβάδισμα των γυναικών σε σχέση με τους άντρες αναφορικά με τη βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αύξηση των γυναικών πτυχιούχων ανώτερων σχολών κατά 1734,62 εκατοστιαίες μονάδες σε σχέση με την αντίστοιχη αύξηση των αντρών κατά 346,82 εκατοστιαίες μονάδες. Με βάση αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι σύντομα η υφιστάμενη διαφορά του εκπαιδευτικού επιπέδου αντρών και γυναικών θα περιοριστεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια. Διάγραμμα Ποσοστιαία μεταβολή επίπεδο πραγματικού πληθυσμού ανά εκπαίδευση και φύλο στο Δήμο Ελευσίνας από το έτος 1991 έως το έτος % 1800% 1600% 1400% 1200% 1000% 800% 600% 400% 200% 0% -200% 262,50% 147,83% Κάτοχοι Μεταπτυχιακού - Διδακτορικού Τίτλου 346,82% 252,50% 128,47% 42,45% 82,35% Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ ΚΑΤΕΕ) 1734,62% Πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών 35,91% 47,95% 35,90% 37,79% -5,12% Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Τελείωσαν τη Γ' τάξη Γυμνασίου -7,88% Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) -14,38% -16,71% -42,45% -51,28% Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Αρρένες Θήλεις Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες γραφή και ανάγνωση) Ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Στο Δήμο Ελευσίνας δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Ωστόσο, από συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια με τα στελέχη του Δήμου προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία: 1. Οι εργαζόμενες μητέρες χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης λόγω των αυξημένων οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες συμμετέχουν όλο και περισσότερο στην επαγγελματική ζωή ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 103

104 κάτι που όμως δημιουργεί προβλήματα στην προσωπική και οικογενειακή ζωή τους. 2. Αύξηση των μονογονεικών οικογενειών. Παρόλο που οι μονογονεϊκές οικογένειες στο Δήμο Ελευσίνας δεν είναι πολλές, η τάση είναι αυξητική, γεγονός που δημιουργεί μελλοντικούς κινδύνους. Τα προβλήματα στις μονογονεϊκές οικογένειες εντοπίζονται κυρίως στο θέμα φύλαξης παιδιών κάτω των δύο ετών εξαιτίας του ότι δεν υπάρχουν αρκετοί βρεφονηπιακοί σταθμοί και το υποστηρικτικό περιβάλλον αυτών των οικογενειών είναι περιορισμένο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η μητέρα που επιθυμεί να εργαστεί, να έχει δυσκολίες πρόσβασης στην επαγγελματική ζωή και αναγκαστικά να μένει άνεργη συμπιέζοντας ακόμα περισσότερο το οικογενειακό εισόδημα της. 3. Μεγάλος αριθμός ΑΜΕΑ τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα επαγγελματικής αποκατάστασης. Το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται όταν τελειώνει η φοίτηση των Α.Μ.Ε.Α. στις αντίστοιχες ειδικές σχολές κλείνοντας τα 23 έτη. 4. Υπάρχει μικρός αριθμός τσιγγάνων στην Ελευσίνα που είναι διάσπαρτος και ενταγμένος στη τοπική κοινωνία. Στη μόνη περιοχή της Ελευσίνας που υπάρχει συγκεντρωμένος είναι σε μία νεοεισαχθείσα περιοχή στην πόλη της Ελευσίνας που ονομάζεται Στρίφι και μέχρι πρότινος ανήκε στο Δήμο Ασπροπύργου. Ο αριθμός τους είναι μικρός και διαμένουν σε σκηνές και πρόχειρες κατασκευές. 5. Οι οικονομικοί μετανάστες που υπάρχουν στην Ελευσίνα είναι κυρίως Αλβανοί, Ρώσοι, Ρουμάνοι, Πολωνοί και Γεωργιανοί. Στην κατηγορία των οικονομικών μεταναστών ανήκουν και οι παλιννοστούντες προερχόμενοι κυρίως από κράτη της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Σε αυτή την κατηγορία υπάρχει μία μικρή τάση αύξησης. Ωστόσο, η ύπαρξη βιοτεχνιών και βιομηχανιών καθώς και η ανάληψη εκ μέρους τους επαγγελματικών ασχολιών οι οποίες δεν έλκουν ιδιαίτερα πλέον τους κατοίκους π.χ φροντίδα ηλικιωμένων, έχουν διευκολύνει την ένταξη τους. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 104

105 Τοπική Οικονομία και Απασχόληση Η εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά του Δείκτη Δραστηριότητας 15 του Δήμου Ελευσίνας (Οικονομικά Ενεργός Πληθυσμός ). Στοιχεία, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, για την αγορά εργασίας εργατικό δυναμικό, απασχόληση και κατ επέκταση ανεργία - προκύπτουν σε επίπεδο πρωτοβαθμίων ΟΤΑ μόνο από την Απογραφή Πληθυσμού. Ο δείκτης Δραστηριότητας του Δήμου Ελευσίνας διαχρονικά αυξάνει γεγονός που αναδεικνύει κάποιο σχετικό αναπτυξιακό δυναμισμό της περιοχής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής (1991), ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός (Ο.Ε.Π) του Δήμου, ανέρχεται σε άτομα ήτοι 36,70 % του συνολικού πραγματικού πληθυσμού του. Το 2001, ο Ο.Ε.Π στην Ελευσίνα ανέρχεται στα άτομα ή στο 44,19% του πραγματικού πληθυσμού, παρουσιάζοντας μία σχετική αύξηση 7,49 εκατοστιαίων μονάδων σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Το 1991, ο οικονομικώς μη ενεργός πληθυσμός 16 είναι άτομα δηλαδή το 47,49% του πραγματικού πληθυσμού, ενώ το 2001 αποτελεί το 44,49% του πραγματικού πληθυσμού ( άτομα), παρουσιάζοντας διαφοροποίηση σε σχέση με τη προηγουμένη δεκαετία τριών ποσοστιαίων μονάδων (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.1). Διάγραμμα Οικονομικά ενεργός και μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός στο Δήμο ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού του Δήμου 50% 40% 30% 20% 10% 0% 36,70% ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 47,49% 44,19% 44,49% ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΜΗ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) 15 Η σχέση του οικονομικώς ενεργού πληθυσμού του ΟΤΑ ως προς το συνολικό πληθυσμό του, αποτελεί το δείκτη δραστηριότητας (Α) η τιμή του οποίου ερμηνεύει το ποσοστό του πληθυσμού που διατίθεται να συμμετάσχει σε οικονομικές δραστηριότητες. 16 Οικονομικώς μη ενεργοί χαρακτηρίζονται σύμφωνα με την ΕΣΥΕ τα άτομα ηλικίας από 10 έως και 65 ετών και άνω που δήλωσαν κατά την ημέρα της απογραφής ότι δεν εργάζονται και ούτε ζητούσαν εργασία. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 105

106 Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του Δήμου παρουσιάζει αύξηση έναντι του μη οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Η αύξηση αυτή προέρχεται τόσο από την θετική μεταβολή του πληθυσμού του Δήμου όσο και από την εισαγωγή στο εργατικό δυναμικό μέρος του μη ΟΕΠ του Δήμου Ελευσίνας. Ως προς τη συμμετοχή του ενεργού πληθυσμού και σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο, ο Δήμος Ελευσίνας υπερτερεί έναντι της χώρας καθώς σε αυτήν ο ΟΕΠ ανέρχεται στο 42,21 % για το 2001 και είναι οριακά κάτω από τον ΟΕΠ της περιφέρειας για το ίδιο έτος (44,55%). Η περαιτέρω ανάλυση της κατά φύλο σύνθεσης του ΟΕΠ του Δήμου Ελευσίνας στα έτη 1991 και 2001 αναδεικνύει την υπεροχή του ανδρικού φύλου στη σύνθεση του ΟΕΠ. Ο ανδρικός πληθυσμός με ποσοστό 66,47% εξακολουθεί να αποτελεί το μεγαλύτερο ποσοστό του ΟΕΠ του δήμου ενώ ο γυναικείος πληθυσμός υπολείπεται σε ποσοστό 33,53% το Ωστόσο, η διαχρονική εξέλιξη του γυναικείου πληθυσμού ως ποσοστού του ΟΕΠ παρουσιάζει θετική μεταβολή κατά 4,88 εκατοστιαίες μονάδες σε αντίθεση με τον ανδρικό πληθυσμό που μεταβάλλεται αντιστρόφως ανάλογα (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.2). Διάγραμμα Ποσοστιαία σύνθεση του ΟΕΠ ανά φύλο στο Δήμο Ελευσίνας κατά τα έτη 1991, 2001 Αρρενες Θήλεις 80% 70% 71,35% 66,47% 60% 50% 28,65% 33,53% 40% 30% 20% 10% Θήλεις 0% Αρρενες ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Βέβαια και στο σύνολο του οικονομικώς μη ενεργού πληθυσμού, οι γυναίκες καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Το 1991, οι γυναίκες αποτελούν την κύρια ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 106

107 πληθυσμιακή ομάδα στο σύνολο του μη οικονομικώς ενεργού πληθυσμού με ποσοστό 67,36 % έναντι 32,64% των ανδρών. Το 2001, το ποσοστό των γυναικών μειώνει τη συμμετοχή του στο συγκεκριμένο σύνολο κατά περίπου 4 εκατοστιαίες μονάδες φτάνοντας το 63,18% έναντι 36,82% των ανδρών (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.3). Τα αντίστοιχα ποσοστά δεν διαφοροποιούνται πολύ σε επίπεδο Περιφέρειας καθώς ο ανδρικός πληθυσμός αποτελεί το 36,35% στο σύνολο του μη ΟΕΠ της Περιφέρειας ενώ ο γυναικείος το 63,75%. Διάγραμμα Ποσοστό του μη ΟΕΠ ανά φύλο στο Δήμο Ελευσίνας (1991, 2001) 67,36% 63,18% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 32,64% 36,82% Θήλεις Αρρενες Αρρενες Θήλεις ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Η κατά ηλικία ανάλυση του μη ενεργού πληθυσμού μας επιτρέπει να βγάλουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα για το μέγεθος του «μη ενεργού αλλά ενεργοποιήσιμου πληθυσμού» (βλ. Σακέλλης, Γ: 1993). ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 107

108 Διάγραμμα Ποσοστιαία κατανομή του μη ΟΕΠ ανά φύλο και ηλικία στο Δήμο Ελευσίνας (2001) 18,00% 16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% 16,87% 14,16% 14,37% 12,91% 11,51% 10,45% 7,29% 4,03% 3,49% 2,77% 0,95% 1,21% ετών ετών ετών ετών ετών 65+ ετών ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 2001) Αρρενε ς Παρατηρούμε ότι το 2001, σε όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής στο μη ενεργό πληθυσμό του Δήμου. Η μόνη ηλικιακή ομάδα των γυναικών με μικρότερο ποσοστό συμμετοχής στο μη ΟΕΠ έναντι των ανδρών είναι η ηλικιακή ομάδα από ετών (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.4). Ο γυναικείος πληθυσμός μετά τα 30 έτη του συγκεντρώνει εξάλλου τα μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής στον μη ΟΕΠ, στοιχείο που μάλλον θα πρέπει να συσχετιστεί με το σταθερότυπο της ελληνικής οικογένειας στο Δήμο και τη δέσμευση του γυναικείου φύλου στην οικογένεια. Ενέργειες και δράσεις συμφιλίωσης της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή ενδεχομένως θα μπορούσε να συμβάλλει στην μετακίνηση τμήματος αυτού του πληθυσμού στον ενεργό πληθυσμό του Δήμου και την ενίσχυση του δείκτη δραστηριότητας της Ελευσίνας. Η εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά της Απασχόλησης στο Δήμο Ελευσίνας Το σύνολο των απασχολουμένων σε απόλυτους αριθμούς στο δήμο Ελευσίνας ανέρχεται το 1991 σε άτομα ενώ το 2001 σε άτομα. Η μεταβολή του συνόλου των απασχολουμένων ως ποσοστό του ΟΕΠ στο Δήμο κατά την εξεταζόμενη περίοδο είναι αρνητική της τάξεως των 3 περίπου εκατοστιαίων μονάδων. Αρνητική τάση, παρουσιάζει και η μεταβολή της απασχόλησης τόσο στην ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 108

109 Περιφέρεια όσο και στο σύνολο της χώρας (1,28 και 3,05% αντίστοιχα) (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.5). Διάγραμμα Δείκτης Απασχόλησης στο Δήμο Ελευσίνας, Περιφέρεια Αττικής και Σύνολο Χώρας % 91% 90% 89% 88% 87% 86% 85% 84% 83% 91,57% 91,91% 90,29% 89,46% 88,87% 86,37% ΟΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ % ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 1991 % ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 2001 ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Βέβαια, στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Απασχόληση 2003, τονίζεται ότι κατά την διάρκεια του 2003 σημειώθηκε σημαντική αύξηση της απασχόλησης και του ποσοστού συμμετοχής στην απασχόληση σε επίπεδο χώρας ανατρέποντας την πτωτική τάση της απασχόλησης των προηγουμένων δύο ετών. Η Εξέλιξη της Απασχόλησης και η δομή της ανά φύλο και ηλικία Όπως απεικονίζεται στο γράφημα που ακολουθεί, η εξέλιξη της απασχόλησης ανά φύλο στις δύο δεκαετίες ακολουθεί τις παρακάτω τάσεις: Πρώτον, η συμμετοχή των ανδρών στην απασχόληση αυξάνεται σε απόλυτους αριθμούς και υπερτερεί σε σχέση με την συμμετοχή των γυναικών. Δεύτερον, η συμμετοχή των γυναικών σε απόλυτους αριθμούς παρουσιάζει αύξηση στην δεκαετία καθώς από γυναίκες το 1991, ο αριθμός αυτός ανέρχεται στις γυναίκες απασχολούμενες το ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 109

110 Διάγραμμα Απασχόληση ανά φύλο στο Δήμο Ελευσίνας σε απόλυτα μεγέθη Συμμετοχή Ανδρών Συμμετοχή Γυναικών ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Η συμμετοχή της απασχόλησης ανά φύλο το 2001 στο Δήμο Ελευσίνας αναδεικνύει επίσης την υπεροχή του ανδρικού πληθυσμού στο σύνολο των απασχολουμένων, υπεροχή που ξεπερνάει μάλιστα το αντίστοιχο ποσοστό της περιφέρειας (66% έναντι 60,2%). Αντίθετα, το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στο σύνολο των απασχολουμένων είναι μικρότερο του αντιστοίχου ποσοστού της περιφέρειας (34% έναντι 39,38% το 2001) (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.7). Διάγραμμα Ποσοστό Συμμετοχής στην Απασχόληση ανά φύλο 2001 στο Δήμο Ελευσίνας και την Περιφέρεια Αττικής (ως ποσοστό στο σύνολο των απασχολουμένων το 2001) 80% 60% 40% 20% 0% 66,00% 60,62% 34,00% 39,38% Ελευσίνα Περιφέρεια Άνδρες Γυναίκες ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 2001) ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 110

111 Βέβαια, η περαιτέρω ανάλυση της μεταβολής της απασχόλησης κατά φύλο και ηλικία στο Δήμο Ελευσίνας κατά την δεκαετία (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.8), αποκαλύπτει ότι η εξέλιξη της γυναικείας απασχόλησης παρουσιάζει μεγαλύτερη αυξητική τάση ως ποσοστό του συνόλου των απασχολουμένων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες σε σχέση με τους άνδρες με εξαίρεση την ηλικιακή ομάδα κάτω των είκοσι ετών. Το φαινόμενο της ανόδου της γυναικείας απασχόλησης εξηγείται εν μέρει από την αύξηση της συμμετοχής του γυναικείου πληθυσμού στον ΟΕΠ κατά τη δεκαετία του Παράλληλα και η ανδρική απασχόληση στη διάρκεια της δεκαετίας παρουσιάζει ανοδική τάση. Η ανοδική αυτή τάση της ανδρικής απασχόλησης παρατηρείται σε απόλυτους αριθμούς κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των ετών όπου 464 επιπλέον άτομα εντάσσονται στην ομάδα των απασχολουμένων(79,81%). Διάγραμμα Η μεταβολή της απασχόλησης ανά φύλο και ηλικία στην Ελευσίνα (ως ποσοστιαία μεταβολή στο σύνολο των απασχολουμένων). 700% 600% 500% 400% 300% 200% 100% 0% -100% 2,60% 29,14% 32,00% 24,91% 57,22% 79,81% 18,80% 14,97% 67,92% -20,29% 400,00% 571,43% ετών ετών ετών ετών ετών 65+ ετών ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα υψηλά ποσοστά θετικής μεταβολής στην απασχόληση μεταξύ των μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων. Οι εργαζόμενοι είτε άνδρες είτε γυναίκες παραμένουν στο πόστο τους και μετά τα 65 έτη γεγονός που εξηγείται εν μέρει από τη γήρανση του πληθυσμού, τις αλλαγές στο συνταξιοδοτικό καθεστώς καθώς και από το αυξανόμενο κόστος ζωής στα αστικά κέντρα. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 111

112 Η διάρθρωση του ΟΕΠ κατά τομέα και κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Το κύριο χαρακτηριστικό της Περιφέρειας Αττικής είναι η τριτογενοποίηση της παραγωγής καθώς από το 1981 και μετά, το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού συγκεντρώνεται στο τριτογενή τομέα παραγωγής. Το έτος 2001 ο τριτογενής τομέας παραγωγής της Περιφέρειας απασχολεί το 76,56% του ΟΕΠ, ενώ ο πρωτογενής και δευτερογενής τομέας το 1,28% και 22,15% αντίστοιχα. Διάγραμμα Ποσοστό της απασχόλησης ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στο Δήμο 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1,11%0,96% 37,74% 29,70% 69,34% 61,15% Α' ΓΕΝΗΣ Β' ΓΕΝΗΣ Γ' ΓΕΝΗΣ Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Ο ΟΕΠ στον Δήμο Ελευσίνας κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, παρουσιάζει κάποιες διακυμάνσεις κατά την δεκαετία ακολουθώντας τις τάσεις τριτογενοποίησης της περιφέρειας Αττικής καθώς η συμμετοχή του ΟΕΠ στο τριτογενή τομέα παραγωγής αυξάνει διαχρονικά από 61,15% σε 69,34% από το 1991 το 2001, παραταύτα η συμμετοχή του ΟΕΠ στο γ γενή τομέα εξακολουθεί να είναι μικρότερη από αυτής της περιφέρειας. Η συμμετοχή του ΟΕΠ στο δευτερογενή τομέα παραγωγής μειώνεται διαχρονικά από 37,74% το 1991 σε 29,70% το 2001, η οποία όμως είναι υψηλότερη από την αντίστοιχη συμμετοχή του ΟΕΠ της Περιφέρειας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 112

113 Στη συνέχεια αναλύεται η διάρθρωση του ΟΕΠ της Ελευσίνας κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (βλ. Πίνακα Ι.Δ.1). Το μεγαλύτερο μέρος του ΟΕΠ του πληθυσμού το 2001 συγκεντρώνεται στους εξής βασικούς κλάδους ή αλλιώς ο Δήμος Ελευσίνας παρουσιάζει κλαδική εξειδίκευση στους κλάδους: Μεταποιητικές βιομηχανίες (σε ποσοστό 21,59%). Νέοι δυναμικοί κλάδοι που δεν δύναται να καταταγούν στους υφιστάμενους κλάδους (σε ποσοστό 17,83%). Μεταφορές, Αποθήκευση & Επικοινωνίες (σε ποσοστό 12,57%) Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων και μοτοσικλετών, είδη προσωπικής και οικιακής χρήσης (11,85% ως ποσοστό του συνόλου του ΟΕΠ το 2001). Ο Δείκτης Ανεργίας και η εξέλιξη του Στη παρούσα παράγραφο επιδιώκεται η αποτύπωση των τάσεων εξέλιξης της ανεργίας στην περιοχή του Δήμου Ελευσίνας. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας αποτελεί πλέον δομικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Με την έννοια δομικό σηματοδοτούμε κατά κύριο λόγο την μακρόχρονη διάρκεια του φαινόμενου όσο και την εμμονή του παρά τις όποιες θεσμικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση του (Πετρινιώτη, Ξ : 1998). Η μακρόχρονη διάρκεια της ανεργίας και η συνεχιζόμενη ποσοστιαία αύξηση της αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της ανάλυσης του φαινόμενου στο Δήμο Ελευσίνας. Το έτος 1991, οι άνεργοι αποτελούσαν το 10,54% του ΟΕΠ 17, ενώ το 2001 η ανεργία ανέρχεται στο 13,63 %. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 113

114 Διάγραμμα Η εξέλιξη του ποσοστού της ανεργίας στο Δήμο Ελευσίνας 15% 10,54% 13,63% 10% 5% 0% Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Η συγκεκριμένη εξέλιξη της ανεργίας στο Δήμο Ελευσίνας ακολουθεί την τάση εξέλιξης της Περιφέρειας Αττικής. Και στις δυο περιπτώσεις παρουσιάζεται αύξηση της ανεργίας. Το ποσοστό της ανεργίας όμως στον Δήμο Ελευσίνας και για τα δύο έτη ( ) παραμένει υψηλότερο από το αντίστοιχο της Περιφέρειας. Συγκεκριμένα, το 2001, το ποσοστό ανεργίας της Περιφέρειας Αττικής ανέρχεται σε 9,71% έναντι 13,63% του Δήμου Ελευσίνας. Συγκρίνοντας το ποσοστό της ανεργίας του Δήμου το 2001 με αυτό του συνόλου της χώρας (11,13%), παρατηρούμε ότι η ανεργία στο Δήμο εμφανίζεται υψηλότερη και σε σχέση με αυτήν της χώρας 18 (βλ. διάγραμμα Ι.Δ.14). Διάγραμμα Ποσοστό ανεργίας σε επίπεδο Δήμου, Περιφέρειας και Συνόλου Χώρας % 10% 5% 10,54% 13,63% 11,13% 9,71% 8,43% 8,09% 0% ΟΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Σ.Υ.Ε. (Απογραφή 1991, 2001) Π 18 Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΣΥΕ, η ανεργία στο σύνολο της χώρας στο δ τρίμηνο του 2007 έχει μειωθεί φτάνοντας το ποσοστό των 8,1 εκατοστιαίων μονάδων. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 114

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΤΟΠΣΑ ΠΑΡΟΥ»

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΤΟΠΣΑ ΠΑΡΟΥ» ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΩΝ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη Στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «Τοπικό Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση της Απασχόλησης στο Δήμο Πάρου» η οποία εντάσσεται στη Δράση 7: «Τοπικά

Διαβάστε περισσότερα

που υλοποιεί η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ»

που υλοποιεί η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ «ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑ» που υλοποιεί η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ:

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Πρωτοβουλία για την υποστήριξη της Τοπικής ανάπτυξης και Επιχειρηματικότητας Θυρίδες Επιχειρηματικότητας» Έργο ΤΟΠΣΑ: «ΣΥΝ-ΕΠΙΧΕΙΡΩ» Συντονισμός Διαχείριση: ΑΝΑΠΤΥΞΙΣ Α.Ε. Βενιζέλου 1, 42100 Τρίκαλα Τηλ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΑΓΡΟ ΣΕΡΒΙΑ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΑΓΡΟ ΣΕΡΒΙΑ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «ΑΓΡΟ ΣΕΡΒΙΑ» στο πλαίσιο υλοποίησης της πράξης: «Τοπικό Σχέδιο Δράσης για την Ενίσχυση της Απασχόλησης στο Δήμο Σερβίων - Βελβεντού» στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης»

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης» 1 ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης» www.topsa-synergasia.gr Η Πράξη: Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΚΑ. Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση ) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία

ΕΦΚΑ. Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση ) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία ΕΦΚΑ Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση 5.15-03-2017) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία 2. Περιφερειακά Ελεγκτικά Κέντρα Ασφάλισης (ΠΕΚΑ) 3. Περιφερειακές Υπηρεσίες Συντονισμού

Διαβάστε περισσότερα

Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Νέοι Επιστήμονες Ηπείρου» ξεκίνησε την υλοποίηση της Πράξης: «Τοπικό Σχέδιο Απασχόλησης Νέων Επιστημόνων στην Ήπειρο»

Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Νέοι Επιστήμονες Ηπείρου» ξεκίνησε την υλοποίηση της Πράξης: «Τοπικό Σχέδιο Απασχόλησης Νέων Επιστημόνων στην Ήπειρο» Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Νέοι Επιστήμονες Ηπείρου» ξεκίνησε την υλοποίηση της Πράξης: «Τοπικό Σχέδιο Απασχόλησης Νέων Επιστημόνων στην Ήπειρο» που εντάσσεται στη Δράσης 7 «Τοπικά σχέδια για την απασχόληση,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ Α.Σ. «ΑΣ ΝΕΟ-ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ» Ταχ. Δν/ση : Κουγιουμτζόγλου 11 19200 Ελευσίνα Τηλέφωνο : 210210419 Fax : 210210419 Ιστοσελίδες: http://neoepih.omegatechnology.gr/ E-mail: keaep@otenet.gr Αθήνα, 9/12/2013 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Δελτίο Τύπου ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Τοπικό Σχέδιο για την Απασχόληση στους Δήμους Αλεξανδρούπολης- Σαμοθράκης»

1 ο Δελτίο Τύπου ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Τοπικό Σχέδιο για την Απασχόληση στους Δήμους Αλεξανδρούπολης- Σαμοθράκης» Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΠΡΟ-ΩΘΗΣΗ» Στα πλαίσια της υλοποίησης της πράξης με τίτλο στο πλαίσιο της δράσης 7: «Τοπικά Σχέδια για την Απασχόληση προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών εργασίας» της

Διαβάστε περισσότερα

Περιοχή παρέμβασης της Πράξης είναι οι Δήμοι Αγίου Νικολάου και Οροπεδίου Λασιθίου.

Περιοχή παρέμβασης της Πράξης είναι οι Δήμοι Αγίου Νικολάου και Οροπεδίου Λασιθίου. Αγιος Νικόλαος, 24-1-2014 Αρ. πρωτ: 2 4 Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΠΡΑΞΗ: «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ - ΑΝΟΙΚΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Δελτίο Τύπου Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΜΑΡΩΝ»

1 ο Δελτίο Τύπου Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΜΑΡΩΝ» Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΜΑΡΩΝ» Στα πλαίσια της υλοποίησης της πράξης με τίτλο «Μαρώνειας- Σαπών» στο πλαίσιο της δράσης 7: «Τοπικά Σχέδια για την Απασχόληση προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Τι είναι τα ΤΟΠΣΑ; Ποιους αφορούν; σελ. 02. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΟΙΚΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ σελ. 03

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Τι είναι τα ΤΟΠΣΑ; Ποιους αφορούν; σελ. 02. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΟΙΚΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ σελ. 03 «Α Ν Ο Ι Κ Τ Ο Ι Ο Ρ Ι Ζ Ο Ν Τ Ε Σ» Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 3, Τ Ε Υ Χ Ο Σ 1 Διεύθυνση: Αργυροπούλου 3-72100 Άγιος Νικόλαος Λασιθίου Τηλέφωνο:2841091110, Fax: 28410 91120 Ε-mail: anoiktoiorizontes@anlas.gr,

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Σ Κ Α Λ Ε Ι. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί οι ενδιαφερόμενοι/ες να είναι κάτοικοι των Δήμων Αχαρνών, Διονύσου, Κηφισιάς και Μεταμόρφωσης.

Π Ρ Ο Σ Κ Α Λ Ε Ι. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί οι ενδιαφερόμενοι/ες να είναι κάτοικοι των Δήμων Αχαρνών, Διονύσου, Κηφισιάς και Μεταμόρφωσης. Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Ι Α Κ Η Σ Υ Μ Π Ρ Α Ξ Η Κ Η Φ Ι Σ Ο Σ Β. Α Τ Τ Ι Κ Η Σ ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Λ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 172, 15126 ΜΑΡΟΥΣΙ Τηλ. 210-6149780 ΜΑΡΟΥΣΙ, 14/2/2014 Α.Π. 8 Δ Η Μ Ο Σ Ι Α Π Ρ Ο Σ Κ Λ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ Α.Σ. «ΑΣ ΣΥΝΕΡΓΩ» Ταχ. ν/ση : Κυψέλης 16 113 62 Αθήνα Τηλέφωνο : 210 8215853 Fax : 210 8215853 Ιστοσελίδες: E-mail: Αθήνα, 25/10/2013 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ για συμμετοχή στην Πράξη: «Καινοτομικές

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «Νέοι Επιστήμονες Θεσσαλονίκης: Απασχόληση και Τοπική Ανάπτυξη»

ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «Νέοι Επιστήμονες Θεσσαλονίκης: Απασχόληση και Τοπική Ανάπτυξη» Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΝΕΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» Πράξης με τίτλο: «Νέοι Επιστήμονες Θεσσαλονίκης: Απασχόληση και, της δράσης 7: «Τοπικά Σχέδια για την Απασχόληση, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Επιστημονικός υπεύθυνος: καθ. Χ. Κοκκώσης Εργαστήριο Περιβάλλοντος και Χωρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΞΗ : «ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ» Από το Δικαιούχο / Α.Σ. «ΠΡΟΟΔΟΣ»

ΠΡΑΞΗ : «ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ» Από το Δικαιούχο / Α.Σ. «ΠΡΟΟΔΟΣ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΡΑΞΗ : «ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ» Από το Δικαιούχο / Α.Σ. «ΠΡΟΟΔΟΣ» ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Δελτίο Τύπου ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ TΗΣ ΠΡΑΞΗΣ:

1 ο Δελτίο Τύπου ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ TΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» Στα πλαίσια της υλοποίησης της πράξης με τίτλο «Τοπικό Σχέδιο για την Απασχόληση προσαρμοσμένο στις ανάγκες του Δήμου στο πλαίσιο της δράσης 7: «Τοπικά

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής

Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Π.Ε. Α Αθήνας 1 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής 1 ο Νέας Φιλαδέλφειας 2 ο Νέας Φιλαδέλφειας 3 ο Νέας Φιλαδέλφειας

Διαβάστε περισσότερα

1 η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «ΗΛΙΟΣ» προσκαλεί

1 η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «ΗΛΙΟΣ» προσκαλεί Πάτρα, 18/12/2013 1 η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη προσκαλεί τους-τις ενδιαφερόμενους-ες που πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις (βλ. ενότητα 4) για την υποβολή αιτήσεων συμμετοχής

Διαβάστε περισσότερα

Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ

Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ Αρ. Πρωτ.: 87 / 03-09-2014 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ Η Α.Σ. «Αναπτυξιακή Σύμπραξη για την Ενδυνάμωση της Επιχειρηματικής Γεωργίας στην περιοχή της Θεσσαλίας», στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ ΓΗ» Διεύθυνση: Ν. Πλαστήρα 81, Τ.Κ. 593 00, Αλεξάνδρεια Ημαθίας Τηλ: (23330) 28010 Fax: (23330) 53060 www.alexandrinigi.gr, e-mail: alexandria@kaele.gr (Εταίροι: Συντονιστής

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ»

«ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ» Α.Σ. «TEXNHMA» Ιστοσελίδα: http://tehnima.omegatechnology.gr/ ΕΤΑΙΡΟΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ: ΚΕ.Α.ΕΠ. (ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) Ταχ. Δν/ση : Κυψέλης 16, 113 62, Αθήνα Τηλέφωνο : 210 8210419

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ Αρ. Πρωτ.: 82/30-04-2014 Η Α.Σ. «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΚΛΑΔΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Απασχόληση Μηχανικών σε Καινοτομικές Τεχνολογίες Διαδικτύου»

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Απασχόληση Μηχανικών σε Καινοτομικές Τεχνολογίες Διαδικτύου» Αρ. Πρωτ.: ΕΞ-22/27-01-2014 Αθήνα, 27/01/2014 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Απασχόληση Μηχανικών σε Καινοτομικές Τεχνολογίες Διαδικτύου» Μετά την έγκριση του έργου «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ Αναπτυξιακή»

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ Αναπτυξιακή» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ» Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ Αναπτυξιακή» ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ τους/τις ενδιαφερόμενους/ες που πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ομάδες Στόχου Η Πράξη απευθύνεται στις ακόλουθες ομάδες στόχου: Άνεργοι, εγγεγραμμένοι στα μητρώα ανεργίας του ΟΑΕΔ ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ, με

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ι. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 3.761.810 Ι1. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 559.467 ΒΟΡΕΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΘΗΝΩΝ 1. ΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ 56.836 (Έδρα: Αγία Παρασκευή) 2. ΗΜΟΣ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ (Έδρα:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ:

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Δράσεις κατάρτισης & στήριξης ανέργων με κατεύθυνση στην προώθηση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας των τοπικών επιχειρήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Καρδίτσα 11/12/2012 Αρ. Πρωτοκόλλου: 17

Καρδίτσα 11/12/2012 Αρ. Πρωτοκόλλου: 17 ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «ΕΥΦΥΕΙΣ ΕΚΚΙΝΗΣΕΙΣ (Intelligent Initiations)» Καρδίτσα 11/12/2012 Αρ. Πρωτοκόλλου: 17 Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΕΝΩΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

2 Η ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ως τις 19/07/2013

2 Η ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ως τις 19/07/2013 Θεσσαλονίκη, 30-05-2013 Α.Π.: 39 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΑΝΑΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΛΑ» ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Ταχ. Διεύθυνση: ΣΑΚΕΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ 14, ΕΔΕΣΣΑ Τ.Κ.: 58200 Τηλέφωνο: 2381024858 Ηλεκτρονική Διεύθυνση:

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός»

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για μια βιώσιμη τοπική ανάπτυξη» Κωνσταντίνος Σέρβος Αντιδήμαρχος Λευκάδας Κοινωνικοοικονομικό προφίλ περιοχής Δήμου Λευκάδας

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Προσχολικής Εκπαίδευσης Αττικής

Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Προσχολικής Εκπαίδευσης Αττικής Καθορισμός των Περιφερειών Σχολικών Συμβούλων Προσχολικής Εκπαίδευσης Αττικής 1 η Περιφέρεια Προσχολικής Αγωγής 6ο Αθηνών 7ο Αθηνών 8ο Αθηνών 9ο Αθηνών 10ο Αθηνών 11ο Αθηνών 27ο Αθηνών 39ο Αθηνών 43ο Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ».

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Εισηγήτρια κα Ελευθερία Φτακλάκη, Αντιπεριφερειάρχης

Διαβάστε περισσότερα

1 Η ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ

1 Η ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ Θεσσαλονίκη, 08-04-2013 Α.Π.: 20 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΕΡΓΩΝ ΜΕΤΑ-ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 26 ης Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚ ΗΛΩΣΗΣ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ «ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΠΡΑΣΙΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ»

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚ ΗΛΩΣΗΣ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ «ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΠΡΑΣΙΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚ ΗΛΩΣΗΣ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ «ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΠΡΑΣΙΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ» Η Αναπτυξιακή Σύµπραξη «ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ», που υλοποιεί στους ήµους Ζωγράφου και

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΕΝΤΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΕΝΤΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΕΝΤΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΝΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗ Αποστολές έως 5 κιλά (40cm x 25cm x 25cm) 5 Αποστολές από 5 έως 10 κιλά 7 Αποστολές από 10 έως 15 κιλά 10 Αποστολές από 15 έως 20

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομία. Η οικονομία του νομού Ιωαννίνων βασίζεται στην κτηνοτροφία, κυρίως μικρών ζώων, στη γεωργία και στα δάση. Η συμβολή της βιομηχανίας και

Οικονομία. Η οικονομία του νομού Ιωαννίνων βασίζεται στην κτηνοτροφία, κυρίως μικρών ζώων, στη γεωργία και στα δάση. Η συμβολή της βιομηχανίας και Οικονομία. Η οικονομία του νομού Ιωαννίνων βασίζεται στην κτηνοτροφία, κυρίως μικρών ζώων, στη γεωργία και στα δάση. Η συμβολή της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας είναι αρκετά χαμηλή, παρότι είναι μεγαλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΠ 2000-2006 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2000 2006 NOΕΜΒΡΙΟΣ 2006 2 ΑΞΟΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ FESTIVAL FACTORY

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ FESTIVAL FACTORY ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ FESTIVAL FACTORY Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Αναπτυξιακή Σύμπραξη για τη Δημιουργία επιχειρήσεων στον τομέα του πολιτισμού», στο

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας

Αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας είναι η μικρότερη πληθυσμιακά Περιφέρεια της Ζώνης Επιρροής IV 1 της Εγνατίας Οδού (μόνιμος πληθυσμός 2001: 294.317

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ» «ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ»

Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ» «ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ» Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ» Στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ» η οποία εντάσσεται στη δράση 7: «Τοπικά Σχέδια για την

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας. Μάρκος Ολλανδέζος Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ

Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας. Μάρκος Ολλανδέζος Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας Μάρκος Ολλανδέζος Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ Ταυτότητα της μελέτης Στοιχεία της μελέτης Γραφείο της McKinsey

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Νίκος Μποµπόλιας Πληθυσµός: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Α.Μ.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Κείμενο εργασίας στα πλαίσια του ερευνητικού έργου WASSERMed Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Μονάδα Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 7 ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-2012 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ»

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ» ΤΟΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ» ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Με τη συγχρηματοδότηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 2ης ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΤΟΥΣ 2014

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 2ης ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΤΟΥΣ 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Ευρώπη επενδύει στις αγροτικές περιοχές ΗΜΕΡ.: 19-12-2013 ΑΡ. ΠΡΩΤ.: 26985

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Ν Α Κ Α Σ Α Μ Ο Ι Β Ω Ν Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ω Ν

Π Ι Ν Α Κ Α Σ Α Μ Ο Ι Β Ω Ν Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ω Ν Π Ι Ν Α Κ Α Σ Α Μ Ο Ι Β Ω Ν Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ω Ν ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ ΕΦΕΤΕΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΕΙΡΑΙΩΣ (Η βάση υπολογισμού της χιλιομετρικής απόστασης των περιφερειών Εφετείων Αθήνας-Πειραιά ορίζεται το Εφετείο

Διαβάστε περισσότερα

Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020.

Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020. Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής 2014-2020. Γεώργιος Γιαννούσης Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων - ΕΣΠΑ Κατευθύνσεις Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής Αναπτυξιακό όραμα: «Η συμβολή στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

«Οικονομία Γυναικεία επιχειρηματικότητα και Αγορά Εργασίας στη Μεσσηνία. Υφιστάμενη κατάσταση-προβλήματα και προοπτικές»

«Οικονομία Γυναικεία επιχειρηματικότητα και Αγορά Εργασίας στη Μεσσηνία. Υφιστάμενη κατάσταση-προβλήματα και προοπτικές» Εισαγωγή: Το κείμενο που κρατάτε στα χέρια σας περιέχει τμήμα από τα βασικά συμπεράσματα της ετήσιας έκθεσης της DATARC για την οικονομία και την αγορά εργασίας των νομών της περιφέρειας Πελοποννήσου.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΚΟΠΟΣ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ομάδες Στόχου Η Πράξη απευθύνεται στις ακόλουθες ομάδες στόχου: Άνεργοι, εγγεγραμμένοι στα μητρώα ανεργίας του ΟΑΕΔ Ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ, με

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Αναπτυξιακή Σύμπραξη για την ανάπτυξη και αξιοποίηση πολιτισμικών δυνατοτήτων στο Δήμο Αιγάλεω»,

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά. Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ

Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά. Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ Μελέτη McKinsey Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας Μάρκος Ολλανδέζος Επιστημονικός Δ/ντης ΠΕΦ Ταυτότητα της μελέτης Στοιχεία τηςμελέτης Γραφείο της McKinsey

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Η «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΑΦΝΗ-ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ»

Η «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΑΦΝΗ-ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ» ΝΕΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΑΝΕΡΓΩΝ ΔΗΜΟΥ ΔΑΦΝΗΣ - ΥΜΗΤΤΟΥ & ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΝΕΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΔΗΜΩΝ ΔΑΦΝΗΣ ΥΜΗΤΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ έως τις 17 Οκτωβρίου 2014 Η «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΡΑΞΗ: «ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΗΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ» από τη Δικαιούχο Α.Σ. «Δίκτυο για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «Ανάπτυξη και Απασχόληση μέσω Καινοτομίας στον Σαρωνικό και στην Λαυρεωτική» Πληροφορίες: Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Λαυρεωτικής Ταχ Διεύθυνση Λεωφόρος Σουνίου 19001 ΚΕΡΑΤΕΑ Ν.ΑΤΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο υποψηφίου: (φωτογραφία) Άνεργος. 1. Κατηγορία ωφελούμενου. Ασφαλισμένος ΟΓΑ

Ονοματεπώνυμο υποψηφίου: (φωτογραφία) Άνεργος. 1. Κατηγορία ωφελούμενου. Ασφαλισμένος ΟΓΑ (φωτογραφία) «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ» Έργο ΤΟΠΣΑ: «Eχετλαίος» Συντονισμός Διαχείριση: ΠΡΟΟΨΙΣ Α.Ε. Τρεμπεσίνας 32, 12136 Περιστέρι Τηλ. 210 5244760,Fax:210

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑνΕΚ, Ημερίδα 03/04/2014 1

ΕΠΑνΕΚ, Ημερίδα 03/04/2014 1 1 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΕ ΕΣΠΑ Κατάρτιση ΕΠΑνΕΚ 2014-2020 / Οργανωτική δομή ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Κοινωνικοί Εταίροι Εμπειρογνώμονες 2 Υφιστάμενη κατάσταση τομέα Ο δυναμικότερος κλάδος της οικονομίας γιατί:

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΥΡΕΝΤΑ ΙΟΥΝΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

INTERREG III-A ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

INTERREG III-A ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ I I. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ To Πρόγραμμα INTERREG III Α / ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ 2000-2006, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 19.03.2002, σύμφωνα με την Απόφασή της με αριθμό Ε(2002) 55/19-03-02. Για την Ελλάδα το

Διαβάστε περισσότερα

ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Το ίκτυο Οινοποιών Νοµού Ηρακλείου ιδρύθηκε ως αστική µη κερδοσκοπική εταιρεία τον Νοέµβριο του 2006 και αποτελεί την κύρια συλλογική, συγκροτηµένη και συντονισµένη έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας 2018 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας 2018 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας 2018 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 2 3 Παγκόσμιο Τουριστικό Περιβάλλον, 2018 ΑΜΕΡΙΚΗ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ Α.Σ. «Περιβαλλοντικό Πάρκο Αναπτυξιακή» Ταχ. Δν/ση: Τερτσέτη 96, Ν. Ψυχικό, 154 51 Τηλέφωνο : 210 2325380 Fax : 210 2325380 E-mail: info@organizationearth.org Αθήνα, 22/06/2015 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΟΛΗΔΡΩΜΕΝΑ Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Αναπτυξιακή Σύμπραξη για την ανάπτυξη και αξιοποίηση πολιτισμικών δυνατοτήτων στο Δήμο Αιγάλεω»,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ. Ιωάννης Μαστοράκης - ΔΗΜΑΡΧΟΣ- Σάββατο,

ΔΗΜΟΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ. Ιωάννης Μαστοράκης - ΔΗΜΑΡΧΟΣ- Σάββατο, ΔΗΜΟΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ Ιωάννης Μαστοράκης - ΔΗΜΑΡΧΟΣ- Σάββατο, 05.11.2016 Προφίλ Δήμου Χερσονήσου, ποιοι είμαστε? Ένας από τους [24] Δήμους της Περιφέρειας Κρήτης Ο Δήμος μας αποτελείται από τέσσερις Δημοτικές

Διαβάστε περισσότερα

Οι δυνητικά ωφελούμενοι θα πρέπει να διαμένουν σε έναν από τους Δήμους:

Οι δυνητικά ωφελούμενοι θα πρέπει να διαμένουν σε έναν από τους Δήμους: Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος προς Υποψηφίους για συμμετοχή στα Τοπικά σχέδια για την Απασχόληση Προσαρμοσμένα στις Ανάγκες των Τοπικών Αγορών Εργασίας ( ΤΟΠΣΑ ) Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη «ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ταχ. Δ/νση : 1ο χλμ Μυτιλήνης - Λουτρών Μυτιλήνη Ταχ.Κώδικας : 81100 Πληροφορίες : ΣΤΡΑΤΗΣ ΒΛΑΣΤΑΡΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΠΣΑ

ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΠΣΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ "ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ" Διεύθυνση: Ηροδότου 33 Μαρούσι Αττικής Τ.Κ. 15122 Τηλ. : 2106122334-2221090677 Fax: 2221062267 E-mail: kekepim@otenet.gr Μαρούσι, 30/12/2013 Αρ. Πρωτ.

Διαβάστε περισσότερα

Κατανέμεται σε ολόκληρη την Ελληνική Επικράτεια, στους 3 τύπους περιφέρειας, για την ωφέλεια ατόμων συνολικά

Κατανέμεται σε ολόκληρη την Ελληνική Επικράτεια, στους 3 τύπους περιφέρειας, για την ωφέλεια ατόμων συνολικά «Κατάρτιση ανέργων σε πιστοποιημένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) με υποχρεωτική απασχόληση σε θέσεις συναφείς με θέματα τουρισμού στις 8 περιφέρειες σύγκλισης 3 περιφέρειες σταδιακής εξόδου 2

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομία του Αιγαίου

Οικονομία του Αιγαίου Για παραπομπή : Ιεραπετρίτης Δημήτριος,, 2005, Περίληψη : Χρονολόγηση Σύγχρονη εποχή Γεωγραφικός Εντοπισμός Αρχιπέλαγος του Αιγαίου 1. Εισαγωγή Το Αιγαίο περιλαμβάνει διοικητικά τις περιφέρειες Βορείου

Διαβάστε περισσότερα

Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2013. Συνέντευξη Τύπου. Για την παρουσίαση της μελέτης του κ. Ρερρέ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2013. Συνέντευξη Τύπου. Για την παρουσίαση της μελέτης του κ. Ρερρέ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2013 Συνέντευξη Τύπου Για την παρουσίαση της μελέτης του κ. Ρερρέ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Ο ελληνικός τουρισμός παραμένει διεθνώς ανταγωνιστικός και είναι σε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 1. Ενίσχυση της ελκυστικότητας του αγροτικού χώρου μέσω βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων»

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» ΘΕΜΑ: Η συμβολή της υλοποίησης Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ανάπτυξης της Υπαίθρου στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ:

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΠΡΩΤΗ (1 η ) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Να υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής στην εν λόγω πράξη

Να υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής στην εν λόγω πράξη ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ "ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ" Διεύθυνση: ΕΥΜΟΛΠΙΔΩΝ 30-32, 2 ος όροφος, 11854, ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ Πληροφορίες: Πωλίνα Βασιλάκου Τηλ. : 2103417161 Fax: 2103417164 E-mail:

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 2020 Γεν. Διευθυντής Αναπτυξιακού Κώστας Καλούδης Αναπτυξιακού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΑ 2014-2020 Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής. ρ Μαρία Κωστοπούλου

ΕΣΠΑ 2014-2020 Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής. ρ Μαρία Κωστοπούλου ΕΣΠΑ 2014-2020 Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής ρ Μαρία Κωστοπούλου Προϊσταμένη Μονάδας Α Στρατηγικής και παρακολούθησης πολιτικών Ειδική Υπηρεσία Στρατηγικής, Σχεδιασμού και Αξιολόγησης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις

2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις 2 Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις 2.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στο Μέρος αυτό αποτυπώνονται οι εξελίξεις στη διάρθρωση και στα βασικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης στο εμπόριο σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΡΑ: Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, 10679 Αθήνα Τηλ: (+30) 210 3380200 - Fax:(+30) 210 3380219 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Γούναρη 227, 16674 Άνω Γλυφάδα Τηλ.: (+30) 210 9609961 - Fax: (+30) 210 9609964 ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΡΟΥ. Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ

Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΡΟΥ. Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ 3.1.3. Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΡΟΥ Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ Άρθρα 52 (α) (iii) και 55 του Κανονισμού (EΚ) 1698/2005, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει Σημείο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1.1 Αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

Αίτηση συμμετοχής. στην Πράξη: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης»

Αίτηση συμμετοχής. στην Πράξη: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης» 1 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Αριθμ. Πρωτ. Αίτησης (συμπληρώνεται από το Φορέα) Αίτηση συμμετοχής στην Πράξη: «Δράσεις Επιχειρηματικής Καινοτομίας και Απασχόλησης» που υλοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης 7 «ΤΟΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕΚ 3313/B/ Αθήνα, Αρ. Πρωτ.: 2635 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΦΕΚ 3313/B/ Αθήνα, Αρ. Πρωτ.: 2635 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΦΕΚ 3313/B/20-09-2017 Αθήνα, 13-09-2017 Αρ. Πρωτ.: 2635 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2019 2023 ΔΕΘ 13/09/2019 ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΚΟΥΛΙΔΑΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2019-2023 Το Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης : Καταρτίζεται από το Διαχειριστή Περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012

Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012 Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012 Ιστορική κρίση της αγοράς εργασίας ύψος της ανεργίας χωρίς ιστορικό προηγούμενο (22.6%) πολύ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Οικονομική Ταυτότητα Ν. Τρικάλων ΕΛΕΝΗ ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ. Τρίκαλα 2 Απριλίου 2018 Αγαπητοί, Εκ μέρους της Διοίκησης του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας

Διαβάστε περισσότερα

«Η επιχειρηματικότητα στις ορεινές περιοχές του Δήμου Πύλης»

«Η επιχειρηματικότητα στις ορεινές περιοχές του Δήμου Πύλης» «Η επιχειρηματικότητα στις ορεινές περιοχές του Δήμου Πύλης» ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑ «Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και Ορεινές Περιοχές» ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, Αθήνα Τηλ: (+30) Fax:(+30) ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, Αθήνα Τηλ: (+30) Fax:(+30) ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΡΑ: Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, 1679 Αθήνα Τηλ: (+) 21 82 - Fax:(+) 21 8219 ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 219 Περιεχόμενα Α. ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ... 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ. Εχετλαίος. www.exetleos.gr

ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ. Εχετλαίος. www.exetleos.gr ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ Εχετλαίος www.exetleos.gr Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη Α.Σ «Eχετλαίος», που υλοποιεί την Πράξη «Πολιτιστική παρέμβαση για την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Ταχ. /νση: Σταδίου 27 Ταχ. Κώδικας: ΑΘΗΝΑ Πληροφορίες: Ι.Χουσιάδα Τηλέφωνο:

Ταχ. /νση: Σταδίου 27 Ταχ. Κώδικας: ΑΘΗΝΑ Πληροφορίες: Ι.Χουσιάδα Τηλέφωνο: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 29 Αυγούστου 2019 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΓΕΝ. /ΝΣΗ ΟΙΚ. ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Αριθµ. Πρωτ.:60871 & ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΕYΘΥΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Οδηγίες τροποποίησης των Αποφάσεων Ένταξης των Πράξεων «ΚΕΝΤΡΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ»

ΘΕΜΑ: Οδηγίες τροποποίησης των Αποφάσεων Ένταξης των Πράξεων «ΚΕΝΤΡΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Ταχ. Δ/νση Ταχ. Κώδικας Πληροφορίες Τηλέφωνο Fax Email Λ. Συγγρού 98-100 Αθήνα - 11 741

Διαβάστε περισσότερα

O A E Δ ΕΚΘΕΣΗ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2011 «ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΡΟΕΣ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ»

O A E Δ ΕΚΘΕΣΗ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2011 «ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΡΟΕΣ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ» O A E Δ ΕΚΘΕΣΗ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2011 «ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΡΟΕΣ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ» ΑΘΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ:

Διαβάστε περισσότερα

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06)

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Η χώρα μας είναι ένας από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ. Υποψήφιου ωφελούμενου στο πλαίσιο του έργου «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ» που υλοποιείται στα πλαίσια των

ΑΙΤΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ. Υποψήφιου ωφελούμενου στο πλαίσιο του έργου «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ» που υλοποιείται στα πλαίσια των ΑΙΤΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ Υποψήφιου ωφελούμενου στο πλαίσιο του έργου «Α(Γ)ΡΩΓΟΣ» που υλοποιείται στα πλαίσια των «Τοπικών Σχεδίων για την απασχόληση προσαρμοσμένων στις ανάγκες των τοπικών αγορών

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 4.1 : Eργασιακά χαρακτηριστικά Εργατικό δυναµικό (άτοµα)

Πίνακας 4.1 : Eργασιακά χαρακτηριστικά Εργατικό δυναµικό (άτοµα) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 4.1 Απασχόληση σε επίπεδο Περιφέρειας ΑΜΘ Το συνολικό εργατικό δυναµικό της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. το 1991 ανέρχεται σε 217.828 άτοµα εκ των οποίων 17.111 είναι άνεργοι, ποσοστό 7,85%

Διαβάστε περισσότερα