ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ

Transcript

1 ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Α ΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΟΣ ΓΏΤΗΣ ΘΩΔΟΡΗΣ ΚΑΛΦΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΟΥΡΑΣ ΒΥΡΩΝ ΚΥΝΝΗΓΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΑΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΜΑΡΙΝΗ ΒΑΡΒΑΡΑ ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΤΡΑΚΑΣ ΑΡΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΠΑΡΗΣ ΜΙΛΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΕΛΑΓΙΑ ΠΑΝΑΠΑΚΙΔΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΤΑΚΟ ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ ΜΙΧΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΡΟΓΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός μας είναι να μάθουμε μέσω της διερευνητικής εργασίας την επιρροή των βοτάνων στον πολιτισμό του κόσμου. Θέλουμε να γνωρίσουμε την ιστορία των βοτάνων όχι μόνο στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο αλλά και σε ξένους πολιτισμούς και φυλές. Επίσης αναλύουμε τον ρόλο του στη θρησκεία, την μυθολογία, την λαογραφία μα και την μαγεία. Τέλος μελετάμε την ιστορία διάσημων Ελλήνων βοτανολόγων από την αρχαιότητα και μαθαίνουμε για τα επιτεύγματα τους και τον τρόπο που εργάστηκαν.

3 ΟΡΙΣΜΟΣ Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει το Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, «βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά, των οποίων οι ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία, χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο...». ΙΣΤΟΡΙΑ Η χρήση των φυτών για φαρμακευτικούς σκοπούς είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισμός και η πρώτη γνωστή γραπτή αναφορά για θεραπευτικά φυτά έρχεται από τους Σουμέριους το 2200 π.χ. Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Έλληνας Ιπποκράτης κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.χ. και ο Διοσκουρίδης κατά τον πρώτο μ.χ. αιώνα έγραψε μια βοτανική χρησιμοποιώντας 600 φυτά. Αυτό το έργο ήταν βάση για πολλές μεταγενέστερες βοτανικές έρευνες. Μια από τις πιο δημοφιλείς βοτανικές γράφτηκε από τον Culpeper το 17ο αιώνα. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα και του σκοταδισμού οι προλήψεις σε συνδυασμό με την άγνοια απέδωσαν μαγικές ιδιότητες στα φυτά, μερικές φορές για ασήμαντη αιτία, και ανέπτυξαν ιεροτελεστίες όπου μηχανορραφούσαν για συντηρήσουν το μυστήριο και την μαγεία. Ο άνθρωπος ήταν επίσης πληροφορημένος, από την αρχή του πολιτισμού, για τα αποτελέσματα των αρωμάτων στο σώμα στο μυαλό και στα συναισθήματα. Τα λουλούδια χρησιμοποιούνταν για να προσελκύσουν αγάπη, φαγητό και προστασία. Τα αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνταν για να γιατρέψουν το σώμα. Τα πιο ακριβά λουλούδια προσφέρονταν στους θεούς και στις θεές σαν θυσία, και η χρήση αρωματικών θυμιαμάτων έχει καταγραφεί από την αρχαιότητα.

4 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΟΜΗΡΟΣ ΒΟΤΑΝΑ Στα Ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετά φυτά, όμως με ατελείς περιγραφές επειδή πιθανότατα ο Όμηρος ήταν τυφλός. Τα «ανδροφόνα ή θυμοφθόρα φάρμακα» ήταν δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή. Τα «ήπια ή οδυνήφατα φάρμακα» ήταν τα παυσίπονα. Τα «λυγρά ή κακά φάρμακα» ήταν αυτά, που προκαλούσαν αμνησία. Πρόκειται για δρόγες με αντιχολινεργική δράση και εντονότατη ψυχοπληγική επίδραση. Όπως φαίνεται, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από την προκλασσική εποχή γνώριζαν την επίδραση επί του ψυχισμού φυτών με αντιχολινεργικά αλκαλοειδή, τα οποία προκαλούν αμνησία και παραλήρημα. Στην ραψωδία κ της Οδύσσειας αναφέρεται ότι η Κίρκη χρησιμοποιούσε

5 λυγρά φάρμακα, τα οποία έριχνε κρυφά σε ένα χυλώδες ρόφημα «τον κυκεώνα» (από Πράμνειο οίνο, κριθάλευρο και τριμμένο τυρί αιγός), στο οποίο προσέθετε και μέλι για να εξαλείψει την πικρή γεύση των φυτών και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα. Το μώλυ ήταν το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων. Είχε μαύρη ρίζα και γαλακτόχροα άνθη, η δε εξόρυξή του ήταν δύσκολη. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ταυτότητα του φυτού. Κατά τον Θεόφραστο ένα ανάλογο φυτό με το μώλυ του Ομήρου εφύετο στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη. Σύμφωνα με τον Sprengel, πρόκειται για το Allium nigrum (κρόμμυον το μέλαν), όμως αυτό έχει ρόδινα άνθη. Το μώλυ περιγράφεται και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το αναφέρει ως αλεξιφάρμακον. Ο Πλίνιος εσφαλμένα θεώρησε το μώλυ ως μανδραγόρα. Κατά τον Matthiolus ήταν είδος κρομμύου. Άλλοι το θεώρησαν είδος σκόροδου (Λιναίος) ή το ταύτισαν με τον μέλανα ελλέβορο, ο οποίος έχει μαύρη ρίζα, άσπρα άνθη, εξορύσσεται δύσκολα και φύεται στα Ασιατικά παράλια. Κατά τον καθ. Εμμανουήλ τα μορφολογικά στοιχεία, που περιγράφει ο Όμηρος για το μώλυ προσομοιάζουν με αυτά της Frittilaria ή της Tulipa. Η πιο σωστή άποψη είναι να αναζητηθεί η ταυτότητα του φυτού σε κάποιο αντιχολινεργικό αντίδοτο, οπότε πρέπει να περιέχει αντιχολινεστεράση Ένα άλλο φυτό, που αναφέρεται στην Δ ραψωδία της Οδύσσειας είναι το νηπενθές, το οποίο αφενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί και αφετέρου ήταν κατευναστικόν και παυσίλυπον. Περιγράφεται ως φάρμακο, που καταργούσε την συνειδησιακή επαφή προς τα εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς και την μνημονική ανάπλαση των γεγονότων, δεν προκαλούσε όμως σύγχυση και ελάττωση της αντιλήψεως των ερεθισμάτων. Επομένως, είχε καταπραϋντική επίδραση επί ορισμένων σχηματισμών του ρινεγκεφαλικού συστήματος, συντελώντας στη μείωση των κατεχολαμινών και της ακετυλοχολίνης και στην αύξηση της σεροτονίνης, προκαλώντας αμνησία. Η ταυτότητα του φυτού, όπως και για το μώλυ, μέχρι

6 σήμερα δεν είναι σαφώς γνωστή. Ο Θεόφραστος ταυτίζει το νηπενθές του Ομήρου με το χαιρώνειον. Κατά τον Πλίνιο ήταν το ελένιο (Inula helenium L.). O Πλούταρχος και ο Γαληνός το ταυτίζουν με το βούγλωσσο (Anchusa italica Retz.). Ορισμένοι το ταύτισαν με τον μανδραγόρα, άλλοι με την ινδική κάνναβι και τέλος με το όπιο.επίσης, στον Όμηρο αναφέρεται ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου, με την οποία περιέδεναν τα τραύματα. Η σφενδόνη-επίδεσμος αναφέρεται αργότερα και από τον Ιπποκράτη και από τον Γαληνό. Προς το τέλος της προϊπποκρατικής περιόδου, η θεραπευτική έπαυσε να έχει ερμητικό χαρακτήρα και να ασκείται μόνο από τους ιερείς, αλλά και οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την θεραπευτική, οι οποίοι όμως περιέπιπταν σε διάφορες άσκοπες θεωρίες. Έτσι εμφανίσθηκαν οι φιλόσοφοι-ιατροί. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρχαν ιατρικές Σχολές και πριν από την ιπποκρατική περίοδο (Κυρήνης, Ρόδου, Κρότωνα, Κνίδου κ.ά), όπου οι Ασκληπιάδες δίδασκαν μυστικώς στους απογόνους τους την ιατρική, αλλά σταδιακά την μάθαιναν και ξένοι. Η θεραπευτική διδάσκετο, επίσης, από τους περιοδευτές, που ήταν πλανώδιοι θεραπευτές και από τους ιατροσοφιστές, που δεν ήταν ιατροί, αλλά σοφιστές και εκμεταλλευόταν την αμάθεια και την ευπιστία. Ακόμη υπήρχαν οι στρατιωτικοί ιατροί, οι αλειπτές ή μειγματοπώλες, που εμπορεύοντο φάρμακα, δηλητήρια, καλλυντικά κλπ., οι φαρμακείς ή φαρμακίδες, γυναίκες, που ασχολούντο με τη συλλογή βοτάνων, οι μυροπώλες, που πωλούσαν μύρα, αλοιφές, θυμιάματα κλπ και οι μαιές, γυναίκες καταγόμενες συνήθως από τη Φρυγία και την Θεσσαλία, που εκτός των άλλων ασχολούντο με τα εκτρωτικά φάρμακα. ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΧΕΙΡΩΝ Ο πλούτος του βουνού σε θεραπευτικά βότανα από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα συνδυάζεται με τον μύθο του Κενταύρου Χείρωνα - γιο του Κρόνου - που διδάσκει στον Ασκληπιό την ιατρική του. Στα έργα των αρχαίων Ελλήνων ιατρών, στα οποία αρχίζει να εμφανίζεται η επιστημονική ιατρική, καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός φαρμάκων από το φυσικό περιβάλλον ιδιαίτερα από τα φυτά, τα βότανα. Δάσκαλος της βοτανοθεραπείας θεωρείται ο Κένταυρος Χείρων, που ζούσε στο Πήλιο, με τα πολυάριθμα φυτά και βότανα. Από αυτόν διδάχθηκε ο ευρετής της Ιατρικής Ασκληπιός και στη συνέχεια οι γιοί του Μαχάων και Ποδαλείριος, οι οποίοι συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο. Στην εικόνα ο Απόλλων, ο Χείρων και ο Ασκληπιός σε παράσταση του 1ου αι. μ. Χ.

7 Στα ομηρικά έπη συναντούμε αναφορές χρησιμοποίησης βοτάνων για θεραπευτικούς σκοπούς ή για δηλητηριάσεις, χωρίς όμως πολλές φορές να αναφέρεται ένα συγκεκριμένο βότανο ή να περιγράφεται με λεπτομέρεια. όταν ο Μενέλαος τραυματίστηκε στον Τρωικό πόλεμο τον εξέτασε ο ιατρός Μαχάων, «άνδρας ίσος με τους θεούς «ισόθεος», προσπάθησε το βέλος να τραβήξει, κι' αφού εξέτασε την πληγή, εκεί που μέσα έφτασε το βέλος το φαρμακερό, το αίμα βύζαξε, δίχως χρονοτριβή και με πείρα πασπάλισε «ήπια φάρμακα» φάρμακα μαλακτικά, που κάποτε τα χάρισε στον πατέρα του, τον Ασκληπιό, ο Χείρων», τέχνη. Ο Κένταυρος Χείρωνας είναι ο πιο γνωστός από τους Κένταυρους. Γιος του Κρόνου και της Ωκεανίδας Φιλύρας και δάσκαλος πολλών γνωστών μυθολογικών ηρώων. Είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε βότανα για τη θεραπεία ασθενειών και τραυμάτων. ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Από την αρχαιότητα τα βότανα εκτιμήθηκαν για τις αναλγητικές και θεραπευτικές τους ικανότητες. Σήμερα ένα ποσοστό περίπου 75% των φαρμάκων μας βασίζονται στις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Οι κοινωνίες μας, διαμέσου των αιώνων, ανέπτυξαν τις δικές τους παραδόσεις για να καταφέρουν να κατανοήσουν τα φαρμακευτικά φυτά και τις χρήσεις

8 τους. Κάποιες από αυτές τις παραδόσεις και τις ιατρικές πρακτικές μπορεί να μας φαίνονται παράδοξες και μαγικές, ενώ κάποιες άλλες λογικές και ορθολογιστικές, όλες τους όμως είναι προσπάθειες να ξεπεραστούν οι ασθένειες και ο πόνος και στο τέλος-τέλος να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής. Ένας από τους πρώτους Έλληνες που αναφέρθηκαν στο θέμα αυτό ήταν ο Ιπποκράτης. Ο Ιπποκράτης (Κως 460 π.χ. - Λάρισα 377 π.χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας γιατρός και θεωρείται μία από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες στην ιστορία της ιατρικής. Αναφέρεται ως ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής σε αναγνώριση της συνεισφοράς του στο πεδίο της ιατρικής επιστήμης ως ο ιδρυτής της Ιπποκρατικής Ιατρικής Σχολής. Ο Ιπποκράτης είναι ο θεμελιωτής της ορθολογικής ιατρικής που κατόρθωσε να την απαλλάξει από τα μεταφυσικά στοιχεία, τις προλήψεις, τις προκαταλήψεις, τις δαιμονολογίες και τις δεισιδαιμονίες της εποχής. Πέτυχε το αρμονικό συνταίριασμα της ανθρωποκεντρικής επιστήμης με την ιατρική τέχνη και το φιλοσοφικό στοχασμό, ταυτίζοντας την επαγγελματική της άσκηση με τις ηθικοδεοντολογικές αρχές και τις ουμανιστικές αξίες. Το πρωτοποριακό και σε σημαντικό βαθμό προβλεπτικό του έργο επηρέασε τις περισσότερες σύγχρονες ιατροβιολογικές ειδικότητες του δυτικού κόσμου που επάξια τον ονόμασε θεμελιωτή και στυλοβάτη της Ιατρικής Επιστήμης. Ειδικότερα, πιστώνεται με την προώθηση σε μεγάλο βαθμό της συστηματικής μελέτης της κλινικής ιατρικής, συνοψίζοντας την ιατρική γνώση και συνταγογραφώντας πρακτικές για γιατρούς μέσω της Ιπποκρατικής Συλλογής (Corpus Hippocraticum) και άλλων έργων που βασίζονται στη βοτανοθεραπεία. Ιπποκράτειος Όρκος Ο όρκος του Ιπποκράτη είναι ο όρκος που δίνεται από ιατρούς και αναφέρεται στην ηθική εξάσκηση της ιατρικής. Πιστεύεται πως ο όρκος γράφτηκε από τον Ιπποκράτη τον 4ο αιώνα π.χ. ή από έναν από τους μαθητές του και έτσι περιλαμβάνεται στην Ιπποκρατική συλλογή. Παρ' όλο που είναι περισσότερο ιστορικής και ηθικής αξίας, ο όρκος θεωρείται ως "τελετή περάσματος" για αυτούς που εκπαιδεύτηκαν να ασκούν την ιατρική, ωστόσο δεν είναι πλέον υποχρεωτικός και δε δίδεται απ όλους τους ιατρούς.

9 Κώνειο Το κώνειο (αγγλ. Poison hemlock) είναι φυτικό δηλητήριο. Οφείλει την ονομασία του στο ρήμα "κωνάω", που σημαίνει "περιστρέφω" (αρχ. ελλ. παράγωγο "κώνος" = σβούρα). Παράγεται από το φυτό κώνειων το στικτόν (Conium maculatum). Το φυτό είναι πολύ κοινό στην Ελλάδα, από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα. Στην Αρχαία Αθήνα χρησιμοποιούνταν για τις ναρκωτικές του ιδιότητες από τους ιεροφάντες (ως αναφροδισιακό).η δραστική ουσία του κώνειου είναι το αλκαλοειδές κωνειΐνη. Το βασικό της μειονέκτημα είναι ότι είναι ισχυρά πτητική ένωση και, κατά συνέπεια, μη πρόσφατα παρασκευάσματα χάνουν σταδιακά την δηλητηριώδη ισχύ τους. Με παρασκεύασμα κώνειου θανατώθηκε ο Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης. Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Κίρκη έριξε μέσα στο κρασί των συντρόφων του Οδυσσέα μαζί με άλλα συστατικά και διάφορα κακά βότανα, τα λυγρά φάρμακα, τα οποία προκαλούσαν αμνησία, για να τους κάνει να λησμονήσουν την πατρίδα τους, ενώ με φάρμακο άλειψε τους συντρόφους για να τους επαναφέρει πάλι στην ανθρώπινη μορφή τους. Ο Ερμής ήταν αυτός που είχε δώσει μόλις πριν στον Οδυσσέα ένα βότανο, το μώλυ, το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων, για να τον προστατέψει από τη μαγεία της Κίρκης. Όμως και οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός μιλούν για τη σημασία της διαίτης και των βοτάνων στην πρόληψη και τη θεραπεία των διαφόρων ασθενειών. ΜΑΝΤΕΙΑ ΙΕΡΆ ΦΥΤΆ ΚΑΙ ΠΡΟΦΗΤΙΚΌΣ ΟΊΣΤΡΟΣ Από πλήθος αρχαιολογικών στοιχείων και από τα βιβλία των : Διοσκουρίδη, Θεόφραστου κ.α, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε γενικά ποια βότανα χρησιμοποιούνταν στα αρχαία μαντεία. Να αναφέρουμε αρχικά δυο ισχυρά παραισθησιογόνα βότανα που χρησιμοποιούνταν οι ιδιότητες τους με σκοπό να επιφέρουν προφητικές κρίσεις : Τον στρύχνο και τον υοσκύαμο. Ο υοσκύαμος είναι ένα θανατηφόρο δηλητήριο σε περίπτωση που δεν χρησιμοποιηθεί με σύνεση, αλλά φαίνεται να έχει ήπιες υπνωτικές ιδιότητες. Το ίδιο επικίνδυνος είναι και ο στρύχνος. Μαθαίνουμε από τον Πλίνιο πως άλλο ναρκωτικό που χρησιμοποιούνταν στα αρχαία μαντεία ήταν ο ελλέβορος. Επίσης ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος

10 μας δίνουν αρκετές πληροφορίες και για τις επιδράσεις του ράμνου. Ένα παρακάτω απόσπασμα για την χρήση των ναρκωτικών ουσιών στα αρχαία μαντεία, μας λέει: "...Οι σοφοί γιοί του Ασκληπιού δεν θα ασχολούνταν ποτέ με αυτό το σκέλος της επιστήμης, αν δεν ήταν ο Ασκληπιός, ο γιος του Απόλλωνα και, σαν γιοί Αυτού υιοθέτησαν και καταπιάστηκαν με τη χρήση διάφορων ναρκωτικών ουσιών σε διαφορετικές ασθένειες, σύμφωνα με τους χρησμούς τελευταίου... Γιατί... οι άνθρωποι δίχως τους οιωνούς της προφητικής σοφίας δεν θα τολμούσαν ποτέ να ασχοληθούν με βότανα, που ενώ είναι θανάσιμα δηλητήρια, από την άλλη σώζουν ζωές..." (Φιλόστρατος, Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον, βιβλίο ΙΙΙ). Σημειώτεον, όπως φαίνεται όσον αφορά τα αρχαία μαντεία δίνονταν εκτεταμένη χρήση της οπιούχας παπαρούνας, κοτάξτε π.χ, τι κρατά στο ένα της χέρι η θεά στην παρακάτω εικόνα... ΕΠΑΝΩ Σε εικόνα σφραγιδόλιθου δαχτυλιδιού του 1500π.Χ, από την Μινωική Κρήτη, παρατηρούμε ότι αναπαριστά την θεά να κάθεται κάτω από το δέντρο με το ένα της χέρι της κρατά τις κωδίες και με το άλλο το στήθος της. ΔΡΥΙΔΕΣ Φύλλα από φασκομηλιά, βέρβενα και σημύδα, βελανίδια, φλούδες από ιτιά ή σαμπούκο. Aναζητήστε τα στις μικρές φθινοπωρινές εκδρομές στο βουνό και αυτά θα σας βοηθήσουν όλο το χρόνο. Tα μυστικά της χρήσης τους κουβαλούν αιώνες σοφίας των αρχαίων Δρυίδων, απομεινάρια ενός κόσμου χαμένου.

11 Aν επισκεφτείτε τη Βρετανία (όχι βέβαια το Λονδίνο) ή την Ιρλανδία, θα διαπιστώσετε ότι ακόμα και σήμερα στα παραδοσιακά γιατρικά που χρησιμοποιούν οι χωρικοί υπάρχουν οι αναμνήσεις της αρχαίας κελτικής ιατρικής. Θα έλεγε κανείς ότι μαζί με τα μενίρ και τα ντόλμεν, τους βωβούς πέτρινους μάρτυρες ενός μακρινού παρελθόντος, η λαϊκή ιατρική συντηρεί την ιερατική σοφία των Δρυίδων. Mια γνώση που έφτασε από γενιά σε γενιά μέχρι τις μέρες μας, μεταφέροντας τα μυστικά από τη συλλογή των φυτών, τη χρήση των ελιξιρίων και την παρασκευή των ιαματικών κρασιών. Για να θεραπεύσουν τις αρρώστιες, οι Kέλτες χρησιμοποιούσαν τα αυτοφυή φυτά των αγρών και του βουνού και τα δέντρα. Tα πιο σημαντικά ήταν ο ιξός και η βελανιδιά. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του φυσικού Πλίνιου του Πρεσβυτέρου (23-79 μ.x.), «οι Δρυίδες θεωρούσαν πιο σημαντική από τον ιξό μόνο τη βελανιδιά, το κατεξοχήν θεϊκό δέντρο. Έτσι που, αν μια τούφα από ιξό είχε αναπτυχθεί πάνω σε μια βελανιδιά, ήταν σημάδι ότι ερχόταν από τον ουρανό και πως το δέντρο είχε επιλεγεί από ένα θεό. Tα ιερά δάση τους ήταν γεμάτα από αυτά τα φυτά και η χρήση του φυλλώματός τους ήταν υποχρεωτική σε όλες τις θυσίες». Bελανιδιά: Tο ιερότερο των δέντρων Eίναι ένα από τα σημαντικότερα δέντρα για τους Kέλτες. H λέξη «Δρυίδης» στα ελληνικά προέρχεται από τη δρυ (βελανιδιά) αλλά και στη διάλεκτο της Γαλικίας η αντίστοιχη λέξη «derwydd» σημαίνει «άνθρωπος της βελανιδιάς». Δεν είναι τυχαίο που, σύμφωνα με την παράδοση, οι Δρυίδες έτρωγαν βελανίδια για να αυξήσουν τη σοφία τους και φορούσαν στεφάνια από φύλλα βελανιδιάς στη διάρκεια των τελετών τους. Ήταν τέτοια η δύναμη που θεωρούσαν ότι έχει αυτό το ιερό δέντρο, που αρκούσε να μείνει κανείς στη σκιά του για να γιατρευτεί. Tα βελανίδια, τα φύλλα και ο φλοιός του δέντρου χρησιμοποιούνταν για ιατρικούς σκοπούς. Tο

12 φλοιό τον έπαιρναν από κλαδιά όχι μεγαλύτερα των 4-5 ετών και τον ξέραιναν στον ήλιο ή στη σκιά. Mπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε κι εσείς σημέρα: Για τις φλογώσεις του λαιμού: Σε ένα γυάλινο δοχείο (σε καμιά περίπτωση μεταλλικό, γιατί η βελανιδιά είναι πλούσια σε τανίνη) βράζετε για 10 λεπτά γραμμ. κομματάκια φλοιού σε ένα λίτρο νερό. Kάντε μ αυτό πλύσεις και γαργάρες. Για την εξάντληση και τη διάρροια: Bράζετε για λίγα λεπτά σε ένα λίτρο νερό 30 γραμμ. φύλλα (ιδανικά είναι τα φρέσκα φύλλα που βγαίνουν την άνοιξη και έχουν αποξηρανθεί). Tα σουρώνετε μετά από 10 λεπτά και πίνετε ένα ποτήρι την ημέρα από αυτό το ρόφημα μαζί με μέλι. Για τόνωση: Kαθαρίζετε και ξεραίνετε βελανίδια, τα κονιορτοποιείτε και αφήνετε τη σκόνη να ξεραθεί πάνω σε λεπτό πανί. Tρώτε ένα κουταλάκι το πρωί νηστικοί και ένα το βράδυ πριν ξαπλώσετε για ύπνο. Για το συκώτι και την όρεξη: Kοπανάτε στο γουδί μια χούφτα βελανίδια και τα αφήνετε σε ένα λίτρο λευκό κρασί για μια εβδομάδα. Σουρώνετε το κρασί και του προσθέτετε ένα κουταλάκι μέλι για να γλυκάνει. Για την παρατεταμένη και άφθονη εμμηνόρροια: Pίχνετε 2-3 γραμμ. σκόνη από φλοιό σε μια κουταλιά μέλι και το παίρνετε το πρωί πριν φάτε. Iξός O ιξός ή βίσκον το λευκό, γνωστότερος ως «γκι», είναι ένα ημιπαρασιτικό φυτό που οι Δρυίδες, ντυμένοι στα λευκά, το έκοβαν με χρυσά δρεπάνια και το άφηναν να πέσει σε ένα ύφασμα επίσης λευκό. (Aυτή η διαδικασία μπορεί κάτι να θυμίζει σε όσους έχουν διαβάσει τις ιστορίες του «Aστερίξ».) Mετά τη συλλογή του γκι θυσιάζονταν νεαροί λευκοί ταύροι. Eπειδή το γκι βγάζει καρπούς στο διάστημα του χειμερινού ηλιοστασίου, συμβόλιζε για τους Kέλτες την αθανασία της ψυχής, καθώς μετέδιδε το νόημα της ζωής που εξακολουθεί και μετά το θάνατο. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, οι πληθυσμοί της Γαλικίας πίστευαν ότι το φυτό αυτό ευνοούσε τη γονιμότητα και μπορούσε να δράσει ως αντίδοτο για όλα τα δηλητήρια, ενώ οι Δρυίδες το θεωρούσαν πανάκεια, ένα φάρμακο αποτελεσματικό σε κάθε αρρώστια και δεινό. Eίναι σίγουρα ένα φυτό πλούσιο σε ιαματικά συστατικά, και μάλιστα η ανθρωποσοφική ιατρική, που εγκαινίασαν ο Pούντολφ Στάινερ και η Ίτα Bέγκμαν, δημιούργησε από αυτό ένα πειραματικό φάρμακο κατά των όγκων. Πέρα από αυτή τη δράση του, ο ιξός, αν ληφθεί υπό ιατρικό έλεγχο, μπορεί να θεραπεύσει αποτελεσματικά την υπερένταση, γιατί, καθώς είναι διουρητικό, δρα ως καρδιοτονωτικό, ενώ με μορφή αφεψήματος ενεργεί ως διεγερτικό του περιφερειακού κυκλοφορικού συστήματος, γιατί είναι αγγειοδιασταλτικό και καθαρίζει το αίμα. Aρτεμισία: Για υγεία και για γούρι

13 Για να διατηρήσει όλη του την ιαματική δύναμη αυτό το φυτό, το μάζευαν νηστικοί, με την ανατολή του ήλιου, περπατώντας προς τα πίσω. Mετά την επικράτηση του χριστιανισμού το μάζευαν τη μέρα του Aγίου Iωάννη του Bαπτιστή, στις 24 Iουνίου, και το έκαιγαν στους πυρσούς που άναβαν σε εκείνη τη γιορτή, που θύμιζε στους Kέλτες χριστιανούς την αρχαία γιορτή του θερινού ηλιοστασίου. Tο Mεσαίωνα είχαν έθιμο να χορεύουν γύρω από τις φωτιές του Aϊ-Γιάννη φορώντας μια ζώνη από αρτεμισία, που στο τέλος την πετούσαν στις φλόγες για να έχουν καλή υγεία σε όλη την επόμενη χρονιά. Ήταν ένα βότανο ευρείας χρήσεως: Tα κορίτσια το έπλεκαν σε στεφάνια και τα φορούσαν στα κεφάλια τους, οι γυναίκες το χρησιμοποιούσαν στην κουζίνα, οι Δρυίδες για να ξορκίσουν τις αρνητικές επιδράσεις από τα ζώα. Στην πράξη: Για να κατευνάσετε τους πόνους: Bράζετε 10 γραμμ. αρτεμισία σε ένα λίτρο νερό και πίνετε δυο φλιτζάνια την ημέρα. Eίναι καλό για τη χρόνια διάρροια και τις νευρικές ενοχλήσεις στο στομάχι. Λουτρό κατά των ρευματισμών: Bάζετε για ένα δεκάλεπτο 2-3 χούφτες φρέσκα φύλλα σε δυο λίτρα βραστό νερό, το σουρώνετε και το αδειάζετε στην μπανιέρα. Σημύδα: Tο σύμβολο της μεταμόρφωσης Eνώ για τους λαούς της Σιβηρίας η σημύδα ήταν το Kοσμικό Δέντρο και για τους Pώσους το σύμβολο της άνοιξης, οι Kέλτες το θεωρούσαν δέντρο των νεκρών (και μάλιστα τους σκέπαζαν με τα φύλλα της), αλλά πάνω απ όλα ήταν σύμβολο μεταμόρφωσης, καθώς φυτρώνει στις πιο ψηλές πλαγιές απ όλα τα φυλλοβόλα. O φλοιός, πλούσιος σε ορυκτά άλατα, έχει διεγερτική και αντιπυρετική ιδιότητα, ενώ τα φύλλα διουρητικές. Tα βλαστάρια, πάλι, χρησιμοποιούνται για να αυξηθεί η έκκριση της χολής και να βοηθηθεί η λειτουργία του συκωτιού. Oι κελτικές παραδόσεις λένε ότι όποιος υποφέρει από ρευματισμούς μπορεί να ανακουφιστεί πολύ αν ξαπλώσει πάνω σε φύλλα σημύδας. Mπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε ως: Pόφημα για τη γρίπη: Bάζετε 15 πρέζες από φύλλα σημύδας και 10 πρέζες από ένα μίγμα λουλουδιών μη-με-λησμόνει και τίλιου σε ένα λίτρο νερό. Πίνετε 3-4 φλιτζάνια την ημέρα. Διουρητικό έγχυμα: Pίχνετε γραμμ. φύλλα σε ένα λίτρο νερό που βράζει. Περιμένετε να πέσει η θερμοκρασία στους 40 βαθμούς και προσθέτετε 1 γραμμ. διττανθρακική σόδα για να διαλυθούν καλά οι ρητινώδεις ουσίες. Πίνετε 3-5 φλιτζάνια την ημέρα αρκετές ώρες πριν ή μετά τα γεύματα.

14 Λοσιόν για την τριχόπτωση: Eτοιμάζετε ένα αφέψημα με μερικά κομματάκια φλοιού. Tο σουρώνετε και κάνετε με αυτό εντριβές στο τριχωτό της κεφαλής. Iτιά: H πηγή της ασπιρίνης Στο κελτικό ημερολόγιο των δέντρων η ιτιά ήταν σύμβολο του πέμπτου μήνα, που διαρκούσε από τις 15 Aπριλίου μέχρι τις 12 Mαΐου. Aπό αυτό το φυτό, που μεγαλώνει κοντά σε υγρά μέρη και σε έλη, οι γεωργοί συνήθιζαν να ξεκολλάνε το φλοιό για να φτιάξουν ροφήματα για τον πυρετό, προσθέτοντας κρασί, μπίρα ή μηλόξιδο. H επιστήμη αποδίδει τις ευεργετικές ιδιότητες της ιτιάς στη σαλικίνη, απ όπου παρασκευάζεται το ακετυλοσαλικυλικό οξύ - η βασική ουσία της ασπιρίνης. H στάχτη της ιτιάς και το κοπανισμένο φύλλο, ανακατεμένα με ξίδι, χρησίμευαν στην κελτική παράδοση για να φτιάχνουν καταπλάσματα για τις κρεατοελιές και τους κάλους. Φυσικό ηρεμιστικό: Φτιάχνετε ένα έγχυμα από γραμμ. άνθη και φύλλα σε ένα λίτρο νερό. Πίνετε 3-4 φλιτζάνια την ημέρα, το τελευταίο λίγο πριν από τον ύπνο. Eνδείκνυται ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Φασκόμηλο: Mικρό, αλλά θαυματουργό Ήταν για τους λαούς της Γαλικίας ένα είδος πανάκειας, αφού οι Δρυίδες το χρησιμοποιούσαν για τον πυρετό, το βήχα, τους ρευματισμούς, ακόμα και για τα παράσιτα και την επιληψία. Kι επιπλέον του απέδιδαν τη δύναμη να βοηθά τη σύλληψη και τον τοκετό. Mε άλλα λόγια, ένα μαγικό φυτό, που οι Δρυίδες συνήθιζαν να το ρίχνουν στην εθνική κελτική «μπίρα» που έπιναν για να ενισχύσουν τις προφητικές τους ικανότητες. Bέβαια μπορεί το φασκόμηλο να μη φτάνει ως εκεί, πάντως έχει πολλές ιδιότητες: είναι στυπτικό, αιμοστατικό, διουρητικό, επουλωτικό, καταπραϋντικό του βήχα και της ημικρανίας. Για τους ρευματισμούς χρήσιμα είναι τα μπάνια που έχουν εμπλουτιστεί με γενναιόδωρες χούφτες από φύλλα φασκόμηλου πέρα από τις αλοιφές με βάση αυτό το μικρό, αλλά θαυματουργό φυτό. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε: Για τον πονόλαιμο: Bάζετε να βράσουν 15 γραμμ. φύλλα σε ένα λίτρο νερό για πέντε λεπτά και το αφήνετε άλλο τόσο. Έπειτα το σουρώνετε. Για την αρχή κρυολογήματος: Bάζετε μια πρέζα φύλλα για πέντε λεπτά μέσα σε ένα φλιτζάνι βραστό γάλα. Tο σουρώνετε και το πίνετε πολύ ζεστό. Τονωτικό αλλά και ηρεμιστικό: Βάζετε μια μικρή

15 χούφτα από φύλλα και ξερά άνθη σε ένα λίτρο βραστό νερό. Tο σουρώνετε και πίνετε ένα φλιτζάνι μετά τα γεύματα για τόνωση και καλή χώνεψη. Aν το πιείτε πριν ξαπλώσετε, το έγχυμα επιδρά ως ηρεμιστικό. Σαμπούκος: Για τον πυρετό και τα φίδια Στη Nότια Bρετανία το φύτευαν μπροστά από τα σπίτια για να προστατεύονται από τις συμφορές και να κρατάνε μακριά τα φίδια. Tα άνθη, πλούσια σε ποτάσιο, προκαλούν εφίδρωση, γι αυτό είναι αποτελεσματικά κατά του πυρετού, του βήχα και του κρυολογήματος. Tον παλιό καιρό, για να κάνουν ωραία φωνή, έπιναν νηστικοί το πρωί μισό ποτήρι λευκό κρασί όπου είχαν αφήσει να ζυμωθούν όλη νύχτα 4 γραμμ. άνθη σαμπούκου σε σκόνη. Στην πράξη: Για τους ρευματισμούς και την ποδάγρα: Aφήστε στον ήλιο για 8-10 μέρες 300 γραμμ. ξερά άνθη σε 3 λίτρα κόκκινο κρασί. Παίρνετε 1-2 κουταλάκια την ημέρα. Ως διουρητικό: Bάζετε 150 γραμμ. από τον κάτω φλοιό του σαμπούκου (ο επάνω είναι σαν λεπτή μεμβράνη) σε ένα λίτρο λευκό κρασί και τον αφήνετε να ζυμωθεί για δυο μέρες. Πίνετε ένα κουταλάκι την ημέρα. Δρα και κατά των οιδημάτων. Bέρβενα: Tο βότανο του αγιασμού Για τους αρχαίους λαούς της Γαλικίας ήταν ένα άγιο βότανο, καθώς το χρησιμοποιούσαν και για να λένε τη μοίρα. Στη Βρετανία το αποκαλούσαν «βότανο του σταυρού», γιατί πίστευαν ότι προστάτευε από το κακό. Για να διώξουν τα πνεύματα από ένα σπίτι, ράντιζαν τους ενοίκους με ένα κλαδάκι βουτηγμένο σε αγιασμό, ενώ οι Δρυίδες έπλεναν τους βωμούς με ένα έγχυμα από άνθη βέρβενας. Αξιοποιήστε την: Για τους πονοκεφάλους: Βράζετε δύο χούφτες άνθη σε ένα λίτρο ξίδι. Κάνετε κομπρέσες βάζοντας μία στο μέτωπο και μία στα νεφρά. Για να επουλωθούν οι πληγές: Ψιλοκόψτε μερικά φύλλα βέρβενας κι αναμίξτε τα με ένα κουταλάκι αλεύρι σίκαλης και δύο ασπράδια αβγών. Tο βάζετε κάθε μέρα πάνω στην πληγή μέχρι να κλείσει. Για το λουμπάγκο: Bράζετε για μερικά δευτερόλεπτα σε λίγο ξίδι δύο μεγάλες χούφτες από φρέσκο βότανο κοπανισμένο και το αλείφετε, πολύ ζεστό, στα μέρη που πονάνε του.

16 ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ Ο Διοσκουρίδης υπήρξε ίσως ο επιφανέστερος βοτανολόγος και φαρμακολόγος του Αρχαίου Κόσμου. Γεννήθηκε στην Ανάζαρβο της Κιλικίας και έζησε τον πρώτο αιώνα μ. Χ. Μέσα από τα πολυάριθμα κείμενά του αντλούνται εξαιρετικά πολύτιμες γνώσεις για τα βότανα. Γνώριζε τις ιδιότητες του μανδραγόρα τη θεραπευτική αξία και τη χρησιμότητά του για την προνάρκωση και τη νάρκωση. Είχε, επίσης, παρατηρήσει και περιγράψει το φαινόμενο της αλλεργικής καταπληξίας από τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών.ο Διοσκουρίδης κατέγραψε περισσότερες από φαρμακευτικές ουσίες, η πλειοψηφία των οποίων προερχόταν από φυτά. Περιέγραψε επίσης ουσίες που σήμερα είναι γνωστές ως αντισηπτικά, αντιφλεγμονώδη ή αντισυλληπτικά. Αντίγραφα του πολύτομου έργου του «Περί ύλης ιατρικής» βρίσκονταν σε διαρκή κυκλοφορία και χρησιμοποιούνταν στην πράξη από την περίοδο της ακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η πρώτη λατινική έκδοσή του χρονολογείται το 1478, λίγες δεκαετίες μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Η επίδραση του έργου του εκτείνεται χρονικά τουλάχιστον μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης και εν γένει εκτιμάται πως οι μέθοδοι παρατήρησης του Διοσκουρίδη πρόσφεραν ισχυρές βάσεις για την εξέλιξη της φαρμακολογικής επιστήμης. Πέρα από την αξία του ως ιατρικό εγχειρίδιο, μεγάλης αξίας θεωρείται ο πλούτος των πληροφοριών που δίνει για τα φυτά και βότανα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με την ιδιότητα του στρατιωτικού ιατρού ο Διοσκουρίδης ταξίδεψε σε πολλές ρωμαϊκές επαρχίες της Ανατολής, από την Ελλάδα έως τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Έτσι, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τα φαρμακευτικά φυτά και τα ιατρικά παρασκευάσματα των πιο ανεπτυγμένων χωρών του τότε κόσμου. Με μοναδικό τρόπο και σύστημα κατέγραψε και περιέλαβε στο βιβλίο του όχι μόνο όλα τα τότε γνωστά φαρμακευτικά φυτά, αλλά και τις οργανικές και ανόργανες φαρμακευτικές ουσίες που συναντώνται στη φύση. Εντυπωσιάζει η παράθεση, για πρώτη φορά, των ονομάτων των φυτών και των παρασκευασμάτων σε διαφορετικές γλώσσες. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνθηκαν η ενιαία ονομασία και η καταγραφή των διαφόρων φαρμακευτικών φυτών. Ο Διοσκουρίδης κατέταξε τις ουσίες αυτές όχι αλφαβητικά -όπως συναντάμε αργότερα σε αντίγραφα ή μεταφράσεις του έργου του- αλλά σε κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τη δραστικότητά τους.

17 Ένα από τα πιο γνωστά βότανα με το οποίο ασχολήθηκε ο Διοσκουρίδης είναι το περιώνυμο μελισσόχορτο ή μέλισσα ή μελισσόφυλλο ή μελίτταινα του οποίου τα φύλλα με την τριβή αναδίδουν μια χαρακτηριστική βαριά οσμή που σε κάποιους θυμίζει λεμόνι ή κιτρολέμονο. Σαν πόα έχει το χάρισμα να ευδοκιμεί με άνεση υπό ξηροθερμικές συνθήκες στους κήπους κυρίως της Νοτίου Ελλάδος, ενώ πολλαπλασιάζετε ταχύτατα και πανεύκολα. Οι μέλισσες ξετρελαίνονται για τα μικρά κατάλευκα άνθη το καλοκαίρι όταν ανθοφορεί συνήθως το μελισσόχορτο. Κατά τον Διοσκουρίδη εάν βρέξουμε τα φύλλα του βοτάνου με κρασί και τα κάνουμε κατάπλασμα μπορούμε να βοηθηθούμε στην αντιμετώπιση των τσιμπημάτων από σκορπιούς και αράχνες-φαλάγγια ή των δαγκωμάτων από σκύλους. Μία άλλη χρήση μόνο των φύλλων του μελισσόχορτου υπό μορφή καταπλάσματος έχει να κάνει με το άλγος των αρθρώσεων. Συγκεκριμένα, ο Διοσκουρίδης ισχυρίζεται ότι το κατάπλασμά τους ανακουφίζει από τους πόνους των αρθριτικών. Εάν τα φύλλα μαζί με λίγο αλάτι γίνουν κατάπλασμα είναι σε θέση να καταπολεμήσουν τις ραγάδες ή σχασίματα στο δέρμα και να καθαρίσουν τις ανοικτές πληγές. Το αφέψημα των φύλλων κατά τον μεγάλο μας βοτανολόγο είναι κατάλληλο για πάρα πολλές χρήσεις. Συγκεκριμένα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατ ευθείαν σαν υλικό για ατμόλουτρα. Επιπροσθέτως είναι κατάλληλο εμμηναγωγό. Από την άλλη μεριά είναι χρήσιμο σε όσους υποφέρουν από οδονταλγίες γιατί μπορεί να το αξιοποιήσουν σα διάκλυσμα, δηλαδή σαν υγρό για στοματικές πλύσεις. Ομοίως, χρησιμεύει για κλύσμα σε περιπτώσεις δυσεντερίας. Τέλος, αξίζει να τονισθεί ότι κατά τον Διοσκουρίδη όσοι υποφέρουν από ορθόπνοια η οποία είναι βαρεία μορφής δύσπνοια μπορούν να ανακουφίζονται όταν γλείφουν τα φύλλα του μελισσόχορτου μαζί με λίγο νίτρο. ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΟΥ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗ

18 Αραβικό βιβλίο για τα απλά φάρμακα από το: Περί ύλης ιατρικής του Διοσκουρίδη. Η αρχική σελίδα του Διοσκουρίδη της Βιέννης, Βατόμουρο Αρτεμισία. Περί ύλης ιατρικής σε βυζαντινή έκδοση του 15ου αιώνα.

19 ΑΛΛΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΟΙ ΑΡΧΑΊΟΙ ΑΙΓΎΠΤΙΟΙ ΉΤΑΝ ΆΤΟΜΑ ΥΨΗΛΉΣ ΕΞΕΙΔΊΚΕΥΣΗΣ ΜΕ ΒΌΤΑΝΑ. Ο ΠΆΠΥΡΟΣ ΤΟΥ E BER, ΈΝΑ ΑΡΧΑΊΟ ΚΕΊΜΕΝΟ ΓΡΑΜΜΈΝΟ ΣΕ 1500BC,ΠΕΡΙΈΧΕΙ ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΣΕ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΠΌ 700 ΒΌΤΑΝΑ, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΈΝΩΝ ΤΩΝ ΒΟΤΆΝΩΝ, ΌΠΩΣ Η ΑΛΌΗ, ΚΎΜΙΝΟ ΣΠΌΡΟΥΣ, ΦΎΛΛΑ Μ ΑΝΤΖΟΥΡΆΝΑ, Δ ΥΌΣΜΟΣ, ΦΎΛΛΑ ΒΑΣΙΛΙΚΟΎ,H IBISCUS,ΚΑΛΈΝΤΟΥΛΑ,ΓΛΥΚΆΝΙΣΟΣ, ΦΎΛΛΑ ΜΑΪΝΤΑΝΟΎ, ΚΎΜΙΝΟ, ΡΊΖΕΣ ΓΛΥΚΌΡΙΖΑ, ΣΠΌΡΟΙ ΧΑΜΟΜΉΛΙ, ΆΝΗΘΟ, ΣΚΌΡΔΟ ΚΑΙ ΠΟΛΛΆ ΆΛΛΑ. Έ ΧΟΥΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΊ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΊΑ ΑΊΓΥΠΤΟ ΜΕ ΠΟΛΛΟΎΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΎΣ ΤΡΌΠΟΥΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΈΣ, ΌΠΩΣ ΣΤΑ ΤΡΌΦΙΜΑ, ΩΣ ΦΆΡΜΑΚΟ, ΣΤΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΆ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΡΏΜΑΤΑ. ΑΥΤΆ ΤΑ ΒΌΤΑΝΑ ΈΧΟΥΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΊ ΣΤΟ ΣΎΝΟΛΌ ΤΟΥΣ, ΦΎΛΛΑ, ΚΛΑΔΙΆ, ΡΊΖΕΣ Ή ΣΠΌΡΟΙ. ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΣ

20 Ο Γλυκάνισος καλλιεργήθηκε από τους Αρχαίους Αιγυπτίους και τους Ρωμαίους. Υπάρχουν ενδείξεις ότι γλυκάνισο χρησιμοποιήθηκε στην Αίγυπτο ήδη από το 1500 π.χ. στην ενίσχυση της πέψης. Είναι ένα από τα αρχαιότερα φυτά μπαχαρικό που χρησιμοποιείται τόσο για μαγειρική και ιατρικούς σκοπούς και ως φάρμακο για τη γεύση από τους προϊστορικούς χρόνους. ΑΛΟΗ Η Αλόη βρέθηκε στην Αίγυπτο από πολύ καιρό και ορισμένες θρησκευτικές ομάδες θεωρούν ότι ένα συμβολικό φυτό. Κυρίως οι χρήσεις της Αλόης είναι θεραπευτικές χρήσεις. Η Αλόη ναρκωτικών είναι ένα από τα καλύτερα και χρησιμοποιούνται ευρέως γνωστό καθαρτικά. Είναι αρκετά ασφαλές και ασκεί τη δράση του σε 15 έως 18 ώρες. Επίσης, είναι χρήσιμο ως αντισκωληκικό φάρμακο. Πρόκειται για ένα πικρό τονωτικό, καθαρτικό ή ανάλογα με τη δόση, εμμηναγωγό, στομαχικό, υπατική που χρησιμοποιούνται στην δυσκοιλιότητα, δυσπεψία, εμμηνόρροιας καταστολές και σωρούς. Σήμερα, η αλόη η γνησία χρησιμοποιείται εσωτερικά και εξωτερικά από τον άνθρωπο. Το ζελέ που βρίσκεται στα φύλλα χρησιμοποιείται για την ανακούφιση σε μικρής σπουδαιότητας εγκαύματα, πληγές, και διάφορες δερματικές παθήσεις, όπως το έκζεμα και η δερματοφύτωση. Ο χυμός χρησιμοποιείται για να αντιμετωπιστεί ποικιλία των παθήσεων του πεπτικού συστήματος. Η εναλλακτική ιατρική με τη χρήση φυτών για θεραπεία ήταν δημοφιλής στη δεκαετία του 1950, σε πολλές δυτικές χώρες. Οι ευεργετικές ιδιότητες από τη χρήση του ζελέ είναι σχεδόν άμεσες και, επίσης, προσθέτουν ένα επιπλέον στρώμα πάνω στις πληγές που λέγεται ότι μειώνει την πιθανότητα μόλυνσης. ΜΑΥΡΟ ΚΥΜΙΝΟ

21 Έχει χρησιμοποιηθεί για χιλιάδες χρόνια από διάφορες κουλτούρες και πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο ως μια φυσική θεραπεία και βοήθεια ως συμπλήρωμα για να βοηθήσει να διατηρήσει την καλή υγεία και ευεξία. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό φυσικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για χιλιετίες για τη θεραπεία μιας ποικιλίας των συνθηκών που σχετίζονται με την υγεία του αναπνευστικού συστήματος, του δέρματος, του στομάχου και εντερικές διαταραχές, νεφρική και ηπατική λειτουργία, κυκλοφορικό και το ανοσοποιητικό σύστημα υποστήριξης, και να διατηρήσει και να βελτιώσει τη γενική υγεία. Ενεργεί ως διεγερτικό, αρωματικό, διαλύων τα αέρια, χωνευτικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, καθαρτικό, διαλυτικού, στομαχικό, εφιδρωτικό, τονωτικό, και αντισκωληκικό φάρμακο. Το λάδι της έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία παθήσεων του δέρματος όπως το έκζεμα και βράζει και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία τοπικά συμπτώματα κρυολογήματος. ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΑ Αυτό το βότανο είναι μια πράσινη απόλαυση σε πολλούς κήπους. Κοινή ονομασία του είναι μαντζουράνα ή μαντζουράνα κόμπους. Αιγυπτιακό όνομα του είναι Mardaqoush. Η μαντζουράνα έχει μια πολύ αρχαία ιατρική φήμη. Ήταν μια θεραπεία για ναρκωτικά δηλητήρια, σπασμούς και υδρωπικία. Τα φύλλα της είναι μικρά, αντίθετα, χνουδωτά, ωοειδή και έχουν μία χαρακτηριστική όμορφη οσμή λεβάντας. Τα άνθη της είναι μικρά λευκού χρώματος. Τα φύλλα της χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό, συνήθως στο κρέας και το ψάρι, αλλά και ως αφέψημα. Από τα φύλλα του φυτού λαμβάνεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται ως αντισηπτικό και αντισπασμωδικό ενώ έχει χρήσεις και στην αρωματοποιία. ΤΡΙΓΩΝΕΛΛΑ

22 Είναι ένα από τα αρωματικά βότανα, που χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική. Είναι πολύ γνωστό στην Αίγυπτο για πολύ καιρό, απαραίτητο για τη διαδικασία μουμιοποίησης. Το φαρμακευτικό παρασκεύασμα που χρησιμοποιεί σπόρους, όπου είναι εμποτισμένο με νερό μέχρι να φουσκώσουν και να σχηματίσουν μια παχιά πάστα χρησιμοποιείται για την πρόληψη πυρετούς, είναι παρήγορο να το στομάχι και έχει χρησιμοποιηθεί στο διαβήτη. Σε συνδυασμό με τη συμβατική ιατρική, π.χ. ινσουλίνη, είναι χρήσιμο σε ουρική αρθρίτιδα, σε διαβήτης και σε νευρασθένεια. Το βότανο επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης με τον ίδιο τρόπο όπως η πηκτίνη. ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΙΑ Η βοτανική ιατρική είναι μακράν ο παλαιότερος και περισσότερο εμπλουτισμένος κλάδος στο δένδρο της Κινέζικης υγείας και θεραπείας. Περισσότερα από τριακόσια βότανα που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα, έχουν ιστορία που ξεπερνά τα χρόνια. Σε όλη αυτή την διάρκεια, αποκτήθηκε τεράστια εμπειρία, η οποία προσανατολίστηκε στην τελειοποίηση των κλινικών τους εφαρμογών. Σύμφωνα με Κινέζικες κλινικές μελέτες, αυτά τα βότανα, και άλλα που προστέθηκαν στην λίστα των χρήσιμων στοιχείων κατά τους μετέπειτα αιώνες, μπορούν να αυξήσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των σύγχρονων φαρμακευτικών αγωγών, να μειώσουν τις παρενέργειες τους και σε ορισμένες περιπτώσεις να τις αντικαταστήσουν τελείως. Μερικές εικόνες από κινέζικα βότανα δίνονται παρακάτω :

23 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΒΟΤΑΝΙΚΗΣ Η χρήση βοτάνων στον κινέζικο πολιτισμό χρονολογείται περίπου απο το 2000π,χ!!!Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική παρέμεινε απομονωμένη από το δυτικό κόσμο για αιώνες. Χάρη στα πρώτα ταξίδια των θαλασσοπόρων προς την Άπω Ανατολή, κατέφτασαν στην Ευρώπη και οι πρώτες πληροφορίες γύρω από αυτήν. Το πραγματικό ενδιαφέρον, ωστόσο, για την κινεζική ιατρική εκδηλώνεται μόλις μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και εντείνεται κυρίως στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, εποχή που σηματοδοτεί το τέλος της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα. Στην Ευρώπη και την Αμερική, παράλληλα με τη διάδοση του βελονισμού, εξαπλώνεται και η εφαρμογή ενός ακόμη κλάδου: της κινεζικής φαρμακολογίας, που βασίζεται κυρίως στα βότανα. Από την κινέζικη ιστορία μαθαίνουμε ότι τα βότανα χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια, σαν φάρμακα. Και το πρώτο βιβλίο βοτανολογίας της Κίνας, που γράφτηκε γύρω στα 2700 π.χ., αναφέρει 365 φυτά που χρησιμοποιήθηκαν για φαρμακευτικούς λόγους. Τα κινεζικά βότανα αποτελούν μια εναλλακτική θεραπευτική μέθοδο που προσελκύει όλο και περισσότερους ανθρώπους που αναζητούν μια «φυσική» μέθοδο ίασης παθήσεων. Η κινέζικη βοτανική αριθμεί πάνω από 5000 θεραπευτικά βότανα τα περισσότερα εκ των οποίων χρησιμεύουν και για σοβαρές ασθένειες. Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της Δύσης στράφηκε εκ νέου στα συστατικά αυτά των βοτανοεπιστημονικών μελετών. Τα συστατικά αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως στην ομοιοπαθητική θεραπεία. Ας δούμε λοιπόν, μερικά από τα πιο γνωστά βότανα και τα χαρακτηριστικά τους. Ginkgo

24 Το Ginkgo biloba χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σήμερα είναι από τα κορυφαία σε πωλήσεις βότανα στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη. Τα φύλλα είναι το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται και υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά στοιχεία που αποδεικνύουν τις αντιπηκτικές του ιδιότητες, τη δράση του υπέρ της βελτίωσης της περιφερικής κυκλοφορίας αλλά και της καλής κυκλοφορίας της γλυκόζης στο αίμα. Άλλες ευεργετικές επιδράσεις που έχουν διαπιστωθεί είναι κατά της εξασθένησης της μνήμης, κατά της κατάθλιψης, κατά των παρενεργειών και της χημειοθεραπείας. Οι συνιστώμενες δόσεις είναι mg ημερησίως, ενώ στα πρώτα στάδια εμφάνισης της νόσου Alzheimer s συνίσταται η λήψη 240mg ημερησίως. Οι παρενέργειες είναι συνήθως ήπιες και περιλαμβάνουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις, κεφαλαγίες και αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις. Πιπερόριζα (Ginger) Το Ginger ανήκει στην οικογένεια των φυτών Zingiberaceae και κατέχει κυρίαρχο ρόλο στην ιατρική της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Ινδίας. Το Ginger χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία διαταραχών του γαστρεντερικού συστήματος και κυρίως για την αντιμετώπιση της ναυτίας, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, της μετεγχειρητικής ναυτίας και της επαγόμενης ναυτίας από τη χημειοθεραπεία. Η επιτρεπόμενη δοσολογία είναι με τη μορφή κάψουλων 1-4 γραμμάρια ανά ημέρα, σε δύο δόσεις. Μεγαλύτερες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές του γαστρεντερικού. Echinacea (Εχινάτσια) Τα είδη echinacea ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των φυτών που μοιάζουν με τις μαργαρίτες και απαντώνται στις βορειοανατολικές περιοχές της Αμερικής. Ήταν το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο βότανο από τους ιθαγενείς Αμερικανούς για την θεραπεία πληγών, εγκαυμάτων και τσιμπημάτων από έντομα. Η Echinacea χρησιμοποιούνταν επίσης και για τη θεραπεία μολύνσεων, πονόδοντου και πόνων των αρθρώσεων. Εισήχθη στην

25 Αμερικανική ιατρική στα τέλη του 1800 και η κύρια χρήση της ήταν ενάντια στις μολύνσεις. Σήμερα, η Echinacea χρησιμοποιείται κυρίως για την υποχώρηση συμπτωμάτων κρυώματος και γρίπης.υπάρχουν και άλλα βότανα γνωστά και ενδημικά της Κίνας τα οποιά ειναι εξίσου θεραπευτικά.ας απαριθμίσουμε μερικά: Dang qui (Αngelica Sinensis): Τονώνει και διευκολύνει τη ροή του αίματος, κινητοποιεί την έμμηνο ρύση, σταματά τον πόνο. Fu ling (Poria Cocos): Δυναμώνει τη σπλήνα και έχει διουρητική δράση. Chen Pi (Citrus Reticulata): Απελευθερώνει την ενέργεια, δυναμώνει τη σπλήνα, σταματά το φλέμα, είναι κατάλληλο για προβλήματα πέψης. Gan Cao (Glycyrrhiza Uralensis): Ενυδατώνει τους πνεύμονες, σταματά το βήχα και τον πόνο. 5. Bai shao (Paeonia Lactifora): Τρέφει το αίμα και το «γιν», προστατεύει το συκώτι και σταματά τον πόνο. Dan Shen (Salvia Miltiorrhiza): Κινητοποιεί το αίμα, ρευστοποιεί το φλέμα, μειώνει το οίδημα, ηρεμεί την καρδιά και το πνεύμα ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΒΟΤΑΝΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ Στην Κίνα, οι δύο πιο συνηθισμένες μέθοδοι εφαρμογής βοτανικών θεραπειών είναι η δημιουργία ενός αφεψήματος (ενός δυνατού τσαγιού το οποίο πρέπει να σιγοβράσει για περίπου μια ώρα ή και περισσότερο) και η δημιουργία μεγάλων σφαιρικών χαπιών με βάση το μέλι. Και οι δύο αυτές μορφές αντιμετωπίζονται με πολλή αντίδραση στις δυτικές χώρες. Τα τσάγια θεωρούνται πολύ χρονοβόρα, δύσοσμα και έχουν απαίσια γεύση για να μπορούν να δικαιολογήσουν τη χρήση τους, τα δε χάπια από μέλι είναι κολλώδη, δύσκολα στο μάσημα και έχουν άσχημη γεύση. Έτσι, έχουν αναπτυχθεί καινούργιες πιο αποδεκτές μέθοδοι για περισσότερες εφαρμογές. Οι δύο δημοφιλείς μέθοδοι προς αντικατάσταση των Κινέζικων παρασκευασμάτων είναι τα εκχυλίσματα σε σκόνη (ή κόκκους) και τα μαλακά και εύκολα στην κατάποση δισκία ή κάψουλες. Τα εκχυλίσματα παρασκευάζονται από μία μεγάλη ποσότητα τσαγιού από την οποία αφαιρείται το νερό και παράγεται μία σκόνη από μικροσκοπικούς σβόλους. Τη σκόνη την παίρνουμε είτε απευθείας με λίγο νερό είτε τη διαλύουμε σε ζεστό νερό για να φτιάξουμε τσάι. Τα δισκία και οι κάψουλες περιέχουν είτε σκόνη βοτάνων, είτε αποξηραμένα εκχυλίσματα, είτε συνδυασμό και των δύο.

26 ΣΥΛΛΟΓΗ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΒΟΤΑΝΩΝ Τα υλικά των βοτάνων που χρησιμοποιούνται σε όλα αυτά τα παρασκευάσματα συλλέγονται από φυσικές προμήθειες ή καλλιεργούνται, συνήθως στην Κίνα (κάποιες προέρχονται από την Ινδία, τη Μέση Ανατολή, ή αλλού). Εκτιμάται ότι χρησιμοποιούνται περίπου 6000 είδη, στα οποία συμπεριλαμβάνονται περίπου 1000 ζωικά προϊόντα και πάνω από 100 ανόργανες ουσίες. Όλα αυτά ταξινομούνται υπό τον γενικό όρο "βότανα". Τα βότανα καθαρίζονται, μουλιάζονται, κόβονται σε φέτες. Στη συνέχεια τα υλικά αυτά συνδυάζονται σε μια φόρμουλα, της οποίας τα συστατικά οι ποσότητες τους εξαρτώνται από τη φύση της κατάστασης που πρέπει να θεραπευτεί. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΣΑΓΙΟΥ Η ονομασία και η προέλευση του τσαγιού είναι κινέζικη. Το ανακάλυψε ο αυτοκράτορας Σεν Νουνγκ το 2737 π.χ. κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην αυτοκρατορία του. Την ώρα που έβραζε νερό, ένα ρεύμα παρέσυρε φύλλα από κάποιο γειτονικό θάμνο και αυτά κατέληξαν στο ξεσκέπαστο τσουκάλι. Πριν προλάβει κανείς να αντιδράσει, τα φύλλα άρχισαν να βράζουν και να χρωματίζουν το νερό. Ο Σεν Νουνγκ μύρισε το γλυκό άρωμα και δοκίμασε το πρώτο τσάι. ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΣΑΙ Το πράσινο τσάι είναι το ποιο διαδεδομένο καλλιεργίσημο είδος τσαγιού στην Κίνα, γεγονός φυσιολογικό, αφού εκεί έχει τις ρίζες του. Το πράσινο τσάι παρασκευάζεται μετά από αποξήρανση των φύλλων που συλλέγονται από το φυτό Camelia sinensis, και διαφέρει από το τσάι του βουνού, με το οποίο συγχέεται συχνά Η Κίνα δεν παράγει μόνο πράσινο αλλά και άλλα είδη τσαγιού ενώ είναι η πρώτη χώρα σε εξαγωγές στον κόσμο. Οι Κινέζοι ισχυρίζονται ότι θα χρειαζόταν πάνω από μια ζωή για να ανακαλύψει και να δοκιμάσει κανείς όλες τις ποικιλίες του. Πρόκειται πάντως για μερικές χιλιάδες ποικιλίες τσαγιών που παράγονται στη χώρα τους. Οι ίδιοι αγνοούν τον ακριβή αριθμό των μεγάλων κήπων τσαγιού στην Κίνα που μόνο οι μυημένοι γνωρίζουν και τους ονομάζουν «ιερούς κήπους».

27 ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΣΑΓΙΟΥ Σύμφωνα με την παραδοσιακή ιατρική, το πράσινο τσάι έχει διεγερτικές, πεπτικές, διουρητικές και αντιτοξικές ιδιότητες. ΩΦΕΛΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ GREEN TEA Έχει αποδειχθεί ότι το πράσινο τσάι προστατεύει από την αθηροσκλήρωση, έχει αντιτοξική δράση στο ήπαρ και είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό. Αντιοξειδωτικό Κύρια συστατικά του πράσινου τσαγιού είναι αντιοξειδωτικά, πολυφαινόλες όπως Ταννίνες (κατεχίνες, επιγαλλοκατεχίνη (epigallocatechin gallate, EGCG), Φλαβονόλες (κερκετίνη, καιμπφερόλη), άλλα φλαβονοειδή, θεογαλίνη, γαλλικό οξύ, κινινικό οξύ, θεαννίνη, μεθυλοξανθίνες, Θεοφλαβίνες, καφεΐνη, αρωματικά έλαια, χρωστικές ουσίες, σαπωνίνες, αμινοξέα και επίσης μέταλλα (Σίδηρο, Χαλκό, Ψευδάργυρο, Κάλιο, Φώσφορο, Φθόριο), Βιταμίνες (Κ, Α, Β, Ε, C) κ.α Οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού ενισχύουν την άμυνα των αντιοξειδωτικών συστημάτων και τη δραστηριότητα ορισμένων αντιοξειδωτικών ενζύμων. Μελέτες έδειξαν ότι οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού απομακρύνουν πιο αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες συγκριτικά με τις βιταμίνες C και Ε (1). Το πράσινο τσάι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην προστασία του γαστρεντερικού συστήματος από βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Αντικαρκινικό Πολυάριθμες μελέτες έδειξαν ότι το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού προστατεύει από την ανάπτυξη όγκων διότι καταστέλλει τις επιβλαβείς καρκινογόνες ουσίες και νιτροζαμίνες, που είναι μεταλλαξιογόνες. (2). Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι το πράσινο τσάι δρα αποτελεσματικά στην προστασία του δέρματος από τις βλάβες που οφείλονται στη UV (3). Αντιφλεγμονώδες Το πράσινο τσάι έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ Το πράσινο τσάι δεν παρουσιάζει παρενέργειες. Τα προϊόντα του πράσινου τσαγιού που περιέχουν καφεΐνη μπορεί να έχουν διεγερτικά αποτελέσματα (αγωνία, αϋπνία, ευερεθιστικότητα κτλ). Διατίθενται όμως και εκχυλίσματα χωρίς καφεΐνη. Οι έγκυες και οι γυναίκες που θηλάζουν θα πρέπει να συμβουλευτούν έναν ειδικό γιατρό πριν χρησιμοποιήσουν το πράσινο τσάι, καθώς δεν υπάρχουν

28 σαφή δεδομένα για την ασφάλειά του για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις μέχρι σήμερα. Το πράσινο τσάι δεν συνιστάται σε παιδιά. ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΒΟΤΑΝΙΚΗΣ Η Κινέζικη βοτανική ιατρική λοιπόν,θεραπεύει ολόκληρο το φάσμα των ασθενειών του ανθρώπου. Θεραπεύει οξείες ασθένειες, όπως κρυολόγημα και γρίπη, καθώς και χρόνιες ασθένειες, όπως αλλεργίες, γυναικολογικές διαταραχές, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες ιογενείς ασθένειες και εκφυλιστικές παθήσεις των ηλικιωμένων. Πιο συγκεκριμένα, η Κινέζικη βοτανική ιατρική είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην προώθηση της ικανότητας του σώματος να θεραπεύεται και να αναρρώνει.σήμερα στον εικοστό αιώνα μας, τα βότανα εξακολουθούν να παίζουν σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας.χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα,ελιξίρια, χάπια, βαφές και ένα σωρό άλλα πράγματα.τα τελευταία χρόνια οι χημικοί προσπαθούν να απομονώσουν ουσίες από τα βότανα, που πιστεύουν ότι είναι τα δραστήρια μέρη(εκείνα που ωφελούν) και φτιάχνουν φάρμακα απ'αυτά.αλλά τα παρασκευάσματα αυτά δέν έχουν τα ίδια αποτελέσματα η τα ίδια τα ικανοποιητικά αποτελέσματα με τα βότανα.δέν θα πρέπει να περιμένουμε τα βότανα να δράσουν αμέσως όπως τα φάρμακα.η δουλειά τους είναι, να επαναφέρουν τη φυσική ισορροπία των λειτουργιών του σώματος πράγμα που θα έχει σαν αποτέλεσμα την υγεία. ΒΟΤΑΝΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΥΡΩΠΗΣ ΑΛΧΙΜΗΛΛΗ ΑΛΧΙΜΗΛΛΗ (LADIE S MANTLE) Η Αλχιμηλλη ή Αλχεμιλη είναι ένα βότανο που βρίσκουμε σε πολλές περιοχές της Βόρειας Ευρώπης και της Ασίας. Έχουν καταγραφεί πάνω από 300 διαφορετικά είδη. Η αλχιμίλλη όπως μαρτυρεί και η αγγλική της ονομασία (ο μανδύας της Κυρίας) είναι βότανο για τις γυναίκες και από τους πρώτους

29 χριστιανικούς χρόνους έχει συνδεθεί με την Παρθένο Μαρία, ίσως εξαιτίας του σχήματος των φύλλων της που παρομοιάζονταν με το μανδύα της Παναγίας. Οι σταγόνες της πρωινής δροσιάς που λαμπυρίζουν στα φύλλα της ενέπνευσαν ποιητές και αλχημιστές που της απέδωσαν και μαγικές ιδιότητες, όπως να διατηρεί τη νεότητα της γυναίκας αν αυτή τις μαζέψει με πανσέληνο κτλ. Κατά μια άποψη το όνομα της το πήρε από τους αλχημιστές, οι οποίοι μάζευαν τη δροσιά των φύλλων που τη θεωρούσαν χρήσιμη για την παρασκευή της φιλοσοφικής λίθου. Η Αλχιμηλλη χρησιμοποιείται στη βοτανοθεραπεία κυρίως για την αντιμετώπιση των διαταραχών και πόνων της περιόδου. Θεωρείται εμμηναγωγό που ρυθμίζει τη κανονική ροή του αίματος τόσο σε περιπτώσεις που η ροή του αίματος είναι χαμηλότερη από τη φυσιολογική (αμηνορροια), όσο και σε περιπτώσεις που η ροή του αίματος είναι ιδιαίτερα αυξημένη (μηνορραγια). Ουσιαστικά η Αλχιμηλλη θεωρείται ότι λειτουργεί προς τη κατεύθυνση της επαναφοράς της περιόδου στα φυσιολογικά επίπεδα ροής αίματος. Η "εξισσοροπητική" αυτή της δράση, έχει αποδειχτεί πως συμβάλει αποφασιστικά και στη μείωση των πόνων της περιόδου. Επίσης, τα σαλικυλικά οξέα που περιέχει έχουν καταπραϋντικές ιδιότητες, προσφέροντας έτσι ανακούφιση από τις "κράμπες" που μπορεί να συνοδεύουν τις διαταραχές της περιόδου. Η Αλχιμηλλη θεωρείται κατάλληλη και για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. ΜΥΡΤΙΛΟ Μας ήλθε από τη Σιβηρία πριν από μερικά χρόνια, αλλά εξασφάλισε ήδη την ελληνική υπηκοότητα με μόνιμη εγκατάσταση στη Δράμα! Δίνει βάσιμες ελπίδες σε καλλιεργητές που έβλεπαν παντού γύρω τους αδιέξοδα! Και, σύντομα, θα αποτελεί μια καλή πηγή εισαγωγής συναλλάγματος στη χώρα μας, αφού οι εξαγωγές του προϊόντος στην Ευρώπη είναι προ των πυλών. Ακόμα, το φολικό οξύ και το οξύ elagum των καρπών του ρωσικού μύρτιλου ειδικά έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι επιβραδύνουν και προστατεύουν από την ανάπτυξη όγκων στο στομάχι, στον οισοφάγο, στους πνεύμονες, στη μήτρα και στις ωοθήκες! Τα προϊόντα του μύρτιλου αποτελούν την πρώτη ύλη σε πολλές βιομηχανίες τροφίμων και καλλυντικών, καθώς και φαρμακοβιομηχανίες Ένα ελκυστικό εμπορικά προϊόν, αποτελεί μια νέα πρόταση για εναλλακτική αγροτική δραστηριότητα στη χώρα μας. Πρόκειται για την καλλιέργεια του λεγόμενου μύρτιλου, καθώς τα έσοδα ανά στρέμμα φθάνουν να κινούνται στα επίπεδα των ευρώ. Η καλλιέργεια του μύρτιλου, αν και δεν επιδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί μια σύγχρονη αγροτική δραστηριότητα με διόλου ευκαταφρόνητες αποδόσεις. Το μύρτιλο ή «μπλούμπερι» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο εξωτερικό, αποτελεί μία πολύ καλή εναλλακτική καλλιέργεια που μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλα τα σημεία της χώρας μας από την Κρήτη μέχρι τον Έβρο λόγω του ότι περιλαμβάνει ποικιλίες που έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα στο κλίμα και κυρίως

30 υπάρχουν ποικιλίες που έχουν ανάγκη από περισσότερο ή λιγότερο χειμερινό ψύχος για να αναπτυχθούν και να δώσουν ικανοποιητική παραγωγή. Πολύ σημαντικοί παράγοντες της ανάπτυξης της κατανάλωσης των προϊόντων του μύρτιλου αποτελούν επίσης οι πολύτιμες θεραπευτικές του ιδιότητες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έγιναν ευρέως γνωστές μέσα από διάφορες επιστημονικές μελέτες. Όσον αφορά την εξέλιξη της πορείας των τιμών παραγωγού, αυτές έχουν μία διαρκή αύξηση, πράγμα που αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την επέκταση της καλλιέργειας του μύρτιλου (μπλούμπερι) στις χώρες που καλλιεργείται, αλλά και σε εκείνες που σκοπεύουν στην ανάπτυξη της καλλιέργειάς του. Σε πολλά μέρη της χώρας μας καλλιεργείται το μύρτιλο, τα δε πρώτα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Τα προϊόντα του μύρτιλου (καρποί, φύλλα) αποτελούν την πρώτη ύλη σε πολλές βιομηχανίες τροφίμων (χυμοί, μαρμελάδες, αρτοσκευάσματα, εσάνς κλπ.), φαρμακοβιομηχανίες, βιομηχανίες καλλυντικών, βιομηχανίες λειτουργικών τροφίμων κλπ. Το μύρτιλο διακρίνεται για τους καρπούς του τόσο από γευστικής απόψεως όσο και λόγω της μεγάλης τους περιεκτικότητας σε πολύτιμες ουσίες για την υγεία του ανθρώπου, όπως είναι οι αντιοξειδωτικές ουσίες, οι βιταμίνες, τα ανόργανα άλατα κλπ. Το ότι το μύρτιλο είναι εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών και βιταμινών είναι πλέον γνωστό. Πρόσφατα όμως ειδικοί από τη σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου Lund της Σουηδίας, ανακάλυψαν ότι οι φυτικές ίνες του φρούτου μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη μιας σειράς εντερικών παθήσεων και φλεγμονών, όπως είναι η ελκώδης κολίτιδα. Οι ερευνητές θέλησαν να δουν εάν τα διάφορα είδη φυτικών ινών (μύρτιλα, κριθάρι, βρόμη) και καλών βακτηρίων (προβιοτικά του γιαουρτιού) μετριάζουν τον κίνδυνο εκδήλωσης εντερικών νόσων και του καρκίνου του παχέος και του λεπτού εντέρου. Σύμφωνα, λοιπόν, με την Καμίλα Μπράνινγκ, επικεφαλής της έρευνας, από τον κλάδο Εφαρμοσμένης Διατροφολογίας και Χημικών των Τροφίμων, τα μύρτιλα, επειδή είναι πλούσια σε πολυφαινόλες, έχουν αντιική και αντιοξειδωτική επίδραση. Επιπλέον, στην έρευνα φάνηκε ότι η προστατευτική δράση των μύρτιλων ενισχυόταν εάν καταναλώνονταν μαζί με προβιοτικά, μειώνοντας τη φλεγμονή στο έντερο.