Προσαρµογή της ιαχείρισης των ασών στην Κλιµατική Αλλαγή στην Ελλάδα: Το Έργο LIFE+ AdaptFor

Transcript

1 Προσαρµογή της ιαχείρισης των ασών στην Κλιµατική Αλλαγή στην Ελλάδα: Το Έργο LIFE+ AdaptFor Βασιλική Χρυσοπολίτου, ΕΚΒΥ

2 Το Έργο LIFE+ AdaptFor πώς µπορούµε να προσαρµόσουµε τη δασική διαχείριση στην κλιµατική αλλαγή? ΙΑΡΚΕΙΑ: 5 έτη ( ) ΙΚΑΙΟΥΧΟΙ: - Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) - Γεν. /νση Ανάπτυξης και Προστασίας ασών και Αγροπεριβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ) Συµµετέχουν: /νση ασών Πιερίας, ασαρχεία Καλαµπάκας, Πάρνηθας και Σπάρτης Με τη συνεισφορά του χρηµατοδοτικού µέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

3 Τέσσερις (4) περιοχές µελέτης: άσος Ρητίνης-Βρίας στα Πιέρια Όρη άσος Ασπροποτάµου-Καλαµπάκας Εθνικός ρυµός Πάρνηθας άσος Ανατολικού Ταΰγετου κατανέµονται σε όλη την Ελλάδα δηµόσια δάση αλληλεπικαλύψεις µε το ίκτυο Natura 2000

4 ύο (2) φαινόµενα: Αλλαγές στη βλάστηση (εισβολή κωνοφόρων σε δάση πλατύφυλλων) Επιδείνωση της υγείας του δάσους (επιδηµίες µυκήτων και φλοιοφάγων εντόµων) Ταφαινόµενα: - Παρατηρούνται στις περιοχές µελέτης κατά τις τελευταίες δεκαετίες - Αποδίδονται στις µεταβολές των κλιµατικών παραµέτρων

5 Νέκρωση ασικής πεύκης ( άσος Ρητίνης-Βρίας, Πιέρια Όρη)

6 Εισβολή κωνοφόρων σε δάση πλατύφυλλων ( άσος Ασπροποτάµου-Καλαµπάκας)

7 Νέκρωση Κεφαληνιακής ελάτης (Εθνικός ρυµός Πάρνηθας)

8 Νέκρωση Κεφαληνιακής ελάτης ( άσος Αν. Ταΰγετου)

9 Επιστηµονικός Συντονισµός Έργου Οµάδα Ειδικών Επιστηµόνων Σπ. Ντάφης, ΟµότιµοςΚαθηγητήςΑ.Π.Θ. Επίτιµος Πρόεδρος ΕΚΒΥ Οικοφυσιολογία 4 ΠεριοχέςΜελέτης Κ. Ραδόγλου, Καθηγήτρια.Π.Θ. Γ. Σπύρογλου, ΕιδικόςΕπιστήµοναςΙ Ε/ ΗΜΗΤΡΑ Εδαφολογία 4 ΠεριοχέςΜελέτης. Αλιφραγκής, Καθηγητής Α.Π.Θ. Φυτοκοινωνιολογία 4 ΠεριοχέςΜελέτης Ι. Τσιριπίδης, ΑναπληρωτήςΚαθηγητήςΑ.Π.Θ. Π. ηµόπουλος, ΚαθηγητήςΠαν. Πατρών Γ. Φωτιάδης, ασολόγος PhD Φ. Ξυστράκης, ασολόγος PhD

10 Φλοιοφάγα Έντοµα 2 Περιοχές Μελέτης (Πάρνηθα και Ταΰγετος) Ν. Αβτζής, ΚαθηγητήςΤ.Ε.Ι. Καβάλας Οµάδα Ειδικών Επιστηµόνων Μύκητες και Έντοµα 1 Περιοχή Μελέτης (Πιέρια Όρη) Στ. ιαµαντής, ΤακτικόςΕρευνητήςΙ Ε/ ΗΜΗΤΡΑ. Αβτζής, όκιµοςερευνητήςι Ε/ ΗΜΗΤΡΑ Χ. Περλέρου, ΕιδικόςΕπιστήµοναςΙ Ε/ ΗΜΗΤΡΑ Μετεωρολογικά εδοµένα 4 Περιοχές Μελέτης. Παπαµιχαήλ, ΚαθηγητήςΑ.Π.Θ. Π. Γεωργίου, ΕπίκουροςΚαθηγητήςΑ.Π.Θ. Συντονιστής ασολόγος 4 Περιοχές Μελέτης Ηλ. Ζαλαβράς, ασολόγος (πρώην ασάρχης Καλαµπάκας)

11 Τρεις (3) Οµάδες ράσεων: 1. Επίδειξη της προσέγγισης προσαρµογής της δασικής διαχείρισης στην ΚΑ Εκτίµηση της τρωτότητας των δασικών οικοσυστηµάτων Σχεδιασµός διαχειριστικών µέτρων για την προσαρµογή Παρακολούθηση των δασών 2. Ενδυνάµωση της ικανότητας των δασικών υπηρεσιών στο να προσαρµόσουν τη δασική διαχείριση στην ΚΑ στις περιοχές αρµοδιότητάς τους Σεµινάριο Κατάρτισης Κατευθύνσεις προσαρµογής της δασικής διαχείρισης στην ΚΑ (υπό έκδοση) 3. Επικοινωνία και διάδοση της ανάγκης προσαρµογής & των αποτελεσµάτων του Έργου Ιστοσελίδα, ενηµερωτικό έντυπο, δελτία τύπου, πινακίδες δηµοσιοποίησης στις 4 ΠΜ

12 1. ΡΑΣΕΙΣ ΕΠΙ ΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

13 Προσαρµοζόµενη ιαχείριση (Adaptive Management) η απάντηση σε πολύπλοκες καταστάσεις µε µεγάλο βαθµό αβεβαιότητας (όπωςηκλιµατικήαλλαγήήάλλεςµεταβολέςτουπεριβάλλοντος)...µια δυναµική προσέγγιση (οι µεταβαλλόµενες συνθήκες παρακολουθούνται διαρκώς και οι διαχειριστικές πρακτικές προσαρµόζονται κάθε φορά αναλόγως)...έχει όχι µόνο οικολογική, αλλά και κοινωνικο-οικονοµική διάσταση

14 Προσαρµοζόµενη ιαχείριση (Adaptive Management) Τρία (3) βήµατα: Εκτίµηση της τρωτότητας των δασικών οικοσυστηµάτων Σχεδιασµός διαχειριστικών µέτρων για την προσαρµογή Παρακολούθηση των δασών

15 Α. Εκτίµηση της τρωτότητας Τρωτότητα (vulnerability) Η τάση ή η προδιάθεση ενός συστήµατος να επηρεαστεί αρνητικά από την κλιµατική αλλαγή (IPCC, 5η Έκθεση Αξιολόγησης)

16 Α. Εκτίµηση της τρωτότητας ΕΚΘΕΣΗ (exposure) Μεταβολές κλιµατικών παραµέτρων στην περιοχή εξάπλωσης του δάσους ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (sensitivity) Πόσο ευαίσθητο είναι το οικοσύστηµα σε µεταβολές των κλιµατικών παραµέτρων? ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ (potential impacts) Η συνισταµένη των δύο ανωτέρω παραµέτρων + κοινωνικο-οικονοµικέςπαράµετροι ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ (adaptive capacity) δυνατότητα των αρµοδίων υπηρεσιών να εφαρµόσουν κατάλληλες δράσεις προσαρµογής

17 Α. Εκτίµηση της τρωτότητας Στο πλαίσιο του Έργου LIFE+ AdaptFor... Εργασία πεδίου Εφαρµογή µεθόδων τηλεπισκόπησης Συλλογή στοιχείων από αρχεία των τοπικών δασικών υπηρεσιών Ανασκόπηση υφιστάµενης βιβλιογραφίας

18 ΕΚΘΕΣΗ Χρονοσειρέςµετεωρολογικώνδεδοµένωνγιατηνπερίοδο , µε σκοπό τη διερεύνηση της σύνδεσης των φαινοµένων στις 4 ΠΜ µε αλλαγές στο κλίµα Θερµοκρασία Mean Annual Temperature ( o C) Βροχόπτωση Πιέρια Όρη Ασπροπόταµος-Καλαµπάκα Πάρνηθα Ταΰγετος Time period Time period Annual Precipitation (mm)

19 ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ Τα οικοσυστήµατα εξετάστηκαν από άποψη: υγείας του δάσους (παθογόνοι, όπως µύκητες και έντοµα) διαδοχής της βλάστησης (ανάλυση δορυφορικών εικόνων) φυτοκοινωνιολογική (διαφοροποίηση βλάστησης µε την ποιότητα τόπου) οικοφυσιολογίας (εκτίµηση της ζωτικότητας, της αναγέννησης κ.ά.) εδαφολογική (περιγραφή εδαφικών συνθηκών, µετρήσεις θρεπτικών και νερού)

20 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Υπάρχει σύνδεση της πορείας των φαινοµένων στις 4 περιοχές α) µε την κλιµατική αλλαγή β) µε την εντατική διαχείριση γ) µε άλλες διαταραχές (π.χ. δασικές πυρκαγιές)

21 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑ α1) Η βιολογία και δυναµική πληθυσµών των παθογόνων οργανισµών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε µεταβολές των κλιµατικών παραµέτρων α2) Οι κλιµατικές συνθήκες (π.χ. ξηρασία) επηρεάζουν τους µηχανισµούς άµυνας των δέντρων ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ β) Η εντατική διαχείριση προκαλεί µείωση της ανταγωνιστικής ικανότητας ορισµένων ειδών (πλατύφυλλα) µε αποτέλεσµα άλλα (κωνοφώρα) να καταλαµβάνουν τις κενές θέσεις ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ γ) Οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν υποβάθµιση των εδαφικών συνθηκών και σε συνδυασµό µε την αλλαγή του κλίµατος ευνοούν τις επιδηµίες επιβλαβών εντόµων

22 Β. Σχεδιασµός διαχειριστικών µέτρων Εκτίµηση Ευπάθειας των δασικών οικοσυστηµάτων στην κλιµατική αλλαγή Καθορισµός ασικών ιαχειριστικών Σκοπών Σχεδίων Μέτρων Προσαρµογής Οριστικοποίηση των Μέτρων Προσαρµογής ηµόσια ιαβούλευση(ιστοσελίδα του έργου) + Συνάντηση ιαβούλευσης(µε δασικές υπηρεσίες)

23 Μέτρα προσαρµογής της δασικής διαχείρισης Αειφορικές δασοκοµικές πρακτικές διατήρηση της βιοποικιλότητας ενίσχυση της παραγωγικότητας υπηρεσιών οικοσυστήµατων διαθεσιµότητα του νερού ενίσχυση της αναγέννησης προστασία του εδάφους προώθηση της ετερογένειας αύξηση της συνεκτικότητας

24 Στο πλαίσιο του Έργου LIFE+ AdaptFor προτάθηκαν 3 κατηγορίες µέτρων προσαρµογής Βραχυπρόθεσµα µέτρα (π.χ. εξυγειαντικές υλοτοµίες, φεροµονικές παγίδες) προςάµεσηεφαρµογήµεσκοπό: α) τον έλεγχο των επιδηµιών παθογόνων και β) τη µείωση του µολυσµατικού δυναµικού

25 Μέσο- και µακροπρόθεσµα µέτρα (π.χ. ενίσχυση της αναγέννησης, ευνόηση µικτώνσυστάδων, παύσηαποψιλωτικώνυλοτοµιών, αύξησηπερίτροπουχρόνου, αναγωγή πρεµνοφυών δασών) µεσκοπό: α) την ενίσχυση και προστασία των δασών απέναντι στην ΚΑ β) την αύξηση της αντοχής τους στην ξηρασία γ) τη µείωση των κινδύνων (διάβρωσης και υποβάθµισης εδάφους, πυρκαγιών) δ) τηναύξησητηςδέσµευσηςκαιταµίευσης CO 2 (µετριασµόςεπιπτώσεων) ε) την παραγωγή πολυτιµότερων προϊόντων ξύλου

26 Υποστηρικτικάµέτρα (π.χ. ρύθµισητηςβόσκησης, µείωσητουκατακερµατισµού, προστασία εδαφικών πόρων, προστασία από δασικές πυρκαγιές, µόνιµο πρόγραµµα παρακολούθησης, ευαισθητοποίηση και κατάρτιση) µεσκοπό: α) την επιτυχία των άλλων 2 κατηγοριών µέτρων β) την προστασία των δασών από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες

27 Γ. Παρακολούθηση των δασών Αναπόσπαστο τµήµα της προσαρµοζόµενης διαχείρισης είναι και η παρακολούθηση (monitoring): α) των µεταβολών των παραµέτρων του κλίµατος β) των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής στα δάση, ιδιαίτερα στα πιο ευπαθή και γ) της αποτελεσµατικότητας / επιτυχίας των διαχειριστικών µέτρων που λαµβάνονταιγιατηνπροσαρµογήστηνκλιµατικήαλλαγή.

28 Γ. Παρακολούθηση των δασών Στο πλαίσιο του Έργου LIFE+ AdaptFor... Εγκατάσταση µόνιµων δειγµατοληπτικών επιφανειών (4 / περιοχή) Εγκατάσταση τηλεµετρικών µετεωρολογικών (1 / περιοχή) Συλλογή και επεργασία στοιχείων από τις τοπικές δασικές υπηρεσίες Αποστολή στη Γεν. /νση Ανάπτυξης και Προστασίας ασών και Αγροπεριβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ) Ανάρτηση στην ιστοσελίδα του έργου

29 2. ΡΑΣΕΙΣΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

30 Α. ΣεµινάριοΚατάρτισης ιήµερο Σεµινάριο Κατάρτισης (18-19 Νοεµβρίου 2014, ΕΚΒΥ Θεσσαλονίκη) 75 Συµµετέχοντες Εκπαιδευόµενοι: ~60 άτοµα από Τοπικές και Περιφερειακές δασικές υπηρεσίες και από την Γεν. /νση Ανάπτυξης και Προστασίας ασών και Αγροπεριβάλλοντος Εκπαιδευτές: ~15Ειδικοίσεθέµατακλιµατικήςαλλαγήςκαιδασικήςδιαχείρισης, επιστηµονικό προσωπικό του έργου

31

32 Β. ΚατευθύνσειςΠροσαρµογής Έκδοση 100σελ. (σε ελληνικά και αγγλικά) ΕπιπτώσειςτηςΚλιµατικήςΑλλαγήςστα άση (π.χ. παραγωγικότητα, βιοποικιλότητα, δασικές πυρκαγιές, ακραία καιρικά φαινόµενα, επιδηµίες παθογόνων κ.ά.) Προτεινόµενα ιαχειριστικά Μέτρα (ανά κατηγορία επιπτώσεων και για τα κυριότερα δασικά οικοσυστήµατα της Ελλάδας)

33 Οι δράσεις και τα µέτρα προσαρµογής που προτείνονται: α) αντιµετωπίζουν τα προβλήµατα διαχείρισης συνολικά, ξεφεύγοντας από την κλασική αντίληψητηςδιαχείρισηςτουδάσουςµόνοωςξυλοπαραγωγικού, β) ανταποκρίνονται µε επιστηµονικούς όρους στις ανάγκες διαχείρισης των δασικών οικοσυστηµάτων και γ) ενσωµατώνουν πρακτικά ζητήµατα όπως την εφαρµοσιµότητα των µέτρων, όσον αφοράστοκόστοςκαιτηνευρύτερηαποδοχή, τιςκατάτόπουςκοινωνικέςσυνθήκεςκ.ά.

34 Ελληνικά δάση και κλιµατική αλλαγή Στην Ελλάδα: σχεδόνόλαταδάσηείναιφυσικά παρατηρείται µεγάλη ποικιλότητα ειδών και ισχυρή γενετική παραλλακτικότητα είναι υποβαθµισµένα κυρίως εξαιτίας της πρεµνοφυούς µορφής διαχείρισης (χαµηλά δάση) ή της µη διαχείρισης (θαµνώνες αείφυλλων ή φυλλοβόλων πλατύφυλλων) Συνεπώς, τα περιθώρια ανόρθωσης και αποκατάστασης των δασικών οικοσυστηµάτων είναι µεγάλα

35 Ελληνικά δάση και κλιµατική αλλαγή ΣΚΟΠΟΙ: Βελτίωση και µεγιστοποίηση των παρεχόµενων υπηρεσιών Προσαρµογή στην κλιµατική αλλαγή Μετριασµός επιπτώσεων αυτής

36 Πλαίσιο δράσεων και µέτρων προσαρµογής ιασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας µέσω της διατήρησης της βιοποικιλότητας και των ενδιαιτηµάτωνφυτικώνκαιζωικώνειδών (γενετικήποικιλοµορφία, ποικιλότηταειδών, οικοσυστηµάτων και τοπίων). Ευνόηση της επικράτησης δασικών ειδών προσαρµοσµένων στην ξηρασία και ανθεκτικώνσεακραίακαιρικάφαινόµενακαιάλλεςδιαταραχές (π.χ. δασικέςπυρκαγιές, επιδηµίες παθογόνων οργανισµών κ.ά.). Προσαρµογή των διαχειριστικών και δασοκοµικών µορφών των δασών στις απαιτήσεις πουπροκύπτουναπότηνκλιµατικήαλλαγή, δηλαδήδηµιουργίασπερµοφυών (υψηλών), ανοµήλικων (υποκηπευτών, κηπευτών) και κατά το δυνατόν µικτών δασών. Προσαρµογή των δασοκοµικών πρακτικών σε ξηρότερες συνθήκες και αυξηµένα ακραία καιρικάφαινόµενα (π.χ. µείωσητηςπυκνότηταςσυστάδων, γιαµείωσητουανταγωνισµού, προστασία της οργανικής ουσίας του εδάφους για προστασία από τη διάβρωση κ.ά.) Υιοθέτηση διαχειριστικών µέτρων για την αντιµετώπιση των πυρκαγιών, ιδιαίτερα στη Μεσογειακή ζώνη, και αυξηµένες επενδύσεις σε µέσα πρόληψης, έγκαιρης πυρανίχνευσης και άµεσης επέµβασης.

37 Πλαίσιο δράσεων και µέτρων προσαρµογής Οι δράσεις και τα µέτρα προσαρµογής: ιασφαλίζουν συνέργειες µε άλλες πολιτικές (βιοποικιλότητα, µετριασµός επιπτώσεων ΚΑ) Είναι µηδενικών ή ελαχίστων επιπτώσεων (no regret - low regret) δηλαδή ανταποκρίνονται σε ένα ευρύ φάσµα πιθανών µεταβολών του κλίµατος Είναι ήπια δηλαδή αποφεύγονται µέτρα που περιέχουν κατασκευές ή έργα Αντιµετωπίζουν πιέσεις και απειλές µειώνοντας την εν γένει ευαισθησία των δασών Ενισχύουν την προσαρµοστική ικανότητα των δασικών υπηρεσιών µέσω δράσεων κατάρτισης ιατηρούν ή και βελτιώνουν τις υπηρεσίες που τα δασικά οικοσυστήµατα παρέχουν στον άνθρωπο

38 3. ΡΑΣΕΙΣΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΑ ΟΣΗΣ

39 LIFE+ AdaptFor:

40 Ιστοσελίδα Η ιστοσελίδα ανανεώνεται σε τακτική βάση και περιλαµβάνει: - Παραδοτέα και αποτελέσµατα του έργου - ράσεις δηµοσιοποίησης (δελτία τύπου, άρθρα στον τύπο κ.ά.) -Φωτογραφικόυλικό -Ανακοινώσειςγια παρουσιάσεις του έργου (π.χ. συναντήσεις, συνέδρια κ.ά.) προκηρύξεις (π.χ. αγορά εξοπλισµού, εξωτερική βοήθεια κ.ά.) ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ~ επισκέπτες από Ελλάδα και εξωτερικό

41 Ενηµερωτικό Έντυπο - Τρίπτυχο LIFE+ AdaptFor:

42 Πινακίδες ηµοσιοποίησης του Έργου στις 4 Περιοχές Μελέτης

43 Επιστηµονική ηµοσίευση Biodiversity and Conservation impact factor 2.08

44 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το έργο EU LIFE+ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, LIFE08 ENV/GR/000554, µε τίτλο AdaptFor Προσαρµογή της διαχείρισης των δασών στην κλιµατική αλλαγή στην Ελλάδα υλοποιείται από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) σε συνεργασία µε την Ειδική Γραµµατεία άσών / ΥΠΕΚΑ. Η διάρκεια του έργου είναι 5 έτη και ο προϋπολογισµός του Με τη συνεισφορά του χρηµατοδοτικού µέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Κοινότητας

45 Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Βασιλική Χρυσοπολίτου Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) Τοµέας Βιοτικών Πόρων και ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών Θέρµη, ΕΛΛΑ Α τηλέφωνο: (εσωτ. 161) vasiliki@ekby.gr