ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. Θέκα:

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Πξνζαλαηνιηζκόο κάξθεηηλγθ θαη ζπκκεηόρσλ ησλ κεηαπηπρηαθώλ ζπνπδώλ ησλ ειιεληθώλ Α.Ε.Θ. Επηβιέπνπζα: Πνιίλα Παπαζηαζνπνύινπ πνπδάζηξηα: Αζπαζία Ζώηνπ ΑΘΗΝΑ

2 Ευχαριςτύεσ Θεπμέρ εςσαπιζηίερ οθείλυ ζηην επιβλέποςζα δπ. Πολίνα Παπαζηαθοπούλος, επίκοςπη καθηγήηπια ηος Οικονομικού Πανεπιζηημίος Αθηνών, για ηην πολύηιμη βοήθειά ηηρ και ιδιαιηέπυρ για ηην άπηια και εποικοδομηηική ζςνεπγαζία καθ όλη ηη διάπκεια εκπόνηζηρ ηηρ ηελικήρ επγαζίαρ, από ηην επιλογή ενόρ εμπνεςζμένος θέμαηορ μέσπι ηην ηελική ολοκλήπυζή ηηρ. Δπιπλέον, θα ήθελα να εςσαπιζηήζυ ηην κα. Αηζάπος, διδάζκοςζα ζηην Δθνική Σσολή Γημόζιαρ Γιοίκηζηρ, για ηην οςζιαζηική ζςνειζθοπά ηηρ ζηη ζηαηιζηική πποζέγγιζη ηηρ επγαζίαρ. Οι ζςμβοςλέρ ηηρ με βοήθηζαν να αποζαθηνίζυ ζηαηιζηικέρ έννοιερ, πποκειμένος να καηαλήξυ ζε έγκςπα και ανηικειμενικά ζηαηιζηικά ζςμπεπάζμαηα. Α. Ζ. 2

3 Περύληψη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αηψλα έιαβε ρψξα ε επνλνκαδφκελε ηξίηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε. Απηή εθδειψζεθε κε ηελ αλάδπζε λέσλ ηερλνινγηψλ, νη νπνίεο δηεπθφιπλαλ ηελ ζπλερψο εμειηζζφκελε δηαδηθαζία ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. ήκεξα ζηελ Κνηλσλία ηεο Γλψζεο (Knowledge Society) θαη ζηελ Oηθνλνκία πνπ βαζίδεηαη ζηε γλψζε (Knowledge Economy), φιεο νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ε θνηλσληθή δπλακηθή βαζίδνληαη ζηνπο γλσζηηθνχο πφξνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, ην γεγνλφο απηφ έρεη θξίζηκεο ζπλέπεηεο γηα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ κηαο ρψξαο. πλαθφινπζα, παξαηεξήζεθε επέθηαζε ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη αικαηψδε αλάπηπμε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δληνχηνηο, ε θξίζε πνπ έρεη επέιζεη εδψ θαη ρξφληα ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα, ε ξαγδαία αχμεζε ησλ αληηθεηκέλσλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ θαη ε ζπλάθεηα αληηθεηκέλνπ κεηαμχ πνιιψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, ε ππνρξεκαηνδφηεζε ησλ παλεπηζηεκίσλ, ε επηβνιή δηδάθηξσλ θαη κάιηζηα πνιιέο θνξέο πςειψλ, ε απμεκέλε θνηηεηηθή κεηαλάζηεπζε ζηελ Δ.E θαη Η.Π.Α. θαη νη απαηήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο γηα πην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ζπληζηνχλ ζνβαξνχο ιφγνπο πηνζέηεζεο θηινζνθίαο θαη πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ εθ κέξνπο ησλ παλεπηζηεκηαθψλ ηδξπκάησλ. Η παξνχζα εξγαζία απνζθνπεί ζηελ κέηξεζε ηνπ βαζκνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ζην κάξθεηηλγθ θαη ζηνπο ζπκκεηφρνπο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. θαη ζηε δηαπίζησζε ζπζρέηηζεο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηελ αγνξά θαη ζηνπο ζπκκεηφρνπο κε ηελ απφδνζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δηδηθφηεξα, ζην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο, ζθηαγξαθείηαη ε δνκή ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα. Δλ ζπλερεία, αλαπηχζζεηαη ζπλνπηηθά ην λνκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ην θαζεζηψο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ πξνζθέξνπλ ηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. Καηφπηλ, ζην ηξίην θεθάιαην απνηππψλεηαη ελδειερψο ν θιάδνο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι, θαη γίλεηαη εθηελήο πεξηγξαθή ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ δέρνληαη ηα παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα απφ ηδησηηθά θνιιέγηα ζηελ Διιάδα θαη απφ παλεπηζηήκηα ηεο Δ.Δ.. Λακβάλνληαο ππφςε απηά ηα δεδνκέλα, γίλεηαη εχθνια θαηαλνεηφ φηη ηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. νθείινπλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα λέα δεδνκέλα θαη ζηελ παγθνζκηνπνηεκέλε εθπαίδεπζε. Η πξνζαξκνγή απηή ζα είλαη ε απάληεζε ζηηο λέεο πξνθιήζεηο, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ αλαβάζκηζε πνηφηεηαο θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. 3

4 Γηα λα γίλεη θαηαλνεηφο ν ξφινο ηνπ κάξθεηηλγθ ζηνλ θιάδν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ, ζην θεθάιαην 4 επηρεηξείηαη ε ζεσξεηηθή πιαηζίσζε ηνπ ζέκαηνο πξσηίζησο γχξσ απφ ην κάξθεηηλγθ ππεξεζηψλ θαη ηηο επηά ζπληζηψζεο ηνπ θαη δεπηεξεπφλησο ε ελλνηνιφγεζε θαη εξκελεία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ θαη ζπκκεηφρσλ ζηα παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα. Η κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη αθνξά ζηε ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ κέζσ ζπκπιήξσζεο εξσηεκαηνινγίσλ εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο αλέδεημαλ ζρεηηθά πςειφ πξνζαλαηνιηζκφ κάξθεηηλγθ θαη ζπκκεηφρσλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δπηπιένλ βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ (παξάκεηξνο πνπ κεηξάεη ηελ απφδνζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ) θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνπο θνηηεηέο (παξάκεηξνο πνπ κεηξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ αγνξά) θαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο εξγαδφκελνπο (παξάκεηξνο πνπ κεηξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ αγνξά). Λϋξεισ-κλειδιϊ ειιεληθά Α.Δ.Ι., πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ, κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο εξγαδφκελνπο, πνηφηεηα ππεξεζηψλ, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο, απφδνζε, δηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο, δηεπζπληέο 4

5 Abstract The first decade of the 21th century witnessed a process of swift and irrevocable change leading to what is now understood to be the third industrial revolution the advent of new technologies which have facilitated the ongoing march of globalisation. Today the Knowledge Society and the Knowledge Economy place cognitive resources at the centre of human activity and of social dynamics. Thus, this situation has critical implications for a country s human capital base: its citizens. Hence, it was observed a considerable growth of tertiary education and specifically of postgraduate programs. Nevertheless, the crisis that has occurred over years in the tertiary education in Greece, the rapid increase in the majors of the postgraduate programs and the affinity of object between many postgraduate programs, the underfunding of universities, the imposition of tuition fees, which are sometimes too high, the increased student immigration in Europe and USA and finally the requirement of the labour market for more specialized personnel comprise serious reasons for the adoption of philosophy and marketing orientation on behalf of the academic institutions. This essay aims at the measurement of the degree of market and stakeholder orientation in the postgraduate programs of Greek Higher Education Institutions and at the exploration of any correlation of market and stakeholder orientation with the performance of postgraduate programs. Specifically, the first part of the work describes the structure of higher education in Greece and then it is briefly developed the legal framework for the postgraduate programs offered by Greek Universities. Moreover, the chapter 3 presents thoroughly the industry of the postgraduate programs of the Greek Higher Education Institutions and describes extensively the competition from private colleges in Greece and the universities of E.E.. Taking into account this new reality, it is easy to understand the due importance that should be given by the Greek Universities in adapting to new circumstances and to the global education. This adjustment is the necessary response to new challenges, with a view to the upgrading of the quality and viability of postgraduate programs. In order to be understood the role of marketing in the industry of educational services, the chapter 4 endeavours to approach theoretically the above issue primarily from the point of view of services marketing and its seven components and, secondarily, by conceptualizing and interpreting the market and stakeholder orientation in academic institutions. 5

6 The methodology which is used in this paper refers to the collecting of primary data by completing questionnaires on behalf of the directors of postgraduate programs of Greek Universities. The analysis results revealed a high degree of market and stakeholder orientation of postgraduate programs of Greek Universities. Furthermore, the analysis found significant correlation between the quality of candidate students (a factor which measures the performance of postgraduate programs) and the students orientation (a factor which measures the market orientation) and significant correlation between the quality of candidate students and the employee orientation (a factor which measures the market orientation). Key-Words Greek Universities, market orientation, postgraduate programs, competition orientation, employee orientation, quality of services, stakeholder orientation, students orientation, performance, cross-functional coordination, directors. 6

7 Συντομογραφύεσ ΔΛΙΑΜΔΠ ΠΜ ΔΠΔΑΔΚ T.E.I. Α.Δ.Ι. Δ.Δ.. Μ.Γ.Δ. Δ.Π... Γ..Δ..Δ...Δ Δ.Π. Δ.Γ.Δ. Δ.Τ.ΙΙ. Γ.Δ.Π. Δ.Μ.Π. Δ.Δ.. M.B.A Διιεληθφ Ίδξπκα Δπξσπατθήο θαη Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα "Δθπαίδεπζε θαη Αξρηθή Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε" Σερλνινγηθά Δθπαηδεπηηθά Ιδξχκαηα Αλψηαηα Σερλνινγηθά Ιδξχκαηα Δξγαζηήξηα Διεπζέξσλ πνπδψλ Μεηαπηπρηαθφ Γίπισκα Δηδίθεπζεο Δηδηθφ Πξσηφθνιιν πλεξγαζίαο Γεληθή πλέιεπζε Δηδηθήο χλζεζεο πλέιεπζε Δηδηθήο χλζεζεο πληνληζηηθή Δπηηξνπή Δξεπλεηηθφ Πξνζσπηθφ Δηδηθή Γηαηκεκαηηθή Δπηηξνπή Δζληθφ πκβνχιην Παηδείαο Γηδαθηηθφ Δξεπλεηηθφ Πξνζσπηθφ Δζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν Δξγαζηήξηα Διεπζέξσλ πνπδψλ Master of Business Administration 7

8 Πύνακασ Περιεχομϋνων Δπραξηζηίεο... 2 Πεξίιεςε... 3 Λέμεηο-θιεηδηά... 4 Abstract... 5 Key-Words... 6 πληνκνγξαθίεο... 7 Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ... 8 Δηζαγσγή Γνκή ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα Θεζκηθφ πιαίζην κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ Αληαγσληζκφο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. απφ Ιδησηηθά θνιιέγηα ζηελ Διιάδα θαη απφ παλεπηζηήκηα ζηελ Δ.Δ Απνηχπσζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζηα Π.Μ. ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι Ιδησηηθά θνιιέγηα ζηελ Διιάδα Απνηχπσζε ζηνηρείσλ ειιήλσλ θνηηεηψλ ζηελ Δ.Δ Μίγκα κάξθεηηλγθ θαη πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ-ζπκκεηφρσλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ Μίγκα κάξθεηηλγθ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ Πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο (stakeholders) ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι Μεζνδνινγία Πεξηγξαθή ζπιινγήο ζηνηρείσλ Πεξηγξαθή ζρεδηαζκνχ εξσηεκαηνινγίνπ Γεηγκαηνιεςία πκπεξάζκαηα ειέγρσλ αμηνπηζηίαο θαη εγθπξφηεηαο Πεξηγξαθηθέο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο-αλαιχζεηο Frequencies Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο (students orientation) Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ (competition orientation) Γηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο (cross-functional coordination) Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο εξγαδφκελνπο (employee orientation) Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο (stakeholder orientation) Μέηξεζε ηνπ βαζκνχ αληαγσληζκνχ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ Μέηξεζε απφδνζεο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ κε βάζε ηνλ ξπζκφ κεηαβνιήο ησλ αηηήζεσλ θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ θνηηεηψλ Μέηξεζε ηνπ βαζκνχ ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηψλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία Αξηζκφο ησλ θνηηεηψλ πνπ δέρεηαη θάζε ρξφλν ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα Αλάιπζε πζρέηηζεο Correlation Analysis (κφλν γηα δείγκα business-oriented) πζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ πζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο ζπκκεηφρνπο πζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ θαη πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ πζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο ζπκκεηφρνπο

9 πκπεξάζκαηα Πεξηνξηζκνί-Πξνηάζεηο Δπίινγνο Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Ξέλε Βηβιηνγξαθία Πεγέο Internet Παξαξηήκαηα πγθεληξσηηθά ζηνηρεία γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε Δξσηεκαηνιφγην Αλάιπζε αμηνπηζηίαο Πίλαθεο frequencies

10 Ειςαγωγό Η εθπαίδεπζε ζηελ επξχηεξε έλλνηά ηεο είλαη νπνηαδήπνηε εκπεηξία ή δξάζε ε νπνία αζθεί επίδξαζε ζην κπαιφ, ζην ραξαθηήξα θαη ζηηο θπζηθέο ηθαλφηεηεο ελφο αλζξψπνπ. Η εθπαίδεπζε είλαη ε δηαδηθαζία, κέζσ ηεο νπνίαο κηα θνηλσλία κεηαθέξεη επί ηνχηνπ ζπζζσξεπκέλε γλψζε, ηθαλφηεηεο θαη αμίεο απφ ηε κία γεληά ζηελ επφκελε κέζσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ. Σα παλεπηζηήκηα απνζθνπνχλ ζηελ παξαγσγή θαη αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο, ηεο ηέρλεο θαη ηερλνινγίαο θαη ζηελ παξαγσγή λέαο γλψζεο κέζσ ηεο βαζηθήο θαη εθαξκνζκέλεο έξεπλαο. Δπηπξνζζέησο, ηδηαίηεξε βαξχηεηα απνδίδεηαη ζηελ πςειή, νινθιεξσκέλε, ζεσξεηηθή θαη εθαξκνζκέλε θαηάξηηζε ηνπ επηζηεκνληθνχ θαη ηερλνινγηθνχ θαη θαιιηηερληθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα γίλεηαη φιν θαη πην έληνλα ζπδήηεζε γηα ηελ απαίηεζε δηαθάλεηαο ζηε δηαρείξηζε δεκνζίνπ ρξήκαηνο θαη δεκνζίσλ δαπαλψλ θαη ηελ αλάγθε λα ηεζεί ε ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε σο θξίζηκε πξνηεξαηφηεηα έλαληη άιισλ θνηλσληθά επηζπκεηψλ δξαζηεξηνηήησλ. εκεηψλεηαη ζεκαληηθή αχμεζε ζην θνηλσληθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε, θαζφηη είλαη απηή πνπ παξάγεη ηελ πνηφηεηα ή κε ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ. Ωο εθ ηνχηνπ, ζα πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ επηζήκσο πην κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ πςειή πνηφηεηα ππεξεζηψλ (Voon 2006). Άιισζηε, δελ πξέπεη λα αγλννχκε θαη ηελ επίδξαζε ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ηεο δηεζλνχο θηλεηηθφηεηαο ησλ θαζεγεηψλ, εξεπλεηψλ, θνηηεηψλ θαη ηελ εκθάληζε ησλ αληαγσληζηηθψλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο. Δηδηθφηεξα, ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηαγξάθεηαη ζεκαληηθή επέθηαζε ηεο δεκφζηαο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (παλεπηζηήκηα, ζρνιέο, ηκήκαηα, γεσγξαθηθή δηαζπνξά ησλ ΑΔΙ ζε φιε ηε ρψξα). Η έξεπλα ηεο ICAP (2005) θαηαδεηθλχεη φηη απμήζεθε θαη ν αξηζκφο ησλ ππνςεθίσλ πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζηε δεκφζηα ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ωζηφζν, κεξίδην ησλ επηηπρφλησλ ππνςεθίσλ δελ θαηάθεξε λα εληαρζεί ζηηο ζρνιέο πνπ επηζπκεί. Σα παξαπάλσ εληείλνπλ ηνλ αληαγσληζκφ κε ηνλ ηνκέα ηεο ηδησηηθήο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο αιιά θαη κε ηα παλεπηζηήκηα ηνπ εμσηεξηθνχ. Η ηαρεία αλάπηπμε θαη δηεχξπλζε ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη νη λέεο πξνθιήζεηο πνπ απηή αληηκεησπίδεη ιφγσ ηεο δηεζλνπνίεζεο ησλ νηθνλνκηψλ θαη ησλ 10

11 αγνξψλ εξγαζίαο έρνπλ απνθηήζεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε ζχγρξνλε επνρή. Πέξαλ απηνχ φκσο, ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα, ην ειιεληθφ παλεπηζηεκηαθφ ζχζηεκα έρεη ππνζηεί νξγαλσηηθέο θαη πνιηηηζκηθέο αιιαγέο πνπ εκπνδίδνπλ ηα παλεπηζηήκηα λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη λα επηηειέζνπλ ηελ απνζηνιή ηνπο (Έθζεζε ηεο Γηεζλνχο πκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Σξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα, 2011). Οη θνηλσληθνί θαη νηθνλνκηθνί ζηφρνη ησλ ζπζηεκάησλ ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, νη νηθνλνκηθέο δηαθπκάλζεηο θαη αλαδηαξζξψζεηο, ε βησζηκφηεηα, ε ζεζκηθή θαη νξγαλσηηθή δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ΑΔΙ, ε θηλεηνπνίεζε ησλ απαξαίηεησλ πφξσλ δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ απνξξφθεζε ησλ λέσλ πηπρηνχρσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Η δπζθνιία απφιπζεο γεξαηφηεξσλ εξγαδνκέλσλ θαη ε ζπξξίθλσζε ηεο δεκφζηαο απαζρφιεζεο πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ηε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο ησλ απνθνίησλ ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Μεηά ην πηπρίν, ε πξαγκαηνπνίεζε ελφο Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ (Π.Μ..), δεδνκέλνπ ηεο αλεξγίαο πνπ ηαιαηπσξεί ηνπο πηπρηνχρνπο θαη ηεο απαίηεζεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο γηα εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ θαίλεηαη λα απνηειεί ηελ απάληεζε γηα ρηιηάδεο απνθνίηνπο θαη έρεη νδεγήζεη ζηελ αικαηψδε αλάπηπμε ησλ ΠΜ θαη πνιιέο θνξέο ζηελ δηδαθηνξηθή εθπαίδεπζε. Η κεηαπηπρηαθή εθπαίδεπζε ζπληζηά κηα δηαθξηηή επέλδπζε-πξνζσπηθή ή εζληθή ζην αλζξψπηλν θεθάιαην. Η ελ ιφγσ εθπαίδεπζε ζηνρεχεη ζηελ εθπαίδεπζε ησλ πνιηηψλ θαη επαγγεικαηηψλ κε πςειέο δεμηφηεηεο θαη ηνπο θαζηζηά ηθαλνχο ζηελ επίιπζε ηδηαίηεξσλ ζεκάησλ ηεο ρψξαο ηνπο, σο θνκκάηη πηα ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο θνηλσλίαο. Η Kearney (2008) αλαθέξεη φηη ν πινχηνο πνπ απνξξέεη απφ ηηο εηδηθφηεηεο θαη ηα ηαιέληα ησλ αλζξψπσλ, ζρεκαηίδνπλ κηα βάζε αλεχξεζεο ιχζεσλ ζηα ζέκαηα βηψζηκεο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο, φπσο κείσζε ηεο θηψρεηαο, δηεχξπλζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε θαη ζηελ εθπαίδεπζε, απνηειεζκαηηθή δηαθπβέξλεζε, δίθαηεο ξπζκίζεηο γηα ηηο δηεζλείο νηθνλνκηθέο ηάζεηο θ.α. Μεγάιε ψζεζε ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα έδσζαλ ηα πςειά θνλδχιηα ηνπ 1νπ ΔΠΔΑΔΚ κηα δεθαεηία πξηλ θαη απφ ηα νπνία ρξεκαηνδνηήζεθαλ ε ζχζηαζε, ε νξγάλσζε θαη νη ππνδνκέο ηνπο. Σα Α.Δ.Ι. κεηά ηε ιήμε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, έπξεπε λα ζηεξίμνπλ κφλα ηνπο ηε ζπλέρηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, κε απνηέιεζκα πνιιά απφ απηά λα πξνβιέςνπλ ηελ θαηαβνιή δηδάθηξσλ γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο βησζηκφηεηάο ηνπο (Κπξίηζε, 2007). ήκεξα, ππάξρνπλ ηκήκαηα κε δίδαθηξα πνπ θηάλνπλ αθφκα θαη ηα επξψ. Σν θφζηνο γηα θάζε κεηαπηπρηαθφ δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ην 11

12 ηκήκα, ην γλσζηηθφ αληηθείκελν θαη ην παλεπηζηήκην. Γεγνλφο, πάλησο, είλαη φηη νη αληζφηεηεο ζηα δίδαθηξα εληνπίδνληαη θαη ζε πξνγξάκκαηα κε παξεκθεξή γλσζηηθφ αληηθείκελν. Έηζη, ηα δίδαθηξα πνπ απαηηεί ην Μ.B.A ζην Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ αλέξρνληαη ζηα επξψ, ζην Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην ην M.B.A κπνξεί λα θηάζεη κέρξη επξψ. Η δήηεζε κεηαπηπρηαθψλ είλαη έληνλε, κε ζπλέπεηα ε πξνζθνξά λα κελ κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηελ εθδεινχκελε δήηεζε θαη απηφ θπζηθά έρεη νδεγήζεη ζηελ ηκεκαηνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ππνςήθησλ θνηηεηψλ κε ηε δεκηνπξγία δηαθνξεηηθψλ ηκεκάησλ γηα πιήξε ή κεξηθή θνίηεζε, αιιά θαη γηα ζηειέρε ή εξγαδφκελνπο. Σα θξηηήξηα εηζαγσγήο δηαθνξνπνηνχληαη θη απηά αλά ηκήκα θαη εηδίθεπζε, θαη πξνβιέπνπλ απφ γξαπηή εμέηαζε θαη ζπλέληεπμε κέρξη εξγαζηαθή εκπεηξία, γλψζεηο μέλσλ γισζζψλ, GMAT, θ.α. Σα ηειεπηαία ρξφληα φιν θαη πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα αλαγλσξίδνπλ ηελ αλάγθε ηνπ κάξθεηηλγθ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ. Σν κάξθεηηλγθ ζα κπνξνχζε λα νξηζηεί σο έλα ζπλνιηθφ ζχζηεκα επηρεηξεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζρεδηαζκέλν έηζη, ψζηε λα πξνγξακκαηίδεη, λα ηηκνινγεί, λα πξνβάιιεη θαη λα δηαλέκεη πξντφληα θαη ππεξεζίεο πνπ ηθαλνπνηνχλ αλάγθεο ζε παξφληεο θαη δπλεηηθνχο πειάηεο (Stanton, 1978). Βέβαηα ζην γεγνλφο φηη ην κάξθεηηλγθ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ θεξδίδεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο ζπλεγνξεί θαη ε εηζαγσγή ησλ ηδησηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ε ζπλάθεηα αληηθεηκέλσλ κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ παλεπηζηεκίσλ, αιιάδνληαο έηζη ηε λννηξνπία ησλ αλζξψπσλ σο πξνο ηελ εθπαίδεπζε. Δηδηθφηεξα, ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα άξρηζαλ λα αλαγλσξίδνπλ ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ κάξθεηηλγθ, ιφγσ κείσζεο θξαηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο, ζηελφηεηαο νηθνλνκηθψλ πφξσλ, εκθάληζεο λέσλ αληαγσληζηψλ ή αλάδεημεο λέσλ αλαγθψλ ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ. Η πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεσξνχλ ην κάξθεηηλγθ σο ζθιεξή πψιεζε ή παξαπιαλεηηθή δηαθήκηζε, ή φηη δελ ζπλάδεη ε θηινζνθία ηνπ κάξθεηηλγθ κε ηεο εθπαίδεπζεο, αιιά κφλν κε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ζηφρνο ηνπο είλαη ην θέξδνο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν φξνο απηφο έρεη πνιχ επξχηεξε έλλνηα. Σν κάξθεηηλγθ είλαη κηα αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, πνπ απνζθνπεί ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη επηζπκηψλ ησλ πειαηψλ κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο αληαιιαγήο. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη νη αξρέο ηεο επηζηήκεο ηνπ κάξθεηηλγθ κπνξεί λα έρνπλ ηδηαίηεξα επηηπρεκέλε εθαξκνγή θαη ζην ρψξν ησλ κε θεξδνζθνπηθψλ νξγαληζκψλ θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Η πνηφηεηα ππεξεζηψλ ζηνλ θιάδν ηεο εθπαίδεπζεο είλαη θξίζηκεο ζεκαζίαο γηα κηα πιεζψξα ιφγσλ, φπσο ε απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, αληαπφθξηζε ζηηο 12

13 θπβεξλεηηθέο απαηηήζεηο θαη αληαπφθξηζε ζηηο ζπλερψο απμαλφκελεο θνηλσληθέο πξνζδνθίεο (Galloway 1998). 13

14 1. Δομό τριτοβϊθμιασ εκπαύδευςησ ςτην Ελλϊδα Η εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα παξέρεηαη απφ ην θξάηνο θαη είλαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε απφ ην άξζξν 16, ην νπνίν είλαη ζε ηζρχ απφ ην Σν ελ ιφγσ άξζξν παξέρεη πιήξε απηνδηνίθεζε θαη αθαδεκατθή ειεπζεξία ζηα παλεπηζηήκηα. Δληνχηνηο, ηα Διιεληθά παλεπηζηήκηα εκπίπηνπλ ζηε δηεχζπλζε ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ. Η θπβέξλεζε θαζνξίδεη ηε δεκηνπξγία ηνπο, ηε δνκή θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο. Η θξαηηθή λνκνζεζία θαζνξίδεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ, ηελ πξνκήζεηα, ηελ νηθνλνκηθή επίβιεςε θαη ηελ απαζρφιεζε ησλ παλεπηζηεκίσλ. Σα παλεπηζηήκηα ρξεκαηνδνηνχληαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά απφ ην θξάηνο, κέζσ πξνυπνινγηζκψλ ή πξνγξακκάησλ (π.ρ. ζπγθεθξηκέλα εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα). Υξήδεη αλαθνξάο φηη ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην απαγνξεχεη ηελ ίδξπζε ηδησηηθψλ παλεπηζηεκίσλ (άξζξν 16 πληάγκαηνο 1975/1986/2001). Π.ρ. ηα εξγαζηήξηα ειεπζέξσλ ζπνπδψλ δελ ηεινχλ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ θαη απνθηνχλ άδεηα ιεηηνπξγίαο σο επηρεηξήζεηο παξνρήο ππεξεζηψλ απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο. Η έξεπλα ηεο ICAP (2005) αλαθέξεη φηη απηά παξέρνπλ απιά θάπνηεο βεβαηψζεηο ζπνπδψλ (φρη πηπρία), ελψ ηα πηπρία ρνξεγνχληαη απφ ηνπο ζπλεξγαδφκελνπο θνξείο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηνπ εμσηεξηθνχ. χκθσλα κε ηνπο λ.2916/2001, 4009/2011, ε αλψηαηε εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα απνηειείηαη απφ ηνλ παλεπηζηεκηαθφ θαη ηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα (T.E.I.). Δηδηθφηεξα: -Παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε: δεκφζηα θαη δσξεάλ, παίξλεη κία απφ ηηο παξαθάησ κνξθέο: Ανώηαηα Δκπαιδεςηικά Ιδπύμαηα (ΑΔΙ)/Παλεπηζηήκηα, πνπ πξνζθέξνπλ πξνγξάκκαηα δηάξθεηαο 4 εηψλ (εθηφο απφ ηα Πνιπηερλεία θαη Γεσπνληθή φπνπ ηα πξνγξάκκαηα δηαξθνχλ 5 έηε θαη ηελ Ιαηξηθή ρνιή φπνπ ηα πξνγξάκκαηα δηαξθνχλ 6 έηε). Πνιπηερλείν Αλψηαηε ρνιή Καιψλ Σερλψλ (ΑΚΣ) ήκεξα ν αξηζκφο ησλ θξαηηθψλ παλεπηζηήκησλ αλέξρεηαη ζε 23. χκθσλα κε ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, απηά είλαη: 1. Aλψηαηε ρνιή Καιψλ Σερλψλ 2. Iφλην Παλεπηζηήκην 14

15 3. Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο 4. Γεσπνληθφ Παλεπηζηήκην Aζελψλ 5. Γεκνθξίηεην Παλεπηζηήκην Θξάθεο 6. Γηεζλέο Παλεπηζηήκην Διιάδνο 7. Δζληθφ & Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ 8. Δζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν 9. Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην 10. Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ 11. Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ 12. Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο 13. Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο 14. Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ 15. Παλεπηζηήκην Κξήηεο 16. Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο Οηθνλoκηθψλ & Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ 17. Παλεπηζηήκην Παηξψλ 18. Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο 19. Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ 20. Παλεπηζηήκην ηεξεάο Διιάδαο 21. Πάληεην Παλεπηζηήκην Κνηλσληθψλ & Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ 22. Πνιπηερλείν Κξήηεο 23. Υαξνθφπεην Παλεπηζηήκην Με ηελ νινθιήξσζε ησλ ζπνπδψλ γηα ηελ απφθηεζε ηνπ πηπρίνπ ΑΔΙ, ν απφθνηηνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αθνινπζήζεη κεηαπηπρηαθέο ή απεπζείαο δηδαθηνξηθέο ζπνπδέο, εθφζνλ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ ηίζεληαη απφ ηα εθάζηνηε ηκήκαηα. Δηδηθφηεξα γηα ηελ απνδνρή ζε πξφγξακκα δηδαθηνξηθνχ ζπλήζσο απαηηείηαη ε θαηνρή κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ απφ ηνλ ππνςήθην. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ απεηθνλίδνληαη ζηνλ Πίλαθα 5. (Παξάξηεκα 1), ηα ηκήκαηα ησλ Διιεληθψλ Α.Δ.Ι., φπνπ ιεηηνπξγνχλ Πξνγξάκκαηα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ, αλέξρνληαη ζε 287. Σα ΠΜ δηαθξίλνληαη ζε: Μεηαπηπρηαθέο πνπδέο Δηδίθεπζεο πνπ νδεγνχλ ζηελ απφθηεζε Μεηαπηπρηαθνχ Γηπιψκαηνο Δηδίθεπζεο (ΜΓΔ) θαη Γηδαθηνξηθέο πνπδέο πνπ νδεγνχλ ζηελ απφθηεζε Γηδαθηνξηθνχ Γηπιψκαηνο. 15

16 - Σερλνινγηθή εθπαίδεπζε: έρεη δχν βαζηθέο κνξθέο: Σερλνινγηθά Δθπαηδεπηηθά Ιδξχκαηα (ΣΔΙ). Πξνζθέξνπλ κηθξφ θχθιν ζπνπδψλ, δηάξθεηαο 3,5 εηψλ θαη έλα εμάκελν πξαθηηθήο άζθεζεο. ΑΣΠΑΙΤΔ /Αλψηαηε ρνιή Παηδαγσγηθήο θαη Σερλνινγηθήο Δθπαίδεπζεο Η εηζαγσγή ησλ καζεηψλ ζηα παξαπάλσ ηδξχκαηα εμαξηάηαη απφ ηελ απφδνζή ησλ καζεηψλ ζηηο παλειιήληεο εμεηάζεηο νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ 3ε ηάμε ηνπ ιπθείνπ. - Εμσ-παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε: ε ελ ιφγσ εθπαίδεπζε πεξηιακβάλεη ζρνιέο πνπ παξέρνπλ επαγγεικαηηθή ή άιιε εηδηθή εθπαίδεπζε ζηηο νπνίεο ε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ δελ ππεξβαίλεη ηα 3 ρξφληα. ηελ θαηεγνξία απηή εκπίπηνπλ νη παξαθάησ ζρνιέο: Ανώηαηερ Αζηςνομικέρ Σσολέρ: (ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Πξνζηαζίαο ηνπ Πνιίηε) Ακαδημίερ Δμποπικού Ναςηικού: (ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Θαιαζζίσλ Τπνζέζεσλ, Νήζσλ θαη Αιηείαο) Ανώηαηερ Δκκληζιαζηικέρ Σσολέρ: (ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ) Ανώηαηερ ζσολέρ Θεάηπος και Φοπού: (ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ & Σνπξηζκνχ) Ανώηαηερ Σσολέρ Τοςπιζηικών Δπαγγελμάηυν: (ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ & Σνπξηζκνχ) Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ 20 εηψλ, ππάξρεη έλαο απμαλφκελνο αξηζκφο ηδησηηθψλ ηδξπκάησλ κε ηελ νλνκαζία κολλέγια ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ σο ΔΔ (Δξγαζηήξηα Διεπζέξσλ πνπδψλ) πνπ ζπλεξγάδνληαη κε μέλα παλεπηζηήκηα ζαλ μέλνπο νξγαληζκνχο πηζηνπνίεζεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο θαη πξνζθέξνπλ κία πνηθηιία πξνγξακκάησλ αλψηαηεο εθπαίδεπζεο θαη νδεγνχλ ζε πηπρία ή κεηαπηπρηαθά δηπιψκαηα. Σα πεξηζζφηεξα απφ απηά ζπλεξγάδνληαη κε αγγιηθά παλεπηζηήκηα θαη θάπνηα κε ακεξηθαληθά παλεπηζηήκηα ή νξγαληζκνχο πηζηνπνίεζεο, (Lutran, 2010). 16

17 2. Θεςμικό πλαύςιο μεταπτυχιακών προγραμμϊτων Σν ζεζκηθφ πιαίζην ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ δηέπεηαη απφ ηνπο παξαθάησ λφκνπο: Ν. 1566/1985: Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο, Ν. 2083/1992: Δθζπγρξνληζκφο ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο, Ν. 2327/1995: Δζληθφ πκβνχιην Παηδείαο, ξχζκηζε ζεκάησλ έξεπλαο παηδείαο θαη κεηεθπαίδεπζεο εθπαηδεπηηθψλ θαη άιιεο δηαηάμεηο, Ν. 2413/1996: Η ειιεληθή παηδεία ζην εμσηεξηθφ, ε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε θαη άιιεο δηαηάμεηο, Ν. 2916/2001: Γηάξζξσζε ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο θαη ξχζκηζε ζεκάησλ ηνπ ηερλνινγηθνχ ηνκέα απηήο, N. 3685/08: Θεζκηθφ πιαίζην γηα ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο θαη N. 4009/2011: Γνκή, ιεηηνπξγία, δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ζπνπδψλ θαη δηεζλνπνίεζε ησλ αλσηάησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη αλαθνξά ησλ ζεκαληηθφηεξσλ άξζξσλ ησλ αλσηέξσ λφκσλ, πνπ άπηνληαη ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ. Ν. 2327/1995: Εζληθό πκβνύιην Παηδείαο, ξύζκηζε ζεκάησλ έξεπλαο παηδείαο θαη κεηεθπαίδεπζεο εθπαηδεπηηθώλ θαη άιιεο δηαηάμεηο Άξζξν 15 ηνπο κεηαπηπρηαθνχο ζπνπδαζηέο κπνξεί λα ρνξεγνχληαη ππνηξνθίεο ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ νπνίσλ, θαζψο θαη ην χςνο ηνπ αληίζηνηρνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ θαζνξίδνληαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ θαη Οηθνλνκηθψλ. Άξζξν 16 Παξ 1. α.: Οη πηπρηνχρνη Σ.Δ.Ι. κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχλ κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζηα Α.Δ.Ι.. Σν ηκήκα πνπ επηζπκνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο απνθαζίδεη γηα ηε κεηαθνξά πηζησηηθψλ κνλάδσλ ησλ ππνςεθίσλ ή ηελ παξαπνκπή ζε εμέηαζε καζεκάησλ ζην νηθείν παλεπηζηεκηαθφ ηκήκα. 17

18 Ν. 2413/1996: Η ειιεληθή παηδεία ζην εμσηεξηθό, ε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε θαη άιιεο δηαηάμεηο Άξζξν 43: Αλαγλώξηζε ηίηισλ ζπνπδώλ Παλεπηζηεκίνπ Κύπξνπ θαη άιια ζέκαηα ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Παξ.8: ηνπο θνηηεηέο ειιεληθήο ππεθνφηεηαο πνπ είλαη εγγεγξακκέλνη ζε κεηαπηπρηαθά Σκήκαηα ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. γηα απφθηεζε κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ κε εηδίθεπζε (Masters) ή δηδαθηνξηθνχ δηπιψκαηνο δχλαηαη λα ρνξεγνχληαη δάλεηα απφ πηζησηηθνχο νξγαληζκνχο θαη ηδξχκαηα κε ηελ εγγχεζε ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ ή κε επηδφηεζε ηνπ επηηνθίνπ απφ ην Γεκφζην. Η δηαδηθαζία ρνξήγεζεο ηνπ δαλείνπ ξπζκίδεηαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ θαη Οηθνλνκηθψλ. Ν. 2916/2001: Δηάξζξσζε ηεο αλώηαηεο εθπαίδεπζεο θαη ξύζκηζε ζεκάησλ ηνπ ηερλνινγηθνύ ηνκέα απηήο Άξζξν 5 Παξ. 13: Σκήκαηα Σ.Δ.Ι. κπνξνχλ λα ζπκπξάηηνπλ ζηε ιεηηνπξγία Π.Μ.. πνπ δηνξγαλψλνληαη ζε Παλεπηζηήκηα εζσηεξηθνχ ε νκνηαγή εμσηεξηθνχ, κε ηε ζπκκεηνρή ζε απηά κειψλ Δ.Π. ή ηε δηάζεζε ρψξσλ θαη εγθαηαζηάζεσλ. N. 3685/08 (ΦΕΚ 148 Α/ ) : Θεζκηθό πιαίζην γηα ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο Άξζξν 1: Γεληθέο δηαηάμεηο Παξ. 1: Σα Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ιδξχκαηα (Α.Δ.Ι.) έρνπλ ηελ επζχλε γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ νξγάλσζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ζηελ Διιάδα θαη ρνξεγνχλ Μεηαπηπρηαθά Γηπιψκαηα Δηδίθεπζεο (Μ.Γ.Δ.) θαη Γηδαθηνξηθά Γηπιψκαηα (Γ.Γ.). Παξ. 2: Σκήκαηα ησλ Α.Δ.Ι. κπνξνχλ λα νξγαλψλνπλ απηνδχλακα ή λα ζπλδηνξγαλψλνπλ κεηαμχ ηνπο ή κε νκνηαγή ηδξχκαηα ηνπ εμσηεξηθνχ Πξνγξάκκαηα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ (Π.Μ..) γηα ηε ρνξήγεζε Μ.Γ.Δ. 18

19 Άξζξν 4: Εηζαθηένη ζηα Π.Μ.. - Δηαδηθαζίεο επηινγήο Παξ. 1α): ηα Π.Μ.. γίλνληαη δεθηνί πηπρηνχρνη Α.Δ.Ι. ηεο εκεδαπήο ή νκνηαγψλ αλαγλσξηζκέλσλ ηδξπκάησλ ηεο αιινδαπήο. Η επηινγή ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηεο επηηξνπήο κειψλ Γ.Δ.Π. ή Δ.Π. ηνπ νηθείνπ Σκήκαηνο γίλεηαη θπξίσο κε ζπλεθηίκεζε ησλ εμήο θξηηεξίσλ: ην γεληθφ βαζκφ ηνπ πηπρίνπ, ηε βαζκνινγία ζηα πξνπηπρηαθά καζήκαηα πνπ είλαη ζρεηηθά κε ηα καζήκαηα ηνπ Π.Μ.., ηελ επίδνζε ζε δηπισκαηηθή εξγαζία, φπνπ απηή πξνβιέπεηαη ζην πξνπηπρηαθφ επίπεδν θαη ηελ ηπρφλ εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ ππνςεθίνπ. Παξ. 3: ε θάζε Π.Μ.. επηπιένλ ηνπ αξηζκνχ εηζαθηέσλ, γίλεηαη δεθηφο έλαο (1) ππφηξνθνο ηνπ Ιδξχκαηνο Κξαηηθψλ Τπνηξνθηψλ (Ι.Κ.Τ.) πνπ πέηπρε ζην ζρεηηθφ δηαγσληζκφ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ εζσηεξηθνχ ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπ Π.Μ.. θαη έλαο (1) αιινδαπφο ππφηξνθνο ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο. Άξζξν 5: Δηδάζθνληεο ζηα Π.Μ.. - Επηβιέπνληεο Σε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ θαη ηηο αζθήζεηο ζηα Π.Μ.. κπνξνχλ λα αλαιακβάλνπλ: Μέιε Γ.Δ.Π. ή Δ.Π. ηνπ νηθείνπ Σκήκαηνο ή άιισλ Σκεκάησλ ηνπ ίδηνπ ή άιινπ Α.Δ.Ι., απνρσξήζαληεο ιφγσ νξίνπ ειηθίαο θαζεγεηέο, επηζθέπηεο θαζεγεηέο, εηδηθνί επηζηήκνλεο ή δηδάζθνληεο βάζεη ηνπ π.δ. 407/1980 (ΦΔΚ 112 Α ), νη νπνίνη είλαη θάηνρνη δηδαθηνξηθνχ δηπιψκαηνο. Δξεπλεηέο αλαγλσξηζκέλσλ εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ ηεο εκεδαπήο ή ηεο αιινδαπήο θαη Δπηζηήκνλεο αλαγλσξηζκέλνπ θχξνπο. Άξζξν 6: Δηάξζξσζε - Έγθξηζε Π.Μ.. ηεο εκεδαπήο Παξ. 1: Σα Π.Μ.. θαηαξηίδνληαη απφ ηε Γ..Δ.. ηνπ νηθείνπ Σκήκαηνο θαη ππνβάιινληαη γηα έγθξηζε ζηε.δ.. ηνπ Ιδξχκαηνο. Κάζε Π.Μ.. θαηαιήγεη ζηελ απνλνκή Μ.Γ.Δ. θαη δηαξθεί ηνπιάρηζηνλ έλα πιήξεο εκεξνινγηαθφ έηνο. ε πεξίπησζε ιεηηνπξγίαο Π.Μ.. κεξηθήο θνίηεζεο, ε δηάξθεηά ηνπ πξέπεη λα είλαη ηνπιάρηζηνλ θαηά έλα εμάκελν κεγαιχηεξε απφ απηή ησλ Π.Μ.. πιήξνπο θνίηεζεο. Παξ. 3: Η ηειηθή έγθξηζε ηνπ Π.Μ.. γίλεηαη κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, πνπ δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο. 19

20 Άξζξν 7: Δηάξθεηα Π.Μ.. Η δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο ελφο Π.Μ.. είλαη ην πνιχ νθηψ (8) έηε θαη πξνβιέπεηαη ζηελ εγθξηηηθή ππνπξγηθή απφθαζε. Άξζξν 8: Πόξνη ησλ Π.Μ.. - Δηαρείξηζε εζόδσλ Παξ. 1α): Πφξνη ησλ Π.Μ.. κπνξεί λα είλαη δσξεέο, παξνρέο, θιεξνδνηήκαηα, ρνξεγίεο θνξέσλ ηνπ δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ ηνκέα γεληθά, λνκηθψλ ή θπζηθψλ πξνζψπσλ ή πφξνη απφ εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα, θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα, επηρνξεγήζεηο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη δίδαθηξα. β) Σα Π.Μ.. δηθαηνχληαη ρξεκαηνδφηεζεο απφ ηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Παξ. 3: Ο Γηεπζπληήο ηνπ Π.Μ.. είλαη αξκφδηνο γηα ηε ζχληαμε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη απνινγηζκνχ ηνπ Πξνγξάκκαηνο. N. 4009/2011: Δνκή, ιεηηνπξγία, δηαζθάιηζε ηεο πνηόηεηαο ησλ ζπνπδώλ θαη δηεζλνπνίεζε ησλ αλσηάησλ εθπαηδεπηηθώλ ηδξπκάησλ Άξζξν 2: Οξηζκνί Δλεξγνί θνηηεηέο ηνπ δεχηεξνπ θχθινπ είλαη φζνη δελ έρνπλ ππεξβεί ηε δηάξθεηα ηνπ ελδεηθηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ. Άξζξν 7: ρνιέο Παξ.4: Η ζρνιή κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ απνηειεί ηε βαζηθή δηνηθεηηθή κνλάδα πνπ εμαζθαιίδεη ηε δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία θαη επηθνηλσλία, ζπληνλίδεη θαη νξγαλψλεη ηα πξνγξάκκαηα κεηαπηπρηαθψλ θαη δηδαθηνξηθψλ ζπνπδψλ ηνπ ηδξχκαηνο. Η κεηαπηπρηαθή ρνιή ηδξχεηαη κε ηνλ νξγαληζκφ ηνπ Ιδξχκαηνο. Μέρξη ηφηε ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ιεηηνπξγνχλ σο έρνπλ ζήκεξα. Άξζξν 10: Δηάξζξσζε ησλ ζπνπδώλ Παξ.3: Ο δεχηεξνο θχθινο ζπνπδψλ ζπλίζηαηαη ζηελ παξαθνινχζεζε πξνγξάκκαηνο κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ, πεξηιακβάλεη γηα θάζε πξφγξακκα ζπνπδψλ καζήκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ θαη ειάρηζην ζε 60 πηζησηηθέο κνλάδεο θαη νινθιεξψλεηαη κε ηελ απνλνκή Μεηαπηπρηαθνχ Γηπιψκαηνο πνπδψλ (Μ.Γ..). 20

21 Άξζξν 11: Όξγαλα ηεο ζρνιήο κεηαπηπρηαθώλ ζπνπδώλ Παξ.1: Όξγαλα ηεο ζρνιήο κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ είλαη: α) ν θνζκήηνξαο, β) ε θνζκεηεία, γ) ν δηεπζπληήο κεηαπηπρηαθνχ θαη ν δηεπζπληήο δηδαθηνξηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαη δ) ε νκάδα δηδαζθφλησλ κεηαπηπρηαθνχ θαη ε νκάδα δηδαζθφλησλ δηδαθηνξηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ, νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ θαζεγεηέο ησλ ζρνιψλ πξνπηπρηαθψλ ζπνπδψλ. Άξζξν 38: Πξνγξάκκαηα κεηαπηπρηαθώλ ζπνπδώλ Παξ.3:. Σν Π.Μ.. θαηαξηίδεηαη απφ εηδηθή επηηξνπή, ε νπνία απνηειείηαη απφ θαζεγεηέο ηνπ νηθείνπ γλσζηηθνχ πεδίνπ, θαη ζπγθξνηείηαη απφ ηελ θνζκεηεία ή, ζε πεξίπησζε ζπλεξγαζίαο ζρνιψλ ηνπ ηδίνπ Α.Δ.Ι., απφ ηηο θνζκεηείεο ησλ νηθείσλ ζρνιψλ πξνπηπρηαθψλ ζπνπδψλ. Σν πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ εγθξίλεηαη απφ ηνλ πξχηαλε, χζηεξα απφ εηζήγεζε ηεο θνζκεηείαο ηεο ζρνιήο κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ θαη ζχκθσλε γλψκε ηεο πγθιήηνπ. Παξ.4. ηα πξνγξάκκαηα κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ελφο ηδξχκαηνο κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνληαη, κε ηελ αλαγλψξηζε ησλ αληίζηνηρσλ πηζησηηθψλ κνλάδσλ, θαη καζήκαηα πνπ παξέρνληαη απφ ζρνιέο κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ άιισλ ηδξπκάησλ, φπσο νξίδεηαη ζηνπο Οξγαληζκνχο ησλ ηδξπκάησλ απηψλ. Μεηαμχ ησλ δχν ηδξπκάησλ θαηαξηίδεηαη εηδηθφ πξσηφθνιιν ζπλεξγαζίαο. Άξζξν 42: πλεξγαζία Α.Ε.Θ. θαη εξεπλεηηθώλ θέληξσλ Σα Παλεπηζηήκηα κπνξνχλ λα νξγαλψλνπλ πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ δεχηεξνπ θαη ηξίηνπ θχθινπ ζε ζπλεξγαζία κε εξεπλεηηθά θέληξα ή ηλζηηηνχηα ηεο αιινδαπήο ή ηεο εκεδαπήο κε βάζε πξσηφθνιιν ζπλεξγαζίαο, ην νπνίν θαηαξηίδεη ε Κνζκεηεία ηεο ρνιήο κεηαπηπρηαθψλ θαη απνθαζίδεη ν Πξχηαλεο 21

22 3. Ανταγωνιςμόσ των μεταπτυχιακών προγραμμϊτων των ελληνικών Α.Ε.Ι. από Ιδιωτικϊ κολλϋγια ςτην Ελλϊδα και από πανεπιςτόμια ςτην Ε.Ε Απνηύπσζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζηα Π.Μ. ησλ ειιεληθώλ Α.Ε.Ι. Η ηαρχξξπζκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ ζεκεηψζεθε ζηε ρψξα καο απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950 είρε σο θπζηθφ επαθφινπζν ηε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο δήηεζεο ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε (Γξαθάηνο, 2007). Με ηε βειηίσζε ηεο θνηλσληθννηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηζρπξνπνηήζεθε ε ηάζε γηα απφθηεζε παλεπηζηεκηαθνχ πηπρίνπ, κε ην νπνίν επηθξαηνχζε ε αληίιεςε φηη εμαζθαιίδεηαη κηα θνηλσληθψο θαηαμησκέλε ζηαδηνδξνκία (Γξαθάηνο 2007). Δπηπξνζζέησο, ζεκαληηθά ζπλέβαιε ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, ε θαζηέξσζε ηνπ κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζηνλ δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα, σο ηππηθνχ πξνζφληνο γηα ηελ πξνψζεζε ζηελ ηεξαξρία. χκθσλα κε ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, ν αξηζκφο ησλ πξνζθεξφκελσλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ αλέξρεηαη ζηα 517, εθ ησλ νπνίσλ 26 είλαη δηαθξαηηθά. Δίλαη αμηνζεκείσην ην γεγνλφο φηη ν αξηζκφο ησλ Π.Μ.. ην 1993 αλεξρφηαλ ζηα 51 θαη ην 2002 έθηαζε ηα 233 πξνγξάκκαηα, ζχκθσλα κε ηνλ Πίλαθα 2. (Παξάξηεκα 1). Σα πεξηζζφηεξα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα πξνζθέξνπλ ην Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ην Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, ην Παλεπηζηήκην Κξήηεο θαη Παηξψλ. Ο αξηζκφο ησλ κεηαπηπρηαθψλ ηείλεη κάιηζηα, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, λα ππεξβεί απηφλ ησλ πξνπηπρηαθψλ ηκεκάησλ. χκθσλα κε ηελ Κπξίηζε (2007), ηηο πεξηζζφηεξεο αηηήζεηο, πάλησο, δέρνληαη ηα ηκήκαηα νηθνλνκίαο, δηνίθεζεο θαη λέσλ ηερλνινγηψλ, θαζψο παξνπζηάδνπλ ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά απνξξφθεζεο. Άιισζηε απηφ ηεθκαίξεηαη θαη απφ ηα ζηνηρεία ζηνπο Πίλαθεο 1. θαη 4. (Παξάξηεκα 1), φπνπ 26,3% ησλ θνηηεηψλ ην 2002 ζπνχδαδαλ ζε πξνπηπρηαθφ επίπεδν θνηλσληθέο επηζηήκεο, νηθνλνκίαο, επηρεηξήζεσλ θαη δηνίθεζεο θαη 31,4% ησλ θνηηεηψλ ζηελ Διιάδα ζπνχδαδαλ ην 2008 θνηλσληθέο επηζηήκεο, λνκηθή θαη δηνίθεζε. Άιισζηε θαη απφ ηηο δηεζλείο ηάζεηο, παξαηεξείηαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο, φπσο δείρλνπλ ηα ζηνηρεία ηνπ Top University Tour, φηη νη πιένλ πεξηδήηεηνη ππνςήθηνη 22

23 είλαη φζνη έρνπλ ηειεηψζεη δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ (49%). Σν 20% ησλ εξγνδνηψλ πξνηηκά απνθνίηνπο κε κεηαπηπρηαθφ ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά. Άιινη «δεκνθηιείο» κεηαπηπρηαθνί ηίηινη είλαη ζηνπο ηνκείο ησλ μέλσλ γισζζψλ, ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, ησλ νηθνλνκηθψλ, ηεο λνκηθήο. χκθσλα κε ηελ έξεπλα ηνπ Κάηζηθα (2010), ε νπνία αλαιχεη ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ θαη ΔΑΠ (Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην), αλέξρεηαη ν αξηζκφο ησλ λέσλ πνπ θάλνπλ κεηαπηπρηαθέο ή δηδαθηνξηθέο ζπνπδέο ην αθαδεκατθφ έηνο (Πίλαθαο 1.) Απφ απηνχο, πεξίπνπ θνηηνχλ ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ, ζηα 26 πξνγξάκκαηα ηνπ Διιεληθνχ Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ θαη πεξίπνπ ζε παλεπηζηήκηα ηνπ εμσηεξηθνχ (νη πεξηζζφηεξνη ζην Ηλσκέλν Βαζίιεην). 23

24 Μεηαπηπρηαθέο πνπδέο (2010) Δθπαηδεπηηθό ίδξπκα ύλνιν Master Γηδαθηνξηθό Παλεπηζηήκην Αζελώλ Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Παλεπηζηήκην Θξάθεο Iόλην Παλεπηζηήκην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ Παλεπηζηήκην Κξήηεο Παλεπηζηήκην Παηξώλ Οηθνλνκηθό Παλεπηζηήκην Αζελώλ Πάληεην Παλεπηζηήκην Κνηλ. & Πνιηη.Δπηζηεκώλ Παλεπηζηήκην Πεηξαηώο Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο Γεσπνληθό Παλεπηζηήκην Aζελώλ Χαξνθόπεην Παλεπηζηήκην Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Πνιπηερλείν Κξήηεο Δζληθό Μεηζόβην Πνιπηερλείν Διιεληθό Αλνηθηό Παλεπηζηήκην Παλεπηζηήκηα εμσηεξηθνύ (Δπξώπε-Ζ.Π.Α.) Γεληθό ζύλνιν Διιάδαο Πίλαθαο 1. Πεγή: Αλάιπζε ζηνηρείσλ ΔΤΔ θαη Δ.Α.Π, Αζήλα 2010 (επεμεξγαζία Υξήζηνο Κάηζηθαο) Παξάιιεια, ην αθαδεκατθφ έηνο εθηηκάηαη φηη ν αξηζκφο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ γηα ηε δηεθδίθεζε κηαο ζέζεο ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. μεπέξαζε ηηο Γηα παξάδεηγκα, κφλν ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ηνπ ΔΑΠ θαηαηέζεθαλ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2009 πεξίπνπ αηηήζεηο θαη ζην Παλεπηζηήκην Αζελψλ πεξίπνπ αηηήζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ, ρηιηάδεο πηπρηνχρνη θάζε ρξφλν θαηαθεχγνπλ ζην εμσηεξηθφ πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ ηελ εγγξαθή ηνπο ζε θάπνην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα. Ο Κάηζηθαο (2010) δειψλεη φηη ζχκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα ηνπ Μαλψιε Γξεηηάθε-νκφηηκνπ θαζεγεηή ηνπ Οηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, αλάκεζα ζηα 1 ηνηρεία αθαδεκατθνχ έηνπο 2009/ Δθηίκεζε κε βάζε ζηνηρεία ηνπ ΟΟΑ θαη ησλ πξεζβεηψλ 24

25 έηε θαη , ην ζχλνιν ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ δηπιαζηάζηεθε ζρεδφλ ζε φια ηα ΑΔΙ. Δηδηθφηεξα, νη κεγαιχηεξεο απμήζεηο ζεκεηψζεθαλ ζηα Παλεπηζηήκηα Θεζζαιίαο (εμαπιαζηαζκφο), Μαθεδνλίαο (ζρεδφλ πεληαπιαζηαζκφο) θαη Υαξνθφπεην θαη Ιφλην (ηεηξαπιαζηαζκφο). Σν ζχλνιν ησλ θνηηεηψλ γηα κεηαπηπρηαθφ ηίηιν (κάζηεξ) ππεξδηπιαζηάζηεθε. Δηδηθφηεξα νη κεγαιχηεξεο απμήζεηο παξαηεξήζεθαλ ζηα Παλεπηζηήκηα Αηγαίνπ (δεθαεμαπιαζηαζκφο), Θεζζαιίαο (ππεξεπηαπιαζηαζκφο). Δχινγα δηαπηζηψλεη θαλείο κηα κηθξή απνθέληξσζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ απφ ηα ΑΔΙ ηεο Αηηηθήο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο πξνο εθείλα ηεο ππφινηπεο ρψξαο. Ωο πξνο ηα θξηηήξηα επηινγψλ ησλ ππνςεθίσλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ, απηά πνηθίιινπλ κε βάζε ηνπο επαγγεικαηηθνχο θαη πξνζσπηθνχο ζηφρνπο ηνπ. Κάπνηα βαζηθά απφ απηά είλαη ηα αθφινπζα: Πηζηνπνίεζε απφ θάπνηνλ δηεζλή νξγαληζκφ, (π.ρ. Association of MBAs) Κξηηήξηα εηζαγσγήο, Κφζηνο ζπνπδψλ, Γηεζλήο πξνζαλαηνιηζκφο (π.ρ. αλ πξνζειθχεη αιινδαπνχο θνηηεηέο), Πξφγξακκα ζπνπδψλ (καζήκαηα επηινγήο, θνξκνχ) Γπλαηφηεηεο νξγαλσκέλνπ δηθηχνπ απνθνίησλ θαη Καηάηαμε ζε ιίζηεο (π.ρ. Παλεπηζηήκην Shanghai, ReportED) 3.2 Ιδησηηθά θνιιέγηα ζηελ Ειιάδα ηελ Διιάδα απαγνξεχεηαη βάζεη πληάγκαηνο ε ίδξπζε θαη ε ιεηηνπξγία ηδησηηθψλ παλεπηζηεκίσλ. Ωζηφζν, κε ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ Ν. 3696/2008 πεξί ηδξχζεσο θαη ιεηηνπξγίαο θνιιεγίσλ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2008, αλαγλσξίζηεθαλ ηα Κνιιέγηα σο πάξνρνη κεηαιπθεηαθήο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο θαη θαζνξίζηεθαλ νη πξνυπνζέζεηο, ε δηαδηθαζία θαη ηα θξηηήξηα γηα ηε ρνξήγεζε άδεηαο ίδξπζεο θαη άδεηαο ιεηηνπξγίαο Κνιιεγίσλ ζηελ Διιάδα. Μέρξη ζήκεξα έρνπλ ρνξεγεζεί 41 άδεηεο ηδξχζεσο (θαη 40 άδεηεο ιεηηνπξγίαο) Κνιιεγίνπ ζε παξφρνπο κεηαιπθεηαθήο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, νη νπνίνη πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ νξίδνληαη απφ ην λφκν 3696/2008, θαη ιεηηνπξγνχλ θαλνληθά απφ ηελ 1/10/2009, ζχκθσλα κε δειψζεηο θνξέσλ ηνπ θιάδνπ. 25

26 χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο ICAP (2010), ζηε ρψξα καο δξαζηεξηνπνηνχληαη επηπιένλ 170 πεξίπνπ δεκφζηα θαη ηδησηηθά Ιλζηηηνχηα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο (Ι.Δ.Κ.) θαη πεξίπνπ Δ.Δ.. Η δήηεζε γηα ηδησηηθή ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηελ ππεξβάιινπζα δήηεζε γηα εθπαίδεπζε, ηελ νπνία δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ηα δεκφζηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Η ICAP (2005) ππνινγίδεη φηη κεηαμχ ησλ Δ.Δ.., ην κεγαιχηεξν κεξίδην αγνξάο, κε απφζηαζε απφ ηηο άιιεο επηρεηξήζεηο, θαηαιακβάλεη ην Deree College κε πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 28%, αθνινπζεί ν εθπαηδεπηηθφο νξγαληζκφο ΑΚΣΟ κε κεξίδην 10,0%-10,5%. Έπεηαη ην New York College κε κεξίδην ηεο ηάμεο ηνπ 7,5%-8,0%. Άιινη εθπαηδεπηηθνί νξγαληζκνί είλαη ην Metropolitan College, ην City University, ην Eιιελνβξεηαληθφ, ην BCA, ε Bαθαιφ, ην Alba, ν φκηινο AKMH, ην IST STUDIES, ην Mediterranean, ην ICBS θαη άιια. Ο αξηζκφο ησλ θνηηεηψλ ζηηο ηδησηηθέο ηξηηνβάζκηεο ζρνιέο ππνινγίδεηαη ζε θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο Απφ απηφ ηνλ αξηζκφ, ην 75% αθνξά πξνπηπρηαθνχο θνηηεηέο θαη ην 25% κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο. ήκεξα, κεγάιν κέξνο ησλ θνηηεηψλ είλαη είηε καζεηέο πνπ πέξαζαλ ζε θάπνηα ζρνιή ηεο πεξηθέξεηαο (ζπλήζσο Σ.Δ.Ι.) θαη δελ επηζπκνχλ λα κεηαθηλεζνχλ ζηελ πεξηθέξεηα, είηε καζεηέο πνπ πέξαζαλ ζε θάπνηα ζρνιή ηεο νπνίαο ην γλσζηηθφ αληηθείκελν δελ ηνπο ηθαλνπνηεί. Σα θπξηφηεξα γλσζηηθά αληηθείκελα πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηα ηδησηηθά θνιιέγηα είλαη: δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ, νηθνλνκηθά, πιεξνθνξηθή, κεραλνινγία, νηθνλνκηθά, ςπρνινγία, δεκφζηεο ζρέζεηο θαη επηθνηλσλία. Σν θφζηνο ζπνπδψλ ελφο θνηηεηή ζην εμσηεξηθφ θαη ην θφζηνο θνίηεζεο ζε κία επαξρηαθή πφιε είλαη εθάκηιια κε ηα δίδαθηξα ζπνπδψλ ελφο εθπαηδεπηεξίνπ ηδησηηθήο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. 3.3 Απνηύπσζε ζηνηρείσλ ειιήλσλ θνηηεηώλ ζηελ Ε.Ε Δδψ θαη πνιιέο δεθαεηίεο έλαο κεγάινο αξηζκφο Διιήλσλ ζπνπδάδεη ζε παλεπηζηήκηα ηνπ εμσηεξηθνχ θάλνληαο πξνπηπρηαθέο θαη κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο. Απφ ηνλ Πίλαθα 2. θαίλεηαη φηη ην 2007 ζε ζρέζε κε ην 1998 ηε κεγαιχηεξε κείσζε είραλ νη Έιιελεο. Απνηέιεζκα ησλ κεηαβνιψλ απηψλ ήηαλ ην πνζνζηφ πνπ νη έιιελεο αληηπξνζψπεπαλ ζην ζχλνιν ησλ θνηηεηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δ.Δ.(15) πνπ ζπνχδαδαλ ζε άιια θξάηε απφ 24,8% ην 1998 λα κεησζεί ζην 10,9% ην

27 Φνηηεηέο ησλ θξαηώλ-κειώλ ηεο Ε.Ε. πνπ ζπνύδαδαλ ζε άιια θξάηε κέιε ηεο Ε.Ε. ηα έηε 1998 θαη 2007 Πίλαθαο 2. Έξεπλα βαζηζκέλε ζε ζηνηρεία ηεο Eurostat, ηνπ Μ. Γξεηηάθε (2010), Οκφηηκνο Καζεγεηήο Οηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ (πξψελ Α..Ο.Δ.Δ.) Δλ ηνχηνηο, ε ηξέρνπζα δχζθνιε νηθνλνκηθή ζπγθπξία ζηε ρψξα καο δελ άθεζε αλεπεξέαζην θαη ηνλ θιάδν ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Πνιινί είλαη νη έιιελεο πνπ παξακέλνπλ θαη αλαδεηνχλ εξγαζία ζην εμσηεξηθφ κεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ ζπνπδψλ. Με βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ ΟΟΑ, πνπ αθνξνχλ ην έηνο 2010, (Λάθαζαο, 2011), Έιιελεο ζπνπδάδνπλ ζην εμσηεξηθφ, κε ηελ Διιάδα λα βξίζθεηαη ζηελ πξψηε ζέζε ηεο θνηηεηηθήο κεηαλάζηεπζεο, αλαινγηθά κε ηνλ πιεζπζκφ ηεο. Δπηπιένλ ην γεγνλφο απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη ζηελ Έθζεζε Γηεζλνχο πκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα (2011), ε νπνία ζεκεηψλεη φηη αλάκεζα ζε φιεο ηηο ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ, ε Διιάδα έρεη ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ θνηηεηψλ ζε παλεπηζηήκηα ηεο Δπξψπεο θαη ησλ άιισλ ρσξψλ. 27

28 4. Μύγμα μϊρκετινγκ και προςανατολιςμόσ μϊρκετινγκςυμμετόχων των μεταπτυχιακών προγραμμϊτων Οη ζχγρξνλεο θαπηηαιηζηηθέο νηθνλνκίεο ραξαθηεξίδνληαη ζήκεξα απφ πςειφ ξπζκφ πιεζσξηζκνχ, νηθνλνκηθή ζηαζηκφηεηα θαη απμεκέλε αληαγσληζηηθφηεηα. Σε ιχζε ζηα παγθφζκηα απηά πξνβιήκαηα θαιείηαη λα δψζεη ην κάξθεηηλγθ ην νπνίν ιεηηνπξγεί ζαλ ν ζπλδεηηθφο θξίθνο αλάκεζα ζηηο θνηλσληθέο αλάγθεο θαη ζηελ παξνρή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Δίλαη θαλεξφ φηη ην κάξθεηηλγθ ρξεζηκνπνηείηαη ηφζν απφ ηηο επηρεηξήζεηο φζν θαη απφ ηνλ θαζέλα καο (Σζαθιάγθαλνο, 1980). Σν κάξθεηηλγθ είλαη έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν πνπ παξαηεξείηαη ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο θαη δηαζηάζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο θαη απηφ γηαηί ην κάξθεηηλγθ ζπλδέεη ηηο δχν βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο θνηλσλίαο, ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλάισζε. Δίλαη πνιινί πιένλ απηνί πνπ έρνπλ θαηαλνήζεη φηη ην κάξθεηηλγθ απνηειεί ηελ αηρκή ηνπ δφξαηνο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, γη απηφ θαη ζπεχδνπλ λα αμηνπνηήζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ζε θάζε ηνκέα επηρεηξεκαηηθήο ή άιιεο δξαζηεξηφηεηαο (Καδάδεο, 2002). Ωο επηζηεκνληθφο ρψξνο, ην κάξθεηηλγθ εκθαλίζηεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1940, σο κέξνο ησλ επηζηεκψλ δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ πνπ κειεηνχλ ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζκψλ (Γεκεηξηάδεο θαη Σδσξηδάθε, 2010). Όπσο ζε θάζε επηζηήκε, έηζη θαη ζην κάξθεηηλγθ νη νξηζκνί ρξεηάδνληαη γηα ιφγνπο ελλνηνινγηθνχο θαη δηαρσξηζκνχ. χκθσλα κε ην American Marketing Association, ην κάξθεηηλγθ είλαη ε δξαζηεξηφηεηα θαη νη δηαδηθαζίεο εθείλεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε δεκηνπξγία, επηθνηλσλία, παξάδνζε θαη αληαιιαγή πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ έρνπλ αμία γηα ηνλ πειάηε, ηνπο ζπλεξγάηεο, ηηο νκάδεο ελδηαθέξνληνο (stakeholders) θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία. Οη Armstrong, Harker, Kotler θαη Brennan (2009) ζεσξνχλ ηε δηαδηθαζία ηνπ κάξθεηηλγθ σο ηελ δηαρείξηζε θεξδνθφξσλ πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ. Απφ ηνλ νξηζκφ απηφ πξνθχπηεη φηη ην κάξθεηηλγθ δηαζθαιίδεη φηη ηα πξντφληα θαη νη ππεξεζίεο πξνζθέξνπλ ζεκαληηθή πξνζηηζέκελε θνηλσληθή αμία ζε φιεο ηηο νκάδεο ελδηαθέξνληνο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ αγνξά. Ο Μάιιηαξεο (1990), ζεσξεί φηη κηα επηρείξεζε/νξγαληζκφο έρεη πηνζεηήζεη ηελ ηδενινγία κάξθεηηλγθ φηαλ: Η θηινζνθία ζηεξίδεηαη ζηνλ έληνλν, δηαξθή θαη ρσξίο πεξηνξηζκνχο πξνζαλαηνιηζκφ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πξνο ηνλ αγνξαζηή, Αλαγλσξίδεη φηη ν αγνξαζηήο είλαη ν κφλνο πνπ έρνληαο αλάγθεο μέξεη κε ηη ζα ηηο ηθαλνπνηήζεη θαη 28

29 Μνλαδηθφο ζθνπφο ηεο επηρείξεζεο/νξγαληζκνχ είλαη ε ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ ηνπ αγνξαζηή, απφ ηελ νπνία ζα πξνθχςεη ζπλαξηεζηαθά ην θέξδνο. Η επίηεπμε ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηφρσλ ελφο νξγαληζκνχ επηηπγράλεηαη κε ην «κίγκα κάξθεηηλγθ» (4P), ην νπνίν πεξηιακβάλεη ην πξντφλ (product), ηελ ηηκή (price), ηνλ ηφπν (δηαλνκή/place) θαη ηελ πξνψζεζε (promotion). Σα ζηνηρεία ηνπ κίγκαηνο κάξθεηηλγθ είλαη πνιχ ζηελά ζπλδεδεκέλα κεηαμχ ηνπο θαη αιιεινεμαξηψληαη. Γηα λα επηδήζεη ινηπφλ ε επηρείξεζε πξέπεη λα επηιέμεη εθείλν ησλ ζπλδπαζκφ ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα έρεη ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο (Γαιάλεο, 1990). Ωζηφζν, επεηδή ε έξεπλά καο επηθεληξψλεηαη ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι., ζα ήηαλ ζπλεηφ λα αλαθέξνπκε θαη ηηο επηπξφζζεηεο ζπληζηψζεο πνπ απαξηίδνπλ ην κίγκα κάξθεηηλγθ ησλ ππεξεζηψλ. Σν κίγκα κάξθεηηλγθ ησλ ππεξεζηψλ δηαθνξνπνηείηαη απφ απηφ ησλ πξντφλησλ, απ ην γεγνλφο φηη απνηειείηαη απφ 7p s, φπσο ζα πεξηγξάςνπκε παξαθάησ. Η παξνρή κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ απφ ηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. είλαη ακηγψο ππεξεζία θαη σο ηέηνηα ραξαθηεξίδεηαη απφ: Αϋλόηηηα/intangibility: ε εθπαίδεπζε είλαη κηα ππεξεζία ηελ νπνία δελ κπνξεί θαλείο νχηε λα ηελ αηζζαλζεί, νχηε λα ηε δεη, νχηε λα ηε λνηψζεη, σο εθ ηνχηνπ δελ κπνξεί λα ηππνπνηεζεί σο ππεξεζία, αδσναμία αποθήκεσζης/perishability: βέβαηα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο απηφ ζρεηηθνπνηείηαη κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε ηερλνινγία, απιά ν θνηηεηήο θπζηθά δελ απνθνκίδεη ηελ ίδηα εκπεηξία, πνπ ζα απνθφκηδε αλ παξαθνινπζνχζε θαλνληθά ηε δηάιεμε κε ηελ θπζηθή παξνπζία ηνπ θαζεγεηή θαη φρη κέζσ ηερλνινγίαο, δσζκολία ηιμολόγηζης, θαζφηη ζηηο ππεξεζίεο δελ πθίζηαηαη ε δπλαηφηεηα πξνζδηνξηζκνχ θφζηνπο αλά πεξίπησζε εμππεξέηεζεο (Γνχλαξεο, 2003) αδιαιρεηόηηηα/inseparability: νη ππεξεζίεο θαηαλαιψλνληαη θαη παξάγνληαη ηαπηφρξνλα, εηερογένεια/heterogeneity: αδπλακία ζπζηεκαηνπνίεζεο ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο δηαδηθαζίαο παξνρήο ππεξεζηψλ. Π.ρ παξαθνινπζψληαο 40 θνηηεηέο κηα δηάιεμε θαη νη 40 ζα απνθνκίζνπλ θαη ζα αληηιεθζνχλ δηαθνξεηηθέο εκπεηξίεο θαη ηέινο Οη θνηηεηέο δελ γίλνληαη ιδιοκηήηες, απνθνκίδνπλ αμία απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο ππεξεζίεο, φρη φκσο ηδηνθηεζία απφ θάπνην απηφ ζηνηρείν. 29

30 4.1. Μίγκα κάξθεηηλγθ εθπαηδεπηηθώλ ππεξεζηώλ Σν κάξθεηηλγθ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ νξίδεηαη σο ν ζρεδηαζκφο, εθαξκνγή θαη έιεγρνο ησλ δηακνξθσκέλσλ πξνγξακκάησλ, ηα νπνία απνζθνπνχλ ζηελ νηθεηνζειή αληαιιαγή αμηψλ κε ηνπο θνηηεηέο, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ επίηεπμε ζεζκηθψλ ζηφρσλ (Kotler θαη Fox, 1985). Η αληαιιαγή απηή ιακβάλεη ρψξα θαζφηη νη θνηηεηέο ζπκκεηέρνπλ εθηφο απφ ηελ θαηαλάισζε θαη ζηελ παξαγσγή εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ. Βαζηθά ηα ηδξχκαηα πνπ αλαγλσξίδνπλ ηελ αλάγθε ηνπ κάξθεηηλγθ είλαη απηά πνπ παξαηεξνχλ θάπνηεο αιιαγέο ζηελ αγνξά, φπσο ην φηη νη απαηηνχκελνη πφξνη δελ είλαη ζε αθζνλία ή λένη αληαγσληζηέο εκθαλίδνληαη ή θαηλνχξηεο αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ αλαθχνληαη (Παγαλφο 1998). Οη Kotler and Fox (1995) έρνπλ αλαπηχμεη ην εμαηνκηθεπκέλν κίγκα κάξθεηηλγθ εηδηθά γηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Σν κίγκα κάξθεηηλγθ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θαηά Kotler θαη Fox (1995) πεξηιακβάλεη ηα 7p s, ηα νπνία είλαη ηα αθφινπζα: Σν πξόγξακκα ζπνπδώλ (Product): Σν πξφγξακκα ζπνπδψλ είλαη ε πην ζεκαληηθή απφθαζε γηα έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα. ε απηφ ην ζεκείν καο ελδηαθέξνπλ ηξεηο ζπληζηψζεο: ε δηδαζθαιία, έξεπλα θαη ε αθαδεκατθή θνηλφηεηα. Ο θάζε ζπκκέηνρνο ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε έρεη δηαθνξεηηθή αληίιεςε ηεο πνηφηεηαο, αλάινγα κε ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπ. Σηκνιόγεζε (Price): ηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε, ε ηηκή ζπλήζσο ζρεηίδεηαη κε ηα δίδαθηξα θαη ηνπο φξνπο πιεξσκήο. Υξήδεη αλαθνξάο φηη ε ηηκνιφγεζε αζθεί ζεκαληηθή επίδξαζε ζηε ζηξαηεγηθή κάξθεηηλγθ θαζψο γηα πνιινχο θνηηεηέο θαη γνλείο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο νη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε θνίηεζε ζε έλα παλεπηζηήκην. χκθσλα κε ηνλ Kotler θαη Fox (1995), ηα δίδαθηξα γηα ηνπο θνηηεηέο ζπληζηνχλ έλα θφζηνο φπσο θαη ηα άιια θφζηε, π.ρ. ην θφζηνο πξνζπάζεηαο, ην ςπρνινγηθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο ρξφλνπ. Σνπνζεζία/Δηαλνκή (Place): Η δηαλνκή αλαθέξεηαη ζηε δηαζεζηκφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζηνπο δπλεηηθνχο θνηηεηέο κε πην άλεην θαη πξνζβάζηκν ηξφπν. Δληνχηνηο, ε δηαλνκή δελ πεξηνξίδεηαη ζηε γεσγξαθηθή δηάζηαζε, θαζφηη ηα παλεπηζηήκηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε θαη λέα ηερλνινγηθά κέζα, πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ην αληαγσληζηηθφ ηνπο πιενλέθηεκα. 30

31 Πξνώζεζε (Promotion): Η ζηξαηεγηθή πξνβνιήο ρξεζηκνπνηεί ζηνηρεία πξνψζεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ηε δηαθήκηζε, πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο, δεκνζηφηεηα θαη ηελ πξνζσπηθή πψιεζε. Η πξνψζεζε κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ αλαγλσξηζηκφηεηα ηνπ νλφκαηνο ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Σν κίγκα πξνβνιήο πεξηιακβάλεη άκεζν κάξθεηηλγθ, πξνψζεζε πσιήζεσλ, δηαθήκηζε, internet θαη ρνξεγίεο (Rudd & Mills, 2008). Άλζξσπνη (People): Η ζπληζηψζα «άλζξσπνη» αλαθέξεηαη ζηνπο εξγαδφκελνπο ηνπ παλεπηζηεκίνπ (δηδαθηηθφ θαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ) κέζσ ησλ νπνίσλ παξέρνληαη νη ππεξεζίεο θαη ρηίδνληαη νη πειαηεηαθέο ζρέζεηο (Kotler θαη Fox, 1995). Δπίζεο ζηνλ φξν «άλζξσπνη» ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη παξειζφληεο θαη πθηζηάκελνη θνηηεηέο, θαζφηη νη ππνςήθηνη θνηηεηέο ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηε γλψκε ησλ πξνεγνχκελσλ θαη πθηζηάκελσλ θνηηεηψλ. Όηαλ έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα ζρεδηάδεη ζηξαηεγηθή κάξθεηηλγθ, ελδείθλπηαη ε αλάπηπμε πξνζσπηθνχ. Η εκθάληζε, λννηξνπία θαη ζπκπεξηθνξά επεξεάδνπλ ηελ αληίιεςε ηνπ πειάηε γηα ηελ παξερφκελε ππεξεζία. (Du Plesiss & Rouseau, 2005). Άιισζηε ε ζεκαζία ηνπ πξνζσπηθνχ θαηαδεηθλχεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ν ρψξνο ηεο εθπαίδεπζεο βαζίδεηαη πην πνιχ ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα (people-based) παξά ζηνλ εμνπιηζκφ (equipment-based). Δηαδηθαζίεο (Processes): Οη δηαδηθαζίεο αλαθέξνληαη ζηνλ ηξφπν πνπ έλα εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα παξέρεη ηηο ππεξεζίεο θαη γεληθφηεξα ζε φιν ην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα. (Kotler, 2008). Σέηνηεο είλαη ε δηαδηθαζία εγγξαθήο, δηδαζθαιίαο, εθκάζεζεο, θνηλσληθέο, αθφκα θαη αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Φπζηθέο απνδείμεηο παξνρήο (Physical Facilities and Evidence): Με δεδνκέλε ηελ άυιε θχζε ησλ ππεξεζηψλ, ε πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο ησλ θαηάιιεισλ πιηθψλ-θπζηθψλ απνδείμεσλ βνεζνχλ ηελ αγνξά-ζηφρν λα δεκηνπξγήζεη κηα ζεηηθφηεξε εηθφλα γηα ηελ ππεξεζία. Οη θπζηθέο απνδείμεηο αλαθέξνληαη ζε φια ηα ρεηξνπηαζηά ζηνηρεία πνπ δηαζέηεη έλα παλεπηζηήκην φπσο ελεκεξσηηθά θπιιάδηα, ζέζεηο παξθηλγθ, θαζαξηφηεηα, θσηεηλφηεηα, γξαθηθή χιε, βηβιηνζήθε, multimedia θ.α. Όια απηά ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ εηθφλα (image) ηνπ παλεπηζηεκίνπ. 31

32 4.2 Πξνζαλαηνιηζκόο κάξθεηηλγθ ησλ κεηαπηπρηαθώλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθώλ Α.Ε.Ι. Η παξνχζα εξγαζία θαιείηαη λα εξεπλήζεη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ κάξθεηηλγθ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. Πξσηίζησο, πξέπεη λα πξνβνχκε ζηνλ νξηζκφ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ. Έλαο νξγαληζκφο πξνζαλαηνιηζκέλνο ζηελ αγνξά (market-oriented) ζέηεη σο βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηηο αλάγθεο, επηζπκίεο θαη ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο (π.ρ. lifestyle) ησλ πειαηψλ ηνπ. χκθσλα κε ηνπο Oplatka & Hemsley-Brown (2007), πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ νξίδεηαη σο ν βαζκφο θαηά ηνλ νπνίν έλαο νξγαληζκφο παξάγεη θαη αμηνπνηεί γλψζε ζρεηηθά κε ηηο ηξέρνπζεο θαη κειινληηθέο αλάγθεο ησλ πειαηψλ, θαηά πφζν αλαπηχζζεη ζηξαηεγηθή ηθαλνπνίεζεο αλαγθψλ θαη θαηά πφζν εθαξκφδεη απηή ηε ζηξαηεγηθή πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη ζηηο επηζπκίεο θαη αλάγθεο. ηνλ θιάδν ηεο εθπαίδεπζεο, ν πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ ζηεξίδεηαη ζε κηα θηινζνθία, φπνπ ν εθπαηδεπφκελνο βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη ην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα αλαγλσξίδεη ηελ αλάγθε πιεξνθφξεζεο γηα ηνπο αληαγσληζηέο θαη δηακνξθψλεη δηαηκεκαηηθέο ιεηηνπξγίεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ, έηζη ψζηε λα ρηίζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζην ηαξαρψδεο θαη αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Οη Narver θαη Slater (1990) θ.α. απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία δειψλνπλ φηη ν πξνζαλαηνιηζκφο κάξθεηηλγθ ζπλίζηαηαη απφ ηξείο ζπκπεξηθνξηθέο ζπληζηψζεο-πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ πειάηε, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ θαη δηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο- θαη απφ δπν θξηηήξηα απνθάζεσλ, ηελ καθξνρξφληα πξννπηηθή θαη ηελ θεξδνθνξία. Δηδηθφηεξα: Ο προζαναηολιζμός ζηον πελάηη είλαη ε ηθαλφηεηα πιήξνπο θαηαλφεζεο ηεο αγνξάο ζηφρνπ ησλ θνηηεηψλ θαη δεκηνπξγίαο ζπλερφκελεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνλ θνηηεηή. Π.ρ. ν δηδάζθσλ ζα πξέπεη λα ζπγθεληξψζεη πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δνπλ νη θνηηεηέο ηνπ (π.ρ. lifestyle). Η πιεξνθφξεζε απηή ελδερνκέλσο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αιιαγή εθπαηδεπηηθψλ κεζφδσλ, πην πξνζαξκνζκέλεο ζηηο αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ. Μέζσ απηήο ηεο πξνζέγγηζεο, ε εθπαίδεπζε ζα ήηαλ πην θαηλνηνκηθή γηα ηνπο κειινληηθνχο θνηηεηέο. Έλαο νξγαληζκφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη αμία γηα ηνλ αγνξαζηή κφλν κέζσ δπν ηξφπσλ: είηε απμάλνληαο ηα νθέιε γηα ηνλ αγνξαζηή ζρεηηθά κε ην θφζηνο ηνπ, είηε κεηψλνληαο ην θφζηνο ηνπ αγνξαζηή ζε ζρέζε κε ηα νθέιε ηνπ. Έλαο πάξνρνο ππεξεζηψλ νθείιεη λα θαηαλνήζεη πνηνη είλαη νη δπλεηηθνί ηνπ πειάηεο ζηνλ παξφληα ρξφλν αιιά θαη πνηνη ζα είλαη ζηνλ κέιινληα ρξφλν, 32

33 ηη πξνζδνθνχλ ηψξα θαη ηη ζα πξνζδνθνχλ κειινληηθά. Άιισζηε νη νξγαληζκνί πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηνλ πειάηε (customer-centered), είλαη ζε θαιχηεξε ζέζε λα αληρλεχζνπλ λέεο επθαηξίεο, λα ραξάμνπλ απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη λα εμππεξεηήζνπλ ηνπο πειάηεο (Kotler, 2000). Ο προζαναηολιζμός ζηον ανηαγωνιζμό ππαηλίζζεηαη ηελ θαηαλφεζε εθ κέξνπο ηνπ νξγαληζκνχ ησλ βξαρπρξφλησλ δπλαηψλ θαη αδχλακσλ ζεκείσλ θαη ησλ καθξνρξφλησλ ηθαλνηήησλ θαη ζηξαηεγηθψλ ησλ πθηζηάκελσλ θαη δπλεηηθψλ αληαγσληζηψλ. Η αλάιπζε ησλ θχξησλ πθηζηάκελσλ θαη δπλεηηθψλ αληαγσληζηψλ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηελ αλάιπζε ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ππαξρνπζψλ θαη πξνζδνθψκελσλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο ζηφρνπ. Οη νξγαληζκνί πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηελ αγνξά (market-oriented) ηείλνπλ λα έρνπλ θαιχηεξε αληίιεςε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ δπλεηηθψλ θαη πθηζηάκελσλ αληαγσληζηψλ (Narver θαη Slater, 1990). Η αλαγλψξηζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ αληαγσληζηψλ θαη ε παξαθνινχζεζε ησλ επελδχζεσλ πνπ γίλνληαη απφ ηα αληαγσληζηηθά παλεπηζηήκηα ζα κπνξνχζε λα έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηε ιήςε απνθάζεσλ, θπξίσο κέζσ ηεο αλάπηπμεο λέσλ ζπκπιεξσκαηηθψλ ππεξεζηψλ γηα ηνπο θνηηεηέο. Ο διαλειηοσργικός ζσνηονιζμός νξίδεηαη σο ε ζπληνληζκέλε αμηνπνίεζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ πφξσλ κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνλ πειάηε. Οπνηνδήπνηε άηνκν ζε νπνηνδήπνηε ηκήκα ηνπ νξγαληζκνχ κπνξεί δπλεηηθά λα ζπλεηζθέξεη ζηε δηακφξθσζε αμίαο γηα ηνπο πειάηεο (Porter, 1985). Ωο εθ ηνχηνπ ε πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο πξνζηηζέκελεο αμίαο δελ είλαη ε πξνζπάζεηα ελφο κφλν ηκήκαηνο αιιά νιφθιεξνπ ηνπ νξγαληζκνχ. Η απνηειεζκαηηθή εγεζία είλαη απαξαίηεηε, φηαλ δελ ππάξρεη παξάδνζε δηαιεηηνπξγηθνχ ζπληνληζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη ηα ηπρφλ απνκνλσκέλα ηκήκαηα απφ ηα ππφινηπα. Η πξνζέιθπζε θαη δηαηήξεζε ησλ θνηηεηψλ δελ ζα πξεπε λα είλαη κφλν επζχλε ηνπ δηεπζπληή ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, αιιά νιφθιεξνπ ηνπ πξνζσπηθνχ. Σν δηδαθηηθφ αιιά θαη ην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ πξέπεη λα έρνπλ πιήξε πξφζβαζε ζηελ πιεξνθφξεζε γηα ηνλ αληαγσληζκφ, π.ρ. ηνλ θιάδν ηεο εθπαίδεπζεο, ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα θ.α. Η επίηεπμε δηαιεηηνπξγηθνχ ζπληνληζκνχ πξνυπνζέηεη, εθηφο ησλ άιισλ, κηα επζπγξάκκηζε ησλ θηλήηξσλ ησλ ηκεκάησλ θαη ηε δεκηνπξγία ηεο 33

34 αιιειεμάξηεζεο, έηζη ψζηε θάζε δηεχζπλζε λα αληηιακβάλεηαη ην φθεινο ηεο κε ην λα ζπλεξγάδεηαη κε ηηο ινηπέο δηεπζχλζεηο. Έλαο νξγαληζκφο, γηα ηε καθξνρξφληα βησζηκφηεηα ηνπ, δελ κπνξεί λα αγλνήζεη ηε μακροτρόνια προοπηική ηνπ. Μηα επηρείξεζε/νξγαληζκφο ζα πξέπεη ζπλερψο λα αλαθαιχπηεη θαη λα εθαξκφδεη πξνζηηζέκελε αμία γηα ηνπο πειάηεο ηεο/νπ, πξνθεηκέλνπ λα εκπνδίζεη ηνπο αληαγσληζηέο απφ ην λα απαμηψζνπλ ηελ ήδε δηακνξθσκέλε αμία θαη λα ρηίδεη καθξνρξφληεο ζρέζεηο κε ηνπο πειάηεο ηεο. πλαθφινπζα ζα πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ν θαηάιιεινο ζπλδπαζκφο ηαθηηθψλ θαη επελδχζεσλ. Οη Kohli θαη Jaworski (1990) θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ην θέξδνο γίλεηαη αληηιεπηφ σο ζπληζηψζα ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηελ αγνξά, ελψ ε κερδοθορία είλαη ζπλέπεηα ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηελ αγνξά. Γηα ηνπο κε θεξδνζθνπηθνχο νξγαληζκνχο ν αληίζηνηρνο ζηφρνο ηεο θεξδνθνξίαο είλαη ε επηβίσζε, πνπ ζεκαίλεη φηη ηα έζνδα πξέπεη λα θαιχπηνπλ ηα καθξνρξφληα έμνδα. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ν Lings (2004), εηζήγαγε επηπιένλ θαη ηελ παξάκεηξν «πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο εξγαδφκελνπο», γηα λα πξνζδηνξίζεη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ κάξθεηηλγθ. Ο προζαναηολιζμός ζηοσς εργαζόμενοσς αλαθέξεηαη ζηελ επαξθή θαηαλφεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε λα κπνξεί λα ππάξρεη ζπλερή ηθαλνπνίεζε, ζηξαηνιφγεζε, εθπαίδεπζε, θηλεηξνπνίεζε, θαη παξνρή αληακνηβψλ ζηνπο εξγαδφκελνπο. Οη εξγαδφκελνη ή αιιηψο νη εζσηεξηθνί πειάηεο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξνζπάζεηα κηαο επηρείξεζεο λα ηθαλνπνηεί ζπλερψο ηηο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ησλ πειαηψλ (Lings 2004). Η παξαπάλσ δήισζε ηζρχεη ηδηαίηεξα γηα νξγαληζκνχο ππεξεζηψλ φπσο ηα παλεπηζηήκηα, ζηα νπνία ππάξρεη αξθεηφ πξνζσπηθφ πνπ έξρεηαη ζε άκεζε επαθή κε ηνπο θνηηεηέο. Η αιιειεπίδξαζε κεηαμχ θνηηεηή θαη πξνζσπηθνχ επαθήο παίδεη θξίζηκν ξφιν ζην λα δεκηνπξγήζεη ηθαλνπνηεηηθέο εκπεηξίεο ζηνπο θνηηεηέο. Απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ είλαη ην θαιά εθπαηδεπκέλν, ηθαλνπνηεκέλν θαη θηλεηξνπνηεκέλν πξνζσπηθφ. Οξγαληζκνί πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο (employee-oriented) ζπλήζσο δηαζέηνπλ θηλεηξνπνηεκέλν πξνζσπηθφ, ην νπνίν ζπληζηά ζεκαληηθή παξάκεηξν ηεο παξνρήο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ (Voon 2006). πκπεξαζκαηηθά λα αλαθέξνπκε φηη έρεη βξεζεί απφ παιηφηεξεο έξεπλεο φηη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ αγνξά ζπλδέεηαη ζεηηθά κε ηελ θαηλνηνκία, ηελ πςειή αληίιεςε ηεο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ, ηελ ππεξνρή, ην πςειφ επίπεδν ηθαλνπνίεζεο θαη δέζκεπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ, ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ θαη ηελ πηζηφηεηα ζηε 34

35 κάξθα (Cervera, Molla, and Sanchez, 2001, Guo, 2002). Δπηπξνζζέησο, κεγαιχηεξε έκθαζε ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ κάξθεηηλγθ ζεκαίλεη ηελ εηζαγσγή λέσλ πξνγξακκάησλ, ιφγσ ηεο πξνδξαζηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ πξνβιεκάησλ ησλ πειαηψλ. Ωο εθ ηνχηνπ, ε εζηίαζε ζηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε, πξνάγεη ηε ζπλερή θαηλνηνκία πξνο φθεινο ησλ πθηζηάκελσλ θαη κειινληηθψλ πειαηψλ (Oplatka θαη Hemsley-Brown, 2007). 4.3 Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο (stakeholders) ησλ κεηαπηπρηαθώλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθώλ Α.Ε.Ι. Σα παλεπηζηήκηα φληαο απνδέθηεο ηεο δεκφζηαο ρξεκαηνδφηεζεο, νθείινπλ λα ινγνδνηήζνπλ γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα επηηεχγκαηα ηνπο ζηελ θπβέξλεζε θαη ζηελ επξχηεξε θνηλσλία. Όιν θαη πεξηζζφηεξν ζα πξέπεη λα απνδείμνπλ ηα επξχηεξα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ δεκνζίσο ρξεκαηνδνηνχκελε έξεπλά ηνπο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή «value for money". Σα παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα, φπσο θαη άιινη ηνκείο πνπ εθηεινχλ δεκφζηα θαζήθνληα (Reed θαη Stanley, 2005) έρνπλ κεηαηξαπεί ζε θάηη ζπλαθέο κε ηηο θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο, ζπλδένληαο ηελ παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ κε κηα θνηλσληθή απνζηνιή. Παξαδνζηαθά, νη επηρεηξήζεηο δηαλέκνπλ ηα θέξδε ηνπο κεηαμχ ησλ κεηφρσλ, ελψ ζηηο θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο ηα πιενλάζκαηα επαλεπελδχνληαη ζηελ νξγάλσζε γηα ηελ πξνψζεζε ησλ θνηλσληθψλ ζηφρσλ. Ωο εθ ηνχηνπ, ην «θνηλσληθφ κέξηζκα'' απνξξέεη κέζα απφ ηελ παξνρή βειηησκέλσλ δεκφζησλ αγαζψλ πξνο ηνπο εκπιεθφκελνπο/ζπκκεηφρνπο (Benneworth θαη Jongbloed, 2010). Οη ζπκκέηνρνη (stakeholders) είλαη δξψληεο-νξγαληζκνί, δεκφζηεο ππεξεζίεο, ζχιινγνη, νκάδεο ή άηνκα, νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη γηα ηελ απνδνηηθφηεηα ελφο νξγαληζκνχ θαη κπνξεί λα ράζνπλ ή λα θεξδίζνπλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ (Allen, 1988). Καζψο νη επξχηεξνη ζηφρνη ησλ παλεπηζηεκίσλ έρνπλ εμειηρζεί, αλαδχνληαη ζπλερψο λέεο νκάδεο ζπκκεηφρσλ ζηνλ παλεπηζηεκηαθφ ρψξν. Οη θχξηνη ζπκκέηνρνη ησλ παλεπηζηεκίσλ είλαη ε δηεζλήο επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, ε αγνξά, ν ρψξνο ηεο πνιηηηθήο, ν δεκφζηνο ηνκέαο θαη ε θνηλή γλψκε (Jongbloed, Enders θαη Salerno, 2007). Δπηπξνζζέησο, θαηά ηνλ Burrows (1999), νη ζπκκέηνρνη ελφο θιαζζηθνχ παλεπηζηεκηαθνχ ηδξχκαηνο είλαη: θπβεξλεηηθνί θνξείο (Τπνπξγείν Παηδείαο, εξεπλεηηθά ζπκβνχιηα, εθνξείεο θ.α.) δηνίθεζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ (π.ρ. πξχηαλεο), 35

36 εξγαδφκελνη (δηνηθεηηθφ θαη ππνζηεξηθηηθφ πξνζσπηθφ), πειαηνιφγην (π.ρ. θνηηεηέο), πξνκεζεπηέο (π.ρ. άιια θνιιέγηα ή παλεπηζηήκηα, αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο, εηαηξείεο ηξνθίκσλ θ.α.), αληαγσληζηέο (κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα πνπ παξέρνληαη απφ ηδησηηθά παλεπηζηήκηα), δσξεηέο (π.ρ. απφθνηηνη, εξγαδφκελνη, επηρεηξήζεηο, εξεπλεηηθά ηδξχκαηα), θνηλφηεηα (γείηνλεο, εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, εκπνξηθφ επηκειεηήξην), κε θπβεξλεηηθνί θνξείο (ηδξχκαηα, επαγγεικαηηθνί ζχιινγνη, εθθιεζηαζηηθνί ρνξεγνί) θαη ρξεκαηννηθνλνκηθνί κεζάδνληεο (π.ρ. ηξάπεδεο). Καζψο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, νη πφξνη ελφο παλεπηζηεκίνπ εμαξηψληαη απφ ηηο απνθάζεηο ηεο αγνξάο θαη απφ ηα θνηλνηηθά θνλδχιηα παξά απφ εμνινθιήξνπ επηρνξεγήζεηο. ηα Α.Δ.Ι. έξρνληαη αληηκέησπα κε ηελ ζχλζεηε απφθαζε γηα ην πνηαλνχ ζπκκεηφρνπ ζπκθέξνληα ζα ζέζνπλ σο πξνηεξαηφηεηα θαη πσο ζα ζπκθηιηψζνπλ ηα αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα (Slaughter θαη Leslie, 2001). Οη επηρεηξήζεηο πιένλ έρνπλ αγθαιηάζεη επξέσο ηελ έλλνηα ησλ ζπκκεηφρσλ. Ωζηφζν, παξαδφμσο, ν αθαδεκατθφο ρψξνο ηνπ κάξθεηηλγθ δελ έρεη δψζεη κεγάιε έκθαζε ζηηο ζπλέπεηεο ηεο πξννπηηθήο ησλ ζπκκεηφρσλ γηα ηε ζεσξία θαη ηελ πξαθηηθή ηνπ κάξθεηηλγθ (Ferrell, Gonzales-Padron, Hult, and Maignan, 2010). Ωο εθ ηνχηνπ ε ελ ιφγσ εξγαζία έξρεηαη λα θαιχςεη ην θελφ πνπ ππάξρεη ζηε βηβιηνγξαθία, κειεηψληαο ηελ αγνξά ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηελ Διιάδα. Οη αθαδεκατθνί ελψ αλαγλσξίδνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ αγνξά σο έλλνηα ππξήλα ζηε ζηξαηεγηθή κάξθεηηλγθ θαηά ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο, νη κειεηεηέο έρνπλ ηνπνζεηήζεη ζησπεξά ηνπο πειάηεο σο ηελ ζεκαληηθφηεξε νκάδα ζπκκεηφρσλ γηα ηελ έξεπλα θαη πξαθηηθή. (Day 1994, Narver θαη Slater 1990). Παξφιν πνπ θαη νη άιιεο νκάδεο ζπκκεηφρσλ ζεσξνχληαη ζεκαληηθέο, πην πνιχ πξνζεγγίδεηαη ην ζέκα ησλ ζπκκεηφρσλ θπξίσο ζηα πιαίζηα ηεο πξννπηηθήο ησλ πειαηψλ θαη φρη ηφζν απφ κηα επξχηεξε θνηλσληθή άπνςε (Ferrell, Gonzales-Padron, Hult, and Maignan, 2010). Δληνχηνηο, νη Greenley and Foxall (1997), δειψλνπλ φηη φηαλ νη επηρεηξήζεηο/νξγαληζκνί πηνζεηνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο ζπκκεηφρνπο, ην επίθεληξν βάξνπο ηνπ νξγαληζκνχ κεηαηίζεηαη ζηηο επξχηεξεο νκάδεο ησλ ζπκκεηφρσλ, 36

37 νη νπνίεο είλαη νη πξνκεζεπηέο, εξγαδφκελνη, θπβεξλεηηθνί θνξείο, κέηνρνη θαη ε ηνπηθή θνηλφηεηα. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο νξίδεηαη σο ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα θαη ζπκπεξηθνξά, ε νπνία σζεί ηα κέιε ελφο νξγαληζκνχ λα έρνπλ ζπλερή επίγλσζε ησλ ζεκάησλ ησλ ζπκκεηφρσλ θαη λα δξνπλ πξνδξαζηηθά επί απηψλ ησλ ζεκάησλ. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο ππαηλίζζεηαη ελδηαθέξνλ γηα ην επξχ θάζκα ησλ εκπιεθνκέλσλ παξά γηα κηα ζπγθεθξηκέλε νκάδα. Θέκαηα πνπ κπνξεί λα αθνξνχλ ηνπο ζπκκεηφρνπο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ε ακεξνιεςία ζηελ πιεξνθφξεζε γηα ην πξντφλ, ε δηαθάλεηα ζηηο εθζέζεηο θαη ινγηζηηθνχο ειέγρνπο ηνπ νξγαληζκνχ/επηρείξεζεο θαη νη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο απφ ηελ παξαγσγή πξντφλησλ. Π.ρ. κηα εηαηξεία πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζηνπο ζπκκεηφρνπο θαη ελδηαθέξεηαη γηα ζέκαηα βηψζηκεο αλάπηπμεο, κπνξεί λα αλαιάβεη ηδηαίηεξεο πξσηνβνπιίεο γηα ηε κείσζε εθπνκπψλ νπζηψλ βιαβεξψλ γηα ην πεξηβάιινλ. Η ελζσκάησζε ηεο θνπιηνχξαο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνπο ζπκκεηφρνπο κεηαθξάδεηαη ζε αχμεζε ησλ πφξσλ ησλ ζπκκεηφρσλ φπσο αθνζίσζε ησλ εξγαδνκέλσλ, θαιή θήκε ηεο εηαηξείαο θαη θαη επέθηαζε εληζρπκέλε επηρεηξεζηαθή απνδνηηθφηεηα (Ferrell, Gonzales-Padron, Hult, and Maignan, 2010). 37

38 5. Μεθοδολογύα Γηα λα κεηξήζνπκε ην βαζκφ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πξνο ηελ αγνξά θαη ηνπο ζπκκεηφρνπο θαη γηα λα δηεξεπλήζνπκε ηελ ηπρφλ ζπζρέηηζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ θαη ζπκκεηφρσλ κε ηελ απφδνζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, πξνρσξήζακε ζε πεξηγξαθηθή έξεπλα. Γηα ηε ζπιινγή ησλ απαηηνχκελσλ γηα ηελ έξεπλα ζηνηρείσλ ζπγθεληξψζακε πξσηνγελή δεδνκέλα. Δθηηκάηαη πξνηηκφηεξε ε πξσηνγελή έξεπλα θαζφηη ηα απνηειέζκαηα ζα είλαη πεξηζζφηεξν έγθπξα θαη πξνζαξκνζκέλα ζηηο απαηηήζεηο ηνπ ζέκαηνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 5.1 Πεξηγξαθή ζπιινγήο ζηνηρείσλ Η κέζνδνο έξεπλαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ε απνζηνιή εξσηεκαηνινγίσλ κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ε ειεθηξνληθή επίζεο ζπκπιήξσζε ηνπο. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ην εξσηεκαηνιφγην δελ πεξηειάκβαλε πξνζσπηθέο ή επαίζζεηεο εξσηήζεηο ζηνπο εξσηψκελνπο γηα λα απνθεπρζεί ην ρακειφ πνζνζηφ αληαπφθξηζεο. Σα ειεθηξνληθά εξσηεκαηνιφγηα εζηάιεζαλ ζηνπο δηεπζπληέο κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, γηα ηνπο νπνίνπο ηεξήζεθε ε αλσλπκία ησλ απαληήζεσλ. πλνιηθά εζηάιεζαλ ειεθηξνληθά 130 εξσηεκαηνιφγηα. Σν πνζνζηφ αληαπφθξηζεο ήηαλ 32%, ην νπνίν ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθφ, δεδνκέλνπ ηεο πεξηφδνπ πνπ δηεμήρζε ε έξεπλα θαη ηεο θχζεο ηνπ επαγγέικαηνο ησλ δηεπζπληψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Σα δεδνκέλα πνπ ζπιιέρζεθαλ, αθνξνχλ ηελ πεξίνδν Ινχιηνο 2011-Απγνπζηνο Όινη νη ζπκκεηέρνληεο απάληεζαλ ζε φιεο ηηο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. 5.2 Πεξηγξαθή ζρεδηαζκνύ εξσηεκαηνινγίνπ Όζνλ αθνξά ζην ζρεδηαζκφ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ (Παξάξηεκα 2.), απηφο ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ βαζκφ δφκεζεο, θαζψο φιεο ζρεδφλ νη εξσηήζεηο θαη νη απαληήζεηο είλαη ήδε πξνθαζνξηζκέλεο θαη ηππνπνηεκέλεο. ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλνπκε φηη πξνηηκήζεθαλ νη θιεηζηέο εξσηήζεηο πξσηίζησο γηα λα δηεπθνιπλζνχλ νη εξσηψκελνη ζηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θη δεπηεξεπφλησο γηα ηελ επθνιφηεξε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ηεο εξγαζίαο. Η ζχληαμε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ βαζίζηεθε ζηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, αθνχ βεβαίσο έγηλαλ νη αλαγθαίεο κεηαηξνπέο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζθνπνχο ηεο εξγαζίαο. Δηδηθφηεξα, ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη πξνηάζεηο ησλ Narver θαη 38

39 Slater (1990) πνπ κεηξνχλ ηηο ηξεηο πξψηεο ζπληζηψζεο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά (πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο, πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ θαη δηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο). Δπηπξνζζέησο, ελζσκαηψζεθαλ νη πξνηάζεηο ηνπ Lings (2004), νη νπνίεο πξνζδηνξίδνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο εξγαδφκελνπο θαη νη πξνηάζεηο απφ ηελ εξγαζία ησλ Greenley, Hooley, Rudd, θαη Broderick (2002) γηα λα κεηξήζνπκε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο ζπκκεηφρνπο. Υξήδεη αλαθνξάο φηη θαηεβιήζε πξνζπάζεηα νη εξσηήζεηο λα είλαη ζαθείο, πεξηεθηηθέο θαη λα κελ μεπεξλνχλ ηηο 8, θαζψο θάηη ηέηνην ζα απνζάξξπλε ηνπο εξσηψκελνπο απφ ην λα ζπκπιεξψζνπλ ην εξσηεκαηνιφγην κε ηε δένπζα πξνζνρή. Οη εξσηήζεηο κεηξψληαη κέζσ θιίκαθαο Likert, 4 ή 5 ζεκείσλ, θπξίσο (δηαθσλψ απφιπηαζπκθσλψ απφιπηα). Απφ ηηο πξνηάζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πξνέθπςαλ 33 κεηαβιεηέο θαζψο θαη 7 νκαδνπνηεκέλεο κεηαβιεηέο, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ αλάιπζε ζπζρεηίζεσλ ζην θεθάιαην 7. Οη πξψηεο 8 πξνηάζεηο ηεο πξψηεο εξψηεζεο απνζθνπνχλ ζηελ δηεξεχλεζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ εθάζηνηε κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζηνπο θνηηεηέο, δει. θαηά πφζν ιακβάλνληαη ππφςε θαη θαηά πφζν ηθαλνπνηνχληαη νη αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ. Με ηηο ελ ιφγσ πξνηάζεηο δηακνξθψζακε θαη ηελ νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο». Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο θνηηεηέο (Students orientation) Δίκαζηε αθνζησκέλνη ζηνπο θνηηεηέο καο. Πξνζδίδνπκε αμία ζηνπο θνηηεηέο καο. Καηαλννύκε ηηο αλάγθεο ησλ θνηηεηώλ καο. Θέηνπκε σο πξσηαξρηθό ζηόρν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θνηηεηώλ καο. Πξνηξέπνπκε ηνπο θνηηεηέο καο λα εθθξάδνπλ ηπρόλ παξάπνλα πνπ έρνπλ από ην πξόγξακκα. Εεηνύκε ζε ζπζηεκαηηθή βάζε από ηνπο θνηηεηέο καο λα αμηνινγνύλ ηα καζήκαηα (δηδάζθνληεο, βηβιία θά). Λακβάλνπκε ζνβαξά ππόςε ηνλ βαζκό ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηώλ καο από ην πξόγξακκα. Γίλνπκε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εμππεξέηεζε ησλ θνηηεηώλ καο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδώλ ηνπο (π.ρ. θηιηθόηεηα δηαδηθαζηώλ, έγθαηξεο ελεκεξώζεηο). Οη πξνηάζεηο πνπ απνηππψλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα αληρλεχνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηνλ αληαγσληζκφ. Απφ απηέο ηηο 39

40 πξνηάζεηο απνξξέεη ε νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ». Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό (Competition orientation) Δληόο ηνπ πξνγξάκκαηόο (ή/θαη ηκήκαηόο) καο, αληαιιάζνπκε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπκε γηα άιια παξόκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Μειεηάκε ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνύλ άιια παξόκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Αληηδξνύκε ηαρύηαηα ζε ελέξγεηεο άιισλ παξόκνησλ κεηαπηπρηαθώλ πξνγξακκάησλ. Δθκεηαιιεπόκαζηε επθαηξίεο πνπ νδεγνύλ ζηελ απόθηεζε αληαγσληζηηθνύ πιενλεθηήκαηνο γηα ην κεηαπηπρηαθό καο πξόγξακκα. ηε ζπλέρεηα, νη επφκελεο ηέζζεξηο πξνηάζεηο ηνπ 1 νπ εξσηήκαηνο, πξνζδηνξίδνπλ ην βαζκφ ηνπ δηαιεηηνπξγηθνχ ζπληνληζκνχ, δει. θαηά πφζν ζπλεξγάδνληαη φινη νη εκπιεθφκελνη ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα γηα ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνπο θνηηεηέο. Οη παξαθάησ πξνηάζεηο ζρεκαηίδνπλ ηελ νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Γηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο» Δηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο (Cross-functional coordination) Βαζίδνπκε ηε ζηξαηεγηθή καο ζηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμύ όισλ ησλ εκπιεθόκελσλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δηνίθεζεο, δηδαζθόλησλ, δηνηθεηηθνύ πξνζσπηθνύ). Όινη νη εκπιεθόκελνη ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δηνίθεζε, δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) αληαιιάζζνπλ κεηαμύ ηνπο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ. Όινη νη εκπιεθόκελνη ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δηνίθεζε, δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) ζπλεξγάδνληαη γηα λα πξνζδώζνπλ αμία ζηνπο θνηηεηέο καο. Οη πόξνη ηνπ κεηαπηπρηαθνύ πξνγξάκκαηνο κνηξάδνληαη δίθαηα εληόο ηνπ ηκήκαηόο καο. Οη επφκελεο ηέζζεξηο πξνηάζεηο κεηξνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο, δει. θαηά πφζν ιακβάλνληαη ππφςε νη αλάγθεο θαη ν βαζκφο ηθαλνπνίεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη πξνηάζεηο απηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο κεηαβιεηήο «Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο εξγαδφκελνπο». Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο εξγαδόκελνπο (Employee orientation) Γηελεξγνύκε ζπρλή αμηνιόγεζε ηνπ πξνζσπηθνύ καο (staff appraisals) (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) όπνπ ζπδεηνύκε ηηο αλάγθεο ηνπο Έρνπκε ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε ην πξνζσπηθό καο (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) Ωο δηεπζπληήο ηνπ πξνγξάκκαηνο, πξνζπαζώ λα αλαθαιύπησ ηα πξαγκαηηθά αηζζήκαηα ηνπ πξνζσπηθνύ (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) γηα ηε εξγαζία ηνπο ζην κεηαπηπρηαθό καο πξόγξακκα Γηελεξγνύκε έξεπλεο πξνζσπηθνύ ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ην ρξόλν ώζηε λα αμηνινγήζνπκε ηηο ζηάζεηο ηνπο απέλαληη ζηελ εξγαζία ηνπο ζην κεηαπηπρηαθό καο πξόγξακκα 40

41 Δπηπιένλ, νη αθφινπζεο πξνηάζεηο πξνζδηνξίδνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηνπο ζπκκεηφρνπο (θνηλσληθνχο εηαίξνπο) θαη δηακνξθψλνπλ ηελ νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο». ην ελ ιφγσ εξσηεκαηνιφγην, ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο βαζηθνί ζπκκέηνρνη νη θνηηεηέο, ν αληαγσληζκφο, νη εξγαδφκελνη θαη ε επξχηεξε θνηλσλία. Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο (Stakeholder orientation) Αθνπγθξαδόκαζηε ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο Οη ζηόρνη ηνπ κεηαπηπρηαθνύ καο πξνγξάκκαηνο έρνπλ δηακνξθσζεί έηζη ώζηε λα δεκηνπξγνύλ αμία ζηελ θνηλσλία γεληθόηεξα Πξνζαξκόδνπκε ην πξόγξακκα ζπνπδώλ καο ζε αιιαγέο ζηελ θνηλσλία Δπηδηώθνπκε λα έρνπκε ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε θνηλσληθνύο εηαίξνπο πρλά ζπγθξίλνπκε ηε ζπλεηζθνξά καο ζηελ θνηλσλία ζε ζρέζε κε άιια παξόκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα πρλά δηελεξγνύκε ελέξγεηεο δεκνζίσλ ζρέζεσλ πνπ ζηνρεύνπλ ζηνπο θνηλσληθνύο εηαίξνπο Η επφκελε εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ γηα ην αλ ιεηηνπξγνχλ άιια παξφκνηα ηδησηηθά ή δεκφζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα, απνζθνπεί ζηε κέηξεζε ηνπ επηπέδνπ ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ ηα ζπκκεηέρνληα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Οη δπν εξσηήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε κεηαβνιή ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, απνηεινχλ θξηηήξην κέηξεζεο ηεο απφδνζεο θαη βησζηκφηεηαο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι., ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ζέζεη νη εξσηψκελνη θαη ζπγθξηηηθά κε άιια ζπλαθή πξνγξάκκαηα. Άιισζηε γη απηφ δηακνξθψζακε ηελ νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Ρπζκφο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ», πξνθεηκέλνπ λα πξνβνχκε ζηηο απαξαίηεηεο ζηαηηζηηθέο ζπζρεηίζεηο, φπσο ζα δνχκε ζην θεθάιαην 7. Δπηπξνζζέησο, νη δπν εξσηήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε κεηαβνιή (βειηίσζε ή ρεηξνηέξεπζε) ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζπληζηνχλ θαζνξηζηηθή παξάκεηξν ηεο απφδνζεο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι., ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ζέζεη νη δηεπζπληέο θαη ζπγθξηηηθά κε άιια ζπλαθή πξνγξάκκαηα. Μέζσ απηψλ ησλ δπν εξσηήζεσλ, ζρεκαηίζηεθε ε νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή «Ρπζκφο κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ». Η πξνηειεπηαία εξψηεζε ζηνρεχεη ζηε κέηξεζε ηνπ επηπέδνπ ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηψλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα θαη ε ηειεπηαία εξψηεζε δεηάεη ηε 41

42 ζπκπιήξσζε, εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, ηνπ αξηζκνχ ησλ θνηηεηψλ πνπ δέρνληαη εηεζίσο. 5.3 Δεηγκαηνιεςία Σν επφκελν βήκα ηεο έξεπλαο ήηαλ, αζθαιψο, ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο (δεηγκαηνιεςία). Αξρηθά, πξνζδηνξίζακε ηνλ πιεζπζκφ ζηνλ νπνίν ζα γεληθεπηνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλάο καο. Ο πιεζπζκφο απνηειείηαη απφ φινπο ηνπο δπλεηηθνχο εξσηψκελνπο, νη νπνίνη ζεσξνχληαη θαηάιιεινη γηα λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα (ηαζαθφπνπινο, 1997). Οξίζακε σο πιεζπζκφ ηεο εξγαζίαο ηνπο δηεπζπληέο φισλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ ζε φιε ηελ Διιάδα, ην αθαδεκατθφ έηνο Η κνλάδα δεηγκαηνιεςίαο ζεσξείηαη ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα πνπ πεξηέρεη ηα ζηνηρεία (δει. ηνπο δηεπζπληέο) ηνπ πιεζπζκνχ απφ φπνπ ζα ιεθζεί ην δείγκα. Αλαθνξηθά κε ην δείγκα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε, ην κέγεζνο ηνπ αλέξρεηαη ζε 130. πγθεθξηκέλα, ρσξίζηεθε ν πιεζπζκφο ησλ δηεπζπληψλ, ζε δηεπζπληέο business θαη non-business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Μεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ αληηθείκελν business ζεσξήζεθαλ ηα κεηαπηπρηαθά πνπ ν ηίηινο ηνπο αλαθέξεηαη π.ρ. ζε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ, ρξεκαηννηθνλνκηθά, δηνίθεζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, λαπηηιηαθά, κάξθεηηλγθ. Ο πιεζπζκφο ησλ business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ είλαη 65 ζε φιε ηελ Διιάδα θαη σο εθ ηνχηνπ εζηάιεζαλ εξσηεκαηνιφγηα ζε απηά ηα 65 κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα, ελψ ην δείγκα ησλ non-business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ (φπνπ n=65) επηιέρζεθε κε ηπραίν ηξφπν. Θεσξήζακε ηνπο δηεπζπληέο ησλ business κεηαπηπρηαθψλ θαηάιιειν δείγκα γηα ηε ζεκαηνινγία θαη ηα δηεξεπλεηηθά εξσηήκαηα ηεο ελ ιφγσ εξγαζίαο. 5.4 πκπεξάζκαηα ειέγρσλ αμηνπηζηίαο θαη εγθπξόηεηαο Σν ηδαληθφ ζε θάζε θιίκαθα κέηξεζεο είλαη ην ζθνξ πνπ παίξλνπκε λα αληαλαθιά πιήξσο ην αιεζηλφ ζθνξ πνπ αληηζηνηρεί ζην θαηλφκελν πνπ κεηξάκε (ηαζαθφπνπινο, 1997). Ιζρχεη ε εμίζσζε: Υν=Υη, φπνπ Υν ην ζθνξ κέηξεζεο θαη Υη ην αιεζηλφ ζθνξ ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ πλήζσο φκσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κέηξεζεο δεκηνπξγνχληαη ζθάικαηα, γεγνλφο ην νπνίν ζπλεπάγεηαη: 42

43 Υν = Υη + Δ, φπνπ Δ= ζπλνιηθφ ζθάικα κέηξεζεο Απηφ ζεκαίλεη φηη φζν πην κηθξφ είλαη ην Δ, ηφζν πην αθξηβήο είλαη ε θιίκαθα κέηξεζεο. Σν ζθάικα κέηξεζεο δηαθξίλεηαη ζε ηπραίν θαη ζπζηεκαηηθφ. Σπραίν ζθάικα νξίδεηαη ην ζθάικα, ην νπνίν ζπκβαίλεη ηπραία θάζε θνξά πνπ κεηξάκε θάηη (ηαζαθφπνπινο, 1997). Δλψ σο ζπζηεκαηηθφ ζθάικα νξίδεηαη ην ζθάικα πνπ ζπκβαίλεη ζηαζεξά θάζε θνξά πνπ κεηξάκε ην αληηθείκελν. Η αμηνπηζηία (reliability) είλαη ε έθηαζε ηνπ ηπραίνπ ζθάικαηνο. Ωο εθ ηνχηνπ, κηα θιίκαθα κέηξεζεο ζεσξείηαη αμηφπηζηε φηαλ ην Er=0 (φπνπ Er = random error). Ο φξνο εγθπξόηεηα (validity) αλαθέξεηαη ζηελ έθηαζε ζηελ νπνία κηα κέηξεζε αληαλαθιά ην αιεζηλφ ζθνξ ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ κεηξάκε. Γει. κηα θιίκαθα κέηξεζεο ζεσξείηαη έγθπξε φηαλ Δr + Es = 0, φπνπ Δs = ζπζηεκαηηθφ ζθάικα. Απφ ηα αλσηέξσ ζπλάγεηαη φηη αλ κηα θιίκαθα κέηξεζεο είλαη έγθπξε, ηφηε είλαη θαη αμηφπηζηε. Σν αληίζηξνθν δελ ηζρχεη. Ο ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο άιθα (coefficient of reliability) ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο αμηνπηζηίαο κηαο θιίκαθαο κέηξεζεο (Nunnally, 1978). Δάλ ν ζπληειεζηήο άιθα πξνθχςεη 1, ηφηε ε θιίκαθα κέηξεζεο είλαη απφιπηα αμηφπηζηε θαη ε ηηκή 0 ζεκαίλεη πιήξσο αλαμηφπηζηε. Ωζηφζν, ν Nunnally (1978) ππνζηεξίδεη φηη έλαο ζπληειεζηήο εζσηεξηθήο ζπλάθεηαο Cronbach s alpha κεηαμχ 0,5 θαη 0,6 είλαη αξθεηφο ζηα αξρηθά ζηάδηα ηεο κειέηεο, ελψ φηαλ πξφθεηηαη λα εμαρζνχλ ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα, ην ειάρηζην είλαη α=0,90, κε επηζπκεηή ηηκή α=0,95. Η εγθπξφηεηα εθηηκάηαη κε δηάθνξεο ηερληθέο φπσο ε αλάιπζε κήηξαο θαη ε αλάιπζε παξαγφλησλ. Ωο πξνο ηελ θιίκαθα θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπ παξφληνο εξσηεκαηνινγίνπ, νη έιεγρνη αμηνπηζηίαο πξνέθπςαλ ηθαλνπνηεηηθνί, φπσο απνηππψλνληαη ζηνλ Πίλαθα 1. (Παξάξηεκα 3). Οη έιεγρνη εγθπξφηεηαο βαζίδνληαη ζε πξνγελέζηεξεο δηεζλείο βηβιηνγξαθηθέο έξεπλεο, ζηηο νπνίεο έρνπλ γίλεη νη ζρεηηθνί έιεγρνη θαη ζπλαθφινπζα δελ ρξεηάδεηαη λα επαλαιεθζνχλ. πκπεξαζκαηηθά, θξίλεηαη φηη νη εξσηήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζην εξσηεκαηνιφγην, θαιψο επηιέρζεθαλ θαη ζσζηά δηαηππψζεθαλ θαζψο ε θιίκαθα Likert ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηαηχπσζε ζεκάησλ, κεηξνχλ ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα (αμηνπηζηία) θαη ηαπηφρξνλα νη επαλαιακβαλφκελεο κεηξήζεηο νδεγνχλ ζην ίδην αθξηβψο απνηέιεζκα (εγθπξφηεηα). 43

44 6. Περιγραφικϋσ ςτατιςτικϋσ αναλύςεισ-αναλύςεισ Frequencies ηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηνχληαη δηαηεηαγκέλα δεδνκέλα, θαζφηη ππαηλίζζνληαη θάπνηα δηάηαμε (ζπκθσλψ απφιπηα=5 θαη δηαθσλψ απφιπηα=1) (Παλάξεηνο θαη Ξεθαιάθεο, 1997). Απηφ πνπ έρεη λφεκα λα θάλνπκε κε ηα ελ ιφγσ δεδνκέλα είλαη λα ζεκεηψζνπκε ηνλ αξηζκφ ησλ θνξψλ πνπ θάζε θαηεγνξία εκθαλίδεηαη θαη ζηε ζπλέρεηα λα ππνινγίζνπκε ην πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ πνπ απάληεζαλ ζε κηα εξψηεζε. Σν παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδεη ηελ αλάιπζε ζπρλνηήησλ (frequencies) γηα φιεο ηηο κεηαβιεηέο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, νη νπνίεο είλαη ζπλνιηθά 33. Η αλάιπζε ησλ ζπρλνηήησλ ηαμηλνκεί θαη ζπκππθλψλεη ηα δεδνκέλα ζε θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ. πρλφηεηα είλαη ην ζχλνιν ησλ απαληήζεσλ αλά θαηεγνξία γηα θάζε εξψηεζε ή κεηαβιεηή (ηαζαθφπνπινο, 1997). Αξρηθψο, νη αλαιχζεηο ζπρλνηήησλ ζα παξνπζηαζηνχλ αλά ελφηεηεο κε βάζε ηνπο πέληε πξνζαλαηνιηζκνχο πνπ έρνπκε αλαθέξεη πξνεγνπκέλσο. Έπεηηα, κεηξάηαη ην επίπεδν αληαγσληζκνχ πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ θιάδν ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. θαη έπεηαη ε κέηξεζε ηεο απφδνζεο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, ε νπνία αληαλαθιάηαη ζηηο ηέζζεξηο εξσηήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε κεηαβνιή ηνπ ξπζκνχ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. Σέινο ε πξνηειεπηαία εξψηεζε πξνζδηνξίδεη ην ξπζκφ κεηαβνιήο ηνπ επηπέδνπ ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηψλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία θαη ε ηειεπηαία εξψηεζε κεηξάεη ηνλ αξηζκφ ησλ θνηηεηψλ πνπ γίλεηαη δεθηφ εηεζίσο ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. 6.1 Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο θνηηεηέο (students orientation) ζηελ πξψηε πξφηαζε «Δίκαζηε αθνζησκέλνη ζηνπο θνηηεηέο καο», φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ γξάθεκα, ην 71,4 % ζπκθψλεζε απφιπηα θαη 28,6 % ησλ εξσηεζέλησλ ζπκθψλεζε. Γηαπηζηψλνπκε φηη ε πιεηνςεθία ησλ δηεπζπληψλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ δειψλεη επαγγεικαηηθή αθνζίσζε ζηνπο θνηηεηέο ηνπ θαη ζπλαθφινπζα απηφ ζπληζηά ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθφ ζηνηρείν ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ. 44

45 Γξάθεκα 1. ηε δεχηεξε κεηαβιεηή «Πξνζδίδνπκε αμία ζηνπο θνηηεηέο καο», ε νπνία ζηελ νπζία ζπκπιεξψλεη ηελ πξνεγνχκελε πξφηαζε, φπσο απνηππψλεηαη ζην παξαθάησ γξάθεκα, ην 100% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζπκθψλεζαλ (76,2% ζπκθψλεζαλ απφιπηα θαη 23,8% ζπκθψλεζαλ) κε ηελ ελ ιφγσ θξάζε. Απηφ επηβεβαηψλεη ηελ ίδηα ζηάζε ησλ δηεπζπληψλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ (ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε πξφηαζε) σο πξνο ηνπο θνηηεηέο. Όπσο άιισζηε θαίλεηαη θαη ζην παξαθάησ γξάθεκα, ρξήδεη αλαθνξάο φηη θαλέλαο εξσηψκελνο δελ δηαθσλεί κε ηηο ελ ιφγσ πξνηάζεηο. Προς δίδουμε αξία ς τουσ φοιτητζσ μασ 100,00 76,2 50,00 0,00 23,8 Σ υμφω νώ Σ υμφω νώ απ όλ υτα Γξάθεκα 2. Όπσο δηαπηζηψλνπκε απφ ην Γξάθεκα 3, ην 52,4% ησλ εξσηεζέλησλ ζπκθσλεί φηη θαηαλνεί ηηο αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ θαη ην 45,2% ζπκθσλεί απφιπηα. Πάιη δηαπηζηψλνπκε αξθεηά πςειφ βαζκφ ζπκθσλίαο ησλ δηεπζπληψλ κε ηελ ελ ιφγσ θξάζε, γεγνλφο ην νπνίν ηνπνζεηεί ηνπο θνηηεηέο ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ εξσηεζέλησλ. 45

46 Γξάθεκα 3. Με ηελ πξφηαζε «Θέηνπκε σο πξσηαξρηθφ ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θνηηεηψλ καο», ην 88,1% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζπκθψλεζαλ (52,4% ζπκθψλεζαλ απφιπηα θαη 35,7% ζπκθψλεζαλ). Σν Γξάθεκα 4. παξνπζηάδεη έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 9,5% λα εθθξάδεη νπδέηεξε ζηάζε θαη 2,4% ησλ αληαπνθξηλφκελσλ λα δηαθσλεί απφιπηα. Γξάθεκα 4. 46

47 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ απνηππψλεη ην παξαθάησ γξάθεκα, ην 100% ησλ αληαπνθξηλφκελσλ ζπκθψλεζε (φπνπ 66,7% ζπκθψλεζε απφιπηα θαη 33,3% ζπκθψλεζε) κε ηε θξάζε «Πξνηξέπνπκε ηνπο θνηηεηέο καο λα εθθξάδνπλ ηπρφλ παξάπνλα πνπ έρνπλ απφ ην πξφγξακκα». Πάιη ζεκεηψλεηαη πνιχ πςειφ πνζνζηφ πηνζέηεζεο πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο θνηηεηέο εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ, σο πξνο ηε κεηαβιεηή απηή. Γξάθεκα 5. Σν Γξάθεκα 6. δείρλεη φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία (85,7%) ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα ζπκθσλνχλ απφιπηα φηη δεηνχλ ζε ζπζηεκαηηθή βάζε απφ ηνπο θνηηεηέο ηνπο λα αμηνινγνχλ ηα καζήκαηα, ην 11,9% ζπκθσλεί θαη ην 2,4% ησλ εξσηεζέλησλ δηαηεξεί νπδέηεξε ζέζε. Σν πνιχ πςειφ ζθνξ απφιπηεο ζπκθσλίαο ζπλεπάγεηαη αξθεηά πςειφ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηνπο θνηηεηέο, δει. ε γλψκε ηνπο ιακβάλεηαη ζνβαξά ππφςε. 47

48 Γξάθεκα 6. Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ παξαθάησ γξαθήκαηνο, εχινγα δηαπηζηψλεη θαλείο φηη νιφθιεξν ην δείγκα ζπκθψλεζε (απιά ζπκθψλεζε ή ζπκθψλεζε απφιπηα) ζην φηη ιακβάλνπλ ζνβαξά ππφςε ην θαηά πφζν ηθαλνπνηνχληαη νη θνηηεηέο απφ ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα. Παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ην γεγνλφο πσο νη δηεπζπληέο φισλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ (business θαη nonbusiness oriented, είηε ιεηηνπξγνχλ, είηε δελ ιεηηνπξγνχλ άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα) δίλνπλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ επραξίζηεζε πνπ απνθνκίδεη θάπνηνο θνηηεηήο απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο ππεξεζίεο. Γξάθεκα 7. 48

49 χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ Γξαθήκαηνο 8., ην 100% ησλ δηεπζπληψλ ζπκθσλνχλ (61,9% ζπκθσλνχλ απφιπηα θαη 38,1% ζπκθσλνχλ) φηη δίλνπλ έκθαζε ζηηο δηαδηθαζίεο εμππεξέηεζεο πνπ παξέρνληαη ζηνπο θνηηεηέο. Λνγηθφ είλαη ην απνηέιεζκα αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη κηα εθπαηδεπηηθή ππεξεζία πέξαλ ηεο άπιεο θχζεο πνπ είλαη ε εθπαίδεπζε, πιαηζηψλεηαη θαη απφ ηα απηά ζηνηρεία (π.ρ. δηαδηθαζία εγγξαθήο, παξάδνζε ειεθηξνληθνχ πιηθνχ), απ ηα νπνία εμαξηάηαη ζεκαληηθά ε παξνρή πνηφηεηαο ππεξεζηψλ. Γξάθεκα 8. πλνςίδνληαο, ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειφ βαζκφ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο θνηηεηέο. Απηφ ζεκαίλεη πσο νη δηεπζπληέο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ έρνπλ πιήξε θαηαλφεζε ηεο αγνξάο ζηφρνπ ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ αλαγθψλ ηνπο θαη θαη επέθηαζε νη δηαδηθαζίεο εμππεξέηεζεο θαη ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ζα είλαη πξνζαξκνζκέλν ζηηο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ησλ θνηηεηψλ. 6.2 Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό (competition orientation) ην Γξάθεκα 9., ηα απνηειέζκαηα είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθά ζπγθξηηηθά κε ηηο πξνεγνχκελεο πξνηάζεηο. Δηδηθφηεξα, ζρεδφλ ην 62% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζπκθψλεζε ή ζπκθψλεζε απφιπηα (35,7% θαη 26,2% αληίζηνηρα) κε ην γεγνλφο φηη αληαιιάζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο (εληφο ηνπ ηκήκαηνο) πνπ έρνπλ ζρεηηθά κε 49

50 άιια ζπλαθή κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Δλψ αξθεηά ζεκαληηθφ πνζνζηφ (31%) δειψλεη νπδέηεξε ζηάζε γηα ην ελ ιφγσ ζέκα θαη έλα κε ακειεηέν πνζνζηφ, ηεο ηάμεσο 7,1%, δηαθσλεί. Γξάθεκα 9. Γηαπηζηψλνπκε απφ ην γξάθεκα πνπ αθνινπζεί, φηη ην 64,3% ησλ δηεπζπληψλ ζπκθσλεί (38,1% ζπκθσλνχλ θαη 26,2% ζπκθσλνχλ απφιπηα) κε ηελ πξφηαζε «Μειεηάκε ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχλ άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα». Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε ζε απηφ ηα ζεκείν, φηη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο ηάμεσο 35,7% δειψλεη νπδεηεξφηεηα σο πξνο ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε, ππνβαζκίδνληαο έηζη ηε ζεκαζία ηεο γλψζεο ησλ αδχλακσλ θαη δπλαηψλ ζεκείσλ ησλ αληαγσληζηψλ. Γξάθεκα

51 Δχθνια κπνξεί λα παξαηεξήζεη θαλείο ζηα ζηνηρεία ηνπ παξαθάησ γξαθήκαηνο ην ζεκαληηθά πςειφ πνζνζηφ νπδεηεξφηεηαο (59,5%) πνπ εθθξάδνπλ νη δηεπζπληέο σο πξνο ηελ ηαρχηαηε αληίδξαζε ηνπο ζε ελέξγεηεο νκνεηδψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δπηπξνζζέησο 38,1% ησλ εξσηψκελσλ δειψλεη ζπκθσλία κε ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε (31% ζπκθσλνχλ θαη κφλν 7,1% ζπκθσλνχλ απφιπηα). Σα δεδνκέλα απηά ππνδειψλνπλ κηα ππνηνληθή ηάζε εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ λα αλαιχζνπλ ηηο θηλήζεηο ησλ αληαγσληζηψλ θαη σο εθ ηνχηνπ απξνζπκία λα δεκηνπξγήζνπλ λέεο ζπκπιεξσκαηηθέο ππεξεζίεο γηα ηνπο θνηηεηέο. Γξάθεκα 11. χκθσλα κε ην Γξάθεκα 12., κεγάιν πνζνζηφ ησλ εξσηψκελσλ, ην νπνίν αλέξρεηαη ζην 73,8% (φπνπ 28,6% ζπκθσλνχλ θαη 45,2% ζπκθσλνχλ απφιπηα), ζπκθσλεί κε ηε θξάζε «Δθκεηαιιεπφκαζηε επθαηξίεο πνπ νδεγνχλ ζηελ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο γηα ην κεηαπηπρηαθφ καο πξφγξακκα». ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε, ην πνζνζηφ νπδεηεξφηεηαο (26,2%) εκθαλίδεηαη ρακειφηεξν ζε ζχγθξηζε κε ηηο πξνεγνχκελεο πξνηάζεηο. 51

52 Γξάθεκα Δηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο (cross-functional coordination) Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ Γξαθήκαηνο 13., ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερφλησλ 90,5% εμέθξαζε ζπκθσλία (35,7% ζπκθψλεζαλ θαη 54,8% ζπκθψλεζαλ απφιπηα) κε ην γεγνλφο φηη βαζίδνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο ζηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα. Σα απνηειέζκαηα απηά απνηππψλνπλ ηελ πξφζεζε γηα ζπληνληζκέλε αμηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ κε απψηεξν ζθνπφ ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνπο θνηηεηέο. Βαζίδνπκε ηε ζηξαηεγηθή καο ζηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμύ όισλ ησλ εκπιεθόκελσλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δηνίθεζε, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) 60,0 54,8 50,0 40,0 35,7 30,0 20,0 9,5 10,0,0 Οφτε διαφω νώ οφτε ς υμφω νώ Σ υμφω νώ Σ υμφω νώ απ όλ υτα Γξάθεκα

53 Παξνκνίσο θαη ζηελ πξφηαζε «Όινη νη εκπιεθφκελνη ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα (δηνίθεζε, δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ) αληαιιάζζνπλ κεηαμχ ηνπο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ» ζεκεηψλεηαη πςειφ πνζνζηφ ζπκθσλίαο (κε 31% λα ζπκθσλνχλ απφιπηα θαη 40,5% λα ζπκθσλνχλ) ηεο ηάμεσο 71,5% κε ηε δηαθνξά φκσο φηη ζηελ ελ ιφγσ πξφηαζε εκθαλίδεηαη ζεκαληηθφ πνζνζηφ νπδεηεξφηεηαο, ην νπνίν αλέξρεηαη ζην 28,6% ησλ αληαπνθξηλφκελσλ. πλαθφινπζα, θαίλεηαη πσο ζηελ πξάμε ελδερνκέλσο λα κελ ππάξρεη επαξθήο δηάρπζε θαη πξφζβαζε ησλ πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ηεο πάζεο θχζεσο πξνζσπηθνχ. Όινη νη εκπιεθόκελνη ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δίνηθεζε, δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) αληαιιάζζνπλ κεηαμύ ηνπο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ) 50,0 40,5 Οφτε διαφω νώ οφτε ς υμφω νώ 40,0 28,6 31,0 Σ υμφω νώ 30,0 20,0 Σ υμφω νώ απ όλ υτα 10,0,0 Γξάθεκα 14. Καηαγξάθεηαη αξθεηά πςειφ πνζνζηφ ζπκθσλίαο (85,7%) ζην γεγνλφο φηη φινη νη εκπιεθφκελνη ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ζπλεξγάδνληαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζδψζνπλ αμία ζηνπο θνηηεηέο. Δχινγα θαίλνληαη ηα απνηειέζκαηα ζην Γξάθεκα 15., θαζφηη ε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνπο θνηηεηέο είλαη απφξξνηα ζπλεξγαζίαο φρη κφλν ελφο ηκήκαηνο, αιιά νιφθιεξνπ ηνπ νξγαληζκνχ. 53

54 Όινη νη εκπιεθόκελνη ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα (δηνίθεζε, δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) ζπλεξγάδνληαη γηα λα πξνζδώζνπλ αμία ζηνπο θνηηεηέο καο 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0,0 14,3 57,1 28,6 Οφτε διαφω νώ οφτε ς υμφω νώ Σ υμφω νώ Σ υμφω νώ απ όλ υτα Γξάθεκα 15. ηελ πξφηαζε «Οη πφξνη ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο κνηξάδνληαη δίθαηα εληφο ηνπ ηκήκαηφο καο», 100% ησλ εξσηψκελσλ εμέθξαζε ζπκθσλία (28,6% ζπκθψλεζαλ θαη 71,4% ζπκθψλεζαλ απφιπηα). Σα απνηειέζκαηα απηά είλαη αξθεηά ελζαξξπληηθά, θαζφηη ε δίθαηε θαηαλνκή ησλ δηάθνξσλ πφξσλ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή παξάκεηξνο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε θαη ηελ άξηηα ζπλεξγαζία ησλ εξγαδνκέλσλ. Οι πόροι ηοσ μεηαπηστιακού προγράμμαηος μοιράζονηαι δίκαια ενηός ηοσ ημήμαηος μας 28,6% πκθσλώ πκθσλώ απόιπηα 71,4% Γξάθεκα

55 6.4 Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο εξγαδόκελνπο (employee orientation) Η γεληθή εηθφλα πνπ καο δίλεη ην Γξάθεκα 17., είλαη φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηεο ηάμεσο ηνπ 88,1% (52,4% ζπκθσλεί απφιπηα θαη 35,7% ζπκθσλεί) ζπκθσλεί κε ην γεγνλφο φηη πξνβαίλεη ζε ζπρλή αμηνιφγεζε ηνπ πξνζσπηθνχ. Μφλν έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 4,8% δειψλεη νπδεηεξφηεηα θαη κφιηο 7,1% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα δηαθσλεί. Σα δεδνκέλα απηά παξνπζηάδνπλ αξθεηά πςειφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο. Γηελεξγνύκε ζπρλή αμηνιόγεζε ηνπ πξνζσπηθνύ καο (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) όπνπ ζπδεηνύκε ηηο αλάγθεο ηνπο Γηαθσλώ 60,0 50,0 40,0 35,7 52,4 Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ πκθσλώ 30,0 20,0 10,0 7,1 4,8 πκθσλώ απόιπηα,0 Γξάθεκα 17. Η πξφηαζε «Έρνπκε ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε ην πξνζσπηθφ καο (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ)» εκθαλίδεη πςειφ πνζνζηφ ζπκθσλίαο (33,3% ζπκθσλεί απφιπηα θαη 52,4% ζπκθσλεί), ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ παξαθάησ γξαθήκαηνο. Δλψ κφιηο 7,1% εθθξάδεη νπδεηεξφηεηα θαη ην ππφινηπν 7,1% ησλ ζπκκεηερφλησλ δηαθσλεί. 55

56 Έρνπκε ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε ην πξνζσπηθό καο (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) 60,0 50,0 40,0 52,4 33,3 Γηαθσλώ Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ πκθσλώ 30,0 20,0 10,0 7,1 7,1 πκθσλώ απόιπηα,0 Γξάθεκα 18. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο (Γξάθεκα 19.), σο πξνο ηελ πξνζπάζεηα ησλ δηεπζπληψλ λα αλαθαιχςνπλ ηα πξαγκαηηθά αηζζήκαηα ηνπ πξνζσπηθνχ γηα ηελ εξγαζία ηνπο ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα, παξαηεξείηαη πςειφ ζθνξ απαληήζεσλ ζπκθσλίαο (54,8% ζπκθψλεζαλ απφιπηα θαη 33,3% ζπκθψλεζαλ). Ωζηφζν εκθαλίδεηαη κηα κεηνςεθία ηεο ηάμεσο 4,8% πνπ δηαηεξεί ζηάζε νπδεηεξφηεηαο θαη 7,1% πνπ εμέθξαζαλ δηαθσλία κε ηε ελ ιφγσ δήισζε. Σα ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα αληηθαηνπηξίδνπλ πςειφ βαζκφ θαηαλφεζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Ωο δηεπζπληήο ηνπ πξνγξάκκαηνο, πξνζπαζώ λα αλαθαιύπησ ηα πξαγκαηηθά αηζζήκαηα ηνπ πξνζσπηθνύ (δηδάζθνληεο, δηνηθεηηθό πξνζσπηθό) γηα ηελ εξγαζία ηνπο ζην κεηαπηπρηαθό καο πξόγξακκα 60,0 54,8 Γηαθσλώ 50,0 40,0 30,0 33,3 Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ πκθσλώ 20,0 10,0,0 7,1 4,8 πκθσλώ απόιπηα Γξάθεκα

57 Αλαθνξηθά κε ηε δηελέξγεηα έξεπλαο πξνζσπηθνχ ηνπιάρηζηνλ κηα θνξά ην ρξφλν, ην Γξάθεκα 20. παξνπζηάδεη αμηνζεκείσην ελδηαθέξνλ, θαζφηη κφλν ην 31% ησλ εξσηψκελσλ ζπκθσλεί απφιπηα κε ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε. Έπεηηα, έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηεο ηάμεσο 7,1% ησλ εξσηψκελσλ ζπκθσλεί, ελψ 31% ηνπνζεηείηαη νπδέηεξα, έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 23,8% δηαθσλεί θαη 7,1% δηαθσλεί απφιπηα. Απφ ηελ εηθφλα απηή ζπλάγεηαη φηη νη δηεπζπληέο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. δελ δίλνπλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηηο έξεπλεο πξνζσπηθνχ. Γηελεξγνύκε έξεπλεο πξνζσπηθνύ ηνπιάρηζηνλ κηα θνξά ην ρξόλν ώζηε λα αμηνινγήζνπκε ηηο ζηάζεηο ηνπο απέλαληη ζηελ εξγαζία ηνπο ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα 31% 7,1% 23,8% Γηαθσλώ απ όιπηα Γηαθσλώ 7,1% 31% Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ πκθσλώ πκθσλώ απ όιπηα Γξάθεκα Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο (stakeholder orientation) Η κεηαβιεηή «Αθνπγθξαδφκαζηε ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο», απνζθνπεί ζηε κέηξεζε ηνπ βαζκνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηνπο ζπκκεηφρνπο (θνηλσληθνχο εηαίξνπο). Δηδηθφηεξα, φπσο πξνθχπηεη απφ ην Γξάθεκα 21., ην 64,7% ησλ εξσηψκελσλ ζπκθσλεί (28,6% ζπκθσλεί απφιπηα θαη 38,1% ζπκθσλεί) κε ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε. Δληνχηνηο έλα κε ακειεηέν πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 28,6% δηαηεξεί νπδέηεξε ζηάζε ζηελ ελ ιφγσ πξφηαζε θαη έλα ρακειφ πνζνζηφ δηαθσλεί (4,8%). Όπσο θαίλεηαη, ε πιεηνςεθία ησλ δηεπζπληψλ ιακβάλεη ππφςε ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο ζηε δηακφξθσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ. 57

58 Αθνπγθξαδόκαζηε ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο 40,0 30,0 28,6 38,1 28,6 Γηαθσλώ Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ 20,0 πκθσλώ 10,0,0 4,8 πκθσλώ απόιπηα Γξάθεκα 21. ην Γξάθεκα 22. απνηππψλνληαη ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ην θαηά πφζν νη ζηφρνη ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο έρνπλ δηακνξθσζεί έηζη ψζηε λα δεκηνπξγνχλ αμία ζηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. Παξαηεξνχκε φηη αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ ησλ αληαπνθξηλφκελσλ ζπκθσλεί (66,7% ζπκθσλεί απφιπηα θαη 16,7% ζπκθσλεί) κε ηελ παξαπάλσ πξφηαζε. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά, εχινγα ζπλάγεηαη φηη σο πξνο απηή ηε κεηαβιεηή, ν βαζκφο πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο είλαη πςειφο. Οη ζηόρνη ηνπ κεηαπηπρηαθνύ πξόγξακκαηνο έρνπλ δηακνξθσζεί έηζη ώζηε λα δεκηνπξγνύλ αμία ζηελ θνηλσλία γεληθόηεξα 80,0 60,0 66,7 Οφτε διαφω νώ οφτε ς υμφω νώ Σ υμφω νώ 40,0 20,0,0 16,7 16,7 Σ υμφω νώ απ όλ υτα Γξάθεκα 22. Όζνλ αθνξά ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ζε αιιαγέο ζηελ θνηλσλία, ε πιεηνςεθία ησλ δηεπζπληψλ (33,3% ζπκθσλνχλ απφιπηα θαη 35,7% ζπκθσλνχλ) ζπκθσλεί κε ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε θαη ην 31% ησλ ζπκκεηερφλησλ εθθξάδεη νπδέηεξε άπνςε. 58

59 Πξνζαξκόδνπκε ην πξόγξακκα ζπνπδώλ καο ζε αιιαγέο ζηελ θνηλσλία 36,0 34,0 35,7 33,3 Οφτε διαφω νώ οφτε ς υμφω νώ Σ υμφω νώ 32,0 30,0 31,0 Σ υμφω νώ απ όλ υτα 28,0 Γξάθεκα 23. Αλαθνξηθά κε ηελ επηδίσμε ησλ εξσηψκελσλ λα έρνπλ ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, ζρεδφλ 55% (11,9% ζπκθσλνχλ απφιπηα θαη 42,9% ζπκθσλνχλ) ζπκθσλεί φηη επηδηψθεη ηνλ ελ ιφγσ ζηφρν. Παξάιιεια φκσο, 31% ησλ δηεπζπληψλ νχηε δηαθσλεί νχηε ζπκθσλεί θαη 14,3% δηαθσλεί. Σα ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα ηα νπνία παξνπζηάδνληαη ζην Γξάθεκα 24. θαηαδεηθλχνπλ ζε έλα κεγάιν πνζνζηφ, ηελ έιιεηςε νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο, ε νπνία ζα ηνπο παξφηξπλε λα απνθηήζνπλ επίγλσζε ησλ ζεκάησλ ησλ ζπκκεηφρσλ. 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0,0 Επιδιώκοσμε να έτοσμε ζστνές ζσνανηήζεις με κοινωνικούς εηαίροσς 14,3 Διαθωνώ 31,0 Ούηε διαθωνώ ούηε ζσμθωνώ 42,9 Σσμθωνώ 11,9 Σσμθωνώ απόλσηα Γξάθεκα

60 Βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ Γξαθήκαηνο 25., ην 47,6% ησλ εξσηψκελσλ ζπκθσλνχλ (28,6% ζπκθσλνχλ θαη κφλν 19% ζπκθσλνχλ απφιπηα) φηη ζπρλά ζπγθξίλνπλ ηε ζπλεηζθνξά ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ δηεπζχλνπλ ζε ζρέζε κε άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Δλ αληηζέζεη, 38,1% ησλ ζπκκεηερφλησλ δηαηεξεί νπδέηεξε ζηάζε θαη 14,3% δηαθσλνχλ κε ηελ ελ ιφγσ πξφηαζε. πκπεξαζκαηηθά, δηαθαίλεηαη κηα απξνζπκία εθ κέξνπο ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. λα απνηηκήζνπλ ηελ θνηλσληθή ζπλεηζθνξά ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ηνπο ζε ζρέζε κε άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0,0 Σστνά ζσγκρίνοσμε ηη ζσνειζθορά μας ζηην κοινωνία ζε ζτέζη με άλλα παρόμοια μεηαπηστιακά προγράμμαηα 14,3 Διαθωνώ 38,1 Ούηε διαθωνώ ούηε ζσμθωνώ 28,6 Σσμθωνώ 19 Σσμθωνώ απόλσηα Γξάθεκα 25. ην Γξάθεκα 26. απεηθνλίδνληαη ηα απνηειέζκαηα αλαθνξηθά κε ηε ζπρλή δηελέξγεηα ελεξγεηψλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο. πγθεθξηκέλα παξαηεξνχκε φηη κφλν 47,6% ησλ αληαπνθξηλφκελσλ ζπκθσλνχλ (κε 11,9% λα ζπκθσλνχλ απφιπηα θαη 35,7% λα ζπκθσλνχλ) κε ηελ πξφηαζε. Δλ ζπλερεία, 35,7% ησλ δηεπζπληψλ εθθξάδνπλ νπδεηεξφηεηα θαη 16,7% δηαθσλνχλ. Άξα παξαηεξνχκε, φηη νη δηεπζπληέο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι., ζηελ πιεηνςεθία ηνπο, δελ θαίλεηαη λα ζεσξνχλ ζεκαληηθέο ηηο ελέξγεηεο δεκνζίσλ ζρέζεσλ πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο ζπκκεηφρνπο. 60

61 πρλά δηελεξγνύκε ελέξγεηεο δεκνζίσλ ζρέζεσλ πνπ ζηνρεύνπλ ζηνπο θνηλσληθνύο εηαίξνπο 35,7% 11,9% 16,7% 35,7% Γηαθσλώ Ούηε δηαθσλώ νύηε ζπκθσλώ πκθσλώ πκθσλώ απ όιπηα Γξάθεκα Μέηξεζε ηνπ βαζκνύ αληαγσληζκνύ ησλ κεηαπηπρηαθώλ πξνγξακκάησλ Η θιίκαθα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξφηαζε «Λεηηνπξγνχλ ζηελ Διιάδα άιια πξνγξάκκαηα (δεκφζηα ή ηδησηηθά) παξφκνηα (ζην ίδην ή παξεκθεξέο γλσζηηθφ αληηθείκελν) κε ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα πνπ δηεπζχλεηε;» είλαη ηεηξαβάζκηα θιίκαθα Likert. ην Γξάθεκα 27. δηαθξίλεη θαλείο φηη ε πιεηνςεθία (61,9%) ησλ δηεπζπληψλ απάληεζαλ φηη ιεηηνπξγνχλ πνιχ ιίγα παξφκνηα (δεκφζηα ή ηδησηηθά) πξνγξάκκαηα. Έπεηαη ην πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 16,7% ησλ αληαπνθξηλφκελσλ, ην νπνίν ζεκείσζε φηη δελ ιεηηνπξγεί θαλέλα άιιν παξφκνην πξφγξακκα. Δλ ζπλερεία, 11,9% απάληεζε φηη ιεηηνπξγνχλ πνιιά ζπλαθή πξνγξάκκαηα θαη κφιηο 9,5% ησλ δηεπζπληψλ ηζρπξίζηεθαλ φηη ιεηηνπξγνχλ αξθεηά παξφκνηα πξνγξάκκαηα. Απφ ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ, ηεθκαίξεηαη ρακειφ επίπεδν αληαγσληζκνχ απφ ηδησηηθά ή δεκφζηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. 61

62 Λειηοσργούν ζηην Ελλάδα άλλα παρόμοια με ηο μεηαπηστιακό πρόγραμμα ποσ διεσθύνεηε; 70,0 60,0 50,0 61,9 40,0 30,0 20,0 10,0,0 16,7 Γελ ιεηηνπξγεί θαλέλα άιιν π αξόκνην π ξόγξακκα Λεηηνπξγνύλ π νιύ ιίγα π αξόκνηα π ξνγξάκκαηα 9,5 11,9 Λεηηνπξγνύλ αξθεηά π αξόκνηα π ξνγξάκκαηα Λεηηνπξγνύλ π νιιά π αξόκνηα π ξνγξάκκαηα Γξάθεκα Μέηξεζε απόδνζεο ησλ κεηαπηπρηαθώλ πξνγξακκάησλ κε βάζε ηνλ ξπζκό κεηαβνιήο ησλ αηηήζεσλ θαη ηεο πνηόηεηαο ησλ θνηηεηώλ Παξαηεξψληαο ηνλ Γξάθεκα 28. ζπκπεξαίλνπκε φηη 28,6% ησλ ζπκκεηερφλησλ απάληεζαλ πσο ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί, έρεη κεησζεί (26,2% απάληεζαλ πσο έρεη κεησζεί ιίγν θαη 2,4% δήισζαλ πσο έρεη κεησζεί πνιχ). Παξάιιεια, ηζφπνζν πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 28,6% απάληεζαλ πσο ν αξηζκφο αηηήζεσλ έρεη παξακείλεη ίδηνο. Δπηπιένλ 42,8% εμέθξαζε ηελ άπνςε φηη ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ζην εθάζηνηε κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα έρεη απμεζεί (δε 23,8% απάληεζαλ φηη έρεη απμεζεί ιίγν θαη 19% ζπκπιήξσζαλ φηη έρεη απμεζεί πνιχ). Ωο εθ ηνχηνπ, ε εηθφλα πνπ εηζπξάηηνπκε απφ απηά ηα δεδνκέλα είλαη φηη ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ηεο πιεηνςεθίαο (57,2%) ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, είλαη είηε ζηάζηκνο, είηε έρεη κεησζεί (ζε κηθξφηεξν ή κεγαιχηεξν βαζκφ). 62

63 Ο αξηζκόο ησλ αηηήζεσλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζε ζρέζε κε ηνπο ζηόρνπο πνπ είραλ ηεζεί 30,0 25,0 20,0 26,2 28,6 23,8 19,0 Έ χ ει μειω θεί π ολύ Έ χ ει μειω θεί λίγ ο Έ χ ει π αραμείνει ίδιος 15,0 Έ χ ει αυξηθεί λίγ ο 10,0 5,0 2,4 Έ χ ει αυξηθεί π ολύ,0 Γξάθεκα 28. Ο αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζπγθξηηηθά κε άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα, ζχκθσλα κε ηε γλψκε ησλ 40,5% ησλ εξσηψκελσλ (Γξάθεκα 29.) έρεη παξακείλεη ζηάζηκνο. Δπηπξνζζέησο 19,1 % ησλ δηεπζπληψλ ζεκείσζαλ φηη ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ έρεη κεησζεί, (16,7% ζπκπιήξσζαλ πσο έρεη κεησζεί ιίγν θαη έλα 2,4% ησλ εξσηψκελσλ απάληεζε φηη έρεη κεησζεί πνιχ). Σέινο, 40,5% ησλ ζπκκεηερφλησλ εμέθξαζαλ φηη ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ έρεη απμεζεί (23,8% απάληεζαλ φηη έρεη απμεζεί ιίγν θαη 16,7% φηη έρεη απμεζεί πνιχ). Παξνκνίσο θαη σο πξνο απηή ηε κεηαβιεηή, ε πιεηνςεθία (59,6%) ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ παξνπζηάδεη είηε ζηαζηκφηεηα, είηε κείσζε. Ο αξηζκόο ησλ αηηήζεσλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζπγθξηηηθά κε άιια παξόκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα 50,0 40,5 Έρεη κεησζεί πνιύ 40,0 30,0 20,0 16,7 23,8 16,7 Έρεη κεησζεί ιίγν Έρεη παξακείλεη ίδηνο Έρεη απμεζεί ιίγν 10,0,0 2,4 Έρεη απμεζεί πνιύ Γξάθεκα

64 Αλαθνξηθά κε ηε κεηαβνιή ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα, θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί, 11,9% ησλ δηεπζπληψλ δηαηείλνληαη πσο έρεη ρεηξνηεξεχζεη ιίγν, ελψ 33,3% ησλ δηεπζπληψλ ηζρπξίδνληαη πσο έρεη παξακείλεη ίδηα (Γξάθεκα 30.). Έπεηηα, ε πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερφλησλ, ηεο ηάμεσο ηνπ 54,7% δειψλεη φηη ε πνηφηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ έρεη βειηησζεί. (ζπγθεθξηκέλα 19% ζεκείσζαλ πσο έρεη βειηησζεί ιίγν θαη 35,7% αλέθεξαλ φηη έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά). Ζ πνηόηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζε ζρέζε κε ηνπο ζηόρνπο πνπ είραλ ηεζεί 40,0 33,3 35,7 Έρεη ρεηξνηεξεύζεη ιίγν 30,0 20,0 11,9 19 Έρεη παξακείλεη ίδηα Έρεη βειηησζεί ιίγν 10,0 Έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά,0 Γξάθεκα 30. Ωο πξνο ηε κεηαβιεηή «Η πνηφηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα, θαηά ηελ ηειεπηαία 3εηία, ζπγθξηηηθά κε άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα», ηα ζηνηρεία ηνπ Γξαθήκαηνο 31. παξνπζηάδνπλ αμηφινγν ελδηαθέξνλ. Δηδηθφηεξα, ην 50% ησλ ζπκκεηερφλησλ δηεπζπληψλ ηζρπξίδνληαη φηη ε πνηφηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ είηε έρεη ρεηξνηεξεχζεη ιίγν (9,5%), είηε έρεη παξακείλεη ίδηα (40,5%). Σν ππφινηπν 50% ησλ ζπκκεηερφλησλ δειψλεη φηη ε πνηφηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ έρεη βειηησζεί (19%-έρεη βειηησζεί ιίγν θαη 31% έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά). Ωο εθ ηνχηνπ, πηζαλνινγείηαη φηη ην 50% ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ έρεη βειηηψζεη ην θχξνο θαη ην image ησλ ππεξεζηψλ ηνπ, εθφζνλ νη θνηηεηέο πνπ ππνβάιινπλ αίηεζε, θαίλεηαη λα έρνπλ πςειφηεξε πνηφηεηα απ φηη νη ππνςήθηνη θνηηεηέο ησλ ζπλαθψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. 64

65 Ζ πνηόηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα, θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ζπγθξηηηθά κε άιια παξόκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα 50,0 40,5 Έρεη ρεηξνηεξεύζεη ιίγν 40,0 31 Έρεη παξακείλεη ίδηα 30,0 19 Έρεη βειηησζεί ιίγν 20,0 10,0,0 9,5 Έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά Γξάθεκα Μέηξεζε ηνπ βαζκνύ ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηώλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία Δλζαξξπληηθά είλαη ηα δεδνκέλα πνπ απνηππψλεη ην Γξάθεκα 32., σο πξνο ηε κεηαβιεηή ηνπ επηπέδνπ ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηψλ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. Αλαιπηηθφηεξα, 21,4% ησλ ζπκκεηερφλησλ πηζηεχεη φηη ην επίπεδν ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηψλ έρεη παξακείλεη ίδην ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, ελψ ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηεο ηάμεσο ηνπ 78,5% ππνζηεξίδεη φηη ην επίπεδν ηθαλνπνίεζεο έρεη απμεζεί (45,2%-έρεη απμεζεί ιίγν θαη 33,3%-έρεη απμεζεί ζεκαληηθά). Σν επίπεδν ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηώλ ζην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα, θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία 50,0 40,0 45,2 33,3 Έρεη παξακείλεη ίδην 30,0 21,4 Έρεη απμεζεί ιίγν 20,0 Έρεη απμεζεί ζεκαληηθά 10,0,0 Γξάθεκα

66 6.9 Αξηζκόο ησλ θνηηεηώλ πνπ δέρεηαη θάζε ρξόλν ην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο έξεπλαο, ζεσξήζεθε ζθφπηκνο ν δηαρσξηζκφο ησλ ζπιιερζέλησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, σο πξνο ηνλ αξηζκό ησλ θνηηεηώλ πνπ δέρεηαη θάζε ρξόλν ην εθάζηνηε κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα, ζε business θαη nonbusiness. Γηαπηζηψλνπκε απφ ηνπο Πίλαθεο 3. θαη 4. φηη ζην δείγκα (Ν=32) ησλ business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, ν κέζνο φξνο (mean) θνηηεηψλ είλαη 51,31, ελψ ζηα non-business (Ν=10) αλέξρεηαη ζην 23,90. Ο κέγηζηνο αξηζκφο (max) θνηηεηψλ πνπ δέρνληαη ηα business κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα θηάλεη ηνπο 150 θνηηεηέο, ελψ αληίζηνηρα ζηα non-business, ππνινγίδεηαη ζηνπο 40 θνηηεηέο. Σεθκαίξεηαη φηη, ηα κεηαπηπρηαθά κε αληηθείκελν ηε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ, νξγαληζκψλ, θ.α. δέρνληαη πςειφηεξν αξηζκφ θνηηεηψλ απ φηη ηα κεηαπηπρηαθά πνπ δελ έρνπλ απηφ ην αληηθείκελν ζπνπδψλ. Σεξνχκε θάπνηεο επηθπιάμεηο σο πξνο ηα ελ ιφγσ ζπκπεξάζκαηα, ιφγσ ηνπ κηθξνχ αξηζκνχ ζπκκεηνρήο ησλ non-business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηελ έξεπλα. Αξηζκόο ησλ θνηηεηώλ πνπ δέρεηαη θάζε ρξόλν ην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα Descriptive Statistics γηα business κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα N Range Minimum Maximum Sum Mean Std. Deviation Ο αξηζκόο θνηηεηώλ ,31 32,945 πνπ δέρεηαη θάζε ρξόλν ην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα N 32 Πίλαθαο 3. Ο αξηζκόο θνηηεηώλ πνπ δέρεηαη θάζε ρξόλν ην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα N 10 Πίλαθαο 4. Descriptive Statistics γηα non-business κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα N Range Minimum Maximum Sum Mean Std. Deviation ,90 9,480 66

67 7. Ανϊλυςη Συςχϋτιςησ Correlation Analysis (μόνο για δεύγμα business-oriented) πλήζσο κέζσ ησλ αλαιχζεσλ ζπζρεηίζεσλ, επηδηψθνπκε λα πξνζδηνξίζνπκε ην κέγεζνο ηεο ζρέζεο κεηαμχ κεηαβιεηψλ. Γηα ηελ αλάιπζε ζπζρεηίζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαη νη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο θαη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο. Οη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο ρξεηάδνληαη γηα λα εξκελεχζνπλ ηηο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο (ηαζαθφπνπινο, 1997). Η εμέηαζε ηέηνησλ ζρέζεσλ απνζθνπεί πξσηίζησο ζην λα γλσξίζνπκε ηε θχζε ηεο ζρέζεο θαη δεπηεξεπφλησο ζην λα μέξνπκε ηελ έληαζε ηεο ζπζρέηηζεο. Οη ηερληθέο αλάιπζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ εληνπηζκφ χπαξμεο ζπζρέηηζεο κεηαμχ κεηαβιεηψλ είλαη: ε αλάιπζε ζπζρέηηζεο (correlation analysis), αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο (regression analysis), αλάιπζε δηάθξηζεο (discriminant analysis), αλάιπζε παξαγφλησλ (factor analysis) θαη αλάιπζε νκαδνπνίεζεο (cluster analysis). ηελ ελ ιφγσ εξγαζία, ρξεζηκνπνηήζεθε ε αλάιπζε ζπζρέηηζεο (correlation analysis), πξνθεηκέλνπ λα δνζνχλ νη θαηάιιειεο απαληήζεηο γηα ηηο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Η αλάιπζε ζπζρέηηζεο (correlation analysis) είλαη κηα ηερληθή, ε νπνία πξνζδηνξίδεη ηελ έληαζε ηεο ζπζρέηηζεο κεηαμχ δπν κεηαβιεηψλ. Γηα λα δηαπηζηψζεη θαλείο ηελ χπαξμε ζπζρέηηζεο, ρξεζηκνπνηείηαη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο (correlation coefficient) Pearson r. H ηηκή ηνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ -1 θαη 1 (ηαζαθφπνπινο, 1997). Γηα λα πξνβνχκε ζε αλάιπζε ζπζρέηηζεο, θξίζεθε απαξαίηεην λα δεκηνπξγεζνχλ επηά νκαδνπνηεκέλεο κεηαβιεηέο. Απηέο δεκηνπξγήζεθαλ βάζεη ησλ νξηζκψλ θαη δηεπθξηλήζεσλ πνπ δφζεθαλ ζηελ Πεξηγξαθή ζρεδηαζκνύ εξσηεκαηνινγίνπ (5.2). Η πξψηε νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή αλαθέξεηαη ζηνλ Πξνζαλαηνιηζκφ ησλ θνηηεηψλ (students orientation), ν νπνίνο ηζνχηαη κε ην κέζν φξν (mean) ησλ απαληήζεσλ πνπ δφζεθαλ γηα ηηο πξνηάζεηο πνπ κεηξνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο θνηηεηέο. Η δεχηεξε νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή αλαθέξεηαη ζηνλ Πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηνλ αληαγσληζκφ (competition orientation), o νπνίνο ηζνχηαη κε ην κέζν φξν (mean) ησλ απαληήζεσλ πνπ ζεκείσζαλ νη εξσηψκελνη γηα ηηο πξνηάζεηο, πνπ κεηξνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνλ αληαγσληζκφ. Η ηξίηε νκαδνπνηεκέλε κεηαβιεηή νξίδεηαη σο ν Γηαιεηηνπξγηθφο ζπληνληζκφο (cross-functional coordination) θαη εθθξάδεηαη καζεκαηηθψο κε ην κέζν φξν ησλ απαληήζεσλ πνπ ζπκπιεξψζεθαλ γηα ηηο πξνηάζεηο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηνλ δηαιεηηνπξγηθφ ζπληνληζκφ. Με ηνλ ίδην ηξφπν δηακνξθψζεθαλ 67

68 θαη νη ππφινηπεο ηέζζεξηο κεηαβιεηέο νη νπνίεο είλαη: Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο εξγαδφκελνπο (employee orientation), Πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο ζπκκεηφρνπο (stakeholder orientation), Ρπζκφο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη Ρπζκφο κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ. Υξήδεη αλαθνξάο φηη νη αλαιχζεηο ζπζρέηηζεο πνπ ζα αθνινπζήζνπλ, εθαξκφζηεθαλ κφλν ζηα κεηαπηπρηαθά πνπ ην αληηθείκελν ηνπο είλαη business-oriented (φπνπ Ν=32), θαζψο απηά απνηεινχλ ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερφλησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ θαη ηα non-business κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα είλαη πνιχ ιίγα (Ν=10). Πξνθεηκέλνπ λα πξνβνχκε ζε αλάιπζε ζπζρέηηζεο θάλνπκε ηηο εμήο ππνζέζεηο. Ην: Οη δχν κεηαβιεηέο δελ ζπζρεηίδνληαη Η1: Οη δχν κεηαβιεηέο ζπζρεηίδνληαη Αλ ην P < 0,05 (φπνπ α=0,05) απνξξίπηνπκε ηελ Ην θαη δερφκαζηε ηελ ππφζεζε Η 1. Αλ αληίζεηα P > 0,05 ηφηε δερφκαζηε ηελ Η 0 θάηη πνπ ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δχν κεηαβιεηψλ. 7.1 πζρέηηζε κεηαμύ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ κάξθεηηλγθ Η αλάιπζε ζπζρέηηζεο ζα γίλεη κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ ηεζζάξσλ νκαδνπνηεκέλσλ κεηαβιεηψλ, πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ κάξθεηηλγθ: ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο θνηηεηέο, ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνλ αληαγσληζκφ, ηνπ δηαιεηηνπξγηθνχ ζπληνληζκνχ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο. Δηδηθφηεξα: Η αλάιπζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνπο θνηηεηέο θαη ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ θνηηεηώλ έδεημε (Πίλαθαο 5.) φηη ε ζρέζε απηή δελ είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, θαζψο ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο r βξέζεθε ίζνο κε -0,018, ηηκή ε νπνία δελ είλαη ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθή, αθνχ Ρ=0,920. Απηφ ζεκαίλεη πσο ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ θαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο δελ ζπκκεηαβάιινληαη. 68

69 Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο θνηηεηέο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 5. Correlations Ρπζκόο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο θνηηεηέο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1 -,018 Sig. (2-tailed),920 N Pearson Correlation -,018 1 Sig. (2-tailed),920 N Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 6., πξνθχπηεη φηη νχηε κεηαμχ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνλ αληαγσληζκό πθίζηαηαη ζπζρέηηζε. Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο r αλέξρεηαη ζην -0,298, κε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0,097 (Ρ>0,05), γεγνλφο ην νπνίν ζεκαίλεη φηη νη δπν κεηαβιεηέο δελ ζπζρεηίδνληαη. Correlations Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 6. Pearson Correlation 1 -,298 Sig. (2-tailed),097 N Pearson Correlation -,298 1 Sig. (2-tailed),097 N Ύζηεξα απφ ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ κεηαβιεηψλ «Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ» θαη «Δηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο», πξνέθπςε φηη δελ πθίζηαηαη ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δπν κεηαβιεηψλ, δηφηη ν ζπληειεζηήο Pearson=-0,079, κε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0,667 (Πίλαθαο 7.). 69

70 Γηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 7. Correlations Ρπζκόο κεηαβνιήο Γηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1 -,079 Sig. (2-tailed),667 N Pearson Correlation -,079 1 Sig. (2-tailed),667 N Παξνκνίσο κεηαμχ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνπο εξγαδόκελνπο θαη ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ, δελ βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε, φπσο δείρλνπλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ Πίλαθα 8.. Απηφ ηεθκεξηψλεηαη απφ ηνλ ζπληειεζηή r, ν νπνίνο ηζνχηαη κε -0,092, κε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0,615. Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο εξγαδόκελνπο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 8. Correlations Ρπζκόο Πξνζαλαηνιηζκόο κεηαβνιήο ηνπ ζηνπο αξηζκνύ αηηήζεσλ εξγαδόκελνπο ησλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1 -,092 Sig. (2-tailed),615 N Pearson Correlation -,092 1 Sig. (2-tailed),615 N πκπεξαζκαηηθά, νη ηέζζεξηο ζπληζηψζεο πνπ ζπληζηνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ αγνξά, δελ θαίλεηαη λα ζπζρεηίδνληαη κε ηε κείσζε ή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. 70

71 7.2 πζρέηηζε κεηαμύ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνπο ζπκκεηόρνπο Γηαπηζηψλνπκε απφ ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 9. φηη δελ εληνπίδεηαη ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνπο ζπκκεηόρνπο. Ο ζπληειεζηήο r=0,004, κε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο Ρ=0,982, ηεθκεξηψλεη ηελ αλππαξμία ζπκκεηαβνιήο κεηαμχ ησλ δπν κεηαβιεηψλ. Παξαηεξψληαο ηα απνηειέζκαηα ησλ Πηλάθσλ 21., 22., 23., 24., 25. θαη 26. (Παξάξηεκα 4), δηαπηζηψλνπκε φηη ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζρεηηθά πςειφ βαζκφ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνπο ζπκκεηφρνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, ην πςειφ ζθνξ απαληήζεσλ ζηηο κεηαβιεηέο πνπ κεηξνχλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο ζπκκεηφρνπο αδπλαηεί λα εξκελεχζεη ηε ζηαζηκφηεηα ή ηε κείσζε πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ αηηήζεσλ πνπ ππνβάιινπλ νη θνηηεηέο. Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 9. Correlations Ρπζκόο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνύ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1,004 Sig. (2-tailed),982 N Pearson Correlation,004 1 Sig. (2-tailed),982 N πζρέηηζε κεηαμύ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ θαη πξνζαλαηνιηζκνύ κάξθεηηλγθ ηελ ελ ιφγσ αλάιπζε, επηρεηξείηαη ε δηαπίζησζε ηπρφλ ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία θαη ησλ ηεζζάξσλ ζπληζησζψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηελ αγνξά. πγθεθξηκέλα: 71

72 Σα απνηειέζκαηα ηνπ Πίλαθα 10. επηβεβαηψλνπλ πσο ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ ζηνπο θνηηεηέο. Ο ηζρπξηζκφο απηφο ηεθκεξηψλεηαη βάζεη ηνπ ζπληειεζηή r=0.377, κε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0,033 (<0,05). Correlations Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο θνηηεηέο ππνςεθίσλ θνηηεηώλ Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο Pearson Correlation 1,377 * θνηηεηέο Sig. (2-tailed),033 N Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο Pearson Correlation,377 * 1 πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ Sig. (2-tailed),033 ησλ θνηηεηώλ N *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Πίλαθαο 10. Η αλάιπζε ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ ζηνλ αληαγσληζκό θαη ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ, δείρλεη πσο δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε. Απηφ άιισζηε είλαη παζηθαλέο ζηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 11., θαζψο ν ζπληειεζηήο Pearson=0.339 έρεη επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο=0,

73 Correlations Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 11. Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνλ αληαγσληζκό πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1,339 Sig. (2-tailed),058 N Pearson Correlation,339 1 Sig. (2-tailed),058 N Οη κεηαβιεηέο «Δηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο» θαη «Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ», ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηνπ Πίλαθα 12., δελ ζπζρεηίδνληαη. Ο ζπιινγηζκφο απηφο ηεθκαίξεηαη απφ ην επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο πνπ ιακβάλεη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο, ν νπνίνο ηζνχηαη κε 0,153 (>0,05). Ωο εθ ηνχηνπ θαίλεηαη πσο ε ζπληνληζκέλε ζπλεξγαζία ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ δελ επεμεγεί ηελ πξνζέιθπζε πςειήο πνηφηεηαο ππνςεθίσλ θνηηεηψλ, φζνλ αθνξά ζηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα κε αληηθείκελν ηε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ θαη ηα ζπλαθή. Γηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 12. Correlations Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ Γηαιεηηνπξγηθόο ζπληνληζκόο ππνςεθίσλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1,259 Sig. (2-tailed),153 N Pearson Correlation,259 1 Sig. (2-tailed),153 N

74 χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα πνπ απεηθνλίδνληαη ζηνλ Πίλαθα 13., πθίζηαηαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ ζηνπο εξγαδόκελνπο θαη ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ. Σν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο (0,023<0,05) ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο, κε ηηκή 0,4, επηβεβαηψλεη ηελ παξαπάλσ δηαπίζησζε. Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο εξγαδόκελνπο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ησλ θνηηεηώλ Correlations Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο εξγαδόκελνπο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1,400 * Sig. (2-tailed),023 N Pearson Correlation,400 * 1 Sig. (2-tailed),023 N *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Πίλαθαο 13. Δλ θαηαθιείδη, απφ ηηο ηέζζεξηο ζπληζηψζεο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ, κφλν νη δπν θαη δε ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηνπο θνηηεηέο θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο ζρεηίδνληαη κε ηελ απφδνζε ησλ business κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Ωο εθ ηνχηνπ, ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλα πξνο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, δεκηνπξγνχλ επλντθέο πξνυπνζέζεηο γηα πςειφηεξε απφδνζε, κέζσ ηεο πξνζέιθπζεο πςειήο πνηφηεηαο ππνςεθίσλ θνηηεηψλ. 7.4 πζρέηηζε κεηαμύ ηνπ ξπζκνύ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ πξνο ηνπο ζπκκεηόρνπο Μέζσ ηεο ζπγθεθξηκέλεο αλάιπζεο, επηδηψμακε λα δηαπηζηψζνπκε αλ ππάξρεη ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνύ ζηνπο ζπκκεηόρνπο θαη ηνπ ξπζκνχ κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηώλ. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηνλ 74

75 Πίλαθα 14., δελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δπν κεηαβιεηψλ (ζπληειεζηήο r=0.250, κε Ρ=0,168>0,05). Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ησλ θνηηεηώλ Πίλαθαο 14. Correlations Ρπζκόο κεηαβνιήο ηεο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο ζπκκεηόρνπο πνηόηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ησλ θνηηεηώλ Pearson Correlation 1,250 Sig. (2-tailed),168 N Pearson Correlation,250 1 Sig. (2-tailed),168 N

76 Συμπερϊςματα Η παξνχζα εξγαζία επηθεληξψζεθε ζηε κέηξεζε ηνπ βαζκνχ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά θαη ηνπο ζπκκεηφρνπο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. Γεπηεξεπφλησο, επηρεηξείηαη ε δηαπίζησζε ζπζρέηηζεο ησλ ζπληζησζψλ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ θαη ζπκκεηφρσλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ κε ηελ απφδνζε απηψλ. Απφ ηηο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο πξνέθπςαλ ηα θάησζη: Ωο πξνο ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηνπο θνηηεηέο, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ηηο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ησλ θνηηεηψλ, νη δηεπζπληέο ηνπο ζέηνπλ σο πξνηεξαηφηεηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θνηηεηψλ, ελζαξξχλνπλ ηνπο θνηηεηέο λα εθθξάδνπλ ηπρφλ παξάπνλα, επηδηψθνπλ ηελ αμηνιφγεζε εθ κέξνπο ησλ θνηηεηψλ γηα ην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ. Ο πςειφο βαζκφο πνπ ζεκεηψζεθε ζηηο παξακέηξνπο απηέο, δεκηνπξγεί επλντθφ έδαθνο γηα ηελ δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνπο θνηηεηέο. Δθφζνλ νη δηεπζπληέο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. είλαη αθνζησκέλνη θαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηνπο θνηηεηέο ηνπο, ζα κπνξνχλ ελδερνκέλσο λα εληνπίζνπλ λέεο επθαηξίεο θαη ζα ραξάμνπλ απνηειεζκαηηθφηεξεο ζηξαηεγηθέο βησζηκφηεηαο. Αλαθνξηθά κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηνλ αληαγσληζκό, παξαηεξήζεθε φηη ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ δηαζέηνπλ πςειφ βαζκφ θαηαλφεζεο ησλ αδχλαησλ θαη δπλαηψλ ζεκείσλ ησλ δπλεηηθψλ θαη πθηζηάκελσλ αληαγσληζηψλ, αιιά φρη αξθεηά πςειφ, θαζφηη εκθαλίζηεθαλ θαζφινπ ακειεηέα πνζνζηά νπδεηεξφηεηαο. Δηδηθφηεξα, ζηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία (ζρεδφλ 62%) ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, γίλεηαη αληαιιαγή ησλ πιεξνθνξηψλ (εληφο ηνπ ηκήκαηνο), ζρεηηθά κε άιια ζπλαθή κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα θαη επίζεο 64,3% ησλ δηεπζπληψλ πξνβαίλνπλ ζε αλάιπζε ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ πηνζεηνχλ άιια νκνεηδή κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Σα δεδνκέλα απηά δηακνξθψλνπλ ηελ εηθφλα φηη ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ζηελ Διιάδα, είλαη πξνζαλαηνιηζκέλα πξνο ηνλ αληαγσληζκφ, αιιά φρη ηφζν ψζηε λα αληηδξνχλ ηαρχηαηα ζηηο ελέξγεηεο ησλ νκνεηδψλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ (59,5% ησλ ζπκκεηερφλησλ εμέθξαζαλ νπδέηεξε άπνςε ζε απηφ ην ζέκα). Ωζηφζν, ην γεγνλφο φηη νη 76

77 δηεπζπληέο πξνζπαζνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ επθαηξίεο πνπ νδεγνχλ ζηελ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηθψλ ππεξεζηψλ, ζηε βειηίσζε πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ θαη ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο γηα ηνπο θνηηεηέο. Απφ ηηο αλαιχζεηο frequencies, πξνέθπςε φηη ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειφ βαζκφ δηαιεηηνπξγηθνύ ζπληνληζκνύ, θαζφηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ζπκθψλεζε (71,5%) φηη ε ζηξαηεγηθή ηνπο βαζίδεηαη ζηε ζηελή ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θαη (85,7% ζπκθψλεζαλ) φηη νη δηδάζθνληεο, ε δηνίθεζε θαη ην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ αληαιιάζνπλ κεηαμχ ηνπο πιεξνθνξίεο. Δπηπιένλ, απφ ηα απνηειέζκαηα πξνθχπηεη φηη γηα ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηνπο θνηηεηέο, ζπλεξγάδνληαη απφ θνηλνχ ε δηνίθεζε, νη δηδάζθνληεο θαη ην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ. Άιισζηε ε δηαηήξεζε θαη πξνζέιθπζε ησλ θνηηεηψλ είλαη απφξξνηα ηεο ζπλεξγαζίαο φισλ ησλ ηκεκάησλ ελφο παλεπηζηεκίνπ. Ο πξνζαλαηνιηζκόο πξνο ηνπο εξγαδόκελνο εκθαλίδεηαη αξθεηά πςειφο, θαζφηη ζεκεηψλνληαη πςειά πνζνζηά ζπκθσλίαο σο πξνο ηε ζπρλή αμηνιφγεζε ηνπ πξνζσπηθνχ (δηδάζθνληεο θαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ), σο πξνο ηηο ζπρλέο ζπλαληήζεηο ησλ δηεπζπληψλ κε ην πξνζσπηθφ, θαη σο πξνο ηελ θαηαλφεζε ησλ αηζζεκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ εθ κέξνπο ησλ δηεπζπληψλ. Ωζηφζν, αμίδεη λα επηζεκάλνπκε ηελ ρακειή βαξχηεηα πνπ δίλνπλ νη δηεπζπληέο κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηηο έξεπλεο πξνζσπηθνχ. Οη έξεπλεο απηέο ζα απνηεινχζαλ ζεκαληηθή πεγή πιεξνθφξεζεο γηα ηνπο δηεπζπληέο ζρεηηθά κε ηηο αλάγθεο, ηα θίλεηξα, ηηο θηινδνμίεο, ηηο αληακνηβέο, θ.α. ησλ εξγαδφκελσλ. Έλα θαιά εθπαηδεπκέλν, ηθαλνπνηεκέλν θαη θηλεηξνπνηεκέλν πξνζσπηθφ ζπλεπάγεηαη θαη πςειή πνηφηεηα ππεξεζηψλ. Όζνλ αθνξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηνπο ζπκκεηόρνπο/θνηλσληθνύο εηαίξνπο, ηα απνηειέζκαηα θξίλνληαη ηδηαίηεξα ζεηηθά, σο πξνο ηελ θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ ηεο θνηλσλίαο θαη ηε δεκηνπξγία αμίαο ζηελ θνηλσλία κέζσ ησλ ζηφρσλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δπηπξνζζέησο νη δηεπζπληέο ζπκθψλεζαλ ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία (ζρεδφλ 70%) φηη ελζσκαηψλνπλ ηηο αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ θνηλσλία ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη (ζρεδφλ 55% ζπκθψλεζαλ) φηη επηδηψθνπλ λα έρνπλ ζπρλέο ζπλαληήζεηο κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο. Ωζηφζν, ηα απνηειέζκαηα θαηαδεηθλχνπλ φηη νη δηεπζπληέο δελ πξνβαίλνπλ ζπρλά ζε ελέξγεηεο δεκνζίσλ 77

78 ζρέζεσλ κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαη ζε ζπγθξηηηθή απνηίκεζε ηεο ζπλεηζθνξάο ζηελ θνηλσλία ζε ζρέζε κε άιια ζπλαθή κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. Οη ζπρλέο ελέξγεηεο δεκνζίσλ ζρέζεσλ ζα απέθεξαλ θαιή θήκε ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα αιιά θαη ζην παλεπηζηεκηαθφ ίδξπκα. Η ζπγθξηηηθή απνηίκεζε, ελδερνκέλσο, ζα νδεγνχζε ζε παξνρή βειηησκέλσλ δεκφζησλ αγαζψλ ζε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο/ζπκκεηφρνπο ελφο παλεπηζηεκηαθνχ ηδξχκαηνο. Σν επίπεδν ηνπ αληαγσληζκνύ εκθαλίδεηαη ρακειφ, θαζφηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερφλησλ ζπκθψλεζε (61,9%) φηη ιεηηνπξγνχλ πνιχ ιίγα παξφκνηα (δεκφζηα ή ηδησηηθά) πξνγξάκκαηα. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα δεπηεξνγελή δεδνκέλα ζην 3 ν θεθάιαην, έρεη απμεζεί ζεκαληηθά ν αξηζκφο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. ηα ηειεπηαία ρξφληα, φπσο επίζεο θαη ν αληαγσληζκφο απφ ηδησηηθά θνιιέγηα, απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη φηη έρεη απμεζεί θαη απαξαίηεηα ν αξηζκφο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ κε κεγάιε ζπλάθεηα ζην αληηθείκελν θαη ζηελ εμεηδίθεπζε. Δδψ ζα είρε λφεκα λα δηεξεπλνχζακε ηε ζπζρέηηζε ηνπ επίπεδνπ αληαγσληζκνχ κε ην αληηθείκελν ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο (business θαη non-business), αιιά δελ κπνξνχκε λα πξνβνχκε ζε απηή ηελ αλάιπζε ιφγσ ηνπ κηθξνχ δείγκαηνο ησλ nonbusiness κεηαπηπρηαθψλ (N=10). Η απόδνζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ κεηξάηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ αηηήζεσλ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ. Ο αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ, ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί θαη ζπγθξηηηθά κε άιια παξφκνηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα, γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, παξνπζηάδεη ζηαζηκφηεηα ή κείσζε. Αζθαιψο ηα δεδνκέλα απηά δελ είλαη ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθά γηα ηε βησζηκφηεηα ησλ ειιεληθψλ δεκνζίσλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ, πνπ εμαξηάηαη ελ πνιινίο απφ ηε δεκφζηα ρξεκαηνδφηεζε. Δλψ φζνλ αθνξά ηε βειηίσζε ή ρεηξνηέξεπζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ, παξαηεξήζεθε βειηίσζε εθ κέξνπο ηεο πιεηνςεθίαο ησλ δηεπζπληψλ ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί. Σν επίπεδν ηθαλνπνίεζεο ησλ θνηηεηώλ, ηελ ηειεπηαία 3εηία, ζηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ (78,5%) έρεη απμεζεί (ιίγν ή ζεκαληηθά), γεγνλφο ην νπνίν ζεκαηνδνηεί ηελ πςειή απφδνζε ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. 78

79 Απφ ην correlation analysis, δελ πξνέθπςε θακία ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ ηεζζάξσλ ζπληζησζψλ ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κάξθεηηλγθ (πξνο ηνπο θνηηεηέο, ηνλ αληαγσληζκφ, ηνλ δηαιεηηνπξγηθφ ζπληνληζκφ θαη ηνπο εξγαδφκελνπο) θαη ηεο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ, ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. Παξνκνίσο, δελ βξέζεθε θακία ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο κεηαβνιήο ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο ζπκκεηφρνπο. Γεδνκέλνπ φηη ηα κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ησλ ειιεληθψλ Α.Δ.Ι. πξνέθπςαλ αξθεηά marketoriented, εηδηθά σο πξνο ηνπο θνηηεηέο θαη δεπηεξεπφλησο πξνο ηνλ δηαιεηηνπξγηθφ ζπληνληζκφ, ζα αλέκελε θαλείο, ζχκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, λα έρεη απμεζεί ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ. Έηζη ν πςειφο βαζκφο πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, αδπλαηεί λα εξκελεχζεη ηε κείσζε ή ηε ζηαζηκφηεηα ηνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ ησλ θνηηεηψλ, γηαηί ε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ έρεη επέιζεη εδψ θαη ηξία ρξφληα ζηελ Διιάδα ελδέρεηαη λα επεξεάδεη ηελ ελ ιφγσ ζπζρέηηζε. Απφ ηηο αλαιχζεηο ζπζρεηίζεσλ, βξέζεθε λα ζπζρεηίδνληαη ζεκαληηθά ν ξπζκφο κεηαβνιήο ηεο πνηφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ θνηηεηψλ κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο θνηηεηέο θαη κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο εξγαδφκελνπο. Σα ελ ιφγσ απνηειέζκαηα θξίλνληαη εχινγα, θαζφηη έλα κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ην νπνίν έρεη πςειφ βαζκφ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνπο θνηηεηέο, ζπλεπάγεηαη απηφκαηα πιήξε θαηαλφεζε θαη ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο ζηφρνπ ησλ θνηηεηψλ. Με ηε ζεηξά ηνπ, απηφ κεηαθξάδεηαη ζε ζεηηθή θήκε, θχξνο, πςειή πνηφηεηα ππεξεζηψλ ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, γεγνλφο ην νπνίν ζα πξνζειθχζεη απαηηεηηθνχο θαη πςειήο πνηφηεηαο ππνςήθηνπο θνηηεηέο. Δπηπιένλ, νη νξγαληζκνί πνπ δηαζέηνπλ πςειφ βαζκφ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο (employee-oriented), ζπλήζσο παξέρνπλ θαη πςειή πνηφηεηα ππεξεζηψλ. Η παξνρή πςειήο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ ζπλεπάγεηαη θαη πξνζέιθπζε πςειήο πνηφηεηαο ππνςεθίσλ θνηηεηψλ. 79

80 Περιοριςμού-Προτϊςεισ Η ελ ιφγσ εξγαζία ζπλάληεζε θάπνηνπο πεξηνξηζκνχο. Πξσηίζησο ην πνζνζηφ αληαπφθξηζεο ήηαλ αξθεηά κηθξφ, ιφγσ ηεο πεξηφδνπ πνπ δηεμήρζε ε έξεπλα (Ινχιηνο 2011-Αχγνπζηνο 2011) θαη ηεο θχζεσο ηνπ επαγγέικαηνο ηνπ δείγκαηνο. Ωο εθ ηνχηνπ πεξηνξίδεηαη ε γελίθεπζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ζην γεληθφηεξν πιεζπζκφ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Γεπηεξεπφλησο, δελ κπνξεί λα αγλνεζεί ε πξνέιεπζε ησλ ζπιιερζέλησλ ζηνηρείσλ, δει. νη απφςεηο ησλ δηεπζπληψλ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ. Η άπνςε ησλ θνηηεηψλ ή ησλ εξγαδνκέλσλ ζα βνεζνχζε ζε κηα πην εκπεξηζηαησκέλε αλάιπζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά. Μηα δπαδηθή έξεπλα πνπ ζα ρξεζηκνπνηνχζε δεδνκέλα απφ θνηηεηέο θαη εξγαδφκελνπο ζα ήηαλ ρξήζηκε ζην λα παξάμεη ππνζηεξηθηηθά ζπκπεξάζκαηα. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν ρψξνο ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο έρεη παγθνζκηνπνηεζεί, ππάξρεη πνιχ επξχ πεδίν πξνο δηεξεχλεζε. Ωο εθ ηνχηνπ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ε ίδηα κεζνδνινγία ζε δείγκαηα θνηηεηψλ απφ δηαθνξεηηθέο ρψξεο, πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ ζπγθξηηηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ ζηηο αληίζηνηρεο ρψξεο. Δπηπξνζζέησο ζα κπνξνχζε λα γίλεη ζπγθξηηηθή κειέηε κεηαμχ ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ πξνζθέξνπλ ηα ειιεληθά Α.Δ.Ι. θαη ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ παξέρνληαη απφ ηα θνιιέγηα ζηελ Διιάδα θαη λα δηεξεπλεζεί ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ βαζκνχ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά κε ηελ πνηφηεηα ππεξεζηψλ. 80

81 Επύλογοσ Απνδείρζεθε ζηελ παξνχζα εξγαζία φηη ν πξνζαλαηνιηζκφο ησλ κεηαπηπρηαθψλ πξνγξακκάησλ πξνο ηελ αγνξά ζπζρεηίδεηαη κε ηελ απφδνζε απηψλ (κε ηελ πξνζέιθπζε πςειήο πνηφηεηαο ππνςεθίσλ θνηηεηψλ). Απηφ ζεκαίλεη πσο ηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα νθείινπλ λα δψζνπλ έκθαζε πξσηίζησο ζηνπο θνηηεηέο θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο αιιά θαη ζηνλ αληαγσληζκφ, ζηνλ δηαιεηηνπξγηθφ ζπληνληζκφ θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ πςειή πνηφηεηα εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ θαη λα εμαζθαιίζνπλ ηε βησζηκφηεηά ηνπο. Σα ζέκαηα ηεο αμηνιφγεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο ζα έρνπλ κειινληηθά πην βαξχλνπζα ζεκαζία απ φηη ζήκεξα. Έλαο πνιχ βαζηθφο ιφγνο πνπ πξέπεη λα ελζσκαηψζνπλ ηα παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα ηελ θνπιηνχξα ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηελ αγνξά είλαη θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ησλ θνηλσληψλ θαη ε θαη επέθηαζε παγθνζκηνπνίεζε ησλ παλεπηζηεκίσλ. Απηά ζα πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ ζην παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ, δηαθνξεηηθά ζα ζπξξηθλσζνχλ (Νηάθνο, 2007). Άιισζηε, ε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε ηνπ 2008, έδεημε φηη ηα παλεπηζηήκηα είλαη βαζηθνί ππιψλεο ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ. Απηά κπνξνχλ λα εληζρχζνπλ ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηλνηνκία, θαζφηη αθελφο παξέρνπλ πςειά εμεηδηθεπκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη αθεηέξνπ αλαιακβάλνπλ έξεπλεο νη νπνίεο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε έλα έζλνο λα ζπκκεηέρεη ζηνλ παγθφζκην αληαγσληζκφ. Η δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο αιιαγέο, φπσο θαη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο ελφο έζλνπο, είλαη θξίζηκνη παξάγνληεο γηα ηελ αληνρή ζηελ θξίζε θαη εμαξηψληαη απφ ηηο επηδφζεηο ησλ παλεπηζηεκίσλ (Milthers, 2011). 81

82 Βιβλιογραφικϋσ αναφορϋσ Διιεληθή Βηβιηνγξαθία ICAP, Τπιηοβάθμια Ιδιυηική Δκπαίδεςζη. Ιcap: Αζήλα. ICAP, Τπιηοβάθμια Ιδιυηική Δκπαίδεςζη. Κιαδηθή Μειέηε. Ιcap: Αζήλα. Lutran, J., Ιδιυηική Ανώηαηη Δκπαίδεςζη ζηην Δςπώπη. χλδεζκνο Διιεληθψλ Κνιιεγίσλ: Αζήλα. Γαιάλεο Π. Β, Βαζικό Μάπκεηινγκ, Αζήλα: Rosili. Γνχλαξεο,., Μάπκεηινγκ Υπηπεζιών. Αζήλα: Rosili. Γεκεηξηάδεο,., & Σδσξηδάθε, Μ. Α., Μάπκεηινγκ: Απσέρ, Σηπαηηγικέρ, Δθαπμογέρ. Αζήλα: Rosili. Γξαθάηνο, Κ., Η θξίζε ζηα παλεπηζηήκηα: αηηίεο θαη πνιηηηθή αληηκεηψπηζεο ηεο. Δπιλογή, Ινχιηνο, ζει Δπηηξνπή νθψλ, Έκθεζη ηηρ Γιεθνούρ Σςμβοςλεςηικήρ Δπιηποπήρ για ηην Τπιηοβάθμια Δκπαίδεςζη ζηην Δλλάδα. Καδάδεο, Ν., Αποηελεζμαηικό Μάπκεηινγκ για κεπδοθόπερ πυλήζειρ. Αζήλα: ηακνχιεο. Μάιιηαξεο, Π., Διζαγυγή ζηο Μάπκεηινγκ. β εθδ. Πεηξαηάο: ηακνχιεο. Νηάθνο, Γ. (2007) Δθπαίδεπζε, παλεπηζηήκηα, θαη αγνξά εξγαζίαο: Ο εξγαδφκελνο ηνπ κέιινληνο θαη ν θνηηεηήο ηνπ κέιινληνο. Γειηίνλ Γηνηθήζεσο Δπηρεηξήζεσλ, 364, ζει Παγαλφο, Η., Δθπαηδεπηηθά Ιδξχκαηα θαη Μάξθεηηλγθ. Αζήλα: Leader Books. Παλάξεηνο, Ι., Ξεθαιάθε, Δ., Διζαγυγή ζηη ζηαηιζηική ζκέτη. Σφκνο 1. Αζήλα ηαζαθφπνπινο, Β., Μέθοδοι έπεςναρ αγοπάρ. Αζήλα: ηακνχιεο Σζαθιάγθαλνο, Α. Α., Βαζικέρ Απσέρ ηος Μάπκεηινγκ. Θεζζαινλίθε: Αθνί Κπξηαθίδε Α.Δ. 82

83 Ξέλε Βηβιηνγξαθία Allen, M., The goals of universities. Milton Keynes: Society for Research into Higher Education/Open University Press. Armstrong, G. Harker, M. Kotler, P. Brennan, R., Marketing an introduction. Financial Times: Prentice Hall. Benneworth, P. and Jongbloed, B., Who matters to universities? A stakeholder perspective on humanities, arts and social sciences valorisation. Higher Education, 59 (5), ζει Burrows, J., Going beyond labels: A framework for profiling institutional stakeholders. Contemporary Education, 70 (4), ζει Cervera, A. Molla, A. and Sanchez, M., Anticedents and consequences of market orientation in public organizations. European Journal of Marketing, 35 (11/12), ζει Day, G. S., The Capabilities of Market-Driven Organizations. Journal of Marketing, 58 (Οθηψβξηνο), ζει Du Plesiss, P. J. & Rouseau, G.G., Buyer Behaviour: a multi cultural Approach. 3rd ed. Cape Town: Oxford. Ferrel, O.C. Gonzales-Padron, T.L. Hult, G. and Maignan, I., From Market Orientation to Stakeholder Orientation. Journal of Public Policy & Marketing, 29 (1), ζει Galloway, L., Quality perceptions of internal and external customers: a case study in educational administration. The TQM Magazine, 10 (1), ζει Greenley, G. E. and Foxall, R. G., Multiple Stakeholder Orientation in UK Companies and the Implications for Company Performance. Journal of Management Studies, 34 (2), ζει Greenley, G. E. Hooley, J. G. Rudd, M. J. and Broderick, J. A., Multiple Stakeholder Orientations: Measurement Issues and Performance Outcomes. Aston Business School: working paper. Guo, C., Market orientation and business performance: a framework for service organizations. European Journal of Marketing, 36 (9/10), ζει Jongbloed, B. Enders, J. and Salerno, C., Higher education and its communities: Interconnections, interdependencies and a research agenda. Higher Education, 56 (3), ζει

84 Kearney, M. L., The Role of Post-Graduate Education in Research Systems. Prepared for the UNESCO/DCU Workshop on Trends in Post- Graduate Education. Ireland: Dublin City University. Kohli, K.Α. and Jaworski. J.B., Market Orientation: The Construct, Research Propositions and Management Implications. Journal of Marketing, 54 (2), ζει Kotler, P. Fox, K., Strategic marketing for educational institutions. New Jersey: Prentice-Hall. Kotler, P. Fox, K., Strategic marketing for educational institutions. New Jersey: Prentice-Hall. Kotler, P., Marketing Management. The millennium ed. New Jersey: Prentice Hall. Kotler, P., Marketing Management. New Jersey: Prentice Hall Lings, I.N., Internal market orientation: construct and consequences. Journal of Business Research, 55, ζει Milthers, M. P., Danish universities in the financial crisis: change and trust. Higher Education Management and Policy, 23(1), ζει Narver, J., Slater, S., The effect of a market orientation on business profitability. Journal of Marketing, 54 (4), Nunnally, J. C., Psychometric Theory. 3 ε εθδ. New York: McGraw-Hill. Oplatka, I. and Hemsley-Brown, J., The incorporation of market orientation in the school culture. International Journal of Educational Management, 21 (4), Porter, M., Competitive Advantage. New York: The Free Press. Reed, H. and Stanley, K., Co-operative social enterprise and its potential in public service delivery. London: Institute for Public Policy Research. Rudd, D. and Mills, R., Expanding Marketing principles for The Sale of Higher Education; Contemporary Issues In Education Research, Third Quarter. 1 (3). Slaughter, S. and Leslie, L., Expanding and elaborating the concept of academic capitalism. Organization, 8 (2), ζει Stanton, J. W., Fundamentals of Marketing. New York: McGraw-Hill. ει.5 84

85 Voon, H.B., Linking a service-driven market orientation to service quality. Managing Service Quality, 16 (6), ζει Πεγέο Internet Γξεηηάθεο, Μ., Μεγάιε κείσζε ησλ Διιήλσλ θνηηεηψλ ζε ΑΔΙ ηνπ εμσηεξηθνχ. Η Αςγή (online) 18 Ινπιίνπ. Γηαζέζηκν ζην: < [Πξφζβαζε ζηηο 30 Ινπιίνπ 2011] Καββαδίαο, Γ., λέα ηκήκαηα ζε κηα 7εηία πξνζηέζεθαλ ζην κεραλνγξαθηθφ. Έθνορ (online). Γηαζέζηκν ζην: < [Πξφζβαζε ζηηο 29 Ινπιίνπ 2011]. Κάηζηθαο, Υ., Έθξεμε ζηα κεηαπηπρηαθά. Ρεθφξ κε πεξίπνπ θνηηεηέο πνπ θάλνπλ κάζηεξ θαη δηδαθηνξηθφ. Τα ΝΔΑ (online) 24 επηεκβξίνπ. Γηαζέζηκν ζην: < [Πξφζβαζε ζηηο 30 Ινπιίνπ 2011]. Κπξίηζε, Δ., «Σζνχδνπλ» ηα κεηαπηπρηαθά. Δλεςθεποηςπία (online) 6 Απγνχζηνπ. Γηαζέζηκν ζην: < [28 Ινπιίνπ 2011] Λάθαζαο, Α., Ξεπέξαζαλ ηνπο νη θνηηεηέο εμσηεξηθνχ. Καθημεπινή (online) 7 Απξηιίνπ. Γηαζέζηκν ζην: < 21> [Πξφζβαζε ζηηο 15 Ινπιίνπ 2011] Τππξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ. Μεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα. (online) Γηαζέζηκν ζην: < ζηηο 15 Απγνχζηνπ 2011]. 85

86 Παραρτόματα 1. πγθεληξσηηθά ζηνηρεία γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε 2. Δξσηεκαηνιόγην 3. Αλάιπζε αμηνπηζηίαο 4. Πίλαθεο frequencies 86

87 1. πγθεληξσηηθά ζηνηρεία γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε Πίλαθαο 1. 87

88 Πίλαθαο 2. Ο αξηζκφο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ην 2002, ήηαλ άηνκα. Ο αξηζκφο ησλ Π.Μ.. ην 1993 ήηαλ 51 θαη ην 2002 έθηαζε ηα 233 πξνγξάκκαηα. 88

89 Πίλαθαο 3. Σν ζχλνιν ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ζηα 23 ειιεληθά Α.Δ.Ι. γηα ην αθαδεκατθφ έηνο αλήιζε ζηα άηνκα. 89

90 Πίλαθαο 4. Αξηζκφο θνηηεηψλ ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ην 2008 Πεγή: Eurostat 90

91 Πίλαθαο 5: Έθζεζε πνηφηεηαο εθπαίδεπζεο-έηνο 2009 Πεγή: Αξρή Γηαζθάιηζεο ηεο Πνηφηεηαο ζηελ Αλψηαηε Δθπαίδεπζε 91