ιπλωµατική Εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ιπλωµατική Εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών Στεφανίδη Στέφανου του Ιωάννη Αριθµός Μητρώου: 6381 Θέµα «Σχεδιασµός - Αποτύπωση Εσωτερικής Ηλεκτρικής Εγκατάστασης και Ακουστικής Μελέτης της αίθουσας της Χορωδίας Μάνος Χατζιδάκις µε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή (Autocad Catt acoustic)» Επιβλέπων Αντώνιος Αλεξανδρίδης Αριθµός ιπλωµατικής Εργασίας: Πάτρα, Οκτώβριος 2011

2 2

3 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποιείται ότι η ιπλωµατική Εργασία µε θέµα «Σχεδιασµός - Αποτύπωση Εσωτερικής Ηλεκτρικής Εγκατάστασης και Ακουστικής Μελέτης της αίθουσας της Χορωδίας Μάνος Χατζιδάκις µε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή (Autocad Catt acoustic)» Του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Στεφανίδη Στέφανου του Ιωάννη Αριθµός Μητρώου: 6381 Παρουσιάστηκε δηµόσια και εξετάστηκε στο Τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις 11/10/2011 Ο Επιβλέπων Αντώνιος Αλεξανδρίδης Ο ιευθυντής του Τοµέα Αντώνιος Αλεξανδρίδης 3

4 4

5 Αριθµός ιπλωµατικής Εργασίας: Θέµα: «Σχεδιασµός - Αποτύπωση Εσωτερικής Ηλεκτρικής Εγκατάστασης και Ακουστικής Μελέτης της αίθουσας της Χορωδίας Μάνος Χατζιδάκις µε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή (Autocad Catt acoustic)» Φοιτητής: Στεφανίδης Στέφανος Επιβλέπων: Αντώνιος Αλεξανδρίδης 5

6 6

7 Περίληψη Η παρούσα διπλωµατική εργασία εκπονήθηκε στο τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστηµίου Πατρών και το θέµα της αφορά το σχεδιασµό της ηλεκτρικής εγκατάστασης και την ακουστική µελέτη της αίθουσας της χορωδίας του Πανεπιστηµίου Μάνος Χατζιδάκις. Για τη σχεδίαση της εσωτερικής ηλεκτρικής εγκατάστασης χρησιµοποιήθηκαν τα σύµβολα και οι κανονισµοί από τον ΕΛΟΤ HD384. Για την κατασκευή των σχεδίων χρησιµοποιήθηκε το λογισµικό Autocad 2011 και για την ακουστική µελέτη το λογισµικό CATT-Acoustic v8, το οποίο είναι ένας προσοµοιωτής µοντέλου ακουστικής χώρων. Η διπλωµατική εργασία χωρίζεται σε 2 µέρη και 6 κεφάλαια. Στην Εισαγωγή γίνεται λόγος για βασικές αρχές που διέπουν τις Ε.Η.Ε., ενώ στο 1 ο κεφάλαιο γίνεται µια γενική περιγραφή των διάφορων εξαρτηµάτων που τις απαρτίζουν, όπως π.χ. καλώδια και αγωγοί που χρησιµοποιούνται. Στο 2 ο κεφάλαιο, υπολογίζονται όλες οι διατοµές των γραµµών και οι µέγιστες τιµές ρεύµατος που αναχωρούν από τους πίνακες διανοµής και καταλήγουν στα επιµέρους φορτία της αίθουσας. Ολοκληρώνοντας το Α µέρος της παρούσας διπλωµατικής, στο 3 ο κεφάλαιο αφού περιγραφούν βασικοί κανόνες φωτοτεχνίας, γίνεται η φωτοτεχνική µελέτη της αίθουσας. Στο Β µέρος και στο 4 ο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η διαδικασία της υλοποίησης του ακουστικού µοντέλου της αίθουσας καθώς και τα στάδια της πειραµατικής διαδικασίας που ακολουθήσαµε, ενώ στο 5 ο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της διαδικασίας αυτής. Τέλος στο 6 ο κεφάλαιο παρουσιάζονται κάποια συµπεράσµατα και προτάσεις για τη βελτίωση της ακουστικής συµπεριφοράς της αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις. 7

8 Περιεχόµενα Πρόλογος...9 Εισαγωγή Γενικές Αρχές Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων.12 Κίνδυνοι..13 Προστασία από υπερεντάσεις.13 Τυποποίηση.14 Ηλεκτρολογικά σύµβολα 15 Συνθήκες Λειτουργίας 17 Σύστηµα Γείωσης 18 Μέρος Α Ηλεκτρολογική Μελέτη αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις Κεφάλαιο Α1 Συνιστώσες Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων Α1.1 Αγωγοί και καλώδια Α1.1.1 Αναγνώριση του ουδετέρου αγωγού και του αγωγού προστασίας.22 Α1.1.2 Υπολογισµός διατοµής αγωγών..23 Α1.1.3 ιατοµή Ασφαλούς λειτουργίας.24 A1.1.4 ιατοµή Καλής Λειτουργίας...26 Α1.2 Σωλήνες - ιακλαδώσεις Τ και κουτιά διακλαδώσεων..26 Α1.3 Όργανα προστασίας ιακόπτες 27 A1.3.1 Προστασία γραµµών µε ασφάλειες 29 Α1.4 Πίνακες διανοµής 30 Α1.5 Γραµµή µετρητή - πίνακα / Παροχή...31 A1.6 Σύστηµα Πυρανίχνευσης 32 A1.6.1 Είδη Ανιχνευτών.34 Α1.6.2 Προϋποθέσεις για σωστή λειτουργία σειρήνων συναγερµού...37 Α1.6.3 Αγγελτήρες µε πίεση κουµπιού...37 Α1.6.4 Κουδούνια Συναγερµού..38 A1.7 Φωτιστικά Ασφαλείας (Exit Signs)

9 Κεφάλαιο Α2 Υπολογισµός διατοµών και µέγιστων επιτρεπτών τιµών έντασης ρεύµατος Υπολογισµός ιατοµών Ασφαλειών.. 41 Πίνακας ιανοµής Α...42 Πίνακας ιανοµής B...47 Πίνακας ιανοµής Γ...54 Κεφάλαιο A3 Φωτοτεχνία Α3.1 Θεωρία Φωτοτεχνίας..59 Α3.1.1 Φωτοµετρικά µεγέθη και µονάδες..59 Α3.1.2 Στοιχεία Φυσιολογικής οπτικής..61 Α3.1.3 Συνθήκες καλού φωτισµού.63 Α3.1.4 Είδος φωτισµού...65 Α3.1.5 Βασικά είδη πηγών φωτισµού.65 Α3.2 Φωτοτεχνική µελέτη αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις 68 Μέρος Β Ακουστική µελέτη της αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις Κεφάλαιο Β1 Υλοποίηση προσοµοίωσης και πειραµατική διαδικασία Β1.1 Το λογισµικό προσοµοίωσης CATT Acoustic 75 Β1.1.1 Audience area mapping...76 Β1.1.2 Early part detailed ISM...79 Β1.1.3 Full detailed calculation..81 Β1.2 Υλοποίηση προσοµοίωσης..85 Β1.2.1 Εξαγωγή σηµείων και κώδικας Catt Acoustic...85 Β1.2.2 Εκτέλεση Geometry view/check.86 Β1.3 Πειραµατική διαδικασία...89 B1.3.1 Ακουστικές παράµετροι..89 Β1.3.2 Πειραµατική διαδικασία της αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις 93 9

10 Κεφάλαιο Β2 Αποτελέσµατα πειραµατικής διαδικασίας Β2.1 Αποτελέσµατα πλήρους πρόβλεψης (Full detailed calculation) 97 Β2.2 Αποτελέσµατα Audience Area Mapping 106 Κεφάλαιο Β3 Συγκρίσεις Αποτελεσµάτων Συµπεράσµατα Β3.1 Βελτίωση των αποτελεσµάτων της 4 ης πειραµατικής διαδικασίας 115 B3.2 Σχολιασµός αποτελεσµάτων υπόλοιπων πειραµατικών διαδικασιών 119 B3.3 Συµπεράσµατα 119 Παράρτηµα Κώδικας Catt Acoustic και σχέδια Autocad

11 Πρόλογος Η µικτή τετράφωνος Χορωδία του Πανεπιστηµίου Πατρών, που σήµερα αριθµεί 40 περίπου µέλη, δηµιουργήθηκε το 1984 από µια µικρή οµάδα υπαλλήλων του και µετείχε αρχικά στις εκδηλώσεις του Πανεπιστηµίου, µε ανάλογο πρόγραµµα. Από το Νοέµβριο του 1986 πλαισιώνεται πλέον και από φοιτητές, φοιτήτριες και εκπαιδευτικό προσωπικό και αρχίζει να δίνει συναυλίες και εκτός Πανεπιστηµιακού χώρου µε πρώτη της εµφάνιση τα «Πρωτοκλήτεια» στο ηµοτικό Θέατρο. Μαέστρος της Χορωδίας, από της ιδρύσεως της, έως και το 2010 ήταν ο Σταµάτης Βασιλαντωνόπουλος, ρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, µέλος του προσωπικού του Πανεπιστηµίου. Για τον ίδιο ήταν ένα όνειρο ζωής, όταν πριν από 26 χρόνια περίπου ξεκίνησε η ιδέα να δηµιουργήσει και να µεταδώσει στο χώρο της δουλειάς του, κάτι που έλειπε από το χώρο του Πανεπιστηµίου: «Το Χορωδιακό τραγούδι». Το πρόγραµµα της χορωδίας, πλήρες και ανάλογο κάθε φορά, περιλαµβάνει προκλασικά, κλασσικά και σύγχρονα Ελληνικά και ξένα διεθνούς ρεπερτορίου τραγούδια και επιλεγµένους εκκλησιαστικούς ύµνους. Η Χορωδία έχει δώσει πάρα πολλές συναυλίες και έχει συµµετάσχει σε συναντήσεις Χορωδιών, Φεστιβάλ και Πανεπιστηµιάδες σε όλη τη χώρα και στο εξωτερικό αποσπώντας τιµητικές διακρίσεις και άριστες κριτικές από τον Τύπο. Έχει επίσης πραγµατοποιήσει εκδηλώσεις τιµής του έργου εκλεκτών συνθετών και τραγουδοποιών. Οι πρόβες της Χορωδίας καθώς και αρκετές εκδηλώσεις της γίνονται στην ειδική αίθουσα εκδηλώσεων, που αποτελεί και αντικείµενο της παρούσας ιπλωµατικής, «Αίθουσα Μάνος Χατζιδάκις» και βρίσκεται στον υπόγειο χώρο του κτιρίου των Χηµικών Μηχανικών. 11

12 Εισαγωγή Το κεφάλαιο αυτό αποτελεί µια εισαγωγή των βασικών αρχών που διέπουν τις Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις. Επίσης αναφερόµαστε στους κινδύνους που ενδέχεται να αντιµετωπίσει κανείς σχεδιάζοντας µια Ε.Η.Ε., στον Ελληνικό Οργανισµό Τυποποίησης (ΕΛ.Ο.Τ.) και τέλος στα Ηλεκτρολογικά Σύµβολα που χρησιµοποιήσαµε στη µελέτη. Γενικές Αρχές Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων Μια εγκατάσταση τροφοδότησης ηλεκτρικής ενέργειας εξυπηρετεί διάφορες καταναλώσεις και σχεδιάζεται µε βάση τα παρακάτω κριτήρια/απαιτήσεις και παραδοχές εκτιµήσεις. α) Κριτήρια / απαιτήσεις - την ασφάλεια ατόµων, - την ασφάλεια συσκευών, - την καλή λειτουργικότητα, - την αξιοπιστία, - τη συντήρηση, - την εύκολη επεκτασιµότητα, - την ικανοποιητική εφεδρεία, ανοχή σε σφάλµατα (Fault Tolerance), - την υπάρχουσα τεχνολογία και τη δυνατότητα έγκαιρης προµήθειας των υλικών, - την οικονοµική λειτουργία, - το λογικό, ανταγωνιστικό κόστος, - την προστασία του περιβάλλοντος. β) Παραδοχές / εκτιµήσεις - συνθήκες περιβάλλοντος και λειτουργίας, θερµοκρασία, υγρασία, ηλιακή ακτινοβολία, ταχύτητα ανέµου κ.λ.π., - µηχανικές καταπονήσεις ίδιες ή επαγόµενες π.χ. δονήσεις, - κίνδυνοι έκρηξης ή πυρκαγιάς, - είδος χρήστη π.χ. βιοµηχανία, αδειούχος ηλεκτρολόγος, οικιακός καταναλωτής. 12

13 Κίνδυνοι Ιδιαίτερα πρέπει να δοθεί προσοχή στους τρεις παρακάτω κινδύνους που εγκυµονούν σε κανονική, οµαλή, ή πιθανά και σε ανώµαλη λειτουργία, δηλαδή σε σφάλµατα. Αυτοί είναι: α) ηλεκτροπληξία, β) πυρκαγιά προερχόµενη από υπερφόρτιση αγωγών, από βραχυκυκλώµατα ή από συσκευές υψηλής θερµοκρασίας (λαµπτήρες, φούρνοι κ.λ.π.), γ) εκρήξεις λόγω σπινθήρων ή υψηλής θερµοκρασίας. Η διάταξη, η εκτέλεση και η χρησιµοποίηση των εγκαταστάσεων, πρέπει να είναι τέτοια, ώστε προβλεπόµενες θερµάνσεις, φλόγες και τόξα που µπορεί να δηµιουργηθούν να µην προκαλούν πυρκαγιά ή εκρήξεις στο περιβάλλον. Ο κίνδυνος αυτός πρέπει να αποκλείεται ακόµη και σε περίπτωση προβλεπόµενου σφάλµατος υλικού, εξαρτηµάτων, συσκευών και µηχανηµάτων, καθώς και σε περίπτωση χειρισµού από σφάλµα ή αµέλεια, του οποίου (χειρισµού) µπορεί να γίνει πρόβλεψη. Προστασία από Υπερεντάσεις Ο όρος υπερένταση χρησιµοποιείται για ένταση µεγαλύτερη της ονοµαστικής που µπορεί να εµφανιστεί σε λειτουργία χωρίς σφάλµα ή σε βραχυκύκλωµα. Ο όρος υπερφόρτιση χαρακτηρίζει ένταση µεγαλύτερη της ονοµαστικής που δεν οφείλεται σε σφάλµα. Η προστασία υπερεντάσεως είναι συνεπώς η προστασία διαφόρων στοιχείων της εγκατάστασης τόσο έναντι ρευµάτων υπερφορτίσεως όσο και έναντι ρευµάτων βραχυκυκλώσεως. Οι υπερεντάσεις πρέπει να διακόπτονται σε σχετικά σύντοµο χρόνο χωρίς να προλάβουν να προκαλέσουν υπέρβαση της µέγιστης επιτρεπόµενης θερµοκρασίας. Οι διατάξεις προστασίας έναντι υπερεντάσεων (ρευµάτων υπερφορτίσεως και µικρών ρευµάτων βραχυκυκλώσεως) πρέπει: - Να επιτρέπουν την ροή των παροδικών υπερεντάσεων κατά την κανονική λειτουργία. - Να διακόπτουν την τροφοδότηση πριν η θερµοκρασία του στοιχείου που προστατεύουν υπερβεί την µέγιστη επιτρεπόµενη τιµή (προστασία που παρέχεται το θερµικό στοιχείο της διάταξης προστασίας). - Να διακόπτουν στον µικρότερο δυνατό χρόνο τα ρεύµατα βραχυκυκλώσεως (προστασία που παρέχεται από το ηλεκτροµαγνητικό στοιχείο της διάταξης προστασίας) 13

14 - Να εξασφαλίζουν την διακοπή µόνο του τµήµατος του κυκλώµατος στο οποίο παρουσιάζεται η υπερένταση (επιλογική προστασία). Οι διατάξεις προστασίας συγκροτούνται κυρίως από τα µέσα προστασίας που λειτουργούν µε κριτήριο το ρεύµα: α) Ασφάλειες τηκτών β) Αυτόµατοι διακόπτες γ) ιαφορικοί διακόπτες διαφυγής εντάσεως (..Ε) ή ηλεκτρονόµοι υπερεντάσεως (κοινώς αντιηλεκτροπληξιακοί) Στην εγκατάσταση που µελετούµε η προστασία έναντι υπερεντάσεων παρέχεται µέσω αυτόµατων ασφαλειών ή µικροαυτόµατων. Τυποποίηση Τυποποίηση είναι η διεργασία µέσω της οποίας ετοιµάζονται και δηµοσιεύονται πρότυπα µε συγκεκριµένες διαδικασίες, στις οποίες συµµετέχουν όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη. Τα πρότυπα είναι έγγραφα για κοινή και επαναλαµβανόµενη χρήση που περιέχουν κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες ή χαρακτηριστικά που εξασφαλίζουν ότι τα προϊόντα, υλικά, διαδικασίες ή υπηρεσίες ανταποκρίνονται στο σκοπό για τον οποίο προορίζονται. Τα πρότυπα αποτελούν την κοινή γλώσσα επικοινωνίας για τον έλεγχο της αξιοπιστίας κατά τις συναλλαγές προς αγορά προϊόντων, υλικών και υπηρεσιών, διευκολύνοντας έτσι το εµπόριο τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό ή διεθνές επίπεδο. Στην Ελλάδα χρησιµοποιούταν ο Γερµανικός οργανισµός προτύπων VDE άρα και οι γερµανικοί συµβολισµοί άρα και τα γερµανικά ηλεκτρολογικά σύµβολα για το λόγο ότι στην Ελλάδα οι κυριότεροι οργανισµοί και επιχειρήσεις έχουν τις περισσότερες συναλλαγές σε ηλεκτρολογικό υλικό µε την γερµανική βιοµηχανία. Το 1976 ιδρύθηκε ο Ελληνικός Οργανισµός Τυποποίησης - ΕΛ.Ο.Τ ο οποίος αποτελεί από τότε τον επίσηµο οργανισµό προτύπων στη χώρα µας. Ο ΕΛ.Ο.Τ συνεργάζεται µε το ISO (International Organization Of Standardization, που ιδρύθηκε το 1947 στη Γενεύη), αφού αποτελεί και µέλος του, µέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN - Comite Europeen de Normalisation) η οποία ιδρύθηκε το Το σύµβολο του Ελληνικού Οργανισµού Τυποποίησης 14

15 Κάθε υλικό πρέπει να είναι σύµφωνο µε το αντίστοιχο Πρότυπο ΕΛ.Ο.Τ, ή το αντίστοιχο Εναρµονισµένο Ευρωπαϊκό Πρότυπο (ΕΝ/HD) που ισχύει κατά τον χρόνο κατά τον οποίο συνάπτεται η σύµβαση για την κατασκευή της εγκατάστασης. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν Ελληνικά ή Ευρωπαϊκά Πρότυπα κάθε υλικό πρέπει να συµµορφώνεται µε τα αντίστοιχα ιεθνή Πρότυπα IEC και ISO που ισχύουν για αυτό. Σε όσες περιπτώσεις δεν υπάρχει για κάποιο υλικό Πρότυπο ΕΛ.Ο.Τ ή Ευρωπαϊκό Πρότυπο ή ιεθνή Πρότυπα ISO/IEC, το υπόψη υλικό πρέπει να επιλέγεται κατόπιν ειδικής συµφωνίας µεταξύ του υπευθύνου για το σχεδιασµό / µελέτη της εγκατάστασης και του εγκαταστάτη. Πάντως, ο υπεύθυνος για το σχεδιασµό ή τη µελέτη της εγκατάστασης θα πρέπει να βεβαιώσει ότι η χρησιµοποίηση του συγκεκριµένου υλικού παρέχει τον ίδιο βαθµό ασφαλείας που παρέχουν και τα υπόλοιπα υλικά που είναι σύµφωνα µε τα Πρότυπα. Ηλεκτρολογικά σύµβολα Στο ηλεκτρολογικό σχέδιο για να απεικονίσουµε τα διάφορα ηλεκτρικά µεγέθη, τρόπους κατασκευής, ηλεκτρικά µηχανήµατα, συσκευές και εξαρτήµατα χρησιµοποιούµε ειδικούς συµβολισµούς. Οι ειδικοί αυτοί συµβολισµοί (ή σύµβολα) λαµβάνονται από ένα σύνολο συµβόλων το οποίο καθορίζεται από τους κανονισµούς κάθε χώρας. Σήµερα το σύστηµα συµβολισµών, ειδικά για ηλεκτρολογικά σχέδια, έχει εναρµονιστεί µε τους διεθνείς συµβολισµούς προκειµένου οι τεχνικοί να µην δυσκολευτούν στην εργασία τους. Οι υπεύθυνοι για την έκδοση αυτών των κανονισµών είναι οι επιτροπές ή οι οργανισµοί οι οποίοι καθορίζουν τα πρότυπα (standards). Αυτές οι επιτροπές είναι οι ηλεκτροτεχνικές επιτροπές που υπάρχουν και λειτουργούν σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσµου. Στην Ελλάδα υπάρχει ο Ελληνικός Οργανισµός Τυποποίησης (ΕΛ.Ο.Τ) ο οποίος καθορίζει τους κανονισµούς οι οποίοι θα εφαρµόζονται σε όλες τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις (ΕΛ.Ο.Τ HD 384). Έτσι όσον αφορά τα ηλεκτρολογικά σύµβολα που χρησιµοποιούνται σήµερα ο ΕΛ.Ο.Τ έχει κυκλοφορήσει το ελληνικό πρότυπο (HD 384), το οποίο αναφέρεται εξ ολοκλήρου στα γραφικά σύµβολα για διαγράµµατα. Το πρότυπο το οποίο χρησιµοποιείται σήµερα και χρησιµοποιούµε και εµείς για την εργασία αυτή είναι το πρότυπο µε τον αριθµό ΕΝ το οποίο κυκλοφόρησε στην τελευταία ισχύουσα έκδοση το 1999 και αποτελεί ουσιαστικά «µετάφραση» του Ευρωπαϊκού κανονισµού της CENELEC που κυκλοφόρησε το Το πρότυπο αυτό το οποίο χρησιµοποιείται αποτελείται από 13 µέρη. Το κάθε µέρος του προτύπου αυτού αφορά ένα δικό του σύνολο συµβόλων. ηλαδή υπάρχει για παράδειγµα µέρος για γενικά σύµβολα µέρος για ηλεκτρονικά, για τηλεπικοινωνίες, σύµβολα αυτοµατισµών κ.α. Εµείς απλά πήραµε αυτά που χρησιµοποιήσαµε για τη µελέτη και το σχεδιασµό της εσωτερικής ηλεκτρικής µας εγκατάσταση, τα περισσότερα των οποίων βρίσκονται στο 11ο µέρος του προτύπου που περιλαµβάνει 15

16 ηλεκτρολογικά γραφικά σύµβολα που εφαρµόζονται στα αρχιτεκτονικά και τοπογραφικά σχέδια εγκατάστασης. 16

17 Συνθήκες λειτουργίας 1. Τάση: Το υλικό πρέπει να είναι κατάλληλο για την ονοµαστική τάση V 0 [ενεργός (ενδεικνυόµενη) τιµή για το εναλλασσόµενο ρεύµα] της εγκατάστασης ή του τµήµατος αυτής, στο οποίο πρόκειται να χρησιµοποιηθεί. Στις εγκαταστάσεις στις οποίες εφαρµόζεται το σύστηµα σύνδεσης των γειώσεων ΙΤ, αν ο ουδέτερος διανέµεται, το υλικό που συνδέεται µεταξύ φάσης και ουδετέρου, πρέπει να έχει µόνωση κατάλληλη για την τάση µεταξύ φάσεων. (Για ορισµένα υλικά µπορεί να χρειάζεται να ληφθεί υπόψη η υψηλότερη ή/και η χαµηλότερη τάση που µπορεί να εµφανισθεί σε κανονική λειτουργία). 2. Ρεύµα: Το υλικό πρέπει να επιλέγεται, ώστε να είναι κατάλληλο για το µέγιστο ρεύµα (ενδεικνυόµενη τιµή για το εναλλασσόµενο ρεύµα) από το οποίο είναι δυνατό να διαρρέεται σε κανονική λειτουργία. Επίσης πρέπει να µπορεί να φέρει, χωρίς κανένα κίνδυνο, όλα τα ρεύµατα που είναι δυνατόν να κυκλοφορήσουν υπό µη κανονικές συνθήκες και επί τόσο χρονικό διάστηµα, όσο καθορίζεται από τη λειτουργία των διατάξεων προστασίας. 3. Συχνότητα: Αν η συχνότητα έχει επίδραση στα χαρακτηριστικά του υλικού, η ονοµαστική συχνότητα του υλικού πρέπει να αντιστοιχεί προς τη συχνότητα του ρεύµατος της εγκατάστασης ή του τµήµατος αυτής, στο οποίο πρόκειται να χρησιµοποιηθεί. 4. Ισχύς: Το υλικό που επιλέγεται µε βάση τα χαρακτηριστικά της ισχύος του, πρέπει να είναι κατάλληλο για τις συνθήκες κανονικής λειτουργίας, λαµβανοµένου υπόψη του συντελεστή ετεροχρονισµού. 5. Συµβατότητα: Όλα τα υλικά πρέπει να επιλέγονται έτσι ώστε, κατά την κανονική λειτουργία τους, στην οποία περιλαµβάνονται και οι χειρισµοί τους, να µην έχουν καµιά βλαπτική επίδραση σε άλλα υλικά, ούτε στο σύστηµα τροφοδότησης. ιαφορετικά πρέπει να λαµβάνονται κατάλληλα µέτρα κατά την κατασκευή της εγκατάστασης. 17

18 6. Προσιτότητα: Όλα τα υλικά, στα οποία περιλαµβάνονται και οι ηλεκτρικές γραµµές, πρέπει να τοποθετούνται κατά τρόπο που να διευκολύνεται η εκτέλεση χειρισµών σε αυτά, η επιθεώρηση και η συντήρησή τους και η προσέγγιση στις συνδέσεις τους. Αυτές οι δυνατότητες δεν θα πρέπει να περιορίζονται αισθητά στην περίπτωση τοποθέτησης των υλικών µέσα σε περιβλήµατα. Συστηµα Γείωσης 'Ολα τα µεταλλικά µέρη του κτηρίου (Μηχανολογικοί εξοπλισµοί, φωτιστικά, µεταλλικοί σωλήνες και γενικά οποιαδήποτε συσκευή µπορεί να µεταφέρει ηλεκτρικό ρεύµα), πρέπει να γειωθούν σύµφωνα µε τους κανονισµούς του ΕΛ.Ο.Τ. Ολα τα Ηλεκτρικά κυκλώµατα πρέπει να φέρουν ξεχωριστό αγωγό γείωσης κιτρινοπράσινου χρώµατος - πρώην κίτρινου - (εκτός από τα θωρακισµένα καλώδια). Η διατοµή του αγωγού γείωσης θα καθορίζεται από τα µέσα προστασίας των κυκλωµάτων και την συνολική σύνθετη αντίσταση της εγκατάστασης στο σηµείο του µέσου προστασίας. Η αντίσταση του Ηλεκτροδίου γείωσης κάθε εγκατάστασης δεν πρέπει να ξεπερνά το 0.50Ω, ανεξάρτητα από το κεντρικό µέσον προστασίας της ηλεκτρικής εγκατάστασης. 18

19 Μέρος Α Ηλεκτρολογική µελέτη αίθουσας Μάνος Χατζιδάκις Κεφάλαιο Α1 Συνιστώσες Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων Στο κεφάλαιο αυτό αναφερόµαστε στο λειτουργικό µέρος και στον τρόπο σύνδεσης των ηλεκτρολογικών εξαρτηµάτων που χρησιµοποιούµε στις Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις, τα υλικά που χρησιµοποιούµε στην εγκατάσταση που µελετούµε, καθώς και κάποιους χρήσιµους ορισµούς. Α1.1 Αγωγοί και καλώδια Με το όρο αγωγό, εννοούµε ένα ηλεκτροαγώγιµο σύρµα, γυµνό ή µονωµένο, µέσα από όπου µεταφέρεται ηλεκτρική ενέργεια, δηλαδή διέρχεται το ηλεκτρικό ρεύµα. Με το όρο καλώδιο, εννοούµε το σύνολο δύο ή περισσοτέρων µονωµένων αγωγών, που βρίσκονται µέσα στο ίδιο µονωτικό περίβληµα. Οι αγωγοί κατατάσσονται σε τρεις οµάδες µε βάση το είδος ή τον τρόπο εγκατάστασης αυτής: α) Οµάδα Ι: Τρεις το πολύ ενεργοί αγωγοί µέσα στο ίδιο σωλήνα ή καλώδιο σε ορατή ή χωνευτή εγκατάσταση. β) Οµάδα ΙΙ: Μονοπολικά καλώδια ή µονοπολικοί αγωγοί σε ορατές εγκαταστάσεις, εφόσον το µεταξύ τους διάστηµα δεν είναι µικρότερο από την εξωτερική τους διάµετρο. γ) Οµάδα ΙΙΙ: Σειρίδες των τριών το πολύ ενεργών αγωγών σε ορατή εγκατάσταση και γραµµές προσαγωγής σε κινητές ή φορητές συσκευές. Οι αγωγοί χωρίζονται σε κατηγορίες: α) Ανάλογα µε το αριθµό των κλώνων, σε: 19

20 - Μονόκλωνους, που αποτελούνται από ένα κλώνο και είναι κατασκευασµένοι από χαλκό ή αλουµίνιο και κράµατα τους. - Πολύκλωνους, που αποτελούνται από περισσότερους των δύο κλώνων και είναι κατασκευασµένοι και αυτοί από χαλκό ή αλουµίνιο και τα κράµατα τους. β) Ανάλογα µε το αν έχουν ή όχι µονωτικό περίβληµα, σε: - Γυµνούς, που δεν έχουν συνήθως µονωτικό περίβληµα και χρησιµοποιούνται συνήθως στις συνδέσεις των ηλεκτρικών πινάκων στις, εναέριες γραµµές µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και στην ηλεκτροδότηση ηλεκτρικών µέσων µεταφοράς. - Μονωµένους, που έχουν µονωτικό περίβληµα και χρησιµοποιούνται στην εγκατάσταση γραµµών φωτισµού, κίνησης, συνδέσεις ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ. Στις Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις το χρώµα των αγωγών δείχνει και το είδος τους. Πιο συγκεκριµένα χρησιµοποιούνται: - Μαύρο-Καφέ: στους αγωγούς των φάσεων - Γαλάζιο: στον αγωγό του ουδετέρου - Πρασινοκίτρινο: στον αγωγό της γείωσης Τα χρώµατα των αγωγών στις Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις πρέπει να τηρούνται αυστηρά, γιατί έχουν καθοριστικό ρόλο: - Στη σωστή λειτουργία της εγκατάστασης - Στην ασφάλεια της εγκατάστασης - Στην ασφάλεια του ανθρώπινου παράγοντα Στους πίνακες 1 και 2, δείχνουµε την διάκριση των αγωγών κατά τις προδιαγραφές ΕΛ.Ο.Τ και την ονοµατολογία καλωδίων Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων µε µόνωση P.V.C και ελαστικό. 20

21 Πίνακας 1 ιάκριση αγωγών κατά τις προδιαγραφές ΕΛ.Ο.Τ. 21

22 Πίνακας 2 Καλώδια Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων µε µόνωση PVC και ελαστικό Στην εγκατάσταση µας ο τύπος καλωδίου που χρησιµοποιούµε είναι H05V-U, ανήκουν στην οµάδα Ι και οι αγωγοί µας είναι µονόκλωνοι µε µονωτικό περίβληµα. A1.1.1 Αναγνώριση του ουδετέρου αγωγού και του αγωγού προστασίας Ο ουδέτερος αγωγός και ο αγωγός προστασίας πρέπει να είναι αναγνωρίσιµοι από το χρωµατισµό τους, σύµφωνα µε τα Πρότυπα ΕΝ και ΕΛ.Ο.Τ HD

23 (διπλός χρωµατισµός κιτρινοπράσινο για τον αγωγό προστασίας, χρώµα κυανό για τον ουδέτερο). εν επιτρέπεται στις ηλεκτρικές γραµµές (εκτός από τις προοριζόµενες αποκλειστικά για κυκλώµατα τηλεπικοινωνίας ή µετρήσεων) η χρήση αγωγών µε χρώµα πράσινο ή κίτρινο. Σε κυκλώµατα που δεν περιλαµβάνουν αγωγό προστασίας: - στην περίπτωση γραµµών που αποτελούνται από µονοπολικά καλώδια (µονωµένοι αγωγοί) δεν πρέπει να χρησιµοποιείται καλώδιο µε διπλό χρωµατισµό πράσινο/κίτρινο. - στην περίπτωση πολυπολικών καλωδίων δεν πρέπει να γίνεται χρήση καλωδίων που έχουν ένα πόλο µε διπλό χρωµατισµό πράσινο / κίτρινο. Εντούτοις αν δεν υπάρχουν διαθέσιµα παρά µόνο καλώδια που περιλαµβάνουν ένα πόλο µε διπλό χρωµατισµό πράσινο / κίτρινο, είναι επιτρεπτή η χρησιµοποίησή τους, υπό τον όρο ότι δεν θα χρησιµοποιείται αυτός ο πόλος. Σε κυκλώµατα που δεν περιλαµβάνουν ουδέτερο αγωγό: - στην περίπτωση γραµµών που αποτελούνται από µονοπολικά καλώδια (µονωµένοι αγωγοί) δεν πρέπει να χρησιµοποιείται καλώδιο µε χρώµα ανοιχτό µπλε. - στην περίπτωση πολυπολικών καλωδίων, αν υπάρχει πόλος που έχει χρώµα ανοιχτό µπλε, αυτός µπορεί να χρησιµοποιείται (µόνο για ορισµένες εφαρµογές που είναι υπό καθορισµό) για οποιαδήποτε άλλη χρήση, εκτός από αγωγός προστασίας. Α1.1.2 Υπολογισµός διατοµής αγωγών Το βασικό χαρακτηριστικό µέγεθος των αγωγών γραµµών και καλωδίων µιας Ε.Η.Ε χαµηλής τάσης είναι η διατοµή (mm 2 ). Στο εµπόριο υπάρχουν µόνο συγκεκριµένες τυποποιηµένες τιµές διατοµής αγωγών. Η διατοµή επιλέγεται ίση (ή φυσικά µεγαλύτερη) µε µια ελάχιστη διατοµή, διαφορετική για τα 3 κριτήρια που πρέπει να πληρούνται, που είναι: - Ασφαλής Λειτουργία: Οι αγωγοί πρέπει να έχουν αρκετή µηχανική αντοχή ώστε να αντέχουν τις µηχανικές καταπονήσεις, χωρίς κίνδυνο να σπάσουν, κατά την διάρκεια εγκατάστασης και λειτουργίας. Η θερµική αντοχή στις θερµικές καταπονήσεις εξασφαλίζεται µε την επιλογή µιας ελάχιστης διατοµής. - Καλή Λειτουργία: Η πτώση τάσης (V) που παρουσιάζεται µεταξύ των άκρων του αγωγού δεν πρέπει να υπερβαίνει υπερβολικά µια τιµή (για 23

24 εγκαταστάσεις κίνησης: 3% της ονοµαστικής τάσης από το µετρητή µέχρι τη λήψη ρεύµατος και 1% της ονοµαστικής τάσης για κυκλώµατα φωτισµού και ρευµατοδοτών) για την καλή λειτουργία των συσκευών και εξασφαλίζεται µε την επιλογή µιας ελάχιστης διατοµής. - Οικονοµική Λειτουργία: Η απώλεια ισχύος και κατά επέκταση η απώλεια ενέργειας στη γραµµή λόγω µετατροπής µέρους της ηλεκτρικής ενέργειας σε θερµότητα είναι τόσο µικρότερη όσο µικρότερη είναι η αντίσταση των αγωγών (τύπου H05V-U που χρησιµοποιούνται στην εγκατάσταση που µελετούµε), δηλαδή όσο µεγαλύτερη είναι η διατοµή αυτών. Αύξηση όµως της διατοµής σηµαίνει και αντίστοιχη αύξηση του κόστους της γραµµής A1.1.3 ιατοµή Ασφαλούς Λειτουργίας: Η διατοµή µε κριτήριο την εξασφάλιση επαρκούς µηχανικής αντοχής αγωγών προκύπτει - χωρίς κανένα υπολογισµό - µε την επιλογή τιµών ίσων ή µεγαλύτερων από συγκεκριµένες ελάχιστες επιτρεπόµενες διατοµές, που καθορίζονται από κανονισµούς. Αν από άλλα κριτήρια προκύψει διατοµή µικρότερη από τις ελάχιστες επιτρεπόµενες για λόγους µηχανικής αντοχής, τότε λαµβάνεται η ελάχιστη επιτρεπόµενη τιµή. Σε δεδοµένη διατοµή αγωγού αντιστοιχεί µια µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση (Μ.Ε.Ε) συνεχούς ροής ρεύµατος, ενώ αντίστοιχα, σε δεδοµένη ένταση ρεύµατος που θέλουµε να µεταφέρουµε µέσω του αγωγού αντιστοιχεί µια ελάχιστη διατοµή αγωγού. Ο προσδιορισµός της διατοµής µε κριτήριο τη θερµική αντοχή έχει κωδικοποιηθεί στους κανονισµούς ως εξής: Οι κανονισµοί αφορούν µονωµένους αγωγούς και καλώδια χαµηλής τάσεως µε µόνωση PVC ή κοινό ελαστικό µε µέγιστη επιτρεπόµενη θερµοκρασία 60 C. Σύµφωνα µε τους KEHE, για κάθε τιµή (τυποποιηµένης) διατοµής, η µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση συνεχούς ροής για χάλκινους αγωγούς Ε.Η.Ε., ώστε η θερµοκρασία της µόνωσης να µην υπερβεί τους 60 ο C καθορίζεται κατά βάση από τις τιµές που αναγράφονται στο πίνακα 4, σε συνδυασµό όµως µε τις εξής επιπλέον παρατηρήσεις: - Ο αγωγός γειώσεως δεν υπολογίζεται ως ενεργός αγωγός. Επίσης, σε τριφασικές γραµµές µε ουδέτερο, ο ουδέτερος δεν θεωρείται ενεργός αγωγός. Οι τιµές του πίνακα 3, αναφέρονται σε θερµοκρασία περιβάλλοντος 30 ο C και οριακή ανύψωση της θερµοκρασίας του αγωγού, υπό συνεχή ροή, ίση προς 30 ο C (δηλαδή, συνολικά µέγιστη θερµοκρασία της µόνωσης του αγωγού 60 ο C). Για θερµοκρασίες περιβάλλοντος άνω των 30 ο C, η επιτρεπόµενη ένταση περιορίζεται σε ποσοστά που φαίνονται στο πίνακα 4, έτσι ώστε η µέγιστη θερµοκρασία της µόνωσης του αγωγού να µην υπερβεί την τιµή των 60 ο C 24

25 Πίνακας 3 Μέγιστη επιτρεπόµενη ένταση συνεχούς ροής για χάλκινους αγωγούς µε µόνωση από PVC ή ελαστικό Πίνακας 4 Συντελεστές διορθώσεως του πίνακα 3 για θερµοκρασίες περιβάλλοντος άνω των 30 0 C - Αν το πλήθος των ενεργών αγωγών υπερβαίνει τους τρεις, η µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση κάθε αγωγού περιορίζεται για 4 έως 6 ενεργούς αγωγούς στο 80% και για 7 έως 9 ενεργούς στο 70 % των τιµών του πρώτου πίνακα. - Για αγωγούς αλουµινίου, η επιτρεπόµενη ένταση συνεχούς ροής πρέπει να λαµβάνεται ίση προς το 80% της τιµής που αντιστοιχεί σε χάλκινο αγωγό της ίδιας διατοµής. Τούτο, διότι η ειδική αντίσταση του αλουµινίου είναι µεγαλύτερη κατά 56% περίπου εκείνης του χαλκού. Αντίστροφα, χάλκινος 25

26 αγωγός µπορεί να υποκατασταθεί από αγωγό αλουµινίου διατοµής µεγαλύτερης κατά 56% περίπου εκείνης του χάλκινου. - Η µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση συνεχούς ροής για γυµνούς αγωγούς διατοµής 50mm 2 για χαλκό και 70mm 2 για αλουµίνιο καθορίζεται από τις τιµές της ΟΜΑ ΑΣ ΙΙ πίνακα 3. Σε µικτά συγκροτήµατα µονωµένων και γυµνών αγωγών, οι γυµνοί αγωγοί υπάγονται στην ίδια οµάδα µε τους µονωµένους. Για γυµνούς αγωγούς πολύ µεγάλων διατοµών όπως π.χ για ζυγούς (µπάρες) πινάκων κ.λπ. σαν µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση συνεχούς ροής µπορεί γενικώς να ληφθεί 1.5 A/mm 2. A1.1.4 ιατοµή Καλής Λειτουργίας: Η ωµική αντίσταση R και η επαγωγική αντίδραση Χ L που έχουν οι γραµµές µιας εγκατάστασης προκαλούν πτώση τάσης κατά µήκος αυτής, ιδιαίτερα αν το µήκος της γραµµής είναι µεγάλο. Η διακύµανση της τάσης είναι ανεπιθύµητη γιατί οι ηλεκτρικές συσκευές είναι κατασκευασµένες να λειτουργούν σε µια ορισµένη τάση, την ονοµαστική. Όταν η πτώση τάσης είναι µεγάλη, τα διάφορα φορτία παρουσιάζουν πρόβληµα καλής λειτουργίας σε τροφοδοσία µε µειωµένη τάση. Έτσι, µειωµένη τάση στα µεν φορτία φωτισµού σηµαίνει µείωση της εκπεµπόµενης φωτεινής ακτινοβολίας, στα δε φορτία κινήσεως σηµαίνει λειτουργία µε µειωµένη ισχύ. Για αυτό οι κανονισµοί καθορίζουν σαν µέγιστη επιτρεπόµενη πτώση τάσης από το µετρητή µέχρι τη λήψη ρεύµατος 3% (11.4V) επί της ονοµαστικής τάσεως. Εν τούτοις στους Κ.Ε.Η.Ε το όριο αυτό ειδικά για κυκλώµατα φωτισµού και ρευµατοδοτών είναι 1% επί της ονοµαστικής εντάσεως (2.2V). Α1.2 Σωλήνες - ιακλαδώσεις Τ και κουτιά διακλαδώσεων Ο σκοπός της ύπαρξης των σωληνώσεων είναι να προστατεύουν τους αγωγούς και τα καλώδια από µηχανικές ζηµιές. Οι σωλήνες χωρίζονται: α) Ανάλογα µε τον τρόπο τοποθέτησης τους, σε: - Ορατούς: είναι αυτοί που τοποθετούνται πάνω στο εξωτερικό µέρος των επιφανειών. - Χωνευτούς: είναι αυτοί που τοποθετούνται στο εσωτερικό µέρος τοίχων, ορόφων, δαπέδων κ.λπ. - β) Ανάλογα µε το υλικό κατασκευής τους, σε: 26

27 - Μονωτικούς: είναι κατασκευασµένοι από µονωτικό υλικό ή έχουν εσωτερική µονωτική επένδυση. - Μη µονωτικούς: είναι κατασκευασµένοι από µη µονωτικό υλικό, δηλαδή δεν έχουν εσωτερική µονωτική επένδυση. Οι διακλαδώσεις Τ και τα κουτιά διακλαδώσεων χρησιµοποιούνται στις διακλαδώσεις των σωλήνων. Έχουν πώµα που κλείνει βιδωτά ή πρεσσαριστά. Υπάρχουν σε δυο τύπους: α) Πλαστικά, που είναι από θερµοπλαστική ύλη PVC και χρησιµοποιούνται στις χωνευτές εγκαταστάσεις. β) Μεταλλικά, που είναι χαλύβδινα και χρησιµοποιούνται στις ορατές εγκαταστάσεις. Αφού υπολογιστεί η διατοµή των αγωγών και το πλήθος των αγωγών της γραµµής, επιλέγεται η διάµετρος των σωλήνων αν βέβαια οι αγωγοί πρόκειται να τοποθετηθούν σε σωλήνες. Όταν πρόκειται να εγκατασταθούν εντός σωλήνων αγωγοί µεγαλύτερης διατοµής ή περισσότεροι αγωγοί, οι σωλήνες πρέπει να παρουσιάζουν επαρκή εσωτερική διάµετρο κατά τρόπο ώστε η έλξη των αγωγών εντός των σωλήνων να µπορεί να γίνει ευχερώς και χωρίς να φθαρεί η µόνωση των αγωγών. Στη συνέχεια, ανάλογα µε τη διάµετρο των σωλήνων και το πλήθος των απαιτούµενων διακλαδώσεων επιλέγονται τα απαιτούµενα κουτιά διακλαδώσεων, εντός των οποίων γίνονται οι συνδέσεις των αγωγών που διακλαδώνονται. εν επιτρέπεται καµία σύνδεση αγωγών µέσα στους σωλήνες. Τα πώµατα των κουτιών διακλαδώσεων πρέπει να εµποδίζουν την είσοδο σκόνης (στυπιοθλίπτες). Οι ακροδέκτες µέσα στα κουτιά πρέπει να εξασφαλίζουν καλή επαφή που δεν αλλοιώνεται µε την πάροδο του χρόνου. Στην εγκατάσταση µας οι σωλήνες µας είναι χωνευτοί και είναι κατασκευασµένοι από µονωτικό υλικό. Είναι δηλαδή ενισχυµένοι πλαστικοί σωλήνες κατασκευασµένοι από θερµοπλαστική ύλη PVC και έχουν µεγαλύτερη µηχανική αντοχή από τους απλούς πλαστικούς σωλήνες. Επίσης οι διακλαδώσεις Τ και τα κουτιά διακλάδωσης είναι πλαστικού τύπου κατασκευασµένα από θερµοπλαστική ύλη PVC. Α1.3 Όργανα προστασίας - ιακόπτες Η ηλεκτρική εγκατάσταση σχεδιάζεται για την εξυπηρέτηση συγκεκριµένων φορτίων και λειτουργεί οµαλά υπό κανονικές συνθήκες φορτίσεως. Σε µη κανονικές συνθήκες (π.χ υπερφόρτιση, σφάλµα) προκύπτουν υπερεντάσεις, δηλαδή αύξηση του ρεύµατος πέραν του κανονικού (που συνίσταται είτε σε ρεύµατα υπερφορτίσεως είτε σε ρεύµατα βραχυκυκλώσεως) µε αποτέλεσµα έκλυση υπερβολικής θερµότητας. Τότε είναι δυνατόν να προκύψουν απαράδεκτα υψηλές θερµοκρασίες για τον εξοπλισµό µε 27

28 πιθανούς κινδύνους, όπως µείωση της διάρκειας ζωής ή/και καταστροφή του, πυρκαγιές, εκρήξεις ηλεκτροπληξίες κ.α. Τα µέτρα πρόληψης συνίστανται στην παρεµβολή κατάλληλων διατάξεων προστασίας. Τα όργανα προστασίας (ασφάλειες αυτόµατες ή µη, αυτόµατοι διακόπτες - µικροαυτόµατοι) έναντι υπερεντάσεων, πρέπει σε περίπτωση οποιασδήποτε υπερεντάσεως, να επιτελούν την έγκαιρη απόζευξη γραµµών, µηχανηµάτων, συσκευών και εν γένει τµηµάτων εγκαταστάσεων που προστατεύουν, µε τέτοιο τρόπο ώστε να αποκλείεται οποιοσδήποτε κίνδυνος για τους ανθρώπους ή το περιβάλλον καθώς και οποιαδήποτε βλάβη των προστατευόµενων εγκαταστάσεων. Τα όργανα προστασίας συγκροτούνται βασικά από στοιχεία προστασίας (τηκτά ασφαλειών που προστατεύουν από βραχυκυκλώµατα, θερµικά στοιχεία που προστατεύουν από υπερεντάσεις και υπερφορτίσεις, ηλεκτροµαγνητικά στοιχεία που προστατεύουν από µικρά βραχυκυκλώµατα), των οποίων η αρχή λειτουργίας στηρίζεται στην αύξηση του ρεύµατος ή της θερµοκρασίας πέραν µιας ορισµένης τιµής. Τα στοιχεία προστασίας πρέπει να έχουν χαρακτηριστικές εντάσεως-χρόνου τέτοιες ώστε να επενεργούν και να διακόπτουν το κύκλωµα προτού τα προστατευόµενα στοιχεία υποστούν βλάβη. Τα όργανα προστασίας επιλέγονται πρωτίστως µε βάση: α) Την ονοµαστική ένταση. Υπάρχουν τυποποιηµένες τιµές ονοµαστικών εντάσεων για τα όργανα προστασίας, όπως φαίνονται στον πίνακα 5, µε κάποιες επιπλέον παρατηρήσεις: β) - Οι τιµές του πίνακα αφορούν ασφάλειες, µικροαυτόµατους και αυτόµατους διακόπτες. - εν σηµαίνει ότι για κάθε όργανο προστασίας υπάρχουν όλες οι παραπάνω τιµές. - Η πιο πάνω τυποποίηση ισχύει και για τις ονοµαστικές εντάσεις διακοπτών. γ) Την ικανότητα διακοπής. Αυτή δεν πρέπει να είναι µικρότερη από την ένταση του ρεύµατος βραχυκυκλώσεως στο σηµείο εγκαταστάσεως του οργάνου, εκτός εάν είναι εγκατεστηµένο σε σειρά άλλο όργανο που διαθέτει την απαιτούµενη ικανότητα διακοπής και λειτουργεί ενωρίτερα. Γίνεται συνήθως δεκτό ότι οι συγκεκριµένες ασφάλειες έχουν την απαιτούµενη ικανότητα διακοπής. 28

29 Πίνακας 5 Τυποποιηµένες τιµές ονοµαστικών εντάσεων οργάνων προστασίας και διακοπτών A1.3.1 Προστασία γραµµών µε ασφάλειες: Οι ασφάλειες τοποθετούνται στην αρχή της γραµµής ή του καλωδίου που πρόκειται να προστατεύσουν. Όταν κατά τη διαδροµή γραµµής η µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση ελαττώνεται από κάποιο σηµείο και εφεξής, είτε επειδή µειώθηκε η διατοµή είτε επειδή χρησιµοποιήθηκαν αγωγοί της ίδιας µεν διατοµής αλλά που ανήκουν σε άλλη οµάδα του πίνακα 3, τότε το σηµείο αυτό πρέπει να αντιστοιχεί στη νέα µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση των αγωγών. Κάθε γραµµή, καλώδιο ή συσκευή κατανάλωσης µπορεί να προστατεύεται µέσω ασφαλειών τόσο έναντι ρευµάτων υπερφορτίσεως όσο και έναντι ρευµάτων βραχυκυκλώσεως. Στους Κ.Ε.Η.Ε για λόγους απλουστεύσεως γίνεται δεκτό ότι η ονοµαστική ένταση των ασφαλειών λαµβάνεται το πολύ ίση προς τη µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση του προστατευόµενου αγωγού. Χρειάζεται ωστόσο προσοχή διότι είναι δυνατόν σε οριακές περιπτώσεις, ένας αγωγός να µην προστατεύεται µε µια ασφάλεια που έχει επιλεγεί σύµφωνα µε τον κανονισµό. Έτσι δεδοµένου ότι α) υπάρχουν µόνο τυποποιηµένες ονοµαστικές εντάσεις ασφαλειών σε συγκεκριµένες τιµές οι οποίες µάλιστα απέχουν αισθητά µεταξύ τους, β) οι ασφάλειες δεν τήκονται στην ονοµαστική τους ένταση I n αλλά σε µεγαλύτερη τιµή, τότε αν σύµφωνα µε τον παραπάνω κανονισµό προκύψει ασφάλεια µε τιµή I n µικρότερη αλλά παραπλήσια ή ακόµα χειρότερα µε τιµή ίση µε τη µέγιστη επιτρεπόµενη ένταση του αγωγού είναι πιθανόν, σε µια µικρή σχετικά µόνιµη υπερφόρτιση µε τιµή τέτοια ώστε να µην τήκεται η ασφάλεια, να καταπονείται η µόνωση του αγωγού. Στην περίπτωση αυτή καθώς και σε κάθε άλλη περίπτωση που δεν εξασφαλίζεται η προστασία, είτε επιλέγουµε ασφάλεια µε µικρότερη I n (οπότε ο αγωγός από τη µια προστατεύεται και δεν υπερθερµαίνεται, από την άλλη όµως στραγγαλίζεται η ισχύς που θα µπορούσε να διέλθει µέσω του αγωγού), είτε (συνηθέστερα) χρησιµοποιούµε αγωγό κατά µια βαθµίδα µεγαλύτερο στην κλίµακα των τυποποιηµένων τιµών. Οι ηλεκτρικοί διακόπτες είναι εξαρτήµατα εξυπηρέτησης της λειτουργίας των ηλεκτρικών κυκλωµάτων. Αυτοί συνδέουν, αποσυνδέουν ή αλλάζουν την σύνδεση ενός ηλεκτρικού κυκλώµατος. ιαχωρίζονται σε χειροκίνητους διακόπτες και αυτόµατους διακόπτες και ανάλογα µε το ηλεκτρικό κύκλωµα που εξυπηρετούν χωρίζονται σε διακόπτες: 29

30 α) Τοίχου, για κυκλώµατα φωτισµού και η τοποθέτηση τους γίνεται συνήθως σε ύψος γύρω στο 0.8m από την επιφάνεια του δαπέδου. ιακρίνονται σε απλούς διακόπτες, διακόπτες διαδοχής, διακόπτες εναλλαγής κ.λπ. β) Πίνακα, που ελέγχουν ηλεκτρικά κυκλώµατα όλων των γραµµών µιας Ε.Η.Ε (γενικός διακόπτης) ή µιας γραµµής Ε.Η.Ε (µερικώς διακόπτης) γ) Ειδικών χρήσεων, που ελέγχουν ηλεκτρικά κυκλώµατα ειδικών επιµέρους µορφών εγκαταστάσεων. Α1.4 Πίνακες διανοµής Οι πίνακες χρησιµοποιούνται για την τροφοδότηση και το έλεγχο λειτουργίας της εγκατάστασης καθώς και για τη διανοµή της Ηλεκτρικής Ενέργειας σε διάφορα κυκλώµατα. Οι πίνακες διακρίνονται σε: α) Γενικοί πίνακες διανοµής β) Πίνακες φωτισµού γ) Πίνακες κίνησης Πίνακας διανοµής 30

31 Στο εσωτερικό των πινάκων διανοµής βρίσκονται τα όργανα προστασίας και ελέγχου των κυκλωµάτων που αυτοί τροφοδοτούν (διακόπτες φορτίου, αυτόµατες ασφάλειες, ραγοδιακόπτες, αυτόµατοι διακόπτες φορτίου, ρελαί ισχύος όργανα µέτρησης κ.α.) Από το µετρητή της Ηλεκτρικής Ενέργειας του χώρου, που είναι το σηµείο µέχρι το οποίο γίνεται η παροχή Ηλεκτρικής Ενέργειας από την εκάστοτε βιοµηχανία ηλεκτρικού ρεύµατος και ο οποίος εγκαθίσταται όπως προβλέπεται σε ένα κοντινό σηµείο του κτιρίου αναχωρούν κύριες γραµµές (γραµµές µετρητή-πίνακα), προορισµός των οποίων είναι η µεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας στα διάφορα τµήµατα του κτιρίου και καταλήγουν στους γενικούς πίνακες (ΓΠ) διανοµής. Ο ρόλος τους είναι διττός. Από την µια σε αυτούς ενσωµατώνονται όλα τα όργανα που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία, προστασία και έλεγχο (διακόπτες, ασφάλειες κλπ) της εγκατάστασης που ακολουθεί και από την άλλη χρησιµοποιούνται για την διανοµή της ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι µέσω ζυγών διακλαδώσεως και κατάλληλων ακροδεκτών, οι κύριες γραµµές διακλαδίζονται σε δευτερεύουσες γραµµές. Αυτές είτε συνιστούν κυκλώµατα διακλαδώσεως στα οποία συνδέονται άµεσα συσκευές καταναλώσεως, που είναι και οι τελικοί αποδέκτες της ηλεκτρικής ενέργειας, είτε τροφοδοτούν υποπίνακες (ΥΠ). Η επιλογή του µεγέθους ενός πίνακα διανοµής γίνεται µε κριτήριο την ισχύ παροχής ( A, kva) και από το αριθµό των επιµέρους κυκλωµάτων. Το είδος του πίνακα διανοµής εξαρτάται από το βαθµό προστασίας και από το περιβάλλον που θα τον τοποθετήσουµε. Στην αίθουσα της χορωδίας Μάνος Χατζιδάκις είναι εγκατεστηµένοι 3 µονοφασικοί πίνακες διανοµής από τους οποίους αναχωρούν όλες οι γραµµές που τροφοδοτούν τον φωτισµό και τους ρευµατοδότες στο χώρο. Τα αντίστοιχα ηλεκτρολογικά σχέδια 3-8 βρίσκονται στο παράρτηµα. Α1.5 Γραµµή µετρητή - πίνακα / Παροχή Η διατοµή της γραµµής µετρητή - γενικού πίνακα και η γενική ασφάλεια προσδιορίζονται όπως ακριβώς και τα αντίστοιχα µεγέθη των επιµέρους κυκλωµάτων διακλαδώσεως, δηλαδή µε βάση την ένταση του ρεύµατος που αναµένεται να διέρχεται από τους αγωγούς στη γραµµή αυτή, η οποία κατ' αρχήν είναι ίση µε το άθροισµα των εντάσεων όλων των κυκλωµάτων διακλαδώσεως. Η γραµµή µετρητή - πίνακα προστατεύεται µόνο έναντι βραχυκυκλώµατος από τις ασφάλειες ή το µικροαυτόµατο του µετρητή, ενώ η προστασία της έναντι υπερφόρτισης εξασφαλίζεται από τις αυτόµατες ασφάλειες του κεντρικού πίνακα της Η.Ε. Για την ηλεκτροδότηση κάθε Ε.Η.Ε χαµηλής τάσης, κατασκευάζεται µια από τις 'τυποποιηµένες' παροχές της βιοµηχανίας ηλεκτρικού ρεύµατος, µονοφασικές ή τριφασικές. Έτσι για την µονοφασική παροχή της εγκατάστασης µας, τοποθετείται στο µετρητή ασφάλεια 35Α (ή µικροαυτόµατος 40Α). Η γενική ασφάλεια µπορεί να είναι 35Α ή 25Α. 31

32 A1.6 Σύστηµα Πυρανίχνευσης Ο πίνακας ελέγχου πυρανίχνευσης, σύµφωνα µε την κείµενη Νοµοθεσία (Π. ιάταξη 3/1980 Παράρτηµα Α'), πρέπει σε γενικές γραµµές να περιλαµβάνει: - Ισάριθµες ενδείξεις περιοχών (Ζωνών), ανάλογα µε το µέγεθος του συστήµατος, του προστατευόµενου χώρου του κτιρίου. - Κύρια και εφεδρική ηλεκτρική τροφοδοσία χαµηλής τάσης. Η εφεδρική τροφοδοσία να επαρκεί για συναγερµό τριάντα (30') πρώτων λεπτών της ώρας και αναµονή εν ηρεµία 72 ωρών. - Σύστηµα αυτόµατης επανάταξης της λειτουργίας σφάλµατος (Fault). - Σύστηµα επιτήρησης των βλαβών των γραµµών από βραχυκύκλωµα και διακοπή των κυκλωµάτων µε επιλογικό διακόπτη εντοπισµού βλάβης. - Σύστηµα αφεσβέσεως φωτεινών επαναληπτών. - Ηχητικά όργανα συναγερµού (Fire Alarm) και βλάβης (Fault). Όλα τα πιο πάνω, όπως και πολλές άλλες σηµαντικές λειτουργίες, προβλέπονται στις τεχνικές προδιαγραφές του Εναρµονισµένου Προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ54 που ισχύει για τους πίνακες πυρανίχνευσης, όπως βελτιώνονται και εναρµονίζονται χρονολογικά στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο NANDO. Οι σηµαντικότερες τεχνικές προδιαγραφές που προβλέπονται από τα πιο πάνω πρότυπα, είναι οι ακόλουθες: Ο πίνακας πυρανίχνευσης πρέπει για κάθε περιοχή (Ζώνη), να εµφανίζει τις εξής ειδικές ενδείξεις: - Την ενεργοποίηση κάθε ζώνης σε συναγερµό (FIRE ALARM) µε κόκκινη ένδειξη. - Την διακοπή της καλωδίωσης της ζώνης (OPEN CIRCUIT FAULT) µε κίτρινη ένδειξη. - Την βραχυκύκλωση της καλωδίωσης της Ζώνης (SHORT CIRCUIT FAULT) µε κίτρινη ένδειξη. - Την παράκαµψη κάθε ζώνης (By pass) µε την ένδειξη της αποµόνωσης αυτής (DISABLED ή ISOLATED). Επίσης, πρέπει να διαθέτει ειδικές ενδείξεις για επιτηρούµενο κύκλωµα µεταφοράς σήµατος για τηλεφωνική µετάδοση µε ενδείξεις σφάλµατος και αποµόνωσης (DIALLER CIRCUIT), επιτηρούµενο κύκλωµα µεταφοράς σφάλµατος µε ενδείξεις σφάλµατος και αποµόνωσης (FAULT CIRCUIT) και δύο επιτηρούµενα κυκλώµατα συναγερµού (ALARM CIRCUITS) ανά 12 Ζώνες. Επιτηρούµενο κύκλωµα, είναι το ηλεκτρικό κύκλωµα του οποίου ανιχνεύεται αυτόµατα, η διακοπή και η βραχυκύκλωση. Εκτός από τις πιο πάνω λειτουργίες, οι οποίες εξασφαλίζουν την ασφαλή λειτουργία και συντήρησή του, πρέπει ο πίνακας να διαθέτει και γενικές ενδείξεις συναγερµού φωτιάς (Fire Alarm) και ειδοποίησης σφάλµατος (Fault), βλάβης ή 32

33 χαµηλής τάσης των συσσωρευτών (Battery Fault/Low Battery Fault) και επαφής των καλωδιώσεων του συστήµατος µε την γή (Ground Fault). Ο πίνακας πυρανίχνευσης, σύµφωνα µε το Εναρµονισµένο Προτύπο ΕΛΟΤ ΕΝ54, πρέπει να διαθέτει επίσης τα εξής χειριστήρια: Γενικά Χειριστήρια: - Πλήκτρο Επανάταξης σε Ηρεµία (RESET BUTTON). - Πλήκτρο Σίγησης των Κυκλωµάτων Συναγερµού (ALARMS) και του Βοµβητή Σφάλµατος (SILENCE BUTTON). - Πλήκτρο ελέγχου καλής λειτουργίας όλων των οπτικών ενδείξεων και του βοµβητή (TEST BUTTON). Ειδικά Χειριστήρια: - Πλήκτρο Αποµόνωσης κυκλωµάτων συναγερµού (ALARM CIRCUITS DISABLED). - Πλήκτρο Αποµόνωσης κυκλώµατος τηλεφωνικού ειδοποιητή (DIALLER CIRCUIT DISABLED). - Πλήκτρο Αποµόνωσης κυκλώµατος µεταφοράς σφάλµατος (FAULT CIRCUIT DISABLED). - Ισάριθµα πλήκτρα παράκαµψης συναγερµού των Ζωνών πυρανίχνευσης (ZONE DISABLED). Όλοι οι πιο πάνω χειρισµοί, πρέπει να πραγµατοποιούνται από ανειδίκευτο χρήστη σε ανάλογο επίπεδο πρόσβασης, µεταξύ τεσσάρων επιπέδων πρόσβασης που προβλέπει το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ54. Γι' αυτό όλα τα χειριστήρια πρέπει να ενεργοποιούνται µε ειδικό κλειδοδιακόπτη ή µε κωδικό πρόσβασης ή να προστατεύονται από ειδική διαφανή πόρτα. Σύµφωνα µε το Εναρµονισµένο Προτύπο ΕΛΟΤ ΕΝ54, το σύστηµα ηλεκτρικής τροφοδοσίας και φόρτισης του πίνακα πυρανίχνευσης, πρέπει να είναι ικανό για την απρόσκοπτη λειτουργία του πίνακα και των συσκευών πυρανίχνευσης, όπως επίσης και για την φόρτιση κατάλληλου µεγέθους συσσωρευτή, ο οποίος θα επαρκεί, χωρίς την ύπαρξη κύριας παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος, σε περίπτωση συναγερµού για την λειτουργία των οπτικοακουστικών συσκευών για διάρκεια τριάντα πρώτων λεπτών της ώρας (30') και για λειτουργία εν ηρεµία 72 ωρών του πίνακα πυρανίχνευσης. Οι ανιχνευτές καπνού πρέπει να είναι σύµφωνοι µε το Εναρµονισµένο Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ54, όπως βελτιώνεται και εναρµονίζεται χρονολογικά στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο NANDO (αναζητήστε και γράψτε το τελευταίο εναρµονισµένο πρότυπο). Πρέπει να διαθέτουν δύο ενδείκτες (LED) εντοπισµού θέσης και οπτική ένδειξη της λειτουργίας τους στην κατάσταση της ηρεµίας. 33

34 A1.6.1 Είδη Ανιχνευτών: 1) Ανιχνευτές Φωτοηλεκτρικοί Συνδέονται µε διπολικό καλώδιο σ' έναν από τους βρόγχους του κεντρικού πίνακα και είναι µοναδιαίας διεύθυνσης (addressable). Οι ανιχνευτές χρησιµοποιούν την φωτοηλεκτρική αρχή για τη µέτρηση πυκνότητας καπνού και στέλνουν στον πίνακα, κατόπιν εντολής του, πληροφορίες σχετικές µε το αναλογικό ύψος της πυκνότητας καπνού. Οι ανιχνευτές τοποθετούνται στην οροφή πάνω σε βάση (που είναι κοινή για όλους τους τύπους των χρησιµοποιουµένων ανιχνευτών). Εχουν τη δυνατότητα ελέγχου τους κατά τον οποίο δηµιουργούν κατάσταση συναγερµού και τον αναφέρουν στον κεντρικό πίνακα. Ενας τέτοιος έλεγχος µπορεί να γίνει τοπικά, στον ίδιο τον ανιχνευτή, µε την ενεργοποίηση ενός µαγνητικού διακόπτη ή κατόπιν εντολής από τον πίνακα. Οι ανιχνευτές έχουν τη δυνατότητα καθορισµού της διεύθυνσης τους καθώς επίσης και έναν εσωτερικό κωδικό αναγνώρισης, µε τον οποίο µπορεί ο πίνακας να αναγνωρίσει τον τύπο τους. Εχουν 2 φωτεινές ενδείξεις για ένδειξη συναγερµού και τάσης. Σε κατάσταση κανονικής λειτουργίας οι φωτεινές ενδείξεις θα πρέπει διαφέρουν (π.χ. να αναβοσβύνουν, για να δείξουν ότι ο ανιχνευτής λειτουργεί κανονικά και ότι είναι σε κανονική επικοινωνία µε τον πίνακα) από την περίπτωση συναγερµού (π.χ. σταθεροποιούνται, µέσω του πίνακα, και οι 2 φωτεινές ενδείξεις, ώστε να ανάβουν συνεχώς). Ο ανιχνευτής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα σύνδεσης αποµακρυσµένου φωτεινού επαναλήπτη και µάλιστα από επαφή πάνω στη βάση του. 2) Ανιχνευτές Ιονισµού Συνδέονται οµοίως µε διπολικό καλώδιο σ' έναν από τους βρόγχους του πίνακα και είναι επίσης µοναδιαίας διεύθυνσης (addressable). Χρησιµοποιούν την αρχή του διπλού θαλάµου ιονισµού γιά τη µέτρηση των προϊόντων της καύσης και στέλνουν στον πίνακα, κατόπιν εντολής του, πληροφορίες σχετικές µε το αναλογικό ύψος των προϊόντων της καύσης. Οι ανιχνευτές τσποθετούνται στην οροφή πάνω σε βάση όµοια µε αυτήν που αναφέρεται στην προηγούµενη παράγραφο. 3) Ανιχνευτές Θερµοδιαφορικοί Συνδέονται µε διπολικό καλώδιο σ' έναν από τους βρόγχους του πίνακα και είναι επίσης µοναδιαίας διεύθυνσης (addressable). Χρησιµοποιούν ένα ηλεκτρονικό αισθητήριο για τη µέτρηση των θερµικών καταστάσεων που δηµιουργούνται από τη φωτιά και στέλνουν στον πίνακα κατόπιν εντολής του, πληροφορίες σχετικές µε το αναλογικό ύψος των θερµικών µετρήσεων. Οι ανιχνευτές τοποθετούνται στην οροφή πάνω σε βάση όµοια µε αυτήν που αναφέρεται σε προηγούµενη παράγραφο. Οι ανιχνευτές καπνού φωτοηλεκτρικού τύπου, λόγω της αρχής λειτουργίας τους και της µικρότερης ευαισθησίας που εµφανίζουν, ενδείκνυνται για την αξιόπιστη λειτουργία τους σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, χωρίς ιδιαίτερο πρόβληµα ψευδοσυναγερµών, ενώ δεν συµβαίνει το ίδιο µε τους ανιχνευτές ιονισµού που εµφανίζουν πολύ µεγαλύτερη ευαισθησία από τους φωτοηλεκτρικούς ανιχνευτές. 34

35 H µέγιστη επιφάνεια κάλυψης ενός ανιχνευτή καπνού, δεν ξεπερνά τα 100 τ.µ. και για λόγους ικανοποιητικής υπερκάλυψης, οι ανιχνευτές καπνού πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση 9 µέτρων µεταξύ τους και 4,5 µέτρων από τον τοίχο. Οι αποστάσεις αυτές µειώνονται ανάλογα, αν µεταξύ των ανιχνευτών παρεµβάλλονται εµπόδια ή το ύψος ανάρτησης υπερβαίνει τα 7,5 µέτρα. Για την τοποθέτηση ανιχνευτών καπνού σε ύψος µεγαλύτερο από 6 µ, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ο χρόνος της πυροσβεστικής επέµβασης. Ο τρόπος επιλογής, εγκατάστασης και περιοδικού ελέγχου των ανιχνευτών καπνού, καθορίζεται από διεθνή πρότυπα σχεδιασµού, εγκατάστασης και περιοδικού ελέγχου, όπως πχ το Βρετανικό Πρότυπο BS5839 Pt1 :1988 και το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προτύπου Pre ΕΝ54. Οι ανιχνευτές θερµότητας πρέπει να είναι σύµφωνοι µε το Εναρµονισµένο Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 54, όπως βελτιώνεται και εναρµονίζεται χρονολογικά στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο NANDO (αναζητήστε και γράψτε το τελευταίο εναρµονισµένο πρότυπο). Πρέπει να διαθέτουν δύο ενδείκτες (LED) εντοπισµού θέσης και οπτική ένδειξη της λειτουργίας τους στην κατάσταση της ηρεµίας. H µέγιστη επιφάνεια κάλυψης ενός ανιχνευτή θερµότητας δεν ξεπερνά τα 50 τ.µ. και για λόγους ικανοποιητικής υπερκάλυψης οι ανιχνευτές καπνού πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση 7,5 µέτρων µεταξύ τους και 3,75 µέτρων από τον τοίχο. Οι αποστάσεις αυτές µειώνονται ανάλογα, αν µεταξύ των ανιχνευτών παρεµβάλλονται εµπόδια ή το ύψος ανάρτησης υπερβαίνει τα 7,5 µέτρα. Η χρήση των ανιχνευτών θερµότητας σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, δεν εξασφαλίζει την έγκαιρη ειδοποίηση του ανυποψίαστου κοινού, γιαυτό οι ανιχνευτές αυτοί δεν θεωρούνται ανιχνευτές διάσωσης ζωής (life sensors), παρά µόνο ανιχνευτές διάσωσης περιουσίας (property sensors). Τα κοµβία χειροκίνητου συναγερµού (αγγελτήρες), εξασφαλίζουν την χειροκίνητη ενεργοποίηση του συστήµατος συναγερµού, σύµφωνα µε την παράγραφο Γ του Παραρτήµατος Α' της Π. ιάταξης 3/1980. Πρέπει να αναρτώνται σε ύψος 1,5 µέτρων από το έδαφος και σε θέσεις τέτοιες, ώστε κανένα σηµείο της προστατευόµενης επιφάνειας να µην απέχει περισσότερο από 61 µέτρα από κοµβίο. Τα κοµβία συναγερµού πρέπει να συµορφώνονται µε το Παράρτηµα 11 του Εναρµονισµένου Προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ54, όπως βελτιώνεται και εναρµονίζεται χρονολογικά στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο NANDO (αναζητήστε και γράψτε το τελευταίο εναρµονισµένο πρότυπο). Τα κοµβία αυτά έχουν το κατάλληλο σχήµα και µέγεθος, πρέπει να διαθέτουν φωτεινή ένδειξη ενεργοποίησης και σύστηµα επανάταξης προσιτό για τον Τελικό Χρήστη. Οι οπτικοακουστικές συσκευές πρέπει να συµµορφώνονται µε το παράρτηµα 3 του Εναρµονισµένου Προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ54, όπως βελτιώνεται και εναρµονίζεται χρονολογικά στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο NANDO (αναζητήστε και γράψτε το τελευταίο εναρµονισµένο πρότυπο). Η λειτουργία των οπτικοακουστικών οργάνων συναγερµού, είναι η σηµαντικότερη για την έγκαιρη προειδοποίηση του κοινού σε περίπτωση φωτιάς. 35

36 Α1.6.2 Προϋποθέσεις για σωστή λειτουργία σειρήνων συναγερµού: - Ελάχιστο επίπεδο έντασης: 65 db/1m ή περισσότερο από το επίπεδο θορύβου του κτιρίου - Ελάχιστος χρόνος λειτουργίας: 30 δευτερόλεπτα - Ελάχιστο επίπεδο έντασης για κοιµώµενους: 75 db/1m - Ελάχιστο επίπεδο θορυβωδών περιοχών: 100 db/1m - Επιλογή πολλών σειρήνων µικρής έντασης - Ελάχιστος αριθµός σειρήνων: 2 - Η συχνότητα ήχου σειρήνων φωτιάς: Hz - Οι πόρτες µειώνουν την έντασης db. ύο τοίχοι µηδενίζουν την ένταση των σειρήνων φωτιάς. - Στα συστήµατα περιουσίας τοποθετείται εξωτερική σειρήνα Σύµφωνα µε ισχύουσες διατάξεις (όπως η Π. ιάταξη 2/1979 για τα Ξενοδοχεία) αλλά και σύµφωνα µε όλα τα διεθνή πρότυπα σχεδιασµού συστηµάτων πυρανίχνευσης, δύο είναι τα βασικά κριτήρια για την λειτουργία του ηχητικού συναγερµού: - Απαγορεύεται η χρήση ηχητικών οργάνων για ειδοποίηση κοινού µε ακουστική ισχύ µεγαλύτερη από 100 db ανά 1m. Για υπνοδωµάτια η ακουστική ισχύς δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 85 db ανά 1m. - Ο ηχητικός συναγερµός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες, τον συναγερµό προειδοποίησης φωτιάς - warning alarm (παλµικός ήχος) και τον συναγερµό εκκένωσης κτιρίου - evacuation alarm (συνεχής ήχος). Επίσης, σε κτίρια µε ευρύ κοινό όπως ξενοδοχεία, κτίρια γραφείων, αίθουσες συγκέντρωσης κοινού, πρέπει να προηγείται µια διαδικασία από την οµάδα πυροπροστασίας που θα εξετάσει το συµβάν πριν από την λειτουργία ηχητικού συναγερµού. Η διαδικασία συναγερµού εκκένωσης του κτιρίου, βρίσκεται στην ευθύνη της οµάδας πυροπροστασίας των κτιρίων και θα πρέπει να πραγµατοποιείται η περιοδική δοκιµαστική λειτουργία της. Απαγορεύεται η αυτόµατη ενεργοποίηση (από την λειτουργία των ανιχνευτών καπνού) των ηχητικών οργάνων σε κτίρια που υπάρχει ανυποψίαστο κοινό. Οι καλωδιώσεις του συστήµατος πυρανίχνευσης, πρέπει να έχουν κατάλληλες διατοµές και οι διαδροµές τους να είναι συγκεκριµένες και εύκολα ελεγχόµενες κατά τον περιοδικό έλεγχο. Συνιστάται η χρήση άκαυστων καλωδίων, µόνον για τις γραµµές των οπτικοακουστικών συσκευών συναγερµού. Επίσης οι γραµµές πυρανίχνευσης και συναγερµού πυρκαγιάς πρέπει να διαχωρίζονται αποτελεσµατικά από τις άλλες ηλεκτρικές γραµµές, ώστε µια βλάβη ηλεκτρικής γραµµής να µην µπορεί να προκαλέσει βλάβη ή ανωµαλία στη λειτουργία αυτών των γραµµών. 36