ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑ ΣΜΑΡΑΓΔΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑ ΣΜΑΡΑΓΔΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ"

Transcript

1 ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑ ΣΜΑΡΑΓΔΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Καλαμάτα, 2014

2 2 Περιεχόμενα Κεφάλαια Σελ. 1 ο Εξάπλωση της καλλιέργειας της ελιάς 3 2 ο Ιστορική ανασκόπηση 15 3 ο Ελαιόλαδο 19 4 ο Βοτανική ταξινόμηση 25 5 ο Βιολογία-οικολογικό περιβάλλον 28 6 ο Ιδιομορφίες βλάστησης-διαφοροποίηση των οφθαλμών 38 7 ο Εγκατάσταση ελαιώνα 45 8 ο Θρέψη και λίπανση της ελιάς 56 9 ο Διαχείριση εδάφους ελαιώνα ο Κλάδεμα της ελιάς ο Ποικιλίες ελιάς ο Πολλαπλασιασμός της ελιάς ο Πότισμα της ελιάς ο Συγκομιδή ο Στάδια επεξεργασίας ελαιοκάρπου ο Εχθροί και ασθένειες της ελιάς 110 Βιβλιογραφία 118

3 3 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 ο ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

4 4 Γενικά για την καλλιέργεια της ελιάς ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Σήμερα υπάρχουν πάνω από 750 εκατομμύρια ελιές σε όλο τον κόσμο, τα οποία καλύπτουν επιφάνεια 7 εκατ. εκταρίων, το 80% των οποίων βρίσκεται στην Ευρώπη (42% στη Ισπανία, 24% στην Ιταλία και 12% στην Ελλάδα). Πάνω από 1,8 εκατομμύρια γεωργικές εκμεταλλεύσεις καλλιεργούν ελαιόδεντρα στην Ε.Ε. ιδιαίτερα στις νότιες χώρες, αντιπροσωπεύοντας το 40% των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Ισπανία και την Ιταλία, και το 60% στην Ελλάδα. Η Ε.Ε. είναι επίσης παγκόσμιος ηγέτης στην παραγωγή ελιάς και παράγει το 70% περίπου της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής, ενώ είναι ο βασικός εξαγωγέας στις μη ελαιοπαραγωγικές περιοχές όπως στη βόρεια Αμερική. Σήμερα η ελιά καλλιεργείται σε περιοχές μακριά από τον τόπο καταγωγής της όπως στην Αυστραλία, Αργεντινή, Καλιφόρνια, Βραζιλία, Χιλή, Ιράκ, Περού κ.λπ. Αναφορικά με την έκταση, η ελαιοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει το 8-9% των συνολικών γεωργικών γαιών της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας, και το 20% της Ελλάδας. Στον επόμενο πίνακα (Πιν.1) φαίνονται οι κυριότερες χώρες στις οποίες καλλιεργείται η ελιά στην Ε.Ε 27. Πιν.1 Κυριότερες χώρες στις οποίες καλλιεργείται η ελιά ΧΩΡΕΣ Ισπανία Ιταλία Ελλάδα Πορτογαλία Γαλλία ΕΕ Έκταση (ha) με ελιές Πηγή:EUROSTAT Ένα ha (εκτάριο) ισοδυναμεί με 10 στρεμ. Σήμερα υπάρχουν στην Ελλάδα 150 εκατ. περίπου ελαιόδεντρα, λειτουργούν ελαιοτριβεία και 500 χιλ. οικογένειες ζουν από την καλλιέργεια της ελιάς, αφού σε αρκετές - κυρίως άγονες - περιοχές το ελαιόλαδο αποτελεί το αποκλειστικό εισόδημα των κατοίκων. Εκτός από την οικονομική της διάσταση, η ελαιοκαλλιέργεια έχει για τη χώρα μας, τεράστια κοινωνική και περιβαλλοντική σημασία αφού συμβάλει καθοριστικά στην βιωσιμότητα μειονεκτικών περιοχών, στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής σε αυτές καθώς και στην προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και στη διατήρηση του φυσικού κάλλους του ελληνικού τοπίου. Επίσης, αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα ανάπτυξης περιοχών με σοβαρά προβλήματα απασχόλησης και συνοχής.

5 5 Στο επόμενο ιστόγραμμα φαίνεται η παραγωγή ελαιολάδου στην Ελλάδα τα έτη Σχ.1 Παραγωγή ελαιολάδου στην Ελλάδα (σε χιλ.τον.) τα έτη Στον επόμενο πίνακα (Πιν.2) φαίνονται οι κυριότερες χώρες παραγωγής ελαιολάδου. Η Ισπανία παράγει περίπου το μισό της παγκοσμίου παραγωγής και ακολουθεί με σημαντική διαφορά η Ιταλία και με μικρότερη διαφορά η Ελλάδα. Φαίνεται επίσης στον ίδιο πίνακα ότι το λάδι παράγεται κυρίως στις Μεσογειακές χώρες, αφού οι πρώτες οκτώ χώρες, δηλαδή μέχρι και την Πορτογαλία, οι οποίες είναι Μεσογειακές χώρες, παράγουν το 93,3% της παγκοσμίου παραγωγής.

6 6 Πιν.2 Κυριότερες χώρες παραγωγής ελαιολάδου τα έτη 2010/11, 2011/12 (παραγωγή σε χιλ.τον.) Πηγή: Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου (Δ.Σ.Ε) χώρα 2010/ /12 Μ.Ο Ποσοστό(%) της παγκόσμιας παραγωγής 1. Ισπανία 1.391, , Ιταλία ,2 419,6 13,1 3. Ελλάδα ,6 297,8 9,3 4. Συρία ,2 5. Τουρκία ,5 5,4 6. Τυνησία ,7 7. Μαρόκο ,9 8. Πορτογαλία 62,9 76,2 69,55 2,1 9. Αλγερία 67 39,5 53,25 1,6 10. Αργεντινή ,8 11. Ιορδανία 27 19,5 23,25 0,7 12. Λίβανο ,7 13. Λιβύη ,4 14. Ισραήλ 12, ,75 0,3 15. Αλβανία 8 7 7,5 0,2 16. Αίγυπτος 4 9 6,5 0,2 17. Κύπρος 6,5 6,5 6,5 0,2 18. Ιράν 4 7 5,5 0,1 19. Γαλλία 6,1 3,2 4,65 0,1 20. Κροατία 5 4 4,5 0,1 21. Σλοβενία 0,7 0,5 0,6 0, Μαυροβούνιο 0,5 0,5 0,5 0,01 Άλλες χώρες 2.994, , ,4 Παγκόσμια παραγωγή Το ίδιο φαίνεται και στο επόμενο ιστόγραμμα (Σχ.2) ότι δηλαδή το λάδι παράγεται κυρίως στις μεσογειακές χώρες.

7 7 Σχ.2 Κυριότερες χώρες παραγωγής ελαιολάδου (σε τον.) το έτος Σχ.3 Καλλιεργούμενες εκτάσεις (σε εκτάρια) με ελαιόδενδρα στην Ελλάδα τα έτη Στο παραπάνω ιστόγραμμα (Σχ.3) φαίνεται ότι η καλλιεργούμενη έκταση με ελιές στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε. Η Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας έχει το μεγαλύτερο αριθμό ελαιοδένδρων (Πιν.3). Πιν. 3 Περιφερειακές Ενότητες της Ελλάδας με τον μεγαλύτερο αριθμό ελαιοδένδρων (Πηγή: Γεν. Γραμ. Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, έτος 2012)

8 8 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Αριθμός Ελαιοδένδρων Μεσσηνίας Ηρακλείου Λακωνίας Λέσβου Χανίων Ηλείας Φθιώτιδας Ευβοίας Μαγνησίας Αιτωλοακαρνανίας Κέρκυρας Αχαϊας Στον επόμενο πίνακα (Πιν.4) φαίνεται η παραγωγή ελαιολάδου στις κυριότερες χώρες της Ε.Ε., σε άλλες χώρες μέλη του Δ.Σ.Ε. καθώς επίσης και σε χώρες μη μέλη του Δ.Σ.Ε. για τις παραγωγικές περιόδους από το 2007/8 μέχρι και 2011/12. Όπως φαίνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η σημαντικότερη παραγωγός ελαιολάδου.

9 9 Πιν.4 Παραγωγή ελαιολάδου (σε 1.000τον.) 2007/ / / / /2012 Ευρωπαϊκή Ένωση 2.118, , , , ,3 Ισπανία 1.236, , , , ,0 Ιταλία 510,0 540,0 430,0 440,0 440,0 Ελλάδα 327,0 305,0 320,0 300,0 310,0 Πορτογαλία 36,3 53,4 62,5 71,8 71,8 Άλλες χώρες μέλη ΔΣΕ 548,0 666,0 692,5 731,4 834,2 Τυνησία 170,0 160, ,0 180,0 Συρία 100,0 130,0 150,0 180,0 200,0 Μαρόκο 85,0 85,0 140,0 130,0 120,0 Τουρκία 72,0 130,0 147,0 160,0 180,0 Αργεντινή 27,0 23,0 17,0 15,0 15,0 Αλγερία 24,0 61,5 26,5 50,0 54,5 Ιορδανία 21,5 18,5 17,0 21,0 22,0 Μη μέλη ΔΣΕ 46,5 64,5 56,5 80,0 75,0 Αυστραλία 12,0 15,0 18,0 18,0 19,0 Παλαιστίνη 8,0 20,0 5,5 25,0 10,0 Χιλή 6,5 8,5 12,0 16,0 22,0 Σύνολο 2.713, , , , ,5 Πηγή: ΠΕΣΕΓΕΣ Στο επόμενο ιστόγραμμα (Σχ.4) φαίνεται η θέση της Ελλάδος μεταξύ των ελαιοπαραγωγικών χωρών της Ε.Ε σύμφωνα με το Δ.Σ.Ε. Ποσοστό Παραγωγής Ελαιολάδου ανά χώρα της Ε.Ε. Μ.Ο. ετών 2009/ / /12 Ελλάδα 13% Πορτογαλία 3% Ιταλία 19% Ισπανία 65% Σχ.4.Ποσοστό παραγωγής ελαιολάδου ανά χώρα της Ε,Ε, Μ.Ο ετών 2009/10, 22010/11, 2011/12

10 10 ΧΩΡΑ Πιν.5 Εξαγωγές ελληνικού Ελαιολάδου Ιανουάριος - Ιούνιος 2012 Ποσότητα Μέση Τιμή Αξία (σε ) (σε Τον.) (σε /Τον.) ΚΥΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΗΣ ΙΤΑΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η Π Α ΚΑΝΑΔΑΣ ΡΩΣΙΑ ΚΙΝΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Πηγή: ΥΠΠΑΤ Στον παραπάνω πίνακα (Πιν.5) φαίνεται ότι η Ιταλία απορροφά τις μεγαλύτερες ποσότητες του εξαγώγιμου ελληνικού ελαιόλαδου. Επίσης πρέπει να επισημανθεί ότι στην Ελλάδα πολλές φορές αρχίζει η ελαιοκομική περίοδος χωρίς να έχει καταναλωθεί πλήρως η ποσότητα ελαιολάδου της περασμένης ελαιοκομικής περιόδου. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ΥΠΠΑΤ κατά την έναρξη της ελαιοκομικής περιόδου 2010/11 υπήρχαν 108 χιλ. τον. αποθέματα ελαιολάδου. Στον επόμενο πίνακα (Πιν.6) φαίνονται οι κυριότερες χώρες που παράγουν επιτραπέζιες ελιές. Την πρώτη θέση την έχει η Ισπανία, η οποία παράγει το ¼ περίπου της παγκοσμίου παραγωγής και ακολουθούν η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Αλγερία.

11 11 Πιν.6 Κυριότερες χώρες παραγωγής επιτραπέζιων ελιών τα έτη 2010/11, 2011/12.(παραγωγή σε χιλ. τον.) Πηγή: Δ.Σ.Ε χώρα 2010/ /12 Μ.Ο 1.Ισπανία 608,6 521, Αίγυπτος ,5 367,2 3.Τουρκία Αλγερία 192,5 145, Συρία ,5 6.Ελλάδα ,5 132,5 7.Αργεντινή Μαρόκο Ιταλία 69,7 75,7 72,3 10.Ιραν Ιορδανία Λίβανο 40 17,5 33,7 13.Αλβανία ,5 14.Τυνησία Ισραήλ Πορτογαλία 10,3 9 9,6 17.Ιράκ Κύπρος 3,5 3,6 3,5 19.Λιβύη Κροατία 1,5 1 1,2 21.Γαλλία 1,4 1,1 1,2 22.Μάλτα 0 0,1 0,05 Σύνολο 2.268, , ,2 Όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα η Ισπανία παράγει το 1/4 περίπου της παγκοσμίου παραγωγής, η Αίγυπτος και η Τουρκία το 1/6 η κάθε μία και ακολουθούν άλλες χώρες όπως η Αλγερία η Συρία και η Ελλάδα. Η Ελλάδα παράγει περίπου το 1/17 της παγκοσμίου παραγωγής. Στο παρακάτω ιστόγραμμα φαίνεται η κατανομή της κατανάλωσης επιτραπέζιων ελιών σε παγκόσμιο επίπεδο για το έτος Το 1/4 περίπου της παγκοσμίου παραγωγής καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

12 12 Σχ.5 Παγκόσμια κατανάλωση επιτραπέζιων ελιών Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η εξάπλωση της καλλιέργειας της ελιάς στην Ελλάδα. Σχ.6 Εξάπλωση της καλλιέργειας της ελιάς στην Ελλάδα Η έκταση των ελαιώνων στην Ελλάδα έχει αυξηθεί συστηματικά τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια, λόγω της φύτευσης ελαιώνων υψηλής πυκνότητας. Η έκταση αυτή, ανήλθε σε εκτάρια το Οι ελαιώνες για ελαιόλαδο έχουν επεκταθεί σε πολλές ημιορεινές και παράκτιες περιοχές (κυρίως στην Κρήτη και την Πελοπόννησο) και οι ποικιλίες ψιλολιάς ή αλλιώς λαδολιές, όπως η Κορωνέικη η σημαντικότερη ποικιλία λαδολιάς στην

13 13 Ελλάδα κυριαρχούν. Η τάση είναι προς την κατεύθυνση της εντατικοποίησης της παραγωγής μέσω της μηχανοποίησης, της εξομάλυνσης του εδάφους, της στάγδην άρδευσης και της αυξημένης χρήσης εξωτερικών εισροών. Η μικτή καλλιέργεια ελαιοδένδρων και άλλων δέντρων ή αρόσιμων καλλιεργειών εγκαταλείπεται. Τα ελαιόδεντρα καλλιεργούνται σχεδόν αποκλειστικά σε φυτείες ενός είδους. Όπως φαίνεται στο παρακάτω ιστόγραμμα, η ελιά αντιπροσωπεύει το 72% του αριθμού των καρποφόρων δένδρων της Ελλάδος, σύμφωνα με το ΥΠΑΑΤ.Από αυτά, το 60% είναι λαδολιές και το 12% χονδρολιές. Σχ.7 Ποσοστό (%) συμμετοχής κάθε είδους καλλιέργειας στο συνολικό αριθμό καρποφόρων δένδρων στην Ελλάδα το 2010 Σύμφωνα το ΥΠΠΑΤ το 2010 υπήρχαν στην Ελλάδα δένδρα ελιάς ελαιοποίησης και παρήχθησαν τον. λάδι.επίσης, το ίδιο έτος, υπήρχαν δένδρα ελιές για επιτραπέζια χρήση και παρήχθησαν τον. επιτραπέζιες ελιές.

14 14 Σχ.8 Ετήσια κατανάλωση ελαιολάδου (σε κιλά) ανά άτομο στις κυριότερες χώρες παραγωγής ελαιολάδου Στο παραπάνω σχεδιάγραμμα φαίνεται η ετήσια κατανάλωση ελαιολάδου, κατά άτομο,σε μεσογειακές χώρες την παραγωγική περίοδο 2006/07.Τη μεγαλύτερη κατανάλωση την έχει η Ελλάδα (περίπου 24κιλά/άτομο ετησίως) και ακολουθούν η Ιταλία (περίπου 13) και η Ισπανία (περίπου 12).

15 15 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2 ο Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Α Ν Α Σ Κ Ο Π Η Σ Η

16 16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπου κι αν λάχω κατοικία, δεν μ`απολείπουν οι καρποί, ως τα βαθιά μου γερατειά, δεν βρίσκω στη δουλειά ντροπή μ`έχει ο Θεός ευλογημένη, κι είμαι γεμάτη προκοπή είμαι η ελιά η τιμημένη Κωστής Παλαμάς Η ελιά θεωρείται παγκοσμίως σύμβολο ειρήνης, ευημερίας, γνώσης, σοφίας και ελπίδας. Το ελαιόδενδρο, σε άγρια μορφή, υποστηρίζεται ότι πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το π.χ. και καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά, σύμφωνα με την ιστορία, από τους Σύριους ή από τον Μινωικό πολιτισμό μεταξύ π.χ. Οι χρήσεις του ελαιολάδου στην Ελλάδα ήταν πολλές από αρχαιοτάτων χρόνων και η ελιά είχε συνδεθεί με τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τη διατροφή και την υγεία.αυτό αποδεικνύεται από τα πάμπολλα αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν τη σπουδαιότητα της ελιάς για την Ελλάδα και την άμεση σχέση της με το κοινωνικό περιβάλλον. Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν τη σωματική τους δύναμη και την πνευματική τους ευεξία στην κατανάλωση ελαιολάδου. Οι χρήσεις του στην αρχαιότητα ήταν ποικίλες: 1. O καρπός και το έλαιό της ήταν βρώσιμα. 2. Είχε συνδεθεί με της αθλητικές δραστηριότητες. Οι αθλητές άλειφαν τα σώματά τους με λάδι και σαν έπαθλο είχαν στεφάνι από αγριελιά το οποίο ονόμαζαν κότινο. 3. Για θρησκευτικές τελετές (σπονδές στους βωμούς ). 4. Θεραπευτικές χρήσεις (60 φαρμακευτικές χρήσεις του λαδιού αναφέρονται στον ιπποκράτειο κώδικα της ιατρικής). 5. Παραγωγή αρωμάτων και καλλυντικών σκευασμάτων. 6. Για το φωτισμό. 7. Τη θέρμανση (τα κλαδιά και ο κορμός της ελιάς). 8. Στις τέχνες (απεικόνιση ελιάς σε αμφορείς και αγάλματα). 9. Στις καθημερινές τους συναλλαγές (νόμισμα με την Αθηνά φορώντας στεφάνι ελιάς). Σύμφωνα με συγγράμματα ο Σόλωνας (νομοθέτης της Αρχαίας Ελλάδας) θέσπισε νόμους που απαγόρευαν την κοπή του δέντρου και παρότρυνε τους πολίτες για το φύτευμα νέων ελαιόδεντρων, τα οποία θεωρούνταν ιερά, σύμβολο Ζωής, Σοφίας, Ευημερίας. Αλλά και ο Αριστοτέλης στο έργο του <<Αθηναίων Πολιτεία>> περιγράφει την αφθονία των ελαιόδεντρων στην Αθήνα. Ο Πλίνειος (συγγραφέας και γιατρός) αναφέρει το πρώτο ελαιοτριβείο και συνιστούσε την τοποθέτηση αρωματικών βοτάνων στο ελαιόλαδο. Η ελιά καλλιεργείτο σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, στη Μήλο, στη Σάμο, την

17 17 Εύβοια καθώς και σε άλλες περιοχές. Η καλλιέργειά της είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις κατά τον 5ο αιώνα (χρυσός αιώνας του Περικλή) όπου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η Αθήνα υπήρξε το κέντρο της ελαιοκαλλιέργειας. Η ελιά και το λάδι στην αρχαιότητα Οι αρχαίοι Έλληνες αγάπησαν την ελιά, θεοποίησαν την καταγωγή της και, όπως μας σώζει ο Αριστοτέλης, τιμωρούσαν με θάνατο όποιον την ξερίζωνε ή την κατέστρεφε. Ήταν σύμβολο ειρήνης και όποιος προσέφερε το κλαδί της γινόταν δεκτός με σεβασμό. Έτσι, το κρατούσαν στο χέρι τους οι απεσταλμένοι αγγελιαφόροι, για να ζητήσουν ανακωχή στα αντιμαχόμενα στρατεύματα και όποιος άλλος επιζητούσε συμφιλίωση και συνδιαλλαγή. Το λάδι ήταν βασικό είδος διατροφής στην Αττική από τον 6ο π.χ. αιώνα και μετά. Ο νομοθέτης Σόλωνας με μια σειρά μέτρων εξασφάλισε θεαματική αύξηση της παραγωγής. Όσο αναπτύσσεται ο πολιτισμός, τόσο το ελαιόδεντρο γίνεται πολυτιμότερο και λαμβάνονται μέτρα για τη διαφύλαξή του. Ιδιαίτερα αυστηρή ήταν η ποινή σε όποιον τολμούσε να πειράξει ελιά και ιδιαίτερα τις «μορίες», τις ιερές ελιές που πίστευαν ότι προέρχονταν από την ελιά της θεάς Αθηνάς. «Κι αν κανείς ξερίζωνε ή απέκοπτε κάποια μορία ελιά δικαζόταν από τον Άρειο Πάγο κι αν ήταν ένοχος τον καταδίκαζαν σε θάνατο» (Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία).ακόμη κι αν το δέντρο ξεραινόταν κι έμενε μόνο ο κορμός, κανένας δεν μπορούσε να το πειράξει. Η διαδικασία παραγωγής του λαδιού γινόταν ως εξής: αρχικά, έλιωναν τις ελιές σε πέτρινο γουδί που είχε τρύπα στον πάτο για να φεύγει η αμόργη. Έπειτα τοποθετούσαν τον πολτό σε σακιά και τα μετέφεραν στο πιεστήριο. Η έκθλιψη γινόταν με τη βοήθεια ενός βάρους αναρτημένου με σκοινιά στην άκρη ενός δοκού. Το λάδι έτρεχε από σωλήνα σε πήλινο σκεύος. Το λάδι της πρώτης πίεσης προοριζόταν για τροφή, το δεύτερο για αλοιφές και το τρίτο για τα λυχνάρια. Στα κλασικά χρόνια ελαιώνες υπήρχαν κυρίως στην Κρήτη, στα νησιά του Ιονίου, στην Άμφισσα, στην Εύβοια, στη Λέσβο, στη Δήλο και τη Σάμο. Πολύ γνωστή είναι και η σχέση της ελιάς με αθλητικούς αγώνες και τελετές της αρχαίας Ελλάδας. Οι αθλητές άλειφαν το σώμα τους με λάδι, το οποίο αφαιρούσαν όταν τελείωνε το αγώνισμα με τη βοήθεια μιας μεταλλικής «λεπίδας», την οποία ονόμαζαν στλεγγίδα. Το μοναδικό βραβείο για τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από τον «κότινο», δηλαδή την άγρια ελιά. Ο κότινος καθιερώθηκε ως έπαθλο ύστερα από χρησμό του μαντείου των Δελφών. Τον κότινο έκοβε πάντα από την «Καλλιστέφανο» ελιά ένα μικρό αγόρι, του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς. Έκοβε με χρυσό ψαλίδι τόσα κλαδιά, όσα ήταν και τα αγωνίσματα και τα πήγαινε στο ναό της Ήρας. Από εκεί τα έπαιρναν οι ελλανοδίκες, έφτιαχναν στεφάνια και τα πρόσφεραν στους νικητές. Το στεφάνι της ελιάς ήταν η μεγαλύτερη διάκριση για κάθε αθλητή αλλά και για κάθε απλό πολίτη, σύμβολο γαλήνης, γονιμότητας και ειρήνης. Κατά τους Παναθηναϊκούς αγώνες, που γίνονταν προς τιμή της θεάς Αθηνάς, οι νικητές έπαιρναν ως έπαθλο σημαντικές ποσότητες ελαιόλαδου. Ο νικητής του δρόμου ταχύτητας λάμβανε ως έπαθλο 700 αμφορείς, οι οποίοι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, περιείχαν γύρω στους 2,5 τόνους ελαιόλαδο. Ο πρώτος νικητής στο

18 18 αγώνισμα της αρματοδρομίας έπαιρνε περίπου 5 τόνους ελαιόλαδο εξαιρετικής ποιότητας! Γεννιέται εύλογα η απορία πώς αξιοποιούσαν οι αθλητές τόσο μεγάλες ποσότητες, που ασφαλώς υπερκάλυπταν τις προσωπικές τους ανάγκες διατροφής, καλλωπισμού και φωτισμού. Τις περισσότερες φορές οι αθλητές το πουλούσαν μαζί με τους αμφορείς εκτός Αθηνών. Η πολιτεία παρότι γενικά απαγόρευε την εξαγωγή λαδιού, το επέτρεπε στους νικητές των Παναθηναϊκών αγώνων. Το ελαιόλαδο αυτό ήταν περιζήτητο στην Ιταλία, την Κυρηναϊκή χερσόνησο και τη Μασσαλία, όπου αγοραζόταν από πλούσιους νέους, οι οποίοι αρέσκονταν να περιποιούνται τα σώματά τους με το «επώνυμο» λάδι, που έφτανε στις χώρες τους μέσα σε παναθηναϊκούς αμφορείς, που είχαν ζωγραφισμένη στη μια πλευρά τους την Πρόμαχο Αθηνά και στην άλλη το αγώνισμα για το οποίο προορίζονταν. Σε ό,τι αφορά τώρα τις διάφορες άλλες τελετές, αξίζει να σημειώσουμε ότι στις θυσίες όλοι πήγαιναν στεφανωμένοι με κλαδιά ελιάς. Τα κλαδιά της ελιάς συχνά σχηματίζουν τα στέφανα του γάμου. Οι νεκροί θάβονται πάνω σε κλαδιά ελιάς. Κήρυκες και απεσταλμένοι σε καιρούς ειρήνης αλλά και πολέμου κρατούν στα χέρια τους ένα κλαδί ελιάς. Σε τελετές που είχαν σχέση με τη γονιμότητα πρώτη θέση κατείχε η ειρεσιώνη. Πρόκειται για κλαδί ελιάς στολισμένο με μάλλινες κλωστές και φορτωμένο με διάφορα φρούτα, καρπούς και πίτες. Γεροδεμένα παιδιά το περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι. Λάδι και υγεία Σήμερα, η σύγχρονη ιατρική επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το ελαιόλαδο είναι ευεργετικό για την υγεία και το θεωρεί το πιο μεγάλο μυστικό για την εξασφάλιση ευεξίας και μακροβιότητας.έχει πλέον διαπιστωθεί άμεση σχέση της κατανάλωσης ελαιολάδου με την ελάττωση του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, νόσο Aizheimer, έλκος και ακόμα και με την ανάπτυξη του οργανισμού και τη γήρανση. Όλα τα αναφερόμενα οφείλονται στην ποικιλία των συστατικών του, όπως: Φαινόλες, οι οποίες αυξάνουν την αντίσταση στην οξείδωση, στερόλες οι οποίες εμποδίζουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο, καροτένια, τα οποία βοηθούν στην ανάπτυξη του κυττάρου και την αιμοποίηση και επιταχύνουν τη διαδικασία της επούλωσης, τερπενικές αλκοόλες, ο οποίες βοηθούν την αποβολή της χοληστερόλης, τοκοφερόλες, οι οποίες εμποδίζουν την αυτοξείδωση και β- καροτίνη, η οποία είναι αντιοξειδωτική και απαραίτητη για την όραση. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη θρεπτική αξία του ελαιολάδου αναφέρονται στο επόμενο κεφάλαιο.

19 19 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 ο ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

20 20 ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ Ελαιόλαδο χαρακτηρίζεται το έλαιο που λαμβάνεται από τους καρπούς της ελιάς με μέσα αποκλειστικά μηχανικά και μεθόδους ή επεξεργασίες οπωσδήποτε φυσικές, σε θερμοκρασίες που να μην προκαλούν αλλοίωση του ελαίου. Ως έλαια θεωρούνται τα προϊόντα των οποίων η σύσταση είναι ελαιώδης στους 20 ο C (θερμοκρασία δωματίου). Ως λίπη θεωρούνται τα προϊόντα των οποίων η σύσταση στους 20 ο C είναι αλοιφώδης ή στερεά και ομοιογενής σε όλη τη μάζα τους. Ποιοτικές κατηγορίες ελαιόλαδου Η ποιοτική κατάταξη του ελαιολάδου ακολουθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία και υπακούει σε διεθνείς σταθερές όπως αυτές προβλέπονται από τους κανονισμούς που έχει εφαρμόσει το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου (International Olive Council) το οποίο έχει συσταθεί ακριβώς για την προστασία της ποιότητας του ελαιολάδου και των καταναλωτών. Επίσημες Ποιοτικές Κατηγορίες Ελαιολάδου 1. Παρθένα Ελαιόλαδα Έλαια που λαμβάνονται από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές μεθόδους ή άλλες φυσικές επεξεργασίες, με συνθήκες που δεν προκαλούν αλλοίωση του ελαίου και τα οποία δεν έχουν υποστεί καμία άλλη επεξεργασία πλην της πλύσης, της μετάγγισης, της φυγοκέντρισης και της διήθησης. Τα έλαια αυτά κατατάσσονται και ταξινομούνται αναλυτικά με τις ακόλουθες ονομασίες: α) Εξαιρετικό ή έξτρα Παρθένο Ελαιόλαδο (extra virgin olive oil) Το ελαιόλαδο, του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (οξύτητα), δεν υπερβαίνει τα 0,8 g ανά 100 g (0,8%) και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. β) Παρθένο Ελαιόλαδο Το ελαιόλαδο η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 2,0% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. γ) Ελαιόλαδο Λαμπάντε Το ελαιόλαδο του οποίου η οξύτητα είναι μεγαλύτερη του 2,0% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. 2. Εξευγενισμένο Ελαιόλαδο Το ελαιόλαδο που λαμβάνεται από τον εξευγενισμό παρθένων ελαιολάδων, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 0,3 % και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. 3. Ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα Το έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου ελαιολάδου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, η οξύτητα του οποίου δεν

21 21 υπερβαίνει το 1,0% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. 4. Ακατέργαστο Πυρηνέλαιο Το έλαιο που λαμβάνεται από τους πυρήνες της ελιάς, κατόπιν επεξεργασίας με διαλύτες ή με φυσικά μέσα ή το έλαιο που αντιστοιχεί (με εξαίρεση ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) σε ελαιόλαδο λαμπάντε. 5. Εξευγενισμένο Πυρηνέλαιο Το έλαιο που λαμβάνεται από τον εξευγενισμό του ακατέργαστου πυρηνελαίου, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 0,3% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. 6. Πυρηνέλαιο Το έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου πυρηνελαίου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 1,0% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. Διευκρινίζεται ότι οι μέγιστες οξύτητες για τις επί μέρους ποιοτικές κατηγορίες ελαιολάδου, ισχύουν ως εξής: - Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο Max 0,8% σε ελαϊκό οξύ - Παρθένο Ελαιόλαδο Max 2,0% σε ελαϊκό οξύ - Ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα Max 1,0% σε ελαϊκό οξύ - Πυρηνέλαιο Max 1,0% σε ελαϊκό οξύ Πηγή: oilandolive.com Θρεπτική αξία του ελαιολάδου Μέγιστον αγαθόν προς πάσαν του βίου θεραπεία ο της ελαίας καρπός Σόλων Η κύρια πηγή λιπαρών οξέων στο ελαιόλαδο είναι τα μονοακόρεστα λίπη και συγκεκριμένα το ελαϊκό οξύ. Εκτός από τα μονοακόρεστα λίπη το ελαιόλαδο περιέχει και πολυακόρεστα και κορεσμένα λίπη. Συγκριτικά με το βούτυρο ή τη μαργαρίνη περιέχει σημαντικά μικρότερη ποσότητα κορεσμένων λιπών. Επίσης έχει σημαντικά μικρότερη ποσότητα πολυακόρεστων λιπαρών οξέων σε σύγκριση με τα άλλα φυτικά έλαια και τα ιχθυέλαια. Επιπλέον το ελαιόλαδο περιέχει όλα εκείνα τα λιπαρά οξέα όπως το λινελαϊκό, λινολενικό και το αραχιδονικό οξύ τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και την υγεία του ανθρώπινου οργανισμού. Είναι αξιοσημείωτο ότι η σχέση του λινολεϊκού οξέος προς το α-λινολενικο οξύ στο ελαιόλαδο είναι άριστη και προσομοιάζει το λίπος του μητρικού γάλακτος. Το ελαιόλαδο αποτελεί μία πλούσια πηγή από βιταμίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες όπως βιταμίνη Ε, καροτενοειδή όπως β-καροτένη, ξανθοφύλη, κατονίνες, λυκοπένιο, β-σιτοστερόλη, αντιοξειδωτικές φαινόλες όπως ελαιοευρωπαίνη, υδροξυτυροζόλη, τυροζόλη, ρουτίνη και καφεϊκό,

22 22 βενζοϊκό και κιναμικά οξέα. Το ελαιόλαδο είναι μοναδικό σε θρεπτική αξία γιατί αποτελεί πηγή σκουαλενίου, μία πρόδρομο ουσία των στερολών και γνωστό αντιοξειδωτικό που δεν υπάρχει στα σπορέλαια. Τέλος, λόγω του φτωχού περιεχομένου του σε πολυακόρεστα λίπη και τον πλούτο του σε αντιοξειδωτικά καθίσταται ιδιαίτερα ανθεκτικό στις οξειδώσεις, μία ιδιότητα που δεν την έχουν τα σπορέλαια και τα ιχθυέλαια. Κατανάλωση ελαιολάδου Το ποσοστό κατανάλωσης ελαιολάδου από το σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ελαιολάδου ήταν: 63,1% στην Ε.Ε, 8,9% στις ΗΠΑ, 1,4 % στην Αυστραλία, 1,2% στον Καναδά, 1,5% στην Βραζιλία, 0,6% στην Ρωσία και 3,2% στην Τουρκία. Πολλοί άνθρωποι δεν καταναλώνουν λάδι ελιάς είτε γιατί είναι ακριβότερο από τα υπόλοιπα εδώδιμα έλαια, είτε λόγω παράδοσης και κουλτούρας έχουν συνηθίσει να καταναλώνουν άλλα έλαια είτε γιατί δεν το ξέρουν.αντ` αυτού καταναλώνουν διάφορα σπορέλαια και φυτικά ή και ζωικά λίπη. Το λάδι της ελιάς, πέρα από τους μεσογειακούς λαούς που το εκτιμούν ιδιαίτερα, καταναλώνεται από συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων όπως από ανθρώπους με υψηλό εισόδημα, από λάτρεις της μεσογειακής κουζίνας, από χορτοφάγους και από μετανάστες των μεσογειακών λαών. Το λάδι της ελιάς έχει θρεπτική αξία σαφώς ανώτερη των υπολοίπων ελαίων διατροφής διότι είναι το μόνο εδώδιμο έλαιο που είναι φυσικός χυμός. Τα υπόλοιπα έλαια για να καταστούν εδώδιμα πρέπει πρώτα να υποστούν κατάλληλη επεξεργασία. Και επειδή είναι ποιοτικώς ανώτερο έχει και πρέπει να έχει μεγαλύτερη τιμή από τα υπόλοιπα έλαια διατροφής. Επιπλέον, η παραγωγή σπορελαίων γίνεται από ετήσιες καλλιέργειες όπου όλες οι εργασίες είναι μηχανοποιημένες. Αντίθετα, η καλλιέργεια της ελιάς απαιτεί πολλά εργατικά χέρια, οι ελιές παρενιαυτοφορούν, πολλές ελιές καλλιεργούνται σε άγονα εδάφη με α- ποτέλεσμα να δίνουν μειωμένη παραγωγή και επιπλέον για να μπεί η καλλιέργεια της ελιάς σε πλήρη καρποφορία πρέπει να περάσουν πολλά έτη. Αντίθετα, τα σπορέλαια είναι υποπροϊόντα ετήσιων καλλιεργειών δεδομένου ότι οι καλλιέργειες αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως για ζωοτροφή. Δηλαδή, μια καλλιέργεια σόγιας π.χ. χρησιμοποιείται πρωταρχικά για ζωοτροφή και το σογιέλαιο είναι υποπροϊόν της συγκεκριμένης καλλιέργειας. Ένας λόγος που η τιμή του ελαιολάδου είναι πολλές φορές χαμηλή, είναι ότι ο κλάδος της ελαιοπαραγωγής είναι διασπασμένος επειδή αποτελείται από πολλές μικρές επιχειρήσεις, κυρίως οικογενειακού χαρακτήρα, ενώ ο κλάδος των σπορελαίων ελέγχεται από πολυεθνικές εταιρίες με συνέπεια να μπορεί να διεκδικήσει καλύτερες τιμές στο εμπόριο. Σπορέλαια Σπορέλαια ονομάζονται υπό την ευρεία έννοια τα έλαια τα οποία λαμβάνονται με έκθλιψη ή με εκχύλιση ελαιούχων καρπών και σπερμάτων διαφόρων φυτών και τα οποία διατίθενται στην κατανάλωση μετά από κατάλληλη επεξεργασία, εξευγενισμό κ.λπ. Τα σπορέλαια διατίθενται στο εμπόριο υποχρεωτικά με την ονομασία προέλευσής τους. Τα συνηθέστερα σπορέλαια που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι τα παρακάτω:

23 23 Αραβοσιτέλαιο. Είναι το έλαιο που λαμβάνεται από τα φύτρα αραβοσίτου. Ανάλογα έλαια λαμβάνονται και από tα φύτρα άλλων δημητριακών. Ηλιέλαιο ή ηλιανθέλαιο. Σογιέλαιο. Σησαμέλαιο.Χρησιμοποιείται για την παρασκευή ταχινιού και χαλβά. Βαμβακέλαιο, Καπνέλαιο, Λινέλαιο, Αραχιδέλαιο ή Φιστικέλαιο. Κραμβέλαιο. Είναι το έλαιο που προέρχεται από τα σπέρματα της ελαιοκράμβης γνωστή ως Brassica genus. Διεθνώς είναι γνωστό ως canola oil. Καρυδέλαιο, αμυγδαλέλαιο κλπ. Φυτικά λίπη Τα κυριότερα φυτικά λίπη είναι τα ακόλουθα: Κοκκόλιπος ή κοκκέλαιο.λαμβάνεται από το αποξηρομένο πυρηνικό σάρκωμα του καρπού του κοκκοφοίνικα (Cocus nucifera ή Cocus butyraea) Φοινικόλιπος ή φοινικέλαιο ή φοινικοβούτυρο.λαμβάνεται από το καρπικό σάρκωμα του ελαιοφοίνικα (Elaeis guinensis) Φοινικοπυρηνόλιπος ή φοινικοπυρηνέλαιο. Λαμβάνεται με έκθλιψη από καρπικούς πυρήνες ελαιοφοίνικα. (Εlaeis guinensis και Elaeis melanococa).χρησιμοποιείται κυρίως για σαπωνοποιία. Κακαόλιπος ή βούτυρο κακάου.λαμβάνεται από τα σπέρματα του κακάου (Theobroma cacao) Τέσσερα λάδια κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά με βάση τις ποσότητες που παράγονται: το φοινικέλαιο (palm oil), το σογιέλαιο, το κραμβέλαιο (canola oil) και το ηλιέλαιο.

24 24 Σχ.9 Παγκόσμια παραγωγή φυτικών ελαίων το 2010/11 (σε εκατ, τον, και %) Όπως φαίνεται στο παραπάνω ιστόγραμμα, το λάδι της ελιάς αντιπροσωπεύει μόνο το 2,1% της παγκοσμίου παραγωγής φυτικών ελαίων.

25 25 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 Ο ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

26 26 ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Η καλλιεργούμενη ελιά ανήκει στην οικογένεια Oleaceae η οποία περιλαμβάνει περίπου 30 γένη και 600 είδη φυτών, καλλιεργούμενα κυρίως σε τροπικές και εύκρατες περιοχές. Γενικώς, η οικογένεια Oleaceae περιλαμβάνει δενδρώδη ή θαμνώδη είδη με απλά αντίθετα ή σπανίως τριμερή ή πτεροσχιδή φύλλα. Η καλλιεργούμενη ελιά ανήκει στο είδος Olea europaea και υποείδος sativa.στο είδος αυτό ανήκουν πολλές ποικιλίες για παραγωγή ελαιολάδου, βρώσιμων ελιών ή διπλής χρήσης. Η αγριελιά ανήκει στο είδος Olea europaea και στο υποείδος sylvestris. Η αγριελιά χρησιμοποιείται ως υποκείμενο των διαφόρων ποικιλιών της ελιάς.όλα τα είδη του γένους Olea έχουν 23 χρωματοσώματα (2n=46). Άλλα φυτά της οικογένειας Oleaceae είναι τα εξής: Forsythia viridissima, κοινώς φορσύθια. Φυλλοβόλος θάμνος που ανθίζει πριν την έκπτυξη των φύλλων, με άνθη μεγάλα κίτρινα. Χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό είδος σε κήπους και πάρκα. Ανθίζει Φεβρουάριο Μάρτιο. Forsythia viridissima Fraxinus excelsior Fraxinus excelsior κοινώς φράξος ή μέλιος και Fraxinus omus κοινώς μελιά. Είναι δενδρώδη είδη που απαντώνται σε δασώδεις περιοχές όλης της χώρας. Jasminum fructicans κοινώς άγριο γιασεμί. Ανθίζει Ιούνιο Αύγουστο. Jasminun multiflorum κοινώς γιασεμί. Ανθίζει Ιούνιο Αύγουστο. Jasminun nudiflorum κοινώς γυμνανθές γιασεμί. Ανθίζει Φεβρουάριο Μάρτιο. Jasminum officinale κοινώς άσπρο γιασεμί. Ανθίζει Ιούνιο Οκτώβριο. Jasminun polianthum κοινώς αράπικο γιασεμί. Ανθίζει Απρίλιο Ιούλιο. Jasminun revolutum κοινώς κίτρινο γιασεμί. Ανθίζει Ιούνιο Αύγουστο. Jasminun sambac κοινώς φούλι ή μπουγαρίνι. Ανθίζει Μάιο Ιούλιο. Ligustrum vulgare κοινώς αγριομυρτιά ή νεροβεργιά. Είναι θαμνώδες είδος και απαντάται σε δάση και θαμνότοπους όλης σχεδόν της χώρας. Επίσης χρησιμοποιείται και ως καλλωπιστικό σε κήπους και πάρκα.

27 27 Ligustrum vulgare Phillyrea latifolia Phillyrea latifolia κοινώς φιλίκι. Είναι αείφυλλος θάμνος και χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό σε κήπους και πάρκα. Το φύλλωμά του καταναλώνεται ευχαρίστως από τα βόσκοντα ζώα. Syringa vulgaris κοινώς πασχαλιά. Παίρνει θαμνώδη ή δενδρώδη μορφή. Είναι είδος με πλήθος ποικιλιών και χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό σε κήπους και πάρκα καθώς και για δρεπτά άνθη. Ανθίζει από το Μάρτιο μέχρι το Μάιο. Syringa vulgaris

28 28 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 5 Ο ΒΙΟΛΟΓΙΑ- ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

29 29 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Βάλε ελιά για το παιδί σου και συκιά για τη ζωή σου. Λαϊκή παροιμία Το δέντρο της ελιάς είναι φυτό υποτροπικό, αειθαλές, ανεµόφιλο, το ύψος του µπορεί να φθάσει στα 15-20m και ο χρόνος ζωής του κυµαίνεται από µερικές δεκάδες έως εκατοντάδες έτη. Αυτή η µακροζωία µπορεί να αποδοθεί στην ανθεκτικότητα που εµφανίζει το ξύλο σε προσβολές από εχθρούς και ασθένειες, καθώς και στην ικανότητα ανάπτυξης νέας βλάστησης από το ριζικό σύστηµα και το λαιµό. Η ελιά είναι δέντρο που η ανάπτυξή του ευνοείται σε περιοχές µε συνθήκες ξηροθερµικές. Οι εδαφικές απαιτήσεις της δεν είναι µεγάλες και γι αυτό αναπτύσσεται και σε µη γόνιµα εδάφη έως πετρώδη. Βέβαια σε περιοχές µε εδάφη γόνιµα και αρδευόµενα η παραγωγή είναι σαφώς µεγαλύτερη. Ο κορµός της είναι λείος, κυλινδρικός και χρώµατος σταχτοπράσινου σε νεαρά δενδρύλλια. Κατά την ανάπτυξή του όµως, παρατηρούνται εξογκώµατα και κοιλότητες, δίνοντάς του έτσι τραχιά και ανώµαλη µορφή, ενώ ο φλοιός αποκτά χρώµα σκοτεινό. Τα εξογκώµατα εντοπίζονται στον κορµό, στο λαιµό και στις ρίζες. Συγκεκριµένα, τα εξογκώµατα των ριζών καλούνται γόγγροι ή σφαιροβλάστες και είναι υπερπλασίες που δηµιουργούνται από τη συγκέντρωση θρεπτικών ουσιών και φυτορµονών. Το χρώµα του ξύλου είναι κίτρινο εξωτερικά και σκούρο κοντά στην εντεριώνη. Οι δακτύλιοι δεν είναι ευκρινείς λόγω της ακανόνιστης αύξησης που παρατηρείται στο δέντρο της ελιάς. Το ξύλο της ελιάς προσβάλλεται από μυκητολογικές ασθένειες, κυρίως σε περιοχές με πολλές βροχοπτώσεις, που το καταστρέφουν και δημιουργούν κοιλότητες στον κορμό ή στους βραχίονες. Κοιλότητες, εξογκώματα και γόγγροι σε δένδρα ελιάς

30 30 Σφαιροβλάστες ή γόγγροι, κοιλότητες και εξογκώματα σε δένδρα ελιάς Το ριζικό σύστηµα στην ελιά είναι επιφανειακό και γι αυτό πρέπει να αποφεύγονται οι βαθιές καλλιέργειες του εδάφους. Ο όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται σε βάθος μεταξύ εκ.λίγες είναι οι ρίζες που προχωρούν σε βάθος 1-1,20 μ. και κυρίως στα ξηρά και πετρώδη εδάφη. Σε άγονα εδάφη το ριζικό σύστηµα είναι σαφώς πιο βαθύ, πέραν του ενός μέτρου, συγκριτικά με περιοχές που το έδαφος είναι πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία και ο ελαιώνας είναι αρδευόµενος. Σε φτωχά εδάφη η ελιά επεκτείνει τις ρίζες της προς όλες τις κατευθύνσεις και υπολογίζεται πως οι ρίζες καλύπτουν επιφάνεια 7-8 φορές μεγαλύτερη από τη φυλλώδη επιφάνειά της ενώ στα γόνιμα εδάφη συνήθως είναι μόνο 3-4 φορές μεγαλύτερη. Σε ξηροθερμικές συνθήκες και πετρώδη εδάφη η ρίζα αναζητά νερό σε πολύ χαμηλούς ορίζοντες και δεν είναι τυχαίο ότι έχουν βρεθεί ρίζες ελιάς σε εκσκαφές δρόμων και σηράγγων και σε βάθος μέτρα μέσα στο έδαφος. Αυτό σαφώς τη βοηθά στο να επιβιώνει κάτω από δύσκολες συνθήκες. Καλλιέργεια ελιάς σε άγονα και πετρώδη εδάφη. Σε τέτοιες συνθήκες τα δένδρα γίνονται μικρά.

31 31 Το ριζικό σύστημα των δενδρυλλίων που προέρχονται από έρριζα μοσχεύματα διαφέρει κάπως από το ριζικό σύστημα των εμβολιασμένων φυτών, τουλάχιστον κατά τα πρώτα έτη. Έτσι τα μοσχεύματα φέρουν όλες τις ρίζες τους στο ίδιο επίπεδο στη βάση του μοσχεύματος και τείνουν να επεκταθούν οριζόντια και κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Αντίθετα, στα εμβολιασμένα φυτά οι ρίζες εμφανίζονται κατά μήκος ενός άξονα 40cm μήκους και σχηματίζουν αμβλεία γωνία με την επιφάνεια του εδάφους. Έτσι, έχουν την τάση να αναπτύσσονται βαθύτερα μέσα στο έδαφος. Οι διαφορές αυτές μπορεί να εξαφανιστούν μετά από μερικά χρόνια (γιατί και στις δύο περιπτώσεις αναπτύσσεται νέο ριζικό σύστημα από τους γόγγρους) έχουν όμως μεγάλη σημασία για τα πρώτα χρόνια της ζωής των δένδρων διότι τα εμβολιασμένα δενδρύλλια έχουν μεγαλύτερη αντοχή στην έλλειψη εδαφικής υγρασίας, το ψύχος κλπ. Σε κάθε κόμπο αναπτύσσονται δύο φύλλα, το ένα απέναντι από το άλλο. Τα φύλλα είναι απλά, λειόχειλα, λογχοειδή, αντίθετα, µε υφή δερµατώδη και με µικρό μίσχο και παραµένουν από δύο έως τρία χρόνια επάνω στο δέντρο Η άνω επιφάνειά τους είναι βαθυπράσινη, ενώ η κάτω είναι γκριζοπράσινη. Η άνω επιφάνεια έχει υφή δέρματος και σχήμα λογχοειδές, ενώ τα στομάτια στην κάτω επιφάνεια είναι μικρά, στρογγυλά και καλυμένα με παχύ χνούδι. Η δομή αυτή του φύλλου, που αποτρέπει την εκτεταμένη διαπνοή και απώλεια υγρασίας, χαρίζει στο ελαιόδενδρο την αντίσταση στις ξηρές καιρικές συνθήκες, την υψηλή θερμοκρασία και τον άνεμο. Φύλλα, οφθαλμοί και ανθοταξίες της ελιάς

32 32 Οι οφθαλµοί είναι µικροί και δύσκολα µπορούν να διακριθούν οι ξυλοφόροι από τους µικτούς. Παρόλα αυτά οι ξυλοφόροι εντοπίζονται επάκρια και πλάγια στις µασχάλες των φύλλων, ενώ οι µικτοί καρποφόροι φέρονται µόνο πλάγια στις µασχάλες των φύλλων. Η διαφοροποίηση των οφθαλµών στην ελιά γίνεται καθυστερηµένα, σαράντα µε εξήντα µέρες πριν την ανθοφορία και είναι απαραίτητο, για να διαφοροποιηθούν οι οφθαλμοί, το δένδρο να δεχτεί επίδραση ψύχους για διάστημα που ποικίλει ανάλογα µε την ποικιλία, όπως αναφέρεται αναλυτικά σε επόμενο κεφάλαιο. Τα άνθη φέρονται σε βοτρυώδεις ταξιανθίες στις µασχάλες αντίθετων φύλλων και σε βλαστούς της προηγούµενης βλαστικής περιόδου, αλλά και από λανθάνοντες οφθαλµούς που βρίσκονται σε βλαστούς ηλικίας 1-2 ετών. Τα άνθη είναι περίγυνα, µικρού µεγέθους, βραχύµισχα και χρώµατος κιτρινόλευκου. Τα δύο ανθικά µέρη, ο κάλυκας και η στεφάνη, σχηµατίζουν έναν κώδωνα, ο οποίος φέρει στο εσωτερικό του δυο βραχείς στήµονες και έναν ύπερο. Ο ύπερος αποτελείται από µια δίχωρη ωοθήκη, ένα βραχύ στύλο και ένα διπλό κεφαλωτό στίγµα. Έχουµε δυο ειδών άνθη: α) τα τέλεια όταν περιέχουν αναπτυγµένους τους στήµονες και τον ύπερο και β) τα ατελή ή στηµονώδη γιατί περιέχουν αναπτυγµένους µόνο τους στήµονες. Τα ατελή άνθη δεν είναι δυνατόν να γονιμοποιηθούν και να δώσουν καρπό.το ποσοστό τέλειων και ατελών ανθέων διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία και από χρονιά σε χρονιά. Το αίτιο της στειρότητας αυτής δεν είναι απόλυτα γνωστό, φαίνεται όμως ότι έχει σχέση με το γονότυπο της ποικιλίας και με την έλλειψη του δένδρου σε νερό και θρεπτικά στοιχεία. Η πιο κρίσιμη περίοδος που μπορούν να επιδράσουν οι συνθήκες αυτές είναι ένας μήνας πριν την πλήρη άνθηση. Έχει διαπιστωθεί επίσης, ότι το ποσοστό των στημονοφόρων ανθέων αυξάνεται εάν αποφυλλωθούν οι βλαστοί ένα μήνα πριν την ανθοφορία ή εάν τα δένδρα φέρουν πλούσια ανθοφορία. Πολύ σπάνια στην ελιά μπορεί να υπάρξουν και άνθη αρρενόστειρα, δηλαδή άνθη που δεν παράγουν γόνιμη γύρη. Οι ελιές συνήθως σχηματίζουν υπερβολικά μεγάλο αριθμό ανθέων από τα οποία ένα μικρό ποσοστό, 1-2% περίπου, είναι αρκετό για να δώσει μια ικανοποιητική καρποφορία. Οι ανθήρες βρίσκονται πολύ κοντά στο στίγμα των τέλειων ανθέων, έτσι με το σχίσιμο του ανθήρα οι γυρεόκοκκοι έρχονται σε επαφή με το στίγμα και γίνεται αυτεπικονίαση. Από τα άνθη της ελιάς παράγονται μεγάλες ποσότητες γύρης. Οι γυρεόκοκκοι της ελιάς είναι πολύ μικροί και με τον αέρα μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις. Έτσι, προκαλείται σταυρεπικονίαση η οποία, όπως θα αναλυθεί παρακάτω, είναι απαραίτητη σε ορισμένες ποικιλίες για μια ικανοποιητική καρποφορία. Η πλήρης άνθηση της ελιάς στη χώρα μας συνήθως πραγματοποιείται από τα τέλη Απριλίου μέχρι τα τέλη Μαΐου. Αυτό εξαρτάται από την ποικιλία, την περιοχή και τις κλιματικές συνθήκες. Από τις καλλιεργούμενες στη χώρα μας ποικιλίες, η Μεγαρείτικη, η Θρουμπολιά και η Αδραμυττινή χαρακτηρίζονται ως πρώιμες ενώ η Καλαμών και η Λιανολιά Κερκύρας ως όψιμες. Όλες οι άλλες ποικιλίες κατατάσσονται μεταξύ αυτών των δύο ομάδων. Τα άνθη της ελιάς είναι πολύ ευαίσθητα στον παγετό, σε ξηρούς και ζεστούς ανέμους, στη βροχή, στην ομίχλη και σε εντομολογικούς εχθρούς.

33 33 Στην ελιά παρατηρούμε πολύ συχνά ότι, παρά την πλούσια ανθοφορία, η καρπόδεση είναι μικρή ή και μερικές φορές αμελητέα. Γίνεται τότε λόγος για ανθόπτωση που συνήθως αποδίδεται σε κακές κλιματικές συνθήκες όπως σε θερμό άνεμο ή σε εξάρσεις προσβολής από έντομα όπως πυρηνοτρήτη, βαμβακάδα κ.λπ. Εκτός από τα παραπάνω αίτια, που συχνά είναι υπεύθυνα για μια σημαντική μείωση της παραγωγής, πολλές φορές αυτή η μείωση ή και η ακαρπία οφείλεται στο ασυμβίβαστο. Σχετική εργασία στην Ελλάδα έδειξε ότι όλες οι καλλιεργούμενες ελληνικές ποικιλίες είναι πρακτικά αυτόστειρες. Εξαίρεση αποτελούν οι δύο ποικιλίες Πικρολιά και Κορωνέικη οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν αυτογόνιμες επειδή παρουσιάζουν υψηλά ποσσοστά καρπόδεσης όταν αυτεπικονιάζονται. Η Κορωνέικη είναι ένας πολύ καλός επικονιαστής για τις ποικιλίες Αμφίσσης και Καλαμών και η Μαυρελιά είναι ένας πολύ καλός επικονιαστής για την ποικιλία Καλαμών. Σχετικές εργασίες στο εξωτερικό έδειξαν ότι οι περισσότερες από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες ελιάς στην Ιταλία, Ισπανία και Αλγερία ήταν αυτοασυμβίβαστες, δηλαδή τα άνθη τους δεν μπορούσαν να γονιμοποιηθούν από γύρη της ίδιας ποικιλίας. Η σταυρεπικονίαση επίσης, εφόσον ο συνδυασμός είναι συμβιβαστός, βελτιώνει πάρα πολύ την καρπόδεση και σε ορισμένους συνδυασμούς μπορεί να την διπλασιάσει σε σχέση με την ελεύθερη επικονίαση. Ένα άλλο θετικό σημείο της σταυρεπικονίασης στην ελιά αφορά την επίδραση στον περιορισμό της σχινοκαρπίας, όπως θα αναλυθεί εκτενέστερα παρακάτω. Το άνθος της ελιάς Ο καρπός είναι δρύπη και σχηµατίζεται από τους ιστούς των καρπόφυλλων. Αποτελείται από το εξωκάρπιο, από το σαρκώδες µεσοκάρπιο και το ενδοκάρπιο ή πυρήνα. Το ενδοκάρπιο εξωτερικά εµφανίζει χαρακτηριστικές αυλακώσεις που καλούνται γλυφές, ενώ στο εσωτερικό του βρίσκεται το σπέρµα το οποίο συνίσταται από την επιδερµίδα, το ενδοσπέρµιο, τις κοτυληδόνες και το έµβρυο. Οι γλυφές χρησιμοποιούνται για τη διάκριση των ποικιλιών. Ο καρπός της ελιάς διέρχεται από τρείς διαδοχικές φάσεις ανάπτυξης: 1.Μία φάση ταχείας αύξησης του βάρους του, τους δύο πρώτους μήνες (Ιούνιος και Ιούλιος) κατά την οποία αναπτύσσεται κυρίως ο πυρήνας και ελάχιστα η σάρκα. 2.Μία φάση βραδύτερης αύξησης, το επόμενο δίμηνο (Αύγουστος Σεπτέμβριος) κατά την οποία αναπτύσσεται η σάρκα και προς το τέλος του διμήνου σκληρύνεται και

34 34 παύει πιά να αναπτύσσεται ο πυρήνας. 3.Μία φάση πάλι έντονης αύξησης του βάρους του καρπού από τον Οκτώβριο και μετά, μέχρι να αρχίσει ο καρπός να αλλάζει χρώμα από πράσινο σε ιώδες και μαύρο. Η ελαιοπεριεκτικότητα αρχίζει τον Αύγουστο, αυξάνει το φθινόπωρο και φθάνει στο μέγιστο το Δεκέμβριο Ιανουάριο με την πλήρη ωρίμανση του καρπού. Επικονίαση Γονιμοποίηση Στους ανθήρες των ανθέων σχηματίζονται οι γυρεόκοκκοι οι οποίοι είναι μικροί και μπορεί να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις με τον άνεμο. Οι γυρεόκοκκοι όταν φθάσουν στο στίγμα του υπέρου γίνεται η επικονίαση και στη συνέχεια στην ωοθήκη η γονιμοποίηση. Στην ελιά, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, γίνεται αυτεπικονίαση και σταυρεπικονίαση. Πολλές ποικιλίες για να δώσουν ικανοποιητική καρποφορία χρειάζονται σταυρεπικονίαση και γι αυτό συνιστάται να αποφεύγονται οι μεγάλης έκτασης αμιγείς ελαιώνες από μία ποικιλία. Η Κορωνέικη θεωρείται καλός επικονιαστής άλλων ποικιλιών Σχινοκαρπία Είναι ένα είδος παρθενοκαρπίας που παρατηρείται συχνά σε ορισμένες ποικιλίες π.χ. Αμφίσσης. Μερικοί καρποί γίνονται μικροί, συνήθως σφαιρικοί με υποτυπώδη πυρήνα, αλλά χωρίς σπέρμα. Οι περισσότεροι από τους καρπούς αυτούς πέφτουν πρόωρα αλλά μερικοί μπορεί να φθάσουν μέχρι την ωρίμανση. Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στην κακή σταυρεπικονίαση αλλά μπορεί να οφείλεται και σε άλλα αίτια. Πειράματα πάντως έδειξαν ότι η σταυρεπικονίαση σε ορισμένες ποικιλίες μειώνει τη σχινοκαρπία. Παρενιαυτοφορία. Η ελιά χαρακτηρίζεται από το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας, δηλαδή η μια χρονιά υψηλής παραγωγής ακολουθείται από χρονιά μειωμένης παραγωγής. Το φαινόμενο αυτό πιθανόν να οφείλεται στον ανταγωνισμό μεταξύ βλάστησης και καρπών κατά τη χρονιά της υψηλής καρποφορίας. Η έντασή του μπορεί να μετριαστεί με : -Κλάδεμα, τη χρονιά που αναμένεται η υψηλή καρποφορία -Λίπανση, κυρίως με άζωτο ώστε να ενδυναμωθεί η νέα βλάστηση -Άρδευση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Η εµπορική καλλιέργεια της ελιάς εντοπίζεται σε δύο ζώνες, τη ζεστή εύκρατη και την υποτροπική, ανάµεσα σε 30 ο και 45 ο Βόρειου και Νότιου γεωγραφικού πλάτους. Σε ψηλότερα πλάτη η καλλιέργεια της ελιάς δεν είναι δυνατή, γιατί τα ελαιόδεντρα καταστρέφονται λόγω των χαµηλών θερµοκρασιών στους χειµερινούς µήνες. Σε περιοχές µε χαµηλότερα γεωγραφικά πλάτη η ελιά δεν µπορεί να αναπτυχθεί πλήρως παρά µόνο βλαστικά λόγω της µη υποβολής της σε χαµηλές θερµοκρασίες, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαφοροποίηση των οφθαλµών. Εδαφοκλιµατικές απαιτήσεις Θερμοκρασία Η ελιά, παρότι είναι υποτροπικό είδος, έχει κάποια μορφή σκληραγώγησης στο ψύχος. Η ελιά κινδυνεύει από τους πρώιμους φθινοπωρινούς παγετούς και τους χειμερινούς παγετούς και τεράστιες ζημιές συμβαίνουν περιοδικά στη χώρα μας. Έτσι, έως και το Δεκέμβριο οι καρποί παγώνουν στους μείον 3 βαθμούς Κελσίου, τα φύλλα στους μείον 3 έως μείον 6, ο φλοιός στους μείον 7 και το ξύλο

35 35 στους μεγαλύτερης ηλικίας βλαστούς στους μείον 13 βαθμούς C. Τον Ιανουάριο τα ελαιόδενδρα έχουν σκληραγωγηθεί (εάν έχει συλλεγεί ο καρπός) και οι οφθαλμοί και μεγάλης ηλικίας βλαστοί αντέχουν λίγο περισσότερο (κατά 2-3 ο C πιο χαμηλά απ ό,τι ανωτέρω) στο ψύχος. Με το πέρας του ληθάργου η αντοχή στο ψύχος μειώνεται και ξεκινά η ανοιξιάτικη βλάστηση. Από τις ελληνικές ποικιλίες πιο ανθεκτική στο ψύχος θεωρείται η Γαλατσάνικη, η Αρβανιτολιά Σερρών, η Μαστοειδής, η Κοθρέικη, η Σμερτολιά, το Αγουρομάνικο καθώς και η Μαυρελιά Μεσσηνίας. Η Κορωνέικη και η Χονδρολιά Χαλκιδικής είναι ευπαθείς ενώ η Καλαμών είναι μέσης αντοχής στο ψύχος. Κατά τη βλαστική περίοδο, την άνοιξη και το καλοκαίρι, έχει ανάγκη από υψηλές θερμοκρασίες για να δημιουργήσει νέα βλάστηση και καρποφορία. Οι υψηλές θερμοκρασίες είναι επίσης απαραίτητες στην κανονική αύξηση και ωρίμανση του καρπού. Η ανώτατη θερμοκρασία το καλοκαίρι δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 36 ο C, γιατί τα δένδρα αφυδατώνονται. Το λάδι που προέρχεται από ελαιόκαρπο συρρικνωμένο από τον παγετό, υστερεί σε ποιότητα και σε διατηρησιμότητα. Eλαιόδενδρο ζημιωμένο από παγετό

36 36 Βροχοπτώσεις: Η σχετική ατµοσφαιρική υγρασία πρέπει να είναι ελαφρώς ξηρή γιατί υψηλή υγρασία ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών και εχθρών. Είναι σηµαντικός παράγοντας στην καρποφορία της ελιάς, ιδιαίτερα εκεί όπου δεν υπάρχει δυνατότητα για άρδευση. Σε ξηρές περιοχές της χώρας, όπου η βροχόπτωση είναι περιορισµένη στα mm βροχής το έτος, οι αποδόσεις είναι καλές εκεί µόνο που το έδαφος συγκρατεί το νερό. Σε αντίθεση µε περιοχές µε mm οι αποδόσεις είναι καλές εφόσον δε δημιουργείται πρόβλημα από περίσσεια εδαφικής υγρασίας. Χαλάζι- Χιόνι: Το χαλάζι άλλωστε δεν προκαλεί µόνο ζηµιές στη βλάστηση και στον καρπό της ελιάς, αλλά ευνοεί σηµαντικά τη φυµατίωση (Bacterium savastanoi) σαν αποτέλεσµα των πληγών σε βλαστικά όργανα του ελαιόδεντρου.το χιόνι προκαλεί συνήθως µόνο µηχανικές ζηµιές όπως σπάσιµο βλαστών ή και ολόκληρων υπερφορτωµένων βραχιόνων. Χιόνι σε δένδρα ελιάς Άνεµοι: Όταν οι άνεµοι είναι ζεστοί και ξεροί ή ψυχροί και υγροί, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ανθοφορίας, έχουν αποτέλεσμα το χαμηλό βαθµό καρπόδεσης άρα και τη µειωµένη κατά πολύ παραγωγή. Κατά την ανθοφορία αποξηραίνουν τα στίγµατα των ανθέων και δυσκολεύουν τη γονιµοποίησή τους. Έδαφος: Η ελιά δε φαίνεται να είναι πολύ απαιτητικό είδος. Καλλιεργείται σε όλους τους τύπους των εδαφών, ακόμη και στα άγονα, πετρώδη και αλατούχα εδάφη, εκεί που άλλα οπωροφόρα δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Αποδίδει όμως καλύτερα σε σχετικά γόνιμα εδάφη, που συγκρατούν αρκετή υγρασία. Στα αμμώδη ελαφρά εδάφη που δε συγκρατούν υγρασία, η καλλιέργεια εξαρτάται από συμπληρωματικές αρδεύσεις για ικανοποιητική παραγωγή. Η έλλειψη εδαφικής υγρασίας επιφέρει μειωμένες αποδόσεις, γι αυτό σε εδάφη φτωχά είναι ιδιαίτερα σημαντική η άρδευση του δένδρου. Στις περιοχές που παρατηρείται έλλειψη εδαφικής υγρασίας ή που δεν εφαρμόζεται συστηματική λίπανση των ελαιοδένδρων, η καρποφορία είναι συχνά μειωμένη και ακανόνιστη. Επίσης βαριά εδάφη που νεροκρατούν προκαλούν σοβαρά προβλήματα, αφού ευνοείται η βλάστηση σε βάρος της καρποφορίας, ενώ αρκετά συχνά παρατηρούνται σηψιρριζίες. Προτιμότερα είναι τα αμμοαργιλώδη εδάφη, μέσης σύστασης, που συγκρατούν αρκετή υγρασία, απορροφούν τις βροχές και επιτρέπουν την καλύτερη αξιοποίηση του εδαφικού νερού από τις ρίζες. Το ελαιόδενδρο επίσης προτιμά

37 37 εδάφη με ουδέτερο ή αλκαλικό ph (7-8) αν και μπορεί να αντέξει και σε ελαφρά όξινα εδάφη. Σε διαρκώς υγρά εδάφη, ή σε πολύ αλκαλικά εδάφη με ph>8,5 τα δένδρα συνήθως παρουσιάζουν αδύνατη βλάστηση. Επίσης, τα ασβεστοαργιλώδη, που περιέχουν άργιλο σε ποσοστό 10-30%, πλούσια σε ασβέστιο, βόριο και κάλιο εδάφη, που δεν περιέχουν πάνω από 10% θειικό ασβέστιο και 1 gr ΝαCl ανά Κgr εδάφους είναι τα πλέον κατάλληλα για την καλλιέργεια της ελιάς.

38 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΕΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΦΘΑΛΜΩΝ

39 39 ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΕΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ Στις μασχάλες των φύλλων της ελιάς απαντούν δύο οφθαλμοί που είναι τοποθετημένοι κατακόρυφα ο ένας πάνω στον άλλο. Ο ανώτερος οφθαλμός ονομάζεται υπεράριθμος και είναι πολύ μικρός ενώ ο κατώτερος είναι πιο ογκώδης. Ο ανώτερος οφθαλμός παραμένει συνήθως σε λήθαργο και εκπτύσσεται μετά από 2-3 χρόνια σε βλαστό, συνήθως μέσου μήκους (20-30cm), με μακρά μεσογονάτια διαστήματα περίπου 2 εκατοστών. Ο κατώτερος οφθαλμός μπορεί να εκπτυχθεί τον ίδιο χρόνο του σχηματισμού του ή τον επόμενο χρόνο. Μπορεί να μην εκπτυχθεί και καθόλου οπότε και πέφτει. Συνήθως πέφτει το καλοκαίρι του δεύτερου έτους. Εάν εκπτυχθεί τον ίδιο χρόνο του σχηματισμού του, τότε φυσικά συμπεριφέρεται σαν ταχυφυής και δίνει ένα μικρό βλαστό συνήθως περιορισμένου μήκους (15-30 εκ.). Εάν εκπτυχθεί τον επόμενο χρόνο του σχηματισμού του, τότε μπορεί να εξελιχθεί σε μια ανθοταξία, που είναι και η συνηθέστερη περίπτωση, ή εφόσον δεν έχει διαφοροποιηθεί και βρίσκεται στους 4-5 κόμβους κάτω από την κορυφή του ετήσιου βλαστού, μπορεί να εξελιχθεί σε ένα βλαστό μικρού μήκους (5-15εκ.) Οι επάκριοι οφθαλμοί στην ελιά είναι σχεδόν πάντοτε ξυλοφόροι και συνήθως δίνουν επαρκή νέα βλάστηση για μια ή δύο συνεχόμενες βλαστικές περιόδους. Στη συνέχεια όμως πέφτουν σε αδράνεια ή δίνουν αμελητέα βλάστηση. Σε ορισμένες ποικιλίες μπορεί, σπανίως βέβαια, να υποστούν διαφοροποίηση, οπότε δε σχηματίζουν νέο βλαστό αλλά μια μικρή ανθοταξία. Στην περίπτωση αυτή, όπως είναι ευνόητο, σταματά η κατά μήκος αύξηση του βλαστού. Το καρποφόρο ξύλο της ελιάς, δηλαδή οι ετήσιοι βλαστοί οι οποίοι φέρουν τα άνθη και τους καρπούς, προέρχεται τόσο από τους επάκριους, όσο και από τους ταχυφυείς και τους υπεράριθμους οφθαλμούς. Η ανανέωση όμως του καρποφόρου ξύλου σε επίπεδο δένδρου γίνεται κατά κύριο λόγο από τους υπεράριθμους οφθαλμούς και τους οφθαλμούς της κορυφής και κατά δεύτερο λόγο από τους ταχυφυείς. Οι υπεράριθμοι οφθαλμοί εκπτύσσονται κατά κύματα κάθε χρόνο, είτε στην καμπύλη που σχηματίζεται από το βάρος της καρποφορίας στους διετείς ή τριετείς βλαστούς είτε σε βλαστούς μεγαλύτερης ηλικίας. Οι υπεράριθμοι οφθαλμοί, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, συνήθως εξελίσσονται σε βλαστούς μέσου μήκους με μακρά μεσογονάτια διαστήματα και καθώς είναι ακόμη τρυφεροί, κάτω από το βάρος των φύλλων και των διακλαδώσεων που σχηματίζονται από τους ταχυφυείς μασχαλιαίους οφθαλμούς, κάμπτονται και παίρνουν μια θέση λοξή ή οριζόντια. Η συχνότητα εμφάνισης αυτών των αντικαταστών βλαστών, που στην ουσία είναι πρόδρομοι των νέων ποδιών είναι συνάρτηση της θρεπτικής κατάστασης του ελαιοδένδρου αλλά και της θέσης που έχει ο κλάδος στην κόμη. Όσον αφορά, τέλος, τη διακύμανση της έντασης της βλάστησης του ελαιοδένδρου κατά τη διάρκεια του έτους, διακρίνουμε τρείς περιόδους: την ανοιξιάτικη, τη θερινή και τη φθινοπωρινή. Έτσι, σύμφωνα με τα παραπάνω, σε ένα βλαστό τρεχούσης εποχής συναντάμε: Την έκπτυξη ορισμένων ταχυφυών οφθαλμών, που ανάλογα με τον κόμβο από τον οποίο προέρχονται, έχουν διαφορετικό μήκος. Σε γενικές γραμμές, εκείνοι που προέρχονται από οφθαλμούς της βάσης του βλαστού έχουν μεγαλύτερο μήκος (10-

40 40 15 εκ.) σε σχέση με εκείνους που εκπτύσσονται από το μεσαίο ή το επάκριο τμήμα του βλαστού και συνήθως φέρουν ένα έως δύο ζεύγη φύλλων. Σε βλαστό ηλικίας ενός έτους μπορούν να παρουσιαστούν οι παρακάτω περιπτώσεις: Ο επάκριος οφθαλμός συνήθως εξελίσσεται σε ένα νέο βλαστό ή πολύ σπάνια μπορεί να διαφοροποιηθεί και να εξελιχθεί σε μια ανθοταξία. Οι ταχυφυείς βλαστοί που σχηματίστηκαν τον προηγούμενο χρόνο από τους κατώτερους οφθαλμούς, εμφανίζουν μια πολύ άφθονη βλάστηση, πλάγια, στις μασχάλες των φύλλων. Στην κορυφή τους, ο επάκριος οφθαλμός συμπεριφέρεται όπως ακριβώς και ο επάκριος του κύριου βλαστού, δηλαδή ή σχηματίζει ανθοταξία ή δίνει ένα νέο βλαστό. Οι κατώτεροι οφθαλμοί που δεν εξελίχθηκαν σε ταχυφυείς βλαστούς την προηγούμενη χρονιά, μπορεί να εξελιχθούν σε ταξιανθίες, εφόσον υποστούν την ανθογόνο επαγωγή, ή να εξελιχτούν σε μικρούς ξυλοφόρους βλαστούς, εφόσον βρίσκονται στο επάκριο τμήμα του ετήσιου βλαστού, ή να παραμείνουν σε κατάσταση ληθάργου και να πέσουν λίγο αργότερα. Σε βλαστό ηλικίας δύο ή περισσοτέρων ετών το κύριο χαρακτηριστικό είναι η έκπτυξη των υπεράριθμων οφθαλμών. Οι οφθαλμοί αυτοί, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, δε διαφοροποιούνται αλλά εξελίσσονται σε βλαστούς και αποτελούν για το ελαιόδενδρο την κύρια πηγή ανανέωσης του καρποφόρου ξύλου. Τα στάδια αυτά φαίνονται στο επόμενο σχήμα. Οι τρόποι εμφάνισης των υπεράριθμων βλαστών και η αντικατάσταση του καρποφόρου ξύλου στην ελιά.1.βλαστός ενός έτους (τβ=ταχυφυείς βλαστοί).2.ο ίδιος βλαστός το επόμενο έτος σε καρποφορία.3.σχηματισμός αντικαταστάτη βλαστού (υβ) κατά το τρίτο έτος στην καμπύλη της ποδιάς (π) που καρποφόρησε το προηγούμενο έτος.4.ο αντικαταστάτης βλαστός εισέρχεται σε καρποφορία. Ο κύριος όγκος της παραγωγής φέρεται πάνω σε αντικαταστάτες βλαστούς, ενώ μικρή παραγωγή φέρει και η νέα επάκρια βλάστηση της ποδιάς.συνίσταται η αφαίρεση της ποδιάς αμέσως μετά τη συγκομιδή του ελαιοκάρπου, ώστε να ευνοείται ο σχηματισμός αντικαταστών βλαστών. (Πηγή:Δημουλάς,1995)

Ελένη Μιλή. Λειτουργός Γεωργίας Α Τμήμα Γεωργίας

Ελένη Μιλή. Λειτουργός Γεωργίας Α Τμήμα Γεωργίας Ελένη Μιλή Λειτουργός Γεωργίας Α Τμήμα Γεωργίας To ελαιόδεντρο Η ελιά και τα προϊόντα της στην Κύπρο Olea europea, Oleaceae Αειθαλές, υποτροπικό. Σχήμα και μέγεθος σε δέντρο ή θάμνο Υπεραιωνόβιο Ριζικό

Διαβάστε περισσότερα

Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Γεωγραφικό πλάτος

Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Γεωγραφικό πλάτος Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Κλίμα Γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 30 ο και 45 ο, τροπικές περιοχές (ισημερινός) αναπτύσσεται αλλά δεν καρποφορεί λόγω έλλειψης ψύχους για διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών ή

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΣΣΙΝΙΑ ΒΥΣΣΙΝΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία

ΒΥΣΣΙΝΙΑ ΒΥΣΣΙΝΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία Καταγωγή: Κασπία ΒΥΣΣΙΝΙΑ Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Rosaceae Prunus cerasus P2 Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη Φύλλα Απλά, κατ εναλλαγή, ελλειψοειδή και διπλά διπλά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΑΙΟΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ

ΕΛΑΙΟΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ 3 η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΛ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑΣ ΕΛΑΙΟΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 Η ΟΜΑ Α ΜΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΡΡΙΚΟΥ ΠΕΤΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΙΑ Καταγωγή: Μεσόγειος

ΕΛΙΑ Καταγωγή: Μεσόγειος ΕΛΙΑ Καταγωγή: Μεσόγειος Οικονοµική σηµασία ελιάς τεράστια Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Oleaceae Olea europaea Βοτανικοί Χαρακτήρες Κορµός Κυλινδρικός και λείος στα νεαρά δένδρα, µε εξογκώµατα στα γηραιότερα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΥΓ ΑΛΙΑ ΑΜΥΓ ΑΛΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρό έως µεγάλο µέγεθος. Καταγωγή: Ασία

ΑΜΥΓ ΑΛΙΑ ΑΜΥΓ ΑΛΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρό έως µεγάλο µέγεθος. Καταγωγή: Ασία Καταγωγή: Ασία ΑΜΥΓ ΑΛΙΑ Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Rosaceae Prunus amygdalus (Prunus communis, Amygdalus communis). Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρό έως µεγάλο µέγεθος Φύλλα Απλά, κατ εναλλαγή, οδοντωτά,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΩΝ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΩΝ Το ακτινίδιο είναι θάμνος με άνθη χρώματος λευκού. Τα φύλλα του έχουν ωοειδές σχήμα και στο κάτω μέρος τους έχουν χνούδι. Ο καρπός του είναι εδώδιμος, με γλυκόξινη γεύση. Το εξωτερικό

Διαβάστε περισσότερα

Η διαχρονική αξία της ελιάς για την Ελλάδα. Σταύρος Βέμμος Αναπληρωτής Καθηγητής Διευθυντής Εργαστηρίου Δενδροκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η διαχρονική αξία της ελιάς για την Ελλάδα. Σταύρος Βέμμος Αναπληρωτής Καθηγητής Διευθυντής Εργαστηρίου Δενδροκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Η διαχρονική αξία της ελιάς για την Ελλάδα Σταύρος Βέμμος Αναπληρωτής Καθηγητής Διευθυντής Εργαστηρίου Δενδροκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Η ελιά στη σύγχρονη εποχή Η Ελαιοκαλλιέργεια στην σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΣΤΑΝΙΑ. Καταγωγή: Μ. Ασία Βοτανική ταξινόμηση:

ΚΑΣΤΑΝΙΑ. Καταγωγή: Μ. Ασία Βοτανική ταξινόμηση: ΚΑΣΤΑΝΙΑ Καταγωγή: Μ. Ασία Βοτανική ταξινόμηση: Οικ.: Faqgaceae Castanea mollissima (κινέζικη Καστανιά) Α: έλκος και μελάνωση C. crenata (Ιαπωνική Καστανιά) Α: έλκος και μελάνωση C. sativa (Ευρωπαϊκή Καστανιά)

Διαβάστε περισσότερα

Ο βλαστικός κύκλος αντανακλά κύρια της μεταβολές των εποχών και της. θερμοκρασίας, της έλλειψης νερού και θρεπτικών στοιχείων.

Ο βλαστικός κύκλος αντανακλά κύρια της μεταβολές των εποχών και της. θερμοκρασίας, της έλλειψης νερού και θρεπτικών στοιχείων. Ετήσιος βλαστικός κύκλος ελιάς Ο βλαστικός κύκλος αντανακλά κύρια της μεταβολές των εποχών και της θερμοκρασίας, της έλλειψης νερού και θρεπτικών στοιχείων. Συνήθως στην ελιά εμφανίζονται δύο κύματα βλάστησης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΔΑΦΟΣ Φυσικές ιδιότητες Δομή και σύσταση Χρώμα Βάθος Διαπερατότητα Διαθέσιμη υγρασία Θερμοκρασία Χημικές ιδιότητες ph Αλατότητα Γονιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

Kαθοριστικός παράγοντας για την εμπορική καλλιέργεια της

Kαθοριστικός παράγοντας για την εμπορική καλλιέργεια της του Δρ. Σπύρου Λιονάκη, Γεωπόνου Καθηγητή Δενδροκομίας Τροπικά, Υποτροπικά & Μεσογειακά Καρποφόρα Δένδρα Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Φυτικής Παραγωγής ΤΕΙ Κρήτης (πρώην Ερευνητή στο Ινστιτούτο Ελιάς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΣΙΑ ΚΕΡΑΣΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μεγάλου µεγέθους, βλάστηση ορθόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία

ΚΕΡΑΣΙΑ ΚΕΡΑΣΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μεγάλου µεγέθους, βλάστηση ορθόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία Καταγωγή: Κασπία ΚΕΡΑΣΙΑ Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Rosaceae Prunus avium Prunus mahaleb(µαχαλέπιος κερασιά) Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μεγάλου µεγέθους, βλάστηση ορθόκλαδη Φύλλα Απλά, κατ εναλλαγή,

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ. Άρδευση

ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ. Άρδευση Άρδευση Δένδρο ανθεκτικό σε ξηρασία και άλατα Ανταποκρίνεται στην άρδευση με αυξημένη παραγωγή και ποιότητα προϊόντων Μέθοδος άρδευσης κυρίως με σταγόνες και εκτοξευτήρες Σε περιοχές με ετήσιο ύψος βροχόπτωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ. ΙΩΑΚΕΙΜ ΜΟΥΤΑΦΗ Γεωπόνου Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής ΠΕ Χαλκιδικής

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ. ΙΩΑΚΕΙΜ ΜΟΥΤΑΦΗ Γεωπόνου Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής ΠΕ Χαλκιδικής ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ ΜΟΥΤΑΦΗ Γεωπόνου Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής ΠΕ Χαλκιδικής Οδεσμόςτηςελιάςμετη Χαλκιδική ξεκίνησε στα βάθη των αιώνων αποδείξεις για

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ:

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ: Άριστη ποιότητα αλλά και αρκετή ποσότητα Γρήγορα στην καρποφορία από τη φύτευση Μείωση καλλιεργητικών δαπανών Εφαρμογή της Ολοκληρωμένης Παραγωγής και πιστοποίηση αυτής ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ελαιόλαδο. από Φιλοπεριβαλλοντικά Συστήματα Διαχείρισης

Ελαιόλαδο. από Φιλοπεριβαλλοντικά Συστήματα Διαχείρισης Ελαιόλαδο από Φιλοπεριβαλλοντικά Συστήματα Διαχείρισης Γιατί Ελαιόλαδο και γιατί από Φιλοπεριβαλλοντικά Συστήματα Διαχείρισης; Δεν υποβαθμίζει: - το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους - τη βιολογική αξία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΚΙΑ ΣΥΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

ΣΥΚΙΑ ΣΥΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ ΣΥΚΙΑ Καταγωγή: Ν. Αραβία Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Moraceae FicuscaricaL. Βοτανικοί Χαρακτήρες Θηλυκοδίοικο (αρρενοσυκιά-µόνοικο, ηµεροσυκιά θηλυκά άνθη) Φυλλοβόλο Μέτριο έως µεγάλο µέγεθος, µαλακό ξύλο

Διαβάστε περισσότερα

Αρωματικά Φυτά στην Κουζίνα

Αρωματικά Φυτά στην Κουζίνα Αρωματικά Φυτά Αρωματικά Φυτά στην Κουζίνα Η προσθήκη του κατάλληλου βοτάνου μπορεί να κάνει πιο γευστικό και πιο ελκυστικό κάποιο φαγητό. Η γεύση, όμως, είναι ζήτημα προσωπικής προτίμησης και υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία Προϊόντων Φυτικής Προέλευσης

Τεχνολογία Προϊόντων Φυτικής Προέλευσης Τεχνολογία Προϊόντων Φυτικής Προέλευσης Τεχνολογία Επιτραπέζιας Ελιάς Ιστορικά Η Ελιά (Olea europea) είναι από τις σηµαντικότερες καλλιέργειες στην χώρα µας όπως και στην Μεσόγειο γενικότερα. Τα ελαιόδεντρα

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγική Ανθοκομία. Ορτανσία. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Παραγωγική Ανθοκομία. Ορτανσία. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου TEI Πελοποννήσου Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία Θέμα Παραγωγική Ανθοκομία Ποικιλίες Καλλιέργεια Απαιτήσεις Ορτανσία Προβλήματα Ασθένειες Εχθροί Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος Τα λίπη και έλαια αποτελούν σπουδαία πηγή ενέργειας για τον άνθρωπο. Η παρουσία των λιπαρών στις τροφές συντελεί στην αύξηση της ικανότητας κορεσμού

Διαβάστε περισσότερα

Ελαιόλαδο και Καταναλωτής

Ελαιόλαδο και Καταναλωτής Ελαιόλαδο και Καταναλωτής ΕΘΙΑΓΕ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ INTERNATIONAL OLIVE COUNCIL ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΧΑΝΙΩΝ PREFECTURE OF CHANIA Το ελαιόλαδο είναι ένας φυσικός χυμός που

Διαβάστε περισσότερα

ΕίδηΚερασιάς SABRINA SUMN 314CH C.O.V

ΕίδηΚερασιάς SABRINA SUMN 314CH C.O.V ΤοΚεράσι Ηκερασιά είναι αγγειόσπερµο δικότυλο φυτό που ανήκει στο γένοςπρούµνη (Prunus), στην οικογένεια των Ροδοειδών (Rosaceae), και είναι δε συγγενής τηςβυσσινιάς. Είναι φυλλοβόλο δέντρο µε ύψος που

Διαβάστε περισσότερα

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο Μέρη Δένδρου Υπόγειο Επίγειο Μέρη καρπού Περικάρπιο: Εξωκάρπιο Μεσοκάρπιο Ενδοκάρπιο Σπόρος: Κάλυμμα σπερμάτων Έμβρυο Ενδοσπέρμιο Αντιστοιχία μερών άνθους με καρπού Είδη καρπών καρποφόρων δέντρων Γνήσιοι:

Διαβάστε περισσότερα

Το εργαστήριο αποσκοπεί να:

Το εργαστήριο αποσκοπεί να: 13/1/2016 ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Εισαγωγή Κουτρουμπής Φώτιος Γεωπόνος Αγγελής Γεώργιος Γεωπόνος MSc Το εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία. Θέμα: «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Υποθέμα: Είδη και Ποικιλίες Ελιάς - Ελαιοπαραγωγικές περιοχές

Ερευνητική Εργασία. Θέμα: «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Υποθέμα: Είδη και Ποικιλίες Ελιάς - Ελαιοπαραγωγικές περιοχές Ερευνητική Εργασία Θέμα: «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Υποθέμα: Είδη και Ποικιλίες Ελιάς - Ελαιοπαραγωγικές περιοχές Μέλη Ομάδας: Κώστας Αθανασίου Θάνος Βασιλόπουλος Στέφανος Βασιλόπουλος Νίκος

Διαβάστε περισσότερα

Διακρίνονται σε: λίπη (είναι στερεά σε συνήθεις θερμοκρασίες) έλαια (είναι υγρά)

Διακρίνονται σε: λίπη (είναι στερεά σε συνήθεις θερμοκρασίες) έλαια (είναι υγρά) ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ Λίπη και έλαια: Βασική κατηγορία θρεπτικών υλών που αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας. Είναι ενώσεις που προκύπτουν από την αντίδραση οργανικών οξέων με γλυκερίνη και λέγονται γλυκερίδια

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων Μέτρα αντιμετώπισης

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων Μέτρα αντιμετώπισης Εσπερίδα: Κλιματική Αλλαγή και Νέα ΚΑΠ, Νάουσα 15 Μαΐου 2019 Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων Μέτρα αντιμετώπισης Dr Παυλίνα Δρογούδη Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Οι ελιές και το ελαιόλαδο αποτελούν βασικό στοιχείο της διατροφής των Ελλήνων από την αρχαιότητα ακόμη. Επίσης αποτελούν ουσιαστικό μέρος της Μεσογειακής δίαιτας για την οποία τόσο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΖΙΖΑΝΙΩΝ 8. Χαµοµήλι (Chamomilla recutita, Asteraceae)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΖΙΖΑΝΙΩΝ 8. Χαµοµήλι (Chamomilla recutita, Asteraceae) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΖΙΖΑΝΙΩΝ 8 Χαµοµήλι (Chamomilla recutita, Asteraceae) Το χαµοµήλι είναι ετήσιο, χειµερινό, δικοτυλήδονο φυτό µε όρθια έκφυση και φθάνει µέχρι το ύψος των 60 cm. Αναπαράγεται µε σπόρους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΤΙΝΙ ΙΟ ΑΚΤΙΝΙ ΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Καταγωγή: Κίνα. Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Actinidiaceae Actinidia chinensis var. hispida τύπου hispida L.

ΑΚΤΙΝΙ ΙΟ ΑΚΤΙΝΙ ΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Καταγωγή: Κίνα. Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Actinidiaceae Actinidia chinensis var. hispida τύπου hispida L. Καταγωγή: Κίνα ΑΚΤΙΝΙ ΙΟ Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Actinidiaceae Actinidia chinensis var. hispida τύπου hispida L. Καρπός πλούσιος σε βιταµίνη C ΒοτανικοίΧαρακτήρες ίοικο Φυλλοβόλο, αναρριχώµενο, πολυετές

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Φυσιολογίας 1

Στοιχεία Φυσιολογίας 1 Στοιχεία Φυσιολογίας 1 Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών τον Ιούνιο. Ελάχιστη ανάπτυξη ανθοφόρων οφθαλμών όλο το καλοκαίρι. Συλλογή ωρών χαμηλών θερμοκρασιών το Χειμώνα και ελάχιστη ανάπτυξη. Πέρας ληθάργου

Διαβάστε περισσότερα

Από τους: Χαλάς Μιχάλης Ελευθερία Γεροδήμου Σπύρος Μπίκας Πέτρος Στέλλας Δημοσθένης Μπιτζήλος Κουρούπης Κωνσταντίνος

Από τους: Χαλάς Μιχάλης Ελευθερία Γεροδήμου Σπύρος Μπίκας Πέτρος Στέλλας Δημοσθένης Μπιτζήλος Κουρούπης Κωνσταντίνος Από τους: Χαλάς Μιχάλης Ελευθερία Γεροδήμου Σπύρος Μπίκας Πέτρος Στέλλας Δημοσθένης Μπιτζήλος Κουρούπης Κωνσταντίνος Λίπη και έλαια χαρακτηρίζονται όλα τα κατάλληλα γλυκερίδια των διαφόρων λιπαρών οξέων,

Διαβάστε περισσότερα

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο Μέρη Δένδρου Υπόγειο Επίγειο Μέρη Δένδρου Ακραίο μερίστωμα βλαστού Οφθαλμός Καταβολή φύλλου Φύλλο Βλαστός Λαιμός Ριζικά τριχίδια Ακραίο μερίστωμα ρίζας Καλύπτρα Βλαστός Βλαστός: αδιαφοροποίητος βλαστικός

Διαβάστε περισσότερα

ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μετρίου έως µεγάλου µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη

ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μετρίου έως µεγάλου µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη ΒΕΡΙΚΟΚΙΑ Καταγωγή: Κεντρική Ασία Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Rosaceae Prunus armeniaca Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μετρίου έως µεγάλου µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη Φύλλα Απλά, κατ εναλλαγή, καρδιόσχηµα,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ. Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών

ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ. Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Καταγωγή του φυτού Η πιπεριά κατάγεται από την κεντρική Αμερική. Αρχικά η πιπεριά χρησιμοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ελιά και Ολυμπιακοί Αγώνες

Ελιά και Ολυμπιακοί Αγώνες Ελιά και Ολυμπιακοί Αγώνες Ελιά-Ορισμός Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών,το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες)

Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες) Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες) Κωνσταντίνος Ζουκίδης, M.Sc. Γεωπόνος-Σύμβουλος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων Σχολή Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Αμερικανική Γεωργική

Διαβάστε περισσότερα

Γιγαρτόκαρπα Μηλιά (Malus pumilla)

Γιγαρτόκαρπα Μηλιά (Malus pumilla) Σκοπός της άσκησης Τρόπος καρποφορίας οπωροφόρων δένδρων κύρια καρποφόρα όργανα των οπωροφόρων δέντρων σε ποια ηλικίας βλαστούς βρίσκονται τα καρποφόρα όργανα µακροσκοπική διάκριση βλαστοφόρων από ανθοφόρους

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΡΟΔΙΑΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΡΟΔΙΑΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΡΟΔΙΑΣ ΜΠΙΜΠΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ-ΚΟΣΤΟΣ-ΠΡΟΪΟΝΤΑ Πίνακας Περιεχομένων 1. Γνωριμία με το φυτό 2. Κλίμα και έδαφος 2.1. Κλίμα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΠΟΦΟΡIΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ

ΚΑΡΠΟΦΟΡIΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ 1 ΚΑΡΠΟΦΟΡIΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ Στάδια καρποφορίας, σχηματισμός ανθικών καταβολών & καρποφόρα όργανα Αθανάσιος Μολασιώτης Επίκουρος καθηγητής Εργαστήριο Δενδροκομίας ΑΠΘ (Τηλ.: 2310 991693; E-mail:amolasio@agro.auth.gr)

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού. Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση

Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού. Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση Αύξηση: από την έκπτυξη των οφθαλμών (θ>10 0 C) μέχρι την ωρίμανση

Διαβάστε περισσότερα

Μελισσοκομικά Φυτά Eucalyptus torquata Ευκάλυπτος ο κολλαρωτός Γιαννάκης Βαρνάβα

Μελισσοκομικά Φυτά Eucalyptus torquata Ευκάλυπτος ο κολλαρωτός Γιαννάκης Βαρνάβα Μελισσοκόμος Μελισσοκομικά Φυτά Eucalyptus torquata Ευκάλυπτος ο κολλαρωτός Γιαννάκης Βαρνάβα Ο Ευκάλυπτος ο torquata όπως όλοι σχεδόν οι ευκάλυπτοι κατάγεται και αυτός από την μακρινή Αυστραλία, και συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο ασικών Ερευνών. πολύτιµες ιδιότητες»

Ινστιτούτο ασικών Ερευνών. πολύτιµες ιδιότητες» ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ινστιτούτο ασικών Ερευνών (Βασιλικά, Λουτρά Θέρµης) ρ. Ιωάννης Σπανός Τακτικός Ερευνητής «Κρανιά: Μία νέα καλλιέργεια µε πολύτιµες ιδιότητες» Λαµία, 16Μαϊου 2012 Τοποθέτηση

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη των αρωματικών των Ελληνικών ελαιολάδων Τμήμα Χημικών Αναλύσεων & Οργανοληπτικών Δοκιμών

Μελέτη των αρωματικών των Ελληνικών ελαιολάδων Τμήμα Χημικών Αναλύσεων & Οργανοληπτικών Δοκιμών Μελέτη των αρωματικών των Ελληνικών ελαιολάδων 2013-2016. Τμήμα Χημικών Αναλύσεων & Οργανοληπτικών Δοκιμών Δρ. ΑΛΙΚΗ ΓΑΛΗ Επικεφαλής της Οργανοληπτικής Ομάδας ΥΠ.ΟΙΚ.ΑΝ. Οι Ελληνικές ποικιλίες ελιάς Στην

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ

ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) ΑΡΔΕΥΣΗ Κωδικός Έκδοση Έγκριση ΣΟΔ-Λ-ΕΓΧ 1 η /2016 ΟΕΦ-ΕΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΕ ΑΕΣ -ΕΟΠ 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 (ΟΕ-15) H άρδευση έχει ευνοϊκή επίδραση στη βλάστηση, ανθοφορία και καρποφορία των ελαιόδεντρων. Η ελιά διαθέτει πολύ καλό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία και για αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Η γενική δενδροκομία πραγματεύεται τη βιολογία των καρποφόρων δένδρων και θάμνων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή»

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή» ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΡΑΝΙΔΙΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ταξιδεύοντας με την Ελιά στο χρόνο και στην Ευρώπη» ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ «Η Ελιά στη μεσογειακή διατροφή» Παπασταύρου Ζαμπέτα Πέτρου Γεωργία Πλατανίτης Τάκης Κιοφύρης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ. Ε και Στ τάξη

ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ. Ε και Στ τάξη ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ Ε και Στ τάξη Μελέτη πεδίου Πεύκο Επιστημονική ονομασία: Pinus Περιγραφή: Αειθαλή δεντρα με χοντρό και φολιδωτό κορμό και ύψος από 15μ. 80μ. Μπορούν να ζήσουν για πολλά χρόνια. Πού

Διαβάστε περισσότερα

Καλαμάτα 18 / 9 / Αρχοντάκη Κυριακή Γεωπόνος PhD. Κτηνιατρικής Μεσσηνίας

Καλαμάτα 18 / 9 / Αρχοντάκη Κυριακή Γεωπόνος PhD. Κτηνιατρικής Μεσσηνίας Καλαμάτα 18 / 9 / 2018 Αρχοντάκη Κυριακή Γεωπόνος PhD Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Μεσσηνίας Παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές τροφίμων Επισήμανση - Παρουσίαση - Διαφήμιση Καν.(ΕΚ)

Διαβάστε περισσότερα

ΛΗΘΑΡΓΟΣ. Οικολήθαργος (διάπαυση) Παραλήθαργος (κυριαρχία κορυφής) Ενδολήθαργος (κύριος λήθαργος) (ενδογενείς παρεμποδιστές)

ΛΗΘΑΡΓΟΣ. Οικολήθαργος (διάπαυση) Παραλήθαργος (κυριαρχία κορυφής) Ενδολήθαργος (κύριος λήθαργος) (ενδογενείς παρεμποδιστές) ΛΗΘΑΡΓΟΣ Το χειμώνα σταμάτημα της βλάστησης, πτώση φύλλων στα φυλλοβόλα ώστε να προσαρμοστούν στις επικείμενες δύσκολες συνθήκες Λήθαργος = ορατή αδρανή κατάσταση Οικολήθαργος (διάπαυση) Παραλήθαργος (κυριαρχία

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο 8 ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑΣ

Εργαστήριο 8 ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑΣ ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ Εργαστήριο 8 ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΛΑΧΑΝΟ 2. ΛΑΧΑΝΟ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ 3. ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ 4. ΜΠΡΟΚΟΛΟ 5. ΡΑΠΑΝΙ 6. ΓΟΓΓΥΛΙ 7. ΡΕΒΑ 8. ΡΟΚΑ 9. ΑΓΡΙΑ ΡΟΚΑ ΛΑΧΑΝΟ Βοτανική ταξινόμηση: Brassica oleracea

Διαβάστε περισσότερα

Ταχυαυξή Ξυλώδη Είδη σε Φυτείες Μικρού Περίτροπου Χρόνου

Ταχυαυξή Ξυλώδη Είδη σε Φυτείες Μικρού Περίτροπου Χρόνου Επιλογή Ταχυαυξή Ξυλώδη Είδη σε Φυτείες Μικρού Περίτροπου Χρόνου Kλίμα Έδαφος Νερό Φυσικοί κινδύνοι Ιωάννης Ελευθεριάδης Τμήμα βιομάζας ΚΑΠΕ Ευαισθησία σε ασθένειες Θέματα βιοποικιλότητας 1 2 Είδη Είδη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΥΔΙΑ. Οικ.: Juglandaceae Juglans nigra (μαύρη καρυδιά, Αμερική) J. hindsii (μαύρη καρυδιά Καλιφόρνιας) J. regia (καλλιεργουμενη καρυδιά)

ΚΑΡΥΔΙΑ. Οικ.: Juglandaceae Juglans nigra (μαύρη καρυδιά, Αμερική) J. hindsii (μαύρη καρυδιά Καλιφόρνιας) J. regia (καλλιεργουμενη καρυδιά) ΚΑΡΥΔΙΑ Καταγωγή: Κεντρική Ασία Βοτανική ταξινόμηση: Οικ.: Juglandaceae Juglans nigra (μαύρη καρυδιά, Αμερική) J. hindsii (μαύρη καρυδιά Καλιφόρνιας) J. regia (καλλιεργουμενη καρυδιά) Υβρίδια Paradox (J.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΛΑΔΕΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΑ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΛΑΔΕΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΑ Φυσιολογία της ελιάς. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΛΑΔΕΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΑ Για να γίνουν πιο κατανοητά αυτά στα οποία θα αναφερθούμε παρακάτω επιβάλλεται πριν όλων να κάνουμε μια περιγραφή της φυσιολογίας της Ελιάς. Σε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΗ: Αντωνοπούλου Ακριβή Γιάτα Κλίντον. Γεωργόπουλος Παναγιώτης Αραμπατζάκης Βασίλης. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κ.

ΜΕΛΗ: Αντωνοπούλου Ακριβή Γιάτα Κλίντον. Γεωργόπουλος Παναγιώτης Αραμπατζάκης Βασίλης. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κ. ΜΕΛΗ: Γεωργόπουλος Παναγιώτης Αραμπατζάκης Βασίλης Αντωνοπούλου Ακριβή Γιάτα Κλίντον Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κ. Παρασκευόπουλο Ιστορικό Πλαίσιο: - Πρωτοεμφανίστηκε πριν από 5.000 χρόνια στην Αφρική.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (ΙΙ) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Μάθημα: Ανθοκομία - Κηποτεχνία ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλη παραγωγή σε Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Κίνα (5 εκατ. τόν.), ΗΠΑ (675 χιλ. τόν.). Υπάρχουν ποικιλίες Ευρωπαϊκές ( Prunus domestica

Μεγάλη παραγωγή σε Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Κίνα (5 εκατ. τόν.), ΗΠΑ (675 χιλ. τόν.). Υπάρχουν ποικιλίες Ευρωπαϊκές ( Prunus domestica αμασκηνιά Μεγάλη παραγωγή σε Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Κίνα (5 εκατ. τόν.), ΗΠΑ (675 χιλ. τόν.). Υπάρχουν ποικιλίες Ευρωπαϊκές (Prunus domestica) όπως είναι τα αποξηραινόμενα (Stanley ωρίμανση τέλη

Διαβάστε περισσότερα

Η αχλαδιά αφού φυτευτεί στο χωράφι κλαδεύεται στα 70εκ-120εκ από το έδαφος. Έκτοτε αφήνουμε το δέντρο να αναπτυχθεί μέχρι την αρχή του 3 ου

Η αχλαδιά αφού φυτευτεί στο χωράφι κλαδεύεται στα 70εκ-120εκ από το έδαφος. Έκτοτε αφήνουμε το δέντρο να αναπτυχθεί μέχρι την αρχή του 3 ου Αχλάδι Έχει πάρα πολλές ποικιλίες και υποποικιλίες. Είναι φυλλοβόλο δέντρο και ευδοκιμεί σε μέρη που δεν χαρακτηρίζονται ούτε από την υπερβολική ζέστη ούτε από το υπερβολικό κρύο. Καλλιεργείται σε όλη

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΣΤΙΚΙΑ. Καταγωγή: Κεντρική Ασία Βοτανική ταξινόμηση: Οικ.: Anacardiaceae Pistacia sp.

ΦΙΣΤΙΚΙΑ. Καταγωγή: Κεντρική Ασία Βοτανική ταξινόμηση: Οικ.: Anacardiaceae Pistacia sp. ΦΙΣΤΙΚΙΑ Καταγωγή: Κεντρική Ασία Βοτανική ταξινόμηση: Οικ.: Anacardiaceae Pistacia sp. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο, δίοικο, πρωτανδρικό Μεγάλο μέγεθος Μακρόβιο Φύλλα Σύνθετα - περιττόληκτα, κατ εναλλαγή,

Διαβάστε περισσότερα

Το κλάδεμα καρποφορίας στα Μονόκλωνα δένδρα κερασιάς

Το κλάδεμα καρποφορίας στα Μονόκλωνα δένδρα κερασιάς Το κλάδεμα καρποφορίας στα Μονόκλωνα δένδρα κερασιάς Κωνσταντίνος Καζαντζής 1 και Πασχάλης Αποστόλου 2 1 ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων, Τ.Θ. 122, 592 00 Νάουσα 2 «Φυτώρια Αποστόλου», 592 00

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 4η. Έλεγχος αλλοίωσης - νοθείας στο ελαιόλαδο. Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα ΔΕΑΠΤ Εργαστήριο Ασφάλειας Τροφίμων

Άσκηση 4η. Έλεγχος αλλοίωσης - νοθείας στο ελαιόλαδο. Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα ΔΕΑΠΤ Εργαστήριο Ασφάλειας Τροφίμων Άσκηση 4η Έλεγχος αλλοίωσης - νοθείας στο ελαιόλαδο Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα ΔΕΑΠΤ Εργαστήριο Ασφάλειας Τροφίμων Νοθεία στα τρόφιμα Ορισμός Προσθήκη στα τρόφιμα ουσιών που: Απαγορεύεται η χρήση τους ή

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίανθος Helianthus annuus Asteraceae ΧΡΗΣΕΙΣ

Ηλίανθος Helianthus annuus Asteraceae ΧΡΗΣΕΙΣ Ηλίανθος Helianthus annuus Asteraceae ΧΡΗΣΕΙΣ Περιεκτικότητα σε λάδι 45% Ακόρεστα λιπαρά οξέα 85-90% (λινολεϊκό, ελαϊκό) Κορεσμένα 10-15% (παλμιτικό, στεατικό) Φλοιός 25-30% Έμβρυο 70-75% Υδατάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

Γ1, 3 ο Δημοτικό σχολείο Αρτέμιδας

Γ1, 3 ο Δημοτικό σχολείο Αρτέμιδας Γ1, 3 ο Δημοτικό σχολείο Αρτέμιδας Η φραουλιά Η φράουλα ένα φυτό της άνοιξης. Είναι πολυετές, έρπον κυρίως αλλά και αναρριχώμενο ποώδες φυτό με τριχωτά σύνθετα φύλλα που αποτελούνται από 3 φυλλάρια που

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγική Ανθοκομία. Γυψοφίλη. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Παραγωγική Ανθοκομία. Γυψοφίλη. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου TEI Πελοποννήσου Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία Θέμα Παραγωγική Ανθοκομία Ποικιλίες Καλλιέργεια Απαιτήσεις Γυψοφίλη Προβλήματα Ασθένειες Εχθροί Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Διαβάστε περισσότερα

Μέλη ομάδας: Θεοφανίδη Χαρά Ηλιάδης Γιάννης Γιάτα Ένι Κυριακόπουλος Αντώνης

Μέλη ομάδας: Θεοφανίδη Χαρά Ηλιάδης Γιάννης Γιάτα Ένι Κυριακόπουλος Αντώνης Μέλη ομάδας: Θεοφανίδη Χαρά Ηλιάδης Γιάννης Γιάτα Ένι Κυριακόπουλος Αντώνης Περιεχόμενα 1 Εισαγωγή 2 Κύκλος ζωής 3 Καλλιέργεια 4 Συγκομιδή-Παραγωγή 5 Παράγωγα και χρήσεις 6 Ιστορία Ολυμπιακοί αγώνες και

Διαβάστε περισσότερα

Οι Ανάγκες των Καλλιεργειών σε Νερό

Οι Ανάγκες των Καλλιεργειών σε Νερό Οι Ανάγκες των Καλλιεργειών σε Νερό Το φυτό, αφού συγκρατήσει τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά, αποβάλλει το νερό (με μορφή υδρατμών) από τα φύλλα (διαπνοή). Τα φυτά αποβάλλουν με τη διαπνοή το 99,8 % του

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΞΕΡΟΥ ΚΡΕΜΜΥΔΙΟΥ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΞΕΡΟΥ ΚΡΕΜΜΥΔΙΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΞΕΡΟΥ ΚΡΕΜΜΥΔΙΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΟΛΒΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΤΟΜΑΤΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΟΛΑΝΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη.

Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη. Γενική περιγραφή: Ετήσιο C3 ύψους ως 100 εκ. Φύλλα επίπεδα, σχετικά πλατειά. Η ταξιανθία είναι χαλαρή φόβη. Σταχύδια 2-2,5εκ. Που φέρουν 2-3 ανθύλλια. Χιτώνας τριχωτός στο κάτω μισό του με κορυφή βαθιά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Μελέτη σκοπιμότητας και διερεύνησης των βασικών παραγόντων. Παρουσίαση στην ΕΧΑΕ 18 Νοεμβρίου 2013

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Μελέτη σκοπιμότητας και διερεύνησης των βασικών παραγόντων. Παρουσίαση στην ΕΧΑΕ 18 Νοεμβρίου 2013 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Μελέτη σκοπιμότητας και διερεύνησης των βασικών παραγόντων Παρουσίαση στην ΕΧΑΕ 18 Νοεμβρίου 2013 Το ιστορικό Η μελέτη σκοπιμότητας ίδρυσης Χρηματιστηρίου εμπορευμάτων

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΠΑΝΤΖΑΡΙΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΖΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΑΙΩΝΑ ΥΠΟ και ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΚΡΑΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΑΙΩΝΑ ΥΠΟ και ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΚΡΑΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΑΙΩΝΑ ΥΠΟ και ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΚΡΑΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Παγετός Χιόνι Ομίχλη Χαλάζι Πυρκαγιά Ξηρασία Αλατότητα Υψηλή θερμοκρασία Η ελιά και η συμπεριφορά της στις χαμηλές θερμοκρασίες Πώς οι χαμηλές θερμοκρασίες

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία του φουντουκιού:

Η ιστορία του φουντουκιού: ΤΟ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ : Η ιστορία του φουντουκιού: Σύμφωνα με ιστορικά ευρήματα, τα φουντούκια πρωτοεμφανίστηκαν στις περιοχές της Σουηδίας, Δανίας και Γερμανίας κατά τη Μεσολιθική και Νεολιθική εποχή. Η καλλιέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 73 (1) Σπορέλαια. Α. Γενικές διατάξεις

Άρθρο 73 (1) Σπορέλαια. Α. Γενικές διατάξεις Άρθρο 73 (1) Σπορέλαια Α. Γενικές διατάξεις 1. «Φυτικά έλαια (σπορέλαια) και λίπη» χαρακτηρίζονται τα βρώσιμα έλαια και λίπη που λαμβάνονται από την σύνθλιψη των ελαιούχων καρπών και σπερμάτων ή την εκχύλισή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 26 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΝ ΡΟΚΟΜΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΘΕΜΑ A A1. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Η Οργάνωση Παραγωγών (Ο.Π.) - ΑΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η ΕΝΩΣΗ» αποτελεί μία πρωτοβουλία των ελαιοπαραγωγών της Ένωσης. Αναγνωρισμένη από το Υπ.Α.Α.

Η Οργάνωση Παραγωγών (Ο.Π.) - ΑΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η ΕΝΩΣΗ» αποτελεί μία πρωτοβουλία των ελαιοπαραγωγών της Ένωσης. Αναγνωρισμένη από το Υπ.Α.Α. Η Οργάνωση Παραγωγών (Ο.Π.) - ΑΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η ΕΝΩΣΗ» αποτελεί μία πρωτοβουλία των ελαιοπαραγωγών της Ένωσης. Αναγνωρισμένη από το Υπ.Α.Α.Τ. ως Οργάνωση Ελαιουργικού Φορέα (Ο.Ε.Φ.), η Ο.Π.

Διαβάστε περισσότερα

ΤοΜονόκλωνογραµµικό σύστηµαδιαµόρφωσηςτων δένδρωνκερασιάς. Καζαντζής Κωνσταντίνος Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων Νάουσας www.pomologyinstitute.

ΤοΜονόκλωνογραµµικό σύστηµαδιαµόρφωσηςτων δένδρωνκερασιάς. Καζαντζής Κωνσταντίνος Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων Νάουσας www.pomologyinstitute. ΤοΜονόκλωνογραµµικό σύστηµαδιαµόρφωσηςτων δένδρωνκερασιάς Καζαντζής Κωνσταντίνος Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων Νάουσας www.pomologyinstitute.gr Προϋποθέσεις εφαρµογής του συστήµατος Καλή στράγγιση του εδάφους.

Διαβάστε περισσότερα

Ελαιόλαδο (ή απλώς λάδι) ονομάζεται στα Ελληνικά το λάδι που προέρχεται από τους καρπούς της ελιάς. Εξάγεται με έκθλιψη των ελιών, οι οποίες πρέπει

Ελαιόλαδο (ή απλώς λάδι) ονομάζεται στα Ελληνικά το λάδι που προέρχεται από τους καρπούς της ελιάς. Εξάγεται με έκθλιψη των ελιών, οι οποίες πρέπει Ελαιόλαδο (ή απλώς λάδι) ονομάζεται στα Ελληνικά το λάδι που προέρχεται από τους καρπούς της ελιάς. Εξάγεται με έκθλιψη των ελιών, οι οποίες πρέπει να συλλέγονται πριν από την τελική τους ωρίμανση, όταν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΙΝΩΔΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ευθυμία ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ Τμήμα Βιομάζας ΚΑΠΕ

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΙΝΩΔΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ευθυμία ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ Τμήμα Βιομάζας ΚΑΠΕ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΙΝΩΔΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ευθυμία ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ Τμήμα Βιομάζας ΚΑΠΕ ΙΝΩΔΗ ΦΥΤΑ Σύμφωνα με την ιστοσελίδα www.fibrecrops.nl τα ινώδη φυτά ανάλογα από το μέρος του φυτού που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Λευκωσία, 6/5/2014. Γιώργος Οικονόμου Γ. Διευθυντής ΣΕΒΙΤΕΛ

Λευκωσία, 6/5/2014. Γιώργος Οικονόμου Γ. Διευθυντής ΣΕΒΙΤΕΛ Λευκωσία, 6/5/2014 Γιώργος Οικονόμου Γ. Διευθυντής ΣΕΒΙΤΕΛ Η ιστορία της ελιάς, η καλλιέργειά της, ο καρπός & ο χυμός της το ελαιόλαδο, συνδέθηκαν άρρηκτα με τους λαούς της Μεσογείου. Η ελιά αγαπάει τη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΚΙΑ. Γραμματικός Διονύσιος, Γεωπόνος, Msc Τμήμα Αμπέλου & Ξ. Κ. Δ/νση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής

ΣΥΚΙΑ. Γραμματικός Διονύσιος, Γεωπόνος, Msc Τμήμα Αμπέλου & Ξ. Κ. Δ/νση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής ΣΥΚΙΑ Γραμματικός Διονύσιος, Γεωπόνος, Msc Τμήμα Αμπέλου & Ξ. Κ. Δ/νση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής ΒΟΤΑΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Τάξη των Αγγειόσπερμων Δικότυλων φυτών. Οικογένεια Moraceae, γένος Ficus, είδος Carica.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΩΣ ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ Από την 4η χιλιετία π.χ. και μέχρι πριν από λίγα χρόνια συστηματικά και στις μέρες μας σποραδικά χρησιμοποιείται ως φωτιστική ύλη. Αυτό επιβεβαιώνεται από τους περίφημους

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα:

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα: Ο.Ε.Φ. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η Ε Ν Ω Σ Η» ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα: Τεχνικές κλαδέματος Εφαρμογή ορθών τεχνικών κλαδέματος Πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο

Διαβάστε περισσότερα

Ο.Ε.Φ. Α.Σ. ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016

Ο.Ε.Φ. Α.Σ. ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016 Ο.Ε.Φ. Α.Σ. ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΔΕΝΤΡΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016 2ο έτος υλοποίησης Πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. και την Ελλάδα Καν.(ΕΚ) 611/2014

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ

ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Σπορά τον Απρίλιο σε βάθος 2-3 cm και σε απόσταση 15 cm Μικρή βλαστική ικανότητα σπόρων (περίπου 3-4 έτη) Αδύνατη η πιστή αναπαραγωγή των ποικιλιών Καθυστέρηση εισόδου πρέμνων σε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ & ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΥΝΗΣΙΑ

Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ & ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΥΝΗΣΙΑ Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ & ΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΥΝΗΣΙΑ Γραφείο Οικονοµικών & Εµπορικών Υποθέσεων Πρεσβείας της Ελλάδος στην Τύνιδα 6, rue St. Fulgence, Notre Dame Tunis 1082 Tel. +216 71 288411-846632 Fax +216 71 789518

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΧΛΩΡΟΥ ΣΚΟΡΔΟΥ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΟΛΒΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΙΑΣ

ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΙΑΣ ΓΕΩΠΟ ΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑΣ & ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΕΛΗΓΕΩΡΓΙΔΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝ ΜΕΛΟΣ ΔΕΠ: ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΧΑΡΙΖΑΝΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Για Ροδάκινα- Δαμάσκηνα - Βερίκοκα

Για Ροδάκινα- Δαμάσκηνα - Βερίκοκα Οι γενικές αρχές λίπανσης...... αξιοποιούνται μαζί με τις Εδαφολογικές και Φυλλοδιαγνωστικές Αναλύσεις και τα στοιχεία από τα Ερωτηματολόγια Λίπανσης για την έκδοση των Οδηγιών Λίπανσης στο κάθε αγροτεμάχιο.

Διαβάστε περισσότερα

Τα μεγάλα και σοβαρά προβλήματα της παραδοσιακής

Τα μεγάλα και σοβαρά προβλήματα της παραδοσιακής Νεότερα συστήματα καλλιέργειας της ελιάς Σταύρος Βέμμος Αναπλ. Καθηγητής, Δ/ντής Εργαστηρίου Δενδροκομίας, Γεωπονικό Πανεπ. Αθηνών Για αύξηση της απόδοσης και μείωση του κόστους παραγωγής ελαιολάδου γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μιλή. Λειτουργός Γεωργίας Α Κλάδος Οπωροκηπευτικών

Ελένη Μιλή. Λειτουργός Γεωργίας Α Κλάδος Οπωροκηπευτικών Ελένη Μιλή Λειτουργός Γεωργίας Α Κλάδος Οπωροκηπευτικών To ελαιόδεντρο Η ελιά και το ελαιόλαδο της Κύπρου Olea europea, Oleaceae Αειθαλές, υποτροπικό. Σχήμα και μέγεθος σε δέντρο ή θάμνο Υπεραιωνόβιο Ριζικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ

Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ Οι περιοχές των τροπικών δασών όπως βλέπεις και στον παραπάνω παγκόσμιο χάρτη, βρίσκονται στη Νότια Αμερική(γύρω από τον ισημερινό), στη Βόρεια Αμερική(ανάμεσα από τον Τροπικό του

Διαβάστε περισσότερα

Ο EΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΥΤΟΦΥΗΣ ΛΥΚΙΣΚΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΛΥΚΙΣΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο EΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΥΤΟΦΥΗΣ ΛΥΚΙΣΚΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΛΥΚΙΣΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο EΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΥΤΟΦΥΗΣ ΛΥΚΙΣΚΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΛΥΚΙΣΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΛΥΚΙΣΚΟΣ ( HUMULUS LUPULUS) (γερμανικά HOPFEN και αγγλικά HOPS. Ο Γεωπόνος Παύλος Καπόγλου αναφέρθηκε στις δυνατότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΜΠΕΛΩΝΑ

ΑΡΧΕΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Ταχ. /νση: T.Θ: 2222 Τηλέφωνο: 2810.331290 Καστοριάς και Θερµοπυλών

Διαβάστε περισσότερα

1. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ»

1. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ» 1. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ» ΒΙΒΛΙΟ: «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ» (ΚΑΛ ΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΝΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΣΠΑΘΗΣ ΠΑΥΛΟΣ, ΤΑΧΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΡΙΚΛ., ΤΣΙΜΠΟΥΚΑΣ ΚΩΝ., έκδοση

Διαβάστε περισσότερα