Νίκος Πιτσούλης Πρόεδρος ΔΙΚΤΥΟΥ Επαγγελματικής Κατάρτισης

Transcript

1 Νίκος Πιτσούλης Πρόεδρος ΔΙΚΤΥΟΥ Επαγγελματικής Κατάρτισης Η Ποιότητα στην Επαγγελματική Εκπαίδευση & Κατάρτιση: Η οπτική των παρόχων, οφέλη και πλεονεκτήματα Η ΚΡΙΣΗ Η χώρα μας τα τελευταία χρόνια μαστίζεται από μια μεγάλη οικονομική και δημοσιονομική κρίση που επηρεάζει σημαντικά τόσο την καθημερινότητα κάθε πολίτη όσο και τις επιλογές που διαμορφώνονται για τον καθένα από εμάς σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Παρ όλες τις προσπάθειες και τις θυσίες της κοινωνίας μας να ορθοποδήσει, τα πρώτα σημάδια οικονομικής ανάπτυξης θα γίνουν ορατά μόνο όταν ο ανθρώπινος παράγοντας φανεί έτοιμος να ανταποκριθεί στα νέα καλέσματα της εποχής. Είναι φανερό μέσα από μελέτες μεγάλων κλαδικών φορέων αλλά και μεγάλων επιχειρήσεων ότι τα λεγόμενα «νέα» επαγγέλματα τα οποία θα έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση στην Ελλάδα μετά την εποχή της κρίσης, είναι εστιασμένα κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, σε ειδικότητες με περισσότερο τεχνικές παρά θεωρητικές γνώσεις.

2 Ο εργασιακός χάρτης των προσόντων και δεξιοτήτων τα οποία είναι απαραίτητα για τους άνεργους ως προς την επαγγελματική τους αποκατάσταση έχει αλλάξει και απαιτεί πλέον κατάρτιση πολλαπλών επιπέδων τόσο σε πρακτική όσο και σε θεωρητική βάση. Η εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση αποτελεί σήμερα ίσως τον ποιο φωτεινό δίαυλο στην πορεία προς την οικονομική ανάπτυξη. Ο εφοδιασμός με νέα προσόντα και δεξιότητες των νέων ανθρώπων αλλά και των ήδη ενταγμένων στην παραγωγική διαδικασία θα αποτελέσει βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη και την ευημερία της κοινωνίας μας. Στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2012 το ποσοστό των νέων ετών που βρίσκονταν εκτός της απασχόλησης και εκτός της εκπαίδευσης & κατάρτισης ήταν κατά μέσο όρο 17,1%. Τα μικρότερα ποσοστά παρουσιάζονται στην Ολλανδία, στο Λουξεμβούργο, στην Αυστρία, στη Δανία, στη Γερμανία και στη Σουηδία. Το 2012 το υψηλότερο ποσοστό το κατέχει η Ελλάδα με 28,4%. Συγκρίνοντας τα έτη 2002, 2008 και 2012 παρατηρούμε ότι στις περισσότερες χώρες τα ποσοστά μειώθηκαν το 2008 και αυξήθηκαν, λόγω της οικονομικής κρίσης το Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα στην οποία ο δείκτης μειώνεται το 2008 και

3 μειώνεται εκ νέου το Φαίνεται συνεπώς ότι οι νέοι των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης χαρακτηρίζονται από αρκετά διαφορετική κατάσταση αναφορικά με τη συμμετοχή τους στην απασχόληση και στην εκπαίδευση και κατάρτιση. Στην Ελλάδα το υψηλό ποσοστό αποχής των νέων από την απασχόληση, εκπαίδευση & κατάρτιση σε σύγκριση με το μέσο ευρωπαϊκό όρο τα τελευταία έτη, θα πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά για την ανάσχεση της διαμορφωμένης αυτής τάσης ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2: Νέοι ετών εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης η κατάρτισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα ΤΟ ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Τα τελευταία 20 χρόνια ο τομέας της επαγγελματικής κατάρτισης έχει απασχολήσει μεγάλο αριθμό ειδικών. Έχουν

4 δαπανηθεί μεγάλα ποσά στην υλοποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης, και την επιδότηση των ανέργων για την παρακολούθηση των προγραμμάτων κατάρτισης με αμφίβολα αποτελέσματα. Επίσης έχουν γίνει πολλές αναφορές επίσημα και ανεπίσημα, στην ποιότητα, την ανάγκη σύνδεσης της κατάρτισης με την αγορά εργασίας, τα αμοιβαία οφέλη που προκύπτουν τόσο για τους ανέργους όσο και για την αγορά εργασίας. Τον Νοέμβριο του 2012 ψηφίσθηκε από την βουλή, ένα νέο νομοσχέδιο με την ευρεία ονομασία «Δεύτερο μνημόνιο» στο οποίο ορίστηκαν οι νέοι όροι αναγνώρισης και λειτουργίας, των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης. Τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης μετονομάστηκαν σε παρόχους διά βίου μάθησης και χωρίσθηκαν σε δύο επίπεδα: πάροχοι διά βίου μάθησης 1 και 2. Ο νέος κανονισμός αναγνωρίζει την δυνατότητα να παρέχουν κατάρτιση τόσο φορείς με εξειδίκευση στην επαγγελματική κατάρτιση και πολυετή εμπειρία, όσο και φορείς του ευρύτερου τομέα της εκπαίδευσης: π.χ. φροντιστήρια, κολλέγια, ιδιωτικά σχολεία και άλλα. Ο παλιός κανονισμός που όριζε τον τρόπο λειτουργίας των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης και προέβλεπε συγκεκριμένες κτιριακές υποδομές, πιστοποιημένες αίθουσες,

5 πιστοποιημένους εκπαιδευτές και εξειδικευμένο προσωπικό, ανατρέπεται κατ ουσία, από το νέο νομικό πλαίσιο και δημιουργεί απορίες και ερωτήματα τόσο στους παλαιούς φορείς κατάρτισης όσο και στους νέους. Μετά τις τελευταίες νομοθετικές εξελίξεις, τους νέους τρόπους συνεργασίας των παρόχων κατάρτισης με τους φορείς χρηματοδότησης και τους φορείς σχεδιασμού των προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, βρεθήκαμε προ εκπλήξεων. Τα τελευταία προγράμματα κατάρτισης που προκηρύχθηκαν και υλοποιούνται δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν την εμπειρία του παρελθόντος και να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα που υπήρχαν μέχρι σήμερα, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων κατάρτισης. Συνεχώς τα ερωτήματα αυξάνονται και μπερδεύονται ενώ βρισκόμαστε μπροστά σε μία Νέα Προγραμματική Περίοδο ( ), στο νέο Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης. Αναφορικά με τους παρόχους κατάρτισης το νέο αυτό κανονιστικό πλαίσιο τους επιφυλάσσει την «ίδια μοίρα» που επιφυλάσσει και για τον έλληνα πολίτη, τους αφήνει δηλαδή «ξεκρέμαστους» χωρίς κατεύθυνση και χωρίς δυνατότητες επιλογής. Και αυτό γιατί ως νέο νομοθετικό πλαίσιο όφειλε να

6 έχει σχεδιάσει προτεραιότητες ώστε να αναβαθμιστεί γρήγορα η ποιότητα, η αξιοπιστία της ΕΚ και να εφαρμοστούν έτσι αποτελεσματικά όλες οι πολιτικές εξίσωσης της πιστοποίησης προσόντων και δεξιοτήτων σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Εάν η κινητικότητα είναι το μέλλον των ανέργων για την εξεύρεση απασχόλησης η ποιοτική ΣΕΚ αποτελεί σαφώς το διαβατήριο. Στο διαβατήριο αυτό θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, οι πάροχοι κατάρτισης. Η αγορά διευρύνεται και ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οδηγίες και κανονισμοί εξασφαλίζουν την κινητικότητα αγαθών και εργαζομένων σε μια ενιαία αγορά της Ένωσης, οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν καταφέρνουν με τις πολιτικές τους να οδηγήσουν στην δημιουργία ενός ικανού ανθρώπινου δυναμικού ως ένα κεφάλαιο ικανό να συμβάλλει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Αγαπητές φίλες και φίλοι η υιοθέτηση των νέων δεδομένων απαιτεί διαφανείς διαδικασίες, εντατική προετοιμασία και μεθοδικό σχεδιασμό από όλους μας. ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ, ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΧΟΥΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ?

7 Η ανάπτυξη της ΕΚ στην Ελλάδα καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εξάρτηση της από την χρηματοδότηση των πακέτων του ΕΚΤ. Σήμερα, παρόλο που η εξάρτηση αυτή περιορίστηκε σημαντικά, λόγω του ότι αναπτύχθηκαν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης με κυριότερη αυτή του ΛΑΕΚ, οι ευρωπαϊκοί πόροι εξακολουθούν να αποτελούν άνω του 50% της δαπάνης των υλοποιούμενων προγραμμάτων. Η μη σταθερή ροή της χρηματοδότησης από το ΕΚΤ ενισχύει ακόμη περισσότερο το ρόλο του κράτους στην ρύθμιση και λειτουργία του συστήματος της ΕΚ, γεγονός που οδήγησε σε πολλούς περιορισμούς. Για μια μεγάλη περίοδο δε, η πολιτική κατάρτισης (στην ουσία ενεργητική πολιτική απασχόλησης) απόκλινε από τον ουσιαστικό στόχο της και μετατράπηκε σε μηχανισμό παροχής επιδομάτων προς τους ανέργους. Στην Ελλάδα η ζήτηση για εξειδικευμένους τεχνίτες μεσαίου επιπέδου προσόντων ήταν ανέκαθεν έντονη. Η έλλειψη σημαντικών μεταρρυθμίσεων και στον τομέα της εκπαίδευσης -από την εποχή της δημιουργίας του Ελληνικού κράτους έως σήμερα- συνέβαλλε δραματικά στην απαξίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και στη δημιουργία στερεοτύπων που θεωρούσε πάντα υποδεέστερη την χειρωνακτική εργασία. Η έλλειψη ακόμη και σήμερα μιας ουσιαστικής διασύνδεσης της επαγγελματικής κατάρτισης με

8 την αγορά εργασίας και τις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων συνέβαλε σημαντικά στο να μην αναπτυχθεί στην χώρα μας ένα σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης υψηλής ποιότητας. Τα πιο δημοφιλή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ήταν μέχρι σήμερα ανεπαρκώς συνδεδεμένα με την αγορά εργασίας και προσέφεραν περιορισμένες δυνατότητες απασχόλησης. Πολλοί άνεργοι δεν προσελκύονται από την επαγγελματική κατάρτιση, είτε γιατί είναι ή θεωρείται υποβαθμισμένη, είτε γιατί δεν συνδέεται αρκετά στενά με τις επιχειρήσεις, είτε γιατί δεν είναι κατοχυρωμένα τα επαγγελματικά δικαιώματα σε συναφή με την κατάρτιση τους επαγγέλματα. Η αποδοχή από τους νέους και την αγορά εργασίας είναι μικρή καθώς η αξιολόγηση της ποιότητας όσον αφορά εισροές, διαδικασίες και κυρίως αποτελέσματα της κατάρτισης είναι ακόμη περιορισμένη Πέρα από τον ελληνικό λαό, σε χαμηλή εκτίμηση έχουν την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και οι πολιτικοί. Διαπραγματεύονται με όρους όπως, η ανεργία των νέων, η απασχολησιμότητα, η κινητικότητα, η καινοτομία, η έρευνα, η επιχειρηματικότητα και δεν έχουν απαντήσει, μέσα από τις πολιτικές που υιοθετούν τα αυτονόητα:

9 η κατάρτιση αποτελεί τελικά παράγοντα επίλυσης της ανεργίας; θέλουμε να αποτελεί παράγοντα επίλυσης ή την ορίζουμε ως μέσο επιδοματικής πολιτικής και παραγωγής στατιστικών αποτελεσμάτων; έχουμε αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων κατάρτισης; συνδέεται, στην χώρα μας η κατάρτιση με την απασχόληση; Αξιολογείται η ποιότητα στην κατάρτιση και εάν ναι πως ορίζεται αυτή η σχέση, πως μετριέται, και πως αποτυπώνεται στον σχεδιασμό τους; Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Τα εθνικά επαγγελματικά περιγράμματα, τα οποία έχουν ως στόχο την απλοποίηση της εισόδου στην αγορά εργασίας, την κινητικότητα και την απασχολησιμότητα παραμένουν

10 αναξιοποίητα. Είναι άγνωστο αν έχουν τελεσφορήσει οι μελέτες οι οποίες παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά των περιγραμμάτων ή αν αποτελούν αντικείμενο συνεχούς «επεξεργασίας». Η εισήγηση πλαισίων διασφάλισης ποιότητας στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Η εφαρμογή ενός Εθνικού Συστήματος Ποιότητας στο χώρο της μη τυπικής εκπαίδευσης, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή και διεθνή εμπειρία κρίνεται ως απαραίτητη για την διαμόρφωση ενός καλά οργανωμένου αποτελεσματικού και ευέλικτου συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στη χώρα μας που θα καλύπτει τις ανάγκες τόσο των εργοδοτών όσο και των εκπαιδευομένων. Παρόλα αυτά στη χώρα μας ακόμα και σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο η πλειονότητα των παρόχων κατάρτισης να μην εφαρμόζει κάποιο σύστημα διασφάλισης ποιότητας Βέβαια υπήρξαν και πάροχοι κατάρτισης στο παρελθόν, που συνεργαστήκαμε στον σχεδιασμό του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και συμμετείχαμε σε συνεδριάσεις για το Ευρωπαϊκό σύστημα πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET)

11 υποστηρίζοντας ενεργά την αναγκαιότητα εφαρμογής και υιοθέτησης του. ΠΟΙΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΣΥΝΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΣΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ Η συστηματική διασφάλιση ποιότητας αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εμπιστοσύνης. Όσο ως πάροχοι κατάρτισης δεν διαθέτουμε κάποιο εναρμονισμένο με την ευρωπαϊκή ένωση σύστημα διασφάλισης ποιότητας κινδυνεύουμε να χαρακτηριστούν τα πιστοποιητικά μας ψευδεπίγραφα. Η συστηματική διασφάλιση ποιότητας, εάν εφαρμοστεί, θα επιτρέπει σε κάθε ωφελούμενο να επιδεικνύει ένα χαρτί που θα έχει ουσιαστικό αντίκρισμα γιατί θα αποτυπώνει τα μαθησιακά αποτελέσματα. Έτσι και τα προσόντα θα γίνουν πιο αξιόπιστα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και κατάλληλα για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

12 Οι ανωτέρω διαπιστώσεις κατά τη γνώμη μας, θα έπρεπε να οδηγήσουν σε ένα νέο τοπίο στην ΕΕΚ και σε ένα καινούργιο ρόλο των παρόχων κατάρτισης. Και αυτό γιατί οι πάροχοι κατάρτισης γνωρίζοντας τις ανάγκες της κάθε τοπικής κοινωνίας αποτελούν τους κατάλληλους συνεργάτες των δημοσίων και κυβερνητικών φορέων για τον σχεδιασμό δράσεων κατάρτισης. Η νέα προγραμματική περίοδος θα όφειλε να ενισχύσει σταθερές και μόνιμες συμπράξεις του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα και τους παρόχους κατάρτισης. Η συνεχώς μειούμενη χρηματοδότηση της Ένωσης, θα οδηγήσει πολύ σύντομα στην αναγκαιότητα κάλυψης των δαπανών πιστοποιημένων προγραμμάτων κατάρτισης για μεσαία και ανώτερα στελέχη, από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους. Θα προηγηθεί μια περίοδος πίεσης των κοινωνικών εταίρων για να εξασφαλίσουν την συναίνεση των επιχειρήσεων στην κάλυψη εξατομικευμένων προγραμμάτων κατάρτισης των εργαζομένων τους. Οι πάροχοι κατάρτισης σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον οφείλουν πλέον να αναβαθμίσουν ταχύτατα και τα προγράμματα κατάρτισης και τις μορφές πιστοποίησης. Φίλες και φίλοι η εφευρετικότητα, η αρτιότητα και το πολύ υψηλό επίπεδο σχεδιασμού και παροχής εξατομικευμένων

13 προγραμμάτων κατάρτισης στα νέα αναδυόμενα επαγγέλματα αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης των παρόχων κατάρτισης στο άμεσο μέλλον. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δεκαετίες το νέο θεσμικό πλαίσιο καλεί τους παρόχους κατάρτισης να συνδιαλλαγούν για πρώτη φορά για τη βιωσιμότητά τους, με το ελληνικό κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση και κυρίως με τους κοινωνικούς εταίρους (ΤΟΠΕΚΟ, ΤΟΠΣΑ). Στην σημερινή περίοδο που μια ολόκληρη γενιά νέων κινδυνεύει να μείνει οριστικά εκτός της αγοράς εργασίας και η μαζική εγκατάλειψη της χώρας από τους νέους παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά νέου μεταναστευτικού ρεύματος Έχουμε χρέος απέναντι στους ανέργους, στις ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες, που ελπίζουν σε ένα καλύτερο αύριο, για την αλλαγή της επαγγελματικής τους πορείας, την ένταξη και επανένταξη τους στην αγορά εργασίας. Γι αυτό πρέπει να σταματήσουν τα ψέματα και οι ανακρίβειες. Να ενδιαφερθούμε για την μείωση της ανεργίας

14 Να σχεδιάσουμε όλοι μαζί την αναδιάρθρωση του τρόπου λειτουργίας της Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Κατάρτισης Να προγραμματίσουμε την αλλαγή πλεύσης στον τρόπο διαχείρισης των προγραμμάτων κατάρτισης για την στήριξη της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας Να αποδώσουμε τον απαιτούμενο σεβασμό στις έννοιες της διαφάνειας, της ποιότητας, της συνεργασίας