ΠΕΤΡΟΣ Δ. ΝΤΟΥΣΚΟΣ. Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΝΙΚΗ Στρατηγικές προσεγγίσεις στην 60ή επέτειο GUTENBERG

Transcript

1 ΠΕΤΡΟΣ Δ. ΝΤΟΥΣΚΟΣ Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΝΙΚΗ Στρατηγικές προσεγγίσεις στην 60ή επέτειο GUTENBERG

2 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αρκτικόλεξα Πρόλογος Εισαγωγή ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ - ΤΟ ΕΝΕΡΓΟ ΥΦΑΙΣΤΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Β Παγκόσμιος Πόλεμος και Μεγάλη Νίκη 1. Παράδοση 2. Μοναδικότητα 3. Υποθήκες και παρακαταθήκες ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Ο Ψυχρός Πόλεμος 1. Αντίπαλοι 2. Δυναμική 3. Η μεγάλη καμπή ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΓΙΑΛΤΑ ΕΛΣΙΝΚΙ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΝΑΤΟ - ΡΩΣΣΊΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η στρατιωτικο-στρατηγική ισορροπία 1. Η Συνθήκη ABM 2. Ο τροχός της ιστορίας 3. Η δύναμη της παράδοσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Πολιτισμός και βαρβαρότητα 1. Νεο-μακαρθισμός 2. Αλλαγές του 89 και σχέση ΝΑΤΟ - Ρωσίας 3. Η 60ή επέτειος της Νίκης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ Ι. Κυρίων ονομάτων ΙΙ. Αρκτικόλεξων, τοπωνυμιών, όρων και εννοιών.

3 3 ΑΡΤΙΚΟΛΕΞΑ ΠΟΛΕΜΟΣ: Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος (Συμβατικά) ABM: Συμφωνία Απαγόρευσης Κατασκευής Αντιπυραυλικών Συστημάτων SDI: Strategic Defense Initiative NMD: National Missile Defense ΗΠΑ: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής NATO: North Atlantic Treaty Organization Ε.Δ: Ευρωπαϊκές Δομές Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση ΝΤΠ : Νέα Τάξη Πραγμάτων ΔΕΕ: Διεθνής Ένωση Εργατών ΕΑΚ : Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα ΚΑΚ: Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών CIS: Commonwealth Independed States ΟΗΕ: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ΝΠΣ: Νέα Πολιτική Σκέψη ΕΣΣΔ: Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ΚΚΣΕ: Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης ΑΑΣ: Αντι-Αξονική Συμμαχία (Αντι-Χιτλερική) ΜΠΠ : Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος Α - Κ - Φ: Άνθρωπος - Κοινωνία - Φύση Σ.Ε.: Σύγχρονη Εποχή Ψ.Π.: Ψυχρός Πόλεμος ΠΕΚ: Παγκόσμιο Επαναστατικό Κίνημα Θ.Α.: Θεωρία Αποστολής Θ.Π.: Θεωρίας του Προορισμού Θ.Σ.: Θεωρία των Συνόρων Δ.Μ.: Δόγμα Μονρόε Θ.Ε.: Θεωρία Εμφύτευσης Δ.Τ.: Δόγμα Τρούμαν Σ.Μ.: Σχέδιο Μάρσαλ Σ.Γ : Συνθήκη Γιάλτας Κ.Κ.: Κομμουνιστικά Κόμματα ΕΟΚ: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ΕΚΑΧ: Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα ΕΤΕ: Επιστημονικο-Τεχνική Επανάσταση ΠΚΕ: Παγκόσμιο Κίνημα Ειρήνης ΤΠΕ: Τελική Πράξη του Ελσίνκι Σ.ΒΑ: Σύμφωνο Βαρσοβίας NSA: National Security Agency ΣΒΣ: Στρατιωτικο-Βιομηχανικό Σύμπλεγμα CIA: Central Information Agency Ε.Κ.: Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΕΤΠ: Επιστημονικο-Τεχνική Πρόοδος ΑΕΕΔ: Αναπαραγωγή Ειδικευμένης Εργατικής Δύναμης Ν.Α.: Νέα Αντίληψη ΠΓΚΑ: Πρόγραμμα Γενικής Καθολικής Ασφάλειας ΣΟΑ: Συμβούλιο Οικονομικής Αλληλοβοήθειας ΜΟΕ: Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση

4 4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή γράφτηκε το πρώτο εξάμηνο του 2005 και σε συγκυρία μεγάλων προκλήσεων, μέρος της δε είδε το φως της δημοσιότητας πριν την επέτειο της 9ης Μαΐου. Η πρώτη απ αυτές τις προκλήσεις προέρχεται από τη Δύση, απ τη Νέα Τάξη Πραγμάτων (ΝΤΠ) και τη Διεύρυνση που εξαφανίζουν τα σύνορα, σύγχρονη εκδοχή τούτο των δογμάτων των Μονρόε-Τρούμαν. Εξαφάνιση, η οποία περνάει απ την παραγραφή της Συνθήκης της Γιάλτας (Σ.Γ.), της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι (ΤΠΕ) και της σχέσης ΝΑΤΟ-Ρωσίας, μαζί και από την αποδέσμευση απ τη συνθήκη ABM για τους αντιβαλιστικούς πυραύλους, το θεσμικό αυτό πλαίσιο και θεμέλιο της πυραυλο-πυρηνικής ισορροπίας και της διακυβέρνησης του κόσμου τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια. Θεραπαινίδα σ αυτή την αγγλοσαξονική βαρβαρότητα στέκει η πραιτωριανή, νεοταξική ελίτ, η original νεο-μακαρθική και η imitation ανανήψασα, εκσυγχρονιστική, μαρξίζουσα κ.ά., η οποία σκονίζει τις αξίες και εξισώνει τα κίνητρα για τη Μεγάλη Νίκη με τα ζωώδη ένστικτα, ξεπερνώντας κάθε όριο ξεπεσμού. Η δεύτερη τέτοια πρόκληση έρχεται απ την πλευρά του πολιτισμού. Είναι η πρωτοβουλία της Ρωσίας, της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ), της Κίνας και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τον εορτασμό της 60ής επετείου της Μεγάλης Νίκης, η αναζήτηση δύναμης στις αξίες της σε περίοδο που η ανθρωπότητα διερωτάται, όπως ο Άμλετ, μπροστά στην πυρηνική Αποκάλυψη. Είναι επίσης η απόφαση για την ανακαίνιση των σοβιετικών μνημείων, της ψυχής της Μεγάλης Νίκης, τινάζοντας την νεοταξική σκόνη τους, αυτήν που ο Αισχύλος στον Αγαμέμνονα την θέλει «αδελφή της λάσπης», στέλνοντάς την τούτη στη θέση της, εκεί όπου συμπαθή στοιχεία του ζωικού βασιλείου την έχουν ανάγκη να κυλιθούνε. Η τρίτη πρόκληση έρχεται απ την Ελλάδα. Κατά τη σύγκρουση πολιτισμού και βαρβαρότητας, ο Αισχύλος αναφωνεί στις Πέρσες «όλα για την πατρίδα» και στις Χοηφόρες «χωρίς πατρίδα ζωντανό νεκρό θα μ ονομάζουν». Ενώ, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, πάλι στην Αθήνα, ακούγεται απ τον Βλ. Πούτιν ότι «με σπαραγμό καρδιάς οι λαοί μας είδαν τη διάλυση της μεγάλης μας πατρίδας της ΕΣΣΔ», για να επαναλάβει το ίδιο στο διάγγελμά του μετά την Τραγωδία στο Μπεσλάν. Όταν, επίσης, στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πολιτισμός κινδύνευε απ τη βαρβαρότητα του 20ού αιώνα, τον Άξονα, ο θούριος του Καρβούνη «θέλουμε λεύτερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά», παιάνιζε όμοια στην πορεία της ελληνικής Εθνικής Αντίστασης προς το Γοργοπόταμο και στην προέλαση του σοβιετικού στρατού προς το Ράιχσταχ. Η Αντίσταση αυτή τιμήθηκε απ τη σοβιετική κυβέρνηση ήδη στη φωτιά του Πολέμου, ενώ ο πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας την πρώτη του ανακοίνωση για έξοδο απ τη χώρα τη συνέδεσε με την 60ή επέτειο της Μεγάλης Νίκης. Έτσι κάπως γεννήθηκε και αυτό το βιβλίο, όχι ως πανηγυρικός λόγος, αλλά ως δημιουργική, στρατηγική και γεωστρατηγική, μεταγλώττιση της Μεγάλη Νίκης, επιλέγοντας αυτόν τον τρόπο έκφρασης μνήμης και τιμής σε όσους έπεσαν γι αυτήν, στους ήρωες, μαζί με την αγωνία-υπόμνηση το δράμα-πόλεμος να μην ξαναπαιχτεί. Γνωρίστηκαν με την παρούσα εργασία, πριν την έκδοσή της, οι Βαρέλα Γ., Ζώτος Π., Ντούσκου Δ., Ντούσκος Χ. και Πρίφτης Δ., τους οποίους ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις τους, όπως και τις εκδόσεις Gutenberg για την επιπλέον ξεχωριστή φιλοξενία που επιφύλαξαν στην ίδια. Τέλος, ευχαριστώ από πριν τους αναγνώστες του βιβλίου και ιδιαίτερα όσους το υποβάλλουν επιπρόσθετα και στην κριτική τους. Ο συγγραφέας Αθήνα, Μάιος 2005

5 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Μεγάλη Νίκη, όπως όλες οι πραγματικότητες του κύρους της, επιζεί στις τρεις διαστάσεις του χρόνου και φαίνεται αυτή καλύτερα από μακριά, όσο απομακρυνόμαστε απ την αφετηρία της. Η 60ή επέτειος αυτής στάθηκε αφορμή και πρόκληση για μια επανεκτίμησή της, πράγμα που όντως έγινε, συμβατά, φυσικά, με την αντιφατικότητα του σημερινού κόσμου και την οξυμένη και πολιτικά θερμή συγκυρία. Η απολογητική της Δύσης, του πολιτισμού της παρακμής και της ιστορικής απόσυρσης, ανέδειξε πολλές μοιρολογίστρες, θρηνώντας η καθεμιά το μακαρίτη της: ο Τζ. Μπους ψάχνει τη δημοκρατία του, τη ΝΤΠ, την οποία δεν έφερε η Μεγάλη Νίκη. Η Λετονία και οι άλλες Βαλτικές χώρες, νοσταλγούν την απελευθερωτική τους εποποιία στις γραμμές του ναζισμού εναντίον της Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Στην Πολωνία και σε ορισμένους συνεταίρους της στη συμμαχία των προθύμων, ανανήψαντες στον νεο-μακαρθιστό και βλασφημώντας το Άουσβιτς, βλέπουν μεταπολεμική κατοχή τους απ την ΕΣΣΔ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), δηλώνει ότι με την πτώση του τείχους του Βερολίνου εξέλιπε η δικτατορία στην Ευρώπη, ενώ η νεο-μακαρθική ελίτ πλειοδοτεί σε ξεπεσμό, χυδαιότητα και λάσπη. Η πρόκληση, στην προκειμένη περίπτωση, είναι παγκόσμια, θεωρητική-ιδεολογική και πρακτική-πολιτική, η δε μελέτη αναμετριέται αντίστοιχα μαζί της, με βάση την αρμόζουσα στη Μεγάλη Νίκη δεοντολογία. Στο πλαίσιο αυτό, όντας η ίδια εργασία στρατηγικού και γεωστρατηγικού χαρακτήρα, χρησιμοποιεί αντίστοιχα θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία, με πρώτιστο και ως άξονα στην ανάλυση την κατηγορία συσχετισμός των δυνάμεων, τον βασικό, δηλαδή, παράγοντα των θεμελιωδών εξελίξεων στον κόσμο. Σε συμφωνία με αυτόν βρίσκεται, αυτονόητα, και η μεθοδολογία, σύστημα μεθόδων αυτή με κορυφαία τη διαλεκτική, η δε ταυτότητα της Νίκης δίνεται με τρεις συνιστώσες, παρελθόν παρόν και μέλλον, φωτισμένες εγνωσμένα και συστημικά από επιστημονική, φιλοσοφική και κοσμο-θεωρητική άποψη. Η εργασία διαρθρώνεται σε μέρη και κεφάλαια, όμως, τα βασικά ζητήματα της παγκόσμιας πολιτικής είναι παρόντα σ όλη τη ροή της ανάλυσης, τοποθετημένα σε διαδοχικά επίπεδα επιστημονικής αφαίρεσης, ορισμένα απ τα οποία κρίνεται σκόπιμο να επισημανθούν ήδη απ την εισαγωγή. Πιο συγκεκριμένα και ενδεικτικά: Πρώτο απ τα εν λόγω ζητήματα είναι η ίδια η Μεγάλη Νίκη, η ταυτότητα της οποίας αμφισβητείται απ τη Δύση στην 60ή της επέτειο. Γι αυτήν η μελέτη καταθέτει ότι συνιστά προϊόν νομοτελειακό, σοσιαλιστικής πρωτίστως φύσης, κατάκτηση κοσμοϊστορική και συνακόλουθα μη ανακλητή. Τούτο συμβαίνει σε πείσμα κάθε επιδίωξης του νεο-μακαρθισμού, του original-μονοπωλιακού, αγγλοσαξονικού ή άλλου και των imitation εκδοχών του, ανανήψασας-μαρξίζουσας, εκσυγχρονιστικής, ευρωπαΐζουσας, κ.ά. που βλέπουν επανα-καπιταλιστικοποίηση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Σημειώνεται επίσης ότι η Νίκη βασίζεται στον παράγοντα της παγκόσμιας πολιτικής, τον συσχετισμό των δυνάμεων Δύσης-Ανατολής, καπιταλισμού-σοσιαλισμού, ο οποίος το 1945 έγειρε περαιτέρω υπέρ του δεύτερου. Στη βάση αυτού δημιουργήθηκε, για πρώτη φορά, η αντικειμενική βάση της παγκόσμιας διπολικής διακυβέρνησης με σοσιαλιστή συνεταίρο στον ένα πόλο, θεσμική έκφραση-ορόσημο της οποίας συνιστά η Σ.Γ. Καίρια εκδοχή της Μεγάλης Νίκης αποτελεί η στρατιωτικο-στρατηγική ισορροπία με θεσμική έκφραση τη συνθήκη ABM, η αντικειμενική επίσης βάση της εγκαθίδρυσης ισοδυναμίας στον εν λόγω διπολισμό και με θεσμικά της παράγωγα την ΤΠΕ του 1975 και τη σχέση North Atlantic Treaty Organization (NATO)-Ρωσίας του 1997.

6 6 Το δεύτερο ζήτημα αφορά την δυναμική του εν λόγω διπολισμού, στη βάση και στο πλαίσιο της οποίας διαγράφονται οι προοπτικές της παγκόσμιας ζωής, του ενιαίου πια συστήματος Άνθρωπος-Κοινωνία-Φύση (Α-Κ-Φ). Ο καπιταλισμός, γεννήτορας και λάτρης της βίας και της δύναμης, ηττάται το 1917, στον Πόλεμο και στον Ψυχρό Πόλεμο (Ψ.Π.), στα δύο, μάλιστα, στάδια αυτού, το μακαρθικό το 1972 και το νεο-μακαρθικό, το Όντας πλέον η αιχμή του, η αγγλοσαξονική σχέση, στη μεν γεωπολιτική της συνιστώσα, τη ΝΤΠ-Διεύρυνση, ισότιμος συνομιλητής της πληγωμένης Β. Κορέας, στη δε γεωοικονομική του, το δολάριο και τη διπλωματία του, όμηρος του γουάν και του ρουβλίου, κοντολογίς του άξονα του κακού. Ο δε υπαρκτός σοσιαλισμός, ειρηνικός και διεθνής-οικουμενικός απ τη φύση και την αφετηρία του, στήνει νικηφόρα τη σημαία του στον κόσμο το 1917, την υψώνει στο Ράιχσταχ ντύνοντας μ αυτήν τη Νίκη, το επιβεβαιώνει εκ νέου στην ΤΠΕ και το Παρέχει προς τούτο ακριβή και αξιόπιστα πειστήρια τόσο για τη δύναμηυπεροχή του όσο και για το αναγκαίο με την αντικειμενική έννοια του όρου, δηλαδή το αναπότρεπτο αυτής της υπεροχής. Δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι σύρεται στην αντιπαράθεση με τη Δύση παρά τη θέλησή του, εμμένοντας ο ίδιος στο σοβιετικό αξίωμα, την αντικατάσταση, δηλαδή, της ισορροπίας δυνάμεων με την ισορροπία συμφερόντων, την καταστροφή των όπλων και την παγίωση της ειρήνης στον κόσμο. Το τρίτο απ τα ζητήματα αυτά έχει να κάνει με τους βασικούς καρπούς της Μεγάλης Νίκης, το Σύστημα Χωρών του Σοσιαλισμού (ΣΧΣ), την Αντι-Αξονική Συμμαχία (ΑΑΣ) και τον ΟΗΕ, καθώς και τη Νέα Πολιτική Σκέψη (ΝΠΣ), με το τίμημα που πλήρωσε γι αυτούς η ανθρωπότητα και ειδικά η κορυφαία δημιουργία της, η ΕΣΣΔ. Διευκρινίζονται στη μελέτη ότι η ΕΣΣΔ σφράγισε τον Πόλεμο ως πατριωτικό, απελευθερωτικό με την εθνο-κρατική και την κοινωνική διάσταση και με τh μοναδική στην ιστορία πολιτισμική-ουμανιστική καταβολή, τη μεταγλώττιση, δηλαδή, του προαιώνιου πόθου των λαών για ειρήνη, καθιστώντας την από διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων, ειρηνική συνύπαρξη. Ωστόσο, όμως, στην 60ή επέτειο της Νίκης η Ρωσία, ως κληρονόμος της ΕΣΣΔ, καλείται απ την αγγλοσαξονική σχέση και την θεραπαινίδα της, τη νέα Ευρώπη ή αλλιώς συμμαχία των προθύμων, να ζητήσει συγνώμη γιατί, κατά τη γνώμη της, όλα αυτά ήταν κατοχή, δικτατορία, ανελευθερία, τυραννία. Νουθετώντας-απειλώντας ταυτόχρονα η ίδια ότι η Ρωσσία το παράκανε, ότι είναι καλύτερα γι αυτήν η Ουκρανία να περάσει στη Δύση κ.ά., νεο-μακαρθική κοντολογίς τούτα υστερία και χυδαιοποίηση των αξιών, του παγκόσμιου πολιτισμού. Κλείνει η εισαγωγή εδώ, υπενθυμίζοντας στην αγγλοσαξονική ελίτ ότι «Τύρανοι» θέσπισαν τη Συσάχθεια και έφτιαξαν τον Παρθενώνα, τον οποίο η εκδοχή της, η «πολιτισμένη» διεύθυνση των λόρδων-κηφήνων του λονδρέζικου μουσείουλησταρχείου, θεωρεί ερείπιο που ποτέ δεν θα αναστηλωθεί, αποπνέοντας το ταξικό μίσος προς την εργασία και τα ταλέντα των λαών. Υπενθυμίζοντας επίσης στην ίδια τη λαϊκή σοφία ότι προσφέρει κανείς από ό,τι διαθέτει, την ηθική του μολών λαβέ και του πήραμε τα όπλα γιατί έτσι έπρεπε να γίνει, ή την έφοδο στον ουρανό, το αξίωμα ότι ναι ήταν δεσποτισμός εναντίον της τυραννίας, το μήνυμα της κόκκινης σημαίας στο Ράισταχ. Μικρή υπόμνηση όλα τούτα προς την εν λόγω ελίτ, ως επιταγή του παγκόσμιου πολιτισμού, να γνωριστεί αυτή με το θάνατο του εμποράκου του Μίλλερ, να κατανοήσει το αυτό ήταν η τραγωδία και η ντροπή της εποχής μας του Τρούμαν και να αφομοιώσει τον ρεαλισμό των Νίξον-Κίσσιγκερ. Ρεαλισμός που παραμένει κορυφαίος παράγοντας της παγκόσμιας πολιτικής, εκ των ων ουκ άνευ στις συνθήκες

7 7 του σαμψώνειου συνδρόμου των ΗΠΑ, η ηγεσία των οποίων μιλάει τη γλώσσα της ισχύος σε ήδη ή εν δυνάμει πυρηνικές χώρες, όπως η Β. Κορέα και το Ιράν.. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΔΙΔΥΜΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ - Η ΝΕΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ.

8 8 1. Παράδοση ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ο πόλεμος είναι «ο πατέρας των πάντων» λέει ο Ηράκλειτος, δίδοντας τη φιλοσοφική του διάσταση σε αντιστοιχία με το επίπεδο σκέψης της εποχής του και ταυτόχρονα οροθετώντας μεθοδολογικά την αφετηρία της διαλεκτικής στην ιστορική της κίνηση. «Στον πόλεμο θάβουν οι γονείς τα παιδιά, ενώ στην ειρήνη τα παιδιά τους γονείς» αποφαίνεται πρώιμα, αλλά παραστατικά, διορατικά και ανθρώπινα ο Ηρόδοτος, ανακεφαλαιώνοντας την περιορισμένη ως τότε εμπειρία και συμπυκνώνοντας την ιστορικά αναπτυσσόμενη συνοδό αυτού, την τραγωδία. Για χιλιετίες οι ιδέες αυτές, μαζί με πολλές άλλες συναφείς, διατρέχουν το παγκόσμιο γίγνεσθαι, αιχμαλωτίζοντας διαλεχτά μυαλά της ανθρωπότητας στην προσπάθεια να δοθούν στο δίδυμο πόλεμος και ειρήνη και σε αντιστοιχία με τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες οι πιο αξιόπιστες εκδοχές τους, με σημείο αναφοράς τον προαιώνιο πόθο των λαών για τη δεύτερη. Γνώρισμα, όμως, όλων των ανωτέρω προσπαθειών στάθηκε για αιώνες η αδυναμία να δοθούν απ τη φιλοσοφική και την λοιπή ανθρώπινη σκέψη πειστικές απαντήσεις, αναφορικά με τη φύση του πολέμου και της ειρήνης, ενώ η ζωή κινείται με άξονα τον πρώτο, αφήνοντας τη δεύτερη ως μικρό μόνο διάλειμμα στο πλαίσιό του. Ο Αριστοτέλης νωρίς άγγιξε έμμεσα τις ρίζες του προβλήματος, την ατομική ιδιοκτησία, θέτοντας το ζήτημα του νόμου της αξίας, προσέγγισε το νόημά του, χωρίς όμως να φτάσει στη λύση 1 του. Όμοια ο Πίνδαρος από πιο πριν σαλπίζει στους αιώνες, ταυτίζοντας 2 την ευτυχία της πατρίδας με την ειρήνη. Η κοινωνία, όμως, στάθηκε φειδωλή σ αυτά τα οράματα και σε πολλά άλλα ανάλογα ως την καπιταλιστική εποχή, οπότε η ίδια έγινε σχετικά γενναιόδωρη, χάρη στους υλικούς όρους εκπλήρωσης τούτων, οι οποίοι είχαν πλέον γεννηθεί 3. Ανακεφαλαίωση των όρων τούτων έκανε η προοδευτική σκέψη του 18ου και 19ου αιώνα, μεταξύ των άλλων και κατά κύριο λόγο οι θεωρίες των κλασσικών της πολιτικής οικονομίας πάνω στο νόμο της αξίας και της υπεραξίας 4 κι εκείνες για την εξέλιξη 5 της φύσης και της κοινωνίας. Χάρη σ αυτές και πρωτίστως στη μαρξιστική κοσμοαντίληψη το ζήτημα του πολέμου και της ειρήνης αποσπάστηκε απ τις ιδεαλιστικές δολιχοδρομήσεις και τοποθετήθηκε σε ενιαία και συστημική βάση, επιστημονική, φιλοσοφική και κοσμοθεωρητική. Σε αντιστοιχία διαμορφώθηκε και η μεθοδολογία προσέγγισης του ίδιου ζητήματος, συστημική επίσης και αυτή. Για το νόημα των αλλαγών τούτων, σε συνάρτηση με τον χαρακτήρα της παρούσας εργασίας και την περαιτέρω ροή των ιδεών της, διευκρινίζονται, αφετηριακά και ως πλαίσιο θεωρητικό και ιστορικό, ορισμένες πλευρές των κατηγοριών πόλεμος και ειρήνη και η δυναμική τους, καθώς και η μεταξύ τους οργανική σχέση, σε δύο διακεκριμένες χρονικές περιόδους της ιστορικής εξέλιξης. Ειδικότερα: 1 Μαρξ Καρλ Το Κεφάλαιο (1978), τ. 3, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή. 2 «Όποιος της πατρίδας του ζητάει την ευτυχία, ας αναζητήσει της μεγαλόκαρδης ειρήνης το γλυκό το φως» (Πίνδαρος VII - Αποσπάσματα 17, Αθήνα, Επικαιρότητα. 3 Μαρξ-Ένγκελς Διαλεχτά Έργα, τ. 1, Αθήνα, Γνώσεις. 4 Επικήδειος του Φ. Ένγκελς στον τάφο του Κ. Μαρξ (ό.π., υποσ. 3, πηγή). 5 Ό.π., υποσ. 3, πηγή.

9 9 Η πρώτη απ τις περιόδους αυτές είναι η προ-καπιταλιστική. Οι πραγματικότητες πόλεμος και ειρήνη είναι αφ εαυτές μεγάλες, όπως αντίστοιχα πλούσια είναι η σχετική παγκόσμια φιλολογία γύρω απ αυτές. Οι συναφείς ιστορικές αναφορές είναι όχι μόνο πολλές αλλά, όπως όλες του είδους τους, ταυτόχρονα μαχητό και δισεπίλυτο πρόβλημα. Όμως, χωρίς την ιστορική προσέγγιση δεν νοείται αξιόπιστη εργασία, δίχως την ιστορία στον πραγματικό της ρόλο, «ως οδηγός για μελέτη» 6. Μ ε αυτή την επίγνωση, η ανάλυση δεν θα προσπεράσει τα ιστορικά γεγονότα και τις συναφείς δυσκολίες είτε με κριτική ευγένεια επετείου είτε με διπλωματική σιωπή, αλλά θα σταθεί σ αυτές, αυτονόητα συνοπτικά, στις άκρως αναγκαίες και σε αντιστοιχία με τη μεθοδολογική τους συμβολή στην αρτιότητα της εργασίας τούτης. Δίνοντας ταυτόχρονα η ίδια προτεραιότητα στις επίκαιρες πλευρές των εν λόγω ζητημάτων, οι οποίες, όντας πρωτόγνωρες έως και μοναδικές, καθιστούν την θεωρητική τους προσέγγιση όχι διακριτική επιλογή της ανάλυσης αλλά κατηγορηματική προς αυτήν προσταγή. Με την επίγνωση τούτων σημειώνονται ανακεφαλαιωτικά τα εξής: Σε ό,τι αφορά την πρώτη απ τις εν λόγω πραγματικότητες, την κατηγορία πόλεμος, η ως άνω μαρξιστική κοσμοαντίληψη, ακριβέστερα η μαρξιστικολενινιστική, ξεπέρασε τις οργανικές αδυναμίες της προγενέστερης παγκόσμιας σκέψης και έδωσε την ταυτότητα αυτού, κύριες πλευρές της οποίας είναι: Ο πόλεμος έχει τις ρίζες του στην ατομική ιδιοκτησία, είναι φαινόμενο της περιόδου της προϊστορίας της ανθρωπότητας, καρπός, δηλαδή, του συστήματος των αντιθέσεων της ταξικής κοινωνίας η αντίθεση, η οποία κυριαρχεί σ όλες τις άλλες, τις συστηματοποιεί 7 και ταυτόχρονα επιλύεται στον συγκεκριμένο πόλεμο, δίνει σ αυτόν το χαρακτήρα της, καθορίζει το είδος και την ταυτότητά του ρίζες των πολέμων ανιχνεύονται συχνά στο εποικοδόμημα της κοινωνίας, στη συμπεριφορά των κρατών και των μαζών, στην πολιτική, δηλαδή, «με την στενή και την ευρεία έννοια του όρου, από τα πάνω και από τα κάτω» 8, στο θρησκευτικό και το άλλο ιδεολογικό περιβάλλον, στο πολιτισμικό γίγνεσθαι, την κοινωνική ψυχολογία, την ιδιοσυγκρασία των ηγετικών ομάδων κ.α. Πρόκειται, όμως, εδώ για τις μορφές των πολέμων, για τις αναγκαστικές αμφιέσεις τους σε αντιστοιχία με τον ιδεολογικοπολιτικό περίγυρο, οι οποίες, ενώ δεν αναιρούν την αντικειμενική βάση τούτων, την πάλη των κυρίαρχων τάξεων για ιδιοκτησία και κυριαρχία, δείχνουν ταυτόχρονα οι ίδιες την ποικιλία 9, τον χαρακτήρα, την ιστορική θέση και την όποια δικαίωση αυτών, κοντολογίς την κοινωνική και την ηθική 10 τους καταξίωση κ.ά. Ακριβώς σ αυτή την ποικιλία, την πιστοποιημένη απ την ιστορία, θεμελιώνεται το αξίωμα ότι ο πόλεμος δεν είναι γενικά αναγκαίος με την αντικειμενική έννοια, δηλαδή αναπότρεπτος. Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη απ τις εν λόγω πραγματικότητες, την ειρήνη, αυτή είναι σε οργανική σχέση με το τελευταίο αυτό αξίωμα, καθ όσον το μη αναπότρεπτο του πολέμου συνεπάγεται μια δυνητική εκδοχή ειρήνης. Απόδειξη τούτο, ότι ο πόθος των λαών γι αυτήν έχει αντικειμενική βάση, ότι το λαϊκό αισθητήριο αποδεικνύεται αλάθητο, έχοντας μάρτυρα την ιστορία να βεβαιώνει ότι εκδοχές ειρήνης υπήρξαν σ όλα τα στάδια της ταξικής κοινωνίας. Με την, υπογράμμιση, όμως, ότι στο σύνολό 6 Ό.π., υποσ. 3, πηγή, τ Ζαγκλάντιν Βαν. (1987), Αντιθέσεις της παγκόσμιας εξέλιξης και κοινωνική πρόοδος, Αθήνα, Νέοι Καιροί Ελλάδας. 8 Λένιν Ι. Β. (1978), Άπαντα, τ. 1, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή. 9 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ό.π., υποσ. 8 και 9, πηγές.

10 10 τους αυτές είχαν κοινή ταυτότητα, συνιστούσαν, συγκεκριμένα, διάλειμμα 11 μεταξύ δύο πολέμων και την ταξική κοινωνία να στέκει σ όλη την εν λόγω περίοδο φειδωλή στην ειρήνη και γενναιόδωρη στον πόλεμο. Στάση νομοτελειακή αυτή, καθ όσον ο πόλεμος είναι οργανικό στοιχείο όλων των σταδίων της εν λόγω κοινωνίας, των διαδοχικών της, δηλαδή, κοινωνικο-οικονομικών σχηματισμών, μια ειδική έκφραση αυτός της διαλεκτικής των σχέσεων παραγωγής και των παραγωγικών δυνάμεων στη συγκεκριμένη περίοδο. Ο ίδιος δε εξαφανίζεται μόνο μαζί με το τελευταίο απ τα εν λόγω στάδια, στο πλαίσιο μιας ολόκληρης διαδικασίας που λέει ότι: «[ ] ένας κοινωνικός σχηματισμός ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που αυτός μπορεί να χωρέσει και νέες, ανώτερες σχέσεις παραγωγής ποτέ δεν εμφανίζονται, προτού ωριμάσουν οι υλικοί όροι της ύπαρξής τους μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας [ ]» 12. Πράγμα που τεκμηριώνει, λογικά και ιστορικά, την επίσης μεγάλη αλήθεια, ότι το κοινωνικοοικονομικό έδαφος είναι σε όλη αυτή την ταξική περίοδο άγονο για την ειρήνη, καθιστώντας μοναδικά αργή, επίπονη, και εξαιρετικά οδυνηρή τη γέννα της. Σε αντιστοιχία μ αυτό το έδαφος βρίσκεται και το επίπεδο της σκέψης την ίδια περίοδο, με την προ-μαρξιστική φιλοσοφία δέσμια επίσης του ιδεαλισμού κι αδύναμη αυτή να προσεγγίσει ολοκληρωμένα, όπως στην περίπτωση του πολέμου, και την κατηγορία της ειρήνης. Ο πόλεμος που ταπεινώνει στον ύψιστο βαθμό την ανθρώπινη ύπαρξη διατηρεί την ίδια περίοδο προβάδισμα στην πράξη και κύρος στη σκέψη, ενώ αντίθετα η ειρήνη που την εξευγενίζει παραμένει περιορισμένη και δυσδιάκριτη, με την εν λόγω σκέψη ανήμπορη να αναμετρηθεί με ζητήματα τέτοιας «αιώνιας καθημερινότητας». Όντας ωστόσο ακριβές να επισημανθεί ότι παραμένουν τιμητικές οι απόπειρες της ίδιας, με δεδομένα τα εν λόγω δεσμά της, είτε αυτή προσεγγίζει την ειρήνη με αλληγορίες 13, είτε την εξομοιώνει με ιδεατά πρότυπα 14 ή ακόμα την κατασκευάζει πάνω σε προκρούστεια φιλοσοφική 15 κλίνη, ενώ εκπέμπει επιπλέον ευγένεια και ανθρωπισμό η σύνδεση που ευρέως πραγματοποιείται από μέρους όλων αυτών της ειρήνης με τις πανανθρώπινες αξίες. Ενδεικτικά και πιο συγκεκριμένα οι θρησκείες προσεγγίζουν κατά κανόνα την ειρήνη με την αθανασία, την επουράνια ζωή και την ευτυχία, μεστή σε νοήματα θέλει την ίδια ο Πίνδαρος 16, ως όρο για τη ζωή, για τα παιδιά 17, για το μέλλον, την βλέπει ο Ηρόδοτος 18, ιδανική 19 και αιώνια την κατασκευάζει λογικά ο Καντ. Αυτός είναι ο μεγάλος νόμος της ιστορίας που έκανε δυνατό, μέσα στην ενότητα, της θεωρίας που κινείται σ όλο το εύρος του ιδεαλισμού και της πράξης που ανηφορίζει βασανιστικά στη ζωή, στο σκληρό, κοντολογίς, έδαφος της ταξικής πάλης, η ειρήνη να πάρει την πρώτη της υπόσταση ως «διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων», μήνυμα-αξίωμα με ιστορική νομιμότητα, ρεαλισμό και επικαιρότητα στην αφετηρία της τρίτης χιλιετίας. 11 Γκύντερ Ρόζε (1988), «Η φιλοσοφία της ειρήνης - Πόλεμος και ειρήνη στους πνευματικούς αγώνες της ανθρωπότητας», Αθήνα, Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Ύφεσης και Ειρήνης. 12 Ό.π., υποσ. 3, πηγή. 13 Ο.π., υποσ. 11, πηγή. 14 Ό.π., υποσ. 11, πηγή. 15 Ό.π., υποσ. 11, πηγή. 16 Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 11.

11 11 Η τρίτη απ τις ανωτέρω πραγματικότητες, το δίδυμο, συγκεκριμένα, πόλεμος και ειρήνη, ανακεφαλαιώνει, ως ένα σημείο, τις δύο προηγούμενες ομόλογές του και αυτό είναι αυτονόητο. Το κύριο, όμως, που ενδιαφέρει την εργασία τούτη και αποτελεί γενικά το πεδίο της έρευνας, της επιστήμης και την πηγή των νέων γνώσεων, είναι η συγκεκριμένη σύνδεση αυτή καθ αυτή, η φύση και ο τρόπος που η ίδια πραγματοποιείται και τα νέα στοιχεία που αναδεικνύονται στα όριά της. Σύνδεση, η οποία, αν και είναι υπαρκτή για χιλιετίες, η ίδια παραμένει, ωστόσο, ανθεκτική έως κλειστή στα καθήκοντα της έρευνας και της επιστήμης, υποκύπτοντας τελικά μόνο στην μοντέρνα, την καπιταλιστική εποχή, όταν επαληθεύεται ιστορικά η μεγάλη αλήθεια ότι: «[ ] η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει, γιατί με μια προσεκτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό ότι το ίδιο το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε, όταν οι υλικοί όροι για τη λύση του υπάρχουν ήδη ή τουλάχιστον βρίσκονται στην πορεία του γίγνεσθαι [ ]» 20. Οι όροι αυτοί έλλειπαν από την προ-καπιταλιστική κοινωνία. Η ατομική ιδιοκτησία, η ρίζα των πολέμων, διατηρείται σταθερά, αλλάζοντας μόνο τον τύπο της, περνώντας από δουλοκτητική, σε φεουδαρχική. Η κοινωνική δομή, επίσης, οι δύο βασικές τάξεις, η κυρίαρχη και η καταπιεζόμενη, οδηγούσαν την μεταξύ τους πάλη ως την εναλλαγή των ρόλων τους, ως την απόκτηση ιδιοκτησίας και κυριαρχίας, με τις όποιες διαφοροποιήσεις στον τύπο, τη μορφή και τις μεθόδους. Παρέμεινε, συνακόλουθα, την περίοδο αυτή η αντικειμενική βάση των πολέμων, η ατομική ιδιοκτησία και το συμφέρον-κίνητρο των βασικών τάξεων να καταστούν κυρίαρχες. Οι οποίες, όντας τέτοιες, δρουν σύμφωνα μ αυτό το κίνητρο, θέτοντας τον πόλεμο στην υπηρεσία των δύο θεμελιωδών ιδιοτήτων 21 τους: στην τέχνη της διεύθυνσης της κοινωνικής αναπαραγωγής και της ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων της με εξωοικονομικές βασικά μεθόδους, βίαιες έως πολεμικές και το αίσθημα της αυτοσυντήρησής τους, η οποία διακυβεύεται είτε από ομόλογες κυρίαρχες τάξεις, είτε απ την αντίστοιχη καταπιεζόμενη. Η απόκτηση απ την τελευταία των εν λόγω ιδιοτήτων, σε πιο αναπτυγμένο μάλιστα βαθμό, είναι πάντα ο απαραίτητος ιστορικός όρος προκειμένου να ανεβεί στην κοινωνική κλίμακα και να καταστεί κυρίαρχη. Στην πορεία αυτής της ωρίμανσης, δίπλα στην αντικειμενική βάση των πολέμων, την ατομική ιδιοκτησία και τις κυρίαρχες τάξεις, η προετοιμασία των ομόλογων καταπιεζομένων να καταστούν τέτοιες, η απόκτηση, δηλαδή, των ως άνω ιδιοτήτων, συνιστά επίσης την αντικειμενική βάση της ειρήνης ως «διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων», το οποίο, σύμφωνα με τους ιστορικούς, αντιστοιχεί στη μια μόνο μέρα της εβδομάδας, ενώ οι λοιπές ανήκουν στον πόλεμο 22. Κατάσταση δραματικά δυσμενής για την ειρήνη έως τον καπιταλισμό, οπότε γεννήθηκε η δυνατότητα ν αλλάξει αυτή ποιοτικά, χάρη στους νέους όρους που διαμορφώθηκαν ιστορικά. Στη δεύτερη απ τις ως άνω περιόδους, την καπιταλιστική, οι αλλαγές είναι ποιοτικές. Στην υλική συγκεκριμένα πλευρά της ζωής η εμπορευματική παραγωγή με ζωή επτά περίπου χιλιετιών γίνεται τώρα διευρυμένη αναπαραγωγή, καπιταλιστική, οι εξωοικονομικές μέθοδοι δίνουν θέση στις «πολιτισμένες», τις οικονομικές, λύνονται τα θεωρητικά ζητήματα δημιουργίας της αξίας και της υπεραξίας. Στην πνευματική, αντίστοιχα, σφαίρα έρχονται οι δύο λαμπρές κατακτήσεις του ανθρώπινου νου 23, η 20 Ό.π., υποσ. 3, πηγή. 21 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 4.

12 12 θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου και η θεωρία του ιστορικού υλισμού του Μαρξ, χάρη στις οποίες η παραγωγή, υλική και πνευματική, επαναστατικοποιείται. Στην κοινωνική, τέλος, δομή γεννιούνται οι δύο βασικές τάξεις, η αστική ως φορέας της παράδοσης, της ατομικής ιδιοκτησίας και της κυριαρχίας, της αντικειμενικής βάσης του πολέμου, και το διαλεκτικό της αντίστοιχο, η εργατική, η κορυφαία αυτή ιστορική καινοτομία, η απόλυτη άρνηση αυτής της βάσης. Ειδικότερα, η ουσία της εν λόγω διαλεκτικής μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας έγκειται στο ότι στο πρόσωπο της εργατικής τάξης, γεννιέται για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας το κοινωνικό εκείνο υποκείμενο που ενδιαφέρεται αντικειμενικά για την ειρήνη και διαμορφώνεται η δυνατότητα η τελευταία να καταστεί, χάρη στο ίδιο, πραγματικότητα. Η γέννηση της τάξης αυτής, προικισμένης με τον ύψιστο ιστορικά δείκτη σοφίας, δεν βγήκε, φυσικά, ως Αθηνά απ το κεφάλι του Δία, ούτε και η δυνατότητα της ίδιας, με τις κοσμογονικές, όντως, διαστάσεις της, είναι το ραβδί της Κίρκης που με το από άγγιγμα του μεταλλάσσει τον πόλεμο σε ειρήνη. Αντίθετα, μακρόχρονη υπήρξε η κυοφορία της στους κόλπους της ταξικής κοινωνίας και οδυνηρή η γέννα της με μόνιμη συνοδό-μαμή 24 τη βία, τη δύναμη σ όλες τις εκδοχές της. Όμοια έχουν τα πράγματα και για την αποστολή της εν λόγω τάξης, η οποία συμπορεύεται επίσης με τη βία, ακριβέστερα με τον συσχετισμό των δυνάμεων παράδοσης και καινοτομίας, πολέμου και ειρήνης, εργατικής και αστικής τάξης, με τον παράγοντα, κοντολογίς, κλειδί της παγκόσμιας πολιτικής. Ο παράγοντας αυτός, ο συσχετισμός των δυνάμεων, είναι εξαιρετικά σύνθετος, διακρίνεται για την αργή του κίνηση-κύηση σε όλη την ταξική περίοδο, αυτονόητα και στην υπό εξέταση καπιταλιστική. Έχει αυτός την ίδιας φύση μαμή και γέννα, τη βία και τα σημεία καμπής-αλλαγής του, με αντίστοιχα βαθιές τις μεταβολές που εξαιτίας του επέρχονται στον κόσμο. Τέτοια κορυφαία αλλαγή, ποιοτική, συντελείται στο τελευταίο τέταρτο του 18 ου αιώνα στο εσωτερικό του συστήματος, όταν ο καπιταλισμός του ελεύθερου ανταγωνισμού μετατρέπεται σε μονοπωλιακό, σε ιμπεριαλισμό. Η κίνηση-κύηση του δίδυμου πόλεμος και ειρήνη επηρεάζεται, επίσης, ποιοτικά στις δύο αυτές περιόδους. Συνοπτικά και πιο συγκεκριμένα: Νέα ποιοτικά γνωρίσματα παίρνει η κίνηση-κύηση της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ πολέμου και ειρήνης ή των συνωνύμων της, παράδοσης και καινοτομίας, αστικής και εργατικής τάξης, στο πρώτο στάδιο του καπιταλισμού, τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Απαιτείται, ως εκ τούτου, νέα προσέγγιση των κατηγοριών αυτών και γι αυτό η ανάλυση μεταφέρεται στο ίδιο στάδιο. Και όπως προηγούμενα, έτσι και εδώ θίγονται συνοπτικά και μόνο ορισμένες απ τις πλευρές των κατηγοριών αυτών, οι οποίες συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του θεωρητικού πλαισίου της μελέτης και εξυπηρετούν μεθοδολογικά τη συνεπή ροή των ιδεών της. Ειδικότερα: Σε ό,τι αφορά την πρώτη κατηγορία, τον πόλεμο, αυτός παίρνει τη νέα του ταυτότητα, την καπιταλιστική, όπως συμβαίνει με όλα τα φαινόμενα της περιόδου αυτής, τη σφραγίδα συγκεκριμένα της κυρίαρχης τάξης, της αστικής, η οποία ηγείται της ομώνυμης επανάστασης και μπαίνει στο κέντρο της νέας εποχής 25. Είναι αυτός ταξικός, όπως συμβαίνει με το χαρακτήρα και της συγκεκριμένης εποχής, ιστορικά νόμιμος σε συμφωνία με την νομοτελειακή έλευση και ιστορική κατάταξη του 24 Ό.π., υποσ. 1, πηγή. 25 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 26, 30.

13 13 καπιταλισμού στην κλίμακα της παγκόσμιας εξέλιξης, «προοδευτικός» και σε αντιστοιχία με τον όμοιο σφαιρικό ρόλο της ανερχόμενης αστικής τάξης. Είναι ο ίδιος βίαιος, σκληρός και απόλυτος σε αντιστοιχία με τις νομοτέλειες του συστήματος, επισύρει την οξεία κριτική και πολεμική των εκπροσώπων τόσο της παλιάς κοινωνίας όσο και της μαρξιστικής κοσμοαντίληψης και παραμένει ιδανικός 26, συμβατά με τις ηθικές και λοιπές αξίες του υπό διαμόρφωση έθνους-κράτους, της ταυτότητας αυτής του καπιταλισμού, του αντιπροσωπευτικού συστήματος ή της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η τελευταία είναι, συνακόλουθα, τύπος κράτους που επιβλήθηκε με πόλεμο, όμως ταυτόχρονα και τα δύο είναι ιστορικά φαινόμενα. Ως τέτοια, ιστορικά, τα εν λόγω φαινόμενα γεννιούνται και απέρχονται. Απόσυρση που τοποθετείται γενικά στη δεκαετία του 1870, όταν οι αστικο-δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις ολοκληρώνονται και η προοδευτική αποστολή του καπιταλισμού και της ομώνυμης δημοκρατίας τερματίζονται. Ο καπιταλισμός περνάει πλέον σε νέο στάδιο, το ιμπεριαλιστικό, και για να ζήσει αρχίζει να απομοιώνει την παράδοση, να τρώει τα παιδιά του, το έθνος-κράτος και την αστική δημοκρατία. Τούτο είναι ειδικό και πάγιο μήνυμα προς την ανθρωπότητα, το οποίο δείχνει από κείνη την εποχή έως σήμερα το μέτρο της αξιοπιστίας των θέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ), της αγλλοσαξονικής σχέσης, των Ευρωπαϊκών Δομών (Ε.Δ.), NATO και Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), κοντολογίς της «Δύσης» 27, περί «εξαγωγής δημοκρατίας» 28. Ενώ το ίδιο συνιστά επιπλέον και τον κορυφαίο δείκτη κρίσης 29 του πολιτικού συστήματος, της γεωστρατηγικής 30 στις δύο διαστάσεις της, τη γεωπολιτική και τη γεωοικονομική, ακριβέστερα στις τρέχουσες εκδοχές της την αυγή της τρίτης χιλιετίας, τη ΝΤΠ 31 και τη δίδυμη Διεύρυνση των ΝΑΤΟ-Ε.Ε. Αξιοπιστία πρόδηλα μηδενική και κρίση μοναδική, οι οποίες παραπέμπουν στο λυκόφως της αρχαίας κοινωνίας χωρίς, όμως, την ειλικρίνεια της Πυθίας 32, καθ όσον η κοινωνία αυτή είχε διάδοχο ταξικό, τη φεουδαρχία που ωρίμαζε στους κόλπους της και εξοικειώνονταν μαζί της, ενώ αντίθετα την αντίστοιχη αστική αντικαθιστά η αταξική, ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Η έκπτωση, συγκεκριμένα, της πρώτης απ την ιστορική της θέση αφορούσε τον τύπο της και διατηρούσε την ουσία, την ατομική ιδιοκτησία, ενώ εκείνη της δεύτερης είναι διπλή και καθολική, καθ όσον καταργείται όχι μόνο ο αστικός τύπος ιδιοκτησίας, αλλά η ατομική ιδιοκτησία γενικά, η βάση των πολέμων. Και είναι αναγκαίο να υπογραμμισθούν στο σημείο τούτο, τόσο ότι η εν λόγω κατάργηση τέθηκε την ίδια ως άνω δεκαετία του 1870, όσο και η ιστορική και πολυσήμαντη σημασία της, το γεγονός, δηλαδή, ότι αυτή ήρθε στην ημερήσια διάταξη της παγκόσμιας ζωής με τρόπο αντικειμενικό και στο πεδίο της πράξης. 26 Χέγκελ [Ένγκελς Φρ. (1971), Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της κλασσικής γερμανικής φιλοσοφίας, Αθήνα, Χαραλαμπίδη. 27 Ο όρος χρησιμοποιείται όπως έχει επικρατήσει παρά το ότι δεν είναι επιστημoνικά έγκυρος. Βλ. Ντούσκος Π. (2004), Πολιτικός πολιτισμός και καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση - Αγγλοσαξονική σχέση και πολιτισμική ευγονική, Αθήνα, Gutenberg. 28 «Η ακτινογραφία του δανικού όχι», Καθημερινή Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ντούσκος Π. (2000), Γεωστρατηγική και σύγχρονος κόσμος - Ήφαιστος και Προμηθέας στον Καύκασο, Αθήνα, Gutenberg. 31 Αυτή έγινε το τρίτο δεκαήμερο του Απριλίου Βλ. Ντούσκος Π. (1996), Η νέα διεθνής τάξη πραγμάτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ζήτημα της Εθνικής κυριαρχίας, Αθήνα, Gutenberg. 32 «Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην ουδέ μάντιδα δάφνη».

14 14 Αναφορικά με τη δεύτερη κατηγορία, την ειρήνη, η δυναμική της είναι συνυφασμένη με την κίνηση της ως άνω ιστορικής καινοτομίας και του φορέα της, της εργατικής τάξης. Οι διαστάσεις της εν λόγω τάξης αυξάνονται νομοτελειακά και ραγδαία με την άνοδο του καπιταλισμού, διαμορφώνοντας τον αντικειμενικό όρο των επαναστατικών αλλαγών στη σφαίρα της ιδιοκτησίας και στο δίδυμο πόλεμος και ειρήνη. Το ίδιο συμβαίνει με την άνοδο του ρόλου της ίδιας στη σφαίρα της διεύθυνσης, τόσο στην παραγωγή, όπου αυτή εξοικειώνεται με την ποιοτικά νέα τεχνική και τεχνολογία της Βιομηχανικής Επανάστασης 33, όσο και γενικά στην κοινωνία με τη διεύρυνση της κοινωνικο-συνδικαλιστική της δράσης, «της πολιτικής από τα κάτω», με κορυφαίο φορέα στη συγκεκριμένη περίπτωση τη Διεθνή Ένωση Εργατών (ΔΕΕ) 34, αλλά και «την πολιτική από τα πάνω», με την παρουσία εργατικών κομμάτων στο πολιτικό σύστημα των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών. Σε ό,τι, τέλος αφορά την τρίτη, περίπτωση, τη σχέση μεταξύ πολέμου και ειρήνης αυτή καθ αυτή, εδώ καθρεφτίζεται η κίνηση της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού, αυτής που συστηματοποιεί όλες τις άλλες, στην εντεινόμενη όξυνσή της. Σε μια απ τις σφαίρες εκδήλωσης αυτής της αντίθεσης, την πιο σύνθετη, εκείνη της πολιτικής, οι εμφύλιοι 35 πόλεμοι του και εκείνος της Κριμαίας 36 βρίσκονται σε γειτνίαση, σε χρονική σύμπτωση και αμοιβαία ώσμωση, η δε σκληρότητα και των δύο είναι σε άμεση αντιστοιχία και με τις αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις της εποχής, την ως άνω επαναστατική 37 τεχνική και τεχνολογία. Αντίστοιχα συμβαίνουν και στην πιο αποφασιστική σφαίρα της ζωής, την οικονομία. Το 1867 η οικονομική κρίση του καπιταλισμού αγκαλιάζει όλες τις χώρες, γίνεται κρίση της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς, της αγοραίας-εμπορικής της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης 38, είναι η στιγμή που αυτή περνά στη δεύτερη βαθμίδα-στάδιο, την παγκοσμιοποίηση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Βασικό περιεχόμενο της τελευταίας, της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, είναι η κίνηση κεφαλαίου και εργατικής δύναμης, τυπική για την περίοδο του ιμπεριαλιστικού σταδίου του καπιταλισμού. Στο πλαίσιο του εν λόγω περιεχομένου γεννιέται η αντικειμενική βάση, όπου η εργατική τάξη ξεδιπλώνει τον διεθνή απ τη φύση της χαρακτήρα, η δε δημιουργία της ΔΕΕ είναι μια τέτοια εκδήλωση. Πέραν τούτου, οι διαδικασίες αυτές αγγίζουν και τη σχέση πολέμου και ειρήνης με πρακτικές γενικού εξανθρωπισμού και εκδημοκρατισμού. Σ αυτές ανήκουν τόσο η ΔΕΕ, όσο και ο Ερυθρός Σταυρός 39, οι οποίες, από μόνες τους αλλά και με άλλες, σηματοδοτούν την εμφάνιση ενός νέου παράγοντα στο διεθνή στίβο, το κίνημα, συγκεκριμένα, της συμμετοχής 40 των μαζών στην πολιτική, μαζί και την παγκόσμια. 2. Μοναδικότητα 33 Αυτή βασίζεται στη μηχανή των τριών στοιχείων του Τζ. Ουάιτ (ό.π., υποσ. 1, πηγή, τ. 1, 2, 3) 34 Ιδρύθηκε το 1864 από τους Κ. Μαρξ και Φρ. Ένγκελς. 35 Ό.π., υποσ. 3, πηγή. 36 Στο Πόλεμο της Κριμαίας διαταράχτηκε το Διευθυντήριο της Βιέννης που είχε συσταθεί του Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 27, πηγή. 39 Η σκληρότητα του Πολέμου της Κριμαίας βάρυνε στην ίδρυση του Ερυθρού Σταυρού. 40 Γιούρι Κάσλεφ (1985), Να διαφυλαχθεί το πνεύμα του Ελσίνκι, Μόσχα, Νόβοστι. Αλλάζει, όμως, ο ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) σε σχέση με τη ΝΤΠ (ό.π., υποσ. 30, πηγή).

15 15 Στο δεύτερο, το ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού, απ τη δεκαετία του 1870 και μετά, η θέση της εργατικής τάξης αλλάζει στην κοινωνία συμβατά με την ιστορική της αποστολή, ξεδιπλώνοντας αυτή ιδιότητες 41 κυρίαρχης τάξης. Τούτο φυσικά ωριμάζει σ όλη την πορεία μετατροπής της από «τάξη καθ αυτή σε τάξη για τον εαυτό της» 42, στο μέτρο που αυτή χειραφετείται απ την ομόλογή της αστική και δρα αυτοτελώς με οδηγό τα προγραμματικά ντοκουμέντα της ως άνω μαρξιστικής κοσμοαντίληψης. Χειραφέτηση, η οποία ξεκίνησε απ τον πόλεμο του 1830 στη Γαλλία, πήρε ταυτότητα στους εμφυλίους πολέμους της ίδιας χώρας του και κορυφώθηκε με την ιστορική πράξη της Κομμούνας του Παρισιού το Η βασική αντίθεση του καπιταλισμού αντικαθίσταται στο στάδιο αυτό απ την αντίστοιχη «διιμπεριαλιστική» 43, η οποία γίνεται πλέον συντονιστής όλων των λοιπών αντιθέσεων που υποκινούν την ιστορική εξέλιξη. Σε ό,τι δε αφορά το αντικείμενο της μελέτης στο εν λόγω στάδιο επισημαίνονται στην παράγραφο και γενικά στο κεφάλαιο τούτο τρεις κορυφαίοι, από ποιοτική άποψη, σταθμοί, ήτοι: Πρώτος σταθμός είναι η ιμπεριαλιστική περίοδος απ την έναρξή της ως τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου αλλάζει το πλαίσιο των γενικότερων ποιοτικών αλλαγών στον κόσμο και η σχέση μεταξύ πολέμου και ειρήνης επανατοποθετείται. Ο πόλεμος γίνεται ιμπεριαλιστικός, σε αντιστοιχία με το υποκείμενο-φορέα του, το μονοπώλιο και την ομώνυμη αστική τάξη. Μαζί του συνδέονται πλέον οι πρακτικές και οι νεολογισμοί «αποικίες», «αποικιακοί πόλεμοι», «γεωστρατηγική» 44, «γεωοικονομική και «γεωπολιτική», «ζώνες επιρροής», «ζωτικός χώρος», «διανομή» και «αναδιανομή» αγορών κ.ά. Ενώ η ειρήνη παίρνει τις εκδοχές 45 «ιμπεριαλιστική» και «δημοκρατική», ενσωματώνοντας τον παλιό και κύριο χαρακτήρα της εποχής, τον ιμπεριαλιστικό, με τις δεμένες μαζί του επιβιώσεις της παλιάς κοινωνίας και τον αντίστοιχο καινούργιο που ανέτειλε με την Κομμούνα του Παρισιού. Ειδικότερα: Για τη Γαλλία του 1871, με τον πρωσικό στρατό στην περίμετρο του Παρισιού, πρόβαλε ωμά η θέση ότι «αν η κυρίαρχη τάξη δεν μπορεί πλέον να κυβερνήσει και η ανερχόμενη αδυνατεί να πάρει την εξουσία, τότε η χώρα διαλύεται» 46. Στις συνθήκες εκείνου του κενού «η έφοδος στον ουρανό» 47 των εργατών του Παρισιού ήρθε με ισχύ φυσικού νόμου, στέλνοντας αντίστοιχο μήνυμα στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και την πρακτική 48 των Μπολσεβίκων. Η επί εξήντα μέρες κυριαρχία της τάξης αυτής στο Παρίσι έσωσε την τιμή της Γαλλίας και την υπόστασή της, μνήμες που ζωντανεύουν στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η κατάρρευση της εθνικής αξιοπρέπειας και η ταπείνωση της ίδιας ήρθαν σε σαράντα μέρες και το «πορκουά» 49 του κόσμου ξεχείλιζε. Και ακόμα, η κατάκτηση αυτής της κυριαρχίας δίδαξε την τέχνη της μετεξέλιξης ενός εξωτερικού πολέμου σε εσωτερική εμφύλια σύρραξη για το πέρασμα 50 στο σοσιαλισμό. Η αστική τάξη επενέβη διδακτικά-αποτρεπτικά για να 41 Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 3, πηγή. 43 Ζαγκλάντιν Βαν. (1987), Αντιθέσεις της παγκόσμιας εξέλιξης και κοινωνική πρόοδος, Αθήνα, Νέοι Καιροί Ελλάδας. 44 Ό.π., υποσ. 30, πηγή. 45 Ντούσκος Π., [«Ο Ρωσο-τουρκικός Πόλεμος του », Σόφια 19-22/2/1998, Slaviani Foundation και Federation for Friendship with the Peoples of Russia and (CIS)]. 46 Μαρξ Κ. - Ένγκελς Φ. (1978), Κομμουνιστικό Μανιφέστο, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή. 47 Χαρακτηρισμός από τον Κ. Μαρξ της Κομούνας του Παρισιού του 1871 (ό.π., υποσ. 3, πηγή). 48 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 31, Ovsyany Ig. (1984), The origins of World War Two, Moscow, Novosti. 50 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 31.

16 16 πνίξει «το μωρό στην κούνια του» 51. Η κομμούνα φυσικά «νικήθηκε» ως προς τη μορφή, όμως, όχι και ως προς το περιεχόμενο, καθ όσον αυτό είναι νομοτελειακό, κοσμοϊστορικής 52 φύσης και ως τέτοιο δεν ηττάται. Μήνυμα επίκαιρο τούτο για την μετά το 1989 φιλολογία, ακριβέστερα τη γελοιογραφία 53 της, περί κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού, ανατροπής αυτού κ.ά. Είναι, κοντολογίς, η Κομμούνα μοναδική και όπως όλα γεγονότα του είδους της, αυτή νικάει το χρόνο. Ο δεύτερος απ τους εν λόγω σταθμούς είναι ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ιστορία έχει δώσει την εκτίμησή της γι αυτόν, αυτονόητα με ανοιχτά πολλά από τα συναφή προβλήματα. Σε κάθε, όμως, περίπτωση η ανθρωπότητα μετά απ αυτόν έγινε διαφορετική. Το δίδυμο πόλεμος και ειρήνη τοποθετείται πλέον σ αυτόν τον νέο κόσμο, αλλάζοντας ταυτόχρονα και το ίδιο. Για τις αλλαγές αυτού του τελευταίου που αφορούν ειδικότερα τη συγκεκριμένη μελέτη, σημειώνονται συνοπτικά τα εξής: Σε ό,τι αφορά τον εν λόγω πόλεμο, ο χαρακτήρας του είναι ιμπεριαλιστικός, ο ίδιος ξέσπασε ως όξυνση των αντιθέσεων του μονοπωλιακού καπιταλισμού, πρωτίστως της δεσπόζουσας διιμπεριαλιστικής, υπήρξε σκληρός σε αντιστοιχία τόσο με την απόλυτη φύση του μονοπωλίου, όσο και με τη νεότερη πολεμική τεχνική, παγκόσμιος και ολοκληρωτικός, σύμφωνα με την ίδια φύση. Ο χαρακτήρας αυτός εκδηλώνεται στο εσωτερικό του συστήματος και στην ουσία του, την μέχρι εξάντλησης σύγκρουση των κυρίαρχων χωρών, ακριβέστερα των μονοπωλιακών αστικών τάξεων. Η σκληρότητά του ενίσχυσε περαιτέρω τις τάσεις ρεαλισμού για τον εκδημοκρατισμό και τον εξανθρωπισμό του που είχαν ήδη εκδηλωθεί, πράγμα που εκφράστηκε με την θέσπιση του Δικαίου του Πολέμου, τη μετονομασία των υπουργείων πολέμου σε υπουργεία άμυνας κ.ά. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του φαίνεται τόσο στην αναδιανομή της ομώνυμης αγοράς, στις ανακατατάξεις, δηλαδή, του αποικιακού συστήματος, όσο και στην κατανόηση της ανάγκης για αντίστοιχη διεύθυνση, πράγμα που επίσης εκδηλώθηκε με τη δημιουργία θεσμών, όπως η Κοινωνία των Εθνών. Η ολοκληρωτική, τέλος, πλευρά αυτού του πολέμου εκδηλώνεται στο ότι οι βασικές πραγματικότητες και οι αξίες του καπιταλιστικού συστήματος και όλης της ταξικής κοινωνίας οδηγούνται στα όριά τους. Τούτο συνδέεται με το κύριο και ιστορικά νόμιμο αποτέλεσμα του πολέμου αυτού, τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση (ΜΟΕ), με την οποία άρχισε η εγκαθίδρυση στην περιοχή του σλαβικού κόσμου με αφετηρία και πυρήνα τη Ρωσία και την ΕΣΣΔ στη συνέχεια του νέου κοινωνικού σχηματισμού, του σοσιαλισμού, στο πρόσωπο μιας χώρας. Η παγκόσμια κοινωνία διαμελίστηκε κι αρχίζει η απόσυρση του καπιταλισμού, εγκαινιάζεται η Σύγχρονη Εποχή (Σ.Ε.) με βασική πλέον αντίθεση, συστηματοποιό όλων των άλλων, εκείνη μεταξύ σοσιαλισμού και καπιταλισμού, στο δε κέντρο 54 της ίδιας έρχεται το ως άνω κοινωνικό υποκείμενο, η εργατική τάξη, δρώντας σε επίπεδο εξουσίας. Και σε ό,τι αφορά ειδικά το αντικείμενο της μελέτης, χάρη σ αυτό το κοινωνικό υποκείμενο, την εργατική τάξη, πραγματοποιείται η πρώτη και κορυφαία ποιοτική μεταγλώττιση της ειρήνης και από «διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων» αυτή γίνεται «ειρηνική συνύπαρξη» των δύο αντίθετων συστημάτων. Οροθετούνται, σε συνάρτηση με τον κρατούντα συσχετισμό των δυνάμεων, η δυνατότητα της 51 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ό.π., υποσ. 30, πηγή. 54 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 35.

17 17 αποτροπής κι ακόμα της εξάλειψης του πολέμου και αποκτούν ποιοτικό αντίκρισμα οι αξίες άνθρωπος, ειρήνη, ελευθερία, πατρίδα κ.ά. Αλλαγές αυτές νομοτελειακές, κοσμοϊστορικής φύσης, οι οποίες απαιτούσαν αντίστοιχη κατανόηση, η οποία όμως, στην αντίπερα όχθη αυτή απουσιάζει. Σ αυτήν, ο μεν πόλεμος διατηρεί τον χαρακτήρα του, παίρνοντας επιπρόσθετα και κύρια αντι-σοσιαλιστική κατεύθυνση, η δε ειρήνη είτε προβάλλει δημοκρατικά γνωρίσματα, όπως εκείνη του Μπρεστ Λιτόφκ 55, είτε καθίσταται παραδειγματική τιμωρία «του αποστάτη της τάξης του», με τυπική τη Συνθήκη των Βερσαλλιών 56. Έκφραση τούτων συνιστά η επέμβαση της «Δύσης», ο «προληπτικός» πόλεμος για να πνιγεί στη γένεσή του το νεαρό σοβιετικό καθεστώς 57, με έκδηλο το έλλειμμα κατανόησης απ την ίδια της φύσης του εγχειρήματος, το αδιέξοδο αυτού και η νομοτελειακή και αναπότρεπτη ήττα. Δεν εξελίχτηκαν, δηλαδή, τα πράγματα όπως τα ήθελε η Δύση, η ιδεαλιστική αντίληψη της εξέλιξης, κοντολογίς η προϊστορία, αλλά σύμφωνα με τους νόμους της ιστορίας, τους οποίους η αστική τάξη, αρνείται πάγια ν αναγνωρίσει. Οι νέες ως άνω αξίες ήρθαν στη ζωή ως κατακτήσεις της ανθρωπότητας, με συγκεκριμένη, όμως, ταυτότητα. Μήτρα τους είναι η ΜΟΕ, ενσωματώνουν αυτές την εμπειρία της Κομμούνας και της Επανάστασης του 1905, πραγματοποιούνται με το σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» 58, με βάση «το σωστό σύνθημα» 59 του αγώνα που κάνει την έκβασή του επιτυχή και τις ίδιες μη ανακλητές 60. Έτσι κινούνται αυτές έκτοτε στη νέα, τη Σ.Ε,. με πλαίσιο την ειρηνική συνύπαρξη, ενώ η «Δύση» παραμένει ασυμβίβαστη μαζί τους. Παρά την ήττα της στην πρώτη ανεπιτυχή της επέμβαση εναντίον της νεογέννητης σοσιαλιστικής δημοκρατίας της Ρωσίας, η «Δύση» ετοιμάζει ακατάπαυστα στη συνέχεια τη δεύτερη και μεγαλύτερη, οδεύοντας τώρα σε πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ, εγχείρημα τούτο δυσχερέστερο απ την πρώτη επέμβαση. Η τελευταία, η ΕΣΣΔ, έχει πλέον ξεπεράσει τις αρχικές αδυναμίες της σοσιαλιστικής δημοκρατίας και έχει αποκρούσει με επιτυχία την εντεινόμενη σφαιρική πίεση της Δύσης. Έχει ολοκληρώσει αυτή την σοσιαλιστική οικοδόμηση, επιβεβαιώνοντας το κύρος και την υπεροχή των αξιών του δικού της συστήματος, κατέστησε την αρχή της ειρηνικής συνύπαρξης θεμέλιο της εξωτερικής της πολιτικής και κανόνα της παγκόσμιας ζωής παρά την όποια μεσο-πολεμική διακύμανση αυτής, ανύψωσε το κύρος βασικών αρχών της πολιτικής φιλοσοφίας, όπως τη διαλεκτική μεταξύ δημοκρατίας και αυτοδιάθεσης, τον πολιτειακό θεσμό της ομοσπονδίας κ.ά. Στην παγκόσμια ζωή γίνεται όλο και πιο σαφές το σύστημα των μεγάλων αξιών και η διαλεκτική των στοιχείων του, ότι ο σοσιαλισμός είναι ανθρωπισμός, ότι αυτός γεννήθηκε και ταυτίζεται με την ειρήνη, ότι η ίδια η κοινωνική πρόοδος συμπίπτει στη Σ.Ε. μαζί του. Ενώ η Δύση αμφισβητεί επιστημονικά, φιλοσοφικά και κοσμοθεωρητικά το σοβιετικό σύστημα και θέτει τον φορέα του, την ΕΣΣΔ, υπό διαρκή πίεση με τα ποικίλα εμπάργκο-αποκλεισμούς, απειλώντας την με εξαφάνιση. Σημείο αιχμής αυτής της πίεσης αποτελεί ο Παγκόσμιος Πόλεμος. 55 «[ ] Δώσαμε ένα μέρος της περιουσίας μας για να σώσουμε την εξουσία μας [ ]» (ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 44). 56 Τη σκληρότητά της σε βάρος της Γερμανίας κατήγγειλαν τόσο ο Λένιν όσο και ο Κέινς. 57 Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ Ό.π., υποσ. 46, πηγή. 60 Ό.π., υποσ. 8, πηγή, τ. 4.

18 18 Ο τρίτος από τους ανωτέρω σταθμούς είναι ο τελευταίος, ο Πόλεμος, η πενταετής διάρκεια του οποίου έχει αντικειμενικά πολλές φάσεις, ξεχωριστές στιγμές και επιμέρους χώρες με τη δική τους συμμετοχή και συμβολή, διαφορετικές καταγραφές της ιστορίας του κ.ά. Στη δοσμένη, όμως, περίπτωση η επέτειος αφορά τη Μεγάλη Νίκη, την κορυφαία στιγμή του Πολέμου, η δε πρωτοβουλία οργάνωσής της ανήκει στη Ρωσία, την Κίνα και την Commonwealth Independed States (CIS), καθώς και τον ΟΗΕ. Τούτο, μαζί επιπρόσθετα με το ιδεολογικοποιημένο και πολιτικοποιημένο πεδίο της ιστορίας, την τρέχουσα «πολεμική» παγκόσμια συγκυρία, την γενική ευκολία υιοθεσίας της νίκης και την πάγια ορφάνια της ήττας κ.ά., προσδίδουν στην την επέτειο αυτή έντονη φόρτιση και υπαγορεύουν υψηλού βαθμού εγρήγορση. Απαιτείται, συγκεκριμένα, στάση απέναντι στα γεγονότα όμοια μ εκείνη που παραγγέλλει ο ιεροφάντης της Αναγέννησης λέγοντας ότι «[ ] στην είσοδο της επιστήμης όπως και στην είσοδο της Κόλασης, θα πρέπει ν αφήσεις κάθε υποψία, εδώ κάθε ποταπότητα θα πρέπει να πεθάνει [ ]» 61, για να αποτιμηθεί με ακρίβεια η Νίκη, να διακριθούν ο νικητής και ο ηττημένος και να θεμελιωθούν αξιόπιστα οι κοσμοθεωρητικές αξιολογήσεις των πραγμάτων. Προς την κατεύθυνση αυτή υπογραμμίζονται εδώ ανακεφαλαιωτικά ορισμένα ειδικής σημασίας ζητήματα, όπως: Πρώτον, με τη διάστασή του ως φαινόμενο της παλιάς κοινωνίας ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως και ο ομόλογός του Πρώτος, κινούνται μέσα στα επιτρεπτά, από ιστορική άποψη, όρια. Η πολιτική, δηλαδή, της οποίας ο πόλεμος είναι «προέκταση με άλλα μέσα» 62, διέθεται στην περίπτωση και των δύο τούτων εναλλακτικές λύσεις, το εύρος των οποίων εκτείνεται απ την αποτροπή τους έως την οδήγησή τους σε συγκεκριμένη κατεύθυνση. Μιλούν γι αυτό οι διακανονισμοί των εν λόγω πολέμων, πιο έκδηλα εκείνοι 63 στην περίπτωση του Δευτέρου, στη διάρκεια της προετοιμασίας αυτών, στην πορεία διεξαγωγής τους και την καταληκτική θεσμική τους ανακεφαλαίωση. Πολύ περισσότερο μιλάει για το ίδιο η τελική τους έκβαση, το γεγονός, δηλαδή, ότι αυτοί, μέσα στην ίδια την τραγωδία και τη φρίκη, λειτούργησαν όπως πάγια στην εν λόγω κοινωνία. Δεν ανέκοψαν, συγκεκριμένα, αυτοί την ιστορική πρόοδο και ακόμα οι ίδιοι την υποκίνησαν, φέροντάς την σε ποιοτικά νέο ιστορικό επίπεδο, με την γέννηση του σοσιαλισμού στο πρόσωπο μιας χώρας στην περίπτωση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και την μετατροπή του, στη συνέχεια, σε παγκόσμιο σύστημα χωρών στην περίπτωση του Δεύτερου. Δεύτερον, σε ό,τι αφορά την καπιταλιστική διάσταση του πολέμου, την ιμπεριαλιστική πιο συγκεκριμένα, αυτή ενσαρκώνει τα κύρια ποιοτικά στοιχεία 64 του μονοπωλίου, του πυρήνα του εν λόγω συστήματος, στο συγκεκριμένο στάδιο, ήτοι: Οι δύο βασικές ιδιότητες 65 του μονοπωλίου και της ομώνυμης αστικής τάξης, στις όποιες άλλες μεταγενέστερες εκδοχές τους, της σχέσης Αγγλίας-ΗΠΑ στη συγκεκριμένη περίπτωση, εκδηλώνονται με μια ορισμένη δομή, με την προτεραιότητα, δηλαδή, στο μονοπωλιακό έλεγχο, τη διαιώνιση της ασφάλειας. Απέναντι στη νέα κοινωνία, τον σοσιαλισμό που αμφισβητεί την παγκόσμια κυριαρχία της εν λόγω σχέσης ασκείται η ανώτατη βία, ο πόλεμος με άμεση 61 Dante Al. (2002), Η Θεία Κωμωδία - Η Κόλαση, Αθήνα, Gutenberg. 62 Ρήση-θέση του Κλαούζεβιτς 63 Ό.ε., υποσ. 67 και 97, 98, 132, Το μονοπωλιακό, δηλαδή, έλεγχο και το μονοπωλιακό υπερκέρδος. 65 Ό.π., υποσ. 64 και σε ό,τι αφορά την δεύτερη (ό.π., υποσ. 21).

19 19 συλλογική εξωτερική στρατιωτική επέμβαση 66. Απέναντι στα κύρια στο μεσοπόλεμο και εν δυνάμει εμπόδια-σύμβολα της παγκόσμιας κυριαρχίας της εν λόγω σχέσης, ασκείται απ την τελευταία ευθεία και βαθιά υπονόμευση, στη γεωοικονομική πλευρά προωθώντας, λόγου χάρη, την στερλίνα και κυρίως το δολάριο στη θέση 67 του χρυσού ως παγκόσμιο χρήμα, και την αντίστοιχη γεωπολιτική υπονομεύοντας και μη αναγνωρίζοντας ούτε την Κοινωνία των Εθνών. Τέλος, ενδοσυστημικά η αγγλοσαξονική σχέση βάζει σε πάγια καταστολή τις αντίπαλες δυνάμεις, απομακρύνοντας κάθε αντίσταση ή ανακοπή της παγκόσμια κυριαρχίας της, με τυπική τη μεταχείριση της Γερμανίας στη Συνθήκη των Βερσαλλιών 68. Οι δύο επίσης ως άνω ιδιότητες του μονοπωλίου, ο μονοπωλιακός έλεγχος και το μονοπωλιακό υπερκέρδος, όπως και οι εκδοχές τους, η γεωπολιτική και η γεωοικονομική, εγκλείουν, αναφορικά με τη νέα κοινωνία, το σοσιαλισμό, δύο γνωρίσματα, τη δομή με προτεραιότητα στον εν λόγω έλεγχο και τον προληπτικό 69 χαρακτήρα. Κορυφαίες πρακτικές του είδους αυτού συνιστούν για τη Δύση ως τις παραμονές του Πολέμου, στην μεν σφαίρα της γεωπολιτικής ο προληπτικός πόλεμος εναντίον της Κομμούνας, εκείνος εναντίον του νεογέννητου σοσιαλισμού στη Ρωσία, η κυοφορούμενη επίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ στη δεκαετία του 1930, στο δε γεωοικονομικό πεδίο τα ποικίλα εμπάργκο-αποκλεισμοί σε βάρος της ίδιας. Επιπλέον, η ιστορική εξέλιξη έφερε τη μονοπωλιακή αστική τάξη με τις ως άνω ιδιότητές της στο παγκόσμιο πεδίο, με την διιμπεριαλιστική αντίθεση, στις παραμονές του Πολέμου να δίνει προτεραιότητα στη βασική αντίθεση της Σ.Ε. Η αλλαγή αυτή με τη συγκεκριμένη προτεραιότητα, αντικειμενικό ιστορικό γεγονός τούτο από τη ΜΟΕ του 1917, γίνεται όλο και πιο αισθητή απ τις κύριες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και σε αντιστοιχία προωθούνται από μέρους τους νέοι γεωστρατηγικοί διακανονισμοί στον κόσμο, χωρίς φυσικά αυτοί να είναι απαλλαγμένοι απ την ιδεαλιστική αντίληψη, την επινόηση. Προωθείται απ τις εν λόγω δυνάμεις κοινή γεωστρατηγική γραμμή, σύμφωνα με την οποία η αναδιανομή των αγορών ανάμεσά τους, βασικά μεταξύ Αγγλίας, ΗΠΑ και Γερμανίας, να γίνει σε βάρος της ΕΣΣΔ, του σοσιαλισμού, με την εξαφάνιση αυτού, την επανατοποθέτηση της κυριαρχίας του καπιταλισμού στον κόσμο, και το ανάλλακτο 70 της δομής μεταξύ των εν λόγω δυνάμεων. Επιδίωξη, όμως, βουλησιαρχική, γιατί παραγνώριζε τόσο τη λειτουργία του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού και τις ανακατατάξεις που είχαν ήδη ωριμάσει στην εν λόγω δομή, όσο και τη φύση της βασικής αντίθεσης της Σ.Ε., με τον αναπότρεπτο και μη ανακλητό χαρακτήρα της. Παραγνώριζε ακόμα η γεωστρατηγική αυτή την υλική μεταβολή που είχε επέλθει στις δύο πλευρές της βασικής αντίθεσης της Σ.Ε., τον ιστορικό συμβιβασμό, συγκεκριμένα, του Νιου Ντίλ 71 στη γεωοικονομική και την βαθμιαία αναγνώριση 72 της ΕΣΣΔ στη γεωπολιτική, στο πλαίσιο της ειρηνικής συνύπαρξης, όσο και την ολοκλήρωση της εκβιομηχάνισης στην ΕΣΣΔ, της εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού σ αυτή και την ανακεφαλαίωση όλων τούτων στο πρώτο του είδους του σύνταγμα του 66 Ό.π., υποσ Αυτό επιτεύχθηκε το 1994 με την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). 68 Ό.π., υποσ Ό.π., υποσ. 3, πηγή, ό.ε., υποσ. 125, 448 κ.α. 70 Ό.π., υποσ Το γνωστό πρόγραμμα του Ρούσβελτ για την έξοδο απ τη γενική οικονομική κρίση του Οι ΗΠΑ επίσης αναγνώρισαν την ΕΣΣΔ το 1933.

20 Η παραγνώριση αυτή του βάρους του σοσιαλισμού, της ΕΣΣΔ, απέτρεψε την οικοδόμηση της ΑΑΣ 73 πριν την έναρξη του Πολέμου, ενώ η ίδια κατέστη και μπούμερανγκ για τη Δύση στην πορεία αυτού και την τελική του έκβαση. Τρίτον, αναφορικά, τέλος, με την εθνο-κρατική πλευρά του Πολέμου και στην περίπτωση της Δύσης, βρίσκουν έκφραση τα βασικά χαρακτηριστικά 74 του μονοπωλίου. Στη βάση αυτών εξηγούνται όλα εκείνα τα φαινόμενα που διακρίνουν την συμπεριφορά των αστικών κυβερνήσεων στις παραμονές του Πολέμου, όπως, η «ουδετερότητα» 75, ο κυνισμός 76, ο εξευμενισμός 77, η βία και οι «προκαταρτικοί» πόλεμοι 78 και κυρίως ο αντισοβιετισμός 79. Συμπεριφορά η οποία άλλαξε κατά ένα μέρος μόνο στην πορεία του Πολέμου, όπως επίσης και μετά την λήξη του, προσφεύγοντας, στην τελευταία περίπτωση, στην απολογητική και την περισσότερη ή λιγότερη υιοθεσία της Μεγάλης Νίκης. Τυπικές, για τη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι οι προπολεμικές διεργασίες του Μονάχου 80, συνολικά παρμένες. Στην περίπτωση, τέλος, του σοσιαλισμού, βρίσκουν έκφραση εκείνα τα στοιχεία που εισήγαγε στο παγκόσμιο σύστημα η βασική αντίθεση της Σ.Ε., ο συνεπής αγώνας για την αποτροπή του Πολέμου, πριν την έναρξη, η μετεξέλιξή του σε εμφύλιο δημοκρατικής ή σοσιαλιστικής κατεύθυνσης στην πορεία του, η στάση αρχής απέναντι στην ιμπεριαλιστική ειρήνη. Το τυπικό παράδειγμα εδώ συνιστούν η ΕΣΣΔ με την Τρίτη Διεθνή 81, το οποίο επίσης υπέστη μετάλλαξη στην πορεία του Πολέμου. Κοντολογίς, ο Πόλεμος, ως συνισταμένη των ως άνω τριών διαστάσεων και πολλών άλλων λιγότερο σημαντικών, ενόσω ήταν αποτρέψιμος δεν κατέστη δυνατό τούτο να γίνει. Διακρίνεται αυτός από όλους τους λοιπούς πολέμους, τους ιμπεριαλιστικούς και τους άλλους, ότι είναι πιο σύνθετος, με πλειάδα αιτίων, παραγόντων και λοιπών παραμέτρων, μεταξύ των οποίων, όμως, δεσπόζει ως κύριος στόχος και για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η επιδίωξη ανάκληση της αταξικής κοινωνίας, του υπαρκτού σοσιαλισμού στο πρόσωπο της ΕΣΣΔ. Σ αυτή την καθαρή ως προς το κύριο διμετωπική γιγάντια και παγκόσμια σύγκρουση βρίσκεται η μοναδικότητα του Πολέμου. Όπως δε έδειξαν τα αποτελέσματά του ως τη μέρα της Μεγάλης Νίκης 82, ο Πόλεμος κινούνταν, επίσης, μέσα στα ως άνω ιστορικά νόμιμα όρια. Με την υπογράμμιση, όμως, ότι πυρήνας της εν λόγω μοναδικότητας είναι ότι ο συγκεκριμένος Πόλεμος άγγιξε οριστικά και απόλυτα αυτά τα όρια, πράγμα που ισχύει και για τα βασικά του αποτελέσματα, αυτονόητα δε για τη Μεγάλη Νίκη. 3. Υποθήκες και παρακαταθήκες 73 Αυτή υπογράφτηκε, τελικά, στη Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης, 28/11-01/12/ Το ψεύδος, η απάτη, η ίντριγκα, η βία, οι φόνοι, ο πόλεμος, μαζί και ο πυρηνικός. 75 Ο Ιησουϊτισμός έγκειται στο ότι οι ΗΠΑ, λόγου χάρη, πουλούσαν εξίσου πρώτες ύλες στην Ιταλία που τις έκανε όπλα και στην Αιθιοπία που της ήταν άχρηστες. Ενδεικτικά (ό.π., υποσ. 49, πηγή). 76 Γνώρισμα της Αγγλίας (Τσάμπερλαιν-Τσόρτσιλ), πριν την έναρξη και στη διάρκεια του Πολέμου. 77 Το στοιχείο τούτο είναι χαρακτηριστικό για τη Γαλλία (κυβέρνηση Νταλαντιέ), αλλά όχι μόνο. 78 Τυπικές περιπτώσεις η κατάληψη της Αιθιοπίας από Ιταλία, η συνδρομή της Γερμανίας στον Φράγκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, επιθετικότητα της Ιαπωνίας στην Ανατολή κ.ά. 79 Αυτός είναι κοινός για όλη τη Δύση, συμπεριλαμβανόμενων και των αντι-χιτλερικών δυνάμεων. 80 Υπάρχουν δύο «Μόναχο» που αποσιωπούνται, της , όταν οι Αγγλία-Γαλλία παρέδωσαν ουσιαστικά την Τσεχοσλοβακία στους Ναζί και εκείνο του Δεκεμβρίου 1938, όταν η Αγγλία έδινε την ΕΣΣΔ στον Χίτλερ ενώ «έσωζε την Ευρώπη απ τον πόλεμο» [δήλωση Τσάμπερλαιν (ό.ε., υποσ. 116, πηγή)]. Για το τρίτο «Μόναχο» των Μολότοφ-Ρίμπερντοφ βλέπε (ό.ε., υποσ. 95, 444, 455). 81 Ιδρύθηκε το 1919, μετά ΜΟΕ, από τα Κομμουνιστικά κόμματα και διαλύθηκε το Δεν είχε γίνει χρήση της ατομικής βόμβας ως τις Βλέπε και ό.ε. υποσ. 86, 87.