ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΒ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: "Τρίτος τομέας, εθελοντισμός και απασχόληση κατά την περίοδο του μετασχηματισμού του κοινωνικού κράτους" Σπουδαστής: Πέντας Ιωάννης Επιβλέπων: Λύτρας Ανδρέας Επίκουρος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου Σεμινάριο: Αγορά Εργασίας και Πολιτική Απασχόλησης Συντονιστής: Λύτρας Ανδρέας ΑΘΗΝΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2001

2 Μετά την εξάντληση του φορντιστικού παραγωγικού μοντέλου και του παραδοσιακού κοινωνικού κράτους αναζητήθηκαν νέες διαπλοκές και ισορροπίες μεταξύ κρατικού ιδιωτικού, επίσημου ανεπίσημου, ατομικού συλλογικού. Η ανάδυση στο προσκήνιο του τρίτου τομέα και του εθελοντικού τομέα δημιούργησε τις συνθήκες για την συγκρότηση νέων μορφών αγοράς εργασίας. Οι αγορές αυτές αντιμετωπίζονται ως λύση για τα προβλήματα της ανεργίας αλλά και των οικονομικών δυσκολιών του σύγχρονου κοινωνικού κράτους. Στην Ελλάδα ο τρίτος τομέας και ο εθελοντικός τομέας δεν έχουν αναπτυχθεί σημαντικά, κυρίως εξαιτίας του ιδιαίτερου ρόλου της οικογένειας, αλλά και του κράτους. Λέξεις-κλειδιά: παραδοσιακό κοινωνικό κράτος, τρίτος τομέας, εθελοντικός τομέας, αγορά εργασίας. After the decline of the fordism productive model and the traditional welfare state, new interweaving and balances were searched for between state and private sectors, the official and the unofficial, the individual and the collective. The emergence of the third sector and the voluntary sector in the forefront created the requisite conditions for the establishment of new forms of labour market. These markets are regarded as of the welfare state. In Greece, both the third sector and the voluntary sector have not developed to a satisfactory extent. This occurs mainly due to the unique role of both the family unit and the state. Keywords: traditional welfare state, third sector, voluntary sector, labour market.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. Εισαγωγή... 1 ΙΙ. Από το παραδοσιακό κράτος πρόνοιας στον "προνοιακό πλουραλισμό"... 3 ΙΙ.1 Εξέλιξη του κράτους πρόνοιας... 3 ΙΙ.2 Εμφάνιση και ανάπτυξη του "προνοιακού πλουραλισμού"... 7 ΙΙ.3 Το κράτος πρόνοιας και οι εφαρμογές του "προνοιακού πλουραλισμού" στην Ελλάδα ΙΙΙ. Η εξέλιξη του τρίτου τομέα, της κοινωνικής οικονομίας, του εθελοντισμού ΙΙΙ.1 Έννοιες και περιεχόμενα ΙΙΙ.2 Δράσεις ενίσχυσης του τρίτου τομέα και του εθελοντικού τομέα από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα IV. Τρίτος τομέας, εθελοντισμός και απασχόληση IV.1 Η προσέγγιση του J. Rifkin IV.2 Οι διαστάσεις της απασχόλησης στον τρίτο τομέα V. Οι αιτίες ανάπτυξης του τρίτου και του εθελοντικού τομέα V.1 Ο μετασχηματισμός του παραδοσιακού κοινωνικού κράτους V.2 Η εμφάνιση νέων κοινωνικών αναγκών και προβλημάτων V.3 Ο επαναπροσδιορισμός της κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής VI. Ο εθελοντικός τομέας στην ελληνική κοινωνία VI.1 Το νομικό πλαίσιο VI.2 Η δυναμική του εθελοντισμού στην Ελλάδα σήμερα VII. Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Πηγές ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - Εθελοντικές Οργανώσεις ανά τον κόσμο... 77

4 Ι. Εισαγωγή Η μεταπολεμική έμφαση στο φορντιστικό μοντέλο παραγωγής καθώς και στο δυτικοευρωπαϊκό, παραδοσιακό κοινωνικό κράτος (ως ιδεολόγημα και πρακτική), αντιμετωπίζεται πλέον ως ένα στάδιο στην εξέλιξη των ανεπτυγμένων βιομηχανικών κοινωνιών. Σήμερα ολοένα και περισσότεροι επιδίδονται σε πλουραλιστικές αναζητήσεις, με τοπικές, εθνικές και κυρίως υπερεθνικές διαστάσεις, ανιχνεύοντας τις διαπλοκές και τα όρια ιδιωτικού δημόσιου, επίσημου ανεπίσημου, ατομικού συλλογικού. Εκτεταμένες αλλαγές στον κοινωνικό ιστό, αποδόμηση και αναδόμηση της εργασίας, διεθνοποίηση της οικονομίας, ρευστότητα σχημάτων, αλλαγή της δομής της οικογένειας, εξάπλωση της ηγεμονίας των νέων τεχνολογιών, όξυνση κοινωνικών προβλημάτων και εμφάνιση νέων, διευρυνόμενος αποκλεισμός σημαντικών στρωμάτων των σύγχρονων κοινωνιών, συρρίκνωση κοινωνικών δικαιωμάτων, αύξηση μεταναστευτικών ροών, ανάδυση επιχειρήσεων με προϋπολογισμούς μεγαλύτερους από κράτη μεσαίου μεγέθους, μεταβολή της δημογραφικής σύνθεσης, είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν την σύγχρονη πραγματικότητα. Η κοινωνική πολιτική καλείται να παρέμβει, ενώ συγχρόνως αναγνωρίζεται ως ένας από τους κύριους παράγοντες διαμόρφωσης και αναπαραγωγής μέρους αυτής ακριβώς της πραγματικότητας. Η λέξη που κυριαρχεί είναι η ευελιξία. Ευελιξία της αγοράς εργασίας, μισθολογική ευελιξία, ευελιξία του χρόνου εργασίας, ευελιξία των συμβάσεων εργασίας. Στο έδαφος όλων αυτών των νέων δεδομένων εμφανίζονται και αναπτύσσονται, κυρίως τις δύο τελευταίες δεκαετίες, συλλογικά υποκείμενα, οργανώσεις, σωματεία και κινήσεις πολιτών που δεν ανήκουν ούτε στο χώρο της αγοράς, ούτε στον δημόσιο τομέα, αλλά στον λεγόμενο τρίτο τομέα. Αναδείχθηκε έτσι μια νέα αγορά αγαθών και υπηρεσιών η οποία δημιούργησε μια νέα υπαλλακτική, δευτερεύουσα ή μεταβατική οργάνωση της εργασίας. Η εργασία αυτή θα ασχοληθεί με το πέρασμα από το παραδοσιακό κοινωνικό κράτος στον προνοιακό πλουραλισμό και στους όρους εμφάνισης και ανάπτυξής του. Επίσης με την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας στην ελληνική κοινωνία καθώς και τις διαστάσεις εφαρμογής πλουραλιστικών προνοιακών μιγμάτων στη χώρα μας. Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί η εξέλιξη του τρίτου τομέα, της κοινωνικής οικονομίας του εθελοντικού τομέα, καθώς και οι διαστάσεις της απασχόλησης στον τρίτο τομέα. Θα - 1 -

5 επιχειρηθεί να εντοπιστούν οι κύριες αιτίες ανάπτυξης του τρίτου και του εθελοντικού τομέα. Τέλος η εργασία αυτή έρχεται να περιγράψει την δυναμική του εθελοντικού τομέα στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία

6 ΙΙ. Από το παραδοσιακό κράτος πρόνοιας στον "προνοιακό πλουραλισμό" ΙΙ.1 Εξέλιξη του κράτους πρόνοιας Μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο το καθεστώς συσσώρευσης που επικράτησε στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές κοινωνίες ήταν το φορντικό καθεστώς συσσώρευσης. Επίσης ο κυρίαρχος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής ήταν ο φορντικός τρόπος παραγωγής. Το κράτος πρόνοιας και γενικότερα η κοινωνική πολιτική που εκφράζουν στην ουσία, ένα συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης του κοινωνικού 1, μπόρεσαν να αναπτυχθούν, επειδή υπήρχαν οι ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες του φορντικού καθεστώτος. Δηλαδή γρήγοροι ρυθμοί μεγέθυνσης της οικονομίας, μαζική παραγωγή και μαζική κατανάλωση, σχεδόν μηδενική ανεργία, χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού, σταθερότητα τιμών των ενεργειακών πηγών, παγκόσμια νομισματική σταθερότητα μέσω της συμφωνίας του Bretton Woods. Στη βάση αυτού του μοντέλου ανάπτυξης, δομήθηκαν οι κορπορατιστικοί μηχανισμοί ενσωμάτωσης των εν δυνάμει κινδύνων από κοινωνικές αντιδράσεις καθώς και το μεταπολεμικό "κοινωνικό συμβόλαιο". Η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι το κράτος πρέπει να εξασφαλίζει στους πολίτες του ένα βασικό εισόδημα και να τους αφήνει ελεύθερους να το ξοδέψουν όπως θέλουν, έχοντας συγχρόνως οικοδομήσει ένα δίχτυ ασφαλείας για την εξασφάλιση ενός κοινωνικά ανεκτού κατώτατου επιπέδου επιβίωσης. Για τις αιτίες γέννησης του κοινωνικού κράτους οι επιστημονικές προσεγγίσεις διαφέρουν. Την επί μακρόν κυριαρχούσα άποψη μαρξιστικής ή σοσιαλδημοκρατικής έμπνευσης, ότι το κράτος πρόνοιας είναι αποτέλεσμα της ταξικής πάλης των εργαζομένων, των κομμάτων και των συνδικάτων τους, ήλθαν να αμφισβητήσουν μεταγενέστερες έρευνες που υποστήριζαν το ρόλο των πολιτικών ελίτ, της αστικής τάξης, ακόμη και των συντηρητικών κομμάτων 2. Αυτές οι δυνάμεις, παρατηρώντας ότι η κοινωνική συνοχή και συναίνεση μπορούσε να διαταραχθεί αν οι ομάδες των εργαζομένων που βρίσκονταν εκτός αγοράς στερούνταν των μέσων αναπαραγωγής τους, εμπνεύστηκαν και υλοποίησαν πολιτικές που θα εξασφάλιζαν την ισορροπία και 1 Σ. Ρομπόλης Μ. Χλέτσος, Η κοινωνική πολιτική μετά την κρίση του κράτους πρόνοιας, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995, σ Θ. Σακελλαρόπουλος, "Αναζητώντας το νέο κοινωνικό κράτος", Θ. Σακελλαρόπουλος, Η μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους, Αθήνα, Κριτική, 1999, σ.σ και ιδίως σ

7 τη νομιμοποίηση του συστήματος 3. Άλλες έρευνες υποστήριξαν ότι το κράτος πρόνοιας είναι δημιούργημα των μεσαίων τάξεων και προωθήθηκε από αυτές. Η ανασφάλεια των τελευταίων, κυρίως την επομένη πολέμων ή κρίσεων, οδήγησε στην υποστήριξη κοινωνικών προγραμμάτων από το κράτος, που αγκάλιασαν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Τέλος, οι θεωρίες του εκσυγχρονισμού τονίζουν τη σημασία παραγόντων, όπως η αστικοποίηση, η ανάπτυξη, η εκβιομηχάνιση, η συμμετοχή και ο κοινοβουλευτισμός στην εμφάνιση των θεσμών του κοινωνικού κράτους. Τα πορίσματα αυτών των ερευνών οδηγούν στη διαπίστωση ότι κοινωνική πολιτική και κοινωνικό κράτος είναι σύνθετα φαινόμενα. Μονοσήμαντες ερμηνείες δεν αποκαλύπτουν τον πλούτο και τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του ιστορικού φαινομένου. Ωστόσο, η πολυμορφία της ιστορικής πορείας και της εμφάνισης του κοινωνικού κράτους δεν ακυρώνει τον διαρκή και εμφανή σκοπό της λειτουργίας του. Ότι δηλαδή η κοινωνική πολιτική συγκροτήθηκε ως ξεχωριστό πεδίο κρατικής παρέμβασης για την προστασία των ασθενέστερων από τις τυφλές δυνάμεις της οικονομίας της αγοράς, όταν οι παραδοσιακές πηγές υποστήριξής τους (οικογένεια, κοινότητα κ.λπ.) άρχισαν να χάνουν την σημασία τους. Όμως, το να χρησιμοποιήσει κάποιος τον όρο "κράτος πρόνοιας" προσδίδοντας σ' αυτόν ενιαία χαρακτηριστικά, αποτελεί απλούστευση που οδηγεί πολλές φορές σε παραπλανητικά συμπεράσματα. Η απόπειρα, λοιπόν, ομαδοποίησης και γενίκευσης της εμπειρίας του κράτους πρόνοιας, οδήγησε στη διατύπωση ιδεοτύπων, δηλαδή μοντέλων στα οποία εντάσσονται οι ειδικότερες περιπτώσεις. Βασικό κριτήριο αυτής της μοντελοποίησης είναι η σχέση μεταξύ κράτους, αγοράς και οικογένειας στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και προστασίας. Από τις πρόσφατες ομαδοποιήσεις των συστημάτων κοινωνικής πολιτικής, ευρύτερη αποδοχή βρήκε η μοντελοποίηση του Esping-Andersen. Ο τελευταίος αναζήτησε και τελικά διατύπωσε μια προσέγγιση που έχει ως άξονα το βαθμό αποεμπορευματοποίησης της εργατικής δύναμης. Αντί του όρου "κράτος πρόνοιας" προτάσσει ως πιο δόκιμο τον όρο "καθεστώτα προνοιακού καπιταλισμού" (regimes of welfare capitalism) και αναπτύσσει κριτήρια στη βάση των σ.σ A. Giddens, Ο τρίτος δρόμος. Η ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας, Αθήνα, Πόλις, 1998, - 4 -

8 οποίων διακρίνει τρεις τουλάχιστον τύπους τέτοιων καθεστώτων: Τα φιλελεύθερα, τα συντηρητικά-κορπορατιστικά και τα σοσιαλδημοκρατικά 4. Τα φιλελεύθερα καθεστώτα προνοιακού καπιταλισμού, χαρακτηρίζονται από την κοινωνική αρωγή στη βάση του ελέγχου εισοδήματος, από μεταβιβάσεις και συστήματα κοινωνικής ασφάλισης περιορισμένης κλίμακας. Το φιλελεύθερο πρότυπο κοινωνικής πολιτικής αποτελεί μηχανισμό κοινωνικής διαστρωμάτωσης μέσω του στιγματισμού των αποδεκτών σε ομάδες-στόχους (target group). Το επίπεδο των παροχών είναι συνήθως χαμηλό, ενώ η αγορά ενισχύεται είτε παθητικά εξασφαλίζοντας μόνο το κατώτερο μέσω κρατικών παροχών είτε ενεργητικά, με την επιχορήγηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στους τομείς της κοινωνικής πολιτικής. Η κατάσταση αποεμπορευματοποίησης είναι η λιγότερο αναπτυγμένη. Το αποτέλεσμα είναι σχετική ισότητα των φτωχών αποδεκτών μεταξύ τους και διαφοροποίηση μεταξύ φτωχών αποδεκτών και των άλλων δικαιούχων μέσω της λειτουργίας της αγοράς. Η κοινωνική παρέμβαση συμβάλλει στην αναπαραγωγή της πόλωσης του πλούτου αλλά και των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς η ισότητα που εξασφαλίζει, είναι ισότητα "προς τα κάτω", δηλαδή στη φτώχεια. Τα κλασικά παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Βρετανία, η Ν. Ζηλανδία, η Αυστραλία και η Ιρλανδία. Το συντηρητικό-κορπορατιστικό μοντέλο συναντάται σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία, η Ιαπωνία. Το δικαίωμα στην κοινωνική προστασία και τις κοινωνικές παροχές εκπηγάζει από την δυνατότητα απασχόλησης του ατόμου και παρέχεται στη βάση της ανταποδοτικότητας. Το κράτος υποκαθιστά την αγορά στην παροχή αυτών των υπηρεσιών. Ο ιδιωτικός τομέας της κοινωνικής προστασίας, όπως η ιδιωτική ασφάλιση, είναι περιορισμένος. Η αναδιανομή πόρων επιτελείται μέσα στο στενό κύκλο των εργαζομένων και της οικογένειας. Η σημασία της τελευταίας ως δικαιούχου παροχών είναι μεγάλη. Το συντητηρικό-κορπορατιστικό μοντέλο ευνοεί και λειτουργεί υπέρ των ατόμων που έχουν επαγγελματική και κοινωνική θέση ενώ αποκλείει τους μη εργαζόμενους. Έτσι το κράτος υιοθετεί το ισχύον κοινωνικό οικοδόμημα, αμβλύνοντας τις δυσμενέστερες συνέπειες της λειτουργίας της αγοράς, χωρίς, ωστόσο να μειώνει τις ανισότητες. Το συντηρητικό σύστημα κοινωνικής 4 G. Esping-Andersen, The three worlds of welfare capitalism, Cambridge, Polity Press, 1990, ιδίως τα κεφάλαια 2, 4 και

9 ασφάλισης του Bismark και του Von Taffe αποτελεί σαφώς μια μορφή εδραίωσης των ταξικών διαφορών μέσα από διαφορετικά προγράμματα, δημιουργώντας ομάδες προνομιακών δικαιούχων και διχάζοντας το εργατικό κίνημα 5. Στο κοινωνικό-δημοκρατικό καθεστώς προνοιακού καπιταλισμού, τέλος, επικρατεί η αρχή της πλήρους αποεμπορευματοποίησης των κοινωνικών παροχών, η οποία επεκτείνεται και στα μεσαία στρώματα. Το μοντέλο της καθολικής κάλυψης προωθεί την ισότητα της κοινωνικής θέσης στη βάση της ιδιότητας του πολίτη. Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως ταξικής ή αγοραίας θέσης δικαιούνται τις ίδιες παροχές. Ο κεντρικός αναδιανεμητικός ρόλος του κράτους είναι καθοριστικός. Επικρατεί καθολική κάλυψη των αναγκών, ενώ η πλήρης απασχόληση και η ισότητα αποτελούν μόνιμους στόχους της κοινωνικής πολιτικής. Σ' αυτό το μοντέλο ανήκουν χώρες όπως η Σουηδία, η Νορβηγία, η Δανία. Αποκαλείται σοσιαλδημοκρατικό ή και σκανδιναβικό πρότυπο διότι εφαρμόστηκε από σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες και αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες το εναλλακτικό σχέδιο της σοσιαλδημοκρατίας έναντι του καπιταλισμού και του υπαρκτού "σοσιαλισμού". Ο Esping-Andersen τονίζει από την αρχή ότι δεν θα βρούμε αμιγείς περιπτώσεις κρατών που να εκπροσωπούν απόλυτα έναν από τους τρεις αυτούς τύπους. Παρ' όλα αυτά, αν δεχτούμε ως σημαντικά και κύρια κριτήρια καθορισμού των κρατών πρόνοιας την ποιότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων 6, την κοινωνική στρωμάτωση και τη σχέση ανάμεσα στο κράτος, την αγορά και την οικογένεια, τότε σύμφωνα με τα εμπειρικά δεδομένα μπορούμε να αναγνωρίσουμε διακριτούς τύπους καθεστώτων στα οποία είναι δυνατό (κατά προσέγγιση), να εντάξουμε τα υπαρκτά ανεπτυγμένα κράτη πρόνοιας. Η τυπολογία του Esping-Andersen αναφέρεται κατά κύριο λόγο στις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία αναφορά στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και του ρόλου της κοινωνικής πολιτικής σε αυτές τις χώρες. Ο M. Ferrera προτείνει ένα τέταρτο μοντέλο το οποίο περιγράφει τα χαρακτηριστικά 5 Ο. Στασινοπούλου, Ζητήματα σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής, Αθήνα, Gutenberg, 1996, σ G. Esping-Andersen, "Κοινωνικά δικαιώματα και το κράτος πρόνοιας", Χ. Λυριτζής Η. Νικολακόπουλος Δ. Σωτηρόπουλος, Κοινωνία και πολιτική. Όψεις της Γ' Ελληνικής Δημοκρατίας , Αθήνα, Θεμέλιο, 1996, σ.σ και ιδίως σ

10 του λεγόμενου νοτιοευρωπαϊκού μοντέλου 7. Σύμφωνα με τον Ferrera το "νοτιοευρωπαϊκό μοντέλο" περιλαμβάνει στοιχεία από το μοντέλο του Bismark (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας) και από το μοντέλο του Beveridge (σε ό,τι αφορά τον τομέα της υγείας). Πιο συγκεκριμένα το κράτος πρόνοιας στις νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα στα εξής σημεία: Στον τρόπο λειτουργίας του κράτους σε αυτές τις χώρες όπου αναδεικνύεται κάποια μορφή πελατειακού χαρακτήρα. Στην χαμηλή αποδοτικότητα των παρεχόμενων κοινωνικών υπηρεσιών. Στον τρόπο χρηματοδότησης του κράτους-πρόνοιας που σχετίζεται με τον άνισο και άδικο καταμερισμό του φορολογικού βάρους στις διάφορες επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες. Στον ανισομερή καταμερισμό της κοινωνικής προστασίας απέναντι σε συγκεκριμένους κινδύνους (π.χ. συντάξεις γήρατος). Στον μεγάλο ρόλο που παίζει η Εκκλησία, προάγοντας αξίες παραδοσιακής, οικογενειακής οργάνωσης και συμβολής στην κάλυψη αναγκών, στη βάση της αρχής της επικουρικότητας του κράτους ως προς την οικογένεια και τα ανεπίσημα υποστηρικτικά δίκτυα 8. Στον πολύ σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας. Η τυπολογία των καθεστώτων πρόνοιας βεβαίως έχει στατικό χαρακτήρα, καθώς περιγράφει την ιστορική πραγματικότητα μιας ορισμένης περιόδου. Δεν συνεξετάζει τις επιμέρους ιδιομορφίες των στοιχείων της ομάδας και δεν εξαντλεί τις υπάρχουσες περιπτώσεις. ΙΙ.2 Εμφάνιση και ανάπτυξη του "προνοιακού πλουραλισμού" Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μετά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις του '73 και του '75, η έκρηξη των κοινωνικών δαπανών μετριάζει την δυναμικότητα των καπιταλιστικών οικονομιών, καθιστά προβληματική την διατήρηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων με ταυτόχρονη αύξηση των πραγματικών μισθών των εργαζομένων και συνεπώς οξύνει δραματικά τις διαμάχες για την διανομή του εισοδήματος. 7 M. Ferrera, "Η ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους στην Ν. Ευρώπη", Ματσαγγάνης Μ., Προοπτικές του κοινωνικού κράτους στη Ν. Ευρώπη, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σ.σ και ιδίως σ.σ Εδώ ο Ferrera αναφέρεται κυρίως στην Ιταλία και το ρόλο που διαδραματίζει η ισχυρή Καθολική Εκκλησία

11 Παράλληλα αρχίζουν να εμφανίζονται μια σειρά αλλαγές στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, που εντάθηκαν και οξύνθηκαν την δεκαετία του '90. Πρόκειται για αλλαγές που συνδέονται με το εργασιακό και παραγωγικό μοντέλο, δηλαδή με το πέρασμα από το φορντικό μοντέλο παραγωγής με την μαζική παραγωγή, την αλυσίδα συναρμολόγησης, την παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων, την σύνδεση μισθού και παραγωγικότητας και τους σταθερούς μισθούς, στο νέο μεταφορντικό σύστημα, κύρια στοιχεία του οποίου είναι οι ευέλικτες μορφές παραγωγής και εργασίας, η συνεχής καινοτομία και προσαρμογή στις ανάγκες της αγοράς, η εναλλαγή των ατόμων στις θέσεις εργασίας, η υψηλή και συνεχής εξειδίκευση, η μείωση του αριθμού των μεσαίων διευθυντικών στρωμάτων κ.λπ. 9 Επίσης με αλλαγές που συνδέονται με την διεθνοποίηση της οικονομίας, την εμφάνιση της μαζικής ανεργίας, την δημοσιονομική κρίση, την δημογραφική γήρανση, τον μετασχηματισμό της δομής της οικογένειας. Την ευφορία λοιπόν των προηγμένων βιομηχανικών χωρών και την πεποίθηση ότι η κοινωνία της ευημερίας είχε σε μεγάλο βαθμό γίνει πραγματικότητα διαδέχτηκαν η αμφισβήτηση και η κρίση του κράτους πρόνοιας τη δεκαετία του '70. Οι φιλελεύθερες απόψεις, για πολύ καιρό παραμερισμένες, ξαναγύρισαν με νέα ορμή, παραθέτοντας στοιχεία γραφειοκρατικής δυσκαμψίας, έντασης της κοινωνικής ανισότητας, σπατάλης, καταπάτησης της ελευθερίας του ατόμου. Μαζί με την μαζική ανεργία και τις περικοπές των κοινωνικών δαπανών, ήλθε η αναβίωση της υποστήριξης μεθόδων αυτοβοήθειας και εθελοντικής προσφοράς και η στροφή, σε θέματα οικογένειας και γυναικών, προς την αυτοβοήθεια και τον εθελοντισμό. Η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων απόψεων στη δεκαετία του '80 δεν ήταν μια τρέχουσα εναλλαγή. Αποτέλεσε τομή, όχι τόσο γι' αυτά που είπε ή έκανε, όσο γιατί συμπλέχθηκε και εξέφρασε βαθύτερες κοινωνικές, οικονομικές και αξιακές μεταβολές που είχαν που είχαν ως αφετηρία την κρίση του κοινωνικού κράτους της μεταπολεμικής περιόδου 10. Η αναζωογόνηση του φιλελευθερισμού μετέβαλε τους όρους και το τοπίο στο επίπεδο της κοινωνικής πολιτικής. Ο μονεταρισμός, η οικονομία της προσφοράς, οι 9 Α. Λύτρας, Κοινωνία και εργασία. Ο ρόλος των κοινωνικών τάξεων, Αθήνα, Παπαζήσης, 2000, σ.σ Γ. Βούλγαρης, Φιλελευθερισμός, συντηρητισμός και κοινωνικό κράτος, , Αθήνα, Θεμέλιο, 1994, σ

12 θεωρίες της ορθολογικής επιλογής, οι φιλελεύθερες πολιτικές θεωρίες, ο μεθοδολογικός ατομισμός, απέκτησαν νέα ορμή και κύρος. Το κράτος πρόνοιας είχε από την αρχή τους επικριτές του. Με αφετηρία την αρχή της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς και την ατομική πρωτοβουλία για την κάλυψη αναγκών, οι νεοφιλελεύθεροι τάσσονταν ενάντια στο μικτό σύστημα οικονομίας και στις αρχές του κεϋνσιανικού μοντέλου. Στην περίοδο όμως της μεταπολεμικής συσσώρευσης, όταν ακόμα και στις ΗΠΑ είχε κερδίσει έδαφος η πίστη στην αναγκαιότητα της οργανωμένης κοινωνικής παρέμβασης του κράτους, τα επιχειρήματά τους φαίνονταν ξεπερασμένα. Υιοθετώντας και αναπτύσσοντας τα φιλελεύθερα επιχειρήματα γνωστοί εκπρόσωποι του χώρου, όπως ο Μ. Φρήντμαν και ο Χάγιεκ, προέτρεπαν στην εφαρμογή προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης, ιδιαίτερα στην Αγγλία και στις ΗΠΑ. Οι απόψεις αυτές υποστηρίζουν το υπολειμματικό μοντέλο, ενώ θεωρούν το κλασικό κράτος πρόνοιας σπάταλο, αντιπαραγωγικό και καταπιεστικό. Για την φιλελεύθερη προσέγγιση και κάθε σύγχρονη έκφραση της το άτομο αποτελεί την αφετηρία της ανάλυσης και το επίκεντρο της ηθικής της. Δίνεται έμφαση στην ατομική πρωτοβουλία στα πλαίσια της λειτουργίας της αγοράς, στην εθελοντική προσφορά και στην οικογένεια, την συνοχή της οποίας απειλούν οι πολιτικές του κράτους πρόνοιας 11. Κεντρικό λοιπόν στοιχείο στη νεοφιλελεύθερη επιχειρηματολογία αποτελεί η άποψη ότι το κράτος πρόνοιας έρχεται σ' αντίθεση με την ελευθερία του ατόμου, περιορίζοντας τη δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και δημιουργώντας άτομα παθητικά, εξαρτημένα, που αποτελούν τελικά βάρος για το κοινωνικό σύνολο. Διαμορφώθηκε έτσι ένα ολόκληρο ρεύμα που πρότεινε την ιδιωτικοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών, ως συνοδευτικό μέτρο των ιδιωτικοποιήσεων ολόκληρου του κρατικού τομέα της οικονομίας. Τα άτομα και τα νοικοκυριά, σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, οφείλουν να αγοράζουν τις κοινωνικές υπηρεσίες από την αγορά ακριβώς όπως και τα υπόλοιπα προϊόντα. Ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι ο ελάχιστος δυνατός. Ανταγωνισμός, αρνητικός φόρος εισοδήματος, μείωση επιδομάτων, είναι μερικές από τις συνοδευτικές προτάσεις. Η κοινωνική προστασία μπορεί να εξασφαλιστεί μέσα από ένα δίκτυο ασφάλειας (Safety Net) που θα βασίζεται στην φιλανθρωπική πρωτοβουλία και την οικογένεια. 11 Ο. Στασινοπούλου, Κράτος Πρόνοιας, Αθήνα, Gutengerg, 1990, σ.σ

13 Στον αντίποδα του νεοφιλελεύθερου υπολειμματικού σχεδίου βρίσκεται η υπεράσπιση του κλασικού κράτους πρόνοιας, κύριοι εκφραστές του οποίου αναδείχτηκαν μεταξύ άλλων ο Titmus και ο Abel-Smith. Η άποψη αυτή αποσκοπεί στην καταπολέμηση των ανισοτήτων που γεννά η οικονομική ανάπτυξη και στην επίτευξη μιας κοινωνίας ισότητας, αλληλεγγύης και ευημερίας. Τάσσεται υπέρ της κεντρικής παρέμβασης του κράτους μέσω των μηχανισμών αναδιανομής εισοδήματος που διαθέτει. Οι υπηρεσίες φροντίδας προς τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους αρρώστους και γενικά προς τα άτομα που χρειάζονται βοήθεια, παρέχονταν στο παρελθόν από την οικογένεια, για λόγους που αφορούσαν την αίσθηση της υπευθυνότητας απέναντι στην κοινωνία και τους ανθρώπους. Στο πλαίσιο αυτό πολλές από τις υπάρχουσες οργανώσεις, σωματεία ή ενώσεις αναπτύχθηκαν στις καπιταλιστικές χώρες της Δ. Ευρώπης αλλά και της Β. Αμερικής, παίζοντας ένα ιδιαίτερο ρόλο στην άρθρωση της αγοράς, του κράτους πρόνοιας και της οικογένειας. Ο ρόλος της οικογένειας στην παροχή των υπηρεσιών αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, γατί αποτελούσε το θεσμό εκείνο δια μέσου του οποίου, το άτομο που είχε ανάγκη, εντασσόταν στην κοινωνία, γινόταν μέλος του κοινωνικού συνόλου, εξασφαλίζοντας του την ικανοποίηση των απαραίτητων εκείνων αναγκών που θα τον βοηθούσαν στην αποτελεσματική ενσωμάτωση του στην συλλογική ζωή. Η εναπόθεση των αναγκών των ατόμων αυτών στο θεσμό της οικογένειας, και ουσιαστικά στις γυναίκες, διαμορφώνοντας και οριοθετώντας τον πυρήνα των κοινωνικών καθηκόντων τους, δεν περιόριζε τις δραστηριότητες μιας μερίδας πολιτών να ασχοληθούν με την παροχή φροντίδας, παρέχοντας, μέσω των διαφόρων ενώσεων και εθελοντικών οργανώσεων, τις αναγκαίες υπηρεσίες, που για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν μπορούσε να εξασφαλίσει κάποιος άλλος θεσμός. Επιπλέον, πολλές από τις εργασίες μέσα στο σπίτι επιτελούνταν και επιτελούνται (σε ένα βαθμό) από προσωπικό, από εργαζόμενους στην παροχή αυτών των υπηρεσιών, στα πλαίσια της προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας, από τη στιγμή μάλιστα που η γυναίκα με μαζικό τρόπο εντάχθηκε στην παραγωγική διαδικασία. Η μεταπολεμική ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, συνέπεια αφενός του τρόπου αντίληψης και συγκρότησης του κοινωνικού, απόρροια του φορντιστικού μοντέλου της μισθωτής σχέσης, και αφετέρου της έντονης οικονομικής μεγέθυνσης, διαφοροποιεί τον

14 παραδοσιακό τρόπο εξυπηρέτησης των συγκεκριμένων αναγκών. Το κράτος πρόνοιας έρχεται αυτό το ίδιο, μέσα από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλειας, να αναλάβει την ικανοποίηση των αναγκών ή έστω μέρους των αναγκών, και να τις εγγράψει στα πλαίσια της εφαρμοζόμενης κοινωνικής πολιτικής. Το ίδιο το κράτος που αποτελεί την έκφραση του φορντικού κοινωνικού συμβολαίου έρχεται να υποκαταστήσει λειτουργίες και να αναλάβει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις της οικογένειας και ιδιαίτερα της γυναίκας, η οποία τώρα εντάσσεται ολοένα και περισσότερο στην αγορά εργασίας, βοηθούμενη από τις κεϋνσιανές πολιτικές της πλήρους απασχόλησης. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν ανταλλάσσονταν άμεσα μέσω της λειτουργίας της αγοράς, αλλά αντίθετα αναλαμβάνονταν από το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. Το κράτος διαμορφώνει το πλαίσιο, τους κανόνες και τους τρόπους παροχής των υπηρεσιών φροντίδας και γενικότερα των εξωαγοραίων υπηρεσιών και παράλληλα παρέχει και το προσωπικό εκείνο, που με βάση τους κανόνες που έχει το ίδιο θέσει, θα προσφέρει τις αναγκαίες υπηρεσίες. Η προσπάθεια συγκερασμού των δύο προηγούμενων προτάσεων, δηλαδή του υπολειμματικού μοντέλου και του παραδοσιακού κράτους πρόνοιας οδήγησε σε μια πληθώρα διατυπώσεων και αντιλήψεων που εκφράστηκαν ως ρεύμα του "προνοιακού πλουραλισμού" 12. Το ρεύμα αυτό δεν είναι ενιαίο, χρησιμοποιεί με επιλεκτικό τρόπο τις αρχές και τα μοντέλα της κοινωνικής πολιτικής ενώ αναφέρεται έντονα στις εθνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές, ιδεολογικές παραδόσεις κάθε χώρας. Ο "προνοιακός πλουραλισμός" ή "μικτή οικονομία της πρόνοιας" υποδηλώνει τη μετάβαση από το κράτος πρόνοιας στην κοινωνία πρόνοιας. Αυτή η στρατηγική αμφισβητεί τον κεντρικό ρόλο του κράτους στην παροχή κοινωνικής φροντίδας και τάσσεται υπέρ της μείωσης του με παράλληλη αύξηση του ανεπίσημου, του εθελοντικού ή και του ιδιωτικού τομέα παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Οι ερμηνείες του "προνοιακού πλουραλισμού" είναι πολλές. Στην εθελοντική του εκδοχή τονίζεται η σημασία των εθελοντικών κοινωνικών πρωτοβουλιών με την μορφή των ομάδων αλληλοβοήθειας, αυτοβοήθειας, ομάδες παροχής εισοδήματος και απασχόλησης. Η έμφαση στον ανεπίσημο τομέα αναφέρεται στην παροχή υπηρεσιών από την οικογένεια, τους φίλους, τους συγγενείς. Αυτό που επιδιώκεται είναι η αρμονική συνύπαρξη του επίσημου και ανεπίσημου, του κρατικού και ιδιωτικού, του θεσμικού και του εθελοντικού τομέα μεταξύ τους. Ο συντονισμός 12 Θ. Σακελλαρόπουλος, Αναζητώντας το νέο... κλπ, όπ.π., σ

15 πολιτικής δεν είναι κάτι καινούργιο για τα προνοιακά καθεστώτα (welfare regimes). Κάθε χώρα είχε και έχει το δικό της μίγμα φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού χώρου, της επίσημης και ανεπίσημης φροντίδας. Το μεταπολεμικό μοντέλο δυτικοευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας στη βάση του συστήματος Beveridge, στηρίχθηκε αρχικά σε μία, αν όχι ξεκάθαρα πλουραλιστική, πάντως φιλική προς τον πλουραλισμό άποψη 13. Η εξέλιξή του, όμως, σε διαφορετικά προνοιακά καθεστώτα διαφοροποίησε το κυρίαρχο μοντέλο. Στην πραγματικότητα, βέβαια, όχι μόνο φιλελεύθερα συστήματα όπως των ΗΠΑ αλλά και χώρες του σκανδιναβικού μοντέλου, δεν εγκατέλειψαν ποτέ στην πράξη κάποιες πλουραλιστικές τάσεις. Ο "προνοιακός πλουραλισμός" λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικός διορθωτικός μηχανισμός, ο οποίος συνδέεται με την απομάκρυνση από το μεταπολεμικό, δυτικοευρωπαϊκό πρότυπο κρατικής παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και ιδιωτικών φορέων για την αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη κάλυψη αναγκών. Σ' αυτή την μεταστροφή, τα πιο σημαντικά στοιχεία είναι η αναγνώριση της ανάγκης συντονισμού της λειτουργίας της αγοράς με άλλους φορείς κάλυψης αναγκών και η επίσημη αναγνώριση της ανεπίσημης φροντίδας με την συνειδητή ένταξη των οικογενειακών και ευρύτερων συγγενικών δικτύων και των εθελοντικών οργανώσεων στα συστήματα παροχής. Συμπερασματικά: μέσα από την οπτική του "προνοιακού πλουραλισμού" τα σημερινά κράτη πρόνοιας εκλαμβάνονται περισσότερο ως μικτές οικονομίες και λιγότερο με την παραδοσιακή τους έννοια, ως ενοποιημένα γραφειοκρατικά συστήματα κρατικής παροχής. Στην νέα κατάσταση που διαμορφώνεται τα κράτη θα έχουν επιτελικό, συντονιστικό, ρυθμιστικό και ελεγκτικό ρόλο, θα διαμορφώνουν τους κανόνες, θα αναλαμβάνουν στρατηγικού χαρακτήρα επιλογές και θα αξιολογούν τα αποτελέσματα 14. Η κοινωνική πολιτική και ιδιαίτερα το κλασικό τρίπτυχο υγεία, κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια, αναγνωρίζεται κυρίως ως ένα σημαντικό στοιχείο στον οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των σύγχρονων χωρών. Οι τάσεις που επικρατούν σε όλα τα προνοιακά καθεστώτα είναι η μετάβαση από επιδοματικές παροχές ίδιες προς 13 Ο. Στασινοπούλου, Ζητήματα σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής... κλπ, όπ.π. σ Α. Λύτρας Π. Παντελόγλου, Φορείς και Δίκτυα καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού, Έκθεση προς το Υπουργείο Παιδείας, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γ.Δ.Υ.) και το Ε.Κ.Τ. Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, 1999, σ

16 όλους (flat-rate), σε μεταβιβάσεις εισοδημάτων ανταποδοτικού κυρίως χαρακτήρα, δηλαδή ο περιορισμός των παροχών προς όλους εισάγοντας έτσι την έννοια της επιλεκτικότητας, η ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας αλλά και της αγοράς στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, η δημιουργία ενός διχτυού ασφαλείας (safety net), η ενίσχυση της "κοινωνικής ιδιωτικοποίησης" μέσω του τρίτου κοινωνικού τομέα που θα υποκαθιστά τον δημόσιο τομέα στην παροχή των κοινωνικών υπηρεσιών, όπως θα δούμε αναλυτικότερα παρακάτω. ΙΙ.3 Το κράτος πρόνοιας και οι εφαρμογές του "προνοιακού πλουραλισμού" στην Ελλάδα Η Ελλάδα, σύμφωνα με την τυπολογία του Ferrera, ανήκει στο τέταρτο μοντέλο κράτους-πρόνοιας (το νοτιοευρωπαϊκό). Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ο Ferrera και έχουν προαναφερθεί είναι και χαρακτηριστικά του ελληνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας. Όμως θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα μας έγινε αποσπασματικά και όχι στη βάση κάποιου προγραμματισμού 15. Η ανάπτυξη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης για παράδειγμα, ήταν αποτέλεσμα πιέσεων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και εξυπηρέτησε πελατειακούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να υπάρξει πολυδιάσπαση των Ταμείων, χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες ενώ η επέκταση του συστήματος σε όλο τον πληθυσμό έγινε μόλις την δεκαετία του '60. Η κατανόηση της φύσης και του ρόλου της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα προϋποθέτει να την αναλύσουμε σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους: την περίοδο πριν το 1974, την περίοδο από την μεταπολίτευση μέχρι το 1990 και την περίοδο από τις αρχές της δεκαετίας του '90 μέχρι σήμερα. Μια βασική διαφορά ανάμεσα στο σύστημα κοινωνικής προστασίας στις χώρες της ΕΕ και της Ελλάδος είναι ότι στις μεν πρώτες, η ύπαρξη κοινωνικής πολιτικής συνυπήρχε με την ανάπτυξη κράτους-πρόνοιας, στην περίπτωση της Ελλάδας παρατηρούμε ότι υπήρχε μια υποτυπώδης κοινωνική πολιτική χωρίς στην ουσία να υπάρχει δομημένο και θεσμοθετημένο κράτος πρόνοιας. Δηλαδή το κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα άρχισε να αναπτύσσεται την περίοδο μετά το 1974 και ιδίως μετά το 15 Μ. Πετμετζίδου Τσουλουβή, Κοινωνικές ανισότητες και κοινωνική πολιτική, Αθήνα, Εξάντας, 1992, σ

17 Εκτός όμως από την ανυπαρξία κράτους-πρόνοιας δεν υπήρχε και η ομοιογενής εκείνη κοινωνική ομάδα στη βάση της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της οποίας θα μπορούσε να δομηθεί η κοινωνική πολιτική. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μισθωτοί ξεπερνούσαν ελάχιστα το 50% του εργατικού δυναμικού τις αρχές της δεκαετίας του '80. Μια διαχρονική σταθερά, ένα τυπικό γνώρισμα όλων των καθεστώτων αγοράς εργασίας που εμφανίστηκαν στην ελληνική κοινωνία ήδη από την περίοδο του μεσοπολέμου μέχρι και τη δεκαετία του '80, είναι η "αντίσταση" του κράτους και όλων των κυβερνήσεων σε κάθε τάση μισθωτοποίησης του εργατικού δυναμικού 17. Για την αποφυγή της μισθωτοποίησης χρησιμοποιήθηκαν ποικίλες μέθοδοι: από την ενθάρρυνση της μικροϊδιοκτησίας στην ύπαιθρο μέχρι την στήριξη της εξωτερικής μετανάστευσης. Αυτή η αντίσταση κάμπτεται την δεκαετία του '80 και είναι χαρακτηριστικό ότι η αύξηση της μισθωτοποίησης συμβαίνει εις βάρος εκείνων των κατηγοριών που κατά παράδοση και κατά κοινή παραδοχή επιδεικνύουν πιο συχνά συμπτώματα "πολυσθένειας" 18. Πιο συγκεκριμένα, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα μειώνεται το ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων και των συμβοηθούντων μελών από 30,9% σε 28,9% και από 15,1 σε 11,7% αντίστοιχα 19. Η έλλειψη λοιπόν μιας συμπαγούς κοινωνικής ομάδας με κοινά προβλήματα προκάλεσε την πολυδιάσπαση της κοινωνικής πολιτικής μέσω της οποίας έγιναν προσπάθειες υπεράσπισης συμφερόντων, συχνά σε αντίφαση μεταξύ τους, ετερόκλητων 16 Μ. Χλέτσος, "Ανάλυση της κρίσης του κράτους πρόνοιας ως κρίση οργάνωσης του κοινωνικού", 3ο Συνέδριο Ιδρύματος Σάκη Καράγιωργα, Διαστάσεις της κοινωνικής πολιτικής σήμερα, Αθήνα, ΙΣΚ, 1991, σ.σ Επίσης βλ. Μ. Χλέτσος, "Νέες τάσεις στην κοινωνική πολιτική. Η περίπτωση της Ελλάδας", Μ. Ματσαγγάνης, Προοπτικές του κοινωνικού κράτους στην Ν. Ευρώπη, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σ.σ και ιδίως σ Δ. Γράβαρης, "Το 'χτίσιμο' του κοινωνικού κράτους: από τον κομματικό λόγο στις κρατικές πολιτικές", Μ. Σπουρδαλάκης, ΠΑΣΟΚ: κόμμα, κράτος, κοινωνία, Αθήνα, Πατάκη, 1998, σ.σ και ιδίως σ Κ. Τσουκαλάς, Κράτος, κοινωνία, εργασία στην μεταπολεμική Ελλάδα, Αθήνα, Θεμέλιο, 1987, σ.σ Για λεπτομερέστερη εξέταση της εξέλιξης αυτής βλ. Α. Λύτρας, Προλεγόμενα στην θεωρία της ελληνικής κοινωνικής δομής, Αθήνα, Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, 1993, ιδίως σ.σ

18 κοινωνικά ομάδων. Η έλλειψη αποτελεσματικής ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών λόγω του αποσπασματικού χαρακτήρα της κοινωνικής πολιτικής υποκαταστάθηκε από την αγορά και την οικογένεια. Ο ρόλος της οικογένειας στην κάλυψη βασικών κοινωνικών αναγκών ήταν και είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην Ελλάδα. Ως παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε την υποστήριξη της οικογένειας προς τα νεαρά μέλη της και ως προς τους ανέργους. Στην πρώτη περίπτωση η ελληνική οικογένεια υποστηρίζει και οικονομικά και ηθικά τα μέλη της στο να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και συνεχίζει να τα υποστηρίζει οικονομικά ακόμη και όταν αυτά έχουν βρει εργασία με το σκεπτικό να αποταμιεύσουν αυτά τα χρήματα και να τα χρησιμοποιήσουν στο μέλλον. Στη δεύτερη περίπτωση ο ρόλος της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην υποστήριξη των ανέργων καθότι στη χώρα μας το επίδομα αλλά και η διάρκεια επιδότησης των ανέργων δεν είναι σημαντικές. Μπορούμε λοιπόν να υποστηρίξουμε ότι η άσκηση κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα την περίοδο πριν το 1974 αποσκοπούσε κυρίως στην ικανοποίηση των πελατειακών αναγκών του ελληνικού κράτους και στην προσπάθεια νομιμοποίησής του απέναντι στις κοινωνικές ομάδες έχοντας ως δεδομένο τον περιορισμό των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών 20. Το τελευταίο διαφαίνεται και μέσα από την πολιτική απασχόλησης του ελληνικού δημόσιου τομέα, δηλαδή μια πολιτική μαζικών προσλήψεων με πελατειακά κριτήρια. Έτσι η αποτυχία ικανοποίησης των ευρύτερων κοινωνικών αναγκών ώθησε την ελληνική οικογένεια, ειδικά στην περίπτωση των χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, να υποκαταστήσει το ελληνικό κράτος στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Την περίοδο της μεταπολίτευσης συναντάμε, στο ελληνικό οικονομικό - κοινωνικό μοντέλο ανάπτυξης τα βασικά συστατικά πάνω στα οποία στηρίχθηκε η ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας. Δηλαδή μια ομοιογενή κοινωνική ομάδα (οι μισθωτοί αποτελούν περίπου το 53% του εργατικού δυναμικού), επέκταση των δημοκρατικών 20 Βλ. Θ. Μαλούτας Δ. Οικονόμου, Προβλήματα ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα. Χωρικές και τομεακές προσεγγίσεις, Αθήνα, Εξάντας, 1988, σ. 35, καθώς επίσης Κ. Τσουκαλάς, "Η ιδεολογική επίδραση του εμφυλίου πολέμου", Γ. Ιατρίδης, Η Ελλάδα στην δεκαετία Ένα έθνος σε κρίση, Αθήνα, Θεμέλιο, 1984, σ.σ και ιδίως σ.σ

19 και πολιτικών ελευθεριών και ανάπτυξη της αντίληψης ότι η κοινωνία είναι υπεύθυνη απέναντι στον πολίτη, θεωρώντας την αναπαραγωγή του ατόμου και της εργατικής του δύναμης ως αποκλειστικό του καθήκον. Το παράδοξο που ίσως χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή είναι ότι το ελληνικό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης προτού ακόμη αναπτυχθεί σωστά αμφισβητήθηκε με αποτέλεσμα να περάσει από την υπανάπτυξη στην κρίση 21. Οι λόγοι είναι πολλοί. Η αναποτελεσματικότητά του, τα δημοσιονομικά του ελλείμματα αλλά και η διεθνής συγκυρία η οποία ήταν υπέρ της ενίσχυσης του ιδιωτικού και κατά της ενίσχυσης του κρατικού-δημόσιου, επηρέασαν και το ελληνικό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης. Ταυτόχρονα εξελίσσονταν αρκετές οικονομικές, κοινωνικές και δημογραφικές μεταβολές. Η ανάγκη για την επίτευξη των κριτηρίων του Μάαστριχτ θα μεταφραστεί, για την επόμενη περίοδο, σε αντιπληθωριστική και περιοριστική οικονομική πολιτική ενώ η τάση για περιορισμό του συνόλου των δημοσίων δαπανών θα αγγίξει και τις κοινωνικές δαπάνες. Πράγματι από το τέλος της δεκαετίας του '80 άρχισαν να διαφαίνονται στον ορίζοντα τα όρια και οι αδυναμίες του θνησιγενούς συστήματος κοινωνικής προστασίας. Εκτός από τις προφανείς αδυναμίες που είχαν σχέση με τις εξελίξεις στο δημοσιονομικό τομέα (ελλείμματα, αύξηση δημόσιου χρέους κ.λπ.), στην οικονομία (χειροτέρευση της θέσης της ελληνικής οικονομίας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, συνεχής αποβιομηχάνιση, συντήρηση ενός σταθερού αποθέματος ανέργων, πτώση της παραγωγικότητας και μείωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων κυρίως του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας), άρχισαν να εκδηλώνονται οι πιέσεις και επιρροές από το άμεσο διεθνές περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετατροπή της κοινωνικής πολιτικής σε πολιτική καταπολέμησης της φτώχειας αρχικά, και του κοινωνικού αποκλεισμού μετέπειτα, ευθυγράμμιση προς τις απαιτήσεις της νομισματικής ένωσης, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, προώθηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης και παράλληλα εγκατάλειψη του κανόνα της σταθερής μισθωτής σχέσης, ενθάρρυνση διαδικασιών κεφαλαιακής αναδιάρθρωσης). Σε σχέση με τα πλουραλιστικά μίγματα στο ελληνικό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης παρατηρούμε ότι η ανεπίσημη φροντίδα μέσω της οικογένειας έπαιξε και 21 Σ. Ρομπόλης Μ. Χλέτσος, Η κοινωνική πολιτική μετά την κρίση του κράτους πρόνοιας... κλπ, όπ.π., σ

20 συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο. Αλλά και η αγορά αποτελεί (όπως και στο παρελθόν άλλωστε) ένα σημαντικό μέγεθος στους τρεις βασικούς τομείς του συστήματος δηλαδή στην υγεία στην κοινωνική ασφάλιση και στην πρόνοια. Όσον αφορά τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν έχει αναπτυχθεί σημαντικά, λόγω του ιδιαίτερου βάρους της οικογένειας αλλά και του κρατικού τομέα. Γενικά ως προς τις τάσεις της κοινωνικής πολιτικής κατά την δεκαετία του '90 στην Ελλάδα, διαπιστώνουμε ότι κινείται στα πλαίσια της λογικής που διέπει τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς την κατεύθυνση δηλαδή της δημιουργίας ενός κοινωνικού διχτυού ασφαλείας καθώς και στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών από τον κρατικό τομέα, ο οποίος θα συμπληρώνεται από τον τρίτο τομέα, την οικογένεια καθώς και την αγορά

21 ΙΙΙ. Η εξέλιξη του τρίτου τομέα, της κοινωνικής οικονομίας, του εθελοντισμού ΙΙΙ.1 Έννοιες και περιεχόμενα Έννοιες όπως τρίτος τομέας, κοινωνική οικονομία, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντικός τομέας, άτυπος τομέας, ανεξάρτητος τομέας, τομέας απαλλαγμένος από φόρους, κοινωνία των πολιτών, χρησιμοποιείται από πολλούς συγγραφείς αλλά και επισήμους φορείς, εθνικούς ή και υπερεθνικούς χωρίς να υπάρχει κοινή αντίληψη και συμφωνία για το περιεχόμενο των όρων. Από τα μέσα της δεκαετίας του '80 γίνεται ολοένα πιο αποδεκτή η αναγνώριση μιας νέας διάκρισης, μεταξύ τριών τομέων δράσης στην οικονομία και την παραγωγή και σε έναν τέταρτο τομέα οι δραστηριότητες του οποίου δεν είναι ενταγμένες στο κύκλωμα της αγοράς. Θεωρείται λοιπόν ότι ο πρώτος είναι ο ιδιωτικός ή κερδοσκοπικός τομέας, ο δεύτερος ο κρατικός τομέας, ο τρίτος τομέας είναι ο κοινωνικός ή μη κερδοσκοπικός και ο τέταρτος είναι ο άτυπος τομέας που περιλαμβάνει τις οικογενειακές, συγγενικές ή φιλικές δραστηριότητες. Η διαφορετικότητα όμως όσον αφορά στην αντίληψη των θεωρούμενων ως συστατικών στοιχείων του τρίτου τομέα, της κοινωνικής οικονομίας, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των πολλών άλλων όρων και εννοιών, προδιαγράφει ένα διαφορετικό τρόπο προσδιορισμού των περιεχομένων αυτών των εννοιών. Οι ιστορικές, εθνικές και θεσμικές ιδιαιτερότητες των διαφορετικών προνοιακών καθεστώτων, αλλά και των ίδιων των χωρών μεταξύ τους, οδηγούν στην υιοθέτηση ορισμών και προσδιορισμών με διαφορετικά περιεχόμενα. Το ίδιο ισχύει και για τον κάθε συγγραφέα ή ρεύμα σκέψης που χρησιμοποιεί αυτούς τους όρους. Αν γίνει όμως μια προσπάθεια ταξινόμησης των διαφορετικών αντιλήψεων τότε καταλήγουμε σε τρεις διαφορετικές ερμηνευτικές κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αντιλήψεων είναι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Center for Civil Society Studies του πανεπιστημίου John Hopkins της Βαλτιμόρης καθώς και διαφόρων συγγραφέων που απηχούν τις ίδιες απόψεις

22 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωσή της για την "Προώθηση του ρόλου των σωματείων και των ιδρυμάτων στην Ευρώπη" 22, χρησιμοποιεί τον όρο κοινωνική οικονομία για να περιγράψει την δραστηριότητα των συνεταιρισμών, των ταμείων αλληλοβοήθειας, των ιδρυμάτων και των σωματείων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί τα χαρακτηριστικά του τρίτου τομέα που οριοθετεί το πανεπιστήμιο John Hopkins της Βαλτιμόρης μια μεγάλη έρευνα 23 του οποίου χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την έκδοση της συγκεκριμένης ανακοίνωσης. Σύμφωνα λοιπόν με τους Salamon L. και Anheier. Η. 24 ο μη κερδοσκοπικός τομέας είναι αυτός που το άθροισμα των οργανώσεων που τον απαρτίζουν, έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Οι οργανώσεις αυτές είναι διακριτές από τα κεντρικά κράτη τις περιφερειακές και τοπικές εξουσίες. Οι εκπρόσωποι της δημόσιας εξουσίας δεν μπορούν να συμμετέχουν ως πλειοψηφία στα διοικητικά συμβούλια των οργανώσεων. Ωστόσο, η δημόσια χρηματοδότηση (άσχετα από το ποσοστό συμμετοχής εκπροσώπων της δημόσιας εξουσίας) είναι αποδεκτή. Στις οργανώσεις δεν περιλαμβάνονται οι παροδικά σχηματιζόμενες ομάδες δηλαδή οι άτυπες και οι μη νομικά κατοχυρωμένες, αλλά μόνο οι θεσμοποιημένες. Η Επιτροπή αναφέρει ότι οι οργανώσεις αυτές διακρίνονται από τις άτυπες ή ad hoc, αμιγώς κοινωνικές ή οικογενειακές ομάδες, στο ότι διαθέτουν έστω και σε πρωταρχικό επίπεδο, επίσημη ή θεσμική οντότητα 25. Είναι ανεξάρτητες από οποιονδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα. Αν υπάρχει προϋπολογισμός της ίδιας της οργάνωσης θεωρείται σημαντικό κριτήριο ανεξαρτησίας. Οι οργανώσεις αυτές δεν είναι κερδοσκοπικές, δεν διανέμουν κέρδος στα μέλη τους και στα διοικητικά τους στελέχη. Επίσης άλλο σημαντικό κριτήριο θεωρείται η 22 [Ευρωπαϊκή Επιτροπή], "Η προώθηση του ρόλου των σωματείων και των ιδρυμάτων στην Ευρώπη", Ανακοίνωση της Επιτροπής, COM (97) 241 final, 6/6/1997, 23 Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται στο site της οργάνωσης ECAS, και πιο συγκεκριμένα στη σελίδα, "The European Citizen Analysis" υπό τον τίτλο: "The non-profit sector is a major contributor to employment growth according to the Johns Hopkins University Study". 24 L. Salamon H. Anheier, "In search of the Non-Profit Sector: the guest for definitions", Voluntás, vol. 3, No 2, 1992, σ.σ [Ευρωπαϊκή Επιτροπή], "Η προώθηση του ρόλου... κλπ", όπ.π., σ

23 Είδος πόρων πολιτική αυτονομία με την έννοια ότι οι οργανώσεις αυτές είναι μη πολιτικές, δηλαδή δεν έχουν ως κύριο σκοπό την προώθηση υποψηφίων για δημόσιας θέσεις 26. Στον τρίτο τομέα λοιπόν δεν περιλαμβάνονται τα πολιτικά κόμματα ενώ αντίθετα περιλαμβάνονται όλες εκείνες οι οργανώσεις και τα σωματεία που έχουν ως στόχο την αλλαγή μιας οποιασδήποτε δημόσιας πολιτικής. Οι περιγραφόμενες οργανώσεις είναι μη θρησκευτικές με την έννοια ότι δεν περιλαμβάνονται οι οργανώσεις που έχουν ως σκοπό την θρησκευτική εκπαίδευση και την διδασκαλία ενός δόγματος 27. Με αυτό τον τρόπο εξαιρούνται οι εκκλησίες, οι συναγωγές, τα τζαμιά όπως και τα σωματεία που έχουν ως κύριο σκοπό την προπαγάνδιση μιας θρησκευτικής πίστης, με εξαίρεση τα θρησκευτικά σχολεία και τις οργανώσεις που προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες. Πίνακας 1 Ίδιοι και εξωτερικοί πόροι Επιχορηγήσεις Συνδρομές μελών Ενισχύσεις από ιδιώτες Παροχή υπηρεσιών σε μέλη Έσοδα από συμβάσεις Πωλήσεις προϊόντων Δωρεές Ενισχύσεις από διεθνείς οργανισμούς Παροχή υπηρεσιών σε μη μέλη Ενισχύσεις από εταιρείες Έσοδα από επενδύσεις Ποσοστό επί τοις εκατό (%) Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ανακοίνωση για την Προώθηση του ρόλου των σωματείων και των ιδρυμάτων στην Ευρώπη. 26 Στο ίδιο όπ.π., σ Στο ίδιο όπ.π., σ

24 Τα κριτήρια που τίθενται από την Επιτροπή είναι σχεδόν αδύνατο να έχουν την ίδια σημασία για όλες τις χώρες μέλη. Αυτό γίνεται εμφανές αν συγκρίνουμε τα διαφορετικά νομικά καθεστώτα των χωρών μελών 28. Η Ε.Ε. θεωρεί ως πεδίο δράσης των περιγραφόμενων οργανώσεων την διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών, την προώθηση λύσεων για κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, την ανάπτυξη νέων μορφών κοινωνικής στήριξης, την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στο τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, την ενεργό συμμετοχή στην υλοποίηση των κοινωνικών προγραμμάτων που σχεδιάζονται από τις δημόσιες αρχές, την συμμετοχή σε δράσεις για την καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού 29. Πίνακας 2 Πεδίο δραστηριότητας Κοινωνικές Υπηρεσίες (57%) Εκπαίδευση και έρευνα (46%) Ανάπτυξη και στέγαση (40%) Πολιτισμός και ψυχαγωγία (36%) Διεθνείς δραστηριότητες (35%) Πολιτικά δικαιώματα και άσκηση πίεσης (35%) Υγεία (26%) Φιλανθρωπία και εθελοντική εργασία (23%) Περιβάλλον (18%) Επιχειρηματικές και επαγγελματικά σωματεία (8%) Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ανακοίνωση για την Προώθηση του ρόλου των σωματείων και των ιδρυμάτων στην Ευρώπη. 28 Στο ίδιο όπ.π., σ.σ Στο ίδιο όπ.π., σ.σ

25 Τομέας δραστηριότητας και τομέας κύριας δραστηριότητας Πίνακας 3 Τομείς δραστηριότητας και τομείς κύριας δραστηριότητας συχνότητα σε % Κοινωνικές υπηρεσίες Πολιτισμός και ψυχαγωγία Ανάπτυξη / στέγαση Εκπαίδευση και έρευνα Διεθνείς Δραστηριότητες Υγεία Πολιτικά δικαιώματα Περιβάλλον Φιλανθρωπία Επιχειρηματική δραστηριότητα Συχνότητα σε % Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ανακοίνωση για την Προώθηση του ρόλου των σωματείων και των ιδρυμάτων στην Ευρώπη. Γίνεται κατανοητό ότι ο τρίτος τομέας αλλά και η εθελοντική εργασία εκλαμβάνεται και άρα προορίζεται με συγκεκριμένες, θεσμικού χαρακτήρα δράσεις αλλά και οικονομικές ενισχύσεις (όπως θα δούμε παρακάτω), να αποτελέσει ένα καθοριστικής σημασίας συμπλήρωμα των σημερινών συστημάτων κοινωνικής υποστήριξης δίπλα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό κερδοσκοπικό τομέα. Η δεύτερη ερμηνεία σχετικά με τον ρόλο των εκτός της αγοράς δράσεων και τους τρόπους σύνδεσής τους με την ιδιωτική οικονομία αλλά και τους κρατικούς θεσμούς έρχεται στην επιφάνεια με την δημοσιοποίηση των απόψεων του Α. Gorz. Η αντίληψη του A. Gorz είναι συναφής με τις κοινοτικές θεωρήσεις όσον αφορά κυρίως τις προσδοκίες, διακρίνεται όμως καθαρά στο ζήτημα της διατήρησης του κράτους, ως ενός "αναγκαίου κακού", περιορισμένου βεβαίως από τις δράσεις του χώρου της αυτονομίας 30. Η άποψή του είναι κριτική απέναντι στον παραγωγισμό καθώς και στην ακραία εμπορευματοποίηση και θετική στην ενίσχυση της ατομικής και κοινωνικής 30 A. Gorz, Αντίο Προλεταριάτο, Αθήνα, Νέα Σκέψη, 1986, σ.σ

26 αυτονομίας. Ωστόσο ο Gorz δεν θέτει θέμα ανατροπής ή υπέρβασης του σημερινού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού. Πιστεύει ότι η ανάπτυξη ενός τομέα αυτόνομου ο οποίος θα είναι εκτός αγοράς προϋποθέτει την περιστολή, όχι όμως και την εξαφάνιση των αγοραίων δραστηριοτήτων και τον περιορισμό του ρόλου του κράτους σε έναν μηχανισμό ο οποίος θα διαμορφώνει τους κανόνες λειτουργίας 31. Προδιαγράφει (με μεγάλη επιτυχία) την ενδυνάμωση ενδιάμεσων και αυτόνομων ομάδων, ενώσεων και οργανώσεων, ως υποκείμενα τα οποία θα εκφράζουν τον μετασχηματισμό της πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής στη νέα εποχή. Η αντίληψη του Gorz συγγενεύει με την αντίληψη που εξετάσαμε παραπάνω της αντίληψης δηλαδή της συνύπαρξης ενός αυτόνομου τομέα μη κρατικών και μη κερδοσκοπικών φορέων με ένα ευέλικτο και επιτελικό κράτος που έχει ως στόχο την διαμόρφωση κανόνων, που καθοδηγούν την κοινωνική δράση και την παράλληλη ύπαρξη της αγοράς 32. Την ίδια άποψη για την σχέση ανάμεσα στο ισχυρό, επιτελικό κράτος και τις εκφράσεις της κοινωνίας των πολιτών υποστηρίζει και ο A. Giddens 33. Μάλιστα, ο Giddens, χρησιμοποιεί τον όρο κοινωνική οικονομία και τονίζει ότι εντάσσεται στη λογική της πολιτικής του "τρίτου δρόμου" η αναγέννηση της κουλτούρας της συμμετοχής των πολιτών σε συνδυασμό με την εμπλοκή της κυβέρνησης στην κοινωνική οικονομία, καθώς και η γενικότερη αντίληψη του "κοινωνικού κράτους επενδύσεων" και της "κοινωνίας θετικής πρόνοιας" 34. Η τρίτη, και πολύ γνωστή στο πλατύ κοινό, αντίληψη της προβληματικής του τρίτου τομέα είναι η άποψη του J. Rifkin. Αναγνωρίζεται σαν αυτός που τοποθέτησε στο επίκεντρο των συζητήσεων και των κάθε είδους αναζητήσεων διεξόδων, στα ζητήματα της αλλαγής του παραγωγικού και οικονομικού μοντέλου στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και των προβλημάτων που αναδεικνύονται από τους μετασχηματισμούς αυτούς, με κυρίαρχο αυτό της ανεργίας 35. Ο Rifkin υποστηρίζει ότι 31 Στο ίδιο όπ.π., σ.σ. 142, 147, , Για μια τεκμηριωμένη κριτική των απόψεων του A. Gorz βλ. Α. Λύτρας, Κοινωνία και εργασία... κλπ, όπ.π., ιδίως σ.σ A. Giddens, Ο τρίτος δρόμος... κλπ, όπ.π., σ.σ Στο ίδιο όπ.π., σ.σ Με τις απόψεις του J. Rifkin για την απασχόληση μέσω της ανάπτυξης του τρίτου τομέα, θα ασχοληθούμε παρακάτω

27 οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ομάδες έχουν πολλές φορές την δυνατότητα να λύνουν προβλήματα γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα σε τοπικό επίπεδο παρά μέσω του δημοσίου συστήματος παροχής κοινωνικών υπηρεσιών 36. Γίνεται ακόμα πιο σαφής όταν αναφέρεται στο στοιχείο της χρηματοδότησης του τρίτου τομέα. Υποστηρίζει ότι ένα μέρος των χρημάτων θα μπορούσε να εξοικονομηθεί από την βαθμιαία αντικατάσταση των σημερινών γραφειοκρατικών υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας με την απευθείας αμοιβή ατόμων που θα προσφέρουν κοινοτικές υπηρεσίες 37. Δηλαδή ο Rifkin προτείνει την ανάπτυξη, με συγκεκριμένες δράσεις και ενισχύσεις "εκ των άνω", του τρίτου τομέα, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που παρουσιάζει το παραδοσιακό μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας (στο βαθμό βέβαια που αυτό υπήρχε στις ΗΠΑ). Προβλήματα όπως η γραφειοκρατικοποίηση, η αναποτελεσματικότητα, ο δαπανηρός του χαρακτήρας κ.ο.κ. Ο Rifkin τάσσεται καθαρά υπέρ της μείωσης του ρόλου του δημόσιου τομέα. Το κράτος περιορίζει τις δαπάνες του για την κοινωνική προστασία, εμπλέκοντας μέσα στις διαδικασίες παροχής κοινωνικών υπηρεσιών τόσο τις οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας όσο και τον ίδιο τον ιδιωτικό τομέα. Όμως ο Rifkin πάει ακόμα πιο πέρα. Οι προτάσεις του για διαμόρφωση συστήματος για την εξασφάλιση της κινητικότητας των εργαζομένων στον τρίτο τομέα αλλά και της προσπάθειας διαφορετικής αξιολόγησης των υπηρεσιών που προσφέρονται καθώς και μηχανισμού συλλογικών διαπραγματεύσεων, βρίσκονται στην κατεύθυνση της ανάδειξης του τρίτου τομέα ως ενός νέου τομέα δίπλα στους άλλους δύο και όχι συμπληρωματικού των υπολοίπων 38. Σχετικά με τον εθελοντισμό ο Rifkin θεωρεί ότι η διεύρυνση των εθελοντικών οργανώσεων κυρίως στο τοπικό επίπεδο, που ενεργοποιούνται χωρίς κερδοσκοπικό προσανατολισμό στη βάση των κοινών ενδιαφερόντων, σε αντικείμενα που δεν καλύπτονται ή δεν μπορούν να καλυφθούν από την επίσημη αγορά είναι θετική. Πιστεύει ότι ο εθελοντικός τομέας θα πρέπει να εμψυχωθεί και να ενισχυθεί με συγκεκριμένες δράσεις ώστε να καταστεί δυνατή η δημιουργία ενός αξιόλογου χώρου αντίληψης, προσέγγισης και παρέμβασης για την επίλυση προβλημάτων, που 36 J. Rifkin, Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της, Αθήνα, Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, 1996, σ Στο ίδιο, όπ.π., σ Στο ίδιο, όπ.π., σ.σ

18/11/2014 ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠO ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΛΕΤΣΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ

18/11/2014 ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠO ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΛΕΤΣΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠO ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΛΕΤΣΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΓΙΑΤΙ ΣΗΜΕΡΑ ΘΕΤΟΥΜΕ Η ΥΠΑΡΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ο εθελοντικός τομέας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής. Ιστορικά προηγείται του κράτους πρόνοιας, ενώ συνυπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...21 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες... 25 1.1 Η Οικονομική Επιστήμη και οι Σχολές Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές.

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. 1 2 Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. Στόχος: Να αποδείξουν οι φοιτητές από μόνοι τους πόσες πολλές έννοιες βρίσκονται στην τομή των δύο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΚΓΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Κράτος Πρόνοιας, Δεξιότητες και Εκπαίδευση

ΣΥΚΓΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Κράτος Πρόνοιας, Δεξιότητες και Εκπαίδευση ΣΥΚΓΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Κράτος Πρόνοιας, Δεξιότητες και Εκπαίδευση Όπως είδαμε, η θεωρία των προνοιακών παραγωγικών συστημάτων (welfare production regimes WPR), συνδέει το μοντέλο καπιταλισμού

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας Απόσπασμα βιβλίου Ντούλια Θ. «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα», (2015),Οσελότος, Αθήνα 1.1.1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας (Ντούλια Θ. «Κοινωνική Οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΛΕΤΣΟΣ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΥΚΛΟΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ : ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΝΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Χριστίνα Παπασολομώντος Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Μέλος Ομάδας Συντονισμού για Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Κυριάκος Φιλίνης Εργασιακές Σχέσεις και Αγορά Εργασίας Τα βασικά μεγέθη της αγοράς εργασίας Απασχολούμενοι είναι τα άτομα που απασχολούνται έναντι αμοιβής. Το ποσοστό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας Η θεωρία VoC, βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στην ανάλυση των δύο βασικών μοντέλων καπιταλισμού των φιλελεύθερων

Διαβάστε περισσότερα

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκή Οικονομία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης.

Ευρωπαϊκή Οικονομία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης Ευρωπαϊκή Οικονομία Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Ειρήνη Τσακνάκη Πηγές- Βιβλιογραφία

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ της κοινωνικής

ΣΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ της κοινωνικής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣΚΦ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ *1 Η προνοιοποίηση της κοινωνικής πολίτικης; ΣΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ της κοινωνικής προστασίας που διαμορφώθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. (CIP file- Classification of instructional programmes)

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. (CIP file- Classification of instructional programmes) ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (CIP file- Classification of instructional programmes) Τίτλος μαθήματος: Μοντέλα Κοινωνικής Πολιτικής και Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

«ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ»

«ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ» «ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ» «με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης» «To άρθρο αυτό έχει παραχθεί με την οικονομική υποστήριξη της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ι. ΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές επηρεάζουν τον χώρο. Ο Χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ

ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ χολή Οικονομικών και Πολιτικών επιστημών Σμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Υαίη κουλά Βιβλιογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Οι θέσεις της Α Βάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την Κοινωνική Αλληλεγγύη την Απασχόληση & την Κοινωνική Συνοχή

Οι θέσεις της Α Βάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την Κοινωνική Αλληλεγγύη την Απασχόληση & την Κοινωνική Συνοχή ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ Οι θέσεις της Α Βάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την Κοινωνική Αλληλεγγύη την Απασχόληση & την Κοινωνική Συνοχή ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους Το φαινόμενο της φτώχειας παραμένει κυρίαρχο στις σύγχρονες κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές

Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Project1:Layout 1 3/23/2012 3:38 PM Page 1 Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Π. Ε. Πετράκης Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές Συγγραφέας Π.Ε. Πετράκης

Διαβάστε περισσότερα

35o. Αθήνα 11 Μαΐου 2009

35o. Αθήνα 11 Μαΐου 2009 35o Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο Αθήνα 11 Μαΐου 2009 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ένας στους 4 Έλληνες πολίτες πληρώνει από την τσέπη του για υπηρεσίες υγείας ενώ, συνολικά, η δαπάνη των νοικοκυριών για υπηρεσίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13

Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 Περιεχόμενα Πρόλογος... 11 Εισαγωγή... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οι διεθνείς συναλλαγές και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα... 17 Ι. Η αρχή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων... 17 Α. Κόστος εργασίας και εξειδικεύσεις...

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΜΠΟΤΗ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΜΠΟΤΗ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΜΠΟΤΗ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑ Ηαυξημένησημασίατηςτοπικήςευημερίαςσυμπίπτει με την πιο ετερογενή,

Διαβάστε περισσότερα

Νέες μορφές απασχόλησης. Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Νέες μορφές απασχόλησης. Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Νέες μορφές απασχόλησης 1 Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ποιες είναι οι νέες μορφές απασχόλησης; Σύμβαση ορισμένου χρόνου Μερική απασχόληση Προσωρινή απασχόληση Σύμβαση έργου Υπεργολαβία Εκ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Ι. ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ; Η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την πραγματοποίηση των αντικειμενικών

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου»

Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου» Σχέδιο Δράσης: «Φτώχεια και Εργασία: Μια Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διερεύνησης και Άμβλυνσης του Φαινομένου» «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης» «To άρθρο αυτό έχει παραχθεί με

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Κράτος Πρόνοιας

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Κράτος Πρόνοιας ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Κράτος Πρόνοιας Κράτος Πρόνοιας: Πλέγμα επιδοματικών πολιτικών και πολιτικών παροχής υπηρεσιών από το κράτος με στόχο την εγγύηση ενός ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης

Διαβάστε περισσότερα

Διακήρυξη. των Δικαιωμάτων. και Ευθυνών. των Εθελοντών ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ

Διακήρυξη. των Δικαιωμάτων. και Ευθυνών. των Εθελοντών ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ Διακήρυξη των Δικαιωμάτων και Ευθυνών των Εθελοντών Συμμετέχω Διαμορφώνω Συμμετέχω Έχω ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

True_luck_is Σελίδα 1 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

True_luck_is Σελίδα 1 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η Η Επιθεώρηση Εργασίας είναι ένας θεσμός παγκόσμια αποδεκτός με στόχους και άξονες λειτουργίας που προσδιορίζονται από την 81 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας, την οποία έχει κυρώσει και η χώρα μας από το 1955.

Διαβάστε περισσότερα

Λευκωσία, 10 Ιουλίου 2015. Frank Hoffer, Bureau for Workers Activities

Λευκωσία, 10 Ιουλίου 2015. Frank Hoffer, Bureau for Workers Activities Μηχανισμός καθορισμού των μισθών στην προσδοκόμενη επανενωμένη Κύπρο Οι οικονομικές επιπτώσεις των ελάχιστων μισθών και της συλλογικής διαπραγμάτευσης : Ένα αμφισβητούμενο πεδίο Λευκωσία, 10 Ιουλίου 2015

Διαβάστε περισσότερα

Η επένδυση στο κοινωνικό κεφάλαιο ως διαδικασία επίτευξης κοινωνικής συνοχής και ανάπτυξης

Η επένδυση στο κοινωνικό κεφάλαιο ως διαδικασία επίτευξης κοινωνικής συνοχής και ανάπτυξης Η επένδυση στο κοινωνικό κεφάλαιο ως διαδικασία επίτευξης κοινωνικής συνοχής και ανάπτυξης Στυλιανός -Ιωάννης Τζαγκαράκης, Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, Ερευνητής Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Jane Lewis, 2009, Work family balance, gender and policy, UK, Edward Elgar Publishing Limited, 246 σελ.

Jane Lewis, 2009, Work family balance, gender and policy, UK, Edward Elgar Publishing Limited, 246 σελ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ 217 Jane Lewis, 2009, Work family balance, gender and policy, UK, Edward Elgar Publishing Limited, 246 σελ. Η εφαρμογή πολιτικών για τη συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής

Διαβάστε περισσότερα

Το σταυροδρόμι της ανάπτυξης της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα. Προοπτικές, κίνδυνοι και επιλογές

Το σταυροδρόμι της ανάπτυξης της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα. Προοπτικές, κίνδυνοι και επιλογές Το σταυροδρόμι της ανάπτυξης της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα. Προοπτικές, κίνδυνοι και επιλογές Δημήτρης Ζιώμας Ερευνητής, Επιστημονικός Υπεύθυνος Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Οικονομίας ΕΚΚΕ «ΣΥΝ-ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ»

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» «H AΠΑΣΧΟΛΗΣΗ A ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» Ημερίδα του ΠΑΣΥΠΚΑ «Δράσεις ένταξης των κινητικά αναπήρων στην παραγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες.

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες. Κεντρικά ερωτήματα: Ποιες είναι οι διαστάσεις της συζήτησης για την κρίση στο Δημόσιο Διάλογο; Ήταν η υιοθέτηση του πακέτου διάσωσης για την Ελλάδα και η ένταξη της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης μονόδρομος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού Θεωρία των Μοντέλων Καπιταλισμού: Θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση των κοινών θεσμικών χαρακτηριστικών, αλλά και των θεσμικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Η επιχείρηση αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας μας διότι: α) το 1/3 του χρόνου μας το περνάμε εκεί, β) μας προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες για ικανοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΤΙ Ο ΚΕΥΝΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑΤΙ Ο ΚΕΥΝΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑΤΙ Ο ΚΕΥΝΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ernest Mandel Το λυκόφως του μονεταρισμού Ernest Mandel Γιατί ο Κέυνς δεν είναι η απάντηση Το Λυκόφως του Μονεταρισμού (1992) Καθώς οι καταστροφικές συνέπειες των πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

«Τα Βήματα του Εστερναχ»

«Τα Βήματα του Εστερναχ» «Τα Βήματα του Εστερναχ» Τοποθέτηση του ΔΗΜ.ΓΚΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ στη παρουσίαση του βιβλίου ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ-Λάρισα 16/1/2009 Κυρίες και κύριοι. Σε κάθε βιβλίο, μελέτη,διήγημα η ποίημα ο συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ & ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕ ΡΙΟ «Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση»

ΣΥΝΕ ΡΙΟ «Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΗΜΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ ΣΥΝΕ ΡΙΟ «Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» Εισήγηση θέμα : Απασχόληση και Τοπική Αυτοδιοίκηση ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Γιάννης Γούπιος ιευθυντής Ανάπτυξης και Οικονομικών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑTΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση»

«Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» Συνέδριο «Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» Έκθεση ΠΟΛΙΣ, Θεσσαλονίκη 21-22 / 11/ 2013 «Κοινωνικές Δράσεις στη Νέα Προγραμματική Περίοδο» Αγγελική Ωραιοπούλου Προϊσταμένη ΕΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή. «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT

Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή. «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT Roadmap to Growth Θεσσαλονίκη, 3 Μαΐου 2012 Κυρίες & Κύριοι,

Διαβάστε περισσότερα

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Δρ. Ράλλης Γκέκας Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Δημάρχων & Δημοτικών Συμβούλων Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1 ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ «ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ» για την «Ενίσχυση της Συμμετοχής των Γυναικών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες» στις Θέματα Συνάντησης Ολοκλήρωση προτάσεων για την

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ι

ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ι ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ι Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική Κουτεντάκης Φραγκίσκος - Γαληνού Αργυρώ Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση, χαιρετίζω την συνάντηση αυτή που γίνεται ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη χώρα μου.

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση, χαιρετίζω την συνάντηση αυτή που γίνεται ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη χώρα μου. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΟΡΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΚΕΔΕ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ (Βρυξέλλες 4/12/2013) Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση, χαιρετίζω την συνάντηση αυτή που γίνεται ενόψει της ανάληψης της

Διαβάστε περισσότερα

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ Μελέτη του ΔΝΤ για 17 χώρες του ΟΑΣΑ επισημαίνει ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του πρωτογενούς πλεονάσματος, το ΑΕΠ μειώνεται κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Διάλεξη 3: Το Περιφερειακό Πρόβλημα (κεφάλαιο 1, Πολύζος Σεραφείμ) Δρ. Βασιλείου Έφη Τμήμα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Ενότητα 4: Περιφερειακή Πολιτική της Ανάπτυξης Ζαχαρούλα Ανδρεοπούλου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Σεµινάριο ΣΦΥΡΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ

Σεµινάριο ΣΦΥΡΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ Σεµινάριο ΣΦΥΡΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ Ανέστης Στάθης Αναπληρωτής Γ. Γραµµατέας & Γραµµατέας Τύπου ΓΣΕΕ Αθήνα, 14 Φεβρουαρίου 2011 Με

Διαβάστε περισσότερα

Το οικονομικό κύκλωμα

Το οικονομικό κύκλωμα Το οικονομικό κύκλωμα 1 Το εισόδημα των νοικοκυριών: Y = C + S C = a + by APC = C Y APS = S Y Συνολική ζήτηση (κλειστή οικονομία): AD = C + I + G 2 Το οικονομικό κύκλωμα Η κυκλική ροή του εισοδήματος σε

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0037/1. Τροπολογία

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0037/1. Τροπολογία 13.2.2017 A8-0037/1 1 Παράγραφος 6 α (νέα) 6α. Επισύρει την προσοχή στη μείωση του μεριδίου των μισθών στην ΕΕ, στη διεύρυνση των ανισοτήτων όσον αφορά τους μισθούς και τα εισοδήματα και στην αύξηση της

Διαβάστε περισσότερα

Νότια Ευρώπη. Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός. Ελληνικά

Νότια Ευρώπη. Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός. Ελληνικά Νότια Ευρώπη Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός Η πρόσφατη οικονομική κρίση επηρέασε εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών με πολλούς να χάνουν

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ο συνταγματικός θεσμός της συλλογικής αυτονομίας (Εισήγηση στην ημερίδα "Κλαδικές Συλλογικές

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ

Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2014 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Oι πολυάριθμοι φορείς της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας που συμμετείχαν και συνεργάστηκαν στο Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, 20-21 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΜΠΥΛΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

Δήμοι και Περιφέρειες μαζί, η απάντηση στην κρίση του Κοινωνικού Κράτους

Δήμοι και Περιφέρειες μαζί, η απάντηση στην κρίση του Κοινωνικού Κράτους Από Μπάστα Κων/νο Υποψήφιος Περιφερειακός σύμβουλος Περιφέρειας Αττικής «Κεντρικός Τομέας» Δήμοι και Περιφέρειες μαζί, η απάντηση στην κρίση του Κοινωνικού Κράτους Η κρίση του Κοινωνικού Κράτους σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο. ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο. M. Lipsky (1980), Street-Level Bureaucracy: The Dilemmas of the Individual

Διαβάστε περισσότερα

11/19/13. Ράλλης Γκέκας. Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E.

11/19/13. Ράλλης Γκέκας. Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E. Ράλλης Γκέκας Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E. 1 100 100 100 100 100 100 Ε.Ε. Ελλάδα 90 80 70 93 94 87 79 75 60 50 40 30 20 10 0 2008 2009 2010 2011 2012 Ε.Ε. Ελλάδα 30 27.4 25 24.2 20 17.7 15 10 8.3

Διαβάστε περισσότερα

14552/11 ΧΜ/σα 1 DG G 2B

14552/11 ΧΜ/σα 1 DG G 2B ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 3 Οκτωβρίου 2011 (06.10) (OR.en) 14552/11 SOC 804 JEUN 53 CULT 66 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς : τις αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.

Διαβάστε περισσότερα

( Ο ) Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Ε υ σ τ ρ α τ ί δ η ς ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ

( Ο ) Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Ε υ σ τ ρ α τ ί δ η ς ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ Τ χ η ς ( Ο ) Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Ε υ σ τ ρ α τ ί δ η ς ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ 1 Σ κ ο π ό ς ε ρ γ α σ ί α ς Προσέγγιση Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Το μάθημα εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας. Ο προσανατολισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Δημόσιο συμφέρον- Κυβέρνηση- Διακυβέρνηση

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Δημόσιο συμφέρον- Κυβέρνηση- Διακυβέρνηση Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση Δημόσιο συμφέρον- Κυβέρνηση- Διακυβέρνηση Η ανάπτυξη του δηµόσιου τοµέα οφείλεται στην πεποίθηση ότι πέραν του ατοµικού συµφέροντος, υπάρχει και δηµόσιο συµφέρον

Διαβάστε περισσότερα

«Χώροι για ανάπτυξη κοινωνικής συνοχής»

«Χώροι για ανάπτυξη κοινωνικής συνοχής» «Χώροι για ανάπτυξη κοινωνικής συνοχής» Κύριοι Υπουργοί, του Χρήστου Πολυζογώπουλου Προέδρου της ΓΣΕΕ Κύριοι Βουλευτές, Κυρίες και κύριοι, Φίλες και φίλοι, Θα ήθελα καταρχήν εκ µέρους της ΓΣΕΕ να ευχαριστήσω

Διαβάστε περισσότερα

Ράλλης Γκέκας. Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E.

Ράλλης Γκέκας. Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E. Ράλλης Γκέκας Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Ε.Τ.Α.Α. A.E. 100 100 100 100 100 100 Ε.Ε. Ελλάδα 90 80 70 93 94 87 79 75 60 50 40 30 20 10 0 2008 2009 2010 2011 2012 Πηγή: Eurostat Ε.Ε. Ελλάδα 30 25 24,2 27,4 20

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας

Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας «ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΡΙΣΜΑ: Προκλήσεις και Ευκαιρίες στη Νέα Ψηφιακή Εποχή» Ημερίδα Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Αθήνα, 24 Φεβρουαρίου

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων Μια σύντομη παρουσίαση...................... 21 1.1 Εισαγωγή...........................................

Διαβάστε περισσότερα

20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ανδρέας Θεοφάνους 20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η οικονομική κρίση και η πρόκληση της αναβάθμισης 18 Δεκεμβρίου 2013 ΔΟΜΗ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Η Ερευνητική Στρατηγική

Η Ερευνητική Στρατηγική Η Ερευνητική Στρατηγική Ο τομέας της Υγείας Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της υγείας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σκοπεύει να εξασφαλίσει την πρόσβαση όσων ζουν στα κράτημέλη σε υγειονομική περίθαλψη υψηλής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ TΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ TΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ TΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 10 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007 ΤΡΙΤΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών Μακρο-οικονομική: Εισαγωγή στην Μακροοικονομία Διδάσκων: Μποζίνης Η. Αθανάσιος Οικονομική παγκοσμιοποίηση και άνιση ανάπτυξη Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Ένας «γυάλινος τοίχος» για τις Ευρωπαίες

Ένας «γυάλινος τοίχος» για τις Ευρωπαίες Το Βήµα 12/10/1997 Ένας «γυάλινος τοίχος» για τις Ευρωπαίες ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΙΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΥΣΚΟΛΙΕΣ Η δεκαετία του 1990 έχει ελάχιστες

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση Συνάντηση Εργασίας ρ Χριστίνα Θεοχάρη Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός Γραµµατέας Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΓΣΕΕ 7 Ιουνίου 2006 1 1. Η Κοινωνική εταιρική ευθύνη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου Η χρησιμότητα του μαθήματος Η κατανόηση του «σκηνικού» πίσω από τη διαμόρφωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΜΠ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Πρόγραμμα Διατμηματικών Μεταπτυχιακών Σπουδών Εξειδίκευσης ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις

Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις 1. Πότε θεσμοθετήθηκε η Κοινωνική Οικονομία στην χώρα μας και ποια τα αποτελέσματα έως τώρα;... 2 2. Ποιο είναι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την Κοινωνική Οικονομία;... 2

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών. 114. 2004. 205-211 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη Χρήστος Μπάγκαβος, 2003, Δημογραφικές μεταβολές, αγορά εργασίας και συντάξεις στην Ελλάδα και την

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Κ Α Ι Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Α Τ Α Ξ Ι Δ Ι Ω Τ Ι Κ Η Σ Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Α Σ Δ Ι Δ Α Σ Κ

Διαβάστε περισσότερα

Μιχαλίτσης Κων/νος 23/7/2015 Αναπληρωτής Γραμματέας Υγείας Πρόνοιας & Κοιν. Μέριμνας ΑΝΕΛ Υπεύθυνος Υπο-Γραμματείας Κοιν.

Μιχαλίτσης Κων/νος 23/7/2015 Αναπληρωτής Γραμματέας Υγείας Πρόνοιας & Κοιν. Μέριμνας ΑΝΕΛ Υπεύθυνος Υπο-Γραμματείας Κοιν. Κοινωνική Ασφάλιση Μια προσέγγιση στρατηγικής για ουσιαστική μεταρρύθμιση Περιγραφή Το ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς κρίσης τα τελευταία τριάντα χρόνια με κυρίαρχο χαρακτηριστικό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Οικονομική Ανάπτυξη

Εφαρμοσμένη Οικονομική Ανάπτυξη Εφαρμοσμένη Οικονομική Ανάπτυξη Δρ. Φάνης Παπαγεωργίου papageorgioutheofanis@gmail.com 2016-2017 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών ΝΟΠΕ 1 η Ενότητα Μέσω παραδειγμάτων δείξτε τις διαφορές μεταξύ μεγέθυνσης, ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της. Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της. Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.3.2015 COM(2015) 99 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της Σύστασης για ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τους γενικούς προσανατολισμούς των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο 1. Γενικά για την επιχείρηση Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014

Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014 Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014 Η διεθνής βιβλιογραφία διαπιστώνει την αντιπαράθεση μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Κυρίες και κύριοι Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα και προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες Βασικές αρχές: Αλληλεγγύη Κοινωνική συνοχή Υπεροχή του ατόμου έναντι του κεφαλαίου, Κοινωνική υπευθυνότητα και δημοκρατική λήψη αποφάσεων Στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012

Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012 Αν. Καθ. Μαρία Καραμεσίνη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ημερίδα ΕΙΕΑΔ,«Η αγορά εργασίας σε κρίση», Αθήνα, 9 Ιουλίου 2012 Ιστορική κρίση της αγοράς εργασίας ύψος της ανεργίας χωρίς ιστορικό προηγούμενο (22.6%) πολύ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΔΙΑΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΔΙΑΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΔΙΑΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Θέμα ημερήσιας διάταξης: «Δημογραφικό και Κοινωνικό Πορτραίτο της Ελλάδας 2016-2017:

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισµός του κ. ιονύση Νικολάου, Γενικού ιευθυντή του ΣΕΒ. «Ενεργός Γήρανση: Ένα Κοινωνικό Συµβόλαιο Αλληλεγγύης µεταξύ των Γενεών»

Χαιρετισµός του κ. ιονύση Νικολάου, Γενικού ιευθυντή του ΣΕΒ. «Ενεργός Γήρανση: Ένα Κοινωνικό Συµβόλαιο Αλληλεγγύης µεταξύ των Γενεών» Χαιρετισµός του κ. ιονύση Νικολάου, Γενικού ιευθυντή του ΣΕΒ στην Ηµερίδα της ΟΚΕ µε θέµα: «Ενεργός Γήρανση: Ένα Κοινωνικό Συµβόλαιο Αλληλεγγύης µεταξύ των Γενεών» 6 Μαρτίου 2008 Αθήνα, Παλαιά Βουλή 0

Διαβάστε περισσότερα

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημοτική Βιβλιοθήκη Μεταμόρφωσης Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημοτική Βιβλιοθήκη Μεταμόρφωσης Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016 Βιογραφικό σημείωμα Η Ζιζή Σαλίμπα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (DEA) και διδακτορικό δίπλωμα

Διαβάστε περισσότερα