Παναγιώτα Βαρσαµούδη Μεταπτυχιακή φοιτήτρια

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Παναγιώτα Βαρσαµούδη Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Σύνθεση των συλλήψεων της παράκτιας αλιείας στον Κόλπο Λαγανά (Ζάκυνθος, Ιόνιο πέλαγος) ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Επιβλέπων: Α. Τσίκληρας, Επίκουρος καθηγητής Θεσσαλονίκη 2016

2 FIELD OF STUDY: FISHERIES BIOLOGY AND MANAGEMENT Panagiota Varsamoudi Master student Catch composition of small-scale fisheries in Laganas Bay (Zakynthos, Ionian Sea) Master dissertation thesis Supervising Professor: A. Tsikliras, Assistant Professor Thessaloniki

3 Τριµελής εξεταστική επιτροπή: 1)Aθανάσιος Τσίκληρας, Επίκουρος Καθηγητής Α.Π.Θ., (επιβλέπων) 2)Κωνσταντίνος Ι. Στεργίου, Καθηγητής, Α.Π.Θ. 3) ήµητρα Μπόµπορη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Α.Π.Θ. 3

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Επιβλέποντα Επίκουρο Καθηγητή µου κ. Αθανάσιο Τσίκληρα για την ανάθεση, επίβλεψη, καθοδήγηση και διόρθωση της µεταπτυχιακής µου εργασίας καθ όλη τη διάρκεια της συγγραφής της. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή, κ. Κωνσταντίνο Ι. Στεργίου και την Επίκουρη Καθηγήτρια, κα. ήµητρα Μπόµπορη, για τη συµβολή τους στην ολοκλήρωσή της µέσω των διορθώσεων και υποδείξεών τους. Ευχαριστώ θερµά την αδερφή µου Χριστίνα και τους γονείς µου, Κατερίνα και Στέλιο, που µε βοήθησαν µε κάθε δυνατό τρόπο να πραγµατοποιήσω το στόχο µου και µε στηρίζουν πάντα σε κάθε µου προσπάθεια. Τέλος ευχαριστώ για την ηθική τους συµπαράσταση τους Στέλιο, Κατερίνα, Μαρία, Άρτεµις. 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...6 ABSTRACT EIΣΑΓΩΓΗ Επαγγελµατική αλιεία Μικρή παράκτια αλιεία Μικρή παράκτια αλιεία στη Μεσόγειο θάλασσα Μικρή παράκτια στη Ελλάδα Θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές Σκοπός της εργασίας ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Κόλπος Λαγανά & Ακτές Ζακύνθου Ιχθυοπανίδα ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ ειγµατοληψίες και αλιευτικά εργαλεία Αριθµός και επεξεργασία δειγµάτων Σύνθεση αλιεύµατος είκτες βιοποικιλότητας Πολυµεταβλητή ανάλυση Κατά µήκος συνθέσεις ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σύνθεση αλιεύµατος Αφθονία- βιοµάζα ψαριών στο συνολικό αλίευµα και ανά µήνα είκτες βιοποικιλότητας Πολυµεταβλητή ανάλυση Κατά µήκος συνθέσεις ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σύνθεση ειδών Αφθονία Βιοµάζα είκτες Βιοποικιλότητας Πολυµεταβλητή ανάλυση Κατά µήκος συνθέσεις ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία εξετάστηκε η σύνθεση των συλλήψεων της παράκτιας αλιείας στον Κόλπο Λαγανά (Ζάκυνθος, Ιόνιο πέλαγος). Πιο συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση της σύνθεσης των ειδών, της αφθονίας τους και της κατά µήκος σύνθεσης των ατόµων που απαντούν στον κόλπο Λαγανά. Πραγµατοποιήθηκαν µηνιαίες δειγµατοληψίες (Απρίλιος 2015 Σεπτέµβριος 2015) σε διαφορετικές περιοχές και βάθη µε σκοπό να ληφθούν αντιπροσωπευτικά δείγµατα των ειδών. Χρησιµοποιήθηκαν µανωµένα δίχτυα µε άνοιγµα εσωτερικού µατιού 22 mm και εξωτερικού 110 mm. Όλα τα ψάρια αναγνωρίστηκαν σε επίπεδο είδους και καταγράφηκαν οι µετρήσεις του ολικού σωµατικού βάρους (W, gr) και της αφθονίας (άτοµα) κάθε είδους. Από τα πιο άφθονα είδη µετρήθηκε το ολικό µήκος σώµατος (TL, cm). Συνολικά αλιεύτηκαν 3812 άτοµα, βάρους gr που ανήκαν σε 36 οικογένειες και 65 είδη. Aπό τα είδη που καταγράφηκαν τα Alepes djedaba, Siganus luridus, Sphoeroides pachygaster και Stephanolepis diaspros είναι Λεσεψιανοί µετανάστες ενώ από τα πιο άφθονα είδη Mullus surmuletus, Sparisoma cretense, Diplodus annularis, Siganus luridus, Boops boops, Serranus cabrilla, Pagellus erythrinus, Scorpaena scrofa είναι είδη µικρής παράκτιας αλιείας, που πιάνονται µε µανωµένα δίχτυα στην Ελλάδα. Τον Μάιο καταγράφηκε ο µεγαλύτερος αριθµός ειδών και τον Απρίλιο ο µικρότερος µε την µέγιστη τιµή ατόµων να σηµειώνεται τον Αύγουστο και την ελάχιστη τον Μάιο. Η πολυµεταβλητή ανάλυση µε βάση την αφθονία των ειδών έδειξε την ύπαρξη δυο οµάδων, a και b, µε την οµάδα a να περιλαµβάνει τα δείγµατα του Ιουλίου, Αυγούστου και Σεπτεµβρίου και την οµάδα b τα δείγµατα Απριλίου, Μαίου και Ιουνίου. Τέλος, οι κατά µήκος συνθέσεις των ειδών έδειξαν ότι απουσίαζαν τα άτοµα µεγάλου µεγέθους και κυριαρχούσαν τα µικρού µεγέθους άτοµα. Η έρευνα αυτή θα συµβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων της µικρής παράκτιας αλιείας στον κόλπο Λαγανά και στις ακτές της Ζακύνθου. Τα στοιχεία της παρούσας έρευνας µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τη µελλοντική σωστή διαχείριση των αποθεµάτων του Κόλπου Λαγανά. 6

7 ABSTRACT The purpose of the present study is to examine the species composition of catch of the small-scale fishery in Laganas Bay (Zakynthos, Ionian Sea). More specifically, we studied species and size composition, as well as, abundance. In order to ensure representative catches, monthly samplings were carried out from April 2015 to September 2015 in different areas and depths using trammel nets (inner mesh size 22mm, outer mesh size 110mm). All individuals caught were identified regarding species level. The total number of specimens per species, as well as, the total body weight (W, gr) were recorded. Furthermore, the total body length (TL, cm) of the most abundant species was measured. According to the sampling, a total of 3812 specimens, weighting gr, belonging to 65 species and 36 families were caught. From the total species caught, Alepes djedaba, Siganus luridus, Sphoeroides pachygaster and Stephanolepis diaspros are Lessepsian migrants, while the most abundant species Mullus surmuletus, Sparisoma cretense, Diplodus annularis, Siganus luridus, Boops boops, Serranus cabrilla, Pagellus erythrinus, Scorpaena scrofa are species of a small scale fishery in Greece caught by trammel nets. Seasonal variations in species composition and abundance were also recorded. Results showed that the highest abundance of individuals was recorded on August and the smallest on May, whereas, the highest number of species was recorded on May and the smallest on April. Multivariate analysis based on species abundance revealed the existence of two groups, a and b, a including the samples of July, August and September and b including the samples of April, May and June. Moreover, total length frequency distributions of the species showed a significant reduction in fish size. The current study contributes to a better understanding of the effects of small scale fisheries on fish stock status in Laganas bay and in coasts of Zakynthos Island. Taking into consideration the results of the present study, a set of future management actions is being proposed for Laganas Bay. 7

8 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Επαγγελµατική αλιεία Η επαγγελµατική αλιεία διαχωρίζεται σε τρεις κατηγορίες στην µικρή παράκτια αλιεία, στη µέση αλιεία και στην αλιεία µεγάλης κλίµακας. Η αλιεία µικρής κλίµακας πραγµατοποιείται µε παραδοσιακά εργαλεία (απλάδια και µανωµένα δίχτυα, παραγάδια και παγίδες), διεξάγεται από σκάφη σχετικά µικρού µεγέθους, τα αλιευτικά ταξίδια είναι µικρά και σε κοντινή απόσταση από το λιµάνι (Tζανάτος 2006). Η αλιεία µεγάλης κλίµακας περιλαµβάνει πολύ µεγάλα αλιευτικά σκάφη, που χρησιµοποιούν τράτες βυθού και γρι-γρι και δραστηριοποιούνται σε πολύ αποµακρυσµένες περιοχές και για µεγάλο χρονικό διάστηµα, όπως στις ατλαντικές και µεσογειακές ακτές της Αφρικής. Η µέση αλιεία πραγµατοποιείται µε γρι-γρι που χρησιµοποιούν το αλιευτικό εργαλείο γρι γρι και µε µηχανότρατες, που χρησιµοποιούν το αλιευτικό εργαλείο τράτα βυθού και περιλαµβάνει µεγάλα αλιευτικά σκάφη που δραστηριοποιούνται σε µεγάλα βάθη και πραγµατοποιούν ολιγοήµερα ταξίδια (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). Στην Ελλάδα δεν πραγµατοποιείται µεγάλης κλίµακας αλιεία και τα µεγαλύτερα αλιευτικά σκάφη ανήκουν στην µέση αλιεία (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). Τα σκάφη γρι-γρι υπολογίζονται σε 250 περίπου και απασχολούν άτοµα σε κάθε γρι-γρι. Τα αλιεύµατα ανέρχονται στο 20% περίπου της συνολικής ελληνικής αλιευτικής παραγωγής. Η αλιεία µε γρι-γρι νύχτας απαγορεύεται από τις 15 εκεµβρίου µέχρι τέλη Φεβρουαρίου, και κατά την πανσέληνο όπως επίσης δύο ηµέρες πριν και δύο ηµέρες µετά από αυτήν ενώ η αλιεία µε γρι-γρι ηµέρας απαγορεύεται τον Ιούλιο και Αύγουστο (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). Τα γρι-γρι νύχτας αλιεύουν τα είδη Engraulis encrasicolus, Sardina pilchardus, Sardinella aurita, Scomber colias, Scomber scombrus, Trachurus trachurus, Trachurus mediterraneus, Boops boops και τα γρι-γρι ηµέρας τα Sarpa salpa, Pomatomus saltatrix, Mugil cephalus (Stergiou et al. 1997). Οι µηχανότρατες υπολογίζονται σε 290 περίπου και απασχολούν 5-6 άτοµα. Αλιεύουν περίπου το 15% της συνολικής ελληνικής αλιευτικής παραγωγής. Η αλιεία απαγορεύεται από 24 Μαΐου έως 30 Σεπτεµβρίου και από 24 έως 31 εκεµβρίου µε µηχανότρατες που χρησιµοποιούν τράτα βυθού (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). Τα κύρια είδη είναι τα Merluccius merluccius, Mullus barbatus, Mullus surmuletus, Solea solea, Lophius piscatorius, Lophius budegassa (Καλλιανιώτης κ.α. 2008). Η µικρής κλίµακας παράκτια αλιεία 8

9 δραστηριοποιείται ολόκληρο το έτος. Τα παράκτια σκάφη υπολογίζονται σε περίπου και απασχολούν 1-2 ψαράδες το καθένα. Αλιεύουν περίπου το 60% της συνολικής ελληνικής αλιευτικής παραγωγής (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). Τα κύρια είδη της µικρής παράκτιας αλιείας είναι τα Diplodus sargus, Dentex dentex, Diplodus annularis, Lithognathus mormyrus, Mullus surmuletus, Mullus barbatus, Mugil cephalus, Merluccius merluccius, Epinephelus marginatus, Scorpaena porcus, Melicertus kerathurus, Nephrops norvegicus, Sepia officinalis, Octopus vulgaris (Στεργίου & Τσίκληρας 2015). 1.2 Μικρή παράκτια αλιεία Η παράκτια αλιεία διαδραµατίζει σηµαντικό οικονοµικό και κοινωνικό ρόλο προσφέροντας εργασία σε ένα µεγάλο αριθµό ατόµων και εφοδιάζοντας την αγορά µε υψηλής ποιότητας προϊόντα (Madau et al. 2009). Τα κριτήρια για τον ορισµό της µικρής παράκτιας αλιείας είναι το µέγεθος και η χωρητικότητα του αλιευτικού σκάφους, η ιπποδύναµη µηχανής, ο τύπος των αλιευτικών εργαλείων (π.χ. παραγάδι, δίχτυ κλπ.), η απόσταση από την ακτή της περιοχής όπου διεξάγεται το ψάρεµα και η διάρκεια αλιευτικού ταξιδιού (Caggiano 2013). Τα παράκτια σκάφη αλιεύουν σε απόσταση m βάθος από την ακτή (Leleu et al 2014) και έχουν µήκος 4-15 m (Battaglia et al. 2010). Τα περισσότερα παράκτια σκάφη είναι εφοδιασµένα µε δίχτυα (απλάδια, µανωµένα) και παραγάδια ανάλογα µε τα είδη που στοχεύουν (Colloca et al. 2004, Lloret & Font 2013, Maynou et al. 2013). Τα παράκτια σκάφη χαρακτηρίζονται από χαµηλή χωρητικότητα 10 grt (κόροι) και η ισχύς του κινητήρα τους είναι < 75 kw (Leleu et al 2014). Ο αριθµός των ατόµων του πληρώµατος των παράκτιων σκαφών είναι σχετικά µικρός, καθώς απασχολούν συνήθως 1-5 άτοµα (Griffiths et al. 2007). Πριν από κάθε αλιευτική δραστηριότητα οι αλιείς επιλέγουν τον τόπο αλιείας, τα αλιευτικά εργαλεία που θα χρησιµοποιήσουν και τα είδη στόχο καθώς διαφέρουν ανάλογα µε την εποχή του έτους, τις καιρικές συνθήκες και την αγοραστική ζήτηση (Maynou et al. 2011). Σηµαντικό ποσοστό των αλιευµάτων της µικρής παράκτιας αλιείας πωλείται απευθείας στους καταναλωτές (Coppola 2001). Η παράκτια αλιεία περιλαµβάνει µεγάλο αριθµό σκαφών, απασχολώντας ετήσια µεγάλο αριθµό αλιέων (Jacquet & Pauly 2008), καλύπτοντας το 90% των 9

10 θέσεων εργασίας στη θάλασσα παγκόσµια (Rodriguez Rodriguez 2014). Η ετήσια κατανάλωση καυσίµων των παράκτιων σκαφών είναι µικρή, περίπου τόνους ετησίως (Pauly 2006). Επίσης, τα ποσοστά των απορριπτόµενων αλιευµάτων είναι µικρά χάρη στην υψηλή επιλεκτικότητα των αλιευτικών εργαλείων (Jacquet & Pauly 2008). Το ποσοστό ειδών που προορίζονται για την παραγωγή ιχθυαλεύρων και ιχθυελαίων είναι σχεδόν µηδενικό (Εικόνα 1.1) (Jacquet & Pauly 2008). Συµπερασµατικά, η µικρή παράκτια αλιεία απασχολεί πολλούς ψαράδες, κοστίζει λιγότερο σε αποζηµιώσεις και επιδοτήσεις, καταναλώνει λιγότερα καύσιµα και ζηµιώνει λιγότερο το οικοσύστηµα καθώς χρησιµοπούνται παραδοσιακά αλιευτικά εργαλεία (µικρός αριθµός ανεπιθύµητων αλιευµάτων) ενώ παράλληλα είναι πολύ παραγωγική σε εκφορτώσεις. Εικόνα 1.1. Απεικόνιση των χαρακτηριστικών µικρής παράκτιας αλιείας και της µεγάλης παράκτιας αλιείας (από Jacquet & Pauly 2008). 10

11 1.2.1 Μικρή παράκτια αλιεία στη Μεσόγειο θάλασσα Η Mεσόγειος είναι µια ηµίκλειστη θάλασσα που χωρίζεται σε τρεις λεκάνες, Ανατολική (µε δύο υποδιαιρέσεις: Αιγαίο 3.1, Λεβαντίνη 3.2), υτική (µε τρεις υποδιαιρέσεις: Βαλεαρίδες 1.1, Κόλπος Λεόντων 1.2, Σαρδηνία 1.3) και Κεντρική (µε δυο υποδιαιρέσεις: Αδριατική 2.1, Ιόνιο 2.2) (Coll et al. 2010), µε µέγιστο µήκος km, µέγιστο πλάτος 800 km, έκταση 2,5 εκατοµµυρίων km 2, (0,8% της συνολικής θαλάσσιας έκτασης παγκοσµίως), ακτογραµµή km και µέσο βάθος 1470m (Azov 1991) (Εικόνα 1.2). Χαρακτηρίζεται από αρκετά υψηλή ποικιλότητα ( είδη) η οποία εµφανίζει τις υψηλότερες τιµές στη υτική Μεσόγειο πιθανόν λόγω της εισροής ειδών από τον Ατλαντικό ωκεανό και λόγω των ποικίλων φυσικοχηµικών παραµέτρων (Coll et al. 2010). Εικόνα 1.2. Η Μεσόγειος θάλασσα ( υτική, Κεντρική, Ανατολική Μεσόγειος) και οι υποδιαιρέσεις της κάθε υποπεριοχής (1.1: Βαλεαρίδες, 1.2: κόλπος Λεόντων, 1.3: Σαρδηνία, 2.1: Αδριατική, 2.2: Ιόνιο, 3.1: Αιγαίο, 3.2: Λεβαντίνη, FAO Major Fishing Area 37). Στην Mεσόγειο θάλασσα τα παράκτια σκάφη αντιπροσωπεύουν το 80% των συνολικών αλιευτικών σκαφών παρέχοντας περίπου θέσεις εργασίας (Maynou et al. 2011). H κατάσταση της αλιείας στη Μεσόγειο θάλασσα χαρακτηρίζεται από µεγάλη ανάπτυξη της παράκτιας αλιείας µε αυξηµένο στόλο παράκτιας αλιείας και ένα σχετικά περιορισµένο στόλο µέσης αλιείας, µηχανότρατες και γρι-γρι (Mikhailov et al. 2006) (Εικόνα 1.3). 11

12 Εικόνα 1.3. Σύνθεση του στόλου της Μεσογείου: στόλος αλιείας µεγάλης κλίµακας, αλιευτικός στόλος µικρής κλίµακας αλιείας (από Mikhailov et al. 2006). Σύµφωνα µε τους (Papaconstantinou & Farrugio 2000, Papaconstantinou & Conides 2002, Lleonart & Maynou 2003, Mikhailov et al. 2006) τα κύρια είδη της µικρής παράκτιας αλιείας στη Μεσόγειο θάλασσα είναι τα: Engraulis encrasicolus, Sardina pilchardus, Sardinella aurita, Nephrops norvegicus, Mytilus galloprovincialis, Sprattus sprattus, Mugil cephalus, Trachurus picturatus, Trachurus mediterraneus, Sarda sarda, Boops boops, Merluccius merluccius, Thunnus thynnus, Micromesistius poutassou, Mullus barbatus, Mullus surmuletus, Solea solea, Trisopterus minutus capelanus, Merlangius melrangus euxinus, Palinurus elephas, Penaeus kerathurus, Lepidorhombus boscii, Citharus linguatula, Peneus longirostris, Phycis blennoides, Lophius piscatorius, Lophius budegassa, Scomber colias, Merlangius merlangus, Χiphias gladius, Octopus vulgaris, Trachurus mediterraneus, Aristeus antennatus, Aristeomorpha foliacea, Crangon crangon και Melicertus kerathurus Μικρή παράκτια αλιεία στην Ελλάδα Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, έχει συνολική έκταση km 2 ενώ οι ελληνικές θάλασσες καλύπτουν έκταση km 2 και περιλαµβάνουν το Αιγαίο πέλαγος, τη θάλασσα της Λεβαντινής, τη δίοδο ανάµεσα στην Κρήτη και Αφρική (Λιβυκό πέλαγος) και το Ιόνιο πέλαγος (Stergiou et al. 1997). Η ελληνική ακτογραµµή προσεγγίζεται σε 16,500 km (περίπου το 25% της 12

13 ακτογραµµής της Ευρωπαϊκής ένωσης) καθώς 12 από τις 13 περιφέρειες της είναι παράκτιες η νησιώτικες και σχεδόν όλα τα µεγάλα αστικά κέντρα της (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλο, Καβάλα κλπ) βρίσκονται στην παράκτια ζώνη (Εικόνα 1.4) (Lioutas & Tsimopoulou 2010). Εικόνα 1.4. ώδεκα από τις δεκατρείς περιφέρειες της Ελλάδας είναι παράκτιες ή νησιώτικες και σχεδόν όλα τα µεγάλα αστικά κέντρα της (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλο, Καβάλα κλπ) βρίσκονται στην παράκτια ζώνη (από Mourmouris 2006). Οι ελληνικές Θάλασσες φιλοξενούν πλούσια βιοποικιλότητα, τόσο όσον αφορά τον αριθµό των ειδών όσο και των ενδιαιτηµάτων, ως αποτέλεσµα της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας (µεταξύ της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας) σε συνδυασµό µε την πολυπλοκότητα και το µήκος των ακτών της καθώς και της µεγάλης ποικιλίας φυσικοχηµικών χαρακτηριστικών. To Αιγαίο θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως η δεύτερη πλουσιότερη περιοχή, όσον αφορά τη βιοποικιλότητα του µετά από τις ακτές της Βορειοδυτικής Μεσογείου (Gerovassileiou et al. 2009) 13

14 λόγω της εισροής υδάτινων µαζών από τη Μαύρη Θάλασσα, που είναι πλούσια σε θρεπτικά καθώς και στις ποτάµιες εκβολές (Stergiou et al. 1997). Το 78% των αλιευµάτων στην Ελλάδα προέρχεται από το Αιγαίο. Η κύρια περιοχή αλιείας είναι ο Στρυµονικός Κόλπος, ο Κόλπος της Καβάλας, τα παράκτια της Θάσου και το Θρακικό Πέλαγος, που προσφέρουν το 28% των αλιευµάτων, ενώ ακολουθεί ο Θερµαϊκός κόλπος και ο Κόλπος της Χαλκιδικής µε 25% των αλιευµάτων, ο Αργολικός και ο Σαρωνικός κόλπος µε 8% των αλιευµάτων. Στο Ιόνιο οι ακτές της Κεφαλονιάς, της Ζακύνθου και ο κόλπος της Πάτρας συνεισφέρουν µε 8% στο σύνολο των αλιευµάτων (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2006). Η παράκτια αλιεία στην Ελλάδα συνεισφέρει στην εθνική, πρωτογενή παραγωγή, οι εκφορτώσεις της ανέρχονται στο 47% της συνολικής ελληνικής αλιευτικής παραγωγής και τα έσοδα τους στο 54% του συνόλου των εσόδων στον τοµέα της αλιείας (Tzanatos et al. 2006). Ορισµένα γεωµορφολογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των ελληνικών θαλασσών, όπως για παράδειγµα η εκτενής και σύνθετη ακτογραµµή, το µικρό βάθος στο οποίο απαντά η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα, η περιορισµένη θαλάσσια πρωτογενής παραγωγή και η πλούσια ιχθυοπανίδα (όσον αφορά την ποικιλία των ειδών) έχουν ευνοήσει ιδιαίτερα την ανάπτυξη του τοµέα αυτού (Μπαντουβάς 2013). Τα παράκτια σκάφη αποτελούν το 97% του ελληνικού αλιευτικού στόλου, το 95% των σκαφών µ έχουν άδεια αλιείας µε δίχτυα και το 86% διαθέτουν άδεια για παραγάδια (Tzanatos et al. 2006). Όλοι οι άλλοι τύποι εργαλείων εµφανίζονται στις άδειες των αλιευτικών σκαφών σε ποσοστό κάτω του 20% (Tzanatos et al. 2005). Ο µέσος όρος ηλικίας των αλιέων της παράκτιας αλιείας είναι τα 24 έτη (Moutopoulos et al. 2014). Οι αλιείς της µικρής παράκτιας αλιείας στην Ελλάδα πηγαίνουν για ψάρεµα 209 ηµέρες το έτος (Tzanatos et al. 2005). Η µέση τιµή της χωρητικότητας είναι 2,4 GT (κόροι) ενώ η µέση ιπποδύναµη είναι 22,4 kw (αντιστοιχούν σε 30,0 hp) (Tzanatos et al. 2005). Το κυρίαρχο πρότυπο δραστηριότητας είναι εποχικό (λίγες ηµέρες αλιείας το χειµώνα, πολλές το καλοκαίρι, ενδιάµεσες το φθινόπωρο και την άνοιξη) (Tzanatos et al. 2005). Σύµφωνα µε τους Tzanatos et al. (2005), Τζανάτος (2006), Τzanatos et al. (2006), Papaconstantinou et al. (2007) και Karachle & Vassilopoulou (2014) τα κύρια είδη που στοχεύουν τα µανωµένα δίχτυα είναι τα Mullus spp., Sepia officinalis, Pagellus erythrinus, Sparus aurata, Spondyliosoma cantharus, Diplodus sargus, Scorpaena spp., Solea solea, Melicertus cerathurus, Dentex dentex, Pagrus pagrus, 14

15 Lithognathus mormyrus, Dicentrarchus labrax, Merluccius merluccius, Dentex dentex, Mugilidae, Mullus barbatus, Penaeus kerathurus, Diplodus sargus, Pagrus pagrus, Sparus aurata. Τα απλάδια δίχτυα στοχεύουν κυρίως στα είδη Boops boops, Mullus spp., Merluccius merluccius, Sepia officinalis, Dentex dentex, Pagrus pagrus, Scomber spp., Sardina pilchardus, Atherina boyeri, Spicara smaris, Oblada melanura, Sphyraena sphyraena, Pomatomus saltatrix Dicentrarchus labrax, Merluccius merluccius και Sparus aurata ενώ τα παραγάδια κυρίως στα είδη Xiphias gladius, Thunnus alalunga, Epinephelus spp., Seriola dumerili, Merluccius merluccius, Dentex dentex, Pagrus pagrus, Diplodus sargus, Spondyliosoma cantharus, Pagellus erythrinus, Lithognathus mormyrus, Sparus aurata, Scorpaena spp., Caranx rhonchus, Diplodus spp., Epinephelus marginatus, Epinephelus aeneus, Polyprion americanus και Seriola dumerili. Τα τελευταία έτη παρατηρείται ελάττωση της αποτελεσµατικότητας της µικρής παράκτιας αλιείας όπως και του συνόλου της αλιείας µε αποτέλεσµα µείωση της παραγωγής ανά µονάδα αλιευτικής προσπάθειας (Stergiou et al. 1997). 1.3 Θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές Η έντονη αλιευτική δραστηριότητα χωρίς την εφαρµογή διαχειριστικών µέτρων οδήγησε στην κατάρρευση πολλών ιχθυαποθεµάτων (Furler 2012). Το 75% των ιχθυαποθεµάτων παγκόσµια είναι υπεραλιευµένο (Rodriguez - Rodriguez 2014). Στις ελληνικές θάλασσες τα ιχθυαποθέµατα είναι υπεραλιευµένα τόσο στο Ιόνιο όσο και στο Αιγαίο πέλαγος, καθώς το 65% των αλιευµάτων χαρακτηρίζεται ως υπεραλιευµένο και το 32% ως πλήρως εκµεταλλευµένο ενώ µόνο το 3% χαρακτηρίζεται ως ανακάµπτον απόθεµα (Tsikliras et al. 2013b). Οι εκφορτώσεις ψαριών, κεφαλόποδων και καρκινοειδών αυξήθηκαν από τόνους το 1970 σε το 1994 και στη συνέχεια µειώθηκαν σε τόνους το (Εικόνα 1.5) ( 15

16 Εκφορτώσεις (t) Έτη Εικόνα 1.5. H συνολική θαλάσσια παραγωγή ψαριών, κεφαλόποδων, καρκινοειδών, στην Ελλάδα, όπως εκφράζονται από τις εκφορτώσεις (σε εκατοµµύρια τόνους) ( Για τα αποθέµατα της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας αναφέρεται ότι το 2010 το 22% των αποθεµάτων ήταν υπό κατάρρευση, το 40% χαρακτηρίστηκε ως υπεραλιευµένο και το 24% ως πλήρως εκµεταλλευµένο και µόνο το 14% ως ανακάµπτον απόθεµα (Tsikliras et al. 2013a) (Εικόνα 1.6). Πιο συγκεκριµένα στη υτική Μεσόγειο το 56% των αποθεµάτων χαρακτηρίστηκε ως υπό κατάρευση και υπεραλιευµένο, στην Ανατολική Μεσόγειο το 48% και το 44% στην Κεντρική Μεσόγειο (Tsikliras et al. 2015). 16

17 Υπό κατάρρευση 22% Πλήρως εκµεταλλευµένο 24% Ανακάµπτον 14% Υπεραλιευµένο 40% Εικόνα 1.6. Η κατάσταση των αλιευµάτων το 2010 στη Μεσόγειο και Μαύρη θάλασσα για την περίοδο από το 1970 έως το 2010 (αναπτυσσόµενο, πλήρως εκµεταλλευµένο, υπεραλιευµένο, υπό κατάρρευση, υπό ανάκαµψη) (Tsikliras et al. 2013a). ιαχειριστικό εργαλείο για τη διατήρηση, προστασία και αποκατάσταση των ιχθυαποθεµάτων, οικοτόπων και απειλούµενων µε εξαφάνιση ειδών αποτελούν οι Θαλάσσιες Προστατευόµενες Περιοχές (Jennings 2009). Ως θαλάσσια προστατευόµενη περιοχή ορίζεται κάθε γεωγραφική περιοχή της θάλασσας στην οποία ισχύουν νόµοι για την ενίσχυση και διατήρηση των φυσικών της πόρων µέσω του περιορισµού των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και κυρίως της αλιείας (Guidetti et al. 2010). Οι θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές είναι περιοχές όπου είτε απαγορεύεται πλήρως η αλιεία, είτε απαγορεύεται η χρήση δυναµικών εργαλείων (όπως η µηχανότρατα, το γρι-γρί και η βιντζότρατα), µε σκοπό την αύξηση της βιοµάζας του τοπικού αποθέµατος αλλά και τον εµπλουτισµό των γύρω αλιευόµενων περιοχών (Russ & Alcala 2003). Πιο συγκεκριµένα τα οφέλη από τις θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές είναι η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε επίπεδο γονιδιώµατος, είδους, οικοσυστήµατος και τοπίου και η προστασία των απειλούµενων ειδών, παρέχοντάς τους καταφύγιο (Kelleher 1999). Οι θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές αποτελούν εδάφη αναπαραγωγής και ωοτοκίας για πολλά απειλούµενα ή µη είδη συµβάλλοντας στην ανάκαµψη αλιευτικών αποθεµάτων και 17

18 στην αύξηση της αλιευτικής παραγωγής (Klaoudatos et al. 2012). Οι θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές ενισχύουν την ανάπτυξη ήπιων µορφών τουρισµού καθώς και την προσφορά αναψυχής (κατάδυση, ψαροντούφεκο, κολύµβηση, ναυσιπλοΐα) (Boudouresque & Verlaque 2005). Οι θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές παρέχουν τόπους αναφοράς για τον προσδιορισµό των επιπτώσεων της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήµατα, παρακολούθηση για τον προσδιορισµό των φυσικών έναντι ανθρωπογενών επιδράσεων στο απόθεµα, πειραµατικές περιοχές µε ελάχιστες ανθρώπινες παρεµβάσεις για αλιευτικές έρευνες, διευκόλυνση της επιβολής των νοµικών µέτρων και της εφαρµογής τους (Bohnsack 1999). Στις θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές παρατηρούνται αρκετοί τύποι ενδιαιτηµάτων όπως µαλακό υπόστρωµα (λάσπη, άµµος, χαλίκια, βότσαλα) και λιβάδια Posidonia oceanica, Cymodocea nodosa, Cystoseira spp., Zostera marina, Zostera noltii, Halophila stipulacea (Garcia Charton et al. 2000, Bazairi et al. 2010). Tα λιβάδια προστατεύουν τις ακτές καθώς απαλύνουν τη δράση της θάλασσας, φιλοξενούν πλήθος οργανισµών, συµβάλλουν στην οξυγόνωση του νερού, ανακυκλώνουν τα ανόργανα θρεπτικά άλατα, αποτελούν περιοχές αναπαραγωγής και καταφύγιο για πολλά είδη (Tsirika & Haritonidis 2005, Bazairi et al. 2010). Λιβάδια ύψιστης σηµασίας θεωρούνται τα λιβάδια ποσειδωνίας που σχηµατίζονται από το φανερόγαµο είδος Posidonia oceanica και κατανέµονται ως τα 45m βάθος(guillen et al. 2013). Στην Ελλάδα υπάρχουν δυο µεγάλες θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές το Εθνικό θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου στο Βόρειο Αιγαίο που είναι το πρώτο θαλάσσιο πάρκο της Ελλάδας και η µεγαλύτερη προστατευόµενη περιοχή στην Ευρώπη (περίπου 2,220 km 2 ) που ιδρύθηκε µε προεδρικό διάταγµα το 1992 για την προστασία της Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus (Dikou & Dionysopoulou 2011) και το Εθνικό θαλάσσιο πάρκο της Ζακύνθου στο Ιόνιο πέλαγος που ιδρύθηκε µε προεδρικό διάταγµα το 1999 για τη διατήρηση των πιο σηµαντικών παραλιών ωοτοκίας της χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο (Togridou et al. 2006) και την προστασία της Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus. Στη Μεσόγειο θάλασσα το 2008 καταµετρήθηκαν 94 Θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές καλύπτοντας συνολική έκταση 97,410 km 2 (περίπου το 4% της έκτασης της Μεσογείου) και έκταση 202 km 2 (το 0.01% της συνολικής επιφάνειας της Μεσογείου) των ζωνών στις οποίες απαγορεύεται οποιαδήποτε αλιευτική δραστηριότητα (Abdulla et al. 2008). Ωστόσο οι περιοχές αυτές 18

19 απειλούνται από εξωτερικούς παράγοντες όπως αλιεία, ρύπανση, εισβολή ξενικών ειδών και καταστροφή ενδιαιτηµάτων (Abdulla et al. 2008). Στην Εικόνα 1.7. φαίνεται η γεωγραφική κατανοµή των θαλάσσιων προστατευόµενων περιοχών στη Μεσόγειο θάλασσα. Οι θαλάσσιες προστατευόµενες περιοχές έχουν κατηγοριοποιηθεί ανάλογα µε τους εξωτερικούς κινδύνους που δέχονται (κίνδυνος, µεγάλη απειλή, µέτρια, ασήµαντη, έλλειψη δεδοµένων) (Αbdulla et al. 2008) (Εικόνα 1.7). Εικόνα 1.7. Γεωγραφική κατανοµή θαλάσσιων προστατευόµενων περιοχών στην Μεσόγειο θάλασσα. Κατηγοριοποίηση ανάλογα µε τους κινδύνους που δέχονται από εξωτερικές απειλές (από Αbdulla et al. 2008). 1.4 Σκοπός της εργασίας Πρωταρχικός σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η καταγραφή και αξιολόγηση των συλλήψεων της παράκτιας αλιείας στον κόλπο του Λαγανά (Θαλάσσια προστατευόµενη περιοχή) και στις ακτές της Ζακύνθου. Επίσης η εξέταση πιθανών επιπτώσεων της παράκτιας αλιείας στη θαλάσσια προστατευόµενη περιοχή και η αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας της προστασίας της περιοχής για την προστασία και τη διατήρηση των ιχθυαποθεµάτων. 19

20 2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ 2.1 Κόλπος Λαγανά & Ακτές Ζακύνθου Η Ζάκυνθος βρίσκεται στο νοτιότερο τµήµα του Ιονίου πελάγους 20 km δυτικά της Πελοποννήσου και 14 km νότια της Κεφαλονιάς (Mangos & Claudot 2013). Kαλύπτει έκταση 406 km 2 ενώ ο µόνιµος πληθυσµός της ανέρχεται σε κατοίκους (Togridou et al. 2006b). Η Ζάκυνθος έχει τις πιο σηµαντικές παραλίες ωοτοκίας της χελώνας Caretta caretta στην µεσόγειο θάλασσα και καταγράφονται περίπου φωλιές τον χρόνο στα 3.5 km της αµµώδους παραλίας του κόλπου Λαγανά (Togridou et al. 2006a). Οι παραλίες ωοτοκίας είναι έξι: Μαραθονήσι, Ανατολικός Λαγανάς, Καλαµάκι, Σεκάνια, άφνη, Γέρακας και η περίοδος ωοτοκίας διαρκεί από µέσα Μαΐου έως και µέσα Οκτωβρίου (Margaritoulis 2005). Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου ιδρύθηκε το 1999, βρίσκεται στο νότιο τµήµα του νησιού και περιλαµβάνει (Ευαγγελάτου 2008) (Εικόνα 2.1): Τη χερσαία έκταση του ήµου Ζακύνθου ( ιαµερίσµατα Βασιλικού, Αργασίου) και Λαγανά (Καλαµάκι, Παντοκράτορας, Λιθακιά), µε περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης (Α): Σεκάνια, Μαραθωνήσι, Πελούζο, περιοχές υψηλής προστασίας της φύσης (Π): άφνη, Γέρακας, Καλαµάκι, περιοχές προστασίας φύσης και τοπίου (Φ): Βασιλικός υτικές υπώρειες Σκοπού, Καλαµάκι, Κερί, και την περιοχή υψηλής προστασίας υγροτόπου Λίµνης Κερίου (Υ). Τη Περιφερειακή Ζώνη του Ε.Θ.Π.Ζ. που περιλαµβάνει την χερσαία έκταση των ήµων Ζακυνθίων ( ιαµερίσµατα Βασιλικού, Αργασίου, Αµπελοκήπων) και Λαγανά ( ιαµερίσµατα Καλαµακίου, Μουζακίου, Παντοκράτορα, Λιθακιάς), στην οποία περιλαµβάνονται Ζώνες οικοανάπτυξης (Ο) και Ζώνες ελεγχόµενου τουρισµού (Τ). Τη θαλάσσια έκταση του κόλπου Λαγανά (Ια) και των νησίδων Στροφάδων (Ιβ). Συνολικά η προστατευόµενη περιοχή περιλαµβάνει 90 km 2 θαλάσσιας και 36 km 2 χερσαίας περιοχής (Φορέας ιαχείρισης Ε.Θ.Π.Ζ. 2015). Η Θαλάσσια Προστατευόµενη Περιοχή του Κόλπου του Λαγανά (από το ακρωτήριο Κερί µέχρι το λιµάνι του Πόρτο Ρώµα περίπου) αποτελεί την περιοχή Ια (Εικόνα). Στόχος του Ε.Θ. Π. Ζ είναι η προστασία και διατήρηση των παραλιών ωοτοκίας της Caretta caretta, του βιοτόπου και του πληθυσµού της µεσογειακής φώκιας Monachus Monachus, της 20

21 ορνιθοπανίδας, της χλωρίδας, του θαλάσσιου οικοσυστήµατος και των ιχθυαποθεµάτων, των αµµοθινικών συστηµάτων, της αλόφιλης βλάστησης και των υποθαλάσσιων λιβαδιών ποσειδωνίας (Posidonia oceanicα) (Ευαγγελάτου 2008). H ερασιτεχνική αλιεία (π.χ. ψαροντούφεκο, παραγάδια) και τα µηχανοκίνητα θαλάσσια σπορ απαγορεύονται όλο το χρόνο ενώ οι ήπιες δραστηριότητες αναψυχής (π.χ. κολύµπι, υποβρύχια φωτογραφία, καταδύσεις) επιτρέπονται κατά τη διάρκεια της ηµέρας (Φορέας ιαχείρισης Ε.Θ.Π.Ζ. 2015). Η προστατευόµενη θαλάσσια περιοχή του κόλπου του Λαγανά (Ζώνη Ια) περιλαµβάνει τρεις ζώνες (Touliatou & Margaritoulis 2011): H Ζώνη Α που απαγορεύεται η αλιεία από τον Μάιο µέχρι τον Οκτώβριο καθώς και η αλιεία µε µηχανότρατα, γρι γρι, ψαροντούφεκο και η ερασιτεχνική αλιεία όλο το χρόνο και επιτρέπεται µόνο η µικρής κλίµακας επαγγελµατική παράκτια αλιεία τους υπόλοιπους µήνες. Η Ζώνη Β που επιτρέπεται η επαγγελµατική παράκτια αλιεία µε σκάφη που δεν υπερβαίνουν το όριο ταχύτητας των 6 κόµβων και απαγορεύεται η αγκυροβόληση, η αλιεία µε µηχανότρατα, γρι γρι και ψαροντούφεκο καθώς και η ερασιτεχνική αλιεία για όλο το χρόνο. Η Ζώνη Γ που επιτρέπεται η επαγγελµατική παράκτια αλιεία µε σκάφη που δεν υπερβαίνουν το όριο ταχύτητας των 6 κόµβων καθώς και η αγκυροβόληση και απαγορεύεται η αλιεία µε µηχανότρατα, γρι γρι και ψαροντούφεκο καθώς και η ερασιτεχνική αλιεία για όλο το χρόνο. Η περιφερειακή ζώνη µόνιµη που απαγορεύεται η αλιεία µε µηχανότρατα και γρι-γρι, καθώς και η ερασιτεχνική αλιεία και το ψαροντούφεκο καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο επαγγελµατικός αλιευτικός στόλος της Ζακύνθου αποτελείται από 235 σκάφη µε την συντριπτική πλειοψηφία των σκαφών να είναι παράκτια, ενώ τα σκάφη µέσης αλιείας είναι λιγότερα (4 σκάφη) και µε το µεγαλύτερο ποσοστό αυτών να δραστηριοποιείται σε περιοχές, που βρίσκονται εκτός της Θ.Π.Π. του Κόλπου του Λαγανά (εκκίνηση σκαφών από το λιµάνι της πόλης της Ζακύνθου, δεύτερο το λιµάνι του Άγιου Νικόλα Βολίµων) ενώ στην περίπτωση των λιµένων που βρίσκονται εντός της Θ.Π.Π. το λιµάνι στο οποίο είναι δηλωµένα τα περισσότερα σκάφη είναι ο Άγιος Σώστης (Μπαντουβάς 2013). 21

22 Εικόνα 2.1. Εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ζακύνθου (από Ευαγγελάτου 2008). 2.2 Ιχθυοπανίδα Ο κατάλογος των ειδών ψαριών που απαντούν στην Ζάκυνθο είναι γνωστός από παλαιότερες αναφορές (Αρµένης κ.α. 2006, Μπαντουβάς 2013, Stergiou et al. 2009, Dimitriadis et al. 2013, Φορέας ιαχείρισης Ε.Θ.Π.Ζ. 2016) (Πίνακας 2.1). Πίνακας 2.1. Κατάλογος ειδών που έχουν καταγραφεί στην Ζάκυνθο από παλαιότερες έρευνες (Αρµένης κ.α. 2006, Stergiou et al. 2009, Dimitriadis et al. 2013, Μπαντουβάς 2013, Φορέας ιαχείρισης Ε.Θ.Π.Ζ. 2016). Ονοµατολογία σύµφωνα µε τη Fishbase (Froese & Pauly 2016). Είδη Κοινό όνοµα Αναφορές Boops boops Γόπα Chromis chromis Καλογριά 3 22

23 Πίνακας 2.1 (Συνέχεια) Είδη Κοινό όνοµα Αναφορές Conger conger Coris julis Μουγκρί Γύλος Dentex dentex Συναγρίδα Diplodus annularis Σπάρος 2 3 Diplodus sargus Σαργός Diplodus vulgaris Αυλιάς 3 Epinephelus aeneus Βλάχος 4 5 Epinephelus costae Στήρα 3 3 Epinephelus marginatus Ροφός Galeorhinus Galeus Γαλέος 3 4 Labrus merula Μαυροχειλού 3 Labrus mixtus Κουκοχειλού 3 Labrus viridis Χειλού 3 Merluccius merluccius Μπακαλιάρος 2 Mugil cephalus Κέφαλος 5 Mullus barbatus Κουτσοµούρα Mullus surmuletus Μπαρµπούνι Muraena helena Σµέρνα 3 4 Oblada melanura Μελανούρι 2 5 Pagellus erythrinus Λυθρίνι 1 2 Pagrus pagrus Φαγγρί

24 Πίνακας 2.1 (Συνέχεια) Είδη Κοινό όνοµα Αναφορές Sarpa salpa Σάλπα 3 4 Sciaena umbra Συκιός 3 Serranus cabrilla Χάνος Serranus scriba Πέρκα 3 4 Siganus luridus Αγριόσαλπα µαύρη 3 Sparisoma cretense Σκάρος 3 4 Spicara maena Μένουλα 3 4 Spicara smaris Μαρίδα 3 Spondyliosoma cantharus Σκαθάρι Symphodus cinereus Φαγανέλι 3 Symphodus mediterraneus Κοκκινολαπίνα 3 Symphodus melanocercus Μαυρολαπίνα 3 Symphodus roissali Τιγρολαπίνα 3 Symphodus rostratus Μυτολαπίνα 3 Symphodus tinca Ταωλαπίνα 3 Thalassoma pavo Γαϊτανούρι 3 Xiphias gladius Ξιφίας 3 4 1= Αρµένης κ.α. (2006), 2= Stergiou et al. (2009), 3= Dimitriadis et al. (2013), 4= Μπαντουβάς (2013), 5= Φορέας ιαχείρισης Ε.Θ.Π.Ζ. (2016). 24

25 3 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ 3.1 ειγµατοληψίες και αλιευτικά εργαλεία Για τη συλλογή των δειγµάτων χρησιµοποιήθηκε παράκτιο αλιευτικό σκάφος που χρησιµοποιούσε µανωµένα δίχτυα. Το σκάφος είχε µήκος 11,35m, η χωρητικότητά του ήταν 12,5 GT και η ιπποδύναµη 51 HP. Οι δειγµατοληψίες πραγµατοποιήθηκαν από τον Απρίλιο έως και τον Σεπτέµβριο. Οι περιοχές αλιείας ήταν ο Μαραθίας-Πελούζο µε Συντεταγµένες αρχής (WGS84) 20,86-37,65 και Συντεταγµένες τέλους (WGS84) 20,94-37,68, ελάχιστο βάθος 25m και µέγιστο βάθος 60m, Μαύρος Κάβος- Σκαρπία µε Συντεταγµένες αρχής (WGS84) 20,83-37,64 και Συντεταγµένες τέλους (WGS84) 20,78-37,60, ελάχιστο βάθος 18m και µέγιστο βάθος 129,6m, Μαραθίας- Μαραθονήσι/Πελούζο µε Συντεταγµένες αρχής (WGS84) 20,86-37,65 και Συντεταγµένες τέλους (WGS84) 20, 92-37, 67, ελάχιστο βάθος 18,3m και µέγιστο βάθος 100m, Μαύρος κάβος Σπαρτία µε Συντεταγµένες αρχής (WGS84) 20,83-37,64 και Συντεταγµένες τέλους (WGS84) 20,78-37,60, ελάχιστο βάθος 18m και µέγιστο βάθος 137m και Μαραθίας-Σπαρτία µε Συντεταγµένες αρχής (WGS84) 20,86-37,65 και Συντεταγµένες τέλους (WGS84) 20,78-37,66, ελάχιστο βάθος 21,9m και µέγιστο βάθος 36,6m. Τα µανωµένα δίχτυα που χρησιµοποιήθηκαν είχαν µήκος 4000 m, άλτο 1,3m, άνοιγµα εσωτερικού µατιού (από κόµπο σε κόµπο) 22mm και εξωτερικού 110mm. H διάρκεια παραµονής των διχτυών στη θάλασσα ήταν 9 ώρες. 3.2 Αριθµός και επεξεργασία δειγµάτων Σύνθεση αλιεύµατος Σε όλα τα άτοµα που αλιεύτηκαν έγινε µέτρηση του ολικού σωµατικού βάρους (W, gr) µε ηλεκτρονικό ζυγό και της αφθονίας (άτοµα) κάθε είδους ανά δειγµατοληψία. Από τα πιο άφθονα είδη µετρήθηκε το ολικό µήκος σώµατος (TL, cm) µε ιχθυόµετρο και βρέθηκαν οι τιµές της περιγραφικής στατιστικής του µετρούµενου µήκους (µέση τιµή, τυπική απόκλιση, ελάχιστο και µέγιστο). Έπειτα υπολογίστηκε η σχετική αφθονία και η βιοµάζα κάθε είδους στο συνολικό αλίευµα. Η σύνθεση του αλιεύµατος για κάθε µήνα εκτιµήθηκε µε βάση τον αριθµό των ατόµων και το βάρος τους. 25

26 3.3 είκτες βιοποικιλότητας Για την εκτίµηση της ποικιλότητας χρησιµοποιήθηκαν δείκτες ποικιλότητας, οι οποίοι επιτρέπουν την περιγραφή µιας βιοκοινωνίας µε µοναδική πληροφορία τον αριθµό των ειδών και των ατόµων σε κάθε είδος σε µια δεδοµένη δειγµατοληπτική επιφάνεια (Clarke & Warwick 2001). Οι οικολογικοί δείκτες που χρησιµοποιήθηκαν ήταν: Ο δείκτης Shannon- Wiener (H ) που εκφράζει την ποικιλότητα ειδών και παίρνει τιµές από µηδέν, όταν όλα τα άτοµα ανήκουν στο ίδιο είδος, µέχρι ένα θετικό αριθµό όταν όλα τα άτοµα ανήκουν σε διαφορετικά είδη. H µέγιστη τιµή που µπορεί να παίρνει είναι το άπειρο, που σηµαίνει ότι όλα τα άτοµα ανήκουν σε διαφορετικά είδη (Simboura & Zenetos 2002). Ο δείκτης Pielou s Evennes (J ) που αποδίδει την αναλογία της παρατηρούµενης προς τη µέγιστη δυνατή ποικιλότητα παίρνει τιµές από 0 έως 1. Τείνει στην µονάδα όταν όλα τα άτοµα ανήκουν σε διαφορετικά είδη και µηδέν όταν ένα ή περισσότερα είδη κυριαρχούν (όταν όλα τα άτοµα ανήκουν στο ίδιο είδος) (Pielou 1966). Ο δείκτης Margalef (d) εκφράζει τον αριθµό των διαφορετικών ειδών σε µια συνεύρεση και επηρεάζεται από το µέγεθος του δείγµατος (Clarke & Warwick 2001). Ο υπολογισµός των δεικτών ποικιλότητας ανά µήνα πραγµατοποιήθηκε µε το στατιστικό λογισµικό πακέτο PRIMER Πολυµεταβλητή ανάλυση Η οµαδοποίηση των ειδών µε βάση τη σχετική αριθµητική αφθονία τους ανά µήνα πραγµατοποιήθηκε µε την πολυµεταβλητή ανάλυση του στατιστικού λογισµικού πακέτου PRIMER 7.0. Οι πολυµεταβλητές αναλύσεις δεδοµένων περιλαµβάνουν αναλύσεις δενδρογραµµάτων (cluster) και πολυδιάστατης απεικόνισης (MDS). Mε τις αναλύσεις αυτές τα δείγµατα που συλλέγονται από µια περιοχή µοιράζονται σε φυσικές οµάδες (Clarke & Gorley 2015). Σε κάθε οµάδα εντάσσονται τα δείγµατα που έχουν µεταξύ τους µεγαλύτερη οµοιότητα σε σχέση µε τα δείγµατα γειτονικών οµάδων ή δηµιουργούνται διαγράµµατα ιεραρχίας. Οι ανοµοιότητες µετατρέπονται σε αποστάσεις µεταξύ των ζευγαριών των δειγµάτων 26

27 που απεικονίζουν τη σχετική οµοιότητα της σύνθεσης των ειδών µέσα στα δείγµατα. (Clarke & Warwick 2001). Η ανάλυση πραγµατοποιήθηκε σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο για την εύρεση των οµοιοτήτων µεταξύ των οµάδων υπολογίστηκε ο δείκτης οµοιότητας Bray-Curtis (Bray & Curtis 1957). Τα αποτελέσµατα της οµαδοποίησης επιβεβαιώθηκαν µε το δενδρόγραµµα και το δισδιάστατο διάγραµµα MDS. Ο βαθµός οµαδοποίησης/διαφοροποίησης εκφράστηκε µε τη µέτρηση της τιµής του συντελεστή συσχέτισης r που αναγράφεται στο διάγραµµα MDS. Όταν ο δείκτης αυτός δεν ξεπερνά το 0.15 υπάρχει καλή απεικόνιση των δεδοµένων και ελαχιστοποιείται η πιθανότητα λάθους (Clarke & Gorley 2015). Έπειτα για να διερευνηθεί αν ο διαχωρισµός µεταξύ των οµάδων ήταν καλός πραγµατοποιήθηκε η δοκιµασία ANOSIM. Όταν η τιµή του R τείνει στο -1 η οµοιότητα των δειγµάτων µεταξύ των οµάδων είναι µικρή. Όσο µικρότερη είναι η οµοιότητα µεταξύ των οµάδων τόσο η τιµή του R τείνει προς το 1. Σε περίπτωση απόλυτης οµοιότητας µεταξύ δειγµάτων των ίδιων οµάδων το R είναι ίσο µε τη µονάδα ενώ όταν το R ισούται µε το µηδέν ο βαθµός οµοιότητας εντός και εκτός της οµάδας είναι ίδιο για κάθε οµάδα (Clarke & Gorley 2015). Τέλος για να βρεθούν τα είδη που συνεισέφεραν περισσότερο στην οµοιοµορφία και ανοµοιοµορφία µεταξύ των οµάδων εφαρµόστηκε η ανάλυση ποσοστιαίας οµοιότητας SIMPER. Tα είδη µε τη µεγαλύτερη συνεισφορά καθόρισαν το σχηµατισµό των οµάδων (Clarke 1993). 3.5 Κατά µήκος συνθέσεις Οι µετρήσεις του ολικού µήκους (TL) των πιο άφθονων ειδών χρησιµοποιήθηκαν για τον υπολογισµό των κατά µήκος συνθέσεων. Oι κατά µήκος συνθέσεις έγιναν προκειµένου να εντοπιστεί το µήκος στο οποίο εµφανίζεται το µεγαλύτερο ποσοστό ατόµων και να δηµιουργηθεί µια εικόνα σχετικά µε το µέγεθος του κάθε είδους (Petrakis & Papaconstantinou 1990). Η γνώση του µήκους των ειδών σε συνδυασµό µε πληροφορίες σχετικές µε την εποχή αναπαραγωγής τους, τις µεταναστεύσεις που πραγµατοποιούν, τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την επιλεκτικότητα των αλιευτικών εργαλείων επιτρέπει την εξαγωγή συµπερασµάτων για την κατάσταση των αποθεµάτων. 27

28 4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1 Σύνθεση αλιεύµατος Συνολικά καταγράφηκαν 65 είδη που ανήκαν σε 36 οικογένειες (Πίνακας 4.1). Πίνακας 4.1. Κατάλογος των ειδών που αλιεύτηκαν στον Κόλπο Λαγανά τον Απρίλιο- Σεπτέµβριο Κλάση Τάξη Οικογένεια Είδος ACTINOPTERYGII Aguilliformes Aulopiformes Clupeiformes Gadiformes Muraenidae Synodontidae Clupeidae Merluccidae Muraena helena Synodus saurus Sardinella aurita Merluccius merluccius Phycidae Physics physics Lophiiformes Perciformes Pleuronectiformes Lophiidae Carangidae Labridae Mullidae Pomecentridae Scaridae Scombridae Serranidae Siganidae Sparidae Sphyraenidae Trachinidae Uranoscopidae Bothidae Soleidae Lophius piscatorius Trachurus mediterraneus Labrus merula Lalbrus mixtus Labrus viridis Symphodus tinca Xyricthys novacula Mullus barbatus Mullus surmuletus Chromis chromis Sparisoma cretense Scomber colias Epinephelus costae Serranus cabrilla Serranus hepatus Serranus scriba Siganus luridus Boops booops Centracanthus cirrus Dentex dentex Dentex macrophthalmus Diplodus annularis Diplodus sargus Diplodus vulgaris Lithognathus mormyrus Oblada melanura Pagellus acarne Pagellus erythrinus Pagrus pagrus Spondyliosoma cantharus Spicara maena Sphyraena sphyraena Trachinus radiatus Uranoscopus scaber Bothus bodas Microchirus Ocellatus 28

29 Πίνακας 4.1. (Συνέχεια) Κλάση Τάξη Οικογένεια Είδος Scorpaeniformes Dactylopteridae Scorpaenidae Triglidae Dactylopterus volitans Scorpaena notata Scorpaena porcus Scorpaena scrofa Chelidonichthys lucerna Trigloporus lastoviza Tetraodoniformes Tetraodontidae Shoeroides pachygaster Zeiformes Zeidae Zeus faber ELASMOBRANCHII Rajiformes Rajidae MALACOSTRACA CEPHALOPODA Decapoda Sepiida Teuthida Octapoda Scyliorhinidae Palinuridae Scyllaridae Sepiidae Loliginidae Octopodidae Raja asterias Raja clavata Raja miraletus Raja radula Scylliorhinus canicula Palinurus elephas Scyllarides latus Sepia officinalis Loligo vulgaris Octopus vulgaris Συνολικά αλιεύτηκαν 3812 άτοµα συνολικού βάρους περίπου 493 kg. Από τα πιο άφθονα είδη έγινε µέτρηση του ολικού µήκους τους (Πίνακας 4.2). Το µεγαλύτερο ολικό µήκος που καταγράφηκε ανήκε σε άτοµο του είδους Scorpaena scrofa (39 cm) και το µικρότερο σε άτοµο του είδους Diplodus annularis (10,7cm). Πίνακας 4.2. Περιγραφική στατιστική ανάλυση του ολικού µήκους (TL, cm) των πιο άφθονων ειδών ψαριών. s.e: Τυπικό σφάλµα. Ολικό µήκος (TL, cm) Είδη Μέση τιµή ± s.e Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή Boops boops N= 87 19,40 ± 3, ,5 Diplodus annularis N= 53 12,45 ± 1,6 10,7 15,4 Merluccius merluccius N= 20 29,52 ± 6, Mullus surmuletus N= ,72 ± 4,8 15,6 28,1 Pagellus acarne N= 31 18,1 ± 2,7 15,8 22 Pagellus erythrinus N= 76 16,83 ± 3,3 14,6 25,4 29

30 Πίνακας 4.2 (Συνέχεια) Ολικό µήκος (TL, cm) Μέση τιµή Ελάχιστη Είδη ± s.e τιµή Μέγιστη τιµή Scorpaena scrofa N= 57 26,76 ± 8,40 14,9 39 Serranus cabrilla N= 45 18,16 ± 2,9 14,6 26,2 Serranus scriba N= 41 17,96 ± 2,0 14,9 21 Siganus luridus N= ,81 ± 3,9 14,4 24 Sparisoma cretense N= ,34 ± 5,9 14,5 30,6 Synodus saurus N= 44 27,41 ± 4,6 22,5 33,3 Trachurus mediterraneus N= 17 20,55 ± 2,3 18,9 22,2 4.2 Αφθονία- βιοµάζα ψαριών στο συνολικό αλίευµα και ανά µήνα Τη µεγαλύτερη ποσοστιαία συµµετοχή αριθµητικά στο συνολικό αλίευµα είχαν τα είδη Mullus surmuletus µε ποσοστό 25%, Sparisoma cretense µε ποσοστό 24%, Diplodus annularis µε ποσοστό 5%, Siganus luridus µε ποσοστό 5%, Boops boops µε ποσοστό 4%,, Serranus cabrilla µε ποσοστό 3%,, Pagellus erythrinus µε ποσοστό 3% και Scorpaena scrofa µε ποσοστό 3% ενώ κατά βάρος τα είδη Sparisoma cretense µε ποσοστό 30%, Mullus surmuletus µε ποσοστό 18%, Scorpaena scrofa µε ποσοστό 6%, Siganus luridus µε ποσοστό 4%, Merluccius merluccius µε ποσοστό 3%, Boops boops µε ποσοστό 3%, Pagellus erythrinus µε ποσοστό 3% και Synodus aurus µε ποσοστό 3% (Εικόνα 4.1, Εικόνα 4.2 αντίστοιχα). 30

31 Εικόνα 4.1. Είδη µε τη µεγαλύτερη ποσοστιαία αριθµητική συµµετοχή στο συνολικό αλίευµα. 31

32 Εικόνα 4.2. Είδη µε τη µεγαλύτερη ποσοστιαία κατά βάρος συµµετοχή στο συνολικό αλίευµα. Η σύνθεση του αλιεύµατος εµφάνισε διαφορές ανάµεσα στις δειγµατοληπτικές περιόδους. Κατά τη δειγµατοληπτική περίοδο του Απριλίου βρέθηκαν 21 είδη. Την µεγαλύτερη αφθονία την παρουσίασε το είδος Diplodus annularis µε ποσοστό 29%, το είδος Mullus surmuletus µε ποσοστό 20% και το είδος Boops Boops µε ποσοστό 10% (Εικόνα 4.3). Ωστόσο από το διάγραµµα της βιοµάζας για την ίδια δειγµατοληψία προκύπτει ότι το µεγαλύτερο ποσοστό βιοµάζας το είχαν τα είδη Mullus surmuletus και Scorpaena scrofa µε ποσοστό 20% και 11% αντίστοιχα (Εικόνα 4.4). 32

33 Εικόνα 4.3. Ποσοστιαία συµµετοχή της αριθµητικής αφθονίας του κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Απρίλιο του

34 Εικόνα 4.4. Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Απρίλιο Κατά τη δειγµατοληπτική περίοδο του Μαΐου βρέθηκαν 41 είδη. Από αυτά τη µεγαλύτερη αφθονία είχαν τα είδη Mullus surmuletus και Sparisoma cretense µε ποσοστό 26% και 10 % αντίστοιχα (Εικόνα 4.5). Το διάγραµµα της βιοµάζας φαίνεται να συµφωνεί µε αυτό της αφθονίας καθώς το µεγαλύτερο ποσοστό το είχαν τα είδη Mullus surmuletus (17%) και Sparisoma cretense (8%) (Εικόνα 4.6). 34

35 Εικόνα 4.5. Ποσοστιαία συµµετοχή της αφθονίας κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Μάιο

36 Εικόνα 4.6. Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Μάιο Για την δειγµατοληπτική περίοδο του Ιουνίου βρέθηκαν 37 είδη. Τα κυρίαρχα είδη σε ποσοστό αφθονίας ήταν τα είδη Mullus surmuletus µε ποσοστό 24%, Trachurus meditarraneus µε ποσοστό 11%, Boops Boops µε ποσοστό 10% και Merluccius merluccius µε ποσοστό 10% (Εικόνα 4.7). Ωστόσο από το διάγραµµα της βιοµάζας για την ίδια δειγµατοληψία προκύπτει ότι το µεγαλύτερο ποσοστό βιοµάζας το είχαν τα είδη Labrus mixtus, Merluccius merluccius, Sparisoma cretense µε ποσοστά 15%, 15% και 9% αντίστοιχα (Εικόνα 4.8). 36

37 Εικόνα 4.7. Ποσοστιαία συµµετοχή της αφθονίας κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Ιούνιο

38 Εικόνα 4.8. Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Ιούνιο Κατά τη δειγµατοληπτική περίοδο του Ιουλίου βρέθηκαν 38 είδη. Τα µεγαλύτερα ποσοστά αφθονίας εµφανίστηκαν στα είδη Mullus surmuletus (33%) και Sparisoma cretense (27%) (Εικόνα 4.9). Το διάγραµµα της βιοµάζας φαίνεται να συµφωνεί µε αυτό της αφθονίας καθώς το µεγαλύτερο ποσοστό το είχαν τα είδη Sparisoma cretense (35%) και Mullus surmuletus (25%) (Εικόνα 4.10). 38

39 Εικόνα 4.9. Ποσοστιαία συµµετοχή της αφθονίας κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Ιούλιο Εικόνα Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Ιούλιο

40 Για την δειγµατοληπτική περίοδο του Αυγούστου βρέθηκαν 38 είδη. Τα κυρίαρχα είδη σε ποσοστό αφθονίας ήταν τα είδη Sparisoma cretense µε ποσοστό 37%, Mullus surmuletus µε ποσοστό26% και Siganus luridus 14% (Εικόνα 4.11). Το διάγραµµα της βιοµάζας φαίνεται να συµφωνεί µε αυτό της αφθονίας καθώς το µεγαλύτερο ποσοστό το είχαν τα είδη Sparisoma cretense µε ποσοστό 45% και Mullus surmuletus µε ποσοστό 20% και Siganus luridus 9% (Εικόνα 4.12). Εικόνα Ποσοστιαία συµµετοχή της αφθονίας κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Αύγουστο

41 Εικόνα Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Αύγουστο Κατά τη δειγµατοληπτική περίοδο του Σεπτεµβρίου βρέθηκαν 31 είδη. Τα µεγαλύτερα ποσοστά αφθονίας εµφανίστηκαν στα είδη Sparisoma cretense (52%), Mullus surmuletus (13%) και Siganus luridus (11%) (Εικόνα 4.13). Το διάγραµµα της βιοµάζας φαίνεται να συµφωνεί µε αυτό της αφθονίας καθώς το µεγαλύτερο ποσοστό το είχαν τα είδη Sparisoma cretense (62%), Mullus surmuletus (9%) και Siganus luridus (7%) (Εικόνα 4.14). 41

42 Εικόνα Ποσοστιαία συµµετοχή της αφθονίας κάθε είδους στο συνολικό αριθµό όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Σεπτέµβριο Εικόνα Ποσοστιαία συµµετοχή της βιοµάζας κάθε είδους στη συνολική βιοµάζα όλων των ατόµων που αλιεύτηκαν τον Σεπτέµβριο

43 4.3 είκτες βιοποικιλότητας Οι δείκτες Margalef, Shannon Wiener και Pielou χρησιµοποιήθηκαν για να εκτιµηθεί η βιοποικιλότητα της περιοχής. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι τιµές των δεικτών κατά την περίοδο Απριλίου Σεπτεµβρίου για τα ψάρια. Με S συµβολίζεται ο αριθµός των ειδών, µε Ν ο συνολικός αριθµός των ατόµων µε d, J, και H οι δείκτες ποικιλότητας Margalef, Pielou και Shannon Wiener αντίστοιχα. Πίνακας 4.3. Οι τιµές των δεικτών ποικιλότητας (S, ο αριθµός των ειδών, Ν, ο συνολικός αριθµός των ατόµων, d, ο δείκτης ποικιλότητας Margalef, J, ο δείκτης ποικιλότητας Pielou και H, ο δείκτης ποικιλότητας Shannon Wiener) για τα είδη κατά την περίοδο Απριλίου Σεπτεµβρίου S N d J' H' Απρίλιος ,92 0,7725 2,388 Μάιος ,55 0,78 2,897 Ιούνιος ,961 0,7364 2,679 Ιούλιος ,562 0,633 2,286 Αύγουστος ,917 0,548 2,021 Σεπτέµβριος ,519 0,5383 1,848 Από τις τιµές του Πίνακα 4.3. φαίνεται ότι ο µεγαλύτερος αριθµός ειδών S παρουσιάστηκε τον Μάιο (41 είδη) και τον Αύγουστο (40 είδη) ενώ τον Απρίλιο παρουσιάστηκε ο µικρότερος αριθµός ειδών S (22 είδη) (Εικόνα 4.15). 45 Αριθµός Eιδών S Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Mήνας Εικόνα Μεταβολή του αριθµού των ειδών (S) ανά µήνα. 43

44 Επίσης, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα του Πίνακα 4.3. διαπιστώνεται ότι η µέγιστη τιµή ατόµων Ν σηµειώθηκε τον Αύγουστο (281 άτοµα) και οι χαµηλότερες τιµές αφθονίας των ατόµων καταγράφηκαν τον Μάιο (200 άτοµα) και τον Ιούνιο (204 άτοµα) (Εικόνα 4.16). 300 Aφθονία ατόµων Ν Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Mήνας Εικόνα Μεταβολή της αφθονίας ατόµων (Ν) ανά µήνα. Ο δείκτης Margalef (d) εκφράζει τον αριθµό των διαφορετικών ειδών σε µια συνεύρευση. Σύµφωνα µε τις τιµές του Πίνακα 4.3. κυµάνθηκε από 3,92 έως 7,55 ενώ η µέγιστη τιµή του παρατηρήθηκε τον Μάιο και η ελάχιστη τιµή του τον Απρίλιο (Εικόνα 4.17). είκτης Margalef (d) 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Μήνας Εικόνα Μεταβολή του δείκτη ποικιλότητας Margalef (d) ανά µήνα. 44

45 Ο δείκτης Pielou (J ) εκφράζει την κατανοµή της αφθονίας στα είδη. Σύµφωνα µε τον Πίνακα 4.3., πήρε την µεγαλύτερη τιµή του (0,7725) τον Μάιο και την µικρότερη τιµή του (0,5383) τον Σεπτέµβριο (Εικόνα 4.18). είκτης Pielou (J') 0,8 0,75 0,7 0,65 0,6 0,55 0,5 0,45 0,4 Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Μήνας Εικόνα Μεταβολή του δείκτη ποικιλότητας Pielou (J ) ανά µήνα. Tέλος, ο δείκτης Shannon Wiener (H ) εκφράζει την ποικιλότητα των ειδών σε µια συνεύρεση. Σύµφωνα µε τις τιµές του Πίνακα 4.3., ο δείκτης Shannon Wiener (H ) πήρε την µέγιστη τιµή του τον Μάιο 2,897 ενώ η ελάχιστη τιµή του παρατηρήθηκε τον Σεπτέµβριο 1,848 (Εικόνα 4.19). είκτης Shannon-Wiener (H') 3,1 2,9 2,7 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Μήνας Εικόνα Μεταβολή του δείκτη ποικιλότητας Shannon Wiener (H ) ανά µήνα. 45

46 4.4 Πολυµεταβλητή ανάλυση Τα αποτελέσµατα της πολυµεταβλητής ανάλυσης µε βάση την αφθονία των ειδών ανά µήνα παρουσιάζονται στο δενδρόγραµµα της Εικόνας 4.20 και στην πολυδιάστατη απεικόνιση (MDS) της Εικόνας To επίπεδο οµοιότητας καθορίστηκε στο 40% (similarity) και διακρίθηκαν δυο οµάδες. Η οµάδα a περιλάµβανε τα δείγµατα του Ιουλίου, Αυγούστου και Σεπτεµβρίου και η οµάδα b τα δείγµατα του Απριλίου, Μαΐου και Ιουνίου. Η τιµή του συντελεστή συσχέτισης (stress value) ήταν 0 εποµένως η διαχείριση των οµάδων ήταν καλή χωρίς πιθανότητα απόκλισης. Η εφαρµογή ANOSIM επιβεβαίωσε τον διαχωρισµό των οµάδων (R: 0,852). Εικόνα ενδρόγραµµα ιεραρχικής οµαδοποίησης βάση της αριθµητικής αφθονίας των ειδών και του συντελεστή Bray-Curtis. 46

47 Εικόνα Ανάλυση πολυδιάστατης απεικόνιση (MDS) της αριθµητικής αφθονίας των ειδών. Η τιµή του συντελεστή συσχέτισης είναι 0. Η ποσοστιαία συµβολή των ειδών που καθόρισαν την οµοιοµορφία των οµάδων εκτιµήθηκε µε την ανάλυση SIMPER. Η οµοιοµορφία στην οµάδα b (55,16%) οφειλόταν στα είδη Mullus surmuletus (38,04 %), Boops boops (13,52 %), Serranus cabrilla (8,38 %), Mullus barbatus (5,60 %) και Sparisoma cretense (4,64%). Η οµοιότητα στην οµάδα a (69,56%) οφειλόταν στα είδη Sparisoma cretense (44,31%) και Mullus surmuletus (25,22%). Με την ανάλυση SIMPER επίσης προσδιορίστηκε και η ανοµοιοµορφία µεταξύ των οµάδων. To ποσοστό ανοµοιότητας έστασε το 58, 91%. Τα είδη που ήταν υπεύθυνα για τον διαχωρισµό των δυο οµάδων b και a ήταν τα Sparisoma cretense (31,15%) Μullus surmuletus (9,35%) Siganus luridus (7,89%) Diplodus annularis (7,73%) Boops boops (5,88%) Serranus cabrilla (3,49%) Merluccius merluccius (3,42%) και Trachurus mediterraneus (3,12%). 4.5 Κατά µήκος συνθέσεις Οι κατά µήκος συνθέσεις έγιναν για 12 είδη ψαριών µε Ν>17. Για το είδος Mullus surmuletus (Ν=451) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 13,8 cm ενώ το µεγαλύτερο 28,1 cm (Πίνακας 4.2). Η κλάση µήκους στην οποία ανήκαν τα 47

48 περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ 18,5-19 cm. Όλα τα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µεγαλύτερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.22). Aριθµός ατόµων (Ν) ΕΕΜ: 11cm Lmax: 40cm N= Ολικό µήκος (TL,cm) Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Mullus surmuletus, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Sparisoma cretense (Ν=610) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 14,5 cm ενώ το µεγαλύτερο 30,6 cm (Πίνακας 4.2). Οι κλάσεις µήκους στις οποίες ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ 19-19,5 cm και 20-20,5 cm (Εικόνα 4.23) Lmax: 50cm Ν= 451 Αριθός ατόµων (Ν) Ολικό µήκος (TL,cm) Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Sparisoma cretense, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. 48

49 Για το είδος Diplodus annularis (Ν=53) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 10,7cm ενώ το µεγαλύτερο 15,6 cm (Πίνακας 4.2). Η κλάση µήκους στην οποία ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ cm. Τα περισσότερα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µικρότερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.24). Lmax: 24cm ΕΕΜ: 13cm Ν= 53 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Diplodus annularis στη Ζάκυνθο, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Scorpaena scrofa (N=57) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 14,9 cm ενώ το µεγαλύτερο 39 cm (Πίνακας 4.2). Οι κλάσεις µήκους στην οποία ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ cm, cm και cm (Εικόνα 4.25). 49

50 Lmax: 50cm N= 57 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Scorpaena scrofa, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Siganus luridus (N=154) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 13,2 cm ενώ το µεγαλύτερο 24 cm (Πίνακας 4.2). Οι κλάσεις µήκους στις οποίες ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ 15,50-16cm, 16,5-17cm και 19-20cm (Εικόνα 4.26). 14 Lmax: 30cm 12 N= 154 Aριθµός ατόµων (Ν) Ολικό µήκος (TL,cm) Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Siganus luridus, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. 50

51 Για το είδος Boops boops (N=87) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 11 cm ενώ το µεγαλύτερο 24,5 cm (Πίνακας). Η κλάση µήκους στην οποία ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ 19,50-20 cm. Όλα τα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µεγαλύτερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.27). Αριθµός ατόµων (Ν) EEM: 13cm Lmax: 36cm N= Oλικό µήκος (TL,cm) Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Boops boops, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Serranus cabrilla (N=45) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 14,6 cm ενώ το µεγαλύτερο 26,2 cm (Πίνακας 4.2). Tα περισσότερα άτοµα είχαν µήκος 18 cm (Εικόνα 4.28). 51

52 12 Lmax: 40cm Aριθµός ατόµων (Ν) N= Ολικόµήκος (TL,cm) Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Serranus cabrilla, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Pagellus erythrinus (Ν=76) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 14,1cm ενώ το µεγαλύτερο 26cm (Πίνακας 4.2). Η κλάση µήκους στην οποία ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ 15,50-16cm. Σχεδόν όλα τα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µεγαλύτερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.29) ΕΕΜ: 15cm Lmax: 60cm N= 76 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Pagellus erythrinus, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. 52

53 Για το είδος Serranus scriba (N=41) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 14,9 cm ενώ το µεγαλύτερο 21cm (Πίνακας 4.2). Στην κατά µήκος σύνθεση κυριαρχούν άτοµα µε µήκος 18 cm (Εικόνα 4.30). Lmax: 32cm N= 41 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Serranus scriba, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Merluccius merluccius (N=20) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 18 cm ενώ το µεγαλύτερο 35 cm (Πίνακας 4.2). Η κλάση µήκους στην οποία ανήκαν τα περισσότερα άτοµα ήταν µεταξύ cm. Όλα τα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µεγαλύτερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.31). 53

54 ΕΕΜ: 20cm Lmax: 140cm N= 20 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Merluccius merluccius, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. Για το είδος Trachurus mediterraneus (N=17) το µικρότερο άτοµο που αλιεύτηκε ήταν 18,9 cm ενώ το µεγαλύτερο 22,2cm (Πίνακας 4.2). Στην κατά µήκος σύνθεση κυριαρχούν άτοµα µε µήκος cm. Όλα τα άτοµα αλιεύτηκαν σε µήκος µεγαλύτερο από το ελάχιστο επιτρεπόµενο µέγεθος αλίευσης (Εικόνα 4.32). ΕΕΜ: 15cm Lmax: 42cm N= 17 Εικόνα Κατανοµή συχνοτήτων των κλάσεων ολικού µήκους (TL,cm) για το είδος Trachurus mediterraneus, Απρίλιος Σεπτέµβριος 2015 Ν= Συνολικός αριθµός ατόµων. 54