ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ : Καινοτόμες δράσεις στα πειραματικά σχολεία.

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ : Καινοτόμες δράσεις στα πειραματικά σχολεία. Εμπειρία ειρηνικής συνύπαρξης στο Πειραματικό Γυμνάσιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Κότσιρας Λ. Ιωάννης Διευθυντής Πειραματικού Γυμνασίου Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Σωτήρος Διός 17 Τ.Κ Πειραιάς. Γεράσιμου Βώκου 2 Τ.Κ Πειραιάς.( οικία) Τηλέφωνο σχολείου Τηλέφωνο οικίας Τηλέφωνο κινητό Ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας : kotsyian@otenet.gr iongymn@otenet.gr 1

2 Περίληψη εργασίας Εμπειρίες ειρηνικής συνύπαρξης πιλοτικό πρόγραμμα διαμεσολάβησης. Αντικείμενο και στόχοι του προγράμματος Το πιλοτικό πρόγραμμα έχει ως αντικείμενο την εκπαίδευση μαθητών στη Διαμεσολάβηση Συνομηλίκων (peer mediation) σύμφωνα με αντίστοιχα Ευρωπαϊκά σχολικά προγράμματα δηλαδή, την εκπαίδευσή τους στην ειρηνική επίλυση συγκρούσεων που δημιουργούνται στο σχολικό περιβάλλον μεταξύ των μαθητών, ενώ ο ρόλος του μαθητή-διαμεσολαβητή είναι να συντονίζει μια δομημένη διαδικασία επίλυσης της σύγκρουσης βάσει του διαλόγου και των δυο πλευρών. Οι στόχοι συνοψίζονται στην αποτελεσματική αντιμετώπιση και επίλυση των συγκρούσεων με ειρηνικά μέσα και την ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης προβλημάτων που έχουν ως αποτέλεσμα: τη μείωση της σχολικής βίας, την αύξηση του επιπέδου συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας, την αύξηση της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης, τη βελτίωση των αντιλήψεων και αναπαραστάσεων των μαθητών για το σχολικό περιβάλλον και του αισθήματος ασφάλειας στο σχολείο, το σεβασμό του «διαφορετικού» και την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων και, κατ επέκταση την οικογενειακή και κοινωνική ευημερία των ανηλίκων. Μεθοδολογία Το πρόγραμμα εκπαίδευσης των μαθητών στη διαμεσολάβηση συνομηλίκων έχει την εξής δομή: I. Παρατήρηση του σχολικού περιβάλλοντος και της σχολικής κουλτούρας. Χορήγηση ερωτηματολογίων για την εκτίμηση της ασφάλειας στο σχολείο και τις αιτίες που προκαλούν βίαια περιστατικά στο σχολικό περιβάλλον. II. Πρώτη ενημέρωση καθηγητών και μαθητών για τα αποτελέσματα της προέρευνας και τους στόχους του προγράμματος και δήλωση ενδιαφέροντος μαθητών για το πρόγραμμα. III. Επιλογή μαθητών που θα εκπαιδευτούν: θα επιλεγούν περίπου 10 μαθητές από όλα τα τμήματα των τάξεων του Γυμνασίου. Η επιλογή θα γίνει με αξιολόγηση του ενδιαφέροντος των μαθητών, των ατομικών τους χαρακτηριστικών, των δεξιοτήτων και ικανοτήτων τους. IV. Εκπαίδευση των μαθητών που επιλέγηκαν, διάρκειας περίπου 12 ωρών. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει: 1)Άμεση διδασκαλία θεωρητικές γνώσεις και εκμάθηση βασικών αρχών διαμεσολάβησης, 2)Πρακτική εξάσκηση μέσα από παιχνίδια ρόλων και δημιουργικών ομάδων συνεργασίας κοινωνικών δραστηριοτήτων, 3)Ταυτόχρονες συζητήσεις με τους μαθητές για θέματα που προκαλούν βία και γενικότερα ζητήματα ισότητας και δικαιοσύνης. V. Παρακολούθηση των εκπαιδευμένων διαμεσολαβητών-μαθητών σε πραγματικό περιβάλλον για ορισμένο χρονικό διάστημα. VI. Αξιολόγηση του προγράμματος ως προς την επιτυχή εκπαίδευση των διαμεσολαβητών και ως προς την επίδρασή του στη σχολική κοινότητα. Έρευνα follow-up για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων τόσο στους μαθητές που συμμετείχαν ως διαμεσολαβητές όσο και της σχολικής κοινότητας. ΕΙΣΗΓΗΣΗ 2

3 Κατά το σχολικό έτος στο πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων εγκρίθηκε από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας και Αγωγής Καταναλωτή με θέμα : Διαχείριση συγκρούσεωνδιαμεσολάβηση συνομηλίκων. 1 Η διαμεσολάβηση μεταξύ συνομηλίκων στα σχολεία αφορά στη διαδικασία επίλυσης των διαφωνιών ή των συγκρούσεων των μαθητών. Η έκφραση του προβλήματος γίνεται με την παρουσία των μαθητών-διαμεσολαβητών, συνήθως όχι δημόσια, ενώ τα δυο μέρη και οι ουδέτεροι μαθητές-διαμεσολαβητές, που αναλαμβάνουν το συντονισμό της διαδικασίας, αποφασίζουν από κοινού και αφού σιγουρευτούν ότι ακούστηκαν όλες οι απόψεις, την εξεύρεση κοινής αποδεκτής λύσης και ικανοποίησης των μερών-μαθητών. Υπεύθυνοι του προγράμματος ήταν η καθηγήτρια κοινωνιολογίας κ. Δόμπροβιτς Μαρία ΠΕ 08 και ο γράφων. Την επιστημονική εποπτεία του προτύπου αυτού προγράμματος ανέλαβε η καθηγήτρια Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου κ.αρτινοπούλου Βάσω. Για την υλοποίηση του προγράμματος εργάστηκαν υπό την καθοδήγησή της οι ερευνήτριες κ.κ. Καλαβρή Χριστίνα και Μιχαήλ Ηρώ. Η 18 η Ε.Σ.Ε. του Δήμου Πειραιά υπό την προεδρία του κ. Δέγλερη Παναγιώτη συνέβαλλε στην υλοποίησή του. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε τρεις περιόδους. Την πρώτη περίοδο δόθηκε στους μαθητές και στις μαθήτριες του Γυμνασίου ερωτηματολόγιο με το οποίο εκτιμήθηκε πόσα και τι είδους βίαια περιστατικά γίνονται στο χώρο του Γυμνασίου. Συνολικά χορηγήθηκαν 341 ερωτηματολόγια, από τα οποία τα 321 ήταν έγκυρα και χρησιμοποιήθηκαν, ενώ 20 μόνο ήταν άκυρα λόγω ελλιπών απαντήσεων. Η αναλογία αγοριών και κοριτσιών είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, εφόσον το 47,7% του δείγματος ήταν αγόρια και το 52,3% του δείγματος ήταν κορίτσια. Στην ερώτηση «Από τις πιο κάτω πράξεις κυκλώστε αυτές που θεωρείτε ότι αποτελούν σχολική βία», οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ποσοστό 66,1% συχνότερα την απάντηση «Απειλές από παρέα συμμαθητών στο διάλλειμα», ακολούθησε η απάντηση 1 Έγκριση αριμ. Πρωτ / ΔΙ.Δ.Ε. ΠΕΙΡΑΙΑ (Υπεύθυνη κ. Γιιαννίρη Σμαρώ) Οι εμπειρίες των διαμεσολαβητών μαθητών παρουσιάσθηκαν στην Ημερίδα που οργάνωσε το Πειραματικό Γενικό Λύκειο της Βαρβακείου Σχολής με θέμα την ενδοσχολική βία.στις 26/09/2009. Ενδεικτικά αναφέρουμε και άλλες τέτοιες προσπάθειες: 2 ο ΔΗΜ. ΣΧΟΛΕΙΟ Ν. ΑΓΧΙΑΛΟΥ, πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ- COMENIUS, με θέμα ενδοσχολικέσς συγκρούσεις, στο Πολιτιστικό Κέντρο Αλμυρού στις δημοσίευμα στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ της ΛΑΡΙΣΑΣ 31/05/2009. Επίσης ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ- Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., Ημερίδα με θέμα Ενδοσχολική βία, ΔΗΜΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ, Σεμινάριο με θέμα Ενδοσχολική βία ΤΣΙΑΝΤΗΣ Ι.,.A Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών 11 ο Πρόγραμμα Προαγωγής Ψυχικής Υγείας, 05/03/2008.,Αθήνα 3

4 «Ειρωνεία από καθηγητή προς μαθητή» και «Αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση» ( Βλέπε το παρακάτω γράφημα) : «Τι ορίζουν οι μαθητές ως σχολική βία». τι οριζουν οι μαθητες ως "σχολικη βια" πειράγματα από συμμαθητές σε εκδρομή απειλές από παρέα συμμαθητών στο διάλειμμα βανδαλισμός και κλοπή προσωπικών αντικειμένων παρατσούκλια όπως "φυτό" και "γλείφτης" σπρώξιμο σκόπιμη πρόκληση εκνευρισμού (πειράγματα) ειρωνεία από καθηγητή προς μαθητή βανδαλισμός σχολικής περιουσίας αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση Σε σχέση με τα ποσοστά βίαιων περιστατικών στο σχολείο, 60,1% των μαθητών έχουν αντιληφθεί κάποιο περιστατικό βίας, κυρίως μεταξύ αγοριών (37,7%) ή μεταξύ μαθητών και εξωσχολικών (32,5%), τα οποία ήταν κατά πλειοψηφία λεκτική (42%) ή σωματική (46,3%) βία. Όταν αντιλήφθηκαν το περιστατικό, 22,4% δεν έκανε τίποτα, 17% το συζήτησε με τους συμμαθητές ή τους φίλους τους και 16,1% βοήθησαν το/τη συμμαθητή/τριά τους. Επιπλέον, ένα ποσοστό 26,5% παραδέχτηκε ότι έχει ασκήσει βία στο σχολικό χώρο προς κάποιο συμμαθητή/τρία του, κυρίως σωματικής (14,2%) και λεκτικής βίας (13,9%). Επίσης, το 39,6% απάντησαν ότι έχουν πέσει θύματα βίας στο σχολικό χώρο, ως επί το πλείστον λεκτικής (26,1%) και σωματικής (18,6%). 4

5 Για την αύξηση του αισθήματος ασφάλειας στο σχολείο, οι συμμετέχοντες απάντησαν περισσότερο «ενδιαφέρον από τους καθηγητές» (42,6%), «να υπάρχει ψυχολόγος στο σχολείο οποίος να διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας» (36,1%), προτασεις μαθητων ωστε να αυξηθει το αισθημα ασφαλειας στο σχολειο να συζητούμε για τα προβλήματα που προκύπτουν να υπάρχει ψυχολόγος στο σχολείο ο οποίος να διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας να οριστεί καποιος ως υπεύθυνος στη διαχείρηση περιστατικών βίας με ψυχραιμία και σοβαρότητα οι μαθητές να εκπαιδευτούν ώστε να λύνουν με ειρηνικό τρόπο τις διαφορές τήρηση των κανόνων του σχολείου ενδιαφέρον από τους καθηγητές «τήρηση των κανόνων του σχολείου» (33,4%), και «οι μαθητές να εκπαιδευτούν στο να επιλύουν με ειρηνικά μέσα τις διαφορές τους» (31,5%) (Γράφημα 2: «προτάσεις μαθητών ώστε να αυξηθεί το αίσθημα ασφάλειας στο σχολείο»). Τέλος, 36,1% επιθυμούσε να συμμετάσχει σε κάποιο πρόγραμμα ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων στο σχολείο, ενώ 42,4% απάντησε ίσως (πιθανόν επειδή δεν γνωρίζουν τι είδους προγράμματα είναι αυτά) (Γράφημα 3: «επιθυμία για συμμετοχή σε πρόγραμμα ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων στο σχολείο»). Το 48,3% θεωρεί ότι μόνο οι μαθητές θα πρέπει να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, 23,4% θα επιθυμούσε να συμμετέχει και ο ψυχολόγος, 11,8% κάποιος καθηγητής/τρια, και 10,6% οι γονείς. Από την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων, οι μαθητές αναμένουν να μειωθεί η σχολική βία (66,6%), να αυξηθεί το επίπεδο συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών και των μαθητών και καθηγητών (43,5%), να μειωθούν τα προσβλητικά ή ρατσιστικά σχόλια προς κάποιους μαθητές (27,7%), και να αυξηθεί το αίσθημα ασφάλειας στο 5

6 σχολείο (16,5%) (Γράφημα 4: «προσδοκίες από την εφαρμογή προγράμματος ειρηνικής επίλυσης διαφορών στο σχολείο») επιθυμια για συμμετοχη σε προγραμμα ειρηνικης επιλυσης συγκρουσεων στο σχολειο ΙΣΩΣ ΝΑΙ ΟΧΙ Τα παρακάτ ω στοιχεία προέκυψαν από διασταυρώσεις μεταβλητών (επιλογή cross tabulations ) και ομαδοποιήσεις απαντήσεων των κλιμάκων (μετατροπή κλιμάκων σε τρι-βάθμιες αθροίζοντας τα ποσοστά των απαντήσεων «συμφωνώ πολύ» με «συμφωνώ» και «διαφωνώ» με «διαφωνώ πολύ» δημιουργώντας τρεις καταστάσεις: «συμφωνώ», «δεν ξέρω/ δεν απαντώ», «διαφωνώ»). Η μεταβλητή φύλο: Υπάρχει η τάση των αγοριών να θεωρούν ως λιγότερο σοβαρή μορφή βίας, σε σχέση με τα κορίτσια, τη σωματική βία, τη σεξουαλική παρενόχληση, την κλοπή ή τον βανδαλισμό, την απειλή ή ψυχολογική πίεση (ενώ για τη λεκτική βία δεν υπάρχει διαφοροποίηση). Επίσης, από τους μαθητές που αναφέρουν πως έχουν οι ίδιοι ασκήσει βία στο σχολικό χώρο, έχουμε 16.8% των αγοριών του δείγματος και 9.7% των κοριτσιών, ενώ κατά τον ίδιο τρόπο έχουν απαντήσει «όχι» το 27.7% των αγοριών του δείγματος και το 40.2% των κοριτσιών. Το 13.4% των αγοριών που ασκούν βία νιώθουν με τον τρόπο αυτό <λίγη> δύναμη, ενώ το ποσοστό των κοριτσιών στην ίδια ερώτηση ανέρχεται σε 5.2% και για την ερώτηση 16 β, το 34% των αγοριών αρνείται πως κατά βάθος νιώθει 6

7 αδύναμο (στα κορίτσια το ποσοστό των «όχι» είναι 19.6%) ενώ στην απάντηση «δεν απαντώ» έχουμε ποσοστό αγοριών 13.4% και αντίστοιχο κοριτσιών 3.1%. Στις ερωτήσεις που αφορούν τα συναισθήματα θυματοποίησης, τα αγόρια αναφέρουν περισσότερα συναισθήματα θυμού σε σχέση με τα κορίτσια, ενώ τα κορίτσια αναφέρουν περισσότερα συναισθήματα ντροπής/ ταπείνωσης καθώς και φόβο/ απειλή, σε σχέση με τις αντίστοιχες απαντήσεις των αγοριών. Στην ερώτηση αν η σχολική βία είναι κάτι σοβαρό και καμιά φορά έγκλημα, τα κορίτσια τείνουν να συμφωνούν περισσότερο δίνοντας απαντήσεις 4 ή 5 (*εδώ αξίζει να σημειωθεί πως μια μειοψηφία μαθητών που θεωρούν τη σχολική βία ως παιχνίδι <ερώτηση 27 α > αποτελείται από 24 αγόρια και 11 κορίτσια). Σε σχέση με τη γνώμη των μαθητών για τους συμμαθητές τους οι οποίοι προκαλούν βία, τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να νιώθουν φόβο για τους μαθητές που προκαλούν βία σε αντίθεση με τις απαντήσεις των αγοριών στην ίδια ερώτηση. Τα κορίτσια είναι -σε μικρό ποσοστό- πιο πιθανό να εκφράσουν αίσθηση ανασφάλειας στο σχολείο. Στην ερώτηση εάν θα ήθελαν να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα για τη σχολική βία, τα κορίτσια είναι λίγο πιο πιθανό να δίνουν απαντήσεις «ναι» και «ίσως» σε σχέση με τα αγόρια. Αν και οι περισσότεροι μαθητές θα προτιμούσαν να συμμετέχουν «μόνο οι μαθητές» σε ένα πρόγραμμα πρόληψης της σχολικής βίας, η δεύτερη πιο συχνή απάντηση των αγοριών είναι να συμμετέχουν οι γονείς ενώ των κοριτσιών είναι να συμμετέχει ψυχολόγος. Τα κορίτσια αυτό-αναφέρουν καλύτερη ικανότητα να ακούν το συνομιλητή τους <ερώτηση 32 β> και μεγαλύτερη ικανότητα να κατανοούν την άλλη πλευρά <ερώτηση 32 δ>. Στις ερωτήσεις που αφορούν τον τρόπο επίλυσης των συγκρούσεων, τα αγόρια αναφέρουν πως χρησιμοποιούν περισσότερο τον καυγά και τη σωματική βία ως τρόπο «διαπραγμάτευσης» ενώ τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να «φωνάζουν» ή να «συζητούν ήρεμα». Την δεύτερη περίοδο (15-30 Ιανουαρίου 2009) κάθε τμήμα του σχολείου με ψηφοφορία επέλεξε τους 26 διαμεσολαβητές μαθητές και μαθήτριες μεταξύ εκείνων που επιθυμούσαν ν αναλάβουν αυτό το ρόλο. Οι μαθητές κάθε τμήματος ψήφισαν 2 διαμεσολαβητές (ο μαθητής με τις περισσότερες ψήφους είναι ο τακτικός 7

8 διαμεσολαβητής και ο δεύτερος σε αριθμό ψήφων ο αναπληρωματικός διαμεσολαβητής). Οι μαθητές ψήφισαν τους μαθητές που θεωρούν ότι ανταποκρίνονται στις δεξιότητες των διαμεσολαβητών. Οι δεξιότητες του «καλού διαμεσολαβητή» είναι: Καλός ακροατής: ακούει το συνομιλητή του χωρίς να απορρίπτει ή να κρίνει Ευέλικτος στις σχέσεις του Ηγετικές ικανότητες και κύρος, συμπαθής και αποδεκτός Ψυχραιμία και ικανότητες επίλυσης συγκρούσεων Εμπιστευτικότητα και εχεμύθεια Εθελοντισμός και προθυμία Για τέσσερα συνεχόμενα Σάββατα ( 31/01-21/02/2009) οι 26 διαμεσολαβητές εκπαιδεύθηκαν ( την εκπαίδευση στο χώρο του σχολείου ανέλαβαν οι κ.κ. Μιχαήλ Ηρώ και Καλαβρή Χρ.). Επίσης συνέταξαν ένα Πρωτόκολλο Ειρηνικής Επίλυσης Διαφορών και μη Χρήσης Βίας ( ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ) που αναρτήθηκε σε κάθε τμήμα προκειμένου να γνωστοποιηθεί πως οι διαμεσολαβητές είναι στην διάθεση όλων των μαθητών για να προωθήσουν την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ τους χωρίς την συμμετοχή των ενηλίκων και την αποφυγή τιμωριών, προβλημάτων, συγκρούσεων. Οι διαμεσολαβητές εφοδιάστηκαν με τα απαραίτητα έγγραφα δηλ. την αίτηση ( ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2) και το συμφωνητικό διαμεσολάβησης( ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3).Την τρίτη περίοδο ( Μάρτιος Απρίλιος 2009) εφαρμόστηκε το πρόγραμμα και καταγράφηκαν οι πρώτες εμπειρίες των διαμεσολαβητών μαθητών, όπως αυτές παρατίθενται πιο κάτω. Τον Ιούνιο του 2009 χορηγήθηκε στους διαμεσολαβητές μαθητές βεβαίωση συμμετοχής τους στο πρόγραμμα. 2 Κατά το τρέχον σχολικό έτος υλοποιήθηκε πάλι το πρόγραμμα, αφού επελέγησαν με ψηφοφορία οι διαμεσολαβητές της Α τάξης. Παρουσίασαν τις εμπειρίες τους στο ΣΥΝΗΓΟΡΟ ΤΟΤ ΠΑΙΔΙΟΥ.( ) Αποτίμηση του προγράμματος από τους διαμεσολαβητές Το διάστημα που εφαρμόστηκε το πρόγραμμα, όπως προαναφέραμε, δεν ήταν αρκετά μεγάλο, οι 26 διαμεσολαβητές όμως παρατήρησαν αλλαγές στην συμπεριφορά τους. Στην ερώτηση πόσο και πως τους επηρέασε το πρόγραμμα απάντησαν με τρόπο που δείχνει τη θετική επίδρασή του. Παραθέτουμε μερικές απαντήσεις για να κατανοηθεί καλύτερα αυτή η διαφοροποίηση συμπεριφορών σε σχέση με το παρελθόν. << Σε γενικές γραμμές η ιδέα της διαμεσολάβησης ήταν πολύ 2 Όλα τα παραπάνω περιγράφονται λεπτομερώς στην Έκθεση Πεπραγμένων που υπέβαλλε η επιστ. Υπεύθυνη του προγράμματος καθηγήτρια κ. Αρτινοπούλου Βάσω προς την 18 Η Ε.Σ.Ε Δήμου Πειραιά 102/

9 καλή γιατί έτσι αποφεύγονται οι αποβολές και λύνονται οι διαφορές με ειρηνικό τρόπο. Βέβαια, λόγω κάποιων παραγόντων, όπως έλλειψη χρόνου για εξάσκησή της, όχι τόσο ικανοποιητική παρουσίαση στο τμήμα μας καθώς οι συμμαθητές μας δεν άκουγαν και δεν κατάλαβαν τον απώτερο σκοπό της, η διαμεσολάβηση δεν λειτούργησε όσο περιμέναμε. Θέλουμε να επισημάνουμε ότι έχει περιθώρια βελτίωσης και πρέπει να υπάρχει ειδικός χώρος για την συνάντηση των συγκρουόμενων συμμαθητών μας με τους διαμεσολαβητές>> μας αναφέρουν δύο μαθητές διαμεσολαβητές. <<Όταν ξεκινήσαμε την διαμεσολάβηση μας φαινότανε κάτι καινούργιο και ενδιαφέρον. Η δουλειά μας ουσιαστικά ήταν να λύνουμε με ειρηνικό τρόπο τα διάφορα προβλήματα της τάξης. Όταν μάθαμε τελικά πώς να το κάνουμε αυτό αποφασίσαμε να το εξηγήσουμε στους συμμαθητές και στις συμμαθήτριές μας. Στην αρχή όλοι το πήραν στην πλάκα και σε κανέναν δεν άρεσε αυτή η ιδέα. Μόλις τσακώθηκαν κάποια παιδιά προτίμησαν από το να τιμωρηθούν ν αφήσουν εμας τις διαμεσολάβήτριες να τους βοηθήσουμε. Αυτό κάναμε λοιπόν και πέτυχε.τα παιδιά τα βρήκαν μεταξύ τους και δεν χρειάστηκε να παρέμβει κανένας καθηγητής ή ο διευθυντής. Το πρόγραμμα έχει περιθώρια βελτίωσης >> μας γράφουν δύο μαθήτριες που ανέλαβαν ρόλο διαμεσολαβητή. << Το πρόγραμμα της διαμεσολάβησης είχε ως πρωταρχικό στόχο να μας διδάξει την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ των συμμαθητών μας. Εμείς από την πλευρά μας προσπαθούμε να βάλουμε σ εφαρμογή όλα όσα διδαχθήκαμε και να βοηθήσουμε όλους μας να συνυπάρξουμε χωρίς εμπλοκές στο περιβάλλον του σχολείου και όχι μόνο. Το πρόγραμμα αυτό μας προσέφερε ξεχωριστή εμπειρία, νέες γνώσεις πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά καθώς και μία πλήρη εικόνα για τα προβλήματα που μπορούν να εμφανιστούν στις σχέσεις των μαθητών. Παρ όλα αυτά η εφαρμογή των γνώσεών μας δεν είναι και τόσο εύκολη. Έλλειψη εμπιστοσύνης στο ρόλο μας και αμφισβήτηση της έντιμης προσπάθειά μας. Υπάρχουν περιστατικά λεκτικής και σωματικής βίας και οι εμπλεκόμενοι δεν καταφεύγουν στην διαμεσολάβηση. Κατά τη γνώμη μου αυτό το πρόγραμμα έχει πολλά ακόμα να μας προσφέρει και ελπίζω με τις κατάλληλες ενέργειες όλοι μας να καταλάβουμε τη σημαντικότητά του>> Προτάσεις Συνοψίζοντας τις παραπάνω σκεψεις των διαμεσολαβητών μαθητών και διαμεσολαβητριών μαθητριών, μας επιτρέπεται να κάνουμε ορισμένες σκέψεις προτάσεις για την καλύτερη επίδραση τέτοιων ενδοσχολικών προσπαθειών. Λαμβάνοντας υπόψη μας, ότι στην Ευρώπη και στην Ελλάδα το θέμα της ασφάλειας στα σχολεία προέκυψε κατά τη δεκαετία του 90 ενώ στις Η.Π.Α. η ανάγκη για χάραξη πολιτικής ενάντια στην ενδοσχολική βία ξεκίνησε τη δεκαετία του 70 καταλαβαίνουμε πόσο μακρύ δρόμο έχουμε να διανύσουμε ακόμα. 3 Τόσο τα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου όσο και του Ευρωπαϊκού παρόλο που δείχνουν να συνειδητοποιούν το πρόβλημα 4 οφείλουν να πιέσουν για χάραξη συγκεκριμένης πολιτικής αντιμετώπισης της σχολικής βίας. Πρωταγωνιστικό ρόλο πρέπει να παίξει η οικογένεια. Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να απευθύνεται στους γονείς και να τους ενημερώνει με ειδικά σεμινάρια και προγράμματα. Η ενίσχυση της ομαδικότητας, ο σεβασμός του διαφορετικού, η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η ενίσχυση των δεξιοτήτων του διαλόγου και κυρίως της ικανότητας των μαθητών ν ακούν τον συνομιλητή τους, η ενίσχυχη της κριτικής 3 ΑΡΤΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΩ, Βία στο σχολείο, Αθήνα, 2001 σ.11, Χαρακτηριστικά αναφέρουμε: επερώτηση του βουλευτή ΛΙΝΤΖΕΡΗ ΔΗΜΗΤΡΗ στις 28/09/2006 προς το ΥΠΕΠΘ και του ευρωβουλευτή ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ ΚΩΣΤΑ στις 04/05/2007 προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για λήψη μέτρων αντιμετώπισης της σχολικής βία, βλέπε ιστοσελίδες τους στο Διαδίκτυο. 9

10 ικανότητας, η κατανόηση του τι είναι σωστό, δίκαιο είναι θέματα που βιώνουν τα παιδιά μέσα στην οικογένεια. Ο τρόπος που τα βιώνουν ενισχύει ή εξαλείφει την αυθεντία του σχολείου. Αυθεντία που είναι απαραίτητη για να μη πηγαίνουν τα παιδιά μας χαμένα εντός της Παγκόσμιας Αγοράς. 5 Αυθεντία που είναι απαραίτητη για να γίνεται ο λόγος των νέων κριτικός και όχι επικοινωνιακός και άρα πολλές φορές βίαιος, όπως προστάζει η τηλεόραση. Το Υπουργείο Παιδείας στα πλαίσια Ευρωπαϊκών Δράσεων, όπως το πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ, σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και τις αρμόδιες κατά περιοχή πανεπιστημιακές σχολές, ξεκινώντας από τα ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΆ σχολεία να εκπαιδεύσει και να ευαισθητοποιήσει τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων για προγράμματα διαχείρισης συγκρούσεων στο χώρο του σχολείου. 6 Συμπέρασμα Το σχολικό περιβάλλον είναι βασικός χώρος διάπλασης των νέων ανθρώπων και ουσιαστικό μέσο παρέμβασης-εργαλείο που διαθέτει η κοινωνία για την ισορροπημένη και υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξή τους. 7 Προγράμματα, όπως αυτό που εφαρμόστηκε στο Πειραματικό Γυμνάσιο της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο υπό την εποπτεία της καθηγήτριας κ. Αρτινοπούλου Β., αξιοποιούν τον εργαλειακό χαρακτήρα του σχολείου - ουσιαστικού μέσου παρέμβασης για ν αναπτύξουν αντιστάσει στην κλιμακούμενη ενδοσχολική βία. Πρωτοβουλίες, όπως αυτή της Βαρβακείου Σχολής, για συνεργασία σχολείων σε προγράμματα κατά της βίας επιτρέπουν σε όλους να μάθουν, να επιμορφωθούν στο πως αντιδρά ένα σχολείο ανθρώπινων όντων και όχι ένας γραφειοκρατικός, αντιπαιδαγωγικός κατασταλτικός μηχανισμός. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Πρωτόκολλο Ειρηνικής Επίλυσης Διαφορών και Μη-Χρήσης Βίας από το Δίκτυο Διαμεσολαβητών Ιωνιδείου Τι είναι το πρωτόκολλο; Είναι μια συμφωνία μεταξύ των μαθητών της τάξης για να προωθήσουμε την πρόταση της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ των μαθητών. Πώς προέκυψε η ιδέα του πρωτοκόλλου; Από πρωτοβουλία των ίδιων των μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης της σχολικής διαμεσολάβησης. 5 NATACHA POLONY, Τα χαμένα παιδιά μας, μεταφρ. ΣΚΟΥΡΑ ΞΕΝΙΑ, Αθήνα, 2006, κυρίως σ και ΜΑΚΡΥΝΙΩΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ( επιμέλεια) Η παιδική ηλικία, Αθήνα,2001 ΣΙΔΕΡΗΣ ΝΙΚΟΣ, Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν, Αθήνα Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., ΕΝΕΚΑ ΛΟΓΟΥ τ. 17(Απρίλιος-Μάϊος 2007) σ. 7. ΠΑΝΟΥΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Ενδοσχχολική βία, στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη Ελληνική αστυνομία. 7 ΣΧΟΙΝΙΑ ΜΙΤΣΗ, Ενδοσχολική βία, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 24/04/

11 Από ποιους συντάχθηκε; Από τους μαθητές εκπαιδευόμενους διαμεσολαβητές και πρέπει να συζητηθεί και να επικυρωθεί από τους συμμαθητές σε κάθε τάξη. Μπορεί να εμπλουτισθεί και με άλλες προτάσεις; Βεβαίως. Θα προκύψουν μέσα από τη συζήτηση στην τάξη. Ποιο είναι το περιεχόμενο; Οι βασικές αρχές του συμφωνητικού/ πρωτοκόλλου είναι: 1. Όταν βρισκόμαστε στο σχολείο είναι καλό η συμπεριφορά των μαθητών να είναι η αρμόζουσα και να μην υπερβαίνουμε τα όρια. Μην ξεχνάμε πως η ελευθερία καθενός σταματά εκεί που ξεκινά η ελευθερία του άλλου. 2. Μέσα στην τάξη θέλουμε όλοι μας να υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης και να γίνει πιο ουσιαστικός ο δεσμός μεταξύ των συμμαθητών 3. Όλοι οι μαθητές θέλουμε να συνεργαζόμαστε και να βοηθάμε ο ένας τον άλλο όπου είναι δυνατό. Έτσι, όλο το τμήμα, όλες οι τάξεις και όλο το σχολείο μπορούν να έχουν ενότητα κι αλληλεγγύη 4. Προτιμάμε τις ομαδικές δημιουργικές δραστηριότητες παρά τη συμπλοκή και τη βία 5. Οι διαμεσολαβητές του τμήματος σας αλλά και των υπολοίπων τάξεων του γυμνασίου είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε συμβουλή, πρόταση ή βοήθεια 6. Απαγορεύεται η άσκηση οποιαδήποτε μορφής βίας μεταξύ των μαθητών Τμήμα: Υπογραφές μαθητών: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Ημερομηνία συμπλήρωσης αιτήματος: Όνομα ατόμου που εκφράζει το αίτημα: Τάξη και τμήμα: 11

12 Όνομα ατόμου που καλείς για διαμεσολάβηση: Τάξη και τμήμα: Περιληπτικά το αίτημα: Η διαδικασία της διαμεσολάβησης διέπεται από τις αρχές της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας, του σεβασμού και της ισότητας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3. ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΕΠΙΛΥΣΗΣ Ημερομηνία διαμεσολάβησης: Όνομα διαμεσολαβητή: Ονόματα διαφωνούντων: 12

13 Συμφωνούμε ότι στη διαφωνία μας σχετικά με αποφασίσαμε από κοινού στην εξής λύση:... Δεσμευόμαστε ότι θα τηρήσουμε την πιο πάνω λύση και σε περίπτωση που δε μας ικανοποιεί θα εφαρμόσουμε την εξής εναλλακτική λύση:... Εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν επιθυμεί κάποιος από εμάς να εφαρμόσει καμία από τις πιο πάνω λύσεις, συμφωνούμε σε μια δεύτερη συνάντηση με το διαμεσολαβητή. Το συμφωνητικό αυτό διέπεται από τις αρχές της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας. Υπογραφές Διάλογος Ιδιαιτερότηττα Αμεροληψία Μοίρασμα ευθυνών Ειλικρίνεια Σοβαρότητα Ουδετερότητα Λογική Αυτοέλεγχος Βοήθεια 13

14 Ηρεμία Συμπόνια Ηθική 14