The Frankfurt school and the criticism of modern society

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "The Frankfurt school and the criticism of modern society"

Transcript

1 σελ // 110 The Frankfurt school and the criticism of modern society Kostopoulos, A. George In this article we will describe the main points of criticism of the Frankfurt School in modern society, between the first and Second World War. We will refer to the first generation of theorists School (Horkheimer, Adorno, Marcuse) and present their critical theory. Then, we will analyze how, according to which capitalist society dominated by individuals. Department of Humanities, Field of European Studies, Hellenic Open University (HOU).

2 σελ // 111 Η σχολή της Φρανκφούρτης και η κριτική που ασκεί στη νεωτερική κοινωνία Κωστόπουλος, A. Γεώργιος Στο παρόν άρθρο θα περιγράψουμε τα κύρια σημεία της κριτικής που ασκεί η Σχολή της Φρανκφούρτης στη νεωτερική κοινωνία, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Θα αναφερθούμε στην πρώτη γενιά των θεωρητικών της Σχολής (Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Μαρκούζε) και θα παρουσιάσουμε την κριτική τους θεωρία. Στην συνέχεια, θα αναλύσουμε τους τρόπους, σύμφωνα με τους οποίους η καπιταλιστική κοινωνία ασκεί την κυριαρχία της επί των ατόμων. Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών // Τομέας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ).

3 σελ // 112 Εισαγωγή Κατά τη διάρκεια της μεσοπολεμικής περιόδου, οι θεωρητικοί της πρώτης γενιάς της Σχολής της Φρανκφούρτης θεμελιώνουν μια κριτική θεωρία έναντι της νεωτερικότητας, διαμορφώνοντας ένα νέο φιλοσοφικό και κοινωνικό πλαίσιο, μέσα από το οποίο αμφισβητούν την εργαλειακή ορθολογικότητα και τα θετικιστικά παραδείγματα, εστιάζοντας στην εσωτερικότητα και την υποκειμενικότητα. 1,2 Με απώτερο σκοπό την αναδιατύπωση του νεωτερικού προτάγματος περί ελευθερίας και αυτονομίας, οι θεωρητικοί της πρώτης γενιάς της Σχολής προβάλλουν την κυριαρχία της καπιταλιστικής κοινωνίας πάνω στα μέλη της. Η κυριαρχία αυτή αντικατοπτρίζεται από την μια, στην καθολική κυριαρχία του εργαλειακού Λόγου της τεχνολογίας και από την άλλη, στη σύγχρονη μαζική κουλτούρα, που αποτελεί προϊόν του μονοδιάστατου πολιτισμού και στηρίζεται στην πολιτιστική βιομηχανία, τον καταναλωτισμό, την ανύψωση της αγοράς, με σκοπό την επικράτηση της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων. 3,4,5 Η ανάδυση της κριτικής θεωρίας επιτεύχθηκε μέσα από το διάλογο και η παρουσία της υπήρξε τόσο διαλεκτική, όσο και η μέθοδος που θέλησε να εφαρμόσει για την πραγμάτωση των κοινωνικών φαινομένων. 6 Η Σχολή εργάστηκε, ακολουθώντας ένα κοινό θεωρητικό μοντέλο επηρεασμένο από την διαλεκτική φιλοσοφία του Hegel και του Marx. 7 Η μειοψηφία των στοχαστών αντιτασσόταν στον νέο καντιανισμό και στον λογικό εμπειρισμό της Σχολής της Βιέννης. Η Σχολή της Φρανκφούρτης εφαρμόζει τη διαλεκτική μέθοδο στα κοινωνικά φαινόμενα και επικεντρώνεται στην πρακτική δύναμη της κριτικής θεωρίας. Θέτει ως στόχο την απελευθέρωση του ανθρώπου τόσο από την καταπίεση, όσο και από την χειραγώγηση που ασκεί ο τεχνολογικός ορθολογισμός της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας και προτάσσει τον αποπροσανατολισμός της προς μια «συνένωση ελεύθερων ανθρώπων». 8,9 1. M. Jay, Η Διαλεκτική Φαντασία, μτφ: Φ. Τερζάκης, Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2009, σ. 40, A. Wellmer, Λόγος, Ουτοπία και η Διαλεκτική του Διαφωτισμού, μτφ. Γ. Λυκιαρδόπουλος, Αθήνα: Εκδόσεις Έρασμος, 1989, σ Β. Ιακώβου, (2010), «Η Κριτική Θεωρία και η Νεωτερικότητα», στο Σ. Κονιόρδος, (επιμ.), Κοινωνική Σκέψη και Νεωτερικότητα, Αθήνα, Gutenberg, σ Ν. Φωτόπουλος, «Από τον Μονοδιάστατο Άνθρωπο στην Αποκιοποίηση του Βιοκόσμου: Χέρμπερτ Μαρκούζε και Γιούργκεν Χάμπερμας απέναντι στη Νεωτερικότητα», στο Σ. Κονιόρδος (επιμ.), Κοινωνική Σκέψη και Νεωτερικότητα, Αθήνα: Gutenberg, 2010, σ I. Craib, Σύγχρονη Κοινωνική Θεωρία: Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας, μτφ., Μ. Τζιαντζή-Π. Λέκκας, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2000, σ M. Jay, ό.π., σ J. G. Finlayson, Χάμπερμας, μτφ. Γ. Κωστελέτος, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2006, σ. 1-11, σ Β. Ιακώβου, ό.π.. 9. M. Jay, ό.π., σ. 41.

4 σελ // 113 Κοινωνικές επιστήμες και φιλοσοφία με σημείο σύγκλισης την κριτική θεωρία Η κριτική θεωρία των στοχαστών της Σχολής της Φρανκφούρτης εστιάζει στον συνδυασμό αντιθέσεων ή διαφορών της κοινωνικής φιλοσοφίας και της έρευνας των επιμέρους κοινωνικών επιστημών, θέτοντας ως στόχο, την αναδιατύπωση παραδοσιακών φιλοσοφικών ζητημάτων. Προτάσσει τον εμπλουτισμό της μαρξιστικής ανάλυσης προκειμένου να αποφύγει τον οικονομικό ντετερμινισμό, διαμέσου μιας σύνδεσης με απόλυτη ακρίβεια του ιστορικού υλισμού με τη φροϋδική ψυχανάλυση. Επίσης, προκρίνει τη διαμόρφωση ενός εξειδικευμένου ερευνητικού προγράμματος, που σχετίζεται με την οικονομική ζωή και την ψυχική ανάπτυξη των ατόμων αλλά και των μεταβολών του πολιτισμικού πλαισίου. 10 Το μοντέλο της παραδοσιακής θεωρίας συγκροτείται από τον Χορκχάιμερ, με κεντρικό σημείο τη νεωτερική αντίληψη της ορθολογικής γνώσης, που αντλεί τις ρίζες της από τον Καρτέσιο. 11 Σύμφωνα με αυτήν, θεωρία σημαίνει το σύνολο των προτάσεων, που αναφέρονται σ ένα αντικείμενο και συνδέονται μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, ώστε μερικές απ αυτές να προκύπτουν οι υπόλοιπες. Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός των ανώτατων βασικών αρχών σε σχέση με τα συμπεράσματα, τόσο πληρέστερη είναι η θεωρία. 12 Ο Χόρκχάιμερ εστιάζει στο γεγονός, ότι η παραδοσιακή θεωρία εμφανίζει ένα έλλειμμα αναστοχασμού στο πάνω στο πλαίσιο συγκρότησης της έλλογης γνώσης. 13 Ο Γερμανός στοχαστής, εστίασε στην ιστορία της κοινωνικής φιλοσοφίας με σκοπό να θέσει την υπάρχουσα κατάστασή της σε μια προοπτική. 14 Με αφετηρία τη θεμελίωση της κοινωνικής θεωρίας στο άτομο, που διέπει τον γερμανικό κλασικό ιδεαλισμό, ανίχνευσε την πορεία της μέσα από την εγελιανή θυσία του ατόμου στο βωμό του κράτους, καθώς και την επακόλουθη κατάρρευση της πίστης σε μια αντικειμεινική ολότητα, την οποία εξέφρασε ο Σοπενχάουερ. 15 Έπειτα το ενδιαφέρον του στράφηκε σε πιο πρόσφατους θεωρητικούς της κοινωνίας, τους νεοκαντιανούς της Σχολής του Μάρμπουργκ, 16 και τους πρεσβευτές του κοινωνικού ολισμού, όπως ο Ότμαρ Σπαν, 17 οι οποίοι, όπως ισχυριζόταν είχαν όλοι προσπαθήσει να ξεπεράσουν την αίσθηση της απώλειας που συνόδευσε την κατάρρευση της κλασσικής σύνθεσης. 18 Ο Γερμανός κοινωνιολόγος αντιμετωπίζει την κοινωνική φιλοσοφία ως μια υλιστική θεωρία, που υποστηρίζεται από την εμπειρική εργασία αντικατοπτρίζοντας τους διεπιστημονικούς και συνθετικούς στόχους της έρευνας της Σχολής. Παραδειγματικά, να αναφέρουμε την χρήση των δημόσιων στατιστικών που συνδέεται με την κοινωνιολογική, ψυχολογική και οικονομική ερμηνεία των δεδομένων. 19 Οι στοχαστές της Σχολής επιτίθενται στην χαϊντεγκεριανή φαινομενολογία και στον λογικό θετικισμό, καθώς και των ρευμάτων του ανορθολογισμού, διότι πιστεύουν ότι παρέχουν αναληθείς απαντήσεις στα θεωρητικά και πρακτικά αδιέξοδα της εποχής. 20 Σκιαγραφώντας τις μαρξιστικές καταβολές της Σχολής, η κριτική θεώρηση επικεντρώνεται στη διαλεκτική σχέση δράσης και δομής και συγκεκριμένα στην αντίφαση που χαρακτηρίζει την εποχή. Αντίφαση, η οποία από την μια συνιστά προϊόν της ανθρώπινης δράσης και από την άλλη προσλαμβάνεται από τα άτομα ως εξωτερική 10. Β. Ιακώβου, ό.π., σ Ό.π Μ. Χορκχάιμερ, Το τέλος του Λόγου, μτφ. Στ. Ροζάνης, Αθήνα: Έρασμος, 1984, σ Β. Ιακώβου, ό.π., σ M. Jay, ό.π., σ Ό.π. 16. Ό.π. 17. Ό.π. 18. Ό.π. 19. Ό.π., σ Β. Ιακώβου, ό.π., σ. 303.

5 σελ // 114 δύναμη, γεγονός που προάγει τη συμπόρευση της κοινωνικής προ-διαμόρφωσης των γεγονότων με την έρευνα. 21,22 Εν τούτοις, η κριτική θεωρία στοχεύει σε μια γνώση άρρητα συνδεδεμένη με την πολιτική στάση και την αξιολογική κρίση, επικυρώνοντας τους στενούς δεσμούς ανάμεσα στην εικόνα του κόσμου ως έχει και ως όφειλε να έχει. 23 Με την αναδιατύπωση του νεωτερικού προτάγματος της αυτονομίας, η κριτική θεωρεία επικεντρώνει στο θέμα της ολικής αναμόρφωσης της κοινωνίας, που μπορεί να υλοποιηθεί στο συνειδητό επίπεδο. 24 Επίσης, η διαλεκτική σχέση δράσης και δομής επισύρει αμφιταλαντεύσεις μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας, που διαμορφώνει τον κοινωνικό κόσμο, και την ντετερμινιστική φύση των κοινωνικών δομών, συνδέοντας την κριτική θεωρία με μια διαρκή προσπάθεια εξισορρόπησης ανάμεσα σε αισιοδοξία και απαισιοδοξία. 25 Αναφορικά στο περιεχόμενο της κριτικής θεωρίας, πεδίο σύγκλισης αποτελεί ο κριτικός της χαρακτήρας που συμπορεύεται με την κατάδειξη της ανορθολογικότητας της νεωτερικής κοινωνίας. Η παραπάνω ανορθολογικότητα αποτελεί πεδίο εκμετάλλευσης, καταστροφής αλλά και καταπίεσης της ανθρώπινης φύσης. Επίσης, συνιστά στην επαναφορά των φυσικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου, πρωτίστως ως προς την δυνατότητα του, να επικοινωνεί με άλλους ανθρώπους μέσω της λογικής, καθώς και την συλλήβδην απόδειξη της ιστορικότητας της σύγχρονης κοινωνίας, με στόχο τη φθορά της ψευδαίσθησης μιας αμετάβλητης ύπαρξης, που λειτουργεί ξεχωριστά από την ανθρώπινη θέληση. Οι στοχαστές της Σχολής της Φρανκφούρτης φωτίζουν την αρνητική χροιά στην έννοια της ολότητας, ως έκφραση ενότητας του κόσμου και συνάμα της επίγνωσης γι αυτόν. Θεωρούν ότι οι ανατολικές αλλά δυτικές κοινωνίες συνιστούν ήδη ολότητες εφόσον διέπονται από έναν εσωτερικό ολοκληρωτισμό που απομακρύνει οποιαδήποτε μορφή αντίστασης. 26 Στην υπόσταση της κυριαρχικής έννοιας της καπιταλιστικής κοινωνίας επί των μελών της και συγκεκριμένα στις επιβλητικές μορφές εξαπάτησης αλλά και χειραγώγησης, προκείμενου να διασφαλιστεί η διαχρονικότητα του καπιταλιστικού συστήματος, καθρεφτίζεται η απαισιοδοξία. Οι Αντόρνο, Χορκχάιμερ και Μαρκούζε εστιάζουν στην κυριαρχία καθώς διαφαίνεται στα επίπεδα του εργαλειακού Λόγου, της πολιτιστικής βιομηχανίας, της μαζικής κουλτούρας καθώς και στη διάπλαση ενός συγκεκριμένου τύπου προσωπικότητας που επιζητά την κυριαρχία, 27 δηλαδή στον εξαναγκασμό κάποιου από κάποιον άλλον να πράξει κάτι παρά την θέληση του. 21. Ό.π., σ I.Craib, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ Β. Ιακώβου, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ Ό.π., σ

6 σελ // 115 Νεωτερική κοινωνία και κυριαρχία του εργαλειακού Λόγου Η σύγχρονη ιστορία είναι ταυτισμένη με τον εργαλειακό Λόγο, που κυριαρχεί σε όλο το φάσμα της ζωής, σύμφωνα με τους στοχαστές της Σχολής. 28 Ειδικότερα, η έννοια εργαλειακός καταδεικνύει τον τρόπο θέασης του κόσμου καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης της θεωρητικής γνώσης. Συνεπώς, ο εργαλειακός Λόγος προλογίζει μια θεμελιώδη διάκριση μεταξύ της «αντικειμενικής πραγματικότητας και της υποκειμενικής κρίσης, στο γεγονός και στην αξία, στα μέσα και τους σκοπούς». 29 Σύμφωνα με τα παραπάνω η επιστήμη δύναται να παρέχει τις γνώσεις της, για παράδειγμα για την κατασκευή ηλεκτροδίων χωρίς να προσμετρά αν θα γίνει χρήση τους για ειρηνικούς σκοπούς ή βασανιστήρια. 30 Οι στοχαστές της Σχολής της Φρανκφούρτης προκρίνουν την άποψη, ότι η κοινωνία δεν προσλαμβάνεται ως περιβάλλον προστασίας του ατόμου, παρά ως αντικείμενο εκμετάλλευσης και χώρος προώθησης ατομικών φιλοδοξιών. Το ίδιο το υποκείμενο δεν θεωρείται προσωπική οντότητα, που διαπνέεται από δικαιώματα και υποχρεώσεις, παρά λαμβάνεται ως φορέας ικανοτήτων και προσόντων, διαθέσιμων προς εκμετάλλευση. 31 Επομένως, ενώ ο Διαφωτισμός δημιούργησε τη νεωτερικότητα, την ίδια στιγμή αναιρούνται τα προτάγματα της Λογοκεντρικής εποχής, δηλαδή το εγχείρημα να εγκαθιδρυθεί ο Λόγος ως πολιτικοκοινωνικό πρόγραμμα περί χειραφέτησης του ατόμου και απαλλαγής του από το φόβο και τις προκαταλήψεις. 32,33 Οι θεωρητικοί της Σχολής, Αντόρνο και Χορκχάιμερ, υπογραμμίζουν ότι στην εγγενή αντιφατικότητα του Διαφωτισμού, ο Λόγος, ενώ συμβαδίζει με την πρόοδο και την ανάπτυξη, συνδέεται άμεσα με την υπολογιστική σκέψη και την αυτοσυντήρηση, με αποτέλεσμα να καθίσταται εργαλείο χειραγώγησης και κυριαρχίας. Κατόπιν, η κοινωνία υποτάσσεται σε μια καταστροφική συμπόρευση με την εξουσία, η οποία βασίζεται στην μη ισχυρή θέση των ατόμων έναντι της κοινωνίας και της φύσης, επιβεβαιώνοντας ότι η αυτονομία του υποκειμένου συνιστά μια αυταπάτη. 34,35 Η παραπάνω αποδοχή της κοινωνίας, χωρίς κρίση, η οποία δεν λογίζεται ως προϊόν των ανθρώπινων ενεργειών, παρά ως μια εξωτερική πραγματικότητα, καθοδηγούμενη από αρχές ανεξάρτητες από την ατομική επιθυμία, συνιστά έκφραση του εργαλειακού Λόγου. 36 Με τον ίδιο τρόπο, ο Μαρκούζε, φωτίζει την αντιφατική και καταπιεστική καπιταλιστική κοινωνία. Τα ερμηνευτικά εργαλεία που χρησιμοποιεί είναι οι αρχές της φροϋδικής θεωρίας περί πλεονάζουσας απώθησης, δηλαδή οι περιορισμοί που επιβάλλονται από την κοινωνική κυριαρχία, 37 και απόδοσης, η κυριαρχούσα ιστορική μορφή της αρχής της πραγματικότητας, 38 προκειμένου να καταλήξει ότι ο τεχνολογικός ορθολογισμός διαμορφώνει έναν ολοκληρωτικό κόσμο. 39 Αυτή η διαμόρφωση οδηγεί κατεπέκταση στην αποξένωση του ανθρώπινου υποκειμένου και την ιδεολογική κυριαρχία του θετικισμού, που γαλουχεί μια ψευδή συνείδηση, παραμερίζοντας τις όποιες αντιστάσεις των ατόμων. Υπό αυτές τις συνθήκες, η τεχνολογία δρα ως απρόσωπος 28. Ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ Β. Ιακώβου, ό.π., σ Ν. Φωτόπουλος, ό.π., σ Ζ.-Μ. Βενσάν, Η σχολή της Φρανκφούρτης και η κριτική θεωρία, μτφ. Κ. Παπαγιώργης, Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος, 1978, σ Μ. Χορκχάιμερ, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ Χ. Μαρκουζέ, Έρως και Πολιτισμός, μτφ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα: Κάλβος, 1981, σ Ό.π., σ Ν. Φωτόπουλος, ό.π., σ. 327.

7 σελ // 116 μηχανισμός που καταπιέζει στον υπερθετικό βαθμό τα ανθρώπινα ένστικτα, ώστε να καταργείται η πρωταρχική σημασία του Λόγου. 40 Κατά την ύστερη φάση της, η Σχολή της Φρανκφούρτης, έχοντας ως γνώμονα την ολοκληρωτική κυριαρχία του εργαλειακού Λόγου, ασκεί κριτική στον μαρξισμό για την άκριτη αποδοχή της εργαλειοποιημένης θεώρησης της φύσης αλλά και των θετικών επιστημών της κοινωνίας. Επίσης, οι θεωρητικοί της Σχολής ασκούν κριτική στα σοσιαλιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης, ως παράγωγες εκδηλώσεις του εργαλειακού Λόγου, ταυτόσημες με τις δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες. Στον αντίποδα του εργαλειακού Λόγου που εξομοιώνει την εξουσία με την γνώση και την κυριαρχία, οι στοχαστές της Σχολής προκρίνουν την κριτική θεωρία, ως εναλλακτική μορφή γνώσης, υπογραμμίζοντας την ιστορικότητα της σύγχρονης κοινωνίας. 41 Φέρνοντας στο προσκήνιο μια αρνητική διαλεκτική της προόδου οι Αντόρνο και Χορκχάιμερ, απομακρύνονται από τη θεώρηση του Μάξ Βέμπερ. Πρεσβεύουν ότι η λογική της εξέλιξης των νεωτερικών κοινωνιών, της διαδικασίας εξορθολογιμού της βεμπεριανής σύλληψης, κατευθύνει στην εγκαθίδρυση ενός κλειστού συστήματος εργαλειακής καταπίεσης και λογικής, που προτάσσει τον διαχωρισμό της προόδου από την μελλοντική δυνατότητα επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, καθώς και την απόρριψη κάθε ολοκληρωτισμού. 42,43 Οι θεωρητικοί της Σχολής της Φρανκφούρτης προτάσσουν τη δυνατότητα μιας έλλογης οργάνωσης της κοινωνίας, που συνδέεται με την πρόσληψη του Λόγου, ως προσαρμογή του «καθολικού» και του «μερικού», προκειμένου να αποτρέπεται η θυσία του «μερικού» και οι ιδέες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αλήθειας να συνάδουν με την επιθυμία του ατόμου για ευτυχία. 44 Αναλυτικότερα, εφόσον η ελευθερία είναι συνώνυμη με την πραγμάτωση της ορθολογικότητας, «στην ολοκληρωμένη μορφή τους αυτά τα δύο, ευτυχία και λόγος, συμπίπτουν». 45 Ο Μαρκούζε υπογραμμίζει ότι η αλλοτρίωση του ατόμου στη νεωτερικότητα δεν προσλαμβάνει μόνιμο χαρακτήρα, καθώς η κοινωνία γεννά, ως αποτέλεσμα του ίδιου της του μηχανισμού, αντίθετες δυνάμεις που συγκλίνουν προς την αμφισβήτηση και την άρνησή της, εφόσον δεν έχουν ενταχθεί στον μηχανισμό της παραγωγής και της κατανάλωσης. 46 Ενώ η εργατική τάξη αδυνατεί να ηγηθεί της κοινωνικής ανατροπής, εφόσον έχει ενταχθεί στο σύστημα, άλλες κοινωνικές ομάδες όπως οι φοιτητές, οι διανοούμενοι, μειονότητες ή ακόμη και χώρες του Τρίτου κόσμου έχουν την δυνατότητα να παρακινήσουν τις υπόλοιπες. Να σημειωθεί ότι ο αυξημένος παραγόμενος πλούτος, στον καπιταλισμό, δεν συγκρούεται με την ατομική ιδιοκτησία παρά την ενισχύει. Το ζήτημα της αξιοποίησης του πλούτου σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους αντί της διάθεσης του σε στρατιωτικού τύπου δαπάνες, αποτελεί σύμφωνα με τον Μαρκούζε, ένα χαρακτηριστικό αντίφασης ενώ θα μπορούσε να συνιστά 47 ερέθισμα αντίστασης και αφύπνισης της κοινωνίας. 40. Ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ Craib I., ό.π., σ A. Wellmer, ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ H. Marcuse, Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, μτφ. Μπ. Λυκούδης, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1971, σ I. Craib, ό.π., σ

8 σελ // 117 Κυριαρχία της πολιτιστικής βιομηχανίας και η διαμόρφωση της μαζικής κουλτούρας Στη νεωτερικότητα επισημαίνεται, από τους θεωρητικούς της Σχολής, η κυριαρχία μιας μονοδιάστατης κουλτούρας, η οποία γεννιέται και αναπτύσσεται, τόσο μέσω της πολιτιστικής βιομηχανίας, όσο και μέσω ενός θεσμικού Λόγου, που βασίζεται στον τυπικό ορθολογισμό και στην αρχή της αποδοτικότητας. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία ενός κοινωνικά καθορισμένου τρόπου ζωής, που διαιωνίζει την κυρίαρχη τάξη πραγμάτων, διαδραματίζουν οι διαφημίσεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο καταναλωτισμός και η μαζική διασκέδαση. Υπό αυτό το πρίσμα, η κουλτούρα καθίσταται μαζική χάνοντας την αυτονομία της, εφόσον δεν λειτουργεί ως πεδίο αμφισβήτησης και ελεύθερης δημιουργίας. Παράλληλα, η συλλογική ανάγκη για επιστημονική αναζήτηση, κοινωνικό αναστοχασμό και ανάδειξη των ανθρώπινων δυνατοτήτων μετριάζεται. Οι Αντόρνο και Χορκχάιμερ χρησιμοποιούν τον όρο «πολιτιστική βιομηχανία», 48 εξαιτίας των αντιλαϊκιστικών εκφάνσεών του, καθώς όπως υπογραμμίζουν ο όρος «μαζική κουλτούρα» 49 δεν αντικατοπτρίζει το σύνολο της κοινωνίας, εφόσον η μονοδιάστατη φύση της κουλτούρας έχει εξαλείψει τις επιμέρους εκφάνσεις της. 50 Σύμφωνα με τον Μαρκούζε, η εργαλειοποίηση του Λόγου και η υπαγωγή του στη λειτουργία και τους σκοπούς της αγοράς, οδηγούν στην απανθρωποποίηση του ανθρώπου, στην εξαφάνιση κάθε ίχνους δημιουργικής αναζήτησης, στην αναγωγή της μονοδιάστατης όψης της ζωής, ως της πλεόν νόμιμης και της απόλυτα φυσιολογικής οδού επιβίωσης. 51 Οι στοχαστές της Σχολής, τονίζουν ότι ο πολιτισμός αποτελεί το βασικό μέσο κοινωνικής ενσωμάτωσης του ατόμου, καθώς μορφοποιεί τους τρόπους πρόσληψης του κόσμου. 52 Ανατρέχοντας στην πρώιμη φάση του καπιταλισμού επισημαίνουν ότι τα έργα τέχνης, με την τελειότητα και την ισορροπία της μορφής τους, διαπνέουν ένα εναλλακτικό όραμα απέναντι στην υπάρχουσα πραγματικότητα, καλλιεργώντας το κριτικό πνεύμα. Σύμφωνα με τον Αντόρνο, η τέχνη πρέπει να επεμβαίνει ενεργητικά στη συνείδηση μέσω των δικών της μορφών, χωρίς να παίρνει οδηγίες από την παθητική, μονόπλευρη τοποθέτηση της συνείδησης των χρηστών της, συμπεριλαμβανομένου και του προλεταριάτου. 53 Συνακόλουθα, θεωρεί ότι η τέχνη αποτελεί μια εν δυνάμει διαμαρτυρία του ανθρώπου ενάντια στους καταπιεστικούς θεσμούς, υπογραμμίζοντας τις πολιτικές διαστάσεις της αισθητικής επιρροής. 54 Ενδεικτικό παράδειγμα συνιστούν οι συνθέσεις Μπετόβεν και Μότσαρτ, που αποτυπώνουν την ιδιαίτερη καλλιτεχνική κριτική, καθρεπτίζοντας έναν κόσμο αρμονικό, σε αντίθεση με τη θλίψη και την ανασφάλεια της πραγματικότητας. Παρά το γεγονός ότι η κριτική λειτουργία της τέχνης προσανατολίζει την κοινωνία προς την αμφισβήτηση και τον προβληματισμό, παγιδεύεται στις σύγχρονες «ολοκληρωτικές» κοινωνίες. Οι τελευταίες αυτοπροβάλλονται ως την ενσάρκωση του ιδεώδους της αρμονίας, χρησιμοποιώντας την μουσική του Μότσαρτ στην κτηνοτροφία και του Μπετόβεν στους εθνικούς ύμνους ρατσιστικών καθεστώτων, με αποτέλεσμα η βιομηχανία του μαζικού πολιτισμού να παραγκωνίζει τη σύγχρονη τέχνη. 55 Σύμφωνα με τον Μαρκούζε, η σύγχρονη πολιτιστική βιομηχανία διαμορφώνει ψευδείς ή πλαστές ανάγκες. Η έννοια της πλαστής ανάγκης, εμπεριέχει τον κίνδυνο αμφισβήτησης 48. M. Jay, ό.π., σ Ό.π Ό.π Ν. Φωτόπουλος, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ T. Adorno, (1965), Engagement, στο Schriften 11, Suhrkamp, Frankfurt am Main, M. Jay, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ

9 σελ // 118 προσωπικών αναγκών και προτιμήσεων, η έννοια της ψευδούς ανάγκης αποτελεί οργανικό τμήμα της κριτικής θεωρίας, εφόσον αντιδιαστέλλεται με την έννοια της πραγματικής ανάγκης, που απορρέει από τις ορθολογικές δυνάμεις των ατόμων και εκφράζει τη δημιουργική τους ικανότητα. 56 Κατά τον Αντόρνο, στο νεωτερικό πλαίσιο, που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες, δημιουργώντας ένα αίσθημα ανασφάλειας, ο μαζικός πολιτισμός δραστηριοποιείται για να δημιουργήσει υποκατάστατα, τα οποία παρέχουν μια ψευδή, αλλά αποτελεσματική αίσθηση ασφάλειας. Αυτό κατορθώνεται μέσω της τυποποίησης των πολιτιστικών προϊόντων, καθώς μερικές εκφάνσεις της μαζικής κουλτούρας, αναδεικνύουν μια αίσθηση οικειότητας, ασφάλειας αλλά και μοναδικότητας, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση των επιλογών στο άτομο. Συμπληρωματικά, η ψευδαίσθηση ασφάλειας κατορθώνεται με την καλλιέργεια της πλαστής εντύπωσης ότι το άτομο διαθέτει τον έλεγχο της ζωής του, που επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, όπως μέσω της αστρολογίας η οποία περιβεβλημένη με τον μανδύα του κύρους της επιστήμης, λειτουργεί κατευναστικά παρέχοντας ευοίωνες προβλέψεις, αλλά και μια πλαστή επιβεβαίωση της δημιουργικότητας, της σπουδαιότητας και της αισιοδοξίας του αποδέκτη. 57 Ο Χορκχάιμερ αναφέρει ότι στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας, όπου το καθήκον έναντι στο κοινωνικό σύνολο έχει εξασθενίσει σε μεγάλο βαθμό την προσωπική ικανοποίηση, η εφεύρεση μαζικών διασκεδάσεων λειτουργεί αντισταθμιστικά στην κατάπνιξη της προσωπικής ευτυχίας, εκτονώνοντας την δυσφορία. 58 Η καπιταλιστική κυριαρχία, σύμφωνα με τους θεωρητικούς της Σχολής, διεισδύει και στη δομή της προσωπικότητας του νεωτερικού υποκειμένου, το οποίο και την αποδέχεται και την επιζητά. 59 Ο Μαρκούζε, σύμφωνα με τις αρχές της φροϋδικής θεωρίας περί σεξουαλικότητας, θεωρεί ότι η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας προϋποθέτει εν μέρει την απώθηση και την καταπίεση, όπως για τον ψυχίατρο Φρόυντ ο πολιτισμός συναρτάται από την απώθηση των ανθρώπινων ενστίκτων, προκαλώντας τη δυστυχία στους ανθρώπους και την ανάγκη διοχέτευσης της δημιουργικότητας σε άλλους τομείς. Σύμφωνα με τα παραπάνω, υποστηρίζει ότι σε αντίθεση με τα σπερματικά στάδια του καπιταλισμού, όπου τα επίπεδα απώθησης και καταπίεσης παραμένουν υψηλά, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανθρώπινη διοχέτευση της ενεργητικότητας στην εργασία και η επανεπένδυση του κέρδους στην παραγωγή, στον ώριμο καπιταλισμό, με την τεράστια ανάπτυξη παραγωγικών δυνάμεων δεν απαιτούνται πλέον υψηλά επίπεδα απώθησης και καταπίεσης. Άλλωστε, στον ώριμο καπιταλισμό, με την ραγδαία ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, δεν απαιτούνται πλέον υψηλά επίπεδα καταπίεσης και απώθησης. Η «πλεονάζουσα απώθηση» 60 επιφέρει προστριβές, οι οποίες είναι δυνατό να αξιοποιηθούν στην προσπάθεια για κοινωνική αλλαγή, την «απεργαλειοποίηση» 61 της κοινωνίας, προκείμενου ο σύγχρονος άνθρωπος να αντιλαμβάνεται τον κόσμο, έχοντας ως κριτήρια, την ικανοποίηση και την απόλαυση, αποκλείοντας τις πρακτικές και εργαλειακές του ανάγκες. 62 Ο Μαρκούζε αναφορικά στην κοινωνική αποστολή της τέχνης, ταυτίζει την ορμή της τέχνης με πρωτοποριακή δύναμη απέναντι στον κοινωνικό μετασχηματισμό. Προβάλλει το όραμα μιας διαφορετικής κοινωνικής πραγματικότητας, όπου η «νέα αισθητικότητα». 63 θα συνιστά έκφραση της επιβολής των ενστίκτων της ζωής στην αποξένωση και την επιθετικότητα Ό.π., σ Ό.π., σ M. Jay, ό.π., σ I. Craib, ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π. 62. Ό.π., σ Ν. Φωτόπουλος, ό.π., σ Ό.π., σ

10 σελ // 119 Συμπέρασμα Καταλήγοντας, η Σχολή της Φρανκφούρτης, εισάγει μια κριτική θεωρία έναντι της νεωτερικότητας που αποκτά ένα νέο πολιτικό και φιλοσοφικό περίγραμμα. Μέσα από την θεώρηση των Χορκχάιμερ, Αντόρνο και Μαρκούζε προχωρούν στην αναμόρφωση του παραδοσιακού μαρξισμού, μέσω της απόπειρας αναδιατύπωσης του Λογοκεντρικού προτάγματος περί χειραφέτησης του ατόμου και μέσω της απομάκρυνσης από τον θετικισμό. Επικεντρώνονται στους τρόπους με τους οποίους το καπιταλιστικό σύστημα επιβάλλει την κυριαρχία του στο άτομο, προκειμένου να θωρακίσει την αναπαραγωγή του, πρωτίστως μέσω του εργαλειακού Λόγου της τεχνολογίας που αναδύει έναν ολοκληρωτικό κόσμο καταπίεσης και εκμετάλλευσης. Επίσης, στην εμφάνιση πολιτιστικής βιομηχανίας που καθυποτάσσει την κοινωνία σε μια μαζική κουλτούρα, καθώς και την γαλούχηση ενός τύπου προσωπικότητας, που αποδέχεται και αποζήτα αυτήν την κυριαρχία. Η Σχολή της Φρανκφούρτης προκρίνει τον μετασχηματισμό της κοινωνίας με σκοπό την απελευθέρωση και αυτονόμηση του ανθρώπινου υποκειμένου. Η απαισιόδοξη πλευρά των θεωρητικών της Σχολής, ανατάσσεται από την αισιόδοξη οπτική του Μαρκούζε που εντοπίζει ως κινητήρια δύναμη το ενδεχόμενο ριζοσπαστικού μετασχηματισμού, τους φοιτητές, τους διανοούμενους, αλλά και την επικράτηση μιας «νέας αισθητικότητας» ως έκφραση της επιβολής των ανθρώπινων επιθυμιών επί της χειραγώγησης.

11 σελ // 120 Βιβλιογραφία

12 σελ // 121 Ιακώβου, Β «Η Κριτική Θεωρία και η Νεωτερικότητα», στο Σ. Κονιόρδος, (επιμ.), Κοινωνική Σκέψη και Νεωτερικότητα, Αθήνα, Gutenberg. Ν. Φωτόπουλος, (2010), «Από τον Μονοδιάστατο Άνθρωπο στην Αποκιοποίηση του Βιοκόσμου:Χέρμπερτ Μαρκούζε και Γιούργκεν Χάμπερμας απέναντι στη Νεωτερικότητα», στο Κονιόρδος (επιμ.), Κοινωνική Σκέψη και Νεωτερικότητα, Αθήνα, Gutenberg Adorno, T. 1965, Engagement, στο Schriften 11, Suhrkamp, Frankfurt am Main, 1974 Βενσάν, Ζ. Μ. 1978, Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η Κριτική Θεωρία, μτφ. Κ. Παπαγιώργης, Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος. Craib, I Σύγχρονη Κοινωνική Θεωρία: Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας, μτφ., Μ. Τζιαντζή-Π. Λέκκας, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Finlayson, J. G Χάμπερμας, μτφ. Γεώργιος Κωστελέτος, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Jay, M Η Διαλεκτική Φαντασία, μτφ. Φ. Τερζάκης. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Marcuse, H Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, μτφ. Μπ. Λυκούδης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Wellmer, A Λόγος, Ουτοπία και η Διαλεκτική του Διαφωτισμού, Γ. Λυκιαρδόπουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Έρασμος. Χορκχάιμερ, Μ. 1984, Το τέλος του Λόγου, μτφ. Στ. Ροζάνης. Αθήνα: Εκδόσεις Έρασμος.

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 8: Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η Κριτική Θεωρία Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 6: Η κουλτούρα στην κοινωνιολογική θεωρία Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 2: Κοινωνιολογία - πολιτισμός - κουλτούρα. Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 7: Τέχνη -κουλτούρα - κριτική θεωρία Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150 Παιδαγωγικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η Νεωτερικότητα

Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η Νεωτερικότητα Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η Νεωτερικότητα Βίκυ Ιακώβου Εισαγωγή Ένας από τους άρρηκτα συνυφασµένους µε τη νεωτερικότητα όρους είναι αυτός της «κριτικής». Για τον Καντ, ο δρόµος της κριτικής ήταν ο µόνος

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 3: Η εθνολογική θεώρηση Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150 Παιδαγωγικό Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ. www.proodos.gr

ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ. www.proodos.gr ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΠΡΟΟΔΟΣ» ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ www.proodos.gr 1 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014 «Ελεύθερος χρόνος και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 2 Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2012-2013 ΘΕΜΑ: «Να συγκρίνετε τις απόψεις του Βέμπερ με αυτές του Μάρξ σχετικά με την ηθική της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ 1.2.1 1)α)Σε ποιους, ας τους πούμε κλάδους, διαιρούσε ο Αριστοτέλης τη Φιλοσοφία (6 μονάδες); β)ποιο ήταν το περιεχόμενο κάθε κλάδου από αυτούς; β)ποιος από αυτούς ασχολούνταν, έστω και έμμεσα, με την

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες και υλικό του μαθήματος είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα eclass.uth.gr

Πληροφορίες και υλικό του μαθήματος είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα eclass.uth.gr Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κωδικός μαθήματος: SEAB109 (3Ω/Υ) Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο σπουδών: 3o και 4 ο Μονάδες ECTS: 6 Διδάσκων: Γιάννης Πεχτελίδης e mail: pechtelidis@uth.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ β. φιλιας, μ. κουρουκλη γ. ρουσσης, κ. κασιματη λ. μουσουρου, α. παπαριζος ε. χατζηκωνσταντη μ. πετρονωτη, γ. βαρσος φ. τσαλικογλου-κωστοπουλου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Καρλ Πολάνυι. Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη

Καρλ Πολάνυι. Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη Καρλ Πολάνυι Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη Καρλ Πολάνυι (1886-1964) Καρλ Πολάνυι Ούγγρος διανοητής νομάδας εβραϊκής καταγωγής με έντονη πνευματική και πολιτική δράση, θεμελιωτής του κλάδου της

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτιστική και Δημιουργική Βιομηχανία

Πολιτιστική και Δημιουργική Βιομηχανία Πολιτιστική και Δημιουργική Βιομηχανία Πολιτιστικές βιομηχανίες, ως όρος εισάγεται στις αρχές του εικοστού αιώνα, Αρχικά εμφανίστηκε από τους Μαξ Χορκ-χάιμερ και Τίοντορ Αντόρνο (Μax Horkheimer, Theodor

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων Ενότητα 5: Η Έννοια της Κριτικής Συνειδητοποίησης Γιώργος Κ. Ζαρίφης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛ201 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 1 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου.

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Επιβλέπων Καθηγητής: Ε. Μαυρικάκης Ομάδα Έ Χαριτάκη Χαρά Ξενάκη Μαρία Παπαδημητράκη Αρετή Πετράκη Κατερίνα Πιτσικάκη Σοφία Ο ρόλος και

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΥ 2015) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Α1. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη σπουδαιότητα των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης. Αρχικά τονίζει πως

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Η οικολογική ηθική ως μέρος της απελευθερωτικής ηθικής και το ζήτημα της θεμελίωσης. Η συμβολή ορισμένων Ελλήνων: Καστοριάδης, Τερζάκης, Φωτόπουλος.

Η οικολογική ηθική ως μέρος της απελευθερωτικής ηθικής και το ζήτημα της θεμελίωσης. Η συμβολή ορισμένων Ελλήνων: Καστοριάδης, Τερζάκης, Φωτόπουλος. Η οικολογική ηθική ως μέρος της απελευθερωτικής ηθικής και το ζήτημα της θεμελίωσης. Η συμβολή ορισμένων Ελλήνων: Καστοριάδης, Τερζάκης, Φωτόπουλος. Γ. Μπλιώνης Κύκλος συζητήσεων για την Περιβαλλοντική

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Πολιτικού Λόγου

Ανάλυση Πολιτικού Λόγου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9η: Ο λόγος της Πολιτικής Οικολογίας 2 Γιάννης Σταυρακάκης, Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Διαφωτισμός και Επανάσταση. 3 ο μάθημα

Διαφωτισμός και Επανάσταση. 3 ο μάθημα Διαφωτισμός και Επανάσταση 3 ο μάθημα 24.10.2018 Διαφωτισμός Τι πρεσβεύουν οι Διαφωτιστές; 1. τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, 2. αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης (στους πολιτικοκοινωνικούς

Διαβάστε περισσότερα

Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική*

Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική* 2 Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική* Πιστεύω, σ αυτό είμαστε όλοι σύμφωνοι, ότι ο προσδιορισμός του περιεχομένου της παρούσης ιστορικής περιόδου και, ειδικά, η ανάπτυξη του ύστερου καπιταλισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΟ ΓΙΛΕΚΟ ΕΚΑΝΕ ΤΟΝ ΓΥΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Βόλφγκανγκ Κορν

ΠΩΣ ΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΟ ΓΙΛΕΚΟ ΕΚΑΝΕ ΤΟΝ ΓΥΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Βόλφγκανγκ Κορν ΠΩΣ ΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΟ ΓΙΛΕΚΟ ΕΚΑΝΕ ΤΟΝ ΓΥΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Βόλφγκανγκ Κορν Β Ομάδα 1. Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας, μετά από αρκετές αναφορές στις αρνητικές όψεις της παγκοσμιοποίησης, καταλήγει στη διαπίστωση

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ.

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Ατομική Ψυχολογία Alfred Adler Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Μαλικιώση- Λοΐζου Ατομική Ψυχολογία Τονίζει τη μοναδικότητα της προσωπικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας. Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου

Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας. Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου Βασικές Θεωρίες Αστικής Κοινωνιολογίας Σημειώσεις της Μαρίας Βασιλείου Ηπόλη, όπως την αντιλαμβανόμαστε, είναι μια ιδέα του Διαφωτισμού Ο Ρομαντισμός την αμφισβήτησε Η Μετανεωτερικότητα την διαπραγματεύεται

Διαβάστε περισσότερα

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Η παιδαγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΈΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΈΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΈΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ -Τι είναι Μόδα...σελ.3 -Ποιος ο ρόλος της Μόδας στη ζωή των ανθρώπων... σελ.4 -Ο αόρατος ρατσισμός της Μόδας. Αίτια..... σελ.5 -Η επίδραση της Μόδας

Διαβάστε περισσότερα

Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι. Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε. πριν από λίγο

Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι. Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε. πριν από λίγο Μορφές Εκπόνησης Ερευνητικής Εργασίας Μαρία Κουτσούμπα Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι «η τηλεδιάσκεψη». Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε ερευνητικό ερώτημα που θέσαμε πριν από λίγο Κουτσούμπα/Σεμινάριο

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Μένη Τσιτουρίδου Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδαγωγική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΠΡΙΑΜΗ ΒΑΓΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Επιχειρήσεων

Διοίκηση Επιχειρήσεων 10 η Εισήγηση Δημιουργικότητα - Καινοτομία 1 1.Εισαγωγή στη Δημιουργικότητα και την Καινοτομία 2.Δημιουργικό Μάνατζμεντ 3.Καινοτομικό μάνατζμεντ 4.Παραδείγματα δημιουργικότητας και καινοτομίας 2 Δημιουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων Ενότητα 13: Ζητήματα Αποτίμησης της Μάθησης του Κριτικοστοχαστικού Εκπαιδευτή

Διαβάστε περισσότερα

3. Κριτική προσέγγιση

3. Κριτική προσέγγιση Επιστημολογική προσέγγιση της σχέσης θεωρίας και πράξη 3. Κριτική προσέγγιση Καθηγητής Κώστας Χρυσαφίδης Πανεπιστήμιο Αθηνών ΤΕΑΠΗ e.mail:kchrys@ecd.uoa.gr Θεωρία και Πράξη Κριτική Προσέγγιση Οι θετικιστικές

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού

Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού Η εκπαίδευση ως θεσμός κοινωνικοπολιτισμικής μεταβίβασης δομολειτουργισμός και ως θεσμός κοινωνικού μετασχηματισμού κριτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Αλέξης Καρπούζος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Η περιπέτεια της ανθρώπινης χειραφέτησης Εγχειρίδιο έρευνας και διδασκαλίας Εργαστήριο Σκέψης - Αθήνα 2011 Τίτλος: Εισαγωγή στην κατανοητική φιλοσοφία

Διαβάστε περισσότερα

Θέση της Φυσικής Αγωγής στο ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα

Θέση της Φυσικής Αγωγής στο ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα Θέση της Φυσικής Αγωγής στο ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα 27 Σεπτεμβρίου 2010 Δ. Χατζηχαριστός - Θέση της Φυσικής Αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα Διαφάνεια: 1 Ισχύον σύστημα Φυσικής Αγωγής 27 Σεπτεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Οι απαντήσεις θεωρούνται ενδεικτικές) A1.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Οι απαντήσεις θεωρούνται ενδεικτικές) A1. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ A ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΡΙΤΗ 21 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ -4-

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ -4- ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ -4- (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΏΝ ΕΠΙΣΤΗΜΏΝ & ΣΧΟΛΉ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Η διατύπωση του ερωτήματος κρίνεται ως ασαφής και μάλλον ασύμβατη με το

Η διατύπωση του ερωτήματος κρίνεται ως ασαφής και μάλλον ασύμβατη με το ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΡΑΡΓΥΡΗ ΓΙΟΥΛΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Επιχειρήσεις 2.0 & Η Νέα Επιχειρηματικότητα. Επιχειρηματικότητα. Εισηγητής: Βασίλης Δαγδιλέλης

Επιχειρήσεις 2.0 & Η Νέα Επιχειρηματικότητα. Επιχειρηματικότητα. Εισηγητής: Βασίλης Δαγδιλέλης Επιχειρήσεις 2.0 & Η Νέα Επιχειρηματικότητα Επιχειρηματικότητα Εισηγητής: Βασίλης Δαγδιλέλης Ποια είναι η «δημόσια εικόνα» της; Οπωσδήποτε δεν είναι πάντοτε μια έννοια «θετικά φορτισμένη» τουλάχιστον στη

Διαβάστε περισσότερα

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας»)

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας») Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείμενο πραγματεύεται το διαχρονικό ρόλο και τη συμβολή της αρχαίας ελληνικής τέχνης σε παγκόσμια κλίμακα. Αρχικά, επισημαίνεται ότι ο καλλιτέχνης προσπαθεί μέσω της τέχνης να αποστασιοποιηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Τ. Ρίφκιν, Ρ. Μπρέγκμαν: νέοι ουτοπιστές ή νέοι πραγματιστές; (του Γ.Ν.Μπασκόζου)

Τ. Ρίφκιν, Ρ. Μπρέγκμαν: νέοι ουτοπιστές ή νέοι πραγματιστές; (του Γ.Ν.Μπασκόζου) Τ. Ρίφκιν, Ρ. Μπρέγκμαν: νέοι ουτοπιστές ή νέοι πραγματιστές; (του Γ.Ν.Μπασκόζου) Γιάννης Ν. Μπασκόζος. Ο Τζέρεμυ Ρίφκιν και ο Ρούτγκερ Μπρέγκμαν, δύο σύγχρονοι στοχαστές οραματίζονται μια νέα κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 2: Αγροτική Κοινότητα και Αγροτικός Μετασχηματισμός (1/2) 2ΔΩ Διδάσκων:

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης μιας απάντησης στο ερώτημα, «τι είναι γνώση;» Οι Δυτικοί φιλόσοφοι

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Θεωρίες τις Αναπαραγωγής: : Bowles & Gintis Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 6ο (σελ. 136 150) Διαφοροποιημένες κατευθύνσεις στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Ενότητα 4: Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150 Παιδαγωγικό

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα. Earl Babbie. Κεφάλαιο 2. Έρευνα και θεωρία 2-1

Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα. Earl Babbie. Κεφάλαιο 2. Έρευνα και θεωρία 2-1 Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 2 Έρευνα και θεωρία 2-1 Σύνοψη κεφαλαίου Μερικά παραδείγματα της κοινωνικής επιστήμης Επιστροφή σε δύο συστήματα λογικής Παραγωγική συγκρότηση θεωρίας

Διαβάστε περισσότερα

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 ΑΡΧΕΣ https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 Όλο το καταστατικό 2.1 Άμεσης Δημοκρατίας 2.2.1 Άμεσης Δημοκρατίας Μαζική αλλαγή. Οι αλλαγές στο 2.1 και 2.2.1 είναι στις

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία. Σωτήρης Χτούρης, Καθηγητής

Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία. Σωτήρης Χτούρης, Καθηγητής Σε τι αναφέρεται το μάθημα ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία Σωτήρης Χτούρης,

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας

Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας 1. Ορισµός και αντικείµενο της Κοινωνιολογίας 1.1. Κοινωνιολογία και κοινωνία Ερωτήσεις του τύπου «σωστό λάθος» Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασµένες,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΚΘΕΣΗ. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παναγιώτου Δημήτριος. Συνοπτική Ανάλυση Εννοιών. (Δείγμα από τις μερικές εκατοντάδες που διαθέτουμε) ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΚΘΕΣΗ. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παναγιώτου Δημήτριος. Συνοπτική Ανάλυση Εννοιών. (Δείγμα από τις μερικές εκατοντάδες που διαθέτουμε) ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παναγιώτου Δημήτριος Συνοπτική Ανάλυση Εννοιών (Δείγμα από τις μερικές εκατοντάδες που διαθέτουμε) ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΟΡΦΕΣ Αστικά: ορίζονται από το Αστικό ή Ιδιωτικό Δίκαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΟ 22 2 ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ορθολογισμός έχει βασικό κριτήριο γνώσης την ανθρώπινη νόηση και όχι την εμπειρία.η νόηση με τις έμφυτες και τους λογικούς νόμους αποτελεί αξιόπιστη πηγή γνώσης. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

Το Δυτικό 'Παράδειγμα' ως Ιδεολογία Οργάνωσης Μουσείων. Σχεδιασμός Μουσείων και Εκθέσεων

Το Δυτικό 'Παράδειγμα' ως Ιδεολογία Οργάνωσης Μουσείων. Σχεδιασμός Μουσείων και Εκθέσεων Το Δυτικό 'Παράδειγμα' ως Ιδεολογία Οργάνωσης Μουσείων. Σχεδιασμός Μουσείων και Εκθέσεων Στόχος του μαθήματος είναι η διερεύνηση της μορφής του εγχειρήματος του 'Μουσείου', ως προνομιακού πεδίου για την

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής: Σιγκμουντ Φρουντ (1856-1939) Αυστριακός Ιατρός, ψυχίατρος. Το έργο και οι θεωρίες του είχαν μεγάλη επίδραση στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία,

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 16 Ιουνίου 2018 12.02. Ο ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας Η Πολιτεία, καθώς πορεύεται μέσα στον ιστορικό χρόνο, έχει

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες;

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Δρ. Δημήτριος Γκότζος 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Αξία: Θα ήταν ουτοπικό να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΗ β. φιλιππακοπουλου 1 Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Εισαγωγή: Μια επιστηµονική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση και το χαρτογραφικό σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Οι οργανισμοί αποτελούνται από ομάδες ατόμων, που. με κοινή προσπάθεια, αποβλέπουν στην επίτευξη. συγκεκριμένων στόχων και σκοπών

Οι οργανισμοί αποτελούνται από ομάδες ατόμων, που. με κοινή προσπάθεια, αποβλέπουν στην επίτευξη. συγκεκριμένων στόχων και σκοπών ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Γκορέζης Παναγιώτης Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ Μπέλλου Βικτώρια Επίκ. Καθηγήτρια ΠΘ 2 Οι οργανισμοί αποτελούνται από ομάδες ατόμων, που με κοινή προσπάθεια, αποβλέπουν στην επίτευξη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ / ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ Κωνσταντίνος Καβουλάκος ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (χειμ./εαρινό) Χειμερινό ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί της ενότητας 1. Δισσοί λόγοι: τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο 2. Δίκαιο και εξουσία 1.Τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Κρίσης: Αιτίες και η μελέτη των συνεπειών

Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Κρίσης: Αιτίες και η μελέτη των συνεπειών Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Κρίσης: Αιτίες και η μελέτη των συνεπειών 1. Η θεωρητική κληρονομιά και το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο Κοινωνιολογία και κρίσεις Ανάπτυξη και εξάρτηση Δομές και δρώντα

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Κώστας Ν. Τσιαντής

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Κώστας Ν. Τσιαντής Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Κώστας Ν. Τσιαντής Πρόβλημα που τέθηκε από τους διοργανωτές της διημερίδας Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Τ Ε Χ Ν Η ΟΡΙΣΜΟΣ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Τ Ε Χ Ν Η ΟΡΙΣΜΟΣ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Τ Ε Χ Ν Η ΟΡΙΣΜΟΣ Τέχνη είναι η συνειδητή ενέργεια αλλά και η ιδιαίτερη ικανότητα του ανθρώπου για δημιουργία έργων που προκαλούν αισθητική συγκίνηση και αναπτύσσουν προβληματισμό. Μέσω της τέχνης δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α1 Ο συγγραφέας διευκρινίζει τη σημασία των όρων παιδεία και εκπαίδευση. Η παιδεία είναι μία ευρεία έννοια. Η λέξη απαντάται σε αρχαιοελληνικά κείμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονικές Κοινότητες Μάθησης

Ηλεκτρονικές Κοινότητες Μάθησης ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ηλεκτρονικές Κοινότητες Μάθησης Ομάδα Εργασίας Έλενα Ελληνιάδου Ζωή Κλεφτάκη Νικόλαος Μπαλκίζας Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία. Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Εφηβεία. Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Εφηβεία Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ 1.Χαρακτηριστικά Εφηβεία 2.Δραστηριότητες 3.Κοινωνικοποίηση 1.Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη

Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη Ελευθερία και Ευθύνη Ορισμοί Εννοιών Ελευθερία-Βία-Ολοκληρωτισμός Φαυλοκρατία Δημοκρατία-Ευθύνη 1η Ομάδα - Φιλόσοφοι Ελευθερία, ορισμός, μορφές Ελευθερία είναι το συναίσθημα που απορρέει από τον άνθρωπο,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων]

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] 1. Είστε ικανοποιημένος/η από το Πρόγραμμα; Μ. Ο. απαντήσεων: 4,7 Ικανοποιήθηκαν σε απόλυτο

Διαβάστε περισσότερα

φροντιστήρια Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας

φροντιστήρια   Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας Α. Στο κείμενο η συγγραφέας πραγματεύεται τις σχέσεις ανάμεσα σε γονείς και εφήβους. Αρχικά, αναφέρει ότι ο ουσιαστικός διάλογος διαμορφώνει μια

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Μετασχηματίζοντας δημιουργικά την αμφισβήτηση Μέσα στην τάξη ο εκπαιδευτικός με τους μαθητές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται από τις μεταξύ τους στάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική ψυχολογία και ιδεολογία. Oι «οργανωτικές αρχές» Ατομισμος-Συλλογικότητα

Γνωστική ψυχολογία και ιδεολογία. Oι «οργανωτικές αρχές» Ατομισμος-Συλλογικότητα Γνωστική ψυχολογία και ιδεολογία. Oι «οργανωτικές αρχές» Ατομισμος-Συλλογικότητα Sampson, E.E. (1981) Cognitive Psychology as Ideology. American Psychologist, 36, (7), 730-743 Γνωστική ψυχολογία ως ιδεολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Kεφάλαιο Τρίτο. Θεωρητική θεμελίωση. Έννοιες, Ορισμοί, Πεδίο. Το πρόβλημα της επιστημονικής ταυτότητας της ΣΕ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Kεφάλαιο Τρίτο. Θεωρητική θεμελίωση. Έννοιες, Ορισμοί, Πεδίο. Το πρόβλημα της επιστημονικής ταυτότητας της ΣΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 11 Kεφάλαιο Πρώτο Θεωρητική θεμελίωση. Έννοιες, Ορισμοί, Πεδίο. Το πρόβλημα της επιστημονικής ταυτότητας της ΣΕ 1.1. Η Σύγκριση. Έννοια και περιεχόμενο... 14 1.2. Η Συγκριτική Εκπαίδευση.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 21

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η ραγδαία αύξηση της διαθεσιμότητας των παρεχόμενων πληροφοριών σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (επαγγελματικούς και μη), σε συνδυασμό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΜΕ & Ρατσισμός. Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου

ΜΜΕ & Ρατσισμός. Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 29 Νοεμβρίου 2018 ΜΜΕ & Ρατσισμός Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1950-2014) ήταν γλωσσολόγος, καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων Ενότητα 11: Κριτικός Στοχασμός και Ενδυνάμωση Γιώργος Κ. Ζαρίφης Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Το Όραμα του Πανεπιστημίου Πειραιώς είναι: να είναι ένα Ίδρυμα διεθνούς κύρους στο σύγχρονο Ακαδημαϊκό Χάρτη και να αναγνωρίζεται για: την αριστεία στην εκπαίδευση και

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματικές δράσεις: Επιμορφωτικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών

Βιωματικές δράσεις: Επιμορφωτικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών Περιφερειακή Ενότητα Νομού Τρικάλων Δ/ΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Θεσμοί της Αυτοδιοίκησης και της κεντρικής Κυβέρνησης φιλικοί στο παιδί Βιωματικές δράσεις: Επιμορφωτικό Εργαστήρι

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler

Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Εαρινό Εξάμηνο Ενότητα σώματος και ψυχής κατά τον Max Scheler

Διαβάστε περισσότερα