ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Α. ΞΕΠΑΠΑ ΕΑΣ ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αρβανίτη-Βλαβιανού Αγνή Ασηµακόπουλος ηµοσθένης Γκατζογιάννης Στυλιανός ακανάλη Στυλιανή Κρεστενίτης Ιωάννης Κωστόπουλος Βασίλειος Λουκάτος Ανδρέας Μάντζου Αικατερίνη Παπαδηµητρίου Φοίβος Παπαµελετίου ηµοσθένης Πλαγιαννάκος Πάνος Τσαντίλης ήµος Χαραλαµπίδης Νίκος Χριστοφορίδης Αναστάσιος εκέµβριος 2004

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΙΑΓΝΩΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Περιβαλλοντική Κατάσταση του Ελληνικού Χώρου Ποιότητα Ατµοσφαιρικού Περιβάλλοντος Κατάσταση Υδάτων Βιοποικιλότητα Στερεά Απόβλητα Το Θεσµικό Πλαίσιο Γενική Θεώρηση Ειδικές Περιπτώσεις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 60/ ΙΑΛΟΓΟΣ ΓΥΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Κοινωνία Πολιτών και Περιβάλλον: Η Ελληνική Υστέρηση Περιβαλλοντικές Οργανώσεις Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Εργαλεία Περιβαλλοντικής Πολιτικής Οικονοµικά Μέσα Απ Ευθείας Ρυθµίσεις Περιβαλλοντική Πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση Περιβαλλοντική Προστασία και Οικονοµική Ανάπτυξη: Η Στρατηγική Της Ε.Ε Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Πολιτική και Αειφόρος Ανάπτυξη Τα Μέτρα της Περιβαλλοντικής Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Εξελίξεις Σχετικές µε το Περιβάλλον στην ΕΕ Κλιµατική Μεταβολή στον Ελληνικό Χώρο και Πλαίσια Πολιτικής Εργαλεία για τον Σχεδιασµό Πολιτικής Μείωσης Εκποµπών στην Ελλάδα Τεχνολογική Εξέλιξη και Καινοτοµία Σενάρια Εξέλιξης της Κατάστασης του Περιβάλλοντος στην Ελλάδα Ιεράρχήση Περιβαλλοντικών Προβληµάτων Κατευθύνσεις και Κρίσιµοι Τοµείς για Έρευνα και Τεχνολογική Πολιτική σε Θέµατα Περιβάλλοντος...48 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

3 Παράρτηµα Α...51 Παράρτηµα Β...77 Παράρτηµα Γ

4 1. Εισαγωγή Στην Εθνική Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΣΑΑ) αναφέρεται ότι: «Η Ελλάδα διαθέτει ένα πλούσιο περιβαλλοντικό απόθεµα. Το σχετικά µη-υποβαθµισµένο φυσικό περιβάλλον που διακρίνεται για την υψηλή βιοποικιλότητα σε συνδυασµό µε µεγάλη ποικιλία βιοτόπων, η ποιότητα των νερών κολύµβησης και των ακτών της χώρας, η ποιότητα της ατµόσφαιρας βρίσκονται σε γενικές γραµµές σε καλύτερη κατάσταση απ ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, παρά τα επιµέρους προβλήµατα. Η συστηµατική αποκατάσταση µνηµείων και η ανακαίνιση έργων αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς, σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία δικτύων πεζοδρόµων στις µεγάλες πόλεις της χώρας, αναζωογόνησαν ορισµένα ιστορικά κέντρα. Ταυτόχρονα, το δίκτυο NATURA 2000, ένα µεγάλης κλίµακας Ευρωπαϊκό πρόγραµµα που αφορά στη διατήρηση και διαχείριση της φυσικής κληρονοµιάς, βρίσκεται σε εξέλιξη. Όµως, σε άλλους τοµείς και ειδικότερα σε αυτούς όπου η οικονοµική πολιτική δεν ενσωµάτωσε την περιβαλλοντική διάσταση, παρουσιάστηκε µικρότερη πρόοδος. Παράλληλα, οι κοινωνικό-οικονοµικές αλλαγές των τελευταίων ετών αρχίζουν να κάνουν αισθητές τις επιπτώσεις τους στην ποιότητα του περιβάλλοντος Τα συνεχώς αυξανόµενα καταναλωτικά επίπεδα σε συνδυασµό µε την περαιτέρω οικονοµική ανάπτυξη της χώρας, αναµένεται να δηµιουργήσουν σηµαντικές πιέσεις στους φυσικούς πόρους και σε πολλές περιπτώσεις να απειλήσουν την ισορροπία των οικοσυστηµάτων και τη δηµόσια υγεία. Έτσι, προς το παρόν, η «περιβαλλοντική σύγκλιση» της Ελλάδας µε τους Ευρωπαίους εταίρους της, δεν είναι τόσο σαφής όσο η οικονοµική». Η παραπάνω άποψη τονίζει το βασικό ίσως πρόβληµα του περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Παρ ότι το «περιβαλλοντικό κεφάλαιο» δεν έχει χρησιµοποιηθεί σε µεγάλο βαθµό, δεν φαίνεται να έχουν αναπτυχθεί ενδογενείς διαδικασίες προστασίας και εξοικονόµησης του, µε αποτέλεσµα η αναπτυξιακή διαδικασία στην Ελλάδα να υπάρχει κίνδυνος να συνεχίσει να εξελίσσεται στην βάση του cake eating, η οποία τελικά οδηγεί σε σηµαντική υποβάθµιση και απαξίωση το «περιβαλλοντικό κεφάλαιο». εδοµένου ότι η φυσική σύνθεση του περιβαλλοντικού κεφαλαίου περιλαµβάνει στοιχεία, τα οποία πολλές φορές είναι και δύσκολο να διαχωριστούν µε ακρίβεια, όπως οικοσυστήµατα, υδατικούς πόρους ανανεώσιµους και εξαντλήσιµους φυσικούς πόρους, ατµοσφαιρικό περιβάλλον, αισθητική, οι διαδικασίες απαξίωσης και υποβάθµισης έχουν διαφορετικές επιδράσεις στα στοιχεία αυτά. Στην παρουσίαση των σεναρίων εξέλιξης της περιβαλλοντικής κατάστασης στην Ελλάδα, γίνεται µια προσπάθεια ιεράρχησης των περιβαλλοντικών προβληµάτων µε βάση τα παραπάνω στοιχεία τα οποία συνθέτουν το περιβαλλοντικό κεφάλαιο. Στο πλαίσιο αυτό, η Τεχνολογική Προοπτική ιερεύνηση στην Ελλάδα για το Περιβάλλον έχει ως στόχους να παρουσιάσει: (ι) την υφιστάµενη περιβαλλοντική κατάσταση του Ελληνικού χώρου, αναφορικά µε την ποιότητα του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος, την κατάσταση των υδάτων και οικοσυστηµάτων καθώς και το θεσµικό πλαίσιο σχετικό µε το περιβάλλον, (ιι) τον διάλογο ο οποίος αναπτύσσεται στην Ελληνική κοινωνία σχετικά µε θέµατα περιβάλλοντος και (ιιι) την εξέλιξη της περιβαλλοντικής κατάστασης του Ελληνικού χώρου µε βάση τις πιθανές διαδροµές και εξελίξεις των περιβαλλοντικών θεµάτων στην Ελλάδα και τον διεθνή χώρο. 2. ιάγνωση Προβληµάτων Περιβάλλοντος Για τις ανάγκες τις παρούσας έκθεσης τα περιβαλλοντικά προβλήµατα έχουν χωρισθεί σε δύο βασικές κατηγορίες. Η πρώτη αναφέρεται στο «φυσικό πρόβληµα» δηλαδή στην αποτύπωση της περιβαλλοντικής κατάστασης του Ελληνικού χώρου, ενώ η δεύτερη αναφέρεται στο θεσµικό πλαίσιο. 2.1 Περιβαλλοντική Κατάσταση του Ελληνικού Χώρου Ποιότητα Ατµοσφαιρικού Περιβάλλοντος Η ατµοσφαιρική ρύπανση στην Ελλάδα οφείλεται κυρίως στην παραγωγή ηλεκτρικής και θερµικής ενέργειας (σταθµοί παραγωγής ενέργειας), στις οδικές µεταφορές, στη βιοµηχανία και στις κεντρικές 4

5 θερµάνσεις των κτιρίων. Ατµοσφαιρική ρύπανση προκαλείται επίσης, αλλά σε πολύ µικρότερο βαθµό, από τη διάθεση απορριµµάτων και την αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή. Οι κυριότεροι ατµοσφαιρικοί ρύποι, τόσο ως εκποµπές όσο και ως µετρούµενες συγκεντρώσεις, περιλαµβάνουν το διοξείδιο του θείου (SO 2 ), οξείδια του αζώτου (NO x ), όζον (O 3 ), µονοξείδιο του άνθρακα (CO), σωµατίδια (PM 10 και PM 2.5 ), µόλυβδο (Pb), µεθάνιο (CH 4 ) καθώς και µια σειρά από οργανικές ενώσεις µεταξύ των οποίων βενζόλιο και αρωµατικοί υδρογονάνθρακες. Στο διάγραµµα 1 παρουσιάζεται η εξέλιξη των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου στην Ελλάδα. Μεταξύ των 6 αερίων του θερµοκηπίου, σηµαντικότερα είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) και το µεθάνιο (CH 4 ), µε συνεισφορά 80% και 8% αντίστοιχα ΑΕΠ CO2 CH ιάγραµµα 1. είκτες εξέλιξης των σηµαντικότερων αερίων του θερµοκηπίου και του ΑΕΠ στην Ελλάδα. Πηγή: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και ΕΣΑΑ. Από διάφορες εµπειρικές µελέτες τις τελευταίας δεκαετίας, φαίνεται ότι υπάρχει µια σταθερή σχέση µεταξύ εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου και κατανάλωσης ενέργειας ή ΑΕΠ. 1 Η ύπαρξη σταθερής σχέσης υποδηλώνει ασθενείς τάσεις υιοθέτησης «καθαρών τεχνολογιών» και ενδεχόµενο υψηλό κόστος από εισαγωγή περιοριστικών πολιτικών για τα αέρια του θερµοκηπίου. Οι γενικές τάσεις που παρουσιάστηκαν στην ποιότητα του αέρα τις τελευταίες δεκαετίες του προηγούµενου αιώνα χαρακτηρίστηκαν αρχικά από τη ραγδαία επιδείνωση της ρύπανσης τόσο στα δύο µεγαλύτερα πολεοδοµικά συγκροτήµατα (Αθήνα, Θεσ/νίκη) όσο και στις περιοχές που είναι εγκατεστηµένοι οι µεγάλοι λιγνιτικοί σταθµοί παραγωγής ενέργειας (ευρύτερη περιοχή Κοζάνης Αµύνταιου, Μεγαλόπολη), από τη δεκαετία του 1970 και ύστερα. Ειδικά στην Αθήνα, παρουσιάζεται µια ανάσχεση αυτής της τάσης από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η οποία οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους: (α) την εφαρµογή του προγράµµατος ΑΤΤΙΚΗ SOS, (β) την εισαγωγή καταλυτικών αυτοκινήτων µε ταυτόχρονη εφαρµογή του µέτρου της απόσυρσης αυτοκινήτων και (γ) τη βελτίωση της ποιότητας των καυσίµων της κεντρικής θέρµανσης µε τη µείωση της περιεκτικότητάς τους σε θείο. Ταυτόχρονα, από τη δεκαετία του 1990, εµφανίστηκαν, σε µετρήσιµες συγκεντρώσεις, νέοι ρύποι στην ατµόσφαιρα των αστικών συγκροτηµάτων, µε πιο σηµαντικούς από αυτούς, το όζον και το βενζόλιο. Σήµερα, οι εκθέσεις του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. µε τις αναλύσεις των µετρήσεων στην περιοχή της Αθήνας δείχνουν ότι οι µέσες συγκεντρώσεις κάποιων ρύπων (SO 2, Pb) έχουν υποχωρήσει περισσότερο από 50% σε σχέση µε τις αρχές της δεκαετίας του Αντίθετα, κάποιοι άλλοι ρύποι παρουσιάζουν σταθεροποίηση των µέσων συγκεντρώσεων σε υψηλά επίπεδα (όζον, NO x ). Για τις υπόλοιπες αστικές περιοχές της χώρας δεν υπάρχουν επίσηµα επεξεργασµένα στοιχεία µετρήσεων. Η µεγάλη αύξηση του 1 Ξεπαπαδέας Α, ιακουλάκη Μ, Μανδαράκα Μ, (1997), Προστασία Περιβάλλοντος και Ανταγωνιστικότητα στην Ελληνική Βιοµηχανίας, Υπουργείο Ανάπτυξης, Ξεπαπαδέας, Α. (1995), Εκποµπές ιοξειδίου του Άνθρακα: Μετρήσεις και Θέµατα Πολιτικής, στο Σκούρτος Μ, Σοφούλης Κ, Η Περιβαλλοντική Πολιτική στην Ελλάδα. Τυπωθήτω, Αθήνα. 5

6 στόλου των αυτοκινήτων και το αυξανόµενο κυκλοφοριακό πρόβληµα που παρουσιάζεται σε πόλεις µεσαίου µεγέθους αποτελούν ενδείξεις ότι η ατµοσφαιρική ρύπανση ακολουθεί αύξουσα πορεία, χωρίς, ωστόσο, να συγκρίνεται µε την κατάσταση που παρουσιάζεται στην Αθήνα. Γενικά, στην Ελλάδα παρατηρούνται, σε σχέση µε τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., καθυστερήσεις σε µια σειρά από θέµατα τα οποία σχετίζονται µε την αντιµετώπιση περιβαλλοντικών προβληµάτων, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσµα είτε την απόκλιση της χώρας από τα κοινοτικά πρότυπα, είτε δυσκολία παρακολούθησης των εξελίξεων σε αυτά. Συγκεκριµένα παραδείγµατα των καθυστερήσεων αυτών αποτελούν µια σειρά από επισηµάνσεις της Ε.Ε που ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω: Η Αθήνα εξακολουθεί να έχει την περισσότερο επιβαρηµένη από ρύπους ατµόσφαιρα σε σχέση µε όλες τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Παρά τη σταδιακή βελτίωση που παρατηρήθηκε σε κάποιους από τους µετρούµενους ρύπους (Pb, SO2, καπνός, CO), η κατάσταση παραµένει µηικανοποιητική σε σχέση µε το όζον, τα οξείδια του αζώτου και τα σωµατίδια. Ιδιαίτερα όσο αφορά στο όζον, η Αθήνα παρουσιάζει τη µεγαλύτερη συχνότητα υπέρβασης των οριακών τιµών σε πανευρωπαϊκή κλίµακα Η Ελλάδα έχει την υψηλότερη ενεργειακή ένταση (ενέργεια/αεπ) από όλες τις χώρες της ΕΕ. Η πρωτογενής ενεργειακή ζήτηση στην Ελλάδα συνεχίζει να αυξάνεται µε ρυθµούς αντίστοιχους µε την αύξηση του ΑΕΠ. εδοµένου ότι το ενεργειακό σύστηµα της χώρας στηρίζεται στην καύση λιγνίτη, αντίστοιχα µεγάλη αύξηση παρατηρείται στην εκποµπή CO 2 ανά µονάδα του ΑΕΠ Η Ελλάδα έχει τη χειρότερη (µεγαλύτερη) ένταση ρύπανσης (ποσότητα ρύπου/αεπ) στην ΕΕ, στους περισσότερους «κλασσικούς» ρύπους (N 2 O, SO 2, NO x, CO) και τη δεύτερη χειρότερη στους υπόλοιπους ρύπους (CH 4, NMVOC). Οι πληροφορίες που υπάρχουν σχετικά µε την ατµοσφαιρική ρύπανση σε εθνικό επίπεδο είναι αποσπασµατικές και η διάχυσή τους στην κοινωνία δεν είναι αποτελεσµατική. Ταυτόχρονα, παρατηρείται στην Ελλάδα σοβαρή έλλειψη ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και συµµετοχής των πολιτών σε θέµατα σχετικά µε την ατµοσφαιρική ρύπανση και τα αίτια που την προκαλούν. Ως αποτέλεσµα, παρατηρείται µεγάλο ποσοστό παραβάσεων σε σχέση µε τη νοµοθεσία που αφορά άµεσα ή έµµεσα το περιβάλλον, η οποία εντοπίζεται κυρίως στον τοµέα των µεταφορών και της λειτουργίας των κεντρικών θερµάνσεων. Η Ελλάδα εξακολουθεί ως χώρα να είναι κυρίως καταναλωτής (χρήστης) και όχι παραγωγός τεχνολογίας, µε αποτέλεσµα τη χρονική καθυστέρηση εφαρµογής καινοτοµιών που µειώνουν την ατµοσφαιρική ρύπανση. Παρατηρείται µια αδυναµία σύνδεσης της πολιτικής για την ατµοσφαιρική ρύπανση µε τις πολιτικές που ακολουθούνται σε άλλους τοµείς οι οποίοι σχετίζονται µε αυτή, όπως για παράδειγµα η ενέργεια, η χωροταξία, η πολεοδοµία και οι µεταφορές. Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγµατοποιηθεί, ή σχεδιάζονται, µια σειρά από έργα τα οποία αναµένεται να προκαλέσουν µεγάλες αλλαγές, στο άµεσο µέλλον, στο µέγεθος και την ποιότητα της παραγόµενης ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Τα έργα αυτά αφορούν τόσο τις υποδοµές της χώρας (κυρίως στον τοµέα των µεταφορών) όσο και µεγάλες µελέτες οι οποίες θα βελτιώσουν τις γνώσεις µας για την κατάσταση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα (οι οποίες, ταυτόχρονα θα βοηθήσουν στην ορθότερη και περισσότερο αποτελεσµατική αντιµετώπιση των αιτιών που την προκαλούν). Επίσης, σχεδιάζονται ή/και πραγµατοποιούνται µια σειρά από µελέτες που αναµένεται να αυξήσουν τις γνώσεις µας για την κατάσταση της ατµόσφαιρας στη χώρα αλλά και να επιτρέψουν τον καλύτερο σχεδιασµό των έργων υποδοµής, τη λήψη των απαραίτητων διοικητικών µέτρων και της εφαρµογής της σχετικής νοµοθεσίας. Οι σηµαντικότερες από αυτές είναι: Τα επιχειρησιακά σχέδια για την αντιµετώπιση της ρύπανσης στις ολυµπιακές πόλεις (Αθήνα, Θεσ/νίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος) 6

7 Η χαρτογράφηση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης στο σύνολο της επικράτειας της χώρας, η οποία περιλαµβάνει τόσο τη διενέργεια µετρήσεων όσο και τη χρήση προηγµένων υπολογιστικών εργαλείων για την ποσοτική εκτίµηση της ρύπανσης. Η ανάπτυξη του εθνικού σχεδίου για την αντιµετώπιση των κλιµατικών αλλαγών σύµφωνα µε τις επιταγές του Πρωτοκόλλου του Κιότο και την µεθοδολογία του IPCC (Intergovernmental Panel for Climate Change). Η εφαρµογή του εθνικού σχεδίου στον χρονικό ορίζοντα µέχρι το 2012 θα συνεισφέρει στην αναδιάρθρωση του ενεργειακού συστήµατος της χώρας. Θα πρέπει βέβαια να σηµειωθεί ότι η χώρα έχει ήδη καλύψει το ποσοστό αύξησης πολύ πριν από το έτος στόχος Η µελέτη εφαρµογής της κοινοτικής Οδηγίας IPCC για τον ολοκληρωµένο έλεγχο και την πρόληψη της ρύπανσης στη βιοµηχανία Κλιµατική Μεταβολή και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις για την Ευρώπη Με την έναρξη της βιοµηχανικής επανάστασης ο άνθρωπος άρχισε να προσθέτει στο ατµοσφαιρικό περιβάλλον ουσίες οι οποίες είτε υπήρχαν σε µικρότερο βαθµό είτε δεν υπήρχαν καθόλου. Η ενέργεια που απαιτείται για την λειτουργία εργοστασίων, την εξυπηρέτηση των µεταφορών κλπ, παράγεται κυρίως από τους υδρογονάνθρακες (και γενικά από τις καύσεις). Το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) και οι υδρατµοί (Η 2 Ο), που είναι τα κύρια προϊόντα των καύσεων αυτών και τα πιο «υπεύθυνα» αέρια για το Φαινόµενο του Θερµοκηπίου διοχετεύονται στην ατµόσφαιρα. Φαινόµενο του Θερµοκηπίου ονοµάζεται το φαινόµενο της αύξησης της θερµοκρασίας του ατµοσφαιρικού αέρα και της γης, η οποία οφείλεται στην απορρόφηση της µεγάλου µέρους ακτινοβολίας (ενέργειας) που εκπέµπει η γη. Τα αέρια που είναι υπεύθυνα για αυτή την εκλεκτική απορρόφηση είναι το διοξείδιο του άνθρακα CO 2, οι υδρατµοί Η 2 Ο,το µεθάνιο CΗ 4, το οξείδιο του αζώτου Ν 2 Ο κλπ. Οι συνεχώς αυξανόµενες ανάγκες µας σε ενέργεια, έχουν σαν αποτέλεσµα τη συνεχή αύξηση των ποσοτήτων του CO 2 που µπαίνουν στην ατµόσφαιρα. Οι ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές παρεµβάσεις (µικρές ή µεγάλες, καλές και κακές πχ αποξήρανση λιµνών ή δηµιουργία τεχνητών λιµνών και φραγµάτων, η διάνοιξη δρόµων, άναρχη δόµηση ακόµα και µέσα στις κοίτες των χειµάρρων κλπ), παρουσιάζουν αυξανόµενους ρυθµούς κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η αποψίλωση των δασών για εκµετάλλευση της ξυλείας και τη δηµιουργία εδαφών για καλλιέργεια, έχει πάρει δραµατικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Η αίσθηση που έχει το ευρύ κοινό είναι ότι ζούµε µια αργή αλλά σταθερή αλλαγή του κλίµατος (Κλιµατική Μεταβολή), που εµφανίζεται κυρίως µε τη µορφή της «Παγκόσµιας Θέρµανσης», την αύξηση της συχνότητας των καιρικών θεοµηνιών (οι θύελλες για τους ναυτικούς, οι χαλαζοπτώσεις, οι πληµµύρες των αγρών για τους γεωργούς, οι υπερχειλίσεις των ποταµών που διέρχονται από αστικές περιοχές για τους κατοίκους των πόλεων κλπ).. Το αθροιστικό (και επιστηµονικά παραδεκτό) αποτέλεσµα των παραπάνω, είναι η επέκταση της «τρύπας του όζοντος», η αύξηση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας και των υδάτων, η αύξηση της συχνότητας φαινοµένων όξινης βροχής και η καταστροφή οικοσυστηµάτων κλπ. Η ατµόσφαιρα βρίσκεται σε µια συνεχή κίνηση γύρω από τον πλανήτη που συνοδεύεται από πολυάριθµες φυσικές, χηµικές και δυναµικές διαδικασίες µε αποτέλεσµα η τοπική ανθρωπογενής παρέµβαση να αποτελεί παγκόσµιο πρόβληµα. Σε πρόσφατη ανακοίνωση του Παγκόσµιου Μετεωρολογικού Οργανισµού αναφέρεται «Η ανάλυση των διατιθέµενων χρονοσειρών της θερµοκρασίας, δείχνει µια αύξηση της µέσης τιµής της θερµοκρασίας του πλανήτη, της τάξης των 0.6 o C κατά τα τελευταία 150 χρόνια.». Η επιστηµονική όµως µεθοδολογία για το πόσο η ανθρωπογενής παρέµβαση συµµετέχει µαζί µε τη φυσική κλιµατολογική µεταβλητότητα στην αλλαγή των µέσων ή ακραίων τιµών ατµοσφαιρικών κλιµατολογικών παραµέτρων (θερµοκρασίας, βροχόπτωσης, ηµερών εµφάνισης καταιγίδων κλπ) δεν έχει ακόµα µετρηθεί µε ακρίβεια. Για τη µελέτη σχετικά µε την κλιµατική αλλαγή δηµιουργήθηκε το 1988 από δύο αυτόνοµους διακρατικούς Οργανισµούς του ΟΗΕ (τον Παγκόσµιο Μετεωρολογικό Οργανισµό και τον Οργανισµό Περιβαλλοντικού Προγράµµατος) το διακρατικό όργανο µελέτης της αλλαγής του κλίµατος (Intergovernmental Panel on 7

8 Climate Change, IPCC). Από το 1990 το IPCC σε συνεργασία µε διεθνή ερευνητικά ατµοσφαιρικά κέντρα έχει διατυπώσει τέσσερα σενάρια κλιµατικής αλλαγής και τις µεθοδολογίες αξιολόγησης-προσαρµογής της ανθρωπογεννούς παρέµβασης οι οποίες υιοθετήθηκαν από όλα τα Κράτη. Σύµφωνα µε το IPCC 2 τα τέσσερα σενάρια του µελλοντικού µας κόσµου (γνωστά ως SRES, Special Report on Emission Scenarios) περιγράφονται συνοπτικά ως εξής: Special report for Emissions Scenarios: Basic Storylines ΣΕΝΑΡΙΟ Α1 Η οικογένεια του σεναρίου Α1 περιγράφει έναν µελλοντικό κόσµο όπου η παγκοσµιοποίηση είναι κυρίαρχη. Η οικονοµική ανάπτυξη είναι υψηλή και η αύξηση του πληθυσµού είναι χαµηλή λόγω της γρήγορης ανάπτυξης και της επέκτασης αποδοτικότερων τεχνολογιών. Τα σηµαντικότερα θέµατα είναι η οικονοµική, η πολιτιστική σύγκλιση και το «κτίσιµο ικανοτήτων» µαζί µε µια ουσιαστική µείωση των περιφερειακών διαφορών στο κατά κεφαλήν εισόδηµα. Σε αυτόν τον κόσµο, οι άνθρωποι ακολουθούν τον προσωπικό πλούτο παρά την περιβαλλοντική ποιότητα. Υπάρχουν τρία σενάρια Α1 και A1F (µέγιστη, µέτρια χρήση καυσίµων) και A1T (ελάχιστη χρήση καυσίµων). ΣΕΝΑΡΙΟ Α2 Η οικογένεια του σεναρίου Α2 περιγράφει ένα πολύ ετερογενή κόσµο όπου η περιφερειακή αποκέντρωση είναι κυρίαρχη. Το κυρίαρχα θέµατα είναι αυτά της ενίσχυσης των περιφερειακών πολιτιστικών ταυτοτήτων, µε µια έµφαση στις οικογενειακές αξίες και στις τοπικές παραδόσεις, υψηλή αύξηση πληθυσµών και λιγότερη ανησυχία για τη γρήγορη οικονοµική ανάπτυξη. ΣΕΝΑΡΙΟ Β1 Η οικογένεια του σεναρίου Β1 περιγράφει ένα συγκλίνοντα κόσµο µε γρήγορη αλλαγή στις οικονοµικές δοµές, αποµάκρυνση από τον υλισµό και εισαγωγή των καθαρών τεχνολογιών. Η έµφαση δίνεται σε παγκόσµιες λύσεις στη περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιµότητα συγχρόνως µε κοινές δράσεις για γρήγορη τεχνολογική ανάπτυξη, αποµάκρυνση από την υλιστική οικονοµία, και βελτίωση της ισότητας. ΣΕΝΑΡΙΟ Β2 Η οικογένεια του σεναρίου Β2 είναι ένας κόσµος στον οποίο η έµφαση δίνεται σε τοπικές λύσεις στην οικονοµική, κοινωνική, και περιβαλλοντική βιωσιµότητα. Όπως και το σενάριο Α2, το B2 είναι ένας ετερογενής κόσµος µε τη λιγότερο γρήγορη και περισσότερη ανόµοια τεχνολογική αλλαγή αλλά µε µια ισχυρή έµφαση στη πρωτοβουλία της «κοινότητας» και στη µεταρρύθµιση της κοινωνίας προς αναζήτηση τοπικών παρά σφαιρικών λύσεων. Με βάση τα προαναφερόµενα σενάρια και τις µεθοδολογίες αξιολόγησης και εκτίµησης του IPCC έγιναν από παγκοσµίου εµβέλειας ατµοσφαιρικά ερευνητικά κέντρα µια σειρά από προσοµοιώσεις του µελλοντικού καιρού µε τη χρήση παγκόσµιων µετεωρολογικών-κλιµατολογικών µοντέλων. Τα αποτελέσµατα των µοντέλων µας υποδεικνύουν τις προβλεπόµενες αλλαγές των κλιµατολογικών συνθηκών που έχουν σχέση µε το κάθε σενάριο ή µε το συνδυασµό τους. Με πρωτοβουλία της DG Research της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το University of East Anglia συντόνισε µια διευρωπαϊκή οµάδα από experts για να εξειδικεύσουν τα προαναφερόµενα αποτελέσµατα για την Ευρώπη (The Europe Acacia Project: ACACIA, Assessment of Potential Effects and Adaptations for Climate Change in Europe). 2 IPCC Summary for Policy Makers: Special Report for Emissions Scenarios. 8

9 Αναµενόµενες αλλαγές στο κλίµα της Ευρώπης Στην Ευρώπη, η µέση ετήσια θερµοκρασία έχει αυξηθεί κατά 0,6 Ο C περίπου κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, ενώ η τελευταία δεκαετία ( ) υπήρξε η πιο θερµή τόσο καθ όλη τη διάρκεια του έτους όσο για την περίοδο του χειµώνα. Οι θερµοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας έχουν αυξηθεί περισσότερο από τις θερµοκρασίες κατά τη διάρκεια της ηµέρας, πιθανόν λόγω της αυξανόµενης νέφωσης. Οι βροχοπτώσεις στην βόρεια Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατά 10-40% κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, ενώ σε µερικά µέρη της νότιας Ευρώπης η ξηρασία έχει αυξηθεί έως και 20%. Σύµφωνα µε τις προσοµοιώσεις των µοντέλων τα όρια των πιθανών µεταβολών των διαφόρων ατµοσφαιρικών παραµέτρων είναι τα ακόλουθα: Οι ετήσιες θερµοκρασίες της Ευρώπης αυξάνονται µεταξύ 0,1 ο C/δεκαετία και 0,4 ο C/δεκαετία. Αυτή η αύξηση της θερµοκρασίας του µελλοντικού ετήσιου κλίµατος είναι µεγαλύτερη στη νότια Ευρώπη (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα) και βορειοανατολική Ευρώπη (Φινλανδία, δυτική Ρωσία) και µικρότερη κατά µήκος των ακτών του Ατλαντικού της ηπείρου. Οι χειµώνες σήµερα που θεωρούνται ψυχροί (οι οποίοι συνέβαιναν 1 στα δέκα χρόνια κατά την περίοδο ) γίνονται πολύ πιο σπάνιοι µέχρι τη δεκαετία του 2020 και εξαφανίζονται σχεδόν τελείως µέχρι τη δεκαετία του Αντιθέτως, τα θερµά καλοκαίρια γίνονται πολύ πιο συχνά. Το γενικό διάγραµµα των µελλοντικών αλλαγών των ετησίων βροχοπτώσεων στην Ευρώπη αφορά ευρέως διαδεδοµένες αυξήσεις στην Β. Ευρώπη (µεταξύ +1 και +2%/δεκαετία, σχετικά µικρότερες µειώσεις στην Ν. Ευρώπη (µέγιστες -1%/δεκαετία) και µικρές ή ασαφείς αλλαγές στην κεντρική Ευρώπη. Στο µεγαλύτερο µέρος της Ευρώπης αυξάνεται το ποσοστό των βροχοπτώσεων κατά το χειµώνα (από +1 µέχρι +4%/δεκαετία). Ο παγκόσµιος µέσος όρος της επιφανείας της θαλάσσης αυξάνεται µέχρι τη δεκαετία του 2050 κατά 13 και 68cm. Ενώ µεγάλο µέρος της κεντρικής και νότιας Ευρώπης αργά-αργά βυθίζεται (χαρακτηριστικά κατά 5cm µέχρι τη δεκαετία του 2080), µεγάλο µέρος της βόρειας Ευρώπης βγαίνει από τον ωκεανό. 3 Με βάση τα σενάρια του IPCC η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Research) και οι ΗΠΑ (US Global Change research Programme) υπολόγισαν τις δυνητικές επιδράσεις και προσαρµογές των κλιµατικών αλλαγών για την Ευρώπη 4 και τις ΗΠΑ 5. Σύνοψη των πιθανών επιπτώσεων των κλιµατολογικών αλλαγών στην Ευρώπη Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή προσέγγιση Οι επιπτώσεις των κλιµατολογικών αλλαγών στην Ευρώπη, όσον αφορά στις φυσικές πηγές, θα είναι και θετικές και αρνητικές. Θα ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή, από τοµέα σε τοµέα, και εντός αυτών. Η σηµασία αυτών των επιπτώσεων ωστόσο θα εξαρτάται κατά µεγάλο µέρος από µη-κλιµατολογικούς παράγοντες περιβαλλοντολογικών αλλαγών, κοινωνικοοικονοµικής ανάπτυξης και εξέλιξης της πολιτικής εντός της Ευρώπης. Σε γενικές γραµµές, µπορούµε να αναµένουµε ότι: Τα σηµερινά ακραία καιρικά φαινόµενα επηρεάζουν τα φυσικά, κοινωνικά και οικονοµικά συστήµατα κατά τρόπο ώστε να αποκαλύπτουν τις ευαισθησίες και τα αδύνατα σηµεία των συστηµάτων αυτών στις κλιµατολογικές αλλαγές. Σε πολλές περιπτώσεις, οι κλιµατολογικές αλλαγές θα επιδεινώσουν αυτές τις επιπτώσεις. 3 Στην αξιολόγηση των παραπάνω αποτελεσµάτων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιστηµονικές δυσκολίες στην διενέργεια µακροχρόνιων προβλέψεων σε σχέση µε την κλιµατική αλλαγή. 4 Assessment of Potential Effects and Adaptations for Climate Change in Europe. 5 Climate Change Impacts on the United States The Potential Consequences of Climate Variability and Change. 9

10 Οι σύγχρονες και µελλοντικές πιέσεις σε υδάτινους πόρους και ο τρόπος διαχείρισής τους στην Ευρώπη πιθανόν να επιδεινωθούν από τις κλιµατολογικές αλλαγές, (εν µέρει διότι οι συνέπειες της αλλαγής είναι απροσδιόριστες). Η ποιότητα του εδάφους θα υποβαθµιστεί εξαιτίας των σεναρίων θερµότερου και ξηρότερου κλίµατος, στις περισσότερες περιοχές της βόρειας και νότιας Ευρώπης, και αυτό θα διαταράξει τις λειτουργίες, που επιτελεί το έδαφος, οι οποίες υποστηρίζουν τα οικοσυστήµατα και την κοινωνία. Η ολοένα αυξανόµενη θερµοκρασία και το διοξείδιο του άνθρακος αναµένεται να προκαλέσουν αλλαγές στα φυσικά οικοσυστήµατα και στην απώλεια µερικών πολύ σηµαντικών βιοτόπων (µέρη µε µεγάλη υγρασία, τούνδρα) θα απειλούσε µερικά βιολογικά είδη (π.χ. αποδηµητικά πουλιά). Θα υπάρξει αύξηση της παραγωγικότητας στα εµπορικά δάση της βόρειας Ευρώπης, αλλά πιθανόν µείωση στις περιοχές της Μεσογείου και στην ηπειρωτική Ευρώπη, µε αύξηση της ξηρασίας και του κίνδυνου πυρκαγιάς. Το αυξανόµενο ατµοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα θα αυξήσει την παραγωγικότητα των περισσοτέρων καλλιεργειών. Η Βόρεια Ευρώπη πιθανόν να δεχθεί θετικές στο σύνολό τους επιπτώσεις, ενώ κάποια αγροτικά συστήµατα παραγωγής στην νότια Ευρώπη µπορεί να απειληθούν. Οι κλιµατολογικές αλλαγές πιθανόν να επιδράσουν σε µετατροπές της πανίδας η οποία θα επηρεάσει την ποικιλία των ψαριών και των οστράκων του γλυκού και θαλασσινού νερού. Οι αλλαγές της παραγωγής των ψαρότοπων και υδατοκαλλιεργειών θα επιβαρυνθεί από τα συνεχή επίπεδα εκµετάλλευσης και περιβαλλοντολογικής αλλαγής. Η βιοµηχανία ασφαλειών θα αντιµετωπίσει αυξηµένες καλύψεις ζηµιών σε περιουσίες, αλλά υπάρχει µεγάλο περιθώριο τροποποιητικών µέτρων, αν ληφθούν σύντοµα πρωτοβουλίες. Οι βιοµηχανίες των µεταφορών, της ενέργειας και άλλες θα αντιµετωπίσουν τόσο αλλαγές στη ζήτηση όσο και στις ευκαιρίες της αγοράς, αλλά θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις σχετικά µε την αύξηση της στάθµης της θάλασσας, και αλλαγές σε σχέση µε ακραία καιρικά φαινόµενα. Οι υψηλότερες θερµοκρασίες πιθανόν να προκαλέσουν διαφοροποιήσεις στις προτιµήσεις αναψυχής, δίνοντας ώθηση στον τουρισµό και στις υπαίθριες δραστηριότητες αναψυχής στη Βόρεια Ευρώπη, αλλά τα καλοκαιρινά κύµατα καύσωνα πιθανότατα θα τροποποιήσουν την παραδοσιακή ζήτηση της θερινής περιόδου τουριστικής αιχµής για Μεσογειακά µέρη διακοπών. Τίθεται µια σειρά κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία λόγω της αυξηµένης έκθεσης σε υψηλές θερµοκρασίες και στην ατµοσφαιρική µόλυνση, την εξάπλωση ορισµένων αεριογόνων ασθενειών (π.χ. λεϊσµανίαση, επιδηµική εγκεφαλίτιδα) και µετάδοση ασθενειών µέσω των παρακτίων και ποτάµιων πληµµύρων. Στις παράκτιες περιοχές ο κίνδυνος πληµµύρων, διάβρωσης και απώλειας των υδροβιότοπων θα αυξηθεί σηµαντικά µε επιπτώσεις τις κατοικήσιµες περιοχές, τη βιοµηχανία, τον τουρισµό, τη γεωργία και τους παράκτιους βιότοπους. Η Νότια Ευρώπη εµφανίζεται περισσότερο ευάλωτη σε αυτές τις αλλαγές, αν και η Βόρεια Ευρώπη ήδη έχει εκτεταµένη έκθεση σε παράκτιες πληµµύρες. Σε ορεινές περιοχές οι υψηλότερες θερµοκρασίες θα οδηγήσουν σε ανοδική µεταβολή των βιότοπων και των κρυοσφαιρικών ζωνών, και θα διαταράξουν τον υδρολογικό κύκλο. Θα υπάρξει ανακατανοµή των ειδών και µερικά απ αυτά θα απειληθούν µε εξαφάνιση. Επιπτώσεις από ακραία κλιµατολογικά φαινόµενα Οι επιπτώσεις των σηµερινών ακραίων καιρικών συνθηκών στα φυσικά, κοινωνικά και οικονοµικά συστήµατα µπορεί να µας βοηθήσει στην κατανόηση του τρόπου µε τον οποίο θα προκύψουν οι 10

11 προσαρµοστικές στρατηγικές στις κλιµατολογικές αλλαγές, όσον αφορά στην υλοποίηση και την επιτυχία ή αποτυχία τους. Η σηµερινές επιπτώσεις από ακραία φαινόµενα περιλαµβάνουν. Ξηρασία, Θερινά κύµατα καύσωνα, Ήπιους χειµώνες, Κύµατα ψύχους. Ανεµοθύελλες, Ανεµοθύελλες σε συνδυασµό και µε παλιρροιακά κύµατα, Πληµµύρες ποτάµιων κοιλάδων. Είναι φανερό ότι περιβαλλοντική κατάσταση του Ελληνικού χώρου αναµένεται ότι θα επηρεασθεί σε τόσο από την κλιµατική µεταβολή όσο και από ακραία φαινόµενα. Αυτό κάνει αναγκαίο τον σχεδιασµό αµυντικής σε σχέση µε την κλιµατική αλλαγή περιβαλλοντικής πολιτικής Κατάσταση Υδάτων Μια γενική εικόνα της διαθεσιµότητας υδάτων σε σύγκριση µε των πληθυσµό παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα. Πηγή: UNESCO, IHP Regional Office of Latin America and the Caribbean. Ο υδρολογικός κύκλος, περιλαµβάνει διάφορες ανεξάρτητες διεργασίες και ειδικότερα την κατακρήµνιση, την εξάτµιση, την απορροή, την κατείσδυση, την επαναφόρτωση του υδροφορέα, τη συµπύκνωση των υδρατµών, την πήξη και την τήξη των πάγων Στην Ελλάδα, το κλίµα σε συνδυασµό µε την πολυσχιδή γεωµορφολογική εικόνα της, την πολύµορφη γεωλογική δοµή της και τον έντονο τεκτονισµό της συντελούν στην χωροχρονική ανισοκατανοµή των υδατικών πόρων. Η διαχείριση του νερού στην Ελλάδα εµφανίζει κυρίως πρόβληµα ποσότητας παρά ποιότητας. Αν και στην Ελλάδα υπάρχει επάρκεια υδατικού δυναµικού, η χωρικά και χρονικά ανοµοιόµορφη κατανοµή αποθεµάτων και βροχοπτώσεων, σε συνδυασµό µε την µη ορθολογική χρήση του νερού δηµιουργούν συχνά προβλήµατα ανεπάρκειας αυτού του πολύτιµου πόρου σε ορισµένες περιοχές της χώρας. Επίσης σε κάποιες περιοχές (κυρίως αγροτικές) εµφανίζονται προβλήµατα ρύπανσης (π.χ. από νιτρικά) και υποβάθµισης του υδροφορέα (π.χ. από υπεράντληση και υφαλµύρωση). Οι συνολικές απολήψεις ανέρχονται σύµφωνα µε στοιχεία του 1997 στα 8,7 δισ. κ.µ., και συσχετιζόµενες µε τα διαθέσιµα αποθέµατα δίνουν µια ένταση χρήσης υδατικών πόρων ίση µε 12%, αντίστοιχη του µέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Η χωρική κατανοµή καθιστά την Ανατολική Πελοπόννησο, την Αττική, την Κεντρική Ελλάδα και την Εύβοια και τα νησιά του Αιγαίου ως τα υδατικά διαµερίσµατα µε του λιγότερους διαθέσιµους πόρους και ακολουθούν η Θεσσαλία, η υτική Μακεδονία και η Κρήτη. Επιπλέον παρατηρείται ότι το 45% του συνόλου των κατακρηµνίσεων λαµβάνει χώρα από το εκέµβριο µέχρι τον Ιανουάριο. 6 6 Εθνική Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη. 11

12 Σχετικά µε την ποιότητα των υδατικών πόρων, έπειτα από τη θέσπιση των Ευρωπαϊκών Κανονισµών και Οδηγιών, το πόσιµο νερό περνάει από µια σειρά διεργασιών (water treatment) και υποβάλλεται περιοδικά σε χηµικό και µικροβιολογικό έλεγχο από τις εταιρείες ύδρευσης, πανεπιστηµιακά εργαστήρια και το Κεντρικό Χηµείο του Κράτους. Ποιότητα των υδατικών πόρων Γενικά, η διαχείριση του νερού στην Ελλάδα εµφανίζει κυρίως πρόβληµα ποσότητας παρά ποιότητας. Επίσης σε κάποιες περιοχές (κυρίως αγροτικές) εµφανίζονται προβλήµατα ρύπανσης (π.χ. από νιτρικά) και υποβάθµισης του υδροφορέα (π.χ. από υπεράντληση και υφαλµύρωση). Οι συνολικές απολήψεις ανέρχονται σύµφωνα µε στοιχεία του 1997 στα 8,7 δισ. κ.µ., και συσχετιζόµενες µε τα διαθέσιµα αποθέµατα δίνουν µια ένταση χρήσης υδατικών πόρων ίση µε 12%, αντίστοιχη του µέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Πρέπει να σηµειωθεί ότι δεν υπάρχει ικανοποιητικό δίκτυο παρακολούθησης επιφανειακών και υπογείων υδατικών πόρων. Χρήση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων Η γεωργία είναι ο βασικός καταναλωτής των διαθέσιµων υδατικών πόρων αφού απορροφάει κατά µέσο όρο το 83-87% της συνολικής κατανάλωσης 10% 3% Αρδευση Υδρευση Βιοµ.χρήσεις 87% ιάγραµµα 2: Τοµεακή κατανοµή στην κατανάλωση νερού Πηγή: ΟΟΣΑ 2001 (ΕΣΑΑ) Το 10-12% διατίθεται για ύδρευση, ενώ το ποσοστό που διατίθεται για βιοµηχανική κατανάλωση ανέρχεται σε 4-5%. Οι ανάγκες ύδρευσης εµφανίζουν µια ελαφρά µείωση του µεριδίου τους στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, ως συνέπεια έργων υποδοµής, αναµόρφωσης της τιµολογιακής πολιτικής και συστηµατικής εκστρατείας ενηµέρωσης των καταναλωτών. Από το νερό που διανέµεται προς κατανάλωση είτε για ύδρευση είτε για άρδευση µέσω εκτεταµένων καναλιών ένα σηµαντικό ποσοστό 15-35% χάνεται από διαρροές ενώ επιπλέον 10-15% χάνεται εξαιτίας της εξάτµισης. ιαχείριση Υγρών Αποβλήτων Λυµάτων Σηµαντική πρόοδος έχει παρατηρηθεί στη διαχείριση των λυµάτων. Το 50% περίπου του πληθυσµού είναι συνδεδεµένα µε µονάδες επεξεργασίας λυµάτων, µεταξύ των οποίων όλες οι πόλεις µε πληθυσµό µεγαλύτερο των κατοίκων. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι εµφανίζονται προβλήµατα στην λειτουργία µικρών βιολογικών καθαρισµών. Στο ιάγραµµα 4 παρουσιάζεται η κατανοµή των µονάδων ανάλογα µε την τεχνολογία επεξεργασίας σε πληθυσµιακή βάση. 12

13 2% 33% 65% Πρωτοβάθµια ευτεροβάθµια Τριτοβάθµια ιάγραµµα 3. Πληθυσµιακή κατανοµή µε βάση το βαθµό επεξεργασίας λυµάτων, 2001, Πηγή: ΥΠΕΧΩ Ε, ΕΣΑΑ Η συνολική αποτίµηση της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων χαρακτηρίζεται ως θετική, αν και προκύπτει η ανάγκη µιας πιο συστηµατικής παρακολούθησης των βασικών παραµέτρων ποιότητας, ιδιαίτερα σε περιοχές ευαίσθητες σε νιτρικά. Οι ελληνικές ακτές θεωρούνται δίκαια από τις περισσότερο καθαρές στην Ευρώπη, ενώ 318 ακτές της χώρας απέκτησαν το ευρωπαϊκό σήµα της Γαλάζιας Σηµαίας το Από τη συστηµατική και ευρείας κάλυψης δειγµατοληψία που διενεργεί το ΥΠΕΧΩ Ε προκύπτει ότι το 98% των δειγµάτων είναι απόλυτα σύµφωνο µε τις προδιαγραφές της σχετικής οδηγίας της ΕΕ, ενώ τα φαινόµενα ρύπανσης κοντά σε µεγάλα αστικά κέντρα υποχωρούν µε την ολοκλήρωση και επέκταση των µονάδων επεξεργασίας λυµάτων Θαλάσσιο Περιβάλλον Γεωγραφικά τοποθετηµένη στο ανατολικό τµήµα της Μεσογείου, η Ελλάδα είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τη θάλασσα. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η κοινωνική, η οικονοµική και η πολιτιστική ζωή της διαµορφώνονταν σε µεγάλο βαθµό µέσα από αυτή τη στενή σχέση. Η ακτογραµµή της Ελλάδας καταλαµβάνει περίπου χλµ. Μεγάλο µέρος της αντιστοιχεί στα χιλιάδες κατοικηµένα και ακατοίκητα νησιά και τις βραχονησίδες του Ιονίου και του Αιγαίου. Η έντονη ποικιλοµορφία του ανάγλυφου προσδίδει στις ακτές ιδιαίτερη οικολογική αξία, η οποία είναι ακόµη µεγαλύτερη στα νησιά λόγω ακριβώς του αυτόνοµου γεωγραφικού τους χαρακτήρα. Τα σηµαντικότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν σήµερα οι ελληνικές θάλασσες συνοψίζονται στα εξής: Υπεραλίευση. Η κυρίαρχη αντίληψη µέχρι τις αρχές του αιώνα ήταν ότι οι ιχθυοπληθυσµοί ήταν ανεξάντλητοι. εν άργησε ωστόσο να γίνει αντιληπτό ότι σε πολλές περιπτώσεις η αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας δεν συνοδευόταν πάντα και από αύξηση της αλιευτικής παραγωγής. Προοδευτικά λοιπόν έγινε προφανές ότι όλα τα αλιευτικά πεδία έχουν ένα ανώτερο σηµείο εκµετάλλευσης και θεµελιώθηκε η έννοια της υπεραλίευσης. Η αλιεία µε µη επιλεκτικά εργαλεία και µε τη βοήθεια της τεχνολογίας έχει επιφέρει εξάντληση ή σηµαντική µείωση των ιχθυαποθεµάτων. Πραγµατική µάστιγα αποτελεί για τη χώρα µας και η παράνοµη αλιεία. Η χρήση αλιευτικού εξοπλισµού κατά παράβαση των ορίων που θέτει η ελληνική νοµοθεσία, η αλιεία σε περιόδους απαγόρευσης και η χρήση χηµικών και εκρηκτικών ουσιών πλήττουν σοβαρά τα ιχθυαποθέµατα. Σε σηµαντικά προβλήµατα έχει επίσης οδηγήσει η πολιτική απόσυρσης και καταστροφής µικρών αλιευτικών. Ρύπανση Πετρελαιοειδή. Οι πηγές ρύπανσης θαλασσών και ακτών διεθνώς είναι: χερσαίες εγκαταστάσεις σε ποσοστό 50%, αστικά λύµατα σε ποσοστό 32% και πλοία σε ποσοστό 18%. 13

14 Σηµαντική πηγή ρύπανσης για τις θάλασσες και τις ακτές αποτελούν τα πετρελαιοειδή. Στη Μεσόγειο η ετήσια µεταφορά πετρελαιοειδών ανέρχεται σύµφωνα µε στοιχεία της UNEP σε 360 εκατ. τόνους, µε αποτέλεσµα να διαρρέουν σε αυτήν µεταξύ 0.5 και 1.0 εκατ. τόνοι πετρελαιοειδών ετησίως. Την τελευταία 15ετία έχουν διαρρεύσει στη Μεσόγειο πάνω από τόνοι πετρελαίου από 242 ατυχήµατα, ενώ την ίδια περίοδο έχουν σηµειωθεί στο Αιγαίο και το Ιόνιο 12 ατυχήµατα. Τα ατυχήµατα αυτά έχουν σαν αποτέλεσµα τη δηµιουργία πετρελαιοκηλίδων, από τις οποίες σχηµατίζονται τα αδρανή αλλά ανθεκτικά πισσώδη σφαιρίδια (tar balls) που µεταφέρονται µε τα ρεύµατα και καταλήγουν στις ακτές, δηµιουργώντας επιπλέον αισθητική ρύπανση. Στη χώρα µας, στο νοτιοδυτικό Αιγαίο και το νοτιοανατολικό Ιόνιο φαίνεται ότι µπορεί να υπάρχει πρόβληµα πίσσας. Υδατοκαλλιέργειες και περιβάλλον. Υπάρχει µια συνεχής ανησυχία σχετικά µε την επίδραση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον. Η δραστηριότητα αυτή µπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον τόσο µε τη φυσική παρουσία ποικίλων υποδοµών (συχνά ανταγωνιζόµενων µε άλλες χρήσεις) επιδρώντας στην αισθητική του χώρου όσο και µέσω των αλλαγών, οι οποίες µπορεί να προκληθούν στα φυσικά, χηµικά και βιολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, εξαιτίας των αιωρούµενων και των διαλυτών µεταβολιτών που απελευθερώνονται. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις περιλαµβάνουν διάχυση οργανικής ύλης, θρεπτικών και αντιβιοτικών στο περιβάλλον νερό και στο ίζηµα, επίδραση στην πανίδα του βυθού και στις φυτοπλαγκτονικές κοινωνίες και πιθανές επιπτώσεις σε αποθέµατα άγριων ψαριών, τέτοιες όπως γενετική αλληλεπίδραση και µεταφορά ασθενειών. Ακτές Παράκτια ζώνη. ηµιουργούνται εντεινόµενες πιέσεις στις παράκτιες ζώνες, των οποίων η ζωτικότητα τίθενται σε κίνδυνο από την ανθρώπινη κακοδιαχείριση, αδιαφορία και άγνοια. Σηµάδια περιβαλλοντικού stress διαφαίνονται σε πολλές από τις παραλίες µας, συµπεριλαµβανοµένων περιστατικών ευτροφισµού, µεταβολές στην ποιότητα του νερού, υπερβολική αύξηση των αλγών (algal blooms) που συµβαίνουν κυρίως σε κλειστούς κόλπους, κλπ Κατάσταση Οικοσυστηµάτων Χερσαία Οικοσυστήµατα 7 Η κατάσταση των χερσαίων οικοσυστηµάτων της Ελλάδας µεταβάλλεται διαρκώς. Ορισµένες από τις µεταβολές αυτές έχουν θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ενώ άλλες αρνητικές. Η Ελλάδα έχει επικυρώσει τη συνθήκη για την βιοποικιλότητα (Ν.2204/94) και συνεπώς θα πρέπει να εφαρµόσει στην πράξη την προστασία ζωικών και φυτικών οικοσυστηµάτων της. Η Ελληνική χλωρίδα είναι πλούσια (5500 είδη), όπως και η πανίδα (116 είδη θηλαστικών και 422 είδη πτηνών), αλλά ιδιαίτερα πλούσια είναι η ποικιλότητα σε ασπόνδυλα ( είδη). Για την προστασία των ειδών αυτών σχετικές είναι οι οδηγίες 79/409 και 92/43 ΕΟΚ. Στα χερσαία οικοσυστήµατα της χώρας σήµερα, από τις συνοµοταξίες που περιλαµβάνουν τα περισσότερα απειλούµενα από εξαφάνιση είδη στην Ελλάδα είναι τα θηλαστικά, ακολουθούµενα από τα πτηνά και τα ερπετά. Η θέσπιση προστατευόµενων περιοχών ( αδιά, Πρέσπες κ.ά.) αποτελεί σηµαντικό βήµα για την προστασία της βιοποικιλότητας. Η εικόνα των προστατευόµενων περιοχών δίνεται από δέκα εθνικά πάρκα, δεκαεννέα αισθητικά άλση, ένα µνηµείο της φύσης, αλλά και µεγάλο αριθµό περιοχών προστατευόµενων θηραµάτων. Το 1990, στην Ελλάδα υπήρχαν προστατευόµενες περιοχές έκτασης µεγαλύτερης από εκτάρια ( ha κατά IUCN-II, ha κατά IUCN-III, ha κατά IUCN-IV και ha κατά IUCN-V). 7 Για µια λεπτοµερή ανάλυση των δασών και φυσικών χερσαίων οικοσυστηµάτων βλέπετε παράρτηµα 1. 14

15 Κατά την πιο πρόσφατη καταγραφή των χερσαίων οικοσυστηµάτων της χώρας, η κατηγορία των βοσκοτόπων θαµνοτόπων και λιβαδιών αποτελεί την µεγαλύτερη σε έκταση κατηγορία χερσαίων οικοσυστηµάτων της χώρας ( km2), ακολουθούµενη από την κατηγορία των γεωργικών οικοσυστηµάτων ( km2), και την κατηγορία των δασικών οικοσυστηµάτων ( km2). Τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που σχετίζονται µε βοσκότοπους-θαµνότοπους-λιβάδια σχετίζονται κυρίως µε την ερηµοποίηση (στην οποία γίνεται περισσότερη αναφορά παρακάτω). Τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που σχετίζονται µε τα γεωργικά οικοσυστήµατα, αφορούν τόσο στην διαχείριση των υδατικών πόρων, όσο και στη ρύπανση µε τη χρήση φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων. Ιδιαίτερο σηµαντικό πρόβληµα είναι η χρήση λιπασµάτων, η οποία παρουσίασε µεγάλη αύξηση ιδίως στα αζωτούχα (από 22 kg/ha το 1970 σε 47 kg/ha το 1990), αν και από το 1990 και εξής, από τα ελλιπή στατιστικά στοιχεία που έχουµε θα µπορούσαµε να υποθέσουµε ότι η χρήση των χηµικών αυτών ουσιών µάλλον φθίνει παρά αυξάνεται. Η έκταση των γεωργικών οικοσυστηµάτων παραµένει περίπου σταθερή (µε ελάχιστη αύξηση στην περίοδο από 67,5% σε 69,4%). Από όλα τα χερσαία οικοσυστήµατα της χώρας, τη µεγαλύτερη πίεση από ανθρωπογενείς επιδράσεις δέχονται οι δασικές περιοχές. Παραταύτα, η έκταση των δασών στην Ελλάδα παρουσίασε ελαφρά αύξηση από το 1960 έως το 1990, από 18.7% σε 19.8% της έκτασης της χώρας. Η αποψίλωση των δασών δεν οδηγεί µόνο σε µείωση του δασικού πλούτου και σε αισθητική υποβάθµιση, αλλά και σε µακροχρόνια οικοσυστηµική υποβάθµιση, καθώς τα πολύτιµα δασικά είδη αντικαθίστανται από διάδοχα είδη υποβαθµισµένων οικοσυστηµάτων. Τα είδη και η έκταση της οικολογικής διαδοχής ποικίλουν ανάλογα µε τη βιοκλιµατική ζώνη και το αρχικό οικοσύστηµα. Σε ακραίες περιπτώσεις, η υποβάθµιση καθίσταται µη-αντιστρεπτή µε τα σύγχρονα µέσα της τεχνολογίας. Μια χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση, ιδίως για τη Νότια Ελλάδα είναι η ερηµοποίηση. Η ερηµοποίηση αποτελεί διαδικασία υποβάθµισης η οποία αφορά όχι µόνο σε φυτικά οικοσυστήµατα, αλλά και στα εδάφη. Σηµαντική εδαφική διάβρωση απειλεί σήµερα το 30% της έκτασης της χώρας. Η ερηµοποίηση επιταχύνεται από τους εξής παράγοντες: Α) Φυσικοί (ξηρασία συνοδευόµενη από πληµµύρες) Β) Ανθρωπογενείς (καθυστέρηση στην δηµιουργία κτηµατολογίου, αποτυχία αποτελεσµατικής προστασίας των δασών, υπερβόσκηση, κακή διαχείριση υδατικών πόρων, υπεράρδευση, εγκατάλειψη γαιών, έλλειψη προστασίας εδαφών, αλόγιστη χρήση βαρέων γεωργικών µηχανηµάτων, δασικές πυρκαγιές). Σηµαντικός ανθρωπογενής παράγοντας που συµβάλλει στην ερηµοποίηση είναι και η ελάττωση του ανθρώπινου πληθυσµού σε αγροτικές περιοχές της χώρας (π.χ. από άτοµα το 1960 σε το 1993), η οποία συµβάλλει ακόµα περισσότερο στην υποβάθµιση των χερσαίων οικοσυστηµάτων. Η κατάσταση αυτή ίσως σταδιακά ανατραπεί, µε την εισαγωγή του θεσµού «αγρότη φύλακα της υπαίθρου», όπως προβλέπει και η Ε.Ε. για την αειφορία των αγροτικών περιοχών της. Σηµαντικός επίσης παράγοντας στην επιδείνωση της ποιότητας των χερσαίων οικοσυστηµάτων είναι η επέκταση των µονοκαλλιεργειών (όπως π.χ. οι βαµβακοκαλλιέργειες της Θεσσαλίας) και η χρήση φυτοφαρµάκων (η οποία αν και µικρή στην Ελλάδα σε σχέση µε τις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, εντούτοις αποτελεί ήδη πρόβληµα). Η αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (1992 και 1999), µε την ενίσχυση αγρο-περιβαλλοντικών ρυθµίσεων που στοχεύουν στο να αναστρέψουν τις περιβαλλοντικά επιβλαβείς τάσεις στις αγροτικές περιοχές, έχει επιτύχει µόνο στο 1.5% της γεωργικής γης (σε αντιδιαστολή προς υπερ-δεκαπλάσιο αντίστοιχο ποσοστό στις χώρες της Ε.Ε.). 15

16 Βιοποικιλότητα 8 Η βιολογική ποικιλότητα της Ελλάδας είναι από τις µεγαλύτερες στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο, ως αποτέλεσµα της γεωγραφικής θέσης, της γεωλογικής ιστορίας και της ποικιλότητας του ελληνικού τοπίου. Επιπροσθέτως, οι ήπιες ανθρώπινες επεµβάσεις είχαν ιδιαίτερης σηµασίας συµβολή στην ικανοποιητική διατήρηση των στοιχείων της βιολογικής ποικιλότητας δια µέσου των αιώνων. Σήµερα εκτιµάται ότι η πανίδα της χώρας αριθµεί από 30 έως 50 χιλιάδες είδη, ενώ η χλωρίδα της ξεπερνά τα είδη και υποείδη ανώτερων φυτών. Η Ελλάδα βρίσκεται στη 2η θέση µεταξύ των 15 κρατών µελών της ΕΕ σε ό,τι αφορά την ποικιλότητα των ανώτερων φυτών, µε πρώτη την Ισπανία. Η χώρα διακρίνεται επίσης για τον υψηλό ενδηµισµό των ειδών. Η ποικιλότητα σε επίπεδο ενδιαιτηµάτων και οικοσυστηµάτων είναι επίσης ιδιαίτερα σηµαντική στην Ελλάδα καθώς το πλήθος των συνδυασµών ειδών φυτών και ζώων δηµιουργεί θαλάσσια, παράκτια, και χερσαία ενδιαιτήµατα τα οποία καλύπτουν τις διαβαθµίσεις από τα κεντρο-ευρωπαϊκά, στα µεσογειακά και υποτροπικά οικοσυστήµατα. Στην Ελλάδα βρέθηκαν 105 από τους 244 τύπους οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, 23 από τους οποίους είναι προτεραιότητας. Ορισµένα από τα ενδιαιτήµατα έχουν µοναδική παρουσία στην Ελλάδα ή είναι ιδιαίτερα σπάνια. Το θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα. Από τα 579 είδη ψαριών που ζουν στη Μεσόγειο, 447 απαντώνται στις ελληνικές θάλασσες. Ξεχωριστό είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η παράκτια ζώνη, αφού στις βραχώδεις ακτές και στο θαλάσσιο τµήµα της συγκεντρώνονται τα περισσότερα είδη (ενδηµικά και µη), που βρίσκουν εδώ τις κατάλληλες περιοχές για την αναπαραγωγή και τη διατροφή τους - εξαιρετική η σηµασία των λιβαδιών της Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica). Τα προβλήµατα που σχετίζονται µε τη βιοποικιλότητα στο ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον είναι κυρίως η µείωση της βιοποικιλότητας και η εξαφάνιση ειδών καθώς και η ζηµιογόνες επιπτώσεις από. εισβάλλοντα είδη (invasive species) Σε σχέση µε την επίδραση των διαφόρων κλάδων της οικονοµικής δραστηριότητας στην βιοποικιλότητα παρατηρούνται τα ακόλουθα: Η γεωργία προκαλεί τον µεγαλύτερο αριθµό επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Η πλειονότητα των επιπτώσεων από τη γεωργία αφορά στη ρύπανση υδάτων, στις αλλαγές χρήσεων γης και στην αλλοίωση της δοµής και λειτουργίας των οικοσυστηµάτων. Η αλιεία προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις κυρίως όταν ασκείται σε περιοχές οι οποίες έχουν υποστεί µείωση των ιχθυαποθεµάτων προερχόµενη από διάφορες µορφές ρύπανσης. Οι ιχθυοκαλλιέργειες προκαλούν συνήθως τις σπουδαιότερες επιπτώσεις, δεν παρουσιάζουν όµως αυξητική τάση. Οι εξορυκτικές δραστηριότητες εµφανίζονται µεν σε περιορισµένο αριθµό περιπτώσεων, συνδυάζονται όµως µε εκτεταµένες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον (διάβρωση, εναποθέσεις τεραστίων ποσοτήτων υλικών, όχληση ειδών, διάσπαση οικοσυστηµάτων, δραστική αλλοίωση του τοπίου). Οι επιπτώσεις της µεταποίησης συνίστανται κατά κύριο λόγο στη ρύπανση των υδατικών πόρων και της ατµόσφαιρας, µε δυσµενείς και στις δύο περιπτώσεις συνέπειες στη βιοποικιλότητα. Ο κλάδος των κατασκευών εµφανίζει ορισµένες αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Γι αυτό τα προγραµµατιζόµενα έργα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την ανάγκη για αξιόπιστη εκτίµηση και πλήρη αντιµετώπιση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα. Ο τοµέας του τουρισµού παρουσιάζει µια εν δυνάµει απειλή για το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Η προώθηση του τουρισµού ως επενδυτικού µέσου για την ανάπτυξη οικονοµικά ασθενών περιοχών, ενέχει κινδύνους αλλαγής χρήσεων γης και υποβάθµισης φυσικών οικοσυστηµάτων. Ιδιαίτερα απειλούνται οι παράκτιες ζώνες από την ανάπτυξη δραστηριοτήτων 8 Εθνική Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΣΑΑ). 16

17 µαζικού θερινού τουρισµού. Πρόσφατα επίσης, µεγάλη ανάπτυξη γνωρίζουν οι δραστηριότητες ορεινού τουρισµού (χιονοδροµικά κέντρα). Αποτίµηση - Αξιολόγηση Βιοποικιλότητας Ένα από τα θέµατα που απασχολούν την Επιστηµονική κοινότητα αλλά και φορείς λήψεως αποφάσεων την τελευταία κυρίως δεκαετία είναι η αποτίµηση και αξιολόγηση της βιοποικιλότητας (valuation of biodiversity). Το θέµα συνδέεται κυρίως µε την ανάγκη να υπάρξει κάποια προσέγγιση των απωλειών από την σηµαντική µείωση της βιοποικιλότητας λόγω ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί µια βάση χάραξης προστατευτικών πολιτικών. Η τρέχουσα προσέγγιση στο πρόβληµα είναι η προσέγγιση µέσω των υπηρεσιών που προσφέρονται από τα οικοσυστήµατα. Για παράδειγµα σύµφωνα µε το Millennium Ecosystem Assessment 9 οι υπηρεσίες των οικοσυστηµάτων είναι υπηρεσίες υποστήριξης, παροχής προϊόντων (τροφή, νερό, ξυλεία, καύσιµα), και πολιτιστικές-αισθητικές. Ο Geoffrey Heal (2000) 10 θεωρεί ότι οι ωφέλιµες υπηρεσίες που σχετίζονται µε την βιοποικιλότητα περιλαµβάνουν, παραγωγικότητα, ασφάλεια σε περίπτωση καταστροφικών διαταραχών, διατήρηση γενετικής πληροφορίας και καθώς και γενικότερες αισθητικές πολιτιστικές υπηρεσίες. Το θέµα της διαµόρφωσης αναλυτικών πλαισίων βασισµένων σε διεπιστηµονικές προσεγγίσεις για την αποτίµηση και αξιολόγηση της βιοποικιλότητας είναι µια από τις πλέον ενδιαφέρουσες στον χώρο αυτό περιοχές έρευνας Στερεά Απόβλητα 11 Η οικονοµική ανάπτυξη, η εντεινόµενη αστικοποίηση, η αύξηση του µαζικού τουρισµού και η αλλαγή καταναλωτικών προτύπων οδήγησαν τα τελευταία χρόνια σε σηµαντική αύξηση της ποσότητας των παραγόµενων στερεών αποβλήτων. Αν και η αύξηση αυτή ακολουθούσε στενά το ρυθµό µεγέθυνσης του ΑΕΠ, µετά το 1994 καταγράφεται µια ουσιαστική τάση αποσύνδεσης, παραµένει όµως η στενή σύνδεση µε την πληθυσµιακή αύξηση * 1999* 2000* Οικ.Απορρίµµατα ΑΕΠ Πληθυσµός ιάγραµµα 4. Σχετική εξέλιξη της παραγωγής στερεών αποβλήτων, ΑΕΠ και πληθυσµού Εκτιµήσεις ΥΠΕΧΩ Ε Αυτή η διπλή τάση υποδηλώνει ότι τα πρόσθετα εισοδήµατα διοχετεύονται περισσότερο σε µη καταναλωτικά αγαθά άρα δεν µεταφράζονται σε αυξηµένα απορρίµµατα, παράλληλα όµως δεν έχει σηµειωθεί µια ουσιαστική µεταβολή των βασικών καταναλωτικών προτύπων. Η ετήσια παραγωγή στερεών αποβλήτων από τον οικιακό και εµπορικό τοµέα ανέρχεται περίπου σε 4 εκ. τόνους µε την κατά κεφαλή παραγωγή να βρίσκεται αρκετά χαµηλότερα από τον µέσο όρο της ΕΕ Heal, G, Nature and the Marketplace: Capturing the Value of Ecosystem Services, Island Press: Washington, D.C., Εθνική Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΣΑΑ). 17

18 (400 kg έναντι 480 kg ετησίως). Το 85% αυτής της ποσότητας συλλέγεται και διατίθεται συστηµατικά, αν και µόνο το 55% αποτίθεται σε οργανωµένους χώρους υγειονοµικής ταφής (ΧΥΤΑ) και ένα ποσοστό ελαφρά χαµηλότερο του 10% ανακτάται σε εγκαταστάσεις µηχανικού διαχωρισµού. Το ποσοστό ανεξέλεγκτης απόρριψης ή ελλιπούς εφαρµογής της υγειονοµικής ταφής παραµένει υψηλό, δηµιουργώντας προβλήµατα ρύπανσης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων, ενώ η αυτανάφλεξη των απορριµµάτων στους χώρους αυτούς ευθύνεται για την επιβάρυνση της ατµόσφαιρας µε τοξικά αέρια και σε ένα ποσοστό της τάξης του 10% και για την πρόκληση πυρκαγιών. Η σύνθεση των οικιακών απορριµµάτων διαφοροποιείται αισθητά από τον µέσο όρο της ΕΕ. Το πολύ υψηλό ποσοστό ζυµώσιµων υλικών αποτελεί ένδειξη ότι οι διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων ακολουθούν πρότυπα περισσότερο υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον. Παράλληλα όµως δυσχεραίνει την επίτευξη υψηλού ποσοστού ανάκτησης και την εφαρµογή της καύσης ως µεθόδου διάθεσης των απορριµµάτων, λόγω του µεγάλου ποσοστού υγρασίας που συνοδεύει την παρουσία των ζυµώσιµων υλικών. Το 85% της ετήσιας παραγωγής βιοµηχανικών αποβλήτων προέρχεται από µεγάλες µονάδες των κλάδων της βασικής µεταλλουργίας, της χηµικής βιοµηχανίας (ιδιαίτερα των λιπασµάτων) και της διύλισης πετρελαίου, ενώ µικρές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων προέρχονται από ένα µεγαλύτερο αριθµό µικρών σχετικά βιοµηχανικών µονάδων. Τα τελευταία χρόνια µια σειρά έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων έχουν ενταχθεί σε διάφορα χρηµατοδοτικά προγράµµατα (ΕΠΠΕΡ, ΠΕΠ, ΕΤΕΡΠΣ, Ταµείο Συνοχής) και έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης. Στα έργα αυτά περιλαµβάνονται: 23 Χώροι Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων (ΧΥΤΑ), 2 Κέντρα Ανακύκλωσης Υλικών, 9 Σταθµοί Μεταφόρτωσης στερεών Αποβλήτων (ΣΜΑ) και ένα Εργοστάσιο Composting. Σηµειώνεται εδώ η δυσκολία πολλών τοπικών κοινωνιών να αποδεχθούν την εγκατάσταση τέτοιων µονάδων στην περιοχή τους. Παράλληλα, έχουν παύσει να λειτουργούν πολλές ανεξέλεγκτες χωµατερές, ενώ γίνονται έργα αποκατάστασης των χώρων. Παρά την πρόοδο αυτή, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σηµαντικό έλλειµµα σε υποδοµές επεξεργασίας και διάθεσης στερεών αποβλήτων. Το ποσοστό ανακύκλωσης παραµένει ακόµη σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα. Ως αποτέλεσµα, σήµερα στη χώρα µας δαπανώνται µεγάλα ποσά για τη συλλογή και τη µεταφορά των αποβλήτων και πολύ µικρότερα για την επεξεργασία και τη διάθεσή τους. 2.2 Το Θεσµικό Πλαίσιο Γενική Θεώρηση Παρ ότι θεσµικό πλαίσιο σχετικό µε την ιαχείριση και Προστασία του Περιβάλλοντος υφίσταται και σε ορισµένες περιπτώσεις είναι αρκετά δοµηµένο και λεπτοµερές, µια περιγραφή του θεσµικού πλαισίου εµφανίζεται στ0 Παράρτηµα Β, η γενικότερη αίσθηση είναι ότι απέχει αρκετά από την εκπλήρωση των στόχων του σχετικά µε το προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος. Μερικές από τις ποιοτικές αδυναµίες του θεσµικού πλαισίου συνοψίζονται παρακάτω: Η αποκέντρωση δεν είναι βέβαιο ότι βοηθά στην εθνική στρατηγική για το περιβάλλον; εν φαίνεται ότι υπάρχει ολοκληρωµένη εθνική περιβαλλοντική πολιτική, εµφανίζονται αδυναµίες περιβαλλοντικού σχεδιασµού και ολοκληρωµένης προσέγγισης Τα προβλήµατα της Ελληνικής ιοίκησης για τον σχεδιασµό και εφαρµογή περιβαλλοντικής πολιτικής µπορούν αν συνοψισθούν στα παρακάτω σηµεία. o Υπάρχουν αδυναµίες στην εφαρµογή περιβαλλοντικής πολιτικής; o Παραγωγή και εξαγγελία πολιτικής σε επίπεδο κορυφής χωρίς ουσιαστική συµµετοχή των εµπλεκοµένων. o Ανυπαρξία πολιτικού προϊσταµένου µε αποκλειστικό πεδίο το περιβάλλον. 18

19 o Έλλειψη ολοκληρωµένης µακροχρόνιας εθνικής πολιτικής για το περιβάλλον µε συλλογική επεξεργασία πολιτικών. o Προβλήµατα από την αποσπασµατική εφαρµογή εισαγόµενης περιβαλλοντικής πολιτικής από την ΕΕ. o Ανάγκη θεσµικού πλαισίου για ήπιες µορφές ενέργειας. o Ανάγκη θεσµικού πλαισίου το οποίο να βοηθά τα περιβαλλοντικά έργα. o Ανάγκη αντιστοιχίας ρυθµίσεων µε δοµές που χρειάζονται για να εφαρµοσθούν οι ρυθµίσεις Ειδικές Περιπτώσεις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Η έκθεση του ΟΟΣΑ για την κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ελλάδας (OECD, 2000, "Environmental Performance Reviews - Greece") επισηµαίνει, µεταξύ άλλων, ότι η αρχή της αειφορίας δεν είναι επαρκώς κατανοητή Παράδειγµα: Η οδηγία 337/85 για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων έργων. Η οδηγία για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι η παλαιότερη και για µεγάλο χρονικό διάστηµα η µόνη οδηγία διαδικαστικού χαρακτήρα. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει για την προοπτική διερεύνηση έγκειται στην εµπειρία που έχει συσσωρευτεί από την µακρόχρονη εφαρµογή της. Η εµπειρία αυτή επιτρέπει να εξαχθούν ορισµένα ασφαλή συµπεράσµατα για τις αδυναµίες της διοικητικής µηχανής και τις κοινωνίας των πολιτών και να επισηµανθούν τα σηµεία τριβής που εµφανίζονται κατά την εφαρµογή τέτοιου είδους «διαδικαστικών» νοµοθετηµάτων. Η εµπλοκή της κοινωνίας των πολιτών οφείλεται στο γεγονός ότι στην εφαρµογή της οδηγίας υπεισέρχονται µια σειρά εξωτερικών παραµέτρων που είναι διαπραγµατεύσιµες και καθορίζονται συναινετικά. Η συναίνεση προϋποθέτει την ύπαρξη ενός ελαχίστου πολιτισµικά καθοριζόµενου κοινών κριτηρίων και αξιών πέρα από την όποια διάσταση συµφερόντων των ενδιαφεροµένων. Σε αντίθετη περίπτωση οι εξωτερικές παράµετροι υποκειµενικά και αυθαίρετα σε συµπαιγνία (και όχι συναίνεση) ανάµεσα στην διοίκηση και τον επενδυτή. Η διαδικασία της οδηγίας προβλέπει τρία στάδια: Την σύνταξη περιβαλλοντικής µελέτης, όπου εξετάζονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προτεινόµενου έργου, αξιολογούνται και συγκρίνονται µε εναλλακτικές λύσεις. Την παρουσίαση της µελέτης στο ενδιαφερόµενο κοινό. Για να διευκολυνθεί η συζήτηση πρέπει τα συµπεράσµατα της µελέτης να συνοψίζονται σε µια µη τεχνική περίληψη. Οι αρχές αφού ακούσουν την γνώµη των ενδιαφεροµένων µερών εγκρίνουν (ή απορρίπτουν) το έργο και θεσπίζουν τους περιβαλλοντικούς όρους που οφείλουν να τηρούνται κατά την κατασκευή και την λειτουργία του έργου. Η εξωτερικές παράµετροι που υπεισέρχονται στα τρία στάδια της διαδικασίας είναι, µεταξύ άλλων: Η ποιότητα της µελέτης Η εγκυρότητα των δεδοµένων Η επιλογή και η συγκρότηση του «ενδιαφερόµενου κοινού Το µορφωτικό επίπεδο και η τεχνική επάρκεια των ενδιαφεροµένων Η επαρκής και έγκαιρη ενηµέρωσή τους 19

20 Ο τρόπος µε τον οποίο διεξάγεται η συζήτηση Η επιλογή των περιβαλλοντικών όρων και η ορθή τήρηση των προτεινόµενων µέτρων κατά την κατασκευή και καθ όλη την διάρκεια ζωής του έργου ή, αν επιβάλλεται, και µετά. Όταν για όλες αυτές τις ποιοτικές παραµέτρους δεν υπάρχει συναίνεση βασισµένη σε κοινά αποδεκτά κριτήρια που πηγάζουν από κοινές πολιτισµικές αρχές και αξίες, ο ορισµός τους είναι υποκειµενικός, αυθαίρετος και κυρίως ανεξέλεγκτος και δηµιουργεί προβλήµατα στην αξιοπιστία της µελέτης. Τέτοια κοινά κριτήρια θα ήταν, για παράδειγµα, οι άγραφοι κανόνες για την ποιότητα των µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίοι είναι κοινά αποδεκτοί από τον κλάδο των µελετητών Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 60/2000 Η οδηγία-πλαίσιο για τα νερά παρουσιάζει µεγάλο ενδιαφέρον για την προοπτική διερεύνηση για δύο λόγους: Είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγµα νοµοθετήµατος «διαδικαστικού» χαρακτήρα. Η εφαρµογή της οδηγίας θα είναι σταδιακή, ενώ πλήρης εφαρµογή θα αρχίσει το 2015 και για τις βραδυπορούσες χώρες θα δοθεί παράταση ως το 2021 Χρονοδιάγραµµα για την εφαρµογή της οδηγίας πλαίσιο για τα νερά 2003: Προσδιορισµός των λεκανών απορροής, ένταξή τους σε υδατικές περιφέρειες, καθορισµός των αρµοδίων διαχειριστικών αρχών. 2004: Προσδιορισµός σε κάθε υδατική περιφέρεια των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονοµικών παραµέτρων που σχετίζονται µε τη χρήση των υδάτων, καθώς και καταγραφή των προστατευόµενων περιοχών. 2006: Έναρξη προγραµµάτων για την παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων. 2009: Εντοπισµός των αναγκαίων µέτρων, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της οδηγίας και σύνταξη διαχειριστικών προγραµµάτων για κάθε υδατική περιφέρεια. 2010: Εφαρµογή τιµολογιακής πολιτικής για την ενσωµάτωση του κόστους στην τιµή του νερού. 2012: Εφαρµογή διαχειριστικών προγραµµάτων 2015: Πλήρης εφαρµογή των διαχειριστικών προγραµµάτων. 2021: Τελευταία προθεσµία για την πλήρη εφαρµογή της οδηγίας από όλα τα κράτη µέλη Η οδηγία πλαίσιο για τα νερά καθορίζει µόνο ασαφής γενικές αρχές για την ποιοτική και την ποσοτική διαχείριση του νερού. Σαφείς είναι µόνο οι διαδικασίες και το χρονοδιάγραµµα. ιαβάζουµε στο προοίµιο: «Η Κοινοτική πολιτική για τα νερά πρέπει να αποκτήσει ένα διαφανές, αποτελεσµατικό και συνεκτικό νοµοθετικό πλαίσιο. Η Κοινότητα θα διατυπώσει τις κοινές αρχές, θα συντονίσει, θα ενσωµατώσει και, µακροπρόθεσµα, θα αναπτύξει περαιτέρω τις γενικές αρχές και τα µέσα για την προστασία και την αειφόρο χρήση του νερού στην Κοινότητα, σύµφωνα µε την αρχή της επικουρικότητας» Η διατύπωση αυτή είναι σηµαντική γιατί εκφράζει την νέα φιλοσοφία της περιβαλλοντικής πολιτικής που δεν αναµένεται να αλλάξει κατά την διάρκεια του χρονικού διαστήµατος της προοπτικής διερεύνησης. Η πολιτική αυτή έχει δύο όψεις: Ανυψώνει τον ρόλο της ΕΕ που αναγορεύεται σε θεµατοφύλακα των αξιών και των αρχών που διέπουν την περιβαλλοντική πολιτική. 20

Περιβαλλοντική μηχανική

Περιβαλλοντική μηχανική Περιβαλλοντική μηχανική 2 Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική μηχανική Enve-Lab Enve-Lab, 2015 1 Environmental Μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικά προβλήματα Παγκόσμια κλιματική αλλαγή Όξινη βροχή Μείωση στρατοσφαιρικού

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς Το Πρωτόκολλο του Κιότο Μια πρόκληση για την ανάπτυξη και την απασχόληση «Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη;» ρ Μιχαήλ Μοδινός

Διαβάστε περισσότερα

Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον

Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον Περιεχόµενα Κεφάλαιο 1 Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον 1.1 Εισαγωγή 1 1.2 Παλαιοκλιµατικές µεταβολές 3 1.3 Κλιµατικές µεταβολές κατά την εποχή του Ολοκαίνου

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή. Χρήστος Σπύρου ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, ΑΘΗΝΑ.

Κλιματική Αλλαγή. Χρήστος Σπύρου ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, ΑΘΗΝΑ. ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, 176 71 ΑΘΗΝΑ Κλιματική Αλλαγή Χρήστος Σπύρου scspir@gmail.com Βασικό σύγγραμμα: Κατσαφάδος Π. και Μαυροματίδης Η., 2015: Εισαγωγή στη Φυσική της

Διαβάστε περισσότερα

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο χώρος µπορεί να διακριθεί σε 2 κατηγορίες το δοµηµένοαστικόχώρο και το µη αστικό, µη δοµηµένο ύπαιθρο αγροτικό ή δασικό χώρο. Αστικός χώρος = ήλιος, αέρας, το νερό, η πανίδα, η χλωρίδα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ»

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ» ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ» ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΙΑΦΑΝΕΙΕΣ. Μαµάης Ακαδηµαϊκό έτος 2009-2010 Εαρινό Εξάµηνο Τάσεις εξάπλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα : Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη

Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα : Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη MEMO/07/499 Βρυξέλλες, 26 Νοεµβρίου 2007 Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα 2007-2013: Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη 1. Επιχειρησιακό πρόγραµµα «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη» 2007-2013: πρόγραµµα στο

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Ηλίας Μ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Ηλίας Μ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα ΗλίαςΜ. Ντεµιάν Svetoslav Danchev Αθήνα, Iούνιος 2010 Ατζέντα Παρουσίασης Σκοπός της Μελέτης Παγκόσµια Κρίση του Νερού Προσφορά Υδάτινων Πόρων στην Ελλάδα Η Ζήτηση

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικά Προβλήματα Παγκόσμιας κλίμακας Περιφερειακής κλίμακας Τοπικής κλίμακας Αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος ( Θ κατά 2 ⁰C έως 2050) Εξάντληση όζοντος (αλλαγές συγκέντρωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ είναι οι παραγωγικές δυνάμεις ή το αποτέλεσμα των παραγωγικών δυνάμεων που υπάρχουν και δρουν στο φυσικό περιβάλλον και που για τον σημερινό άνθρωπο μπορούν,

Διαβάστε περισσότερα

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες»

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τρίκαλα, 27/12/2011 Συνεντεύξεις «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τι επισημαίνει στην ΕΡΕΥΝΑ για την περιοχή μας ο κ. Σοφοκλής Ε. Δρίτσας, ερευνητής στο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων

Διαβάστε περισσότερα

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας.

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. Προστατεύει το περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 αξιοποιεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Με την αξιοποίηση των ΑΠΕ αναδεικνύεται

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Αλεξάνδρου Αλέξανδρος, Κυριάκου Λίντα, Παυλίδης Ονήσιλος, Χαραλάµπους Εύη, Χρίστου ρόσος Φαινόµενο του θερµοκηπίου Ανακαλύφθηκε το 1824 από τον Γάλλο µαθηµατικό Fourier J. (1768)

Διαβάστε περισσότερα

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr Προστατεύει το υδάτινο περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Το ΕΠΠΕΡΑΑ προστατεύει το Υδάτινο περιβάλλον βελτιώνει την Ποιότητα της Ζωής μας Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 1. Υφιστάμενη Κατάσταση Οι υδάτινοι πόροι συνδέονται άμεσα με το κλίμα καθώς ο υδρολογικός κύκλος εξαρτάται σημαντικά

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι του υποπρογράμματος «Περιβάλλον», για τον τομέα προτεραιότητας «Περιβάλλον και Αποδοτικότητα Πόρων» & Θέματα έργων

Στόχοι του υποπρογράμματος «Περιβάλλον», για τον τομέα προτεραιότητας «Περιβάλλον και Αποδοτικότητα Πόρων» & Θέματα έργων Στόχοι του υποπρογράμματος «Περιβάλλον», για τον τομέα προτεραιότητας «Περιβάλλον και Αποδοτικότητα Πόρων» & Θέματα έργων Δημήτρης Χωματίδης, Εμπειρογνώμονας Περιβάλλοντος & Αποδοτικότητας Πόρων - GRLTF

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η Περίπτωση της Ελλάδος

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η Περίπτωση της Ελλάδος ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η Περίπτωση της Ελλάδος του Δρ. Κωνσταντίνου Αραβώσης Λέκτορα Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ως Βιώσιµη Ανάπτυξη ορίζεται η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Υδάτινων Πόρων στη Βιομηχανική Δραστηριότητα. Δρ. Σπύρος Ι. Κιαρτζής Πρόεδρος Μόνιμης Επιτροπής Βιομηχανίας & Νέων Υλικών ΤΕΕ/ΤΚΜ

Διαχείριση Υδάτινων Πόρων στη Βιομηχανική Δραστηριότητα. Δρ. Σπύρος Ι. Κιαρτζής Πρόεδρος Μόνιμης Επιτροπής Βιομηχανίας & Νέων Υλικών ΤΕΕ/ΤΚΜ Διαχείριση Υδάτινων Πόρων στη Βιομηχανική Δραστηριότητα Δρ. Σπύρος Ι. Κιαρτζής Πρόεδρος Μόνιμης Επιτροπής Βιομηχανίας & Νέων Υλικών ΤΕΕ/ΤΚΜ Διαχείριση Υδάτινων Πόρων αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη κλιματικές

Διαβάστε περισσότερα

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Κείμενο εργασίας στα πλαίσια του ερευνητικού έργου WASSERMed Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Μονάδα Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Γιάννης Λ. Τσιρογιάννης Γεωργικός Μηχανικός M.Sc., PhD Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου Τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων Κατ. Ανθοκομίας Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή ΜΕΛΙΔΟΝΙ 12/11/18 Δρ Αλέξανδρος Ε. Στεφανάκης Κτηνίατρος Προεδρος ΓΕΩΤΕΕ- ΠΚ Φυσικό Περιβάλλον Ορίζεται το σύνολο των βιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη Βασικός-αναντικατάστατος παράγοντας της ζωής κάθε μορφής και κάθε επιπέδου Συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση των κλιματολογικών συνθηκών Η σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας την τελευταία πεντηκονταετία είχε και έχει σαν επακόλουθο εκτεταµένες οικολογικές καταστροφές που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης Τουρισµός Κλιµατική Αλλαγή Επιπτώσεις της Κλιµατικής Αλλαγής στον Τουρισµό Πράσινη Οικονοµία και Τουρισµός ράσεις Προσαρµογής Τουρισµός µ Η Ευρώπη

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφέρεια Κρήτης Ημερίδα: «Κλιματική Αλλαγή και Γεωργία» Ηράκλειο, Παρασκευή 22 Μαρτίου 2019 Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΟΙ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ρ. Κώστας Παπακωνσταντίνου τ /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων τ. /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας

Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας Αρχές Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Χηµείας Ανθρωπογενής κλιµατική αλλαγή -Ερηµοποίηση Νίκος Μαµάσης Τοµέας Υδατικών Πόρων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2014 ιακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 ΠΟΡΟΙ Π.Π 2014-2020 ΕΠ - ΥΜΕ - ΠΕΡΑΑ (ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) ΤΑΜΕΙΟ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΠΟΡΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕ ΠΕΠ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Επιστήμη

Περιβαλλοντική Επιστήμη Περιβαλλοντική Επιστήμη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μέρος 1ο Αικατερίνη Ι. Χαραλάμπους, Καθηγήτρια ΕΜΠ Άδεια Χρήσης Το παρόν υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Έργου

Διαβάστε περισσότερα

αειφορία και περιβάλλον

αειφορία και περιβάλλον ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Αειφορία και Περιβάλλον ΠΟΜ 215 Ι ΑΡΧΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ http://www.evangelosakylas.weebly.com Ευάγγελος Ακύλας Αειφορία

Διαβάστε περισσότερα

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΓΑΛΑΖΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 26-27 ΜΑΙΟΥ 2017 Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας

Διαβάστε περισσότερα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα Προστατεύει από τα Απόβλητα Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ ενισχύει την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων βελτιώνει την Ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΔΙΕΘΝΩΣ & ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ελπίδα Κολοκυθά- Αναπλ. καθηγήτρια Α.Π.Θ Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια προβλήµατα Αιτίες της περιβαλλοντικής καταστροφής Λύσεις Τι γίνεται στην Ελλάδα; Ορισµοί Πρόβληµα: Απώλεια βιοποικιλότητας Περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 23 04 2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΕΠΠΕΡΑΑ «Το

Διαβάστε περισσότερα

(Σανταµούρης Μ., 2006).

(Σανταµούρης Μ., 2006). Β. ΠΗΓΕΣ ΙΟΞΕΙ ΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ (CO 2 ) Οι πιο σηµαντικές πηγές διοξειδίου προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίµων και την δαπάνη ενέργειας γενικότερα. Οι δύο προεκτάσεις της ανθρώπινης ζωής που είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Τι είναι το φαινόµενο του θερµοκηπίου Φαινόµενο του θερµοκηπίου ονοµάζεται η φυσική διαδικασία κατά την οποία η ατµόσφαιρα ενός πλανήτη συµβάλει στην θέρµανσή του. Ανακαλύφθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. 1 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. το βενζοπυρένιο 2. Τα οξείδια του αζώτου: α. αντιδρούν με το οξυγόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο βιομηχανικό κλάδο που επηρεάζει τις κοινωνίες από περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Τα paleosols θεωρούνται και ως λείψανα εδαφών των οποίων η μελέτη αποτελεί ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στις μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών σε παγκόσμια κλίμακα που οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΩΝ ΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ. ρ. Ε. Σταυρινός Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων ιοικ. Τοµέας Κοιν. Πόρων & Υποδοµών

ΕΡΓΩΝ ΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ. ρ. Ε. Σταυρινός Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων ιοικ. Τοµέας Κοιν. Πόρων & Υποδοµών ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ρ. Ε. Σταυρινός Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων µ ιοικ. Τοµέας Κοιν. Πόρων & Υποδοµών ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος Μέρος 5 ο Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Δημήτρης Μελάς Καθηγητής Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων».

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων». ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Κλιματική Αλλαγή, επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία. Ενσωμάτωση Γνώσης και Εφαρμογή πολιτικών προσαρμογής στην τοπική αυτοδιοίκηση» Δρ. Ιωάννης Ματιάτος Υδρογεωλόγος, Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα»

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» «Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» του Δημήτρη Κοσμά, icsd07055@icsd.aegean.gr d και της Γεωργίας Πολυζώη, icsd07105@icsd.aegean.gr 1 Δείκτης: Επιφανειακή Θερμοκρασία Ως μέση επιφανειακή θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Δρ. Γιάννης Α. Μυλόπουλος, Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. 1. Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Γενικά περί ατµόσφαιρας Τι είναι η ατµόσφαιρα; Ένα λεπτό στρώµα αέρα που περιβάλει τη γη Η ατµόσφαιρα είναι το αποτέλεσµα των διαχρονικών φυσικών, χηµικών και βιολογικών αλληλεπιδράσεων του

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ»

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» Εισηγητής: Σωκράτης Φάμελλος Χημικός Μηχανικός MSc Διευθυντής Τοπικής Ανάπτυξης, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΕ Οι υδατικοί πόροι αποτελούν βασική παράμετρο της αναπτυξιακής διαδικασίας και της

Διαβάστε περισσότερα

Βαθµός υλοποίησης. Υλοποιηθείσες Υποδοµές µέχρι σήµερα

Βαθµός υλοποίησης. Υλοποιηθείσες Υποδοµές µέχρι σήµερα ΤΟΜΕΑΣ 1 : Υ ΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΡΑΣΕΙΣ 1.1 Ανάπτυξη προστασίας και αξιοποίησης των υδατικών πόρων της χώρας. Στόχοι Παρεµβάσεων Ορθολογική διαχείριση του συστήµατος υδατικός πόρος,

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Ε.ΠΕ.ΧΗ.ΔΙ. University of Crete Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Καθ. Μαρία Κανακίδου Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Κρήτης mariak@uoc.gr Ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

Υ.Π.Ε.ΚΑ. Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις. περιβάλλοντος

Υ.Π.Ε.ΚΑ. Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις. περιβάλλοντος Υ.Π.Ε.ΚΑ Ειδική Γραμματεία Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (Κ.Υ.Υ.) Ποιοτική Οργάνωση-Αρμοδιότητες-Δράσεις κατάσταση υδάτινου περιβάλλοντος ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΥΔΑΤΩΝ Αρμοδιότητες Συντονισμός

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020

Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 20 Ιουνίου 2014 Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020 Συνολική πληροφόρηση Η σύμβαση εταιρικής σχέσης με την Κύπρο καθορίζει ένα ορόσημο για επενδύσεις

Διαβάστε περισσότερα

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;»

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Λέξεις κλειδιά: Απορρίμματα, ανακύκλωση, ρύπανση, υγεία, προστασία περιβάλλοντος, ΧΥΤΥ, ΧΑΔΑ Εισαγωγή Απόβλητα ένα επίκαιρο ζήτημα, που αποτελεί διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες Ενεργειακής Έντασης

Δείκτες Ενεργειακής Έντασης ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) Σειρά Πληροφοριακού και Εκπαιδευτικού Υλικού Δείκτες Ενεργειακής Έντασης ΠΑΤΡΑ, 2016 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΗΛΙΟΣ ΗΛΙΟΣ - Τοπικό σχέδιο για την απασχόληση ανέργων στην κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Οι υδατικοί πόροι αποτελούν σημαντικό οικονομικό, αναπτυξιακό και περιβαλλοντικό πόρο.

Οι υδατικοί πόροι αποτελούν σημαντικό οικονομικό, αναπτυξιακό και περιβαλλοντικό πόρο. Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδατικών πόρων Από την Οδηγία 2000/60 στη διαχείριση σε επίπεδο υδατικής λεκάνης Σωκράτης Φάμελλος Χημικός Μηχανικός MSc Αντιδήμαρχος Θέρμης Οι υδατικοί πόροι αποτελούν σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Αναστασία Στρατηγέα. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π.

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Αναστασία Στρατηγέα. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός,

Διαβάστε περισσότερα

Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά

Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά Eκτίμηση πλημμυρικού κινδύνου πριν και μετά από πυρκαγιά Υπηρεσίες και προϊόντα υποστήριξης προληπτικού σχεδιασμού αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών μετά την πυρκαγιά 3 ο Συμμετοχικό Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Σεµινάριο : Marine Environmental Awareness

Σεµινάριο : Marine Environmental Awareness Σεµινάριο : Marine Environmental Awareness Hµερήσιο Πρόγραµµα 1η Ηµέρα 09.00-10.00 Αριθµός Θέµατος: 1 Τίτλος: Εισαγωγή: Ναυτιλία και Περιβάλλον 10.00-10.15 ιάλειµµα 10.15-11.45 Αριθµός Θέµατος: 2 Τίτλος:

Διαβάστε περισσότερα

Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ. 2

Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ. 2 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ, ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ, ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Χριστοπούλου Α 1, Φύλλας ΝΜ 2, Αριανούτσου Μ 3 1 Βιολόγος- Μεταδιδάκτορας, Τομέας Οικολογίας & Ταξινομικής,

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Εισαγωγή Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ Τι είναι ρύπανση: Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Κ ι λ µα µ τι τ κές έ Α λλ λ α λ γές Επι π πτ π ώ τ σει ε ς στη τ β ιοπο π ικιλό λ τη τ τα τ κ αι τ η τ ν ν ά γρια ζ ωή

Κ ι λ µα µ τι τ κές έ Α λλ λ α λ γές Επι π πτ π ώ τ σει ε ς στη τ β ιοπο π ικιλό λ τη τ τα τ κ αι τ η τ ν ν ά γρια ζ ωή Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και την άγρια ζωή Η παγκόσµια κλιµατική αλλαγή θεωρείται ως η σηµαντικότερη τρέχουσα απειλή για τη βιοποικιλότητα του πλανήτη. Παραδείγµατα από την Κυπριακή Φύση Μερικές από

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ»

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΥΔΡΟΜΕΝΤΩΡ» Συντονιστής: Καθ. Αθανάσιος Λουκάς Επιστ. Υπεύθυνος: Αναπλ. Καθ. Νικήτας Μυλόπουλος Δρ. Λάμπρος Βασιλειάδης Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, Πεδίον Άρεως,

Διαβάστε περισσότερα

Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006. Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος

Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006. Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006 Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος Κυρίες και κύριοι, Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκλησή σας να προλογίσω

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ Πένη Ιωαννίδου - Αλαμάνου Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Δ/ντρια Διεύθυνσης Περιβάλλοντος Ν.Α. Εύβοιας 6 Συνέδριο Νησιωτικών ΤΕΕ - ΧΑΛΚΙΔΑ, 5-7 ΙΟ ΥΝ ΙΟ Υ2008

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1.1 Αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Ιούνιος 2014 Αρχή της οικολογίας ως σκέψη Πρώτος οικολόγος Αριστοτέλης

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτέα ύλη μέχρι

Διδακτέα ύλη μέχρι 7Ο ΓΕΛ Πειραιά Α Λυκείου Σχολικό έτος 2017-18 ΓΕΩΛΟΓΙΑ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (μάθημα επιλογής) Διδακτέα ύλη μέχρι 18-12-2017 Α ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη για το μάθημα επιλογής «ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Σωτήρης Ορφανίδης Δρ. Βιολόγος-Αναπληρωτής Ερευνητής Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Αλιευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Σημασία στην ανάλυση ολόκληρου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων

Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων Ενότητα 1:Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Πολιτική Παγκόσμια Περιβαλλοντικά Προβλήματα Βασίλης Κανακούδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο. Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006

Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο. Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006 Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006 Γενικά σχόλια Το κείµενο παρουσιάζεται σε γενικές γραµµές ικανοποιητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 1. Ενίσχυση της ελκυστικότητας του αγροτικού χώρου μέσω βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΔΡ. ΡΑΛΛΗΣ ΓΚΕΚΑΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ SKEPSIS Παρουσίαση στο Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Πλαστήρα, Νοέμβριος 2014 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών» Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών» Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη http://www.circleofblue.org/waternews/2010/world/water-scarcity-prompts-different-plans-to-reckon-with-energy-choke-point-in-the-u-s/ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΛΕΜΕΣΟΥ Ο Πλανήτης μας Ξηρά : 30% Νερό : 70% Νερό Παγκόσμια: 97.5% Θάλασσες / Ωκεανοί 2.25% Παγετώνες / Χιόνια / Βαθιά υπόγεια 0.25% Πόσιμο Νερό ( Λίμνες, Ποtαμοί,Υπόγειοι υδροφορείς) Οι προκλήσεις που έχουμε

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος

Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής: Διεθνής- Ενωσιακή και Εθνική Νομοθεσία Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος Δικηγορικοί Σύλλογοι Ρεθύμν ου και Χαν ίων,

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΜΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΜΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΜΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Νικόλαος Κουκούλας Χωροτάκτης Πολεοδόμος Μηχανικός Α.Π.Θ., ΜSc Αστική Ανάπλαση και Ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε

Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε παγκόσµιο επίπεδο. Συγχρόνως, από την χρήση ενέργειας αποβάλλονται διάφοροι ρύποι που προκαλούν προβλήµατα αέριας ρύπανσης. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ε. Ντόνου 1, Γ. Ζαλίδης 1, A. Μαντούζα 2 1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεωπονική Σχολή, Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις, θέτοντάς την σε κύκλο. 1. Το περιβάλλον γίνεται ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ α) όταν µέσα

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων 1. Εισαγωγή Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος

Διαβάστε περισσότερα

CASTWATER: Κάνοντας τον τουρισμό μας πιο βιώσιμο. Βασίλης Μυριοκεφαλιτάκης, Σύμβουλος Δημάρχου Υπεύθυνος Έργου CASTWATER

CASTWATER: Κάνοντας τον τουρισμό μας πιο βιώσιμο. Βασίλης Μυριοκεφαλιτάκης, Σύμβουλος Δημάρχου Υπεύθυνος Έργου CASTWATER CASTWATER: Κάνοντας τον τουρισμό μας πιο βιώσιμο Βασίλης Μυριοκεφαλιτάκης, Σύμβουλος Δημάρχου Υπεύθυνος Έργου CASTWATER Όραμα Δήμου Ρεθύμνης: ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η επίδραση των Κοινοτικών Οδηγιών για τη Φύση στην προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα

Η επίδραση των Κοινοτικών Οδηγιών για τη Φύση στην προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα Η επίδραση των Κοινοτικών Οδηγιών για τη Φύση στην προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα Ελένη Τρύφων Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας Πόσο επίκαιρο είναι το ερώτημα; Η Ε.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Tο Μέλλον της Αλιείας EΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑΣ YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Tο Μέλλον της Αλιείας EΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑΣ YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ EΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑΣ 2014-2020 Tο Μέλλον της Αλιείας ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΌΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Eιδική Υπηρεσία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Εισαγωγή Η υπερθέρµανση του πλανήτη θεωρείται το πιο σηµαντικό περιβαλλοντικό πρόβληµα σε παγκόσµιο επίπεδο Υπάρχει όµως µεγάλη αβεβαιότητα και σηµαντική επιστηµονική διαµάχη

Διαβάστε περισσότερα

Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή ΤΕΙ Θεσσαλίας

Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή ΤΕΙ Θεσσαλίας Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή ΤΕΙ Θεσσαλίας ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Διεθνώς αναγνωρισμένο θεσμικό εργαλείο που αποτελεί το κυριότερο μέσο αξιολόγησης των επιπτώσεων διαφόρων έργων και δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1 Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τον πλανήτη μας προειδοποιούν οι επιστήμονες Πού να οφείλεται η ρύπανση του περιβάλλοντος; Στον άνθρωπο Στη φύση Ο άνθρωπος θεωρείται ο μεγαλύτερος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΑ 2014-2020 Ο νέος στρατηγικός σχεδιασμός. Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη

ΕΣΠΑ 2014-2020 Ο νέος στρατηγικός σχεδιασμός. Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΣΠΑ ΕΣΠΑ 2014-2020 Ο νέος στρατηγικός σχεδιασμός Εξειδίκευση Αξόνων Στρατηγικής Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα