ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2017) 459 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση σχετικά με τον Ενωσιακό μηχανισμό μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης για τα ισοζύγια πληρωμών των κρατών μελών σύμφωνα με το άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του Συμβουλίου EL EL

2 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Πρόκειται για έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο σχετικά με τη χρήση του Ενωσιακού μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης για τα ισοζύγια πληρωμών των κρατών μελών σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του Συμβουλίου 1, της 18ης Φεβρουαρίου 2002, («κανονισμός ΣΙΠ» ή «Μέσο ΣΙΠ»). Με βάση την έκθεση αυτή της Επιτροπής και λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής (ΟΔΕ), το Συμβούλιο καλείται να εξετάσει κατά πόσον μέσον εξακολουθεί να εξυπηρετεί τον σκοπό του από απόψεως αρχής, ρυθμίσεων και ανωτάτου ορίου για εκκρεμή δάνεια στο πλαίσιο του μέσου. Από το 2012, η Ρουμανία έχει ζητήσει και έχει λάβει προληπτική συνδρομή δυνάμει του μέσου. Η Ουγγαρία αποπλήρωσε το δάνειό της τον Απρίλιο του 2016, ενώ εξακολουθούν να εκκρεμούν δάνεια 0.7 δισεκ. EUR προς τη Λετονία. Η βιωσιμότητα του ισοζυγίου πληρωμών στα εν λόγω κράτη μέλη βελτιώθηκε ταχέως, γεγονός που επιτρέπει την εκ νέου πρόσβαση σε χρηματοδότηση από την αγορά. Η Επιτροπή αξιολογεί το μέσο ως εξής: Μετά την τελευταία αναθεώρηση του Μαΐου 2009, το μέσο έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του, δεδομένου ότι η βιωσιμότητα του ισοζυγίου πληρωμών στα δικαιούχα κράτη μέλη βελτιώθηκε ταχέως και απέκτησαν εκ νέου πρόσβαση σε χρηματοδότηση από την αγορά. Ανερχόμενο επί του παρόντος σε 50 δισ. EUR, το ανώτατο όριο για τα εκκρεμή δάνεια (κεφάλαιο) και τα πιστωτικά όρια στο πλαίσιο του μέσου, το οποίο φαίνεται να είναι το ενδεδειγμένο. Οι τροποποιήσεις που προτείνονται στην πρόταση της Επιτροπής για ένα νέο κανονισμό του Συμβουλίου (COM(2012) 336 final) εξακολουθούν να παραμένουν αναγκαίες και σκόπιμες: θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις στο κανονιστικό πλαίσιο και να εισαχθούν οι ίδιοι δανειοληπτικοί κανόνες όπως εκείνοι δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 407/2010 2, της 11 Μαΐου 2010, για τη θέσπιση ευρωπαϊκού μηχανισμού χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης, το οποίο και θα αποσαφηνιστεί η χρησιμοποίηση των πιστωτικών γραμμών. Επιπλέον, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το μέσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση (έμμεσης) ανακεφαλαιοποίησης πιστωτικών ιδρυμάτων και ότι οι όροι πολιτικής μπορούν να προσαρμοστούν κατά κύριο λόγο για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με τον κανονισμό για το ισοζύγιο πληρωμών, το μέσο ΣΙΠ δημιουργήθηκε για να παρέχει ενωσιακή μεσοπρόθεσμη χρηματοδοτική συνδρομή σε κράτη μέλη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ 3 (κράτη μέλη με παρέκκλιση) και αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στο ισοζύγιο πληρωμών τους., ή απειλούνται από τέτοιου είδους προβλήματα. Η χρηματοδοτική συνδρομή παρέχεται είτε με τη μορφή δανείου της ΕΕ είτε με τη μορφή πιστωτικού ορίου. Επιπλέον, ο κανονισμός ΣΙΠ ορίζει ότι το Συμβούλιο θα πρέπει να εξετάζει τακτικά το βαθμό στον οποίο το μέσο αυτό εξακολουθεί να εξυπηρετεί τον σκοπό του όσον αφορά την αρχή, τις 1 ΕΕ L 53 της , σ ΕΕ L 118 της , σ Επί του παρόντος, εννέα κράτη μέλη εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία: Η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο (όσον αφορά το τελευταίο, το πρωτόκολλο 15 που προσαρτάται στις Συνθήκες ορίζει ότι τα άρθρα 143 και 144 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) εξακολουθούν να ισχύουν). 2

3 λεπτομέρειες και τα ανώτατα όρια. Η εξέταση του Συμβουλίου θα πρέπει να πραγματοποιείται βάσει έκθεσης της Επιτροπής και μετά από γνωμοδότηση της ΟΔΕ. Με βάση τις πιο πρόσφατες αξιολογήσεις της, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση, με ημερομηνία 22 Ιουνίου 2012, (COM(2012) 336 final) για την τροποποίηση του κανονισμού ΣΙΠ. Εντούτοις, τα μέλη του Συμβουλίου δεν κατόρθωσαν να καταλήξουν σε μια κοινή θέση λόγω αντιρρήσεων από ένα κράτος μέλος. 3. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΣΙΠ Από το 2012, ένα κράτος μέλος, Ρουμανία έχει ζητήσει και έχει λάβει προληπτική συνδρομή δυνάμει του μέσου. Η συνδρομή συμφωνήθηκε επίσημα τον Οκτώβριο του 2013 και έληξε τον Σεπτέμβριο του Χορηγήθηκε παράλληλα με συμφωνία stand-by (SBA) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Όπως και με τη συμφωνία για την περίοδο , η συνδρομή που διατέθηκε για την περίοδο θεωρήθηκε ως προληπτική και δεν χρησιμοποιήθηκε. Η προληπτική συνδρομή από την ΕΕ ανήλθε σε 2 δισεκ. EUR, ενώ το ΔΝΤ συνεισέφερε έως 1,75 δισεκ. ΕΤΔ (περίπου 2 δισεκ. EUR) βάσει μιας εξίσου προληπτικής συμφωνίας stand-by. Στόχος του προγράμματος στήριξης της προσαρμογής ήταν να βοηθηθεί η Ρουμανία στην εδραίωση της μακροοικονομικής, δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και, με τον τρόπο αυτό, να αυξήσει την αντοχή και το αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας της να βελτιώσει τη διοικητική της ικανότητα να μεταρρυθμίσει τη φορολογική διοίκηση να βελτιώσει τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και να αναδιαρθρώσει τις κρατικές επιχειρήσεις. Η Ουγγαρία αποπλήρωσε εξ ολοκλήρου το δάνειό της τον Απρίλιο του 2016, ενώ η οφειλή από το δάνειο της Λετονίας ανέρχεται σε ποσό 0,7 δισεκ. EUR. Η προληπτική συνδρομή για τη Ρουμανία, σε συνέχεια δύο προηγούμενων ρυθμίσεων (μία εκ των οποίων σε προληπτική βάση), έχει αποδείξει την προσαρμοστικότητα του μέσου. Η Ρουμανία εξακολουθούσε να οφείλει 3,5 δισ. EUR από την μη προληπτική στήριξη που εκταμιεύθηκε κατά την περίοδο Πίνακας 11: Υπολειπόμενες υποχρεώσεις αποπληρωμής στο πλαίσιο του μέσου ΣΙΠ (Αύγουστος 2017) Έτος Χώρα Κεφάλαιο αποπληρωμή Τόκος πληρωμή Γενικό σύνολο 2017 Λετονία 6 6 Ρουμανία Λετονία Ρουμανία Λετονία Ρουμανία Λετονία Λετονία Λετονία Λετονία Λετονία Λετονία Γενικό σύνολο σε εκατ. EUR 3

4 Σε αυτό το πλαίσιο, η εναπομένουσα ικανότητα του μέσου ανέρχεται επί του παρόντος σε 45,8 δισ. EUR. Καμία αίτηση για περαιτέρω ενίσχυση δεν έχει ληφθεί μέχρι τώρα. Γενικά, η βιωσιμότητα του ισοζυγίου πληρωμών στα εν λόγω κράτη μέλη βελτιώθηκε ταχέως σε όλους τους ανωτέρω αναφερόμενους δικαιούχους, και ως εκ τούτου θα μπορούσε να αποκατασταθεί εκ νέου η πρόσβαση σε χρηματοδότηση από την αγορά. Συνεπώς, το μέσον διεκπεραίωσε αποτελεσματικά τον ρόλο του. Ταυτόχρονα, κατά την περίοδο , το σύνολο των διεθνών μέσων χρηματοδοτικής συνδρομής έχει επεκταθεί ώστε να περιλάβει πιο ευέλικτα και πιο προληπτικά μέσα. Στη ζώνη του ευρώ, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) διαθέτει ένα ολοκληρωμένο σύνολο εργαλείων για την αντιμετώπιση των χρηματοδοτικών αναγκών των μελών του. Στην Ένωση, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ), σε γενικές γραμμές παρόμοιος ως προς τη λειτουργία του με το Μέσο Στήριξης των Ισοζυγίων Πληρωμών (ΜΣΙΠ), εισήγαγε ένα πιο ευέλικτο πλαίσιο για δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής. Αντίθετα, το μέσον ΣΙΠ δεν υπέστη περαιτέρω μεταβολή. Κατά συνέπεια, προτάθηκε η αποσαφήνιση των κανόνων για τα πιστωτικά όρια στον κανονισμό για το ισοζύγιο πληρωμών, ενώ εκείνοι για δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τους πιο ευέλικτους που ισχύουν για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ). Επιπλέον, το πλαίσιο πολυμερούς εποπτείας ενισχύθηκε με την έγκριση της «δέσμης των έξι μέτρων» και της «δέσμης των δύο μέτρων». Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 472/ για την ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας, ιδίως, περιέχει διάφορες διατάξεις που σκοπό έχουν να αποφεύγεται η αλληλεπικάλυψη των υποχρεώσεων υποβολής στοιχείων για τις χώρες της ζώνης του ευρώ που λαμβάνουν χρηματοδοτική ενίσχυση, μέσω αναστολής της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών (ΔΜΑ) και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και παρακολούθησης στο πλαίσιο των χρηματοοικονομικών ρυθμίσεων των εν λόγω χωρών και όχι στο πλαίσιο του προληπτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Επιπλέον, ο κανονισμός 472/2013 προβλέπει επίσης ένα πολύ σαφές πλαίσιο για την εποπτεία των χωρών της ζώνης του ευρώ και μετά τη λήξη της χρηματοδοτικής βοήθειας (εποπτεία μετά το πρόγραμμα). Υποστηρίχθηκε ότι παρόμοιες διατάξεις θα πρέπει να προβλεφθούν για τα κράτη μέλη εκτός ζώνης ευρώ που λαμβάνουν στήριξη μέσω του μέσου ΣΙΠ. 4. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΟΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Η Επιτροπή υπέβαλε στις 22 Ιουνίου 2012 νομοθετική πρόταση, COM(2012) 336 final, για την αναθεώρηση του μέσου ΣΙΠ. Αντί για την τροποποίηση του κανονισμού ΣΙΠ, η πρόταση αφορά ένα νέο κανονισμό που καταργεί και αντικαθιστά τον υφιστάμενο. Η πρόταση περιέχει τις ακόλουθες κύριες τροποποιήσεις του μέσου ΣΙΠ: Μια πιο ευέλικτη «εργαλειοθήκη»: Το πιστωτικό όριο μπορεί να λάβει τη μορφή προληπτικού πιστωτικού ορίου υπό όρους (ΠΠΟΟ), δηλαδή πιστωτικού ορίου βάσει όρων επιλεξιμότητας, ή πιστωτικού ορίου με ενισχυμένους όρους (ΠΟΕΟ), δηλαδή πιστωτικού ορίου βάσει συνδυασμού όρων επιλεξιμότητας και νέων μέτρων πολιτικής. Η πρόσβαση σε ΠΠΟΟ περιορίζεται σε κράτη μέλη των οποίων η οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση εξακολουθεί να είναι θεμελιωδώς υγιής και τα οποία πληρούν σειρά 4 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, για την ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με τη χρηματοοικονομική τους σταθερότητα (ΕΕ L 140 της , σ. 1). 4

5 συμφωνηθέντων κριτηρίων επιλεξιμότητας. Η πρόσβαση σε ΠΟΕΟ είναι ανοικτή σε κράτη μέλη που δεν έχουν πρόσβαση σε ΠΠΟΟ, αλλά των οποίων η γενική οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση παραμένει υγιής. Πρόκειται να λάβουν διορθωτικά μέτρα. Μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία: η σχετική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί να προσφέρει στο οικείο κράτος μέλος τη δυνατότητα να συμμετέχει σε ανταλλαγή απόψεων όσον αφορά την πρόοδο στην εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής. Το κοινοβούλιο του οικείου κράτους μέλους μπορεί να καλέσει εκπροσώπους της Επιτροπής να συμμετάσχουν σε ανταλλαγή απόψεων όσον αφορά την πρόοδο στην εφαρμογή του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής. Ενισχυμένη εποπτεία: περιλαμβάνει ευρύτερη πρόσβαση της Επιτροπής στις πληροφορίες που απαιτούνται για τη στενή παρακολούθηση της οικονομικής, δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάστασης του οικείου κράτους μέλους και τακτική αναφορά από την Επιτροπή. Ένα κράτος μέλος υπό ενισχυμένη εποπτεία λαμβάνει μέτρα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των πιθανών αιτίων οικονομικών δυσχερειών. Εξορθολογισμός των διαδικασιών εποπτείας: με την αντικατάσταση ορισμένων μέτρων παρακολούθησης δυνάμει του προληπτικού σκέλους του ΣΣΑ και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου από το πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής και την παρακολούθησή του. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο αναθεωρημένος κανονισμός αναστέλλει επίσης τη ΔΜΑ όταν σε ένα κράτος μέλος εφαρμόζεται πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής και απαιτεί την καθιέρωση εποπτείας μετά την παροχή στήριξης για τα κράτη που έχουν επιστρέψει λιγότερο από το 75% της οικονομικής στήριξης που έλαβαν. Εκτός από αυτές τις αλλαγές που πρότεινε η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα χορήγησης δανείων σε κράτη μέλη εκτός ζώνης ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (μέσο έμμεσης ανακεφαλαιοποίησης). Ανταποκρινόμενη στο αίτημα αυτό, η Επιτροπή συμφώνησε να αποσαφηνίσει ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες που απορρέουν από την ανάγκη να πραγματοποιηθεί ανακεφαλαιοποίησης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με το μέσο και ότι οι αναγκαίες προϋποθέσεις θα μπορούσαν να προσαρμοστούν ώστε να αντιμετωπιστούν πρωτίστως τα προβλήματα αυτά. Το Συμβούλιο συζήτησε την τροποποιημένη πρόταση της Επιτροπής για τελευταία φορά τον Δεκέμβριο του 2013 με σκοπό να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με κοινή θέση. Η πρόταση έτυχε ευρείας στήριξης, με εξαίρεση ένα κράτος μέλος. Έκτοτε, η νομοθετική διαδικασία είναι σε στασιμότητα. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Από το 2012, το μέσο στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) εκπληρώνει αποτελεσματικά τον ρόλο του, με τα τελευταία δικαιούχα κράτη μέλη να έχουν επιτύχει βιώσιμη θέση του ισοζυγίου πληρωμών και έγκαιρη αποπληρωμή της συνδρομής. Το ανώτατο όριο των 50 δισ. EUR για τα ανεξόφλητα υπόλοιπα δανείων σε κεφάλαιο φαίνεται κατάλληλο. Δεν υπάρχει ανάγκη να αναθεωρηθεί το εν λόγω ανώτατο όριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η υπολειπόμενη ικανότητα του μέσου ανέρχεται επί του παρόντος σε 45,8 δισ. EUR χωρίς περαιτέρω αιτήσεις. Έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικό στο παρελθόν και αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα ότι η Ένωση διαθέτει τόσο τη βούληση όσο και την ικανότητα να συμπαρασταθεί σε όλα τα κράτη μέλη σε δύσκολους καιρούς. Αυτό αποτελεί απόδειξη ιδιαίτερης αξίας, δεδομένης της αβεβαιότητας που επικρατεί σήμερα. 5

6 Ταυτόχρονα, κατέστη σαφές ότι το μέσο έπρεπε να προσαρμοστεί έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει τις θεσμικές καινοτομίες που έχουν λάβει χώρα μετά την τελευταία αναθεώρηση του μέσου ΣΙΠ, κυρίως όσον αφορά τη ζώνη του ευρώ. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση (COM(2012) 336 final) που παραμένει υπό συζήτηση στο Συμβούλιο. Η Επιτροπή προτείνει να ολοκληρωθεί η νομοθετική διεργασία, διότι βελτιώνει τη διαδικασία και, ως εκ τούτου, συμβάλλει στην εδραίωση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών. Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι το μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον προσφέρει την ευκαιρία να αποκτήσει η πρόταση νέα δυναμική. 6