ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΚΧΩΡΗΤΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΙΤΣΑΡΑΣ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ (ΑΜ 2043/2012)

Transcript

1 1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΚΧΩΡΗΤΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΙΤΣΑΡΑΣ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ (ΑΜ 2043/2012)

2 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA Ι. ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ σελ. 4 Διακρίσεις δικαιοπραξιών.. σελ. 4 ΙΙ. ΕΝΝΟΙΑ ΕΚΧΩΡΗΣΗΣ. σελ Ιστορική εξέλιξη του θεσμού της εκχώρησης.. σελ Νομική φύση της εκχώρησης.. σελ Αναγγελία. σελ. 13 α) Έννοια της αναγγελίας.. σελ. 13 β) Νομική φύση της αναγγελίας. σελ. 14 γ) Σχέσεις εμπλεκόμενων στην εκχώρηση προσώπων. σελ. 15 ΙΙΙ. Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΚΧΩΡΗΤΗ. σελ Η ευθύνη του εκχωρητή στη συμβατική εκχώρηση. σελ. 16 α) Έννοια επαχθούς αιτίας σελ. 18 β) Η ευθύνη του εκχωρητή στην εκχώρηση από επαχθή αιτία. σελ. 19 γ) Έννοια χαριστικής αιτίας.. σελ. 19 δ) Η ευθύνη του εκχωρητή στην εκχώρηση από χαριστική αιτία σελ Ειδικότερα η ευθύνη του εκχωρητή στη συμβατική εκχώρηση. σελ. 21

3 3 3. Νόμιμη εκχώρηση. σελ. 28 α) Έννοια νόμιμης εκχώρησης. σελ. 28 β) Η ευθύνη του εκχωρητή στη νόμιμη εκχώρησηση. σελ Δικαστική εκχώρηση. σελ. 31 α) Έννοια δικαστικής εκχώρησης. σελ. 31 β) Η ευθύνη του εκχωρητή στη δικαστική εκχώρηση σελ. 32 IV. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΧΩΡΗΣΗΣ.σελ Σύμβαση factoring σελ. 36 Ευθύνη προμηθευτή (εκχωρητή). σελ Σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης.. σελ Ενεχύραση απαίτησης - Πλασματικό ενέχυρο σελ Καταπιστευτική εκχώρηση.σελ. 47 α) Εξασφαλιστική εκχώρηση.σελ. 48 β) Εκχώρηση προς είσπραξη.σελ. 49 V. ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ σελ. 50 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. σελ. 52

4 4 Ι. ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ Θεμελιώδη αναντίρρητα πράξη του δικαίου αποτελεί η δικαιοπραξία. Ως τέτοια ο- ρίζεται η πράξη, η οποία, μέσω μιας ή περισσότερων δηλώσεων βούλησης θέτει έναν κανόνα δικαίου, που ισχύει μόνο μεταξύ των υποκειμένων της πράξης στη συγκεκριμένη περίπτωση 1. Τούτο σημαίνει ότι η δήλωση βούλησης συνιστά ουσιώδες στοιχείο της δικαιοπραξίας, καθώς δικαιοπραξία χωρίς δήλωση βούλησης δεν μπορεί να υφίσταται. Έχοντας έτσι η δικαιοπραξία ως πυρήνα ορισμένη δικαιοπρακτική βούληση επιφέρει συγκεκριμένες έννομες συνέπειες. Απλές υλικές πράξεις, πράξεις εθιμοτυπίας και φιλοφροσύνης δεν είναι σε θέση να στηρίξουν δικαιοπραξία και να θέσουν κανόνα δικαίου 2. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΩΝ Αναφορικά με τα είδη των δικαιοπραξιών τούτες διακρίνονται σε πολλές με διαφορετικό σε κάθε περίπτωση κριτήριο. Πρώτον, με βάση τον αριθμό των συμβαλλόμενων μερών οι δικαιοπραξίες διακρίνονται σε μονομερείς και πολυμερείς. Μονομερής είναι η δικαιοπραξία που καταρτίζεται με την δήλωση ενός προσώπου, (πχ εντολή, πληρεξουσιότητα) ενώ, αντίθετα, πολυμερείς είναι οι δικαιοπραξίες που καταρτίζονται με τις δηλώσεις βούλησης δύο ή περισσότερων προσώπων. Πολυμερείς δικαιοπραξίες αποτελούν οι συμβάσεις, στις οποίες συμμετέχουν περισσότερα πρόσωπα, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να δε- 1 Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996 σελ.1 2 Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996 σελ. 6-10

5 5 σμεύονται αμοιβαία από αυτές. 3 Δεύτερον, με βάση τον σκοπό που επιδιώκουν οι δικαιοπραξίες διακρίνονται σε δικαιοπραξίες εν ζωή και αιτία θανάτου αφ ενός και σε δικαιοπραξίες προσωπικού και περιουσιακού δικαίου αφ ετέρου. Δικαιοπραξίες εν ζωή και αιτία θανάτου είναι οι δικαιοπραξίες που αποβλέπουν στη ρύθμιση των σχέσεων ζώντων και αποθανόντων προσώπων αντίστοιχα και τέλος δικαιοπραξίες προσωπικού και περιουσιακού δικαίου είναι οι δικαιοπραξίες που ρυθμίζουν ζητήματα προσωπικών (πχ. υιοθεσία) και περιουσιακών σχέσεων των εμπλεκόμενων προσώπων αντίστοιχα (πχ. πώληση, μίσθωση). Ειδικότερη διάκριση των δικαιοπραξιών περιουσιακού δικαίου είναι οι δικαιοπραξίες με και χωρίς επίδοση. Επίδοση είναι η μετακίνηση περιουσιακού αγαθού από ένα πρόσωπο προς ένα άλλο, που συνεπάγεται επαύξηση της περιουσίας του ενός μέσω μείωσης της περιουσίας του άλλου. Συμπερασματικά, οι δικαιοπραξίες που περιέχουν την ανωτέρω περιουσιακή μετακίνηση χαρακτηρίζονται ως δικαιοπραξίες επιδόσεως (πχ. πώληση) 4, ενώ όταν η επίδοση εκλείπει χαρακτηρίζονται ως δικαιοπραξίες άνευ επιδόσεως (πχ. υπαναχώρηση). Οι δικαιοπραξίες επιδόσεως με τη σειρά τους διακρίνονται περαιτέρω σε ενοχικές και εμπράγματες. Στις ενοχικές δικαιοπραξίες συνιστάται, αλλοιώνεται, μεταβιβάζεται ή καταργείται ενοχικό δικαίωμα (πχ. μίσθωση) ενώ στις εμπράγματες δικαιοπραξίες συνιστάται, μεταβιβάζεται ή καταργείται εμπράγματο δικαίωμα (πχ μεταβίβαση κυριότητας κινητού ή ακινήτου). Ακόμη μία διάκριση των δικαιοπραξιών επιδόσεως είναι σε υποσχετικές και εκποιητικές. Με τον όρο υποσχετική δικαιοπραξία χαρακτηρίζεται η δικαιοπραξία επίδοσης, με την οποία δημιουργείται υποχρέωση του υποσχόμενου προσώπου για ορισμένη παροχή και αντίστοιχα δικαίωμα του αντισυμβαλλομένου του σε αυτή. Αντιστοίχως, εκποιητική δικαιοπραξία είναι η δικαιοπραξία επίδοσης με την οποία άμεσα μεταβιβάζεται, επιβαρύνεται, αλλοιώνεται ή καταργείται ένα δικαίωμα (εμπράγ- 3 Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996, σελ Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996, σελ. 40

6 6 ματο ή ενοχικό). Η υποσχετική δικαιοπραξία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο πραγματώσεως αυτού, δηλαδή μια υποχρέωση που αναλαμβάνεται με την υποσχετική δικαιοπραξία και εκπληρώνεται με την εκποιητική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς κατανόηση των ανωτέρω αποτελεί η μεταβίβαση της κυριότητας πράγματος (1033, 1034 ΑΚ), η οποία αποτελεί εκποιητική δικαιοπραξία που πραγματώνεται μέσω της υποσχετικής δικαιοπραξίας της πώλησης (513 ΑΚ), δηλαδή της υποχρέωσης προς μεταβίβαση του πράγματος. Στο πλαίσιο των παραπάνω διακρίσεων, μία έτερη ουσιώδης διάκριση των δικαιοπραξιών επίδοσης αποτελούν οι αιτιώδεις και αναιτιώδεις δικαιοπραξίες. Στο σημείο αυτό χρήσιμο είναι να αναλυθεί η έννοια της αιτίας που συναντάται στο δίκαιο των δικαιοπραξιών. Με τον όρο αιτία, που στα λατινικά αποδίδεται ως «causa», εννοούμε το σκοπό της επίδοσης και τον διακρίνουμε σε άμεσο, έμμεσο και απώτερο, ενώ κρισιμότερος όλων για την έννοια της αιτίας της επίδοσης είναι ο έμμεσος σκοπός. Ο έμμεσος σκοπός (causa) είναι ο νόμιμος δικαιολογητικός λόγος της επίδοσης και διακρίνεται σε : α) causa solvendi (αιτία εξόφλησης οφειλής), στην οποία σκοπός της επίδοσης είναι η εκπλήρωση υποχρέωσης από προϋφιστάμενη ενοχική σχέση, β) causa credendi ή acquirendi (αιτία αποκτήσεως ή πιστώσεως), στην οποία σκοπός της επίδοσης είναι η απόκτηση δικαιώματος και γ) causa donandi (αιτία ελευθεριότητας), στην οποία σκοπός της επίδοσης είναι η ελευθεριότητα. Ο λόγος που ο έμμεσος σκοπός είναι ο ουσιωδέστερος όλων είναι ότι αποτελεί όρο του κύρους όλων των δικαιοπραξιών επίδοσης (αιτιωδών και αναιτιωδών) 5. Αναιτιώδεις, αντίθετα, δεν είναι οι δικαιοπραξίες που στερούνται αιτίας αλλά οι δικαιοπραξίες στις οποίες η causa τεκμαίρεται από τον νόμο, ως έγκυρος και υπαρκτός κατά την κατάρτισή της όρος. Αντίθετα, στις αιτιώδεις δικαιοπραξίες η causa δεν τεκμαίρεται εκ του νόμου, αλλά πρέπει να υφίσταται κανονικά και να είναι έγκυρη κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας επίδοσης. 5 Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996, σελ. 50

7 7 Μία τελευταία αλλά όχι λιγότερο σημαντική διάκριση των δικαιοπραξιών είναι σε τυπικές και άτυπες. Τυπική είναι η δικαιοπραξία εκείνη, η οποία για την έγκυρη κατάρτισή της προϋποθέτει την τήρηση ορισμένου τύπου. Τύπος είναι το μέσο, με το οποίο, σύμφωνα με το δίκαιο (τον νόμο ή την συμφωνία των μερών), πρέπει να επιχειρηθεί η δήλωση βούλησης. Ο τύπος συμπερασματικά είναι ουσιώδες στοιχείο της δικαιοπραξίας. Αντίθετα, άτυπη είναι η δικαιοπραξία που καταρτίζεται έγκυρα, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται η δήλωση βούλησης. Στον Αστικό Κώδικα θεμελιώδη αρχή αποτελεί η αρχή του ατύπου των δικαιοπραξιών, της προφορικής δηλαδή σύναψης μιας σύμβασης, η οποία βρίσκει το νομικό της έρεισμα στο άρθρο 158 του ΑΚ. Αυτό καταδεικνύει ότι το άτυπο των δικαιοπραξιών αποτελεί τον κανόνα, ώστε οι δικαιοπρακτούντες να επιλέγουν ελεύθερα όποιο μέσο επιθυμούν για να δηλώσουν τη βούλησή τους, με φανερό το σκοπό του νόμου να διευκολύνει τις συναλλαγές. Ωστόσο, σύγχρονες συναλλακτικές ανάγκες απαιτούν την τήρηση τύπου κατά την κατάρτιση ορισμένων δικαιοπραξιών, κάτι που συνιστά εξαίρεση από τον κανόνα του ατύπου και εξυπηρετεί: α) την προστασία των συναλλασσομένων από βεβιασμένες και απερίσκεπτες αποφάσεις για κατάρτιση δικαιοπραξιών με μεγάλο περιουσιακό αντικείμενο (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πώληση ακινήτου) ή από δικαιοπραξίες που ελλοχεύουν διάφορους κινδύνους (λ.χ. παροχή εγγύησης), β) την δυνατότητα ευχερέστερης απόδειξης σύναψης και περιεχομένου μιας σύμβασης και διάκριση αυτής από τη διαπραγμάτευση, γ) την προστασία των τρίτων, δεδομένου ότι ευχερέστερα λαμβάνουν γνώση μιας δικαιοπραξίας στην οποία έχει τηρηθεί τύπος και δ) την εξασφάλιση φορολογικών συμφερόντων του Δημοσίου (πχ είσπραξη φόρου μεταβίβασης ακινήτων, φόρου δωρεάς) 6. Με βάση τα ανωτέρω και κατόπιν της γενικότερης αναφοράς στις δικαιοπραξίες θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε την έννοια της εκχώρησης, μιας ουσιώδους σύμβασης του ενοχικού δικαίου, η οποία θεμελιώνεται νομικά στα άρθα ΑΚ, θα αναφερθούμε 6 Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996, σελ

8 8 στη νομική της φύση και τα χαρακτηριστικά της, αλλά κυρίως θα πραγματευθούμε το ζήτημα της ευθύνης του εκχωρητή, του ενός από τα δύο βασικά πρόσωπα μεταξύ των ο- ποίων καταρτίζεται. ΙΙ. ΕΝΝΟΙΑ ΕΚΧΩΡΗΣΗΣ Εκχώρηση καλείται η σύμβαση με βάση την οποία μία απαίτηση μεταβιβάζεται από τον φορέα της (δανειστή - εκχωρητή) σε άλλο πρόσωπο (εκδοχέα) 7 και χωρίς τη συναίνεση του οφειλέτη. Η ανωτέρω μεταβίβαση είναι υποχρεωτικό να γίνει με σύμβαση, καταρτιζόμενη μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα και δεν αρκεί μονομερής δήλωση του εκχωρητή 8. Αντικείμενο της μεταβίβασης αποτελεί η απαίτηση, η οποία έχει καταστεί αγαθό που κυκλοφορεί στις συναλλαγές για ανταλλακτικούς, χαριστικούς, εξασφαλιστικούς ή οποιουσδήποτε άλλους λόγους. Έχει αυτοτελή οικονομική αξία ανεξάρτητη από τα πρόσωπα που την εκχωρούν και προς τα οποία εκχωρείται, από τον δεσμό που τα συνδέει και από την μελλοντική εκπλήρωση της παροχής. Την οικονομική αξία που φέρει η εκχώρηση και πριν την εκπλήρωση της παροχής ο δανειστής μπορεί να την αξιοποιήσει, να την ε- μπορευθεί, να τη χαρίσει μεταβιβάζοντάς τη, όπως και τα υπόλοιπα αντικείμενα που είναι δεκτικά κυριότητας, ή ακόμη και να την επιβαρύνει με ενέχυρο ή επικαρία. Εμπράγματα δικαιώματα δεν μπορούν να καταστούν αντικείμενα εκχώρησης αλλά ούτε και υποχρεώ- 7 ΕφΑθ 1277/96 ΝοΒ 44, ΠΠρΘεσσ 7891/2003 Αρμ 2004, 202, ΑΠ 582/62 ΝοΒ 11, 377, ΕφΔωδ 116/2000 Αρμ 2003, 316

9 9 σεις του δανειστή. Παρά την αλλαγή του προσώπου του δανειστή η εκχωρηθείσα απαίτηση παραμένει η ίδια Ιστορική εξέλιξη του θεσμού της εκχώρησης Πραγματοποιώντας μία ιστορική αναδρομή παρατηρούμε ότι η μεταβιβασιμότητα και η εμπορευσιμότητα της απαίτησης δεν ήταν εξαρχής χαρακτηριστικά της ενοχικής σχέσης. Σύμφωνα με το αρχαιότερο ρωμαϊκό δίκαιο ο ενοχικός δεσμός ήταν προσωπικός, συνέδεε δηλαδή τα πρόσωπα της ενοχικής σχέσης και μόνο χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα μεταβολής του προσώπου του δανειστή, εξαιρουμένων των περιπτώσεων κληρονομικής διαδοχής. Έτσι, δεν παρατηρούνταν μεταβίβαση της ενοχικής σχέσης από παλαιό σε νέο δανειστή αλλά κατάργηση της παλαιάς ενοχής και δημιουργία νέας μέσω της ανανέωσης, δηλαδή με την κατάργηση της παλαιάς ενοχής και τη δημιουργία νέας με το ίδιο αντικείμενο, μεταξύ του οφειλέτη και του νέου δανειστή. Επειδή ωστόσο, ο θεσμός της ανανέωσης παρουσίαζε ποικίλα μειονεκτήματα στην πράξη, καθώς απαιτούσε την όχι πάντοτε εφικτή συναίνεση του οφειλέτη και συνάμα επέφερε κατάργηση και των ασφαλειών που συνόδευαν την παλαιά απαίτηση ο ρωμαίος νομοθέτης πέρασε στην ίδρυση του θεσμού της δικαστικής εντολής. Με βάση αυτή ο δανειστής παρείχε σε τρίτο πρόσωπο την πληρεξουσιότητα να απαιτήσει από τον οφειλέτη την παροχή, για δικό του όφελος και στο δικό του όνομα. Κι εδώ όμως παρουσιαζόταν το μειονέκτημα ότι η εντολή, ήταν πιθανό να ανακληθεί ή να παύσει λόγω θανάτου του εντολέα, πριν την κάταρξη της δίκης. Στην πορεία των ετών αναγνωρίστηκε στον αγοραστή της κληρονομίας ωφέλιμη αγωγή που παραχωρήθηκε σε κάθε εκδοχέα, εφόσον ο εκχωρητής πέθανε χωρίς να αφήσει κληρονόμους. Με επέκταση του ως άνω θεσμού περάσαμε σταδιακά στο θεσμό της εκχώρησης Αστ. Κ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γεν. Μέρος ΙΙ, Δ (Αναθεωρημένη) Έκδοση, Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ Αστ. Κ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γεν. Μέρος ΙΙ, Δ (Αναθεωρημένη) Έκδοση, Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ

10 10 Στη σημερινή έννομη τάξη, η προσωπική σχέση ενοχικού δικαιώματος και οφειλέτη δεν είναι πλέον τόσο ισχυρή και η μεταβίβαση του ενοχικού δικαιώματος επέρχεται είτε μέσω της σύμβασης εκχώρησης που αποτελεί ενοχική δικαιοπραξία είτε μέσω σύστασης επικαρπίας ή ενεχύρασης της απαίτησης που αποτελούν εμπράγματες δικαιοπραξίες 11. Εξάλλου στη νεότερη εποχή η ενοχή αποτελεί οικονομική αξία ανεξάρτητη από την ταυτότητα των προσώπων που τα συνδέει. Και τούτο διότι είναι αδιάφορο για τον οφειλέτη αν θα καταβάλει την παροχή στον αρχικό δανειστή ή σε άλλον, όπως αδιάφορο είναι για το δανειστή, αν η παροχή θα εκπληρωθεί από τον αρχικό οφειλέτη ή από νέο. 2. Νομική φύση της εκχώρησης Τα χαρακτηριστικά της σύμβασης της εκχώρησης είναι τα ακόλουθα: Α) Πρόκειται για σύμβαση ενοχική, διότι με την κατάρτισή της αναλαμβάνεται από τον εκχωρητή υποχρέωση για μεταβίβαση ενοχικού δικαιώματος προς τον εκδοχέα. Από τη σύμβαση αυτή απορρέουν δικαιώματα και υποχρεώσεις, τα οποία προβλέπονται από τις κείμενες νομοθετικές διατάξεις και διέπονται από τη συμφωνία των μερών και την υποχρέωση καλής πίστης κατά τα άρθρα 288 και 330 ΑΚ. Η παροχή αναταλλάγματος δεν α- παιτείται για να καταστεί έγκυρη η σύμβαση της εκχώρησης 12. Β) Πρόκειται για σύμβαση εκποιητική ή σύμβαση διαθέσεως, διότι με αυτή επέρχεται ως άμεσο έννομο αποτέλεσμα η μεταβίβαση (διάθεση) της απαίτησης από τον παλιό στον νέο δανειστή και όχι απλώς ανάληψη της υποχρέωσης προς μεταβίβαση 13 με την προϋπόθεση, φυσικά, ο εκχωρητής να διαθέτει όχι μόνο ικανότητα προς δικαιοπραξία, αλλά 11 Μιχ. Π. Σταθόπουλος, Γεν. Ενοχικό Δίκαιο, Εκδ. Σάκκουλα, 2004, σελ Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ ΕφΘεσς 90/1994 Αρμ48,1043

11 11 και εξουσία διάθεσης της απαίτησης 14. Αν τέτοια εξουσία ελλείπει η εκχώρηση είναι άκυρη, αλλά είναι δυνατό να ισχυροποιηθεί με την 239 ΑΚ 15. Γ) Πρόκειται για σύμβαση αναιτιώδη ή αφηρημένη με την έννοια ότι το κύρος της είναι ανεξάρτητο από την ύπαρξη και το κύρος της αιτίας της 16. Αιτία της εκχώρησης (ή άλλως υποκείμενη ή βασική δικαιοπραξία) είναι συνήθως μία υποσχετική δικαιοπραξία (πχ πώληση, δωρεά κλπ) που υφίσταται μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα και σε εκτέλεση της ο- ποίας καταρτίζεται η εκποιητική δικαιοπραξία της εκχώρησης 17. Έννομη συνέπεια του αναιτιώδους χαρακτήρα της εκχώρησης δεν είναι βέβαια ότι η εκχώρηση στερείται αιτίας αλλά ότι αφενός παραμένει ισχυρή και ανεπηρέαστη παρά το όποιο ελάττωμα (ακυρότητα κατά τις ΑΚ 138, 174, 178 ή ακυρωσία κατά τις ΑΚ 455 επ.) της αιτίας της και αφετέρου ότι ο οφειλέτης δεν μπορεί να προβάλει έναντι του εκδοχέα ενστάσεις που βρίσκουν έ- ρεισμα στην αιτία αυτή, ώστε να απαλλαγεί από την υποχρέωσή του, αφού είναι αλώβητη από την ιδιαίτερη σχέση εκχωρητή και εκδοχέα 18. Εκχώρηση λοιπόν και βασική σύμβαση διατηρούν εκάστες τη δική τους αυτοτέλεια. Ο εκχωρητής πάντως, του οποίου η απαίτηση μεταβιβάστηκε έγκυρα παρά την έλλειψη ή το ελάττωμα της αιτίας της εκχώρησης, προστατεύεται κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΑΚ 904 παρ. 1: έλλειψη νόμιμης αιτίας), έχει δηλαδή αξίωση κατά του εκδοχέα να του αναμεταβιβάσει την απαίτηση ή, αν ο οφειλέτης εκπλήρωσε την υποχρέωση του, να του παραδώσει αυτό που έλαβε (ΑΚ 908). Ο εκχωρητής δε, υποχρεούται από την πλευρά του να επιστρέψει το τυχόν ληφθέν αντάλλαγμα. Τα παραπάνω δεν ισχύουν στην περίπτωση που το ελάττωμα της αιτίας βαρύνει και την εκποιητική σύμβαση της εκχώρησης, όπως πχ στην περίπτωση ανικανότητας προς δικαιοπραξία του εκχωρητή ή ακυρότητας κατά την ΑΚ 179 (αισχρο- 14 Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ. 410, 4111, Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ ΑΠ 481/1960 ΝοΒ 9, 227, ΕφΑθ 459/1993, ΑΠ 946/2002, Ελδ 2003, ΕφΑθ 7843/86 Αρμ. 41, ΑΠ 946/2002 ΕΕΝ 2003, 548, ΑΠ 335/99 ΕλΔ 40, 1328

12 12 κερδής δικαιοπραξία) ή όταν η εγκυρότητα της αιτίας έχει αναχθεί από τα μέρη σε αίρεση της εκχώρησης. Η τελευταία είναι σε αυτή την περίπτωση άκυρη, ακυρότητα την οποία μπορεί να επικαλεσθεί και ο οφειλέτης 19. Ο ανιατιώδης χαρακτήρας της εκχώρησης ενισχύει την ασφάλεια των συναλλαγών, γιατί η εκ μέρους του οφειλέτη καταβολή της απαιτήσεως στον εκδοχέα δεν θίγεται από την ανυπαρξία ή ακυρότητα της αιτίας της εκχώρησης, η δε μεταβίβαση των απαιτήσεων γίνεται ευχερής και ταχεία, εφόσον ο οφειλέτης δεν υποχρεούται να ελέγξει την ύπαρξη και νομιμότητα της αιτίας της εκχώρησης. 20 Δ) Σύμφωνα με την κρατούσα και μάλλον ορθότερη άποψη πρόκειται για σύμβαση άτυπη, καθώς δεν απαιτείται να περιβληθεί ορισμένο συστατικό τύπο, αλλά έγκυρα καταρτίζεται και προφορικά είτε ρητά είτε σιωπηρά. Αυτό μάλιστα ισχύει ανεξάρτητα από τον αν η τήρηση τύπου επιβάλλεται για την αιτία της εκχώρησης (πχ δωρεά) ή για τη σύσταση της απαίτησης που εκχωρείται (πχ απαίτηση για μεταβίβαση κυριότητας ακινήτου) 21. Αυτό συμβιβάζεται και με τον αναιτιώδη χαρακτήρα της εκχώρησης. Στην περίπτωση της δωρεάς ωστόσο, όταν αυτή αποτελεί την αιτία της εκχώρησης, υποστηρίζεται και η αντίθετη άποψη 22. Οποιαδήποτε άποψη και αν ακολουθηθεί θα πρέπει να τονισθεί, ότι ειδικές διατάξεις ρυθμίζουν τον τρόπο μεταβίβασης ειδικών κατηγοριών απαιτήσεων, όπως των ενσωματωμένων απαιτήσεων σε αξιόγραφα. Έτσι, πχ τα ανώνυμα αξιόγραφα (ΑΚ 888) μεταβιβάζονται με συμφωνία και παράδοση, τα αξιόγραφα σε διαταγή με οπισθογράφηση και παράδοση (άρθρ. 11 Ν.5325/1932, άρθρ. 14 Ν. 5960/1933) και τα ονομαστι- 19 Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ. 410, 411, 412, Αστ. Κ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γεν. Μέρος ΙΙ, Δ (Αναθεωρημένη) Έκδοση, Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ ΑΠ 335/99 ΕΕΝ 2000, Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία - Σχόλια - Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ. 855

13 13 κά αξιόγραφα με εκχώρηση και παράδοση (ΑΚ 886) 23. Διάταξη νόμου δηλαδή μπορεί να απαιτήσει κατ αρχήν την τήρηση τύπου. 24 Αυτονόητο είναι ότι κατά το χρόνο γέννησης της απαίτησης πρέπει να υπάρχει και η ικανότητα διαθέσεως στο πρόσωπο του εκχωρητή (ΑΠ 1216/95 ΕλΔ 39, 855). Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχει προηγηθεί απαγόρευση διαθέσεως βάσει των ΑΚ, διαφορετικά η διάθεση είναι άκυρη. Πρώτον, κατά το 175 ΑΚ άκυρη διάθεση έχουμε στην περίπτωση που ο νόμος την απαγορεύει, όπως στην 206 ΑΚ που μετά την πλήρωση της αίρεσης κάθε διάθεση του αντικειμένου της δικαιοπραξίας, που επιχειρήθηκε όσο εκκρεμούσε η αίρεση, είναι αυτοδικαίως άκυρη, εφόσον ματαιώνει ή βλάπτει το αποτέλεσμα που εξαρτάται από την αίρεση. Δεύτερον, κατά το 176 ΑΚ, η απαγόρευση διαθέσεως μπορεί να έχει ταχθεί από δικαστική απόφαση, πχ από ασφαλιστικό μέτρο. Τρίτον, αντίθετα προς τις ως άνω δύο απαγορεύσεις δυνατόν να έχει τεθεί κατά το 177 ΑΚ και απαγόρευση διαθέσεως από δικαιοπραξία. Επίσης, η απαίτηση που επιχειρείται να εκχωρηθεί δεν πρέπει να είναι ανεκχώρητη κατά τα 464, 465 και 466 ΑΚ. Ανεκχώρητες είναι οι ακατάσχετες απαιτήσεις, οι προσωποπαγείς και όσες κατέστησαν ανεκχώρητες κατόπιν συμφωνίας των μερών. 3. Αναγγελία α) Έννοια της αναγγελίας Για την κατάρτιση της εκχώρησης αρκεί η ύπαρξη σχετικής συμφωνίας μεταξύ του εκχωρητή και του εκδοχέα, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του οφειλέτη 25, στον οποίο 23 Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ ). 24 ΕφΑθ 7843/86 Αρμ 41, ΑΠ 826/2001 ΕΕΝ 2002,903

14 14 και απευθύνεται 26, όπως ορίζεται στο άρθρο 455 ΑΚ. Από τη ρύθμιση αυτή θα ήταν δυνατό να ανακύψουν προβλήματα σχετικά με το κύρος ορισμένων ενεργειών του οφειλέτη ή τρίτων, οι οποίοι πράττουν εν αγνοία της εκχώρησης (πχ καταβολή του χρέους από τον οφειλέτη στον εκχωρητή, κατάσχεση της απαίτησης από τους δανειστές του εκχωρητή στα χέρια του οφειλέτη). Λύση στα παραπάνω ζητήματα παρέχει η 460 ΑΚ, η οποία, με σκοπό την προστασία του οφειλέτη και των τρίτων, ορίζει ότι ο εκδοχέας δεν αποκτά δικαίωμα απέναντι στον οφειλέτη και στους τρίτους πριν ο ίδιος ή ο εκχωρητής αναγγείλει, δηλαδή γνωστοποιήσει, την εκχώρηση στον οφειλέτη Η διάταξη της 460 ΑΚ στόχο έχει λοιπόν να προστατεύσει τον οφειλέτη, ο οποίος μπορεί να κληθεί να καταβάλει αχρεωστήτως στον παλαιό δανειστή (εκχωρητή) αν δεν έχει πληροφορηθεί για την εκχώρηση, καθόσον δεν μετέχει στη σύμβαση εκχώρησης. Σύμφωνα με τη διατύπωση του νομοθέτη, στην ως άνω διάταξη και προκειμένου για την απόκτηση της απαίτησης από τον εκδοχέα, δεν επαρκεί μόνο η σύμβαση εκχώρησης, αλλά για την ενέργειά της έναντι του οφειλέτη και των τρίτων απαιτείται και η αναγγελία της απαίτησης. β) Νομική φύση της αναγγελίας Ως προς τη φύση της η αναγγελία αποτελεί διαπλαστικό δικαίωμα και συγχρόνως οιονεί δικαιοπραξία, οπότε και τα αποτελέσματά της επέρχονται απευθείας εκ του νόμου και για την οποία εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για την δικαιοπραξία 29. Ως προς τον τύπο η αναγγελία δεν υπόκειται σε ορισμένο είδος, συνεπώς μπορεί να λάβει χώρα ρητά ή σιωπηρά, ενώ για αποδεικτικούς λόγους μπορεί να εγχειρισθεί με δικαστικό επιμελητή. Δυνατόν επίσης η αναγγελία της εκχώρησης να περιέχεται και στην ασκηθείσα 26 ΕφΘρακ 290/2001 ΔΕΕ 2002, ΑΠ 501/2003 ΝοΒ 2003, 2123 ΕλΔ 2004, Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ Ιωάννης Π. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας, Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γεν. Ενοχικό, Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ σελ. 881

15 15 αγωγή καθώς επίσης γίνεται δεκτό ότι η επίδοση της αγωγής συνιστά αναγγελία, χωρίς να είναι απαραίτητο τούτο να αναγράφεται ρητώς στο δικόγραφο της αγωγής. Επίσης αναγγελία συνιστά και η επίδοση προς τον οφειλέτη διαταγής πληρωμής την οποία εξέδωσε ο εκδοχέας για την εκχωρηθείσα απαίτηση, ενώ με αναγγελία ισοδυναμεί και η από τον εκχωρηθέντα οφειλέτη αναγνώριση ή αποδοχή της εκχωρήσεως. Μετά την αναγγελία της εκχώρησης αποκόπτεται οριστικά κάθε δεσμός του οφειλέτη με το εκχωρητή και την απαίτηση αποκτά πλέον ο εκδοχέας, ο οποίος καθίσταται αποκλειστικά δικαιούχος της απαίτησης και είναι εκείνος που νομιμοποιείται πλέον να την εισπράξει δικαστικά από τον οφειλέτη 30. Στην εκ του νόμου εκχώρηση, έννοια που θα αναλυθεί κατωτέρω, αναγγελία δεν απαιτείται. Χρήσιμο για την κατανόηση της σημασίας της αναγγελίας θα ήταν να αναφέρουμε το ακόλουθο παράδειγμα: Ο Ε εκχώρησε μία απαίτησή του στον Α και στη συνέχεια στον Β. Ο Β ανήγγειλε πρώτος την εκχώρηση στον οφειλέτη. Δικαιούχος της απαίτησης κατέστη ο Β, διότι πριν από την αναγγελία της εκχώρησης προς τον Α η εκχώρηση αυτή δεν υφίσταται έναντι των τρίτων, δηλαδή ο Ε εξακολουθεί να είναι δικαιούχος της απαίτησης και μπορεί εγκύρως να τη διαθέτει 31. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα πρόσωπα που εμπλέκονται στη σύμβαση της εκχώρησης είναι τα εξής: ο εκχωρητής, ο οποίος εκχωρεί (μεταβιβάζει) μία απαίτησή του, ο εκδοχέας, στον οποίο εκχωρείται (μεταβιβάζεται) η απαίτηση και ο οφειλέτης, ο οποίος οφείλει την ικανοποίηση της απαίτησης. Επομένως, οι σχέσεις των ως άνω εμπλεκόμενων προσώπων είναι αναγκαίο να διέπονται από κανόνες, τους οποίους τα μέρη είναι υποχρεωμένα να τηρούν. γ) Σχέσεις εμπλεκόμενων στην εκχώρηση προσώπων 30 ΕφΑΘ 2083/2003 ΕλΔ 2003, 1656, ΑΠ 1108/96 ΕλΔ 38, Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ. 416

16 16 - Σχέσεις εκχωρητή - οφειλέτη: Όπως προελέχθη, πριν την αναγγελία δικαιούχος της απαίτησης εξακολουθεί να θεωρείται έναντι του οφειλέτη και των τρίτων ο εκχωρητής, μετά την αναγγελία καθίσταται δανειστής της εκχωρηθείσας απαίτησης και έναντι αυτών ο εκδοχέας. Κατά συνέπεια αποκόπτεται κάθε δεσμός μεταξύ εκχωρητή και οφειλέτη και ανατρέπονται αυτά που ίσχυαν κατά την περίοδο πριν από την αναγγελία. Έτσι δεν εφαρμόζεται η ΑΚ 461 και ο οφειλέτης, αν καταβάλει μετά την αναγγελία στον εκχωρητή, δεν απαλλάσσεται αλλά εξακολουθεί να υποχρεούται να καταβάλει στον εκδοχέα. Επίσης, ο εκχωρητής δεν μπορεί να ασκήσει την απαίτηση κατά του οφειλέτη ούτε να τη μεταβιβάσει περαιτέρω σε δεύτερο κ.ο.κ. εκδοχέα και οι δανειστές του εκχωρητή δεν μπορούν πλέον να την κατάσχουν στα χέρια του οφειλέτη ως τρίτου. Το δικαίωμα αυτό το αποκτούν, μετά την αναγγελία, οι δανειστές του εκδοχέα Σχέσεις εκδοχέα - οφειλέτη: Ο οφειλέτης υποχρεούται να εκπληρώσει στον εκδοχέα την παροχή στον τόπο, χρόνο κλπ. που έπρεπε να την εκπληρώσει στον εκχωρητή κατά τον χρόνο της αναγγελίας, όπως προκύπτει από το 462 ΑΚ. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την 463 παρ. 1 ΑΚ, ο οφειλέτης μπορεί να αντιτάξει κατά του εκδοχέα όλες τις ενστάσεις που είχε κατά του εκχωρητή πριν από την αναγγελία Σχέσεις εκχωρητή - εκδοχέα: Ο εκχωρητής, υπό το πρίσμα της 288 ΑΚ υποχρεούται να διευκολύνει τον εκδοχέα στην άσκηση της εκχωρηθείσας απαίτησης και να παραλείπει πράξεις που ματαιώνουν ή δυσχεραίνουν τα αποτελέσματα της εκχώρησης. Εκτός από την προαναφερθείσα βασική υποχρέωση του εκχωρητή, ο τελευταίος έχει και άλλες παρεπόμενες υποχρεώσεις που πηγάζουν εκ του νόμου, όπως η υποχρέωση παροχής πληροφο- 32 Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ. 421

17 17 ριών κατά την ενάσκηση της απαίτησης (456 παρ. 1 ΑΚ) και η σύνταξη δημοσίου εγγράφου για την εκχώρηση, αν το ζητήσει ο εκδοχέας (457 ΑΚ). ΙΙΙ. Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΚΧΩΡΗΤΗ 1. Η ευθύνη του εκχωρητή στη συμβατική εκχώρηση Άρθρο 467: Σε περίπτωση εκχώρησης από επαχθή αιτία ο εκχωρητής ευθύνεται μόνο για την ύπαρξη της απαίτησης. Σε περίπτωση εκχώρησης από χαριστική αιτία δεν ευθύνεται ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης. Στο σημείο αυτό και μέσα στο πλαίσιο των υποχρεώσεων εκχωρητή και εκδοχέα ανακύπτει το ζήτημα της ευθύνης του εκχωρητή, το οποίο ρυθμίζεται στα άρθρα ΑΚ. Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 467 ΑΚ η συγκεκριμένη ευθύνη αφορά μόνο την ύπαρξη της απαίτησης και όχι τη φερεγγυότητα του οφειλέτη. Η διάταξη της 467 ΑΚ εισάγει απόκλιση από την αρχή του αναιτιώδους χαρακτήρα της σύμβασης και ρυθμίζει την ευθύνη του εκχωρητή ανάλογα με την αιτία της σύμβασης εκχώρησης. Μολονότι δηλαδή η εκχώρηση είναι αφηρημένη σύμβαση και το κύρος της δεν εξαρτάται από την ύπαρξη και το κύρος της αιτίας της, η ευθύνη του εκχωρητή έναντι του εκδοχέα διαμορφώνεται βάσει της έννομης σχέσης, που αποτέλεσε την αιτία της εκχώρησης 35. Όπως προαναφέρθηκε, αιτία της εκχώρησης δυνατό να αποτελεί μία πώληση, μία δωρεά, μία εισφορά σε εταιρεία 36. Κριτήριο ωστόσο βάσει του οποίου διαμορφώνεται η ως άνω ευθύνη αποτελεί η ύπαρξη και μόνο επαχθούς ή χαριστικής αιτίας στην εκχώρηση, καθώς αν η εκχώρηση έχει επαχθή αιτία, ο εκχωρητής υπέχει ευθύνη μόνο για την ύπαρξη της απαίτησης και όχι για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη, ενώ αν η αιτία της εκχώρησης είναι χαριστική, δεν υπέχει ευθύνη ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης ούτε φυσικά για την φερεγγυότητα του οφειλέτη. 35 Αστ. Κ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γεν. Μέρος ΙΙ, Δ (Αναθεωρημένη) Έκδοση, Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ. 910

18 18 Επιχειρώντας το πρώτον μία γενική αναφορά στην ευθύνη του εκχωρητή θα λέγαμε ότι η ρύθμιση της 467 ΑΚ αφορά στην εκούσια εκχώρηση, καθώς η νόμιμη εκχώρηση ρυθμίζεται στο 469 ΑΚ και δεν αναγνωρίζει οποιαδήποτε ευθύνη του παλαιού δανειστή (εκχωρητή) απέναντι στον νέο (εκδοχέα) ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης ούτε για την φερεγγυότητα του οφειλέτη. Το περιεχόμενο της ευθύνης που αναγνωρίζεται στη συμβατική εκχώρηση αφορά τα ελαττώματα της εκχωρούμενης απαίτησης και μόνο, καθώς ο- ποιοδήποτε άλλο είδος ευθύνης αναγνωρίζεται με βάση τις γενικές διατάξεις του ΑΚ περί παράβασης υποχρεώσεων εκ μέρους του εκχωρητή, η οποία και γεννά υποχρέωση αποζημίωσης. Επιπλέον, ευθύνη του εκχωρητή μπορεί να δημιουργηθεί από αδικοπραξία, α- δικαιολόγητο πλουτισμό ακόμη και από διοίκηση αλλοτρίων. Στην εκούσια λοιπόν εκχώρηση ο εκχωρητής, πέρα από την ύπαρξη της εκχωρηθείσας απαίτησης κατά το χρόνο σύναψης της βασικής σύμβασης, δεν υπέχει καμία ευθύνη έναντι του εκδοχέα στην περίπτωση που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ή να εισπραχθεί η εκχωρηθείσα απαίτηση 37. Η 467 ΑΚ είναι ενδοτικού δικαίου, ισχύει δηλαδή σε περίπτωση μη ύπαρξης αντίθετης συμφωνίας των μερών. Τούτο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα εμπλεκόμενα μέρη μπορούν με αντίθετη συμφωνία ελευθέρως να επαυξήσουν, να μειώσουν έως και να α- παλλάξουν πλήρως τον εκχωρητή από την ως άνω ευθύνη 38. Η ανωτέρω συμφωνία δυνατόν να είναι και σιωπηρή όταν λ.χ. ο εκδοχέας γνωρίζει ότι η απαίτηση που του μεταβιβάζεται υπόκειται σε ενστάσεις 39. Εξαίρεση, ωστόσο, συνιστά η περίπτωση που ο εκχωρητής με δόλο απέκρυψε νομικά ελαττώματα της απαίτησης, οπότε και ευθύνεται κανονικά, 37 ΕφΑθ 5752/88 ΕλΔ 35, Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ , Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ. 948

19 19 ενώ δεν ευθύνεται όταν ο εκδοχέας γνώριζε ότι η απαίτηση ήταν ανύπαρκτη 40. Στην περίπτωση που αιτία της εκχώρησης αποτελεί μία σύμβαση πώλησης κατά την κατάρτιση της οποίας έχει τεθεί η ρήτρα αμφίβολη απαίτηση, τότε τεκμαίρεται ότι υπάρχει συμφωνία να μην ευθύνεται ο εκχωρητής εφόσον η απαίτηση αποδειχθεί ανύπαρκτη. Αυτό το τεκμήριο όμως δεν καλύπτει και την ευθύνη του εκχωρητή, εφόσον καταστήσει μεταγενέστερα, με δική του υπαιτιότητα, την είσπραξη της εκχωρηθείσας απαίτησης αδύνατη. Στην περίπτωση αυτή, όταν ματαιώνεται η είσπραξη της απαίτησης, ο εκχωρητής ευθύνεται απέναντι στον εκδοχέα με βάση τις διατάξεις 330 ΑΚ και 335 ΑΚ για θετική παράβαση της σύμβασης, ωστόσο ο βαθμός της ευθύνης του εκχωρητή θα εξαρτηθεί από την αιτία. Επί παραδείγματι, όταν η αιτία είναι η δωρεά, η ευθύνη του εκχωρητή θα περιοριστεί σε δόλο και βαριά αμέλεια 41. α) Έννοια επαχθούς αιτίας Ειδικότερα, κατά το 467 παρ. 1 ΑΚ: σε περίπτωση εκχώρησης από επαχθή αιτία ο εκχωρητής ευθύνεται μόνο για την ύπαρξη της απαίτησης. Επαχθή αιτία στην εκχώρηση έχουμε όταν, για την απόκτηση της απαίτησης εκ μέρους του εκδοχέα, ο τελευταίος υποχρεούται σε καταβολή αντίστοιχου προς την εκχωρηθείσα απαίτηση ανταλλάγματος υφιστάμενος κάποια οικονομική ή άλλη νομική θυσία 42. β) Η ευθύνη του εκχωρητή στην εκχώρηση από επαχθή αιτία Έτσι, εφόσον την αιτία της εκχώρησης αποτελεί μία αμφοτεροβαρής σύμβαση, (πχ πώληση κατά το 513 ΑΚ), ο εκδοχέας αποκτά μεν την απαίτηση από τον εκχωρητή, οφείλει δε την αντιπαροχή. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην εκπλήρωση από τον εκδοχέα 40 Β. Βαθρακοκοίλη, Ερνομακ, Τόμος Β, Γεν. Ενοχικό, άρθρα , Αθήνα 2003, σελ Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ ΑΠ 335/1999 ΕλλΔνη 1999, 1327

20 20 προϋφιστάμενης υποχρέωσης που είχε αναληφθεί από προσύμφωνο 43. Αν δε πρόκειται για εκχώρηση αντί καταβολής ο εκδοχέας αποκτά την νέα απαίτηση δεχόμενος την απόσβεση παλαιάς απαίτησής του κατά του εκχωρητή. Επίσης, στην περίπτωση αυτή βρίσκει εφαρμογή η 467 ΑΚ, διότι υπερισχύει ως ειδικότερη έναντι της 420 ΑΚ. Στην περίπτωση όμως που αιτία της εκχώρησης είναι μία χαριστική σύμβαση όπως η δωρεά κατά το 496 ΑΚ, ανταλλαγή κατά την 573 ΑΚ ή συμβιβασμός κατά την 871 ΑΚ, ο εκδοχέας αποκτά την απαίτηση χωρίς να υποχρεούται να καταβάλει οποιοδήποτε αντάλλαγμα 44. Όταν η εκχώρηση καταρτίζεται με ετεροβαρή σύμβαση (πχ εκχώρηση αντί καταβολής), επαχθής αιτία υπάρχει. γ) Έννοια χαριστικής αιτίας Κατά το 467 παρ. 2 ΑΚ: σε περίπτωση εκχώρησης από χαριστική αιτία ο εκχωρητής δεν ευθύνεται ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης. Χαριστική αιτία στην εκχώρηση υφίσταται όταν η υποσχετική σύμβαση που τη στηρίζει είναι χαριστική δικαιοπραξία, δηλαδή δικαιοπραξία επίδοσης, στην οποία η επίδοση (περιουσιακή μετακίνηση) γίνεται χωρίς αντάλλαγμα και από καθαρή ελευθεριότητα 45. Χαρακτηριστικά παραδείγματα χαριστικών δικαιοπραξιών αποτελούν η δωρεά (496 ΑΚ), η εντολή (713 ΑΚ), το χρησιδάνειο (810 ΑΚ), το άτοκο δάνειο (806 ΑΚ), η άμισθη παρακαταθήκη (822 ΑΚ). δ) Η ευθύνη του εκχωρητή στην εκχώρηση από χαριστική αιτία Κατά το 467 παρ. 2 ΑΚ σε περίπτωση εκχώρησης από χαριστική αιτία ο εκχωρητής δεν ευθύνεται ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης (bonitas). Ωστόσο, αν ο εκχωρητής εκχώρησε απαίτηση από χαριστική αιτία υπέχει ευθύνη έναντι του εκδοχέα αν υποσχέθηκε 43 Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ.425, Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ Μαριάνος Δ. Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1996, σελ. 43

21 21 την ύπαρξη της απαίτησης ή δόλια υπέκρυψε την ανυπαρξία της, αναλογικά με όσα ορίζονται στο 499 ΑΚ παρ. 2. Ο λόγος που δικαιολογεί τη μη ευθύνη του εκχωρητή σε αυτή την περίπτωση είναι ότι στην εκχώρηση από χαριστική αιτία δεν υπάρχει αντιπαροχή του εκδοχέα, ώστε κατά το ποσό της να ευθύνεται ο εκχωρητής 46. Αν αποδειχθεί ότι δεν υ- πήρχε απαίτηση, ή η υπάρχουσα υπέκειτο σε ενστάσεις του οφειλέτη, ευθύνη του εκχωρητή δεν υφίσταται. Και εδώ, η ανωτέρω διάταξη του 467 παρ. 2 ΑΚ, περιέχει ενδοτικό δίκαιο με την έννοια ότι εκχωρητής και εκδοχέας δύνανται να καθορίσουν ειδικότερα το περιεχόμενο και την έκταση της ευθύνης του εκχωρητή σχετικά με την ύπαρξη της απαίτησης 47. Δηλαδή, όπως και στην περίπτωση του 469 ΑΚ, μολονότι ο εκχωρητής δεν υπέχει οποιαδήποτε ευθύνη απέναντι στο νέο δανειστή ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης ούτε για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη μπορεί μεταξύ των δύο να συμφωνηθεί το αντίθετο. Στο σημείο αυτό, διαπιστώνουμε δύο βασικά κοινά σημεία των 467 παρ. 2 ΑΚ και 469 ΑΚ, το πρώτο εκ των οποίων είναι το ανεύθυνο του εκχωρητή και το δεύτερο ο ενδοτικός τους χαρακτήρας. 2. Ειδικότερα η ευθύνη του εκχωρητή στη συμβατική εκχώρηση Η ευθύνη του εκχωρητή στη συμβατική εκχώρηση από επαχθή αιτία είναι ευθύνη εγγυητική με την έννοια ότι υφίσταται ανεξάρτητα από υπαιτιότητά του, ανεξάρτητα δηλαδή από τον αν γνώριζε ή ανυπαιτίως έστω αγνοούσε την ανυπαρξία της απαίτησης 48, κατ απόκλιση από τις αρχές που ισχύουν στην υπόσχεση αδύνατης παροχής (362 επ. ΑΚ). Ο εκχωρητής ευθύνεται μόνο για το υποστατό και γενικά για την αλήθεια (veritas) της 46 Β. Βαθρακοκοίλη, Ερνομακ, Τόμος Β, Γεν. Ενοχικό, άρθρα , Αθήνα 2003, σελ Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ {Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ} ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ ΑΠ 349/1967, ΑΠ 531/1966, ΝοΒ 1967, 433 και ΕφΑΘ 5752/1988, ΝοΒ 1990, 454

22 22 απαιτήσεως 49. Η ως άνω ευθύνη καλείται και αντικειμενική. Η ύπαρξη ή ανυπαρξία της απαίτησης καλύπτει όχι μόνο την έννοια των νομικών ελαττωμάτων της 514 ΑΚ και των συνομολογημένων ιδιοτήτων της 534 ΑΚ αλλά διαθέτει πιο διευρυμένο περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει ότι καλύπτει τα εξής περιστατικά, δηλαδή ότι: α) συνέτρεξαν όλες οι νομικές και πραγματικές προϋποθέσεις για την έγκυρη γένεση της απαίτησης στο πρόσωπο του εκχωρητή κατά του οφειλέτη, ωστόσο αν δεν υπάρχει καν η δυνατότητα αντικειμενικής ύπαρξης της απαίτησης στο πρόσωπο του εκχωρητή, η ευθύνη κρίνεται κατά τις διατάξεις 362 επ ΑΚ, όπως στην περίπτωση που ο Α εκχωρεί εκχωρεί απαίτηση του αποβιώσαντος Κ διότι πιστεύει ότι είναι κληρονόμος του, ενώ δεν είναι, β) κατά το χρόνο σύναψης της βασικής σύμβσης η απαίτηση εξακολουθεί να υπάρχει και δεν αποσβέσθηκε. Επομένως, ε- ξακολουθεί να υπάρχει μέχρι την ολοκλήρωση της βασικής σύμβασης, εκτός αν αντικείμενο εκχώρησης είναι μελλοντική απαίτηση, οπότε κρίσιμος χρόνος θεωρείται ο χρόνος που καθίσταται αυτή ληξιπρόθεσμη. Αποσβεστικοί λόγοι που επήλθαν μεταγενέστερα (πχ παραγραφή) γεννούν ευθύνη του εκχωρητή, εφόσον υπάρχει υπαιτιότητά του, με βάση τις γενικές διατάξεις για θετική παράβαση της σύμβασης εκχώρησης και όχι με βάση την εγγυητική ευθύνη του 467 ΑΚ. Γεγονότα, όπως τυχαία καταστροφή του πράγματος, που έ- λαβαν χώρα μετά τη σύναψη της βασικής σύμβασης βαρύνουν τον εκδοχέα όχι μόνο όταν υπάρχει αλλά και όταν δεν υπάρχει υπαιτιότητά του 50 γ) κατά τον χρόνο σύναψης της βασικής σύμβασης η απαίτηση δεν υπέκειτο σε ένσταση ή άλλη προσβολή (λόγω πλάνης, απάτης, απειλής) και δ) υπάρχουν και τα παρεπόμενα της εκχωρούμενης απαίτησης δικαιώματα κατά την 458 ΑΚ 51. Εισάγεται δηλαδή σαφής απόκλιση από την αρχή περί μη ευθύνης σε περίπτωση ανυπαίτιας αδυναμίας παροχής, χωρίς όμως να οδηγούμαστε σε 49 Ιωάννης Κ. Καράκωστας Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γεν. Ενοχικό, Άρθρ , Τόμος Τρίτος, Νομ. Βιβλιοθήκη έκδ σελ ΕφΑθ. 5752/88 ΝοΒ, ΑΠ 1537/2004 ΧρΙΔ 2005, 422

23 23 ταύτιση της ανωτέρω ευθύνης με την αντίστοιχη της σύμβασης εγγύησης (υποθήκη, ενέχυρο, εγγύηση). Κατά την κρατούσα λοιπόν γνώμη για την ευθύνη του εκχωρητή απαιτείται και υ- παιτιότητά του. Ωστόσο, υποστηρίζεται και η άποψη σύμφωνα με την οποία απαιτείται νόθος αντικειμενική ευθύνη από την πλευρά του εκχωρητή, όπως σε κάθε περίπτωση ενδοσυμβατικής ευθύνης, δηλαδή η υπαιτιότητα του εκχωρητή τεκμαίρεται. Στην πράξη όμως στην ανωτέρω διαφωνία μικρή σημασία αξίζει να δοθεί, διότι σπανίως θα εμφανίζεται ο εκχωρητής να μην έχει έστω αμέλεια για την ανυπαρξία της εκχωρούμενης απαίτησης, όπως επί παραδείγματι στην περίπτωση της αρχικής αδυναμίας παροχής. Ευθύνη του εκχωρητή υφίσταται για επιστροφή της αντιπαροχής που τυχόν έλαβε από τον εκδοχέα. Περαιτέρω ευθύνη του να αποζημιώσει τον εκδοχέα δεν φαίνεται δικαιολογημένη στην, έστω σπάνια, περίπτωση όπου ο εκχωρητής δεν μπορούσε να γνωρίζει το (αφανές) ελάττωμα της σύμβασης, από την οποία απέρρεε η ανύπαρκτη απαίτησή του. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, μπορεί να συμφωνηθεί από τα μέρη (εκχωρητή και εκδοχέα), ότι ο πρώτος θα αναλάβει την αντικειμενική ευθύνη ύπαρξης του χρέους 54. Γίνεται δεκτό ότι το περιεχόμενο και η έκταση της ευθύνης του εκχωρητή δεν οριοθετούνται από την 467 ΑΚ. Αυτό σημαίνει ότι αν αιτία της εκχώρησης είναι λχ μία πώληση η ευθύνη του εκχωρητή οριοθετείται από τα όσα ορίζουν τα αντίστοιχα άρθρα για ευθύνη στην πώληση ειδικότερα και στις αμφοτεροβαρείς συμβάσεις γενικότερα, δηλαδή στα 526 ΑΚ, 382 ΑΚ και 383 ΑΚ. Αν επίσης αιτία της εκχώρησης αποτελεί κάποια άλλη ανταλλακτική εκποιητική δικαιοπραξία, η οποία υποχρεώνει σε αντάλλαγμα, τα δικαιώματα του 52 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ. 948, Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1999, σελ. 425, Β. Βαθρακοκοίλη, Ερνομακ, Τόμος Β, Γεν. Ενοχικό, άρθρα , Αθήνα 2003, σελ Μιχ. Π. Σταθόπουλος, Γεν. Ενοχικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2004 σελ

24 24 εκδοχέα στηρίζονται στην 520 ΑΚ σε συνδυασμό με τις ΑΚ 516, 382 ΑΚ, 383 ΑΚ 55. Σε περίπτωση μάλιστα που η απαίτηση αποδειχθεί ανύπαρκτη ο εκδοχέας μπορεί, κατ αναλογική εφαρμογή των διατάξεων που εφαρμόζονται στην πώληση, εφόσον δεν παρέσχε το αντάλλαγμα για την εκχώρηση, να αντιτάξει κατά του εκχωρητή ενάγοντος, την ένσταση του μη εκπληρωθέντος συναλλάγματος. Στην περίπτωση που ο εκχωρητής κατέβαλε στον εκδοχέα τη ζημία που υπέστη εξαιτίας της δικαιοπραξίας του τρίτου δεν νομιμοποιείται (ο εκχωρητής) να στραφεί κατά του τρίτου και να ζητήσει ό,τι κατέβαλε στον εκδοχέα, εκτός αν ο εκδοχέας εκχώρησε στον εκχωρητή τα δικαιώματά του κατά του τρίτου. Αν η εκχωρηθείσα απαίτηση ήταν ανύπαρκτη και ευθύνεται γι αυτό ο εκχωρητής κατά την ΑΚ 467 παρ. 1, η διάταξη αυτή δεν προβλέπει σε τι θα συνίσταται η ευθύνη του εκχωρητή. Σιωπηρά ωστόσο παραπέμπει στις διατάξεις για την ευθύνη του οφειλέτη από αθέτηση ενοχικής υποχρέωσης (335 ΑΚ, 362 ΑΚ, 380 επ. ΑΚ). Σε περίπτωση μάλιστα που ο υποσχεθείς την εκχώρηση περιέλθει σε υπερημερία εφαρμογή βρίσκουν οι διατάξεις 343 επ. ΑΚ και 383 επ. ΑΚ. Η ενοχική υποχρέωση απορρέει από την υποκείμενη αιτία της εκχώρησης. Εφόσον, όπως θα συμβαίνει συνήθως, η επαχθής αιτία (που τον λόγο ευθύνης του εκχωρητή) είναι αμφοτεροβαρής σύμβαση, ο εκχωρητής θα έχει κατά βάση τις υποχρεώσεις και τα βάρη του οφειλέτη κατά την 382 ΑΚ και τούτο διότι όταν ο εκχωρητής υπόσχεται ανύπαρκτη απαίτηση αναλαμβάνει υποχρέωση για αδύνατη παροχή 56. Προς πληρέστερη κατανόηση των ανωτέρω παραθέτουμε το εξής ιστορικό: Ο Δ1 πωλεί και εκχωρεί τη μη ληξιπρόθεσμη απαίτησή του κατά του Ο ύψους ευρώ στον Δ2 αντί τιμήματος ευρώ, αμέσως καταβλητέου. Ο Δ2 καταβάλλει το τίμημα στον Δ1 και αναγγέλει την εκχώρηση της απαίτησης στον Ο. Η σύμβαση μεταξύ των Δ1 και Ο, εκ της οποίας προέκυψε η εκχωρούμενη απαίτηση, έπασχε από ακυρότητα, χωρίς ωστόσο ο Δ2 να το γνωρίζει. Ο Δ1 αδυνατεί να εκπληρώσει την υπεσχημένη παροχή. Ευθύνεται κα- 55 Β. Βαθρακοκοίλη, Ερνομακ, Τόμος Β, Γεν. Ενοχικό, άρθρα , Αθήνα 2003, σελ Μιχ. Π. Σταθόπουλος, Γεν. Ενοχικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2004 σελ. 1415, 1416

25 25 τά την 382 ΑΚ (τεκμαιρόμενης της υπαιτιότητας), δηλαδή ο Δ2 μπορεί να επικαλεσθεί τα δικαιώματα του άρθρου 380 και να ζητήσει από τον Δ1 να του επιστρέψει τις ευρώ βάσει των διατάξεων για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (904 επ. ΑΚ). Διαζευκτικά, δύναται να ζητήσει αποζημίωση ανερχόμενη στο ύψος του θετικού διαφέροντος είτε να υπαναχωρήσει από την πώληση και να αναζητήσει, με βάση 904 επ. ΑΚ από τον Δ1 τις ευρώ που του κατέβαλε, ζητώντας παράλληλα και εύλογη αποζημίωση κατά την 387 ΑΚ. Εφόσον η υποκείμενη επαχθής σύμβαση μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα ήταν άκυρη (όπως στο ανωτέρω παράδειγμα) ή ακυρωθεί στην πορεία, δεν υφίσταται επαχθής αιτία, άρα ο εκχωρητής δεν ευθύνεται κατά την 467 παρ. 1 ΑΚ. Επειδή όμως ο εκδοχέας προστατεύεται έναντι του εκχωρητή με βάση την επαχθή αιτία μπορούν και σε αυτή την περίπτωση να εφαρμοσθούν οι διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, όταν λχ ο εκδοχέας κατέβαλε το τίμημα για την ακύρως πωληθείσα, αλλά εγκύρως εκχωρηθείσα ανύπαρκτη απαίτηση 57. Ο εκχωρητής εγγυάται το γεγονός της ύπαρξης της απαίτησης, της εξακολούθησής της καθώς και της μη απόσβεσής της κατά το χρόνο σύναψης της βασικής σύμβασης και όχι της σύμβασης εκχώρησης. Επίσης, η ευθύνη του εκχωρητή περιλαμβάνει και το ότι η απαίτηση δεν υπόκειται σε ενστάσεις ή άλλες προσβολές, ενώ αν εγερθεί ένσταση θεμελιούμενη σε μεταγενέστερο χρόνο τότε ο εκχωρητής ευθύνεται κατά το 362 ΑΚ, δηλαδή για υπόσχεση αδύνατης παροχής. Η ως άνω ευθύνη καλύπτει επιπρόσθετα και το γεγονός ότι υφίστανται τα παρεπόμενα δικαιώματα της εκχωρούμενης απαίτησης. Κρίσιμος χρόνος είναι και εδώ ο χρόνος σύναψης της βασικής σύμβασης. Δικονομικά, το βάρος απόδειξης της μη εκπλήρωσης της απαίτησης και της ύπαρξης επαχθούς αιτίας φέρει ο εκδοχέας και στην περίπτωση αυτή ο εκχωρητής αμυνόμενος 57 Μιχ. Π. Σταθόπουλος, Γεν. Ενοχικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2004 σελ. 1416

26 26 μπορεί να ισχυριστεί και να αποδείξει ότι ο εκδοχέας γνώριζε την ανυπαρξία της απαίτησης ή ότι υφίστατο συμφωνία μεταξύ τους για περιορισμό της ευθύνης του εκχωρητή 58. Εκτός από την βασική υποχρέωση του εκχωρητή έναντι του εκδοχέα για μεταβίβαση της απαίτησης, για την παράβαση της οποίας βρίσκει εφαρμογή η 467 ΑΚ, ο εκχωρητής υπέχει και δευτερεύουσες υποχρεώσεις έναντι του εκδοχέα, η μη εκπλήρωση των οποίων γεννά ευθύνη αποζημιώσεως υπέρ του τελευταίου (330 και 298 ΑΚ). Πιο συγκεκριμένα, ο εκχωρητής υποχρεούται να παράσχει στον εκδοχέα όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την ενάσκηση της εκχωρηθείσας απαίτησης και να του παραδώσει κάθε αποδεικτικό έγγραφο που διαθέτει για το σκοπό αυτό (456 παρ. 1 ΑΚ). Σε περίπτωση που εκχωρείται μέρος της απαίτησης, κατά το 456 παρ. 2 ΑΚ, ο εκχωρητής υ- ποχρεούται να παραδώσει κανονικά επικυρωμένο αντίγραφο των εγγράφων αυτών, με την επιφύλαξη όμως του δικαιώματος στον εκδοχέα να ζητήσει επίδειξη των πρωτοτύπων. Εξάλλου, ο εκχωρητής υποχρεούται, εφόσον ζητηθεί από τον εκδοχέα, να συντάξει δημόσιο έγγραφο για την εκχώρηση, με τη σχετική δαπάνη να βαρύνει τον εκδοχέα (457 ΑΚ) 59. -Η ευθύνη του εκχωρητή για την φερεγγυότητα του οφειλέτη Άρθρο 468: Αν ο εκχωρητής ανέλαβε την ευθύνη για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη, σε περίπτωση αμφιβολίας η ευθύνη αυτή αναφέρεται μόνο στη φερεγγυότητα κατά το χρόνο της εκχώρησης και, αν η απαίτηση που εκχωρήθηκε τελεί κατά το χρόνο αυτό υπό αίρεση ή προθεσμία, η ευθύνη αναφέρεται στη φερεγγυότητα κατά το χρόνο της πλήρωσής τους. 58 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ Αστ. Κ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Γεν. Μέρος ΙΙ, Δ (Αναθεωρημένη) Έκδοση, Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ. 214

27 27 Ένας επιπλέον λόγος ευθύνης που ερείζεται στο 468 ΑΚ και εισάγεται κατ απόκλιση του 467 ΑΚ, είναι η ευθύνη του εκχωρητή για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη. Τέτοιου είδους ευθύνη, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, θεμελιώνεται μόνο εφόσον ο εκχωρητής την υποσχέθηκε, μόνο δηλαδή αν την ανέλαβε ειδικά, διαφορετικά ο τελευταίος δεν φέρει οποιαδήποτε ευθύνη για τη φερεγγυότητα ούτε σε περίπτωση επαχθούς ούτε σε περίπτωση χαριστικής αιτίας στην εκχώρηση, καθώς ο νόμος δεν κάνει σχετική διάκριση. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής δεν επιβάλλεται από το νόμο αλλά μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ των μερών, με την έννοια ότι ο εκχωρητής δίνει ανάλογη υπόσχεση. Η υπόσχεση αυτή θα πρέπει να προκύπτει με σαφήνεια και να περιέχεται είτε στην υποκείμενη αιτία είτε στη σύμβαση εκχώρησης. Χρονικό σημείο κατά το οποίο ο εκχωρητής υπέχει ευθύνη για την φερεγγυότητα του οφειλέτη αποτελεί ο χρόνος της εκχώρησης. Για μεταγενέστερο χρόνο ο εκχωρητής ευθύνεται μόνο σε περίπτωση που έχει συμφωνηθεί αναλόγως. Σύμφωνα με το 468 εδ.β ΑΚ, αν η εκχωρούμενη απαίτηση τελεί, κατά το χρόνο αυτό, υπό αίρεση ή προθεσμία, η ευθύνη του εκχωρητή αναφέρεται στο χρόνο πλήρωσης της αίρεσης ή επέλευσης της προθεσμίας. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι σε εκείνο το χρόνο και μόνο καθίσταται δυνατή η είσπραξη ή επιδίωξη της εκχωρηθείσας απαίτησης, εφόσον τότε καθίσταται ληξιπρόθεσμη και απαιτητή. Σε περίπτωση δε που η εκχώρηση αφορά σε μελλοντική απαίτηση, κρίσιμος χρόνος για τη διαπίστωση της φερεγγυότητας είναι ο χρόνος που γεννάται η απαίτηση 60. Υποχρέωση και όχι δυνατότητα προς ανάληψη ευθύνης από μέρους του εκχωρητή υφίσταται στην περίπτωση που γνώριζε την αφερεγγυότητα του οφειλέτη και παρέλειψε να διαφωτίσει σχετικώς τον εκδοχέα της απαίτησης. Την ως άνω υποχρέωση δεν υπαγορεύει κάποιο άρθρο του Αστικού Κώδικα, αλλά αυτή επιβάλλεται από τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών που διαπνέουν το Αστικό Δίκαιο. Αναντίρρητα, τούτο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο εκδοχέας δύναται να αιτηθεί αποζημίωση από τον εκχωρη- 60 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ. 915

28 28 τή για τη ζημία που υπέστη βάσει των 147, 149 ΑΚ στην περίπτωση που εξαπατήθηκε αλλά και βάσει των 914, 919 ΑΚ. Σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης της σύμβασης ο εκδοχέας, προτού στραφεί στον εκχωρητή, οφείλει κατά τις 200 ΑΚ και 288 ΑΚ να στραφεί το πρώτον προς τον οφειλέτη αιτούμενος την εκπλήρωση της εκχωρηθείσας απαίτησης και αν δεν ικανοποιηθεί, να α- ντλήσει τα δικαιώματα που του παρέχει η 468 ΑΚ. Δικαίωμα να στραφεί άμεσα κατά του εκχωρητή έχει ο εκδοχέας στην περίπτωση που η απαίτηση είναι ακριβόχρονη 61. Από δικονομική σκοπιά θα λέγαμε ότι το βάρος απόδειξης για την αφερεγγυότητα του οφειλέτη και την ύπαρξή της κατά το χρόνο της εκχώρησης φέρει ο εκδοχέας, ενώ ο εκχωρητής βαρύνεται με την απόδειξη πταίσματος του εκδοχέα που απαλλάσσει τον εκχωρητή 62. Ο εκδοχέας που θα εναγάγει τον εκχωρητή υποχρεούται να επικαλεστεί και να αποδείξει την αφερεγγυότητα του οφειλέτη, χωρίς να απαιτείται να ξεκινήσει αναγκαστική εκτέλεση κατά του οφειλέτη, οπότε και ο δανειστής μπορεί να προβάλει κατ αντένσταση ότι ο εκδοχέας δεν μερίμνησε να εισπράξει την απαίτηση από τον οφειλέτη 63. -Ομοιότητες και διαφορές της ευθύνης του 468 ΑΚ με άλλες διατάξεις Όπως και με την ευθύνη του 467 ΑΚ έτσι και με την ευθύνη για την φερεγγυότητα του οφειλέτη εισάγεται ενδοτικό δίκαιο, τα μέρη δηλαδή μπορούν να συμφωνήσουν μεγαλύτερη ή μικρότερη ευθύνη σχετικά με τη φερεγγυότητα του οφειλέτη. Σημαντικές ω- στόσο διαφορές μεταξύ των ως άνω διατάξεων είναι οι εξής: Πρώτον, η 467 ΑΚ αναφέρεται στην ύπαρξη της απαίτησης, ενώ η 468 ΑΚ αναφέρεται στην αφερεγγυότητα του οφει- 61 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ Β. Βαθρακοκοίλη, Ερνομακ, Τόμος Β, Γεν. Ενοχικό, άρθρα , Αθήνα 2003, σελ Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ. 915

29 29 λέτη και δεύτερον η ευθύνη που καθιερώνει η 468 ΑΚ προϋποθέτει ειδική πράξη ανάληψής της από τον εκχωρητή 64. Διαφοροποιημένη επίσης παρουσιάζεται η υπό εξέταση ευθύνη από την έννομη σχέση της εγγύησης (847 ΑΚ), κατά την οποία ο εγγυητής αναλαμβάνει την ευθύνη για την πληρωμή ξένου χρέους. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ανάληψη της ευθύνης κατά το 468 ΑΚ δε συνιστά παρεπόμενο δικαίωμα της απαίτησης και άρα αυτή δε συμμεταβιβάζεται με την απαίτηση σε περίπτωση περαιτέρω εκχώρησης, ούτε φυσικά βρίσκει ε- φαρμογή η ένσταση διζήσεως. Η ευθύνη του 468 ΑΚ παρουσιάζεται νομικά εγγύτερη με την εγγυοδοτική σύμβαση 65. 3) Νόμιμη εκχώρηση α) Έννοια νόμιμης εκχώρησης Άρθρο 469: Αν η μεταβίβαση της απαίτησης επέρχεται από το νόμο, ο παλαιός δανειστής δεν ευθύνεται απέναντι στο νέο ούτε για την ύπαρξη της απαίτησης ούτε για τη φερεγγυότητα. Ενώ παραπάνω αναλύθηκε η έννοια της συμβατικής εκχώρησης, η οποία προϋποθέτει βούληση των μερών για την κατάρτισή της, χρήσιμη θα ήταν και η επισκόπηση της εκ του νόμου εκχώρησης, ή διαφορετικά καλούμενης ως υποκατάστασης. Ο όρος υποκατάσταση έχει αποδοθεί στην εκ του νόμου εκχώρηση λόγω του ότι ο νέος δανειστής (εκδοχέας) υποκαθίσταται στα δικαιώματα του παλαιού (εκχωρητή), κατ επιταγήν του νόμου. Εκχώρηση λοιπόν εκ του νόμου, η οποία βρίσκει τη νομική της θεμελίωση στο 469 ΑΚ, προκύπτει στην περίπτωση που ο δανειστής ικανοποιείται από τρίτο πρόσωπο και όχι από τον οφειλέτη, οπότε δεν επέρχεται απόσβεση της απαίτησης αλλά μεταβίβασή της 64 Απ. Σ. Γεωργιάδης ΣΕΑΚ (Σύντομη Ερμηνεία του ΑΚ) ΣΕΑΚ1 άρθρ.1-946, Π.Ν. Σάκκουλας 2010, σελ Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Αστικός Κώδικας Ερμηνεία- Σχόλια- Νομολογία, Γενικό Ενοχικό Άρθρ , Τόμος Τρίτος Νομ. Βιβλιοθήκη, εκδ. 2006, σελ. 914