Πρόλογος... VII Πρόλογος στην πέμπτη έκδοση... VIII Πρόλογος στην τέταρτη έκδοση... IΧ Πρόλογος στην τρίτη έκδοση... ΧI Πρόλογος στη δεύτερη

Transcript

1 Πρόλογος... VII Πρόλογος στην πέμπτη έκδοση... VIII Πρόλογος στην τέταρτη έκδοση... IΧ Πρόλογος στην τρίτη έκδοση... ΧI Πρόλογος στη δεύτερη έκδοση... ΧΙΙ Πρόλογος στο τεύχος Ια της πρώτης έκδοσης... XΙΙΙ Πρόλογος στο τεύχος ΙΙβ της πρώτης έκδοσης... XIV Περιεχόμενα... XV Κυριότερες συντομογραφίες... XXV ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ι... Το οικογενειακό δίκαιο ως μέρος της έννομης τάξης Ορισμός, αντικείμενο, σπουδαιότητα και χαρακτήρας του οικογενειακού δικαίου Τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του οικογενειακού δικαίου... 3 α.. Η υπεροχή του αναγκαστικού χαρακτήρα των διατάξεών του σε συνδυασμό με την ενίσχυση του στοιχείου της ιδιωτικής αυτονομίας... 3 β.. Η ελαστικότητα του οικογενειακού δικαίου... 5 γ.. Η υποχώρηση του εθνικού του χαρακτήρα και το άνοιγμά του στο διεθνές περιβάλλον Ιστορική ανασκόπηση Οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και οι βασικές αρχές του σύγχρονου οικογενειακού δικαίου: Η αρχή της ισότητας των φύλων, η αρχή της προστασίας του συμφέροντος του παιδιού και η αρχή της «κοινωνικοσυναισθηματικής συγγένειας» Πηγές του οικογενειακού δικαίου Οι οικογενειακές σχέσεις και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) ΙΙ.. Οι θεμελιώδεις έννοιες του οικογενειακού δικαίου Η οικογένεια Ο γάμος α.. Η έννοια και η νομική φύση του γάμου β.. Οι βασικές αρχές του δικαίου του γάμου Τα οικογενειακά δικαιώματα ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΝΗΣΤΕΙΑ 1.. Η έννοια και η νομική φύση της μνηστείας (ΑΚ 1346) Η σύναψη της μνηστείας α.. Η δικαιοπρακτική ικανότητα β.. Η συμφωνία ανάμεσα στα μέρη γ.. Η ανυπαρξία αντίθεσης στο νόμο ή στα χρηστά ήθη Οι έννομες συνέπειες της μνηστείας Η λύση της μνηστείας (ΑΚ ) α.. Οι τρόποι λύσης της μνηστείας αα. Η αυτοδίκαιη λύση της μνηστείας ββ. Η λύση της μνηστείας από τον ένα μνηστό (μονόπλευρη λύση) γγ.. Η λύση της μνηστείας με συμφωνία των μνηστών (συναινετική λύση) 45 β.. Η αξίωση του άρθρου γ.. Η αξίωση του άρθρου δ.. Εξωσυμβατική ευθύνη ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΝΑΨΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Ι... Οι προϋποθέσεις για τη σύναψη έγκυρου γάμου Εισαγωγικά (ΑΚ εδ. 1) Οι θετικές προϋποθέσεις του γάμου α.. Η διαφορά φύλου β.. Η νόμιμη ηλικία για γάμο (ΑΚ )... 63

2 αα. Ιστορική ανασκόπηση και σύγχρονη ρύθμιση ββ. Η δικαστική άδεια για τους ανηλίκους γ.. Η δικαιοπρακτική ικανότητα (ΑΚ ) Τα κωλύματα του γάμου α.. Η παράλληλη ύπαρξη άλλου γάμου (ΑΚ 1354) β.. Η συγγένεια εξ αίματος (ΑΚ 1356) γ.. Η αγχιστεία (ΑΚ 1357) δ.. Η υιοθεσία (ΑΚ 1360) ΙΙ. Η συστατική πράξη του γάμου Τα στοιχεία της συστατικής πράξης του γάμου α.. Η συμφωνία των μελλονύμφων (ΑΚ , ) β.. Η διαδικασία της τέλεσης του γάμου: Ιστορική ανασκόπηση και κριτική του ισχύοντος διαζευκτικού συστήματος της επιλογής του πολιτικού ή θρησκευτικού τύπου 81 αα. Το γενικότερο πρόβλημα του τύπου του γάμου ββ. Το προκαταρκτικό στάδιο του ελέγχου των προϋποθέσεων για τη σύναψη έγκυρου γάμου (ΑΚ , άρθρα 1-4 π.δ. 391/1982, 4 και 5 ν. 1656/1986) 85 γγ.. Η κύρια διαδικασία της τέλεσης του γάμου ). Η δήλωση της συμφωνίας των μελλονύμφων στον αρμόδιο λειτουργό 92 2). Η ιδιαίτερη διαδικασία του πολιτικού γάμου (ΑΚ , άρθρα 5, 6 και 8 εδ. 1 π.δ. 391/1982, ΑΚ 13 2) ). Η ιδιαίτερη διαδικασία του θρησκευτικού γάμου (ΑΚ , , 1371) δδ. Η σύνταξη της ληξιαρχικής πράξης γάμου (άρθρα 16, ν. 344/1976, 7 π.δ. 391/1982) Το πρόβλημα των παλιών πολιτικών γάμων (ΑΚ 13 1 εδ. 2, άρθρα 7 και 8 1 ν. 1250/1982) ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ Ι... Γενικά για τον ελαττωματικό γάμο ΙΙ... Ο ανυπόστατος γάμος (ΑΚ ) ΙΙΙ.. Ο άκυρος γάμος Οι περιπτώσεις του άκυρου γάμου (ΑΚ ) Η θεραπεία του άκυρου γάμου (ΑΚ 1373) IV.. Ο ακυρώσιμος γάμος Η ακυρωσία λόγω πλάνης (ΑΚ 1374) Η ακυρωσία λόγω απειλής (ΑΚ 1375) V... Η ακύρωση του άκυρου και του ακυρώσιμου γάμου Η ανάγκη έκδοσης δικαστικής απόφασης (ΑΚ 1376, 1381) Η ενεργητική και παθητική νομιμοποίηση στη σχετική δίκη (ΑΚ 1378, 1379, ΚΠολΔ 603) Το ζήτημα της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος για ακύρωση Η παραγραφή της αγωγής ακύρωσης του ακυρώσιμου γάμου (ΑΚ 1380) Δικονομικά θέματα Τα αποτελέσματα της ακύρωσης (ΑΚ ) α.. Γενικά β.. Ο κανόνας της αναδρομικής άρσης των αποτελεσμάτων του γάμου 144 γ.. Η εξαίρεση της διατήρησης των αποτελεσμάτων του γάμου αα. Η διατήρηση της ιδιότητας του παιδιού που γεννιέται σε γάμο 146 ββ. Η διατήρηση της συγγένειας εξ αγχιστείας γγ.. Η διατήρηση της ισχύος των δικαιοπραξιών που κατάρτισαν οι σύζυγοι με καλόπιστους τρίτους δ.. Η εξαίρεση της άρσης των αποτελεσμάτων του γάμου μόνο για το μέλλον αα. Οι γενικές περιπτώσεις ββ. Η ειδική περίπτωση του «νομιζόμενου γάμου»

3 ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΙ ΣΥΖΥΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΓΑΜΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Ι... Εισαγωγικά Η έννοια και τα είδη των συζυγικών σχέσεων Οι βασικές κατευθύνσεις του δικαίου των συζυγικών σχέσεων ΙΙ. Οι προσωπικές συζυγικές σχέσεις Η υποχρέωση για έγγαμη συμβίωση (ΑΚ 1386) α.. Ο σχετικός νομοθετικός προβληματισμός και τα βασικά χαρακτηριστικά του αντίστοιχου δικαιώματος β.. Το περιεχόμενο της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση αα. Γενικά ββ. Η διάκριση ανάμεσα στην εξωτερική και στην εσωτερική έκφραση της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση γ.. Τα όρια της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση δ.. Οι αγωγές που μπορούν να ασκηθούν, όταν παραβιάζεται η υποχρέωση για έγγαμη συμβίωση αα. Η αποκαταστατική αγωγή ββ. Η αναγνωριστική αγωγή γγ.. Η αρνητική αναγνωριστική αγωγή δδ. Η αγωγή διαζυγίου κατά το άρθρο εε.. Η αγωγή αποζημίωσης Η ρύθμιση των θεμάτων του συζυγικού βίου με κοινές αποφάσεις των συζύγων (ΑΚ 1387) α... Γενικά β... Η έννοια των θεμάτων του συζυγικού βίου γ... Η νομική φύση της κοινής συζυγικής απόφασης δ... Το πρόβλημα της διαφωνίας των συζύγων ε... Η δεσμευτικότητα της κοινής συζυγικής απόφασης στ. Η διάσπαση του κανόνα της ρύθμισης των θεμάτων του συζυγικού βίου με κοινές αποφάσεις Άλλα θέματα προσωπικών συζυγικών σχέσεων α... Το επώνυμο των συζύγων (ΑΚ 1388) β... Η κατοικία των συζύγων γ... Υπόλοιπα θέματα ΙΙΙ.. Οι μικτές συζυγικές σχέσεις Η υποχρέωση συμβολής στις οικογενειακές ανάγκες (ΑΚ ) 189 α.. Γενικά β.. Η έννοια των οικογενειακών αναγκών γ.. Η λειτουργία του κανόνα της ισότιμης και αναλογικής συμβολής 193 δ.. Τα μέσα και ο τρόπος της εκπλήρωσης της υποχρέωσης συμβολής 200 αα. Τα μέσα της εκπλήρωσης ββ. Ο τρόπος της εκπλήρωσης ε.. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων με άλλες διατάξεις του Αστικού Κώδικα αα. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων με τις διατάξεις για τη διατροφή από το νόμο (ΑΚ 1485 επ.) ββ. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων με τις διατάξεις των άρθρων 928 εδ. 2 και 929 εδ στ. Η προστασία της αξίωσης συμβολής στις οικογενειακές ανάγκες 212 ζ.. Διαχρονικό δίκαιο Η ρύθμιση της αμοιβαίας ευθύνης των συζύγων (ΑΚ 1396) IV.. Οι περιουσιακές συζυγικές σχέσεις Γενικά για τα συστήματα της ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων

4 2.. Το νόμιμο περιουσιακό σύστημα του χωρισμού των περιουσιών ή της περιουσιακής αυτοτέλειας α.. Ο κανόνας της περιουσιακής αυτοτέλειας του άρθρου 1397 (ΑΚ 1397) 219 β.. Τα τεκμήρια για τα κινητά (ΑΚ 1398) αα. Το τεκμήριο υπέρ των δανειστών ββ. Το τεκμήριο της συγκυριότητας των συζύγων γγ.. Το τεκμήριο για τα κινητά προσωπικής χρήσης γ.. Η ανάθεση της διαχείρισης της περιουσίας του ενός συζύγου στον άλλο (ΑΚ 1399) δ.. Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα (ΑΚ ) αα. Γενικά ββ. Οι προϋποθέσεις γέννησης της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα ). Η λύση ή ακύρωση του γάμου ή η συμπλήρωση μιας τριετίας διάστασης ). Η αύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου ). Η συμβολή του δικαιούχου συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση του υποχρέου γγ.. Η λειτουργία της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα δδ. Η προστασία της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα Δικονομικά θέματα εε.. Διαχρονικό δίκαιο Το συμβατικό σύστημα της κοινοκτημοσύνης α.. Γενικά (ΑΚ ) β.. Η σύσταση της κοινοκτημοσύνης (ΑΚ , 1404) γ.. Η έκταση της κοινοκτημοσύνης (ΑΚ , 1406) αα. Ο καθορισμός της έκτασης της κοινοκτημοσύνης με συμφωνία των συζύγων ββ. Ο καθορισμός της έκτασης της κοινοκτημοσύνης από το νόμο 267 δ.. Η λειτουργία της κοινοκτημοσύνης αα.. Χρήση, κάρπωση, διοίκηση και διάθεση των κοινών πραγμάτων (ΑΚ ) ββ.. Δικαιοπραξίες από τον ένα μόνο σύζυγο (ΑΚ 1407) γγ... Υπεγγυότητα απέναντι στους δανειστές (ΑΚ ) ε. Η λήξη της κοινοκτημοσύνης (ΑΚ ) ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΙ ΣΥΖΥΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Ι... Έννοια και μορφές της διακοπής της συμβίωσης ΙΙ. Οι συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης Οι προσωπικές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης Οι μικτές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης α.. Η διατροφή μετά τη διακοπή της συμβίωσης (ΑΚ ) αα... Γενικά ββ... Οι προϋποθέσεις της υποχρέωσης διατροφής ). Η ασθενέστερη οικονομική κατάσταση του δικαιούχου ). Η εύλογη αιτία της διακοπής γγ... Ο τρόπος υπολογισμού της οφειλόμενης διατροφής δδ... Ο τρόπος και ο χρόνος καταβολής της διατροφής εε... Η παύση της υποχρέωσης διατροφής στστ.. Η ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων για τη διατροφή από το νόμο 299 ζζ... Δικονομικά θέματα ηη... Διαχρονικό δίκαιο β.. Η ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης (ΑΚ 1393) αα. Γενικά

5 ββ. Οι προϋποθέσεις της εφαρμογής του άρθρου γγ.. Οι συνέπειες της εφαρμογής του άρθρου ). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα στον ένα σύζυγο ). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα και στους δύο συζύγους ). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα σε τρίτον 314 δδ. Δικονομικά θέματα γ.. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών πραγμάτων των συζύγων αα. Γενικά ββ. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών που ανήκουν στον ένα σύζυγο (ΑΚ 1394) γγ.. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών που ανήκουν και στους δύο συζύγους (ΑΚ 1395) δδ. Δικονομικά θέματα Οι περιουσιακές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ Ι... Εισαγωγικά Έννοια και ιστορική ανασκόπηση Η σύγχρονη ελληνική ρύθμιση (ΑΚ 1438, 1446) Ειδικότερα οι λόγοι διαζυγίου (ΑΚ ) ΙΙ.. Το διαζύγιο με αντιδικία Γενικά και ιστορικά στοιχεία για το σύστημα του αντικειμενικού κλονισμού Το διαζύγιο λόγω ισχυρού κλονισμού της συζυγικής σχέσης κατά το άρθρο και 2 (ΑΚ και 2) α.. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου αα. Η έννοια του κλονιστικού λόγου ή γεγονότος ββ. Η έννοια του ισχυρού κλονισμού που βάσιμα καθιστά την εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης αφόρητη για τον ενάγοντα β.. Το άρθρο Τα μαχητά τεκμήρια του κλονισμού Το διαζύγιο λόγω διετούς διάστασης κατά το άρθρο (ΑΚ ) Το διαζύγιο λόγω αφάνειας (ΑΚ 1440) Απόσβεση και κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης α. Η απόσβεση του δικαιώματος διάζευξης αα. Ο θάνατος και η αφάνεια του δικαιούχου ββ. Η συγγνώμη γγ.. Η συναίνεση του δικαιούχου δδ. Η παραίτηση από το δικαίωμα διάζευξης εε.. Η πάροδος του χρόνου β... Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης αα. Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης που στηρίζεται στο άρθρο ). Η κατάχρηση ενόψει των συνεπειών του διαζυγίου ). Η κατάχρηση ενόψει γεγονότων που προηγούνται από την άσκηση της αγωγής ββ. Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης που στηρίζεται στο άρθρο γγ.. Η δικονομική μεταχείριση του άρθρου 281 ΑΚ Δικονομικά θέματα α... Η απλούστευση της διαδικασίας του διαζυγίου μετά το ν. 1250/ β... Είδος της διαδικασίας, αρμόδιο δικαστήριο και διάδικοι γ... Η άσκηση της αγωγής αα. Το περιεχόμενο της αγωγής

6 1). Η έκθεση των γεγονότων που θεμελιώνουν την αγωγή ). Το αίτημα της αγωγής (και ειδικότερα το αίτημα για έρευνα της υπαιτιότητας) ββ. Η σώρευση στην αγωγή περισσότερων ιστορικών βάσεων και η ανταγωγή διαζυγίου δ... Ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων που ρυθμίζουν τις οικογενειακές διαφορές ε... Το πρόβλημα της εκκρεμοδικίας στ. Δικαστική απόφαση και δεδικασμένο Αναγνώριση δεδικασμένου από απόφαση αλλοδαπού δικαστηρίου ΙΙΙ. Το συναινετικό διαζύγιο Γενικά για τη συναινετική λύση του γάμου Οι όροι του συναινετικού διαζυγίου (ΑΚ 1441) α.. Η συμφωνία των συζύγων αα. Η νομική φύση της συμφωνίας των συζύγων ββ. Η νομική φύση του συναινετικού διαζυγίου στο σύνολό του γγ.. Προβλήματα σχετικά με τη νομική φύση της συμφωνίας των συζύγων και του συναινετικού διαζυγίου ). Γενικά για την εφαρμογή των διατάξεων των δικαιοπραξιών 422 2). Το ζήτημα της επίδρασης της ελαττωματικότητας των συζυγικών συναινέσεων ). Το ζήτημα της μεταμέλειας (ανάκλησης των συναινέσεων) των συζύγων β.. Ο ελάχιστος χρόνος προηγούμενης διάρκειας του γάμου γ.. Η συμφωνία για την επιμέλεια και την επικοινωνία με τα ανήλικα παιδιά Δικονομικά θέματα α.. Το συναινετικό διαζύγιο ως γνήσια υπόθεση της εκούσιας δικαιοδοσίας 446 β.. Αρμόδιο δικαστήριο και διαδικασία γ.. Δικαστική απόφαση και «δεδικασμένο» Αναγνώριση της ισχύος των αποφάσεων αλλοδαπών δικαστηρίων δ.. Ζητήματα σχετικά με τα ένδικα μέσα IV. Οι συνέπειες του διαζυγίου Οι συνέπειες της λύσης του γάμου Η συνέπεια της προηγούμενης ύπαρξης του γάμου: Η μεταγαμιαία διατροφή 457 α... Γενικά και ιστορικά στοιχεία για τη διατροφή μετά το διαζύγιο β... Οι προϋποθέσεις της διατροφής (ΑΚ 1442, 1443 εδ. 1, 1487 εδ. 1) 459 αα. Εισαγωγικά ββ. Οι βασικές προϋποθέσεις της διατροφής ). Η απορία του δικαιούχου ). Η ευπορία του υποχρέου γγ.. Οι ειδικές προϋποθέσεις της διατροφής ). Η αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω ηλικίας ή υγείας ). Η αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω της επιμέλειας ανήλικου παιδιού ). Η αδυναμία ανεύρεσης σταθερής κατάλληλης εργασίας ή η ανάγκη επαγγελματικής εκπαίδευσης ). Οι λόγοι επιείκειας γ... Το περιεχόμενο και το μέτρο της διατροφής (ΑΚ 1443 εδ. 1, 1493) 473 δ... Ο χρόνος και ο τρόπος καταβολής της διατροφής (ΑΚ 1443 εδ. 2 και 3) 475 ε... Η μεταρρύθμιση της σχετικής δικαστικής απόφασης στ. Αποκλεισμός, περιορισμός και παύση του δικαιώματος διατροφής (ΑΚ 1444) αα. Ο αποκλεισμός ή ο περιορισμός της διατροφής ββ. Η παύση του δικαιώματος διατροφής

7 ζ... Οι συμφωνίες για τη διατροφή ενόψει του χαρακτήρα των διατάξεων των άρθρων 1442 επ. ως ενδοτικού δικαίου η... Η αξίωση παροχής πληροφοριών (ΑΚ 1445) θ... Δικονομικά θέματα V.. Διαχρονικό δίκαιο (άρθρο 65 ν. 1329/1983)