Δημιουργία αλυσίδας για την προστασία των παιδιών

Transcript

1 Δημιουργία αλυσίδας για την προστασία των παιδιών Ένας οδηγός για μια διεπιστημονική και εστιασμένη στην οικογένεια προσέγγιση, όσον αφορά την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία 1

2 2

3 Find out more about our blended learning modules on child abuse and chain collaboration at 3

4 Σήμα εκδότη Επαρχία του Λιμβούργου, 2015 Έκδοση Ανάθεση από το Επαρχιακό Συμβούλιο του Λιμβούργου Herman Reynders, κυβερνήτης-πρόεδρος Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, αναπληρωματικά μέλη, & Renata Camps, τοπική υπάλληλος Συντονισμός Dries Wyckmans & Sabrina Reggers Σύνταξη Εισαγωγή & εστίαση: Dries Wyckmans, με τη συνεργασία των Pascale Franck, Matthieu Goedhart, John Goedee & Stijn van Sommeren Ενότητα 1: Anke Van Vossole, με τη συνεργασία των Ingrid Delameillieure, Anne Groenen & Sabrina Reggers Ενότητα 2: Remco de Jong Τελική επεξεργασία Dries Wyckmans Σχεδιασμός Davine Motmans Σχεδιασμός διαγραμμάτων Rens Geubbels Producties Φωτογραφία Robin Reynders, Παραγωγή γραφικών, Πληροφορίες και Επικοινωνία, Επαρχία του Λιμβούργου Εκτύπωση X Κυκλοφορία X Αριθμός νομικής καταχώρησης D/2015/5857/XXX ISBN X Πρόληψη και Καταπολέμηση της Εγκληματικότητας 2012 Με την οικονομική υποστήριξη του προγράμματος Πρόληψη και Καταπολέμηση της Εγκληματικότητας Ευρωπαϊκή Ένωση Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων 4

5 Πίνακας περιεχομένων Πίνακας περιεχομένων Εικόνες και πίνακες Προοίμιο Ευχαριστίες Πρόλογος Σχετικά με αυτόν τον οδηγό Στόχος Ομάδα στόχος Δομή Εισαγωγή & εστίαση Παιδική κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία: η κορυφή του παγόβουνου Η σύγχυση δυσκολεύει την αναζήτηση ή την παροχή βοήθειας Μια διεπιστημονική προσέγγιση ως λύση για τη σύγχυση Είδη συνεργασίας Σημεία ενδιαφέροντος και τομείς βελτίωσης Κέντρα Οικογενειακής Δικαιοσύνης Ευρωπαϊκή Συμμαχία Κέντρων Οικογενειακής Δικαιοσύνης Συνεργασία στο θέμα της παιδικής κακοποίησης Η οπτική της Ευρώπης για την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία Νομοθεσία Διεπιστημονική συνεργασία Προώθηση δεξιοτήτων και εκπαίδευση Εστίαση Ενότητα 1: Παιδιά στην αλυσίδα 1 Εισαγωγή 2 Παιδική κακοποίηση Ενδοοικογενειακή βία και παιδική κακοποίηση Ορισμός της παιδικής κακοποίησης 3 Τύποι Σωματική κακοποίηση Γενικά Σύνδρομο του απότομου τραντάγματος (SIS) Προκλητή/προσποιητή ασθένεια (Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου) 5

6 Συναισθηματική κακοποίηση Γενικά Παιδιά εκτεθειμένα σε ενδοοικογενειακή βία Σωματική παραμέληση Συναισθηματική παραμέληση Σεξουαλική κακοποίηση Ειδικές κατηγορίες βίας κατά των παιδιών Βία μεταξύ αδελφών Σεξουαλικά υπερβατική συμπεριφορά ανηλίκων Διαδικτυακή κακοποίηση Παιδική πορνεία Εμπορία παιδιών Βία για λόγους τιμής Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων 4 Επιπτώσεις Σωματικές επιπτώσεις Σεξουαλικές και αναπαραγωγικές επιπτώσεις Ψυχολογικές επιπτώσεις Γνωστικές επιπτώσεις Η επίδραση στην ανάπτυξη Επιπτώσεις στη συμπεριφορά Κοινωνικές επιπτώσεις Οικονομικές επιπτώσεις 5 Παράγοντες επικινδυνότητας και προστατευτικοί παράγοντες Αξιολόγηση των παραγόντων επικινδυνότητας και των προστατευτικών παραγόντων Οικολογικό μοντέλο 6 Το παιδί στο περιβάλλον του 7 Συμπέρασμα Ενότητα 2: Συνεργατική αλυσίδα στην πράξη Εισαγωγή Κοινωνική αποστολή Η περιπτωσιολογία καθορίζει την προσέγγιση Οι σύνθετες περιπτώσεις απαιτούν συνεργατική αλυσίδα Παραδείγματα πραγματικών φλαμανδικών περιπτώσεων συνεργατικής αλυσίδα Τι θα μάθετε σε αυτή την ενότητα; Κεφάλαιο 1 Τι είναι η συνεργατική αλυσίδα; Η δυναμική της συνεργασίας Συν1: συνύπαρξη Συν2: σύνδεση Συν3: συνεργασία Συν4: συντονισμός Συν5: σύμπραξη 6

7 Συν6: σύγκλιση Η συνεργατική αλυσίδα είναι ένα μοντέλο σύμπραξης Κεφάλαιο 2 Εφαρμογή μιας αλυσιδωτής προσέγγισης Θέλουμε να συνεργαστούμε; Διαδικασία εξέλιξης Όραμα, θάρρος και το πρώτο βήμα Πρώτη παρουσίαση πιλοτικού προγράμματος Τρέχουσα κατάσταση και δημιουργία καταλόγου Συντονισμός του σχεδίου και εποπτεία αλυσίδας Εντολές και ανάθεση Σύνταξη των πλάνων σχεδιασμού Προσχέδιο και τελική συμφωνία Εκτέλεση, αξιολόγηση και επικύρωση Κεφάλαιο 3 Η σχεδιαζόμενη αλυσιδωτή προσέγγιση Στόχοι Ομάδες στόχος Υποδιαδικασίες και ενέργειες Ρόλοι Εργαλεία Δεοντολογία και ανταλλαγή πληροφοριών Κεφάλαιο 4 Τι προσφέρει πρακτικά μια αλυσιδωτή προσέγγιση; Τι είδους αποτελέσματα επιτυγχάνονται από μια αλυσιδωτή προσέγγιση; Αξιολόγηση μιας αλυσιδωτής προσέγγισης Από τις παραπομπές στο πιλοτικό σχέδιο Αποτελέσματα πιλοτικού προγράμματος Από το πιλοτικό σχέδιο στην αλυσιδωτή προσέγγιση προστασίας Τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται με την αλυσιδωτή προσέγγιση προστασίας Από την αλυσιδωτή προσέγγιση προστασίας στη μακροχρόνια Μαθαίνοντας ο ένας από τον άλλο Βιβλιογραφία Πηγές Συνεντεύξεις από άτομα και οργανισμούς Βιβλιογραφία TOC 7

8 Εικόνες και πίνακες Εικόνες Εισαγωγή Εικόνα 1: 8 Απεικόνιση που προσδιορίζει τα μέρη όπου θύματα, παιδιά και δράστες μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια και ασφάλεια (Simons, 2013) Ενότητα 1: Παιδιά στην αλυσίδα Εικόνα 1: Η επίδραση της απόρριψης στον εγκέφαλο (Πηγή NAIC 2001) Εικόνα 2: Οικολογικό μοντέλο για την επεξήγηση της παιδικής κακοποίησης (Πηγή: Krug et al. 2002) Εικόνα 3: Οι συμμετέχοντες σε παιδική κακοποίηση Εικόνα 4: Ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών συμμετεχόντων Ενότητα 2: Συνεργατική αλυσίδα στην πράξη Εικόνα 1. Τύπος προσέγγισης έναντι τύπου περιπτωσιολογίας (De Jong, 2014) Εικόνα 2. Τα 6 Συν για συνεργατική αλυσίδα (De Jong, 2013) Εικόνα 3. Συν1: συνύπαρξη (De Jong, 2013) Εικόνα 4. Συν2: σύνδεση (De Jong, 2013) Εικόνα 5. Συν3: συνεργασία (De Jong, 2013) Εικόνα 6. Συν4: συντονισμός (De Jong, 2013) Εικόνα 7. Συν5: σύμπραξη (De Jong, 2013) Εικόνα 8. Συν6: σύγκλιση (De Jong, 2013) Εικόνα 9. Πρότυπο αλυσίδας του πιλοτικού προγράμματος LINK (De Jong, 2014) Εικόνα 10. Επιχειρησιακή ομάδα του LINK (Wyckmans & De Jong, 2013) Εικόνα 11. Αριθμός περιπτώσεων ανά υποδιαδικασία κατά το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 12. Μερίδιο εισαγωγών ανά οργανισμό κατά το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 13. Μερίδιο εισαγωγών ανά οργανισμό κατά το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 14. Σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου σε φακέλους κατά την αξιολόγηση, το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 15. Σημαντικότεροι προστατευτικοί παράγοντες σε φακέλους κατά την αξιολόγηση, το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 16. Μερίδιο εποπτείας υποθέσεων ανά οργανισμό κατά το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Εικόνα 17. Μερίδιο ανά τομέα της ζωής στο σχέδιο δράσης κατά το χρονικό διάστημα (Simons & Franck, 2014) Πίνακες Εισαγωγή Πίνακας 1: Ειδική εκπαίδευση για την παιδική κακοποίηση (Ευρωπαϊκή Ένωση 2010) Ενότητα 1: Παιδιά στην αλυσίδα Πίνακας 1: Κατηγορίες συναισθηματικής κακοποίησης (Πηγή: Hibbard et al. 2012) Πίνακας 2: Τύποι έκθεσης σε ενδοοικογενειακή βία (Πηγή: Holden 2003) Πίνακας 3: Κατηγορίες σωματικής παραμέλησης (Πηγή: Van De Putte 2013) Πίνακας 4: Κατηγορίες συναισθηματικής παραμέλησης (Πηγή: Hibbard et al. 2012) Πίνακας 5: Τύποι ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων (Πηγή: ΠΟΥ 2008) Πίνακας 6: Επισκόπηση των μορφών παιδικής κακοποίησης Πίνακας 7: Οι επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης (Source: NAIC 2001; Roosen & Groenen 2012; Gilbert et al. 2009; Leye et. al 2013, Pinheiro 2006, National Research Council 1993) Πίνακας 8: Παράγοντες επικινδυνότητας και προστατευτικοί παράγοντες που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία (Πηγή: Desair & Hermans 2010, Hindley et al. 2006, Stith et al. 2009; Van Reemst et al. 2013)

9 Γιατί εσείς οι μεγάλοι δεν μιλάτε μεταξύ σας; Αυτή η απάντηση δόθηκε από ένα κακοποιημένο παιδί, στις επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις αστυνομικών, δικαστικών υπηρεσιών και κοινωνικών λειτουργών σχετικά με την κακοποίηση και την κακομεταχείριση. Η ερώτηση αυτή οδήγησε στην ίδρυση των Κέντρων Στήριξης Παιδιού (Child Advocacy Centers) στις Η.Π.Α. 9

10

11 Προοίμιο Η Δημιουργία μιας αλυσίδας για την προστασία των παιδιών μιλά για την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία. Για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να συνεργαστούμε για να σταματήσει αυτή η βία και οι οικογένειες να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη. Ο οδηγός αυτός αποτελεί πηγή έμπνευσης για κάθε επαγγελματία, υπηρεσία ή οργανισμό, που ασχολείται με τα παιδιά και τις οικογένειες που έχουν υποστεί κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία. Συχνά οι οικογένειες αυτές αντιμετωπίζουν προβλήματα σε διάφορους τομείς της ζωής τους. Για το λόγο αυτό είναι δύσκολο να προκύψει μια γενική εικόνα όσον αφορά τη βία και την ασφάλεια, κυρίως επειδή κάθε ειδικός ασχολείται με ένα μικρό μέρος του προβλήματος. Δεν θα ήταν καλύτερα - ιδιαίτερα όταν εμπλέκονται σοβαρά, πολλαπλά και σύνθετα προβλήματα - να προσεγγίσουμε αυτή τη βία επιτρέποντας τη σύμπραξη όλων των κατάλληλων υπηρεσιών; Δημιουργώντας μια αλυσίδα γύρω από το παιδί και την οικογένεια; Με κοινή ευθύνη και κοινό στόχο: τη βιώσιμη διαρραγή του κύκλου της βίας; Είμαι σταθερά πεπεισμένος για αυτή την προσέγγιση! Όμως τι ακριβώς καταλαβαίνουμε με τον όρο παιδική κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία; Υπάρχει μία γενική προσέγγιση για να σταματήσει αυτό το πλατύ εύρος μορφών βίας; Τι περιλαμβάνει στην πραγματικότητα η σύμπραξη στη μάχη κατά της βίας; Πως ξεκινά μια αλυσιδωτή προσέγγιση; Και ποιές είναι οι εξελίξεις στην Ευρώπη σε αυτόν τον τομέα; Οι συγγραφείς αυτού του οδηγού διερεύνησαν σε βάθος αυτά τα ερωτήματα, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Ενός προγράμματος που το Βέλγιο, μέσω της Δημόσιας Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας (FPS) Εσωτερικών Υποθέσεων, παρουσίασε στο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε στενή συνεργασία με διάφορους ειδικούς από οργανισμούς στο Βέλγιο, την Κύπρο, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Λετονία, την Λιθουανία, την Ολλανδία, την Πολωνία και την Ισπανία. Οι συγγραφείς δημιούργησαν επίσης αυτό τον οδηγό σε συνεργασία με αυτούς τους ειδικούς. Παρέχει μια βήμα προς βήμα ενδοσκόπηση στο θέμα της παιδικής κακοποίησης και αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους ειδικούς, ιδιαίτερα εκείνους που εργάζονται με τις δικές τους ομάδες. Θα αποκτήσετε επίσης μια ιδέα για το πόσο επεκτείνονται διάφορες χώρες όσον αφορά τη συνεργασία τους στον τομέα της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας και τις προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι το περιεχόμενο αυτού του οδηγού συνοδεύεται από ένα πρόγραμμα μαθημάτων μεικτού μοντέλου επιμόρφωσης, το οποίο μπορείτε ανά πάσα στιγμή να παρακολουθήσετε, ως ομάδα ή μεμονωμένα. Μπορείτε να βρείτε τις ψηφιακές ενότητες εκπαίδευσης στην ηλεκτρονική διεύθυνση Ελπίζω ότι αυτός ο οδηγός και το πρόγραμμα μαθημάτων μεικτού μοντέλου επιμόρφωσης θα σας βοηθήσει να συνεχίσετε να εργάζεστε προς μια βέλτιστη αλυσιδωτή προσέγγιση, όσον αφορά την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία. Philip Willekens Director-general, General Directorate Security and Prevention, Federal Public Service Home Affairs, Belgium 11

12

13 Ευχαριστίες Η συγγραφή αυτού του οδηγού πραγματοποιήθηκε ως μέρος του ευρωπαϊκού προγράμματος: Επιτυχής διεπιστημονική συνεργασία για την προστασία των παιδιών: ευρωπαϊκός οδηγός και πρόγραμμα μαθημάτων μεικτού μοντέλου επιμόρφωσης για την αστυνομίας, τις δικαστικές και άλλες υπηρεσίες. Το σχέδιο αυτό έλαβε οικονομική υποστήριξη από το πρόγραμμα Πρόληψη και Καταπολέμηση της Εγκληματικότητας 2012 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εφαρμόστηκε από διάφορους ευρωπαίους συνεργάτες του σχεδίου, με επικεφαλής την Δημόσια Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων του Βελγίου και τη Βελγική Επαρχία του Λιμβούργου, κατά το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 2013 έως τον Μάιο του Ο οδηγός βασίζεται σε συνεισφορές από τους συνεργάτες του σχεδίου από εννέα κράτη μέλη - Βέλγιο, Κύπρος, Ουγγαρία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Πολωνία και Ισπανία - και στις συμβουλές, την υποστήριξη και την εμπειρία μιας μεγάλης ομάδας εμπειρογνωμόνων. Ο οδηγός αυτός δεν θα υπήρχε χωρίς τις απίστευτες προσπάθειες και την ενθουσιώδη συνεργασία όλων αυτών των ανθρώπων. Θα θέλαμε συνεπώς να ευχαριστήσουμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Δημόσια Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων του Βελγίου, το Επαρχιακό Συμβούλιο του Λιμβούργου και όλους τους εθνικούς και διεθνείς συνεργάτες του σχεδίου, καθώς και όλα τα άτομα και τους οργανισμούς που άμεσα ή έμμεσα συνεργάστηκαν σε αυτό το πρόγραμμα. Οι συγγραφείς 13

14

15 Πρόλογος Δημιουργία αλυσίδας για την προστασία των παιδιών: είναι καθήκον μας! Η ενδοοικογενειακή βία είναι η πιο συνηθισμένη μορφή βίας στην κοινωνία μας. Πάνω από ένα τέταρτο του πληθυσμού έχει δεχθεί βία σε κάποιο σημείο στα χέρια από κάποιο γονιό, σύντροφο ή οικιακή βοηθό. Συνεπώς αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα, όσον αφορά το σκοπό και τη σοβαρότητα. Το γεγονός ότι αυτού του είδους η βία μπορεί κάποιες φορές να συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν αντιμετωπιστεί, δεν ωφελεί κανέναν στην οικογένεια. Είναι όμως ιδιαιτέρως επιζήμια σε μια εξαιρετικά ευάλωτη ομάδα: τα παιδιά. Έχει τεράστια επίδραση να βλέπεις να χτυπούν τη μητέρα σου μπροστά στα μάτια σου. Όταν την ακούς κάθε νύχτα να κλαίει από τον πόνο και τη δυστυχία. Όταν εκτίθεσαι σε τέτοιου είδους βία σημαίνει ότι είσαι θύμα, ακόμη και όταν δεν δέχεσαι τα χτυπήματα. Στις οικογένειες υπάρχουν περιστατικά παιδικής κακοποίησης που επίσης αποτελούν ενδοοικογενειακή βία. Τα παιδιά δέρνονται, παραμελούνται, κακοποιούνται, ταπεινώνονται και αγνοούνται κλπ. Και όλα αυτά στο σπίτι, ένα μέρος όπου τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ασφαλή, προστατευμένα και αγαπημένα. Αλλά πρέπει επίσης να επαγρυπνούμε και εκτός της οικογένειας: στο σχολείο, στους συλλόγους νέων και τους αθλητικούς ομίλους, στους φιλικούς κύκλους και στο διαδίκτυο. Η βία έχει τεράστια επίδραση. Τα παιδιά που είναι θύματα ή μάρτυρες κακοποίησης διατρέχουν τεράστιο κίνδυνο μεγαλώνοντας να γίνουν τα ίδια δράστες ή θύματα. Και η βία συχνά μεταδίδεται από τη μία γενιά στην επόμενη. Είμαστε πεπεισμένοι ότι όλη η οικογένεια - καθώς επίσης και ιδιαιτέρως τα παιδιά - πρέπει να λάβει την απαιτούμενη προσοχή και φροντίδα. Για το λόγο αυτό είναι καθήκον μας να αναπτύξουμε μια προσέγγιση, που να είναι όσο το δυνατόν συνεπής και συντονισμένη, για να αποτραπεί και να σταματήσει η παιδική κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία. Επίσης για να αυξηθούν οι προστατευτικοί παράγοντες στις οικογένειες, έτσι ώστε να αποτραπεί η εμφάνιση νέων περιστατικών βίας. Όμως από που να ξεκινήσει κανείς; Μια κενυάτικη παροιμία λέει: Αν θέλεις να πας γρήγορα, πήγαινε μόνος. Αν θέλεις να πας μακριά, πήγαινε παρέα με άλλους. Αυτό αποτελεί επίσης πραγματικότητα όσον αφορά την προσέγγιση της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας, παρόλο που η ίδια η συνεργασία δεν αποτελεί στόχο. Η προσέγγιση της ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι ποτέ ευθεία. Η φύση και οι δυναμικές της ενδοοικογενειακής βίας - με τον επαναλαμβανόμενο και κλιμακούμενο χαρακτήρα της και την πολυπλοκότητα των προβλημάτων να δημιουργούν συνήθως πρόσφορο έδαφος, που ακόμη και εκπαιδευμένοι επαγγελματίες ειδικοί να μην μπορούν να χειριστούν αυτό το θέμα χωρίς τη βοήθεια άλλων. Επιπλέον, δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις με επιτυχία σύνθετες καταστάσεις παιδικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας εστιάζοντας σε μία μόνο εκδοχή ή βλέποντας την κατάσταση χωριστά από τα προβλήματα σε άλλους τομείς της ζωής. Το να σταματήσει η βία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, που ο καθένας μεμονωμένα είναι σημαντικός, όμως σε συνδυασμό μπορεί να οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα (Roevens & Aertsen, 2013). Πρακτική εξάσκηση, καθώς και αυξανόμενη έρευνα, δείχνει τη σημασία της αποτελεσματικής συνεργασίας στο χειρισμό σοβαρών και σύνθετων παραπτωμάτων παιδικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας. Από αυτή την άποψη κάθε υπηρεσία - με κοινή ευθύνη και τον ίδιο στόχο κατά νου - εκπληρώνει το ρόλο της στη συνολική προσέγγιση. 15

16 Αν όλες οι υπηρεσίες που εμπλέκονται συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζετε, προκύπτει μια πολύ πιο ξεκάθαρη και λεπτομερής εικόνα της κατάστασης. Προσθέστε τη συλλογική εξειδίκευση διαφόρων ειδικών και συχνά καταλήγετε σε μια πιο προσεκτικά επεξεργασμένη και συντονισμένη προσέγγιση. Αυτό διασφαλίζει διαφάνεια και συνοχή. Οι πελάτες εμπλέκονται ενεργά και δεν αισθάνονται πια μπερδεμένοι από τις κάποιες φορές αντιφατικές προσδοκίες των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Τους έχει προσδιοριστεί ένα συγκεκριμένο άτομο επικοινωνίας, που τους παρέχει επίγνωση σχετικά με το τι συμβαίνει με τις κοινωνικές υπηρεσίες, και αν είναι απαραίτητο, σε δικαστικό επίπεδο. Αυτό το σενάριο περιλαμβάνει εστίαση στις απόψεις και τις προσδοκίες των μελών της οικογένειας, τις δυναμικές εντός της οικογένειας, τη διαδικασία αλλαγής της συμπεριφοράς και την πιθανή αποκατάσταση της σχέσης. Μια κοινή προσέγγιση βασίζεται επίσης στη συνεχή παρακολούθηση και υποστήριξη, στην οποία τα παιδιά δεν παραβλέπονται πλέον. Η συνεργασία - κατά προτίμηση χρησιμοποιώντας αλυσιδωτή προσέγγιση για σοβαρές και σύνθετες καταστάσεις - είναι συνεπώς η λέξη κλειδί. Φυσικά, αυτό ευκολότερα λέγεται παρά γίνεται. Επειδή συνδυάζονται υπηρεσίες με διαφορετικές παραδόσεις, διαφορετικούς οργανωτικούς στόχους, εξουσίες, εργασιακές διαδικασίες και οικονομικούς πόρους. Επιπλέον, στην πράξη προκύπτει ένας αυξανόμενος αριθμός από καλές πρωτοβουλίες και εμψυχωτικά παραδείγματα επιτυχούς συνεργασίας. Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον είναι ότι δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας μια κυρίαρχη προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω και ότι ξεκίνησαν με έναν ή διάφορους ειδικούς που αναζητούν τρόπο να δώσουν περισσότερα στους πελάτες τους, στον τομέα τους. Με ενθουσιασμό, συμμετοχή και εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλο, μπορείτε να επιτύχετε πολλά. Ωστόσο, αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Υπάρχει επίσης ανάγκη για μια συμφωνία πλαίσιο, ηγεσία, όραμα, θάρρος, γνώση και την προθυμία και ευελιξία να αλλάξετε την προσέγγιση σας. Η ανάγνωση αυτών των λέξεων σας κίνησε το ενδιαφέρον; Αν ναι, ο οδηγός αυτός μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο έμπνευσης και υποστήριξης για εσάς και τους συναδέλφους ή συνεργάτες σας στις προκλήσεις που θα συναντήσετε σε αυτή τη διαδρομή. Αντιπροσωπεύει το πρώτο βήμα. Το αντίστοιχο πρόγραμμα μαθημάτων μεικτού μοντέλου επιμόρφωσης θα σας βοηθήσει στην πράξη. Σας ευχόμαστε κάθε επιτυχία στην ανάπτυξη μιας επιτυχούς προσέγγισης και συνεργασίας. Δημιουργήστε μια αλυσίδα, σπάστε τον κύκλο και έτσι προστατεύστε τα παιδιά μας! Εκ μέρους της Βελγικής Επαρχίας του Λιμβούργου, Herman Reynders, Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Κυβερνήτης Εκπρόσωπος κοινωνικής Εκπρόσωπος ασφαλείας μέριμνας 16

17

18 Σχετικά με αυτόν τον οδηγό Στόχος Σκοπός αυτού του οδηγού είναι η ενημέρωση των ενδιαφερομένων επαγγελματιών, υπηρεσιών και οργανισμών, από τα διαφορετικά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχετικά με το περιεχόμενο και την (κατά προτίμηση διεπιστημονική) προσέγγιση της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας. Θέλουμε επίσης να τους εμπνεύσουμε και να τους στηρίξουμε στην επίτευξη μιας βέλτιστης συνεργασίας με άλλους συμμετέχοντες επαγγελματίες, για να βοηθήσουμε παιδιά και οικογένειες στη βιώσιμη διαρραγή του κύκλου της βίας. Ο οδηγός αντιμετωπίζει συγκεκριμένα το θέμα της παιδικής κακοποίησης, επίσης σε σχέση με το ευρύτερο θέμα της ενδοοικογενειακής βίας. Κάνει συστάσεις, χωρίς να έχει στόχο την τυποποίηση, και παρέχει υποστήριξη για την ανάπτυξη μιας επιτυχούς, επαγγελματικής συνεργασίας. Το κάνει με συνέπεια, με την προοπτική να παρέχει την καλύτερη δυνατή βοήθεια σε παιδιά και οικογένειες θύματα της ενδοοικογενειακής βίας και της κακοποίησης. Ομάδα στόχος Ο οδηγός αυτός έχει προσαρμοστεί για οργανισμούς που εμπλέκονται ενεργά στο αντικείμενο της παιδικής κακοποίησης (μέσα και έξω από την οικογένεια) και κατ επέκταση σε κάθε μορφή βίας, που κατηγοριοποιείται ως ενδοοικογενειακή βία. Στοχεύει ιδιαιτέρως σε επαγγελματίες στο χώρο της αστυνομίας, των δικαστικών και κοινωνικών υπηρεσιών καθώς και στους διοικητές. Οι συγγραφείς θέλουν επίσης να κάνουν ιδιαίτερη έκκληση σε υπηρεσίες και επαγγελματίες που έχουν κατά νου μια πιο στενή συνεργασία, σε εκείνους που επιθυμούν να κάνουν το πρώτο βήμα για να συμβεί αυτό ή σε εκείνους που ήδη υποστηρίζουν ή συντονίζουν μια συνεργασία σύμπραξης. Σκοπός αυτού του οδηγού είναι να λειτουργήσει ως εγχειρίδιο για την έναρξη ή βελτιστοποίηση συνεργασιών, που μάχονται για μια επιτυχή προσέγγιση όσον αφορά την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία. Ευρύτερα, ο οδηγός αυτός είναι επίσης χρήσιμος σε άλλους επαγγελματίες που συνεργάζονται (ή επιθυμούν να συνεργαστούν). Εξηγεί με σαφήνεια αυτά που μπορούν να επιτευχθούν και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν, βήμα προς βήμα. Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο οδηγός αυτός μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε συγκεκριμένες προκλήσεις και να βρείτε λύσεις για την αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και για άλλα κοινωνικά θέματα, χρησιμοποιώντας ένα διεπιστημονικό πλαίσιο. Δομή Ο οδηγός ξεκινά με διάφορες γενικές αντιλήψεις όσον αφορά το θέμα της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας, σχετικά με τις προκλήσεις που θύματα και δράστες, καθώς και οι ειδικοί, αντιμετωπίζουν. Προκλήσεις στις οποίες η (βέλτιστη) διεπιστημονική συνεργασία μπορεί να προσφέρει κάποια λύση. Σε αυτό εστιάζει ο οδηγός. Η συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και επαγγελματιών αποκτά ολοένα και αυξανόμενη σημασία τις τελευταίες δεκαετίες, για μια βιώσιμη προσέγγιση σε κοινωνικά προβλήματα, όπως η 18

19 κακοποίηση, η κακομεταχείριση και η βία. Το βλέπουμε σε διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρόλο που επισημαίνουμε μια διακριτή διαφορά στο ρυθμό. Στην ενότητα 1 εστιάζουμε συγκεκριμένα στο ευρύ θέμα της παιδικής κακοποίησης, επικεντρώνοντας στις θεωρητικές καθώς και τις πρακτικές εκδοχές. Για το τελευταίο χρησιμοποιούνται συνεντεύξεις με ειδικούς, περιπτώσεις που αναφέρονται ανώνυμα και πρακτικές συμβουλές από την κλινική ψυχολόγο και συστημική θεραπεύτρια Ingrid Delameillieure. Η ενότητα παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες για επαγγελματίες και για εκείνους που είναι υπεύθυνοι για την πολιτική που λειτουργεί στον τομέα της παιδικής κακοποίησης και κατ επέκταση της ενδοοικογενειακής βίας, ή έρχονται αντιμέτωποι με αυτήν. Οι επαγγελματίες πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν την κακοποίηση, αναπτύσσοντας γνώσεις σχετικά με τους διαφορετικούς τύπους βίας, στην οποία τα παιδιά μπορεί να αποτελούν θύματα. Είναι επίσης σημαντικό οι επαγγελματίες να γνωρίζουν τις πιθανές επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης. Η κακοποίηση δεν έχει την ίδια επίπτωση σε κάθε παιδί. Πάρα πολλοί παράγοντες (που αφορούν το γονιό, το παιδί, τη σχέση μεταξύ γονιού και παιδιού, την οικογένεια και το περιβάλλον) μπορεί να διαμορφώσουν κάποιο κίνδυνο ή κάποιο κρούσμα κακοποίησης. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων θα καθορίσει ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της κακοποίησης στο κάθε παιδί. Ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο όλοι οι εμπλεκόμενοι συμμετέχοντες (γονείς, σχολικό περιβάλλον, κοινωνικοί λειτουργοί, γιατροί, αστυνομία και δικαστικές υπηρεσίες) συνεργάζονται και σχηματίζουν μια αλυσίδα, παρέχει τη μεγαλύτερη ευκαιρία για την προστασία ενός παιδιού ενάντια στην παιδική κακοποίηση. Η ενότητα 2 διερευνά με περισσότερες λεπτομέρειες αυτή τη συνεργασία και εστιάζει συγκεκριμένα στη συνεργατική αλυσίδα, χρησιμοποιώντας δύο πραγματικά παραδείγματα από το Βέλγιο. Η βέλτιστη συνεργασία και ο βέλτιστος συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων οργανισμών είναι απαραίτητα από κάθε άποψη, για να υπάρξει η δυνατότητα οι πελάτες να βοηθηθούν αποτελεσματικά όσον αφορά τα σύνθετα θέματα που αντιμετωπίζουν. Η ερώτηση είναι αν οι οργανισμοί είναι επαρκώς ενημερωμένοι ότι η συνεργασία απαιτεί από αυτούς και τους συνεργάτες τους να επιδείξουν συγκεκριμένη γνώση, δεξιότητες και συμπεριφορά. Ένα ξεκάθαρο πλαίσιο συνεργασίας, στο οποίο μπορούν να ανατρέχουν οι εν λόγω οργανισμοί, αποτελεί συνεπώς επίσης προϋπόθεση μιας επιτυχημένης συνεργασίας. Η συνεργατική αλυσίδα παρέχει ένα τέτοιο είδος πλαισίου. Είναι ένα μοντέλο που παρέχει τη δυνατότητα να συνεργαστούν διεπιστημονικά διάφοροι οργανισμοί από διαφορετικά πεδία, για να παρέχουν στους πελάτες την απαιτούμενη προσαρμογή στις ανάγκες τους. Πως όμως σχεδιάζει κανείς ένα πλαίσιο συνεργασίας; Τι ακριβώς είναι η συνεργατική αλυσίδα και τι παρέχει; Και με ποιον τρόπο ο οργανισμός σας και άλλοι επιτυγχάνουν στην πράξη αυτού του είδους τη συνεργασία; Η ενότητα αυτή παρέχει απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. 19

20

21 Εισαγωγή & εστίαση Παιδική κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία: η κορυφή του παγόβουνου Παρά τις σημαντικές προσπάθειες και την αυξανόμενη γνώση εδώ και δύο δεκαετίες, η παιδική κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τα λιγότερο αναφερόμενα προβλήματα. Περιλαμβάνουν παραπτώματα εξαιρετικά μεγάλης πολυμορφίας, που συχνά αποτελούν συμπτώματα ενός μεγαλύτερου θέματος που υποβόσκει, που αφορά τον θύτη ή το σύστημα της οικογένειας. Μελέτες σε διάφορες χώρες αποκάλυψαν ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτών των παραπτωμάτων αναφέρονται στην αστυνομία. Οι κοινωνικοί λειτουργοί επισκέπτονται μόνο έναν περιορισμένο αριθμό οικογενειών που πλήττονται από αυτές τις κάποιες φορές μακροπρόθεσμες μορφές βίας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που θύματα και δράστες δεν αναφέρουν τη βία ή δεν αναζητούν βοήθεια. Συχνά ρόλο παίζει ρόλο ένας συνδυασμός από λόγους: φόβος για την αστυνομία ή το δικαστικό σύστημα, φόβος και εξάρτηση από τον θύτη, θρησκευτικές πεποιθήσεις, συναισθηματικοί δεσμοί στην οικογένεια, απειλές κατά των παιδιών, έλλειψη χρημάτων ή εσόδων ή απλά άγνοια ως προς τον τόπο αναζήτησης βοήθειας κλπ. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, δράστες και θύματα εξακολουθούν να έχουν επαφές ο ένας με το περιβάλλον του άλλου, που σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος υποτροπής. Συχνά άλλα μέλη της οικογένειας, μεταξύ των οποίων παιδιά, είναι μάρτυρες ή/και επίσης θύματα της βίας. Την ίδια στιγμή η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα θέμα με το οποίο έρχονται αντιμέτωπες πολλές υπηρεσίες και οργανισμοί. Αυτό καθιστά την προσέγγιση της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας διεπιστημονικό θέμα. Συχνά εμπλέκονται διάφοροι κοινωνικοί λειτουργοί, καθώς και η αστυνομία και δικαστικές υπηρεσίες. Χρειάζονται γρήγορα αλλά ακριβή μέτρα, ιδιαίτερα αν τα παιδιά βρίσκονται σε μια ανασφαλή και βίαιη οικογενειακή κατάσταση. Από όπου και να ξεκινούν αυτά τα μέτρα - φροντίδα, κοινωνικές υπηρεσίες, αστυνομία, δικαστικές υπηρεσίες κλπ. - η συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών είναι συνήθως απαραίτητη για την αποτελεσματική εφαρμογή τους. Κατά το σχεδιασμό αυτής της συνεργασίας, το σημείο εστίασης συχνά βρίσκεται στις συμφωνίες που γίνονται μεταξύ της αστυνομίας και των δικαστικών υπηρεσιών από τη μία πλευρά, και των κοινωνικών υπηρεσιών, εθελοντικά ή κατ επιβολή, από την άλλη. Η καλύτερη λύση για τη διαπιστωμένη ενδοοικογενειακή βία δεν μπορεί να αποδοθεί σε μία ξεκάθαρη κατηγορία - κατασταλτική ενέργεια ή να καθοδηγηθεί από κάποιο αίτημα βοήθειας. Συχνά περιλαμβάνει συνδυασμένη και ενδελεχή μελέτη των πηγών που πρέπει να χρησιμοποιηθούν στη συγκεκριμένη περίπτωση παιδικής κακοποίησης ή ενδοοικογενειακής βίας. Η σύγχυση δυσκολεύει την αναζήτηση ή την παροχή βοήθειας Στην πράξη βλέπουμε ότι θύματα και δράστες που αναζητούν βοήθεια για σχετιζόμενα με τη βία προβλήματα στην οικογένεια τους ή τη σχέση τους, συνήθως δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τη σωστή οδό. Καταρχήν έρχονται αντιμέτωποι με πολλές υπηρεσίες. Δείτε, για παράδειγμα, την παρακάτω εικόνα από την Αμβέρσα που αποτυπώνει στο χάρτη τις υπηρεσίες τις οποίες μπορούν να προσεγγίσουν για βοήθεια και ασφάλεια θύματα, παιδιά και δράστες. 21

22 house justice prison remand social service youth court youth court victim aid city services administration back office after care probation commission prison youth police administration center integration office aid addicted parents victim prison aid judge lawyer children e-desk immigration offices ambulant drug aid alternative measures invest judge offender police office desk foreigners aid invalidity youth aid center prosecutor documents drug addiction residential drug aid ambulant emergency asile services invalidity family coach outreach neighbourhoodteam administration doctor psychiatry police/ justice tele medical clinic center mental health family center welfare insurance OCMW OCMW DV crisis financial support specialised projects walk in center children finance residential work housing public labour agency private work services child & family service visiting center education dispatch federal control center public youth aid mediation children s house teacher shelter homeless shelters victim aid observation center multidisciplinar team child abuse care teacher public house aid child & family centers school aid crisis social housing day shelters child residential shelters specialised projects specialised projects house aid day care centers child play center private housing Εικόνα: Απεικόνιση που προσδιορίζει τα μέρη όπου θύματα, παιδιά και δράστες μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια και ασφάλεια (Simons, 2013) Η αναζήτηση βοήθειας δεν περιλαμβάνει μόνο τη μετακίνηση από τη μία περιοχή στην άλλη, που απαιτεί χρόνο, αλλά και δεν είναι πάντα εύκολη από οικονομικής άποψης. Επιπλέον είναι ιδιαιτέρως (συναισθηματικά) εξοντωτική. Συνήθως σημαίνει ότι η ιστορία πρέπει εξιστορηθεί ξανά και ξανά, στο προσωπικό διαφορετικών υπηρεσιών, ακόμη και για καταστάσεις για τις οποίες έχουν ιδιαιτέρως αναφερθεί. Οι ώρες αναμονής που περιλαμβάνονται κατά την εναλλαγή από τη μία υπηρεσία στην άλλη είναι πολλές και μπορεί να αθροίζονται σε μερικούς μήνες. Ως προς το δικαστικό επίπεδο, τα συστήματα ποινικού και αστικού δικαίου συχνά προκαλούν σύγχυση στους εμπλεκόμενους. Υπάρχει λίγη κατανόηση για τις πιθανότητες ή τις μη πιθανότητες που παρέχονται από το δικαστικό σύστημα. Το αποτέλεσμα είναι τα θύματα να αισθάνονται συχνά ότι απειλούνται. Ένα παράδειγμα είναι ο φόβος των επιπτώσεων στο ρόλο τους ως γονείς, αν το δικαστικό σύστημα ενημερωθεί για το μακροχρόνιο ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας. Οι δυναμικές της ενδοοικογενειακής βίας επίσης διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Η βία λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο όπου τα άτομα είναι εξαρτημένα μεταξύ τους με διάφορους τρόπους - συναισθηματικά, οικονομικά, ψυχολογικά και κοινωνικά κλπ. και όπου η σχέση μπορεί από μέρα σε μέρα να αλλάξει. Υπάρχουν πολλές μορφές ενδοοικογενειακής βίας. Περιλαμβάνονται πάρα πολλοί διαφορετικοί τύποι σχέσεων, προσωπικών ιστοριών, θεμάτων προσωπικότητας και οικονομικών καταστάσεων κλπ. που προσδίδουν σε κάθε κατάσταση τη δική της δυναμική. Όλοι αυτοί οι παράγοντες εξαντλούν το κουράγιο και την ενέργεια των ανθρώπων να επιμείνουν. Το άγνωστο και όχι ιδιαιτέρως ξεκάθαρο ποινικό δικαστικό σύστημα και ο λαβύρινθος των υπηρεσιών που εμπλέκονται συχνά, χωρίς να είναι αυτή η πρόθεση, έχει ως αποτέλεσμα τα θύματα να απογοητεύονται ως προς την ελπίδα για βοήθεια και να σταματούν την αναζήτηση κάποιας λύσης. Έμπειροι επαγγελματίες θεωρούν επίσης ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρέχεται αποφασιστική βοήθεια σε διάφορες περιπτώσεις όπου η ενδοοικογενειακή βία συνεχίζεται. Η δυναμική των οικογενειών και τα πολλαπλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικογένεια και τα 22

23 μέλη της οικογένειας μεμονωμένα, είναι οι βασικοί παράγοντες αυτής της άποψης. Ωστόσο, οι αναρίθμητοι οργανισμοί που εμπλέκονται, περιπλέκουν περισσότερο την προσέγγιση. Σκεφθείτε απλά για κάθε οργανισμό ξεχωριστά τη διαδικασία υποβολής, τη σύνταξη φακέλου, τις ώρες αναμονής κλπ. και τις διαφορές στους σχετικούς κώδικες δεοντολογίας τους, που αφορούν, για παράδειγμα, την ανταλλαγή πληροφοριών ή τη συμμετοχή των μελών της οικογένειας. Μια διεπιστημονική προσέγγιση ως λύση για τη σύγχυση Προς αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών προωθήθηκαν διαφορετικά κίνητρα σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι διεπιστημονικές υπηρεσίες, που συνεργάζονται σε περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας. Συνεργασίες στις οποίες συμμετέχουν διάφορες υπηρεσίες αναπτύχθηκαν ήδη στη δεκαετία του 1980 (τέλη) και του 1990 σε διάφορες χώρες, με μεγάλη παράδοση στις υπηρεσίες για άτομα που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης και βίας. Συχνά, τα κίνητρα αυτά βασίζονται στην ιδέα ότι η εκτέλεση της (κάποιες φορές νέας) σχετικής νομοθεσίας και οι πρωτοβουλίες της αστυνομίας επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα όταν συνδυάζονται σε μια συντονισμένη κοινωνική απάντηση σε περιπτώσεις που έχουν σχέση με τη βία. Στην απάντηση αυτή περιλαμβάνονται συντονισμένες προσπάθειες των εμπλεκόμενων οργανισμών και υπηρεσιών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Στόχος είναι η δημιουργία ενός συλλογικού δικτύου για τη στήριξη των θυμάτων και των μελών της οικογένειας τους, χρησιμοποιώντας διάφορες προσβάσιμες υπηρεσίες. Ο συντονισμός μεταξύ των εμπλεκόμενων οργανισμών και υπηρεσιών αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιτυχίας. Είδη συνεργασίας Η συνεργασία που περιλαμβάνει διάφορες υπηρεσίες εξελίσσεται σε έναν αυξανόμενα σημαντικό τρόπο αντιμετώπισης κοινωνικών θεμάτων, όπως κακομεταχείριση, κακοποίηση και βία, τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Παγκοσμίως η συνεργασία αυτή λαμβάνει διάφορες μορφές και δυναμικές, δικτύων, κοινοπραξιών, τόπων δημόσιας συζήτησης και συνεδριάσεων έως αλυσιδωτά μοντέλα και μοντέλα του τύπου όλα κάτω από μία στέγη. Ένα από τα πρώτα διεπιστημονικά προγράμματα που αφορούσαν την ενδοοικογενειακή βία αναπτύχθηκε στο Ντουλούθ της Μινεσότα. Το 2004, το πρόγραμμα Coordinated Community Response to Domestic Violence κέρδισε το βραβείο Μελλοντικής Πολιτικής για το Τέλος στη Βία κατά των Γυναικών και Κοριτσιών του οργανισμού UN Women και αναγνωρίστηκε διεθνώς ως κυρίαρχο μοντέλο για μια συντονισμένη προσέγγιση της ενδοοικογενειακής βίας. Επιπλέον η προσέγγιση αυτή υπήρξε το μοντέλο για πάρα πολλές διεπιστημονικές πρωτοβουλίες στην Ευρώπη (Shepard & Pence, 1999, Rösemann, 1989, in Logar, 2006). Ένα άλλο διάσημο μοντέλο είναι το βρετανικό MARAC. Αυτές οι Διυπηρεσιακές διασκέψεις αξιολόγησης κινδύνου εστιάζουν σε οικογένειες με προφίλ υψηλού κινδύνου ενδοοικογενειακής βίας, με σκοπό την αύξηση του επιπέδου ασφαλείας για τα θύματα. Πρόκειται για τοπικές συνεργασίες σύμπραξης, στις οποίες οργανισμοί υποστήριξης, αστυνομία και δικαστικές υπηρεσίες ανταλλάσουν πληροφορίες, για το σχεδιασμό συλλογικής δράσης για θύματα και δράστες, εστιάζοντας στα παιδιά που εμπλέκονται στην κατάσταση: διαμάχες που αφορούν το δικαίωμα επισκέψεων, αυξημένο κίνδυνο λόγω εγκυμοσύνης και η επίπτωση της βίας στα παιδιά που παρίστανται κλπ. Υπάρχουν επίσης μορφές συνεργασίας στην Ολλανδία, όπως τα Steunpunten Huiselijk Geweld (κέντρα στήριξης για την ενδοοικογενειακή βία), που συντονίζουν την προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας από τους κεντρικούς Δήμους και τα Σπίτια Ασφαλείας. Ένα Σπίτι Ασφαλείας σχεδιάζει μια εξατομικευμένη διαδικασία παροχής φροντίδας, στην οποία οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες συντονίζουν τις ενέργειες τους. Στο Βέλγιο διάφορες αλυσιδωτές προσεγγίσεις βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης από το 2012: το CO3 στην περιοχή της Αμβέρσας, το LINK στο Λιμβούργο και το Korte Keten (Βραχεία αλυσίδα) στο Mechelen. 23

24 Σημεία ενδιαφέροντος και τομείς βελτίωσηςo Ο αριθμός των πρωτοβουλιών διεπιστημονικής συνεργασίας που αναπτύχθηκαν σε διάφορες χώρες τα τελευταία χρόνια και τα πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν, δείχνουν σταδιακά την ανάγκη για μια τέτοια προσέγγιση. Όμως την ίδια στιγμή σε αυτή τη συλλογική προσέγγιση προκύπτουν επίσης σημεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη και τομείς που χρειάζονται βελτίωση. Ένα πρώτο σημείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι συχνά εστιάζουν μόνο σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, ενώ συνιστάται ανεπιφύλακτα μια προληπτική, ενεργή προσέγγιση, που παρέχει πρώιμο εντοπισμό, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της βίας στα παιδιά και τις συνέπειες της έκθεσης τους σε αυτήν. Επιπλέον, διάφορα μοντέλα ξεκίνησαν με κάποιο ειδικό που ενδιαφέρθηκε για την κατάσταση ή από κάποια έκθεση που συντάχθηκε μετά από περιστατικό εκδήλωσης βίας στην εν λόγω οικογένεια. Σε αυτούς τους τύπους περιπτώσεων υπάρχουν συχνά διαδικασίες που λειτουργούν κατά τρόπο αδιανόητο για τα μέλη της εν λόγω οικογένειας, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα αυτές οι βάσει σχεδίου παρεμβολές να μην έχουν πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, η προσέγγιση τους προστατευτικά γυαλιά είναι πολύ περιορισμένης αντίληψης και προφέρει ανεπαρκή προσοχή στο ευρύτερο, κοινωνικό περιεχόμενο. Το αποτέλεσμα είναι ότι συχνά δεν εστιάζουν μεμονωμένα στα μέλη της οικογένειας και κυρίως στα παιδιά. Ένα τρίτο σημείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη περιλαμβάνει το γεγονός ότι υπάρχει ευθυγράμμιση του σχεδίου δράσης που σχεδιάζεται τελικά, με τις ειδικές (και εθελοντικές) υπηρεσίες που εμπλέκονται, όπως αστυνομία, δικαστικές και κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά τα θύματα, τα παιδιά και οι δράστες συχνά πρέπει να ακολουθήσουν διαφορετικές διαδικασίες. Πρέπει να αναφερθούν σε διαφορετικά μέρη, να αντιμετωπίσουν ώρες αναμονής, (εν μέρει) να επαναλάβουν την ιστορία τους κλπ. Επιπλέον δεν μπορείς πάντα να αποτρέψεις τα θύματα από το να εγκαταλείψουν την προσπάθεια. Κέντρα Οικογενειακής Δικαιοσύνης Κάποιες συνεργασίες σύμπραξης εξελίχθηκαν σε μοντέλο όλα κάτω από μία στέγη σε απάντηση αυτών των σημείων που πρέπει να ληφθούν υπόψη και των περιοχών βελτίωσης. Το 2002, ιδρύθηκε στο Σαν Ντιέγκο, στην Καλιφόρνια το πρώτο Κέντρο Οικογενειακής Δικαιοσύνης. Ένα Κέντρο Οικογενειακής Δικαιοσύνης ενσωματώνει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες κάτω από μία στέγη. Το βασικό στοιχεία αυτής της ιδέας είναι ότι παρέχει επίσης μια φυσική τοποθεσία, την οποία μπορούν να επισκεφθούν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας - γυναίκες, άνδρες και παιδιά - για να δεχτούν κάθε είδους βοήθεια και όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες για να μπει ένα τέλος στην ενδοοικογενειακή βία. Ως αποτέλεσμα μπορούν να προβούν σε όλα τα απαραίτητα βήματα για την αποτροπή κλιμάκωσης της βίας. Αυτή η αρχή του όλα κάτω από μία στέγη φέρνει τις δικαστικές υπηρεσίες και την αστυνομία στο πλευρό της ιατρικής βοήθειας, των κοινωνικών υπηρεσιών, των προγραμμάτων ατομικής υποστήριξης, των υπηρεσιών για τις γυναίκες, των υπηρεσιών για τους νέους, των υπηρεσιών απασχόλησης και στήριξης του εισοδήματος, των δημοτικών υπηρεσιών κλπ. Τα θύματα και τα παιδιά τους που απευθύνονται εκεί μπορούν να αποκομίσουν συμβουλές, σχεδιασμό ασφαλείας, να προβούν σε κατάθεση, να επικοινωνήσουν με την υπηρεσία εισαγγελικής αρχής, να λάβουν νομικές συμβουλές, σχεδιασμό διαμονής, ιατρικά στοιχεία ύπαρξης βίας, βοήθεια όσον αφορά τις μεταφορές και επεξεργασία του τραύματος, κλπ. Χρησιμοποιώντας μια συλλογική προσέγγιση, η αποτελεσματική διαχείριση της υπόθεσης και η αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών έχουν σκοπό να παρέχουν εκτενέστερη υποστήριξη στα θύματα και τα παιδιά. Χτίζοντας γέφυρες μεταξύ των οργανισμών επιτυγχάνεται βελτιωμένη 24

25 πρόσβαση στους κατάλληλους οργανισμούς. Επιπλέον το κέντρο προσπαθεί να μετατρέψει την εμπειρία της κατάθεσης ή/και της αναζήτησης βοήθειας μετά από κάποιο βίαιο περιστατικό, σε λιγότερο δυσβάσταχτη για τα θύματα και τα παιδιά, παρέχοντας θερμή υποστήριξη και ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο διαφάνειας ως προς την πιθανή διαδικασία υποστήριξης. Ο αριθμός των Κέντρων Οικογενειακής Δικαιοσύνης αυξήθηκε σημαντικά από το Εκτός των πολλών κέντρων στις Η.Π.Α., τέτοια κέντρα υπάρχουν επίσης, για παράδειγμα, στο Μεξικό, την Αυστραλία, την Ιορδανία, την Νότιο Αφρική και πρόσφατα στην Ευρώπη. Η ανάπτυξη και η εργασιακές μέθοδοι των κέντρων μπορεί να διαφέρουν. Κάποιες φορές ιδρύονται από τοπικές αρχές ή από την αστυνομία, ενώ άλλες φορές αναπτύσσονται από κάποιο άσυλο ή καταφύγιο γυναικών. Κάποια κέντρα (όπως αυτά στο Μεξικό) είναι προσβάσιμα μόνο για θύματα γυναίκες, ενώ άλλα εστιάζουν σε όλα τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Ο αριθμός των υπηρεσιών που παρέχονται σε κάποιο κέντρο μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την περιοχή και τις τοπικές δυνατότητες. Στους μόνιμους συνεργάτες περιλαμβάνεται πάντα η αστυνομία, η υπηρεσία εισαγγελικής αρχής, οι κοινωνικές υπηρεσίες για θύματα και οι υπηρεσίες προστασίας του παιδιού. Οι εκτιμήσεις αποκαλύπτουν ότι αυτό το μοντέλο όλα κάτω από μία στέγη επιτυγχάνει θετικά αποτελέσματα: μείωση της (θανάσιμης) βίας, αυξημένη ασφάλεια και αυτονομία των θυμάτων, λιγότερη ανησυχία για τα θύματα και τα παιδιά τους, μεγαλύτερο βαθμό αποτελεσματικότητας και βελτιωμένο συντονισμό μεταξύ των υπηρεσιών. Ευρωπαϊκή Συμμαχία Κέντρων Οικογενειακής Δικαιοσύνης Το πρώτο Ευρωπαϊκό Κέντρο Οικογενειακής Δικαιοσύνης ιδρύθηκε στο Κρόυντον (Ηνωμένο Βασίλειο) και στη συνέχεια ακολούθησαν διάφορα άλλα. Το 2013, ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Κέντρων Οικογενειακής Δικαιοσύνης, με χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Δάφνη. Τα κεντρικά γραφεία αυτής της Συμμαχίας βρίσκονται στην Ολλανδία, στον οργανισμό έναρξης, το κέντρο Movisie. Ως μέρος του προγράμματος Δάφνη υπάρχουν έξι οργανισμοί σε ισάριθμο αριθμό πόλεων που έχουν δεσμευθεί να εξελιχθούν σε Κέντρα Οικογενειακής Δικαιοσύνης: Αμβέρσα, Βερολίνο, Μιλάνο, Τίλμπουργκ, Φένλο και Βαρσοβία. Τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Οικογενειακής Δικαιοσύνης ακολουθούν τις ισχύουσες αρχές: δημιουργούν ένα εύρος υπηρεσιών σε μία τοποθεσία, με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των θυμάτων και των παιδιών, όπου η ενδυνάμωση είναι ο κυρίαρχος στόχος και όπου οι δράστες έρχονται αντιμέτωποι και καθίστανται υπεύθυνοι για τη βίαιη συμπεριφορά τους. Η Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Κέντρων Οικογενειακής Δικαιοσύνης δέχεται πλέον πολλά αιτήματα από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και χώρες. Συνεργασία στο θέμα της παιδικής κακοποίησης Μέσα στα χρόνια, αναπτύχθηκαν επίσης διάφορες μορφές συνεργασίες που εστίασαν ειδικά στην παιδική κακοποίηση. Η αστυνομία, οι δικαστικές και κοινωνικές υπηρεσίες συνεργάστηκαν στα Κέντρα Στήριξης παιδιού, που ιδρύθηκαν στις Η.Π.Α. Το πλεονέκτημα είναι, για παράδειγμα, ότι διευκολύνεται ο γρήγορος εντοπισμός και ότι η διαδικασία της κατάθεσης είναι λιγότερο τραυματική για το θύμα, που πρέπει να πει την ιστορία του μόνο μία φορά. Άλλα παραδείγματα που μπορούμε να αναφέρουμε περιλαμβάνουν τα Τοπικά Συμβούλια για την Προστασία των Παιδιών (Local Safeguarding Children Boards) στην Μεγάλη Βρετανία, τα Σπίτια των Παιδιών (Children s Houses) στην Σουηδία, τα κέντρα διεπιστημονικής προσέγγισης της παιδικής κακοποίησης στην Γερμανία και το Protocol van Moed (Πρωτόκολλο Θάρρους) στο Βέλγιο. 25

26 Η οπτική της Ευρώπης για την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία Η παιδική κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν σοβαρά προβλήματα στην Ευρώπη. Συνεπώς δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όχι μόνο το Συμβούλιο της Ευρώπης, αλλά και τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ασχολούνται ενεργά σε αυτή τη μάχη, παρόλο που δεν κατέχουν μεγάλες δυνάμεις. Το 2009, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε το Πρόγραμμα της Στοκχόλμης ( ) κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της Σουηδίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόγραμμα αυτό μάχεται την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία. Η Προεδρία της Ισπανίας και του Βελγίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το στήριξε προβαίνοντας σε άλλες πρωτοβουλίες που αφορούν την ίδρυση Ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για τη βελτίωση της συλλογής και της ανταλλαγής δεδομένων. Επιπλέον, τον Αύγουστο του 2014, τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Αυτή η συνθήκη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εστιάζει στην πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δραστηριοποιούνται επίσης σε, για παράδειγμα, διάφορες αποφάσεις σε αυτό το θέμα. Με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη - ενσωματωμένο πλέον στον ευρύτερο Πρόγραμμα Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια ( ), - το 2000 ξεκίνησε μια ευρωπαϊκή συνεργασία μεταξύ μη κυβερνητικών οργανισμών και εθελοντικών οργανισμών, που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μάχη ενάντια της βίας κατά των παιδιών, των νέων και των γυναικών. Όλες αυτές οι προσπάθειες της Ευρώπης έχουν στόχο, για παράδειγμα, να συμβάλλουν στη σταδιακή εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών της Ευρώπης - όπως, για παράδειγμα, μεταξύ Βόρειας Ευρώπης, Νότιας Ευρώπης και των μετακομμουνιστικών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων κοινωνικοπολιτιστικής αξίας. Αυτό έχει μεγάλη σημασία λόγω του ότι υπάρχει αποδεδειγμένη σύνδεση μεταξύ της στάσης ενός ατόμου απέναντι στην παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία και των μακροκοινωνιολογικών παραγόντων, όπως ο βαθμός κοινωνικο-οικονομικής ανισότητας, η βία, ο ατομικισμός και η ανισότητα των φύλων (Roest, 2011). Όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο ανισότητας των φύλων, για παράδειγμα, ή της κοινωνικο-οικονομικής ανισότητας, τόσο πιο θετική είναι η στάση του εν λόγω ατόμου προς τη βία. Νομοθεσία Διαφορετικά κράτη μέλη της Ευρώπης ακολούθησαν διαφορετικές οδούς, για να καταστήσουν την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία αξιόποινα παραπτώματα. Τα περισσότερα κράτη μέλη διαθέτουν μεμονωμένα ένα ευρύ φάσμα νόμων, για τις τελευταίες δεκαετίες. Κάποιες φορές περιλαμβάνουν ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο, όπως το νομικό πλαίσιο της Ισπανίας του Η συγκεκριμένη νομοθεσία αφορά ειδικώς την ενδοοικογενειακή βία, ενώ άλλοι νόμοι εστιάζουν στην βία κατά των παιδιών και ιδιαίτερα στην προστασία των παιδιών. Σε μερικές περιπτώσεις υφίσταται νομοθεσία όπου η ενδοοικογενειακή βία κατονομάζεται ειδικώς. Στην πλειοψηφία τους οι περιπτώσεις αναφέρονται επίσης αποκλειστικά στις οικογενειακές σχέσεις, καθώς και σε επιβαρυντικές καταστάσεις στις οποίες εμπεριέχεται βία και εμπίπτουν σε γενικά σημεία. Διεπιστημονική συνεργασία Η ευρωπαϊκή μελέτη προτυποποίησης Feasibility study to assess the possibilities, opportunities and needs to standardise national legislation on violence against women, violence against children and sexual orientation violence, (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2010) αποκάλυψε ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη αλλαγή στην Ευρώπη προς τη διεπιστημονική συνεργασία που αφορά τη βία κατά των παιδιών και την ενδοοικογενειακή βία. Παρόλο που παρατηρούμε διαφορετικές ταχύτητες στην Ευρώπη, ένας αυξανόμενος αριθμός κρατών μελών αργά αλλά σταθερά εξελίσσονται σε μια συντονισμένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση αναφορικά με την παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία. 26

27 Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη προτυποποίησης η πλειοψηφία των κρατών μελών υποστηρίζουν ιδιαιτέρως την ανάγκη διεπιστημονικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης. Ανάλογα με το εν λόγω κράτος μέλος, η ανάγκη αυτή περιλαμβάνει διαφορετικούς συμμετέχοντες επαγγελματίες, εφαρμόζοντας αξιολογήσεις κινδύνου ή/και παρέχοντας παρεμβολές από διάφορες υπηρεσίες. Η συνεργασία είναι είτε νομικά κατοχυρωμένη (στο Βέλγιο, την Κύπρο, την Δανία, την Φινλανδία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, την Αυστρία, την Πορτογαλία, την Ρουμανία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Σουηδία) είτε παρέχεται στο πλαίσιο δεσμευτικών οδηγιών (Βουλγαρία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ολλανδία και Πολωνία). Επιπλέον υπάρχει διαφορά ως προς τους σκοπούς: η εστίαση μπορεί να βρίσκεται στον προσδιορισμό και την αξιολόγηση των κινδύνων ή/και μπορεί να εστιάζουν στην ανάπτυξη κάποιας δομής ώστε να παρέχεται βοήθεια και προστασία. Τα μέλη αυτών των συνεργασιών σύμπραξης διαφέρουν από κράτος μέλος σε κράτος μέλος: κοινωνικοί λειτουργοί, παροχείς φροντίδας, η αστυνομία, επαγγελματίες της εκπαίδευσης και ψυχολόγοι κλπ. Σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη υπάρχει ξεκάθαρη διάκριση μεταξύ της προσέγγισης και της διεπιστημονικής συνεργασίας, όσον αφορά την παιδική κακοποίηση από τη μία πλευρά και την ενδοοικογενειακή βία από την άλλη. Στην πράξη επίσης σπανίως αντιμετωπίζονται ως τομείς συνεκτικής πολιτικής. Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες της ενδοοικογενειακής βίας είναι επίσης θύματα παιδικής κακοποίησης και ως εκ τούτου τα δύο αυτά θέματα πρέπει να αντιμετωπιστούν το ένα δίπλα στο άλλο. Η ένωση αυτών των δύο τομέων πολιτικής περιλαμβάνει τόσο ευκαιρίες όσο και κινδύνους. Μια πιο συστηματική προσέγγιση μπορεί να αποτρέψει τον κατακερματισμό της παροχής βοήθειας. Από την άλλη πλευρά αυτή η ενοποίηση δεν είναι προφανής, λόγω του ότι περιλαμβάνει την ενοποίηση διαφόρων οργανωτικών αντιλήψεων. Προώθηση δεξιοτήτων και εκπαίδευση Η προώθηση των δεξιοτήτων και η εκπαίδευση των επαγγελματιών που εμπλέκονται στην παιδική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία είναι σημαντικά, ιδιαίτερα κατά την εφαρμογή νέων νομικών πλαισίων και κατά τη συμμετοχή σε διεπιστημονικές συνεργασίες σύμπραξης. Πολλά κράτη μέλη παρέχουν μαθήματα εκπαίδευσης που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία, αλλά μόνο κάποια κράτη μέλη παρέχουν υποχρεωτική εκπαίδευση για τους συμμετέχοντες, όπως αστυνομία, υπηρεσία εισαγγελικής αρχής και δικαστές. Αναφορικά με την εκπαίδευση που αφορά την παιδική κακοποίηση, μόνο δεκαπέντε κράτη μέλη παρέχουν υποχρεωτική εκπαίδευση για επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά που κινδυνεύουν. Επιπλέον, ο παρακάτω πίνακας αποκαλύπτει ότι, με εξαίρεση την Λετονία και την Ισπανία, δεν παρέχεται υποχρεωτική εκπαίδευση για τους επαγγελματίες που είναι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων σε δικαστικές διαδικασίες δίωξης, τιμωρίας και προστασίας του θύματος. Συνεπώς υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Αστυνομία Υπηρεσία εισαγγελικής αρχής Giudici Servizi per la tutela dei minori Psicologi dell infanzia Operatori sociali Insegnanti e personale infermieristico Υποχρεωτική υπηκοότητα BE, CY, DE, EE, ES, NL, SE, SI2, UK ES, LV ES, LV AT, DE, ES, FR, HU, IE, MT, RO, UK DE, ES, MT ES MT Υποχρεωτική σε συγκεκριμένες περιοχές LU, SI EE 0 LU LU 0 0 Προαιρετική (Γενικά) μη διαθέσιμη CZ, IT, LT, LV, MT, PL, PT, RO BG, EL, FI, FR, HU DE, IT, LT, PL, RO, SE, SI, UK BE, BG, CY, CZ, EL, FI, FR, HU, MT, NL, PT AT, CZ, DE, IT, LT, RO, SI, UK BE, BG, CY, EL, FI, FR, HU, MT, NL, PT, SE BE, BG, CY, CZ, EL, I, IT, LT, LV, NL, PL, PT, SE 0 BE, CY, EL, FI, HU, IT, LT, LV, NL, PL, PT, SE, UK BG, CZ, FR, RO BE, CY, DE, EL, FI, IT, LT, LV, MT, NL, PT, RO, SE, UK BG, CZ, FR, RO CY, CZ, DE, ES, IT, LT, LV, PL, SE, SI, UK BE, BG, EL4, FR, HU, NL, PT, RO Πίνακας: Ειδική εκπαίδευση για την παιδική κακοποίηση (Ευρωπαϊκή Ένωση 2010) 27

28 Η διεπιστημονική εκπαίδευση μπορεί να είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη για την περαιτέρω επιμόρφωση των επαγγελματιών. Η δυνατότητα μάθησης και απόκτησης εμπειρίας ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Οι συμμετέχοντες σε μαθήματα διεπιστημονικής εκπαίδευσης ανέφεραν μεγαλύτερο αλληλοσεβασμό και υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης, κατά την εργασία με συναδέλφους από άλλους επιστημονικούς κλάδους. Εστίαση Το σημείο εστίασης αυτού του οδηγού είναι: η προσφορά στα θύματα παιδικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας του πλέον κατάλληλου εύρους υπηρεσιών, που είναι πιθανό να τους δώσουν τη δυνατότητα να δραπετεύσουν από τη βία, καθώς αυτό αποτελεί δικαίωμα τους. Για να αποδοθούν ευθύνες στους ενόχους για τη βία και αυτό να γίνει έτσι ώστε να δημιουργηθούν ευκαιρίες για τις οικογένειες να προχωρήσουν, μαζί ή χωριστά. Για το σκοπό αυτό συνιστάται μια διεπιστημονική και εστιασμένη στην οικογένεια προσέγγιση. Μια τέτοια προσέγγιση βασίζεται στις ανάγκες των θυμάτων και των παιδιών, και στο δικαίωμα τους για ένα αποτελεσματικό και στοχευμένο εύρος υπηρεσιών, που θα σταματήσει τη βία και θα τους βοηθήσει να συνεχίσουν τη ζωή τους χωρίς βία, επουλώνοντας τη ζημιά όσο αυτό είναι δυνατόν. Οι διεπιστημονικές συνεργασίες σύμπραξης αναπτύχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες επειδή πολλά χρόνια πρακτικής αποκάλυψαν ότι πολύ συχνά, ως κοινωνία, αφήνουμε εκτεθειμένα τα θύματα και τα παιδιά τους. Σε πολλές περιπτώσεις η βοήθεια είναι ανεπαρκής και οι επιλογές του κάθε συνεργάτη ξεχωριστά σε αυτόν τον τομέα - από την αστυνομία και τις δικαστικές ή κοινωνικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες φροντίδας - είναι ανεπαρκείς ως προς το να παρέχουν αποτελεσματική απόκριση που θα αποδίδει δικαιοσύνη στα θύματα και τα παιδιά. Αυτό έχει σχέση με τα προβλήματα που υπάρχουν σε πολλούς τομείς τις ζωής τους, καθώς και στη δυναμική της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας. Η βία έχει επίδραση στους ανθρώπους και οι επιπτώσεις της δεν μπορούν να υποτιμώνται. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η στέρηση που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορούν τα μέλη της να βρουν διέξοδο από μόνα τους. Ωστόσο υπάρχουν επίσης επιλογές που παρέχονται από τη συνεργασία και τη συντονισμένη βοήθεια σε διάφορα μέτωπα. Χρησιμοποιώντας μια διεπιστημονική και εστιασμένη στην οικογένεια προσέγγιση μπορείτε επίσης να συμμετέχετε στον αγώνα κατά της παιδικής κακοποίησης και της ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να σχηματίσουμε μια αλυσίδα για να προστατεύσουμε μαζί τα παιδιά μας! 28