Εξοικονομώ ενέργεια Κερδίζω ενέργεια

Transcript

1 Εξοικονομώ ενέργεια Κερδίζω ενέργεια Εκπαιδευτικά Σεμινάρια για τους υπαλλήλους του Δήμου Λυκόβρυσης-Πεύκης ποιότητα ζωής για όλους Mε τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του ΠΕΠ Αττικής

2 Περιεχόμενα Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΤΟΧΟΙ... 4 Η Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική...4 Πακέτο Ενεργειακή Στρατηγική του Δήμου Λυκόβρυσης-Πεύκης...6 Οι στρατηγικοί στόχοι για την αειφόρο ενέργεια... 7 Οργάνωση- Ομάδα Ενεργειακής Διαχείρισης Πρότυπο Διαχείρισης Ενέργειας ISO Εξοικονόμηση ενέργειας στον Δήμο Λυκόβρυσης-Πεύκης Τo Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Η Πράξη «Εξοικονόμηση Ενέργειας Πεύκης» Εξοικονομώ κατ οίκον ΙΙ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Πηγές Ενέργειας Μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Πετρέλαιο Φυσικό Αέριο Ορυκτά Καύσιμα Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ηλιακή ενέργεια Φωτοβολταϊκά Συστήματα Ανεμογεννήτριες Γεωθερμία Εναλλακτικές μορφές ενέργειας Ενέργεια από τη θάλασσα Υδραυλική ενέργεια Βιομάζα Ωσμωτική ενέργεια ΙΙΙ. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Κτίριο Κέλυφος Θερμομόνωση κτιρίου Φωτισμός Ηλεκτρο-μηχανολογικές Εγκαταστάσεις Σύστημα BMS (Building Management System) Θέρμανση [2]

3 1. Θέρμανση με ρεύμα (ηλεκτρική) Θέρμανση με καύση Θέρμανση με αντλίες θερμότητας Θέρμανση από τον ήλιο ΙV. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ Εξοικονόμηση Ενέργειας με Απλή Αλλαγή Νοοτροπίας Στον Φωτισμό Στη Θέρμανση και στον Κλιματισμό Στον Γραφειακό Εξοπλισμό Όχημα Εναλλακτικές προτάσεις μείωσης εξόδων θέρμανσης Συσκευές V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ VI. ΠΗΓΕΣ [3]

4 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΤΟΧΟΙ Η Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική Η Ενεργειακή Πολιτική για την Ευρώπη, όπως ορίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθορίζει ένα μελλοντικό πολιτικό πρόγραμμα, προτείνοντας και το αντίστοιχο πλαίσιο δράσεων για την επίτευξη των κύριων ενεργειακών στόχων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που αφορούν στην αειφορία, στην ανταγωνιστικότητα και στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Τα δέκα μέτρα του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για την Ενέργεια είναι τα εξής: 1. Καλύτερη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. 2. Διευκόλυνση των κρατών-μελών για ανάπτυξη αλληλεγγύη στην περίπτωση ενεργειακών κρίσεων, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής τροφοδοσία με πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια. 3. Βελτίωση του κονοτικού μηχανισμού εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ώστε να μετατραπεί σε πραγματικό καταλύτη για τη μείωση εκπομπών CO 2 και τις επενδύσεις για καθαρή ενέργεια. 4. Ανάπτυξη προγραμμάτων Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕ) σε ευρωπαϊκό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. 5. Αύξηση της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) 6. Ανάπτυξη στρατηγικής για την ενεργειακή τεχνολογία (Strategic Energy Technology Plan, SETPlan) 7. Ανάπτυξη «καθαρών» τεχνολογιών μετατροπής ορυκτών καυσίμων (τεχνολογίες με χαμηλές εκπομπές CO 2 ), καθώς και τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. 8. Ανάπτυξη θεμάτων ασφάλειας και προστασίας από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. 9. Συμφωνία για μια διεθνή ενεργειακή πολιτική με κοινούς στόχους, όπου θα ακολουθήσουν όλα τα κράτη-μέλη. [4]

5 10. Βελτίωση της κατανόησης των ενεργειακών θεμάτων από τους Ευρωπαίους πολίτες-καταναλωτές. Πακέτο Επίκεντρο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής είναι ο στόχος για την υλοποίηση του γνωστού και ως «πακέτο »που ουσιαστικά σημαίνει την αύξηση την παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά 20%, τη μείωση κατά 20% των εκλυόμενων ρύπων και 20% εξοικονόμηση ενέργειας. Η Ε.Ε. θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου κατά 20% από τα επίπεδα του 1990 μέχρι το 2020 με την εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών και οικονομικών δράσεων με παράλληλο στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας κατά 20% (εξοικονόμηση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 20%), την αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των συστημάτων ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας στο επίπεδο του 20% και την αύξηση του ποσοστού των ΑΠΕ (βιοκαυσίμων) στις μεταφορές στο 10%. [5]

6 Ενεργειακή Στρατηγική του Δήμου Λυκόβρυσης-Πεύκης Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Ένωση υψηλή προτεραιότητα. Η ενεργειακή αειφορία και ιδίως η ενεργειακή απόδοση αποτελούν το βασικότερο όπλο στον αγώνα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, τα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξοικονόμηση ενέργειας, βοηθώντας έτσι την Ελλάδα να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι τοπικοί φορείς καλούνται να παίξουν καθοριστικό ρόλο με μέτρα που βελτιώνουν την ενεργειακή αποδοτικότητά τους και κατά συνέπεια βελτιώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και την ποιότητα ζωής των πολιτών, καθώς επίσης με μέτρα που ενημερώνουν και ευαισθητοποιούν την τοπική κοινωνία, διαμορφώνοντας κοινωνίες ενεργειακά και περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών που είναι τελικά και ο μόνος τρόπος επίτευξης του στόχου της αειφορίας. Ο Δήμος Λυκόβρυσης Πεύκης, αντιλαμβανόμενος έγκαιρα την κατάσταση που διαμορφώνεται σήμερα και καθορίζει το αύριο, έχει εντάξει στο στρατηγικό και επιχειρησιακό του σχέδιο δράσεις προς αυτή τη κατεύθυνση αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και προς τους δύο άξονες. Και κινούμενος προς αυτή τη κατεύθυνση ήδη τα τελευταία χρόνια, συνέπραξε με την πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων, θέλοντας να συμβάλλει στην ελληνική και ευρωπαϊκή προσπάθεια που θα εξασφαλίσει ένα καλύτερο ενεργειακά και περιβαλλοντικά μέλλον. Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Δήμων για τον σχεδιασμό σε τοπικό επίπεδο δράσεων με στόχο την επίτευξη του Ευρωπαϊκού Στόχου της μείωσης των αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% έως το Μέχρι σήμερα περίπου Δήμοι από όλη την Ευρώπη, εκ των οποίων 92 από την Ελλάδα, έχουν ενταχθεί σε αυτή την πρωτοβουλία. Σχέδια Δράσης έχουν υποβληθεί από 74 ελληνικούς Δήμους και έχουν εγκριθεί τα σχέδια 38 Δήμων, ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Δήμος Λυκόβρυσης-Πεύκης, ο οποίος συνέταξε μόνος του το Σχέδιο Δράσης και το υπέβαλε τον Φεβρουάριο Το Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια περιγράφει το όραμα και τους στόχους του Δήμου, και εξειδικεύει έργα και δράσεις που προτίθεται να αναλάβει και να υλοποιήσει ο Δήμος μέχρι το 2020, έτσι ώστε να βελτιώσει κατ αρχήν την [6]

7 ενεργειακή του συμπεριφορά και επομένως να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Το όραμα του Δήμου και οι στρατηγικοί στόχοι, όπως διατυπώνονται στο επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου, περιέχουν την έννοια της αειφορίας και της βέλτιστης χρήσης των πόρων. Το όραμα του Δήμου για την αειφόρο ενέργεια Όραμά μας είναι ο Δήμος Λυκόβρυσης-Πεύκης να διακρίνεται για την αποτελεσματική και ενεργειακά αποδοτική παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών προς κατοίκους περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένους, για την ήπια και ταυτόχρονα αποτελεσματική ανάπτυξή του, σε πλήρη συμμόρφωση με τους στόχους του , που αντιμετωπίζει το μέλλον με γνώμονα την ποιότητα ζωής και την αειφορία. Οι στρατηγικοί στόχοι για την αειφόρο ενέργεια Στο πλαίσιο αυτό ο Δήμος, κατανοώντας τη σπουδαιότητα και κρισιμότητα επίτευξης του οράματός του για το μέλλον της πόλης και των κατοίκων της, έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους και στρατηγική για δράσεις ενεργειακής αποδοτικότητας και εξοικονόμηση ενέργειας. Ήδη στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμά του έχει ως ένα από τους στρατηγικούς στόχους του την αειφόρο διαχείριση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος του Δήμου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζονται άριστες συνθήκες ζωής, να δημιουργούνται συνθήκες γειτονιάς και να διασφαλίζεται η προστασία των φυσικών πόρων. Πιο συγκεκριμένα η στρατηγική του Δήμου για την αειφόρο ενέργεια συνοψίζεται στον ποσοτικό στόχο της μείωσης κατά 20% των αερίων θερμοκηπίου μέχρι το 2020 και επικεντρώνεται στην επίτευξη των ακόλουθων επιμέρους στόχων: Στην ενσωμάτωση σε όλες τις διαδικασίες του Δήμου διαδικασιών ενεργειακής διαχείρισης. [7]

8 Στη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων και του δομημένου περιβάλλοντος του Δήμου. Στη μείωση του ηλεκτρικού φορτίου αιχμής. Στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των μέσων μεταφοράς στον Δήμο. Στη βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας στον Δήμο. Στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και στην ενημέρωση για την προώθηση χρηματοδοτικών μέσων και ευκαιριών που θα ενισχύσουν τη μείωση των καταναλώσεων στον οικιακό και τριτογενή τομέα, προκειμένου μακροπρόθεσμα να επιτευχθεί η καλύτερη χρήση και διαχείριση της ενέργειας, καθώς και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας. Ειδικότερα έως το 2015 προβλεπόταν και έχουν ήδη δρομολογηθεί ή/και ολοκληρωθεί δράσεις και ενέργειες σχετικές με τη βελτίωση: Της ενεργειακής διαχείρισης στον Δήμο, μέσω της εφαρμογής των διαδικασιών του ISO50001/2011. Ο Δήμος είναι ο πρώτος και μόνος στην Ελλάδα που έλαβε πιστοποίηση εφαρμογής των διαδικασιών του προτύπου. Της ενεργειακής απόδοσης των υφιστάμενων δημοτικών κτιρίων και ειδικότερα, τεχνικές παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια διαφόρων κατηγοριών όπως Δημαρχεία, κτίρια δημοτικών υπηρεσιών, πολιτιστικά κέντρα, σχολεία, κτίρια αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδικά κτίρια, κ.ά. Ήδη ο Δήμος προχωράει στην ενεργειακή αναβάθμιση τριών σχολικών κτιρίων και του ΚΑΠΗ της Πεύκης, μέσα από τα προγράμματα «Εξοικονόμηση Ενέργειας Πεύκης- ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ Ι» και «Παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στην ΔΚ Λυκόβρυσης ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΙΙ». Της ενεργειακής απόδοσης του δημοτικού οδοφωτισμού, τόσο μέσω της σταδιακής αντικατάστασης των υφιστάμενων φωτιστικών σωμάτων με ενεργειακά αποδοτικότερα, όσο και με την εφαρμογή τεχνολογιών και μεθόδων καλύτερης διαχείρισης του αστικού φωτισμού. [8]

9 Ήδη έχει αντικαταστήσει περίπου 240 φωτιστικά με LED, μέσα από πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το Πράσινο Ταμείο. Του μικροκλίματος σε κοινόχρηστους χώρους (πεζοδρόμια, πλατείες, περιβάλλων χώρος δημοτικών εγκαταστάσεων και κτιρίων κ.ο.κ.) και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στον περιβάλλοντα χώρο δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων. Έχει ολοκληρώσει μελέτη για τη βιοκλιματική αναβάθμιση κοινοχρήστων χώρων. Της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων του Δήμου με την ορθολογικότερη χρήση τους και την οικονομικότερη οδήγησή τους, για την καλύτερη χρήση και διαχείριση της ενέργειας. Της δικτύωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των ενεργειακών υπευθύνων αλλά και λοιπών υπαλλήλων του Δήμου Πεύκης. Της ευαισθητοποίησης / ενημέρωσης και κυρίως της αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς των δημοτών στα θέματα της ορθολογικής χρήσης ενέργειας αλλά και λοιπά ζητήματα όπως π.χ. το ecodriving. Της προστασίας και αύξησης του αστικού πρασίνου στην πόλη. Της βελτίωσης της κινητικότητας μέσα στην πόλη, μέσω διαρκούς παρακολούθησης των κυκλοφοριακών θεμάτων, ανασχεδιασμού της δημοτικής συγκοινωνίας, αναπλάσεων στην πόλη που ευνοούν την πεζοπορία για διαδρομές από και προς το εμπορικό κέντρο της πόλης και τη διαμόρφωση χαρακτήρα γειτονιάς. Της προώθησης της ανακύκλωσης τόσο ως ποσότητα όσο και ως ποικιλία ανακυκλούμενων υλικών, με στόχο τη μείωση των οικιακών απορριμμάτων και κατά συνέπεια τις απαιτήσεις και τα κόστη αποκομιδής. Οι παραπάνω δράσεις αναμένεται να συμβάλλουν: στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του φορτίου αιχμής στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής [9]

10 στην αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης στον Δήμο στη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος και στον περιορισμό του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας του Δήμου στα θέματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης και στην αλλαγή της καθημερινής συμπεριφοράς στην κινητοποίηση των δυνάμεων της τοπικής αγοράς και στην προώθηση επενδύσεων προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης και κατ επέκταση στην επίτευξη της «ενεργειακής» στρατηγικής του Δήμου που θα διασφαλίζει την υλοποίηση του οράματος του Δήμου. Οργάνωση- Ομάδα Ενεργειακής Διαχείρισης Ο Δήμος Λυκόβρυσης-Πεύκης με απόφαση του Δημάρχει έχει προχωρήσει στην οργάνωση και στελέχωση Ομάδας Ενεργειακής Διαχείρισης. Η Ομάδα Εργασίας έχει καθήκοντα: Την καταγραφή των καταναλώσεων ενέργειας στον οργανισμό (δηλ. ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα θέρμανσης, καύσιμα κίνησης) στις λειτουργίες του οργανισμού. Η καταγραφή γίνεται με βάση τα στοιχεία που αναγράφονται στους αντίστοιχους λογαριασμούς και παραστατικά. Την καταγραφή των βασικών χαρακτηριστικών κατανάλωσης, δηλ. εξοπλισμός εγκατεστημένος, άτομα που κάνουν χρήση των υπηρεσιών, προφίλ χρήσης κτλ. Τη διαμόρφωση του προφίλ ενεργειακής κατανάλωσης ανά λειτουργία. Τη διαμόρφωση συγκεκριμένων στόχων ενεργειακής συμπεριφοράς ανά λειτουργία για το επόμενο έτος. Την εκπόνηση ενός σχεδίου με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς ανά λειτουργία και την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί και δέσμευση της διοίκησης για την λήψη των μέτρων που περιλαμβάνεται σε αυτό. [10]

11 Την παρακολούθηση της πορείας επίτευξης των στόχων μέσω της συνεχούς παρακολούθησης των ενεργειακών καταναλώσεων και του ενεργειακού προφίλ (δηλ. της κατανάλωσης σε σχέση με τη χρήση των υπηρεσιών). Τη λήψη διορθωτικών/προληπτικών μέτρων ώστε να επιλύονται/ προλαμβάνονται θέματα που προκαλούν αποκλίσεις από το σχέδιο. Την εκπαίδευση/ενημέρωση του προσωπικού για τη συνεργασία του προς την κατεύθυνση αυτή. Η Ομάδα Εργασίας έχει ένα στέλεχος του Δήμου ως Υπεύθυνο της Ομάδας, το οποίο συντονίζει όλες τις δράσεις και τις ενέργειες που υλοποιεί η Ομάδα. Ο Υπεύθυνος της Ομάδας είναι υπεύθυνος και για την εφαρμογή του προτύπου ISO500001/2011 στον Δήμο, την καταγραφή και παρακολούθηση των ενεργειακών καταναλώσεων, τον συντονισμό της εκπόνησης του ετήσιου προγράμματος δράσης, την παρακολούθηση πορείας του κτλ. Στην Ομάδα Εργασίας συμμετέχουν στελέχη από τις παρακάτω δραστηριότητες/ υποδομές του Δήμου: o Προϊστάμενος Η/Μ Τμήματος. Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στον οδοφωτισμό. o Προϊστάμενος Τμήματος Περιβάλλοντος. Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στην καθαριότητα και ανακύκλωση υλικών. o Υπεύθυνος Γραφείου Κίνησης. Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στην κίνηση των οχημάτων του Δήμου. o Εκπρόσωπος του Νομικού Προσώπου ΠΕΑΠ (Αθλητισμός/ Πολιτισμός). Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στα κτίρια των οποίων τη χρήση έχει το Νομικό Πρόσωπο. Ταυτόχρονα συντονίζει τις δράσεις ενημέρωσης του προσωπικού του και του κοινού μέσω των δράσεών του. o Εκπρόσωπος του Νομικού Προσώπου ΚΟΙΠΑΠ (Κοινωνική Πρόνοια - Παιδεία). Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στα κτίρια των οποίων τη χρήση έχει το Νομικό Πρόσωπο. Ταυτόχρονα συντονίζει τις δράσεις ενημέρωσης του προσωπικού του και του κοινού μέσω των δράσεών του. o Εκπρόσωπος της Δημοτικής Επιτροπής Παιδείας (Σχολεία). Παρακολουθεί, γνωμοδοτεί και καταγράφει ό,τι αφορά στα κτίρια των Σχολείων του Δήμου. [11]

12 Ταυτόχρονα συντονίζει τις δράσεις ενημέρωσης του προσωπικού του και κοινού μέσω των δράσεών του. Η Ομάδα Εργασία επίσης υποστηρίζεται από τους Ηλεκτρολόγους του Δήμου, καθώς η συμβολή τους και η συμμετοχή τους είναι καθοριστική τόσο στην αρχική φάση λειτουργίας της ομάδας (καταγραφή καταναλώσεων, εξοπλισμού κτλ.) όσο και στη συνεχή παρακολούθηση των παραμέτρων που επηρεάζουν την ενεργειακή αποδοτικότητα του Δήμου. Κάθε μέλος της ομάδας: o συγκεντρώνει τα στοιχεία που απαιτήθηκαν για την αρχική καταγραφή καταναλώσεων και χρήσεων (δηλ. κτίρια που χρησιμοποιεί/ οχήματα που χρησιμοποιεί/ ώρες χρήσης, αριθμός ωφελούμενων ατόμων κτλ.) o είναι μέρος της διαδικασίας που ορίστηκε για τη διαρκή καταγραφή καταναλώσεων και χρήσεων καθώς και για την παρακολούθηση κάθε αλλαγής που προκύπτει σε εγκατεστημένο εξοπλισμό, σε χρήσεις κτλ. o σε συνεργασία με τη διοίκηση φροντίζει για την εφαρμογή των μέτρων που περιλαμβάνονται στο σχέδιο βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς, σε συνεργασία και με άλλους εργαζόμενους του οργανισμού o σε συνεργασία με τη διοίκηση να φροντίζει για τη διαμόρφωση κουλτούρας καλύτερης ενεργειακής συμπεριφοράς στον οργανισμό Εκτός από την Ομάδα αυτή, στον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας του Δήμου, προβλέπεται στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας και μέσα στις αρμοδιότητες του Τμήματος Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας, η λειτουργία ξεχωριστού γραφείου Περιβάλλοντος και Εξοικονόμησης Ενέργειας, που έχει τις παρακάτω αρμοδιότητες: o Σχεδιάζει, προγραμματίζει, εισηγείται και µεριµνά για την εφαρμογή πολιτικών, προγραμμάτων, δράσεων και μέτρων για την προστασία και αναβάθμιση του περιβάλλοντος στη περιοχή του Δήµου. o Μεριµνά για την προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων και την καταπολέμηση της ρύπανσης στην περιοχή του Δήµου. o Παρακολουθεί την εφαρμογή των ρυθμίσεων που αφορούν τις προστατευόμενες περιοχές στην γεωγραφική περιοχή του Δήµου, σε συνεργασία και µε άλλες αρµόδιες υπηρεσίες. [12]

13 o Μεριµνά για τη δημιουργία και καλή λειτουργία µηχανισµών και συστημάτων για την αποκομιδή και διαχείριση των αποβλήτων. Στο πλαίσιο αυτό µεριµνά για: (α) την διαχείριση, σύµφωνα µε τον αντίστοιχο σχεδιασµό που καταρτίζεται από την Περιφέρεια, των στερεών αποβλήτων σε επίπεδο προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, επεξεργασίας, ανακύκλωσης και εν γένει αξιοποίησης, διάθεσης λειτουργίας σχετικών εγκαταστάσεων, κατασκευής µονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, (β) την αποκατάσταση υφισταµένων χώρων εναπόθεσης (ΧΑΔΑ), (γ) Την κατασκευή και διαχείριση συστηµάτων αποχέτευσης. o Ελέγχει και εισηγείται τη ρύθµιση θεµάτων περιβαλλοντικής προστασίας, σύµφωνα µε τις δικαιοδοσίες που δίδονται στο Δήµο µε τις ισχύουσες διατάξεις. Τα θέµατα αυτά αφορούν ιδίως : (α) Την περιβαλλοντική αποκατάσταση και ανάπλαση περιοχών. (β) Την παροχή γνώµης για τον καθορισµό βιοµηχανικών και Επιχειρησιακών Περιοχών (Β.Ε.Π.Ε.) και για τη µελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κατ άρθρο 5 ν. 2545/1997 (ΦΕΚ 254, Α ), σε συνεργασία µε την υπηρεσία Πολεοδοµίας. (γ) Την παρακολούθηση προγραµµάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής. (δ) Τη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών µέτρων για την προστασία των κοινοχρήστων χώρων από εκδήλωση πυρκαγιάς. Στο πλαίσιο αυτό µεριµνά για την τήρηση των υποχρεώσεων από τους ιδιοκτήτες, νοµείς και επικαρπωτές, προς καθαρισµό των οικοπεδικών και ακάλυπτων χώρων που βρίσκονται εντός πόλεων και αυτοτελών οικισµών και σε απόσταση µέχρι 100 µέτρων από τα όριά τους. Σε περίπτωση µη συµµόρφωσης των υποχρέων, προβαίνει υποχρεωτικά στον αυτεπάγγελτο καθαρισµό των χώρων αυτών και βεβαιώνει εις βάρος τους την ισόποση σχετική δαπάνη του Δήµου. o Μελετά, σχεδιάζει, εισηγείται και παρακολουθεί την εφαρµογή συστηµάτων εναλλακτικής διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων στην περιοχή του Δήµου ( συστήµατα και προγράµµατα ανακύκλωσης). o Μεριµνά για τη λήψη µέτρων για την προστασία και αναβάθµιση της αισθητικής των πόλεων και των οικισµών. [13]

14 o Προωθεί την εξοικονόµηση ενέργειας στις κινητές και ακίνητες εγκαταστάσεις του Δήµου (κτίρια, αυτοκίνητα κλπ) και την προώθηση των ήπιων µορφών ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό: (α) Μεριµνά για τη µελέτη και σταδιακή εφαρµογή συστήµατος ενεργειακής διαχείρισης, σύµφωνα µε τους σχεδιασµούς της Πολιτείας, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται συστηµατική και συνεχής βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. (β) Μεριµνά για την εφαρµογή των µέτρων βελτίωσης και των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης για τις προµήθειες του Δήµου, σύµφωνα µε τις σχετικές ρυθµίσεις της Πολιτείας. (γ) Μεριµνά για την εφαρµογή των µέτρων µείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων του Δήµου, καθώς και των δικτύων ηλεκτροφωτισµού των δηµόσιων κοινόχρηστων χώρων που θεσπίζονται από την Πολιτεία. (δ) Μεριµνά για την αξιοποίηση των ήπιων µορφών ενέργειας και την χρησιµοποίηση, κατά το δυνατόν, καθαρών οχηµάτων από το Δήµο. Τα στελέχη του Τμήματος αυτού συμμετέχουν προφανώς στην Ομάδα Διαχείρισης Ενέργειας, η οποία όμως είναι πιο διευρυμένη, ώστε να διασφαλίζεται η συμμετοχή όλων των φορέων και τμημάτων στη συνολική προσπάθεια του Δήμου για καλύτερη διαχείριση της ενέργειας. Πρότυπο Διαχείρισης Ενέργειας ISO50001 Διαχείριση Ενέργειας στο Δήμο - Ο πρώτος Δήμος στην Ελλάδα που πιστοποιήθηκε με το πρότυπο Διαχείρισης Ενέργειας ISO50001 Ο Δήμος στo πλαίσιo της προσπάθειας που καταβάλλει για την περιστολή των δαπανών του, αλλά και δεσμεύσεων που έχει αναλάβει στo πλαίσιo του Συμφώνου των Δημάρχων, ανταποκρίθηκε σε πρόσκληση του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) για την εφαρμογή του διεθνούς προτύπου ISO50001/2011 διαχείρισης ενέργειας στις διαδικασίες του Δήμου. Η συνεργασία προς αυτή τηn κατεύθυνση ξεκίνησε τον Οκτώβριο 2012 αλλά χρησιμοποιήθηκε υλικό και στοιχεία που είχαν ήδη συγκεντρωθεί στα πλαίσια μιας [14]

15 προσπάθειας που είχε ξεκινήσει ήδη στοn Δήμο για τον έλεγχο και την περιστολή δαπανών (δηλ. λογαριασμοί/ καταναλώσεις). Η πρώτη επιθεώρηση έγινε στις 19/6/2013 και η τελική επιθεώρηση έγινε στις 29/7/2013. Τι είναι το ISO50001/2011 Είναι ένα διεθνές πρότυπο για τη διαχείριση ενέργειας σε όλους τους παραγωγικούς τομείς, δημόσιους και ιδιωτικούς. Θέτει ένα πλαίσιο διαδικασιών που επιτρέπουν σε έναν οργανισμό: Να κατανοήσει πώς και πόση ενέργεια καταναλώνεται σε κάθε δραστηριότητά του. Να θέσει σαφείς, ποσοτικούς και εφικτούς στόχους για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς του. Να επιλέξει και να εφαρμόσει τεχνικές εξοικονόμησης, τις οποίες κυρίως μπορεί να αξιολογήσει ως προς την αποδοτικότητά τους και άρα να τις βελτιώσει/τροποποιήσει. Να αναπτύξει μια συνολική κουλτούρα «καλής» ενεργειακής συμπεριφοράς στον οργανισμό και σε όλα τα στάδια των λειτουργιών του. Να εναρμονίσει όλες τις διαδικασίες του προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς, π.χ. ενσωματώνοντας ως πάγια απαίτηση στις προμήθειες την εξοικονόμηση ενέργειας/ προστασία του περιβάλλοντος κτλ. Ποια είναι τα βασικά βήματα εφαρμογής του ISO50001/2011 Τα απαραίτητα βήματα εφαρμογής είναι: 1. Δέσμευση της διοίκησης (σε όλα τα επίπεδα) για την εφαρμογή του συστήματος ISO50001/2011 και όλων των διαδικασιών του στον οργανισμό. 2. Δημιουργία ομάδας εργασίας, η οποία θα αναλάβει την εφαρμογή του συστήματος σε όλα τα στάδιά του, από εδώ και στο εξής στο πεδίο που τους αφορά. [15]

16 3. Καταγραφή των καταναλώσεων ενέργειας στον οργανισμό (δηλ. ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα θέρμανσης, καύσιμα κίνησης) στις λειτουργίες του οργανισμού. Η καταγραφή έγινε με βάση τα στοιχεία που αναγράφονται στους αντίστοιχους λογαριασμούς και παραστατικά. Ημερομηνία αναφοράς (baseline) επιλέχθηκε η 1/1/2011, αλλά η καταγραφή είναι και θα είναι διαρκής. 4. Καταγραφή των βασικών χαρακτηριστικών κατανάλωσης, δηλ. εξοπλισμός εγκατεστημένος, άτομα που κάνουν χρήση των υπηρεσιών, προφίλ χρήσης κτλ. 5. Διαμόρφωση του προφίλ ενεργειακής κατανάλωσης ανά λειτουργία. 6. Διαμόρφωση συγκεκριμένων στόχων ενεργειακής συμπεριφοράς ανά λειτουργία για το επόμενο έτος. 7. Εκπόνηση ενός σχεδίου με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς ανά λειτουργία και την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί και δέσμευση της διοίκησης για την λήψη των μέτρων που περιλαμβάνεται σε αυτό. 8. Παρακολούθηση της πορείας επίτευξης των στόχων μέσω της συνεχούς παρακολούθησης των ενεργειακών καταναλώσεων και του ενεργειακού προφίλ (δηλ. της κατανάλωσης σε σχέση με τη χρήση των υπηρεσιών). 9. Λήψη διορθωτικών/προληπτικών μέτρων ώστε να επιλύονται/ προλαμβάνονται θέματα που προκαλούν αποκλίσεις από το σχέδιο 10. Εκπαίδευση/ενημέρωση του προσωπικού για τη συνεργασία του προς την κατεύθυνση αυτή. Η Ομάδα Διαχείρισης Ενέργειας του Δήμου, προχώρησε στη συλλογή στοιχείων για όλες τις ενεργειακές καταναλώσεις από 1/1/2011, με στόχο τον υπολογισμό και την παρακολούθηση των ενεργειακών καταναλώσεων όλων των κτιρίων, του οδοφωτισμού και των καυσίμων κίνησης αυτοκινήτων και μηχανημάτων έργου. Επιπλέον, η ομάδα προχώρησε σε: Ταυτοποίηση των καταναλώσεων Καταγραφή του υφιστάμενου εξοπλισμού σε κάθε κατανάλωση/ χρηστών/ ωφελουμένων/ ωρών λειτουργίας, δηλαδή περιγραφή του καταναλωτικού προφίλ της κάθε κατανάλωσης [16]

17 Από την επεξεργασία των στοιχείων προέκυψε η λίστα με τις δέκα μεγαλύτερες καταναλώσεις που θα απασχολήσουν τον Δήμο το επόμενο έτος Έγινε ορισμός των διαδικασιών του συστήματος των οποίων η εφαρμογή εγκρίθηκε από το ΔΣ (απόφαση 82/2013) Το σχέδιο δράσης του Δήμου για το επόμενο έτος Μέσα από τον υπολογισμό και την παρακολούθηση, η ομάδα προχωράει σε προτάσεις για το σχέδιο δράσης του Δήμου για το επόμενο έτος. Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει τη στενότερη παρακολούθηση των ενεργειακών καταναλώσεων του Δήμου (καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και καυσίμων οχημάτων) και κυρίως την ενημέρωση του προσωπικού σε όλους τους τομείς και τις υπηρεσίες, καθώς και των σχολικών μονάδων για την ορθολογικότερη χρήση της ενέργειας σε κάθε χώρο που ζούμε και κινούμαστε. Για τον Δήμο, η προσπάθεια που ξεκίνησε δεν ολοκληρώθηκε με την έκδοση του πιστοποιητικού. Η προσπάθεια στο εξής θα πρέπει να είναι διαρκής και συστηματική. Εξοικονόμηση ενέργειας στον Δήμο Λυκόβρυσης-Πεύκης Οι δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας είναι συνήθως δράσεις που απαιτούν επενδύσεις. Στα πλαίσια του ΕΣΠΑ, ο Δήμος υπέβαλε πρόταση σε πρόσκληση του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ, το Τo Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Το Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» αφορά στην εφαρμογή δράσεων και αποδεδειγμένων καλών πρακτικών από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) της χώρας, για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στο αστικό περιβάλλον, με έμφαση στον κτιριακό τομέα (υφιστάμενα δημοτικά κτίρια) και την αναβάθμιση των κοινόχρηστων χώρων και δευτερευόντως στον τομέα των δημοτικών μεταφορών και στις ενεργοβόρες δημοτικές εγκαταστάσεις, μέσω της υλοποίησης τεχνικών παρεμβάσεων και δράσεων ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης πολιτών, τοπικής αυτοδιοίκησης, εταιρειών και φορέων. [17]

18 Στόχος του Προγράμματος είναι η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και το ισχυρότερο όπλο κατά της κλιματικής αλλαγής. Ειδικότερα το Πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις οι οποίες ταξινομούνται σε πέντε (5) κατηγορίες / άξονες προτεραιότητας, ως εξής: ΑΞΟΝΑΣ 1: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Περιλαμβάνονται έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων δημοτικών κτιρίων διαφόρων κατηγοριών όπως δημαρχεία, κτίρια δημοτικών υπηρεσιών, πολιτιστικά κέντρα, σχολεία, κτίρια αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδικά κτίρια, κ.ά. ΑΞΟΝΑΣ 2: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Περιλαμβάνονται παρεμβάσεις που αφορούν σε δρόμους, πλατείες, πάρκα και άλλους κοινόχρηστους χώρους των δήμων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στον περιβάλλοντα χώρο δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων. ΑΞΟΝΑΣ 3: ΠΙΛΟΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Περιλαμβάνουν καλές πρακτικές στον τομέα των μεταφορών με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Συμβάλλουν στη προστασία του αστικού περιβάλλοντος και στη καλυτέρευση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών. Πιο συγκεκριμένα οι δράσεις μπορεί να αφορούν: στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων δημοτικών στόλων, στην ανάπτυξη σχεδίων αστικής κινητικότητας (urban mobility plans), στην υλοποίηση συγκοινωνιολογικών μελετών. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η καλύτερη χρήση και διαχείριση της ενέργειας είτε ως αποτέλεσμα αλλαγής/βελτίωσης σχεδιασμού και συμπεριφοράς, είτε με τη χρήση καθαρότερων καυσίμων. ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ Η δράση αυτή αφορά κατ εξοχήν σε μελέτες συνοδευόμενες από επιλεγμένες παρεμβάσεις χαμηλού κόστους για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε [18]

19 αντλιοστάσια, βιολογικούς καθαρισμούς κ.ά. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να υποβληθεί προμελέτη σκοπιμότητας, η οποία θα συμπεριλαμβάνει καταγραφή των χαρακτηριστικών και των ενεργειακών καταναλώσεων των εγκαταστάσεων και τεχνικοοικονομική ανάλυση, να αποβλέπει δε σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας. ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Στον Άξονα αυτόν περιλαμβάνονται στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, κυρίως των στελεχών του Δήμου, σε σχέση με την ενεργειακή παρακολούθηση (monitoring) των αποτελεσμάτων επί των παρεμβάσεων στο πλαίσιο του Προγράμματος. Στόχοι του Προγράμματος H μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του φορτίου αιχμής H μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής H δημιουργία ευνοϊκού αστικού περιβάλλοντος και ο περιορισμός του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας H αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης στα κτίρια και στις πόλεις H στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτών για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας H ευαισθητοποίηση της κοινωνίας στα θέματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης και η αλλαγή της καθημερινής συμπεριφοράς H κινητοποίηση των δυνάμεων της αγοράς και η προώθηση επενδύσεων προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης. Η υλοποίηση του Προγράμματος «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» αποτελεί βασικό κομμάτι της εθνικής ενεργειακής στρατηγικής, στο πλαίσιο του σχεδιασμού και της προώθησης δράσεων ενεργειακής αποδοτικότητας. Το Πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφορά (ΕΣΠΑ) από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) [19]

20 Η Πράξη «Εξοικονόμηση Ενέργειας Πεύκης» Στις 27 Μαρτίου 2009 προκηρύχτηκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης το Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ», το οποίο στοχεύει στη βελτίωση των όρων της ενεργειακής αποδοτικότητας σε τοπικό επίπεδο, στην προώθηση δράσεων επίδειξης με άμεσα εφαρμόσιμα αποτελέσματα και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και των στελεχών της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης σε ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας, προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης του αστικού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την με Α.Π. ΦΒ1/Ε5.5/9429/390/ απόφαση του Γενικού Γραμματέα Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής εντάχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ η Πράξη «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΕΥΚΗΣ» στον Άξονα Προτεραιότητας "03 Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας της Καινοτομίας και της Ψηφιακής Σύγκλισης" του Ε.Π. "Αττική". Αντικείμενο της παρούσας Πράξης αποτελεί η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου πλέγματος παρεμβάσεων σε συγκεκριμένες υποδομές της Δημοτικής Κοινότητας Πεύκης του Δήμου Λυκόβρυσης-Πεύκης με απώτερο σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας και την καλύτερη διαχείριση των ενεργειακών πόρων των κτιρίων κοινόχρηστων χώρων της. Ειδικότερα στη Δημοτική Κοινότητα Πεύκης του Δήμου Λυκόβρυσης-Πεύκης θα γίνουν οι εξής παρεμβάσεις: ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Κ1 Κτίριο 1ου Γυμνασίου Πεύκης Τοποθέτηση Εξωτερικής Θερμομόνωσης στην τοιχοποιία και οροφή Αλλαγή υαλοπινάκων και κουφωμάτων Σύστημα BEMS Κ2 Κτίριο ΚΕΚ/ΩΔΕΙΟΥ/ Δημοτικού Σχολείου Κωφών και Βαρήκοων Τοποθέτηση Εξωτερικής Θερμομόνωσης στην οροφή του κτιρίου Αλλαγή υαλοπινάκων και κουφωμάτων Σύστημα BEMS [20]

21 Κ3 - ΚΑΠΗ Πεύκης Τοποθέτηση Εξωτερικής Θερμομόνωσης στην τοιχοποιία του κτιρίου. Αλλαγή υαλοπινάκων και κουφωμάτων Λέβητας Φυσικού Αερίου Εγκατάσταση Συστήματος ενεργειακής διαχείρισης ΑΞΟΝΑΣ 2: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αντικατάσταση μέρους των λαμπτήρων νατρίου υψηλής πίεσης σε συγκεκριμένες οδούς του Δήμου με λαμπτήρες τεχνολογίας LED Προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος τηλε-διαχείρισης του δημοτικού φωτισμού ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Δικτύωση και ενημέρωση ενεργειακών υπευθύνων και υπαλλήλων της Δημοτικής Κοινότητας Πεύκης του Δήμου Λυκόβρυσης - Πεύκης Δράσεις αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΟΣΔ-ΣΧΥ-ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Ενεργειακές μελέτες δημοτικών κτιρίων, κοινόχρηστων χώρων, συμπλήρωση ΟΣΔ και ΣΧΥ και προετοιμασία φακέλου πρότασης Επιστημονική και Τεχνική/Παρακολούθηση και Υποστήριξη της υλοποίησης του ΣΧΥ Εξωτερική αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων του ΣΧΥ Η παρούσα εκπαίδευση εντάσσεται στις δράσεις του Υποέργου 5 «ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ/ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ» της Πράξης «Εξοικονόμηση Ενέργειας Πεύκης» [21]

22 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι παρεμβάσεις που προτείνονται στην παρούσα πράξη της Δημοτικής Κοινότητας Πεύκης του Δήμου Λυκόβρυσης - Πεύκης συνεισφέρουν σημαντικά στις βασικές κατευθύνσεις της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης του ΕΠΑΕ καθώς τα αναμενόμενα αποτελέσματα του, σχετίζονται με τα ακόλουθα: Κλιματικοί Παράγοντες: Ως προς τη βελτίωση του ποσοστού εξοικονόμησης ενέργειας, εκτιμάται συνολική εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας που ανέρχεται σε kwh Ως προς τη μείωση των ρύπων του θερμοκηπίου, εκτιμάται συνολική μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα σε 0,163 kt. Ενέργεια: Ως προς την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας, εκτιμάται συνολική εξοικονόμηση ενέργειας που ανέρχεται σε kwh. Η πράξη συγχρηματοδοτείται από το ΕΤΠΑ [22]

23 Το ΕΤΠΑ Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης επιδιώκει την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη μείωση των κυριότερων ανισορροπιών μεταξύ των περιφερειών Το ΕΤΠΑ επικεντρώνει τις επενδύσεις του σε αρκετούς βασικούς τομείς προτεραιότητας, όπως: η έρευνα, η καινοτομία, η τεχνολογική ανάπτυξη, η επιχειρηματικότητα η κοινωνία της Πληροφορία Το περιβάλλον και η ενέργεια Η πρόληψη κινδύνων Ο τουρισμός Οι επενδύσεις στον πολιτιστικό τομέα, στην εκπαίδευση στις υποδομές υγείας και κοινωνικής πρόνοιας στις μεταφορές, στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κ.λπ. ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ & ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΚΑΠΕ) Το ΚΑΠΕ είναι ο Ενδιάμεσος Φορέας Διαχείρισης (ΕΦΔ) για την παρακολούθηση της υλοποίησης των Σχεδίων Εξοικονόμησης Ενέργειας από τους Δήμους της χώρας (Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ»). Το Πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) στο πλαίσιο του Άξονα Προτεραιότητας «03-Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας, της Καινοτομίας και της Ψηφιακής Σύγκλισης» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΑΤΤΙΚΗ» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Στο πλαίσια του ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ υλοποιείται το έργο «Εξοικονόμηση Ενέργειας Πεύκης» (κωδ ), το οποίο ολοκληρώνεται στο τέλος του [23]

24 Εξοικονομώ κατ οίκον 2015 Πρόκειται για συγχρηματοδοτούμενο Πρόγραμμα που παρέχει κίνητρα στους πολίτες, προκειμένου να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση του σπιτιού τους, εξοικονομώντας χρήματα και ενέργεια και αυξάνοντας την αξία του. Ποιες κατοικίες μπορούν να χρηματοδοτηθούν; Επιλέξιμες κατοικίες είναι το σύνολο των μονοκατοικιών, πολυκατοικιών και μεμονωμένων διαμερισμάτων (χωρίς επιπλέον προϋπόθεση) που ικανοποιούν αποκλειστικά τα ακόλουθα κριτήρια: Βρίσκονται σε περιοχές με τιμή ζώνης χαμηλότερη ή ίση των /τ.μ. Έχουν καταταχθεί βάσει του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (Π.Ε.Α.) σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Δ. Δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό ιδιοκτησιών ανά πολίτη, ενώ στις πολυκατοικίες όσοι από τους ιδιοκτήτες δεν επιθυμούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετέχουν με ίδια κεφάλαια. Επίσης, εντάσσονται κενά διαμερίσματα που κατοικούνταν εντός των τελευταίων τριών ετών. Ποιος μπορεί να ενταχθεί στο Πρόγραμμα Με ποια κίνητρα; Κατηγορία Ωφελούμενων Α1 Α2 Β Ατομικό Εισόδημα Α.Ε < Α.Ε < Α.Ε Οικογενειακό Εισόδημα Ο.Ε < Ο.Ε < Ο.Ε Κίνητρο 70% Επιχορήγηση 35% Επιχορήγηση 15% Επιχορήγηση 30% Άτοκο Δάνειο 65% Άτοκο Δάνειο 85% Άτοκο Δάνειο (επιδότηση επιτοκίου (επιδότηση επιτοκίου (επιδότηση επιτοκίου 100% έως 100% έως 100% έως ) ) ) [24]

25 Προβλέπεται δυνατότητα λήψης 4/5/6ετούς δανείου, με ή χωρίς εγγυητή, χωρίς προσημείωση ακινήτου, δυνατότητα άμεσης αποπληρωμής του δανείου χωρίς επιβαρύνσεις, καθώς και εξόφληση των προμηθευτών/ αναδόχων μέσω της τράπεζας χωρίς την εμπλοκή του πολίτη. Με την υπαγωγή στο πρόγραμμα παρέχεται προκαταβολή 40% του προϋπολογισμού της αίτησης. Για την ένταξη στο Πρόγραμμα απαιτείται η διενέργεια ενεργειακών επιθεωρήσεων (πριν και μετά τις παρεμβάσεις), το κόστος των οποίων καλύπτεται κατά 100% από το Πρόγραμμα, μετά την επιτυχή υλοποίηση του έργου. Επιπλέον, καλύπτεται δαπάνη για αμοιβή συμβούλου έργου, έως 250 χωρίς Φ.Π.Α. Για ποιες εργασίες μπορώ να χρηματοδοτηθώ; Η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται από τις παρεμβάσεις του προγράμματος πρέπει να αντιστοιχεί σε αναβάθμιση μιας ενεργειακής κατηγορίας ή στο 30% της ενεργειακής κατανάλωσης του κτηρίου αναφοράς. Οι επιλέξιμες παρεμβάσεις αφορούν σε: 1. Τοποθέτηση θερμομόνωσης στο κέλυφος του κτηρίου συμπεριλαμβανομένου του δώματος/στέγης και της πιλοτής (συμπεριλαμβάνονται πρόσθετες εργασίες όπως αποξηλώσεις και αποκομιδή, επεμβάσεις στη στέγη πχ. αντικατάσταση κεραμιδιών, κτλ). 2. Αντικατάσταση κουφωμάτων και τοποθέτηση συστημάτων σκίασης (συμπ. εξώπορτα κτηρίου, κουφώματα κλιμακοστασίου, παντζούρια, ρολά, τέντες, κτλ). 3. Αναβάθμιση του συστήματος θέρμανσης και παροχής ζεστού νερού χρήσης (συμπ. αντικατάσταση εξοπλισμού του λεβητοστασίου και του δικτύου διανομής, τοποθέτηση ηλιακού θερμοσίφωνα, συστήματα ελέγχου και αυτονομίας θέρμανσης κτλ). Για την υλοποίηση των παρεμβάσεων δεν απαιτείται αδειοδότηση, ούτε καν έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας, εκτός πολύ ειδικών περιπτώσεων. Ο μέγιστος επιλέξιμος προϋπολογισμός των παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένου [25]

26 Φ.Π.Α. (που αποτελεί επιλέξιμη δαπάνη για το Πρόγραμμα) δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανά ιδιοκτησία. Βήματα για τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα 1. Προέγκριση δανείου (υποκατάστημα τράπεζας) - πρώτη ενεργειακή επιθεώρηση. 2. Υποβολή αίτησης και δικαιολογητικών. 3. Υπαγωγή αίτησης ενδιαφερόμενου-υπογραφή δανειακής Σύμβασηςεκταμίευση προκαταβολής. 4. Υλοποίηση Παρεμβάσεων - δεύτερη Ενεργειακή Επιθεώρηση. 5. Προσκόμιση δικαιολογητικών -εκταμίευση λοιπού δανείου και επιχορήγησης. [26]

27 ΙΙ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κάθε φυσικό σύστημα περιέχει (ή εναλλακτικά αποθηκεύει) μία ποσότητα που ονομάζεται ενέργεια. Συνεπώς, ενέργεια ονομάζεται η ικανότητα ενός σώματος ή συστήματος να παραγάγει έργο. Οποιαδήποτε μορφή δράσης, από τη μετακίνηση μέχρι τη λειτουργία των μηχανών και από το μαγείρεμα μέχρι τη εργοστασιακή γραμμή παραγωγής προϋποθέτει κατανάλωση ενέργειας. Οι πολυποίκιλες μορφές ενέργειας ανιχνεύονται πίσω από την τεράστια ποικιλία των φυσικών φαινομένων. Άλλωστε, η ενέργεια που τροφοδοτεί τον πλανήτη μας προέρχεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τον Ήλιο. Η ενέργεια χαρακτηρίζεται, τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, περισσότερο ως μια λογιστική έννοια, που δίνει τη δυνατότητα πρόβλεψης της εξέλιξης ή της κίνησης ενός συστήματος. Ορίζεται ως η ποσότητα του έργου που απαιτείται προκειμένου το σύστημα να πάει από μια αρχική κατάσταση σε μια τελική. Μπορούμε να υπολογίσουμε πόση ακριβώς ενέργεια περιέχεται σε ένα σύστημα παίρνοντας το άθροισμα ή το ολοκλήρωμα ενός αριθμού ειδικών εξισώσεων (όπως οι εξισώσεις Λαγκράντζ ή οι εξισώσεις Χάμιλτον). Καθεμιά από τις οποίες δίνει την ενέργεια που έχει αποθηκευτεί κατά έναν ιδιαίτερο τρόπο. [27]

28 Μπορούμε να αναφερθούμε, ανάλογα με τον τρόπο που έχει αποκτηθεί, ανταλλαχθεί ή αποθηκευτεί, σε πολλές μορφές ενέργειας: 1. Μηχανική ενέργεια, που συνδυάζει την κινητική και τη δυναμική. 2. Ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, που συνδυάζει την ηλεκτρική και τη φωτεινή (ενέργεια ακτινοβολίας). 3. Πυρηνική ενέργεια. 4. Θερμική ενέργεια. 5. Χημική ενέργεια. Γενικότερα, η παρουσία της ενέργειας ανιχνεύεται από έναν παρατηρητή κάθε φορά που σημειώνεται κάποια αλλαγή στις ιδιότητες ενός αντικειμένου ή ενός συστήματος. Η κυριότερη ιδιότητά της είναι ότι η συνολική ενέργεια ενός απομονωμένου (κλειστού) συστήματος είναι σταθερή, μία πρόταση που έχει αποδειχθεί από πλήθος πειραμάτων και θεωρείται ως μία από τις πλέον θεμελιώδεις αρχές διατήρησης της φυσικής. Η συζήτηση για την ενέργεια έχει πάρει μία διαφορετική τροπή, καθώς εξειδικεύεται πλέον στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη. [28]

29 Πηγές Ενέργειας Μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Πετρέλαιο Το πετρέλαιο σχηματίστηκε πάνω από εκατομμύρια χρόνια από νεκρούς φυτικούς και ζωικούς μικροοργανισμούς. Μόλις ανακαλύφθηκε η σημασία του και η χρήση του, αμέσως αντικατέστησε τους γαιάνθρακες και τις ατμομηχανές, γιατί είναι ευκολότερη η μεταφορά του και οι μηχανές είναι περισσότερο αποδοτικές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο κτιριακός τομέας καταναλώνει σε ημερήσια βάση πάνω από δεκαεφτά εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο, ποσότητα που είναι συγκρίσιμη με τη συνολική παραγωγική ικανότητα των χωρών του ΟΠΕΚ. Όπως και οι γαιάνθρακες, το πετρέλαιο με την καύση του ελευθερώνει σημαντικά ποσά ενέργειας υπό τη μορφή θερμότητας. Η ενέργεια του πετρελαίου προέρχεται από την ηλιακή ενέργεια που χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη των οργανισμών που το δημιούργησαν. Σημαντικότερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες είναι οι ΗΠΑ, το Μεξικό, η Βενεζουέλα, το Ιράν, το Ιράκ, το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία, ενώ έχουν εντοπιστεί κοιτάσματα και σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές. Αντλείται από τις πετρελαιοπηγές με την μορφή του αργού (ακατέργαστου) πετρελαίου που είναι ένα παχύρρευστο υγρό μίγμα ημίρρευστων υγρών και αερίων υδρογονανθράκων. Μεγάλες ποσότητες αργού πετρελαίου βρίσκονται κάτω από τη θάλασσα οπότε η άντληση του γίνεται με ειδικές αντλίες που βρίσκονται πάνω σε μόνιμες εξέδρες (στηρίζονται σε κολόνες βυθισμένες μέχρι τον πυθμένα της θάλασσας) ή κινητές εξέδρες (στηρίζονται σε υποθαλάσσιους πλωτήρες) και μεταφέρεται με πετρελαιαγωγούς και πετρελαιοφόρα πλοία (δεξαμενόπλοια ή τάνκερ). Εκτός των διαφόρων υδρογονανθράκων, το πετρέλαιο περιέχει ενώσεις του θείου, του αζώτου και διάφορα οξείδια. Για να χρησιμοποιηθεί πρέπει να υποστεί επεξεργασία (διύλιση) σε ειδικές εγκαταστάσεις (διυλιστήρια) οπότε προκύπτουν τα διάφορα προϊόντα του (ντίζελ, βενζίνη, κηροζίνη, φωτιστικό πετρέλαιο, προπάνιο, νάφθα, άσφαλτος). Τα προϊόντα του πετρελαίου χρησιμοποιούνται κυρίως στις [29]

30 μεταφορές, στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και για σκοπούς θέρμανσης. Είναι, επίσης, η πρώτη ύλη για πολλά χημικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των διαλυτών, των λιπασμάτων, των φυτοφαρμάκων, καθώς και των συνθετικών προϊόντων, όπως των πλαστικών και των απορρυπαντικών, ακόμη και ορισμένων εκρηκτικών υλών. Τα προϊόντα που προέρχονται από το πετρέλαιο λέγονται πετροχημικά Το πετρέλαιο είναι μια πηγή ενέργειας με περιορισμένο αριθμό αποθεμάτων. Λόγω της μεγάλης ενεργειακής που πυκνότητας, της εύκολης σχετικά μεταφοράς του και των πολλών χρήσεων του, αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή ενέργειας από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα. Η ζήτηση πετρελαίου αυξάνεται κυρίως στον τομέα των μεταφορών, καθώς οι μεταφορές εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από το πετρέλαιο και αποτελούν τον κυριότερο καταναλωτή του. Η Ευρώπη εισάγει περίπου το 80% του πετρελαίου που καταναλώνει με τη Νορβηγία να αποτελεί τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα στην Ευρώπη. [30]

31 Οι επιπτώσεις της χρήσης πετρελαίου εμφανίζονται τόσο στην άντληση και τη μεταφορά του, όσο και ως αποτελέσματα της καύσης του κατά την οποία εκλύονται διάφοροι ρύποι, όπως αιθάλη, οξείδια του θείου και του αζώτου, μόλυβδος και κυρίως διοξείδιο του άνθρακα με αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. [31]

32 Φυσικό Αέριο Το φυσικό αέριο είναι ένα μείγμα αερίων υδρογονανθράκων που αποτελείται κυρίως από μεθάνιο (85-98%) και σε μικρότερες ποσότητες αιθάνιο, προπάνιο και βουτάνιο. Συνήθως βρίσκεται σε μεγάλα βάθη, σε υπόγειες κοιλότητες και σχεδόν πάντα συνδυάζεται με την εύρεση πετρελαίου, πάνω από το οποίο υπάρχει το φυσικό αέριο. Δημιουργήθηκε, είτε από θαλάσσιους οργανισμούς (όπως το πετρέλαιο) είτε από φυτική πρώτη ύλη. Τα παγκόσμια αποθέματα φυσικού αερίου συγκρινόμενα με αυτά του πετρελαίου είναι σχετικά καλύτερα κατανεμημένα. Η Ρωσία διαθέτει τα περισσότερα αποθέματα φυσικού αερίου και η Μέση Ανατολή καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση. Σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου υπάρχουν επίσης στην Αμερική, την Αφρική και την Ευρώπη. Η αποθήκευση του φυσικού αερίου γίνεται σε ειδικές κρυογονικές εγκαταστάσεις (ψύξη στους -159οC) με σκοπό να διατηρείται υγροποιημένο και να καταλαμβάνει μικρό όγκο, αφού σε υγρή μορφή το φυσικό αέριο καταλαμβάνει 600 φορές λιγότερο όγκο σε σχέση με την αέρια του μορφή. Η μεταφορά του φυσικού αερίου εξαρτάται από την κατάστασή του. Σε αέρια κατάσταση μεταφέρεται με αγωγούς υπό υψηλή πίεση, ενώ σε υγρή κατάσταση μεταφέρεται με ειδικά διαμορφωμένα δεξαμενόπλοια. Οι μεγάλοι αγωγοί υψηλής πίεσης καθιστούν δυνατή τη μεταφορά του αερίου σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων, συνδέοντας ενεργειακά πολλές χώρες μεταξύ τους. [32]

33 Το φυσικό αέριο αν και είναι ορυκτό καύσιμο, όπως οι γαιάνθρακες και το πετρέλαιο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το «ευγενέστερο» εξ αυτών, όσον αφορά τις εκπομπές αέριων ρύπων κατά την καύση του. Αυτό συμβαίνει επειδή στη σύνθεσή του μετέχουν μικρού μοριακού βάρους υδρογονάνθρακες και περιέχει μικρές ποσότητες θείου και στερεών σωματιδίων. Επομένως, όταν καίγεται παράγει λιγότερους ρύπους σε σύγκριση με τους γαιάνθρακες και το πετρέλαιο. Επιπλέον, η αέρια κατάστασή του επιτρέπει πλήρη ανάμειξη με τον αέρα κατά την καύση, πράγμα που υποβοηθά την τέλεια καύση με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αιθάλη στα καυσαέρια. Οι εφαρμογές του φυσικού αερίου συνεχώς επεκτείνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για το καύσιμο του 21ου αιώνα που θα συμβάλει ουσιαστικά στη λύση του ενεργειακού και περιβαλλοντικού προβλήματος. Σήμερα το φυσικό αέριο προτιμάται όλο και περισσότερο ως καύσιμο στη βιομηχανία, στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στις μεταφορές, για σκοπούς θέρμανσης κ.ο.κ, εξαιτίας των πολλών πλεονεκτημάτων που έχει έναντι των άλλων ορυκτών καυσίμων. [33]

34 Τα μεγέθη των εκπεμπόμενων ρύπων είναι σαφώς μικρότερα σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα, ενώ η βελτίωση του βαθμού απόδοσης μειώνει τη συνολική κατανάλωση καυσίμου και συνεπώς περιορίζει την ατμοσφαιρική ρύπανση. Επιπλέον παρουσιάζει μεγαλύτερη ευκολία στη χρήση του και είναι σχετικά οικονομικότερο από το πετρέλαιο. Παρόλα αυτά αποτελεί και αυτό μια μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. [34]

35 Ορυκτά Καύσιμα Οι γαιάνθρακες (γαία: γη και άνθρακας: κάρβουνο) βρίσκονται στο υπέδαφος. Σχηματίστηκαν κατά στρώματα, κατά τη διάρκεια πολλών εκατομμυρίων ετών, από υπολείμματα φυτικής ύλης (δέντρα, φυτά, θάμνους, φύκια) που θάφτηκαν μετά από φυσικές καταστροφές (επιχωματώσεις, καθιζήσεις, σεισμούς, κατακρημνίσεις), ύστερα από τη συνδυασμένη δράση θερμότητας, πίεσης και βακτηριδίων σε απουσία αέρα (ανθρακοποίηση). Στη συνέχεια αντιδρώντας με την νεκρή ύλη δημιούργησαν τους υδρογονάνθρακες από τους οποίους έγινε στη συνέχεια το κάρβουνο. Η ηλιακή ενέργεια την οποία είχαν αρχικά δεσμεύσει οι φυτικοί οργανισμοί κατά την ανάπτυξή τους, αποδίδεται μέσω της καύσης των γαιανθράκων ως θερμική ενέργεια. Αποθέματα γαιανθράκων, που είναι γνωστοί και ως ορυκτοί άνθρακες, βρίσκονται σε αρκετό βάθος κάτω από την επιφάνεια της γης αλλά και κοντά στην επιφάνειά της (επιφανειακά αποθέματα). Έχουν χρώμα μαύρο ή καφέ ανάλογα με την ηλικία τους. Υπολογίζεται ότι άρχισαν να σχηματίζονται εκατομμύρια χρόνια πριν, με το σχηματισμό τους να ολοκληρώνεται εντός χρονικής περιόδου 85 εκατομμυρίων ετών, δηλαδή πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Οι γαιάνθρακες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία της βιομηχανικής επανάστασης, λόγω της ικανοποιητικής θερμογόνου δύναμης (Kcal/Kg) που διαθέτουν ως καύσιμη ύλη. Έτσι χρησιμοποιήθηκαν για περισσότερο από έναν αιώνα, τροφοδοτώντας με ενέργεια τόσο την βιομηχανία, βιοτεχνία όσο και τις μεταφορές, συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη των βιομηχανικών χωρών. [35]

36 Η κατάταξη των γαιανθράκων καθορίζεται από την θερμογόνο δύναμή τους σε συνδυασμό με τη χημική ανάλυση της οργανικής ύλης. Γαιάνθρακες με υψηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα και χαμηλή περιεκτικότητα σε υδρογόνο και οξυγόνο χαρακτηρίζονται ως υψηλής ποιότητας, ενώ με τη μείωση της περιεκτικότητας σε άνθρακα μειώνεται και η ποιότητα των γαιανθράκων. Ανάλογα με τον βαθμό ενανθράκωσης οι γαιάνθρακες διακρίνονται σε τύρφη, λιγνίτες, υποπισσούχους γαιάνθρακες, πισσούχους γαιάνθρακες και ανθρακίτης. Με την μετάβαση από την τύρφη στον ανθρακίτη αυξάνεται η θερμογόνος ικανότητα των ανθράκων και βεβαίως η ποιότητά τους ως πηγή ενέργειας. Η θερμότητα από την καύση γαιανθράκων χρησιμοποιείται στις μέρες μας κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παρόλο που η συγκεκριμένη διεργασία χαρακτηρίζεται από χαμηλή απόδοση, σήμερα οι γαιάνθρακες χρησιμοποιούνται ευρέως στην ηλεκτροπαραγωγή σε παγκόσμια κλίμακα (41% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται με καύσιμη ύλη τους γαιάνθρακες), εφόσον πρόκειται για μια αρκετά φθηνή πηγή ενέργειας. Πέραν του γεγονότος ότι οι γαιάνθρακες είναι μια εξαντλήσιμη πηγή ενέργειας, η χρήση τους σχετίζεται με διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργούνται κατά την εξόρυξη και την καύση τους. Κατά την επιφανειακή εξόρυξη δημιουργούνται τεράστιες τρύπες και συσσωρεύονται εκατομμύρια τόνοι χώματος με μορφή λόφων καταστρέφοντας το τοπίο και δημιουργώντας αισθητική άλλα και σωματιδιακή ρύπανση με τον τεράστιο αριθμό μικροσωματιδίων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί επίσης η ανάγκη χρήσης μεγάλων ποσοτήτων νερού για τον καθαρισμό του γαιάνθρακα, οδηγώντας στην δημιουργία μεγάλων ποσοτήτων υγρών αποβλήτων. Κατά την καύση παράγεται τέφρα, αιθάλη, διοξείδιο του άνθρακα που συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς και οξείδια θείου και αζώτου που ευθύνονται για το σχηματισμό της όξινης βροχής. [36]

37 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας, ή νέες πηγές ενέργειας, ή πράσινη ενέργεια είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας. Προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Πιο ειδικά, σύμφωνα με την οδηγία 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ως ενέργεια από ανανεώσιμες μη ορυκτές πηγές θεωρείται: η αιολική, ηλιακή, αεροθερμική, γεωθερμική, υδροθερμική και ενέργεια των ωκεανών, υδροηλεκτρική, από βιομάζα, από τα εκλυόμενα στους χώρους υγειονομικής ταφής αέρια, από αέρια μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και από βιοαέριο. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους: Πρώτον: για την εκμετάλλευσή τους δεν είναι απαραίτητη κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση. Αντίθετα με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, εκμεταλλεύονται την ήδη υπάρχουσα ροή ενέργειας στη φύση. Δεύτερον: πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, ιδιαίτερα «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας μεγάλης κλίμακας. Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται δικαίως από πολλούς μία καλή αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Γη. [37]

38 Ο όρος «ανανεώσιμες πηγές» αναφέρεται γενικά στις εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι υπεραισιόδοξος, αφού ορισμένες από αυτές, όπως η γεωθερμική ενέργεια, δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ αξιολογούνται ως δόκιμη λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Το τελευταίο διάστημα, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από αρκετά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προάγοντας αντίστοιχες εσωτερικές πολιτικές και για τα κράτη-μέλη. Οι ΑΠΕ αποτελούν τη βάση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας και το κεντρικό σημείο εστίασης της σχολής των οικολογικών οικονομικών, με μεγάλη επιρροή και στο οικολογικό κίνημα. [38]

39 Ηλιακή ενέργεια Ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Τέτοιες είναι το φως ή φωτεινή ενέργεια, η θερμότητα ή θερμική ενέργεια καθώς και διάφορες ακτινοβολίες ή ενέργεια ακτινοβολίας. Η ηλιακή ενέργεια στο σύνολό της είναι πρακτικά ανεξάντλητη, αφού προέρχεται από τον ήλιο, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν περιορισμοί χώρου και χρόνου για την εκμετάλλευσή της. Όσον αφορά την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες εφαρμογών: τα παθητικά ηλιακά συστήματα, τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα ή Ηλιοθερμικά συστήματα, και τα φωτοβολταϊκά συστήματα. Τα παθητικά και τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα εκμεταλλεύονται τη θερμότητα που εκπέμπεται μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ τα φωτοβολταϊκά συστήματα στηρίζονται στη μετατροπή της ηλιακής ακτινοβολίας σε ηλεκτρικό ρεύμα μέσω του φωτοβολταϊκού φαινομένου. [39]

40 Φωτοβολταϊκά Συστήματα Πλεονεκτήματα Λειτουργούν αθόρυβα, καθαρά, χωρίς κατάλοιπα, αποφεύγοντας τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Λειτουργούν χωρίς κινητά μέρη, με ελάχιστη συντήρηση. Λειτουργούν χωρίς καύσιμα. Λειτουργούν και με νεφελώδη ουρανό (διάχυτη ακτινοβολία). Δεν χρησιμοποιούν υγρά ή αέρια σε αντίθεση με τα θερμικά συστήματα. Κατασκευάζονται από πυρίτιο, ένα από τα πλέον εν αφθονία στοιχεία. Πλέον αποδοτικά σε χαμηλές θερμοκρασίες. Έχουν γρήγορη απόκριση σε ξαφνικές μεταβολές της ηλιοφάνειας. Αν ένα κομμάτι πάθει βλάβη, το σύστημα συνεχίζει τη λειτουργία του μέχρι την αντικατάστασή του. Μεγάλες δυνατότητες σε μια ευρεία περιοχή ισχύων (από mw μέχρι MW). Έχουν μεγάλο λόγο ισχύος/βάρος επομένως κατάλληλα για εγκατάσταση σε στέγες. Είναι κατάλληλα για επιτόπιες εφαρμογές, όπου δεν υπάρχει ή δεν συμφέρει η επέκταση του ηλεκτρικού δικτύου. Είναι δυνατόν να συναρμολογηθούν τυποποιημένα στοιχεία μαζικής παραγωγής σε σύστημα οποιουδήποτε μεγέθους (και βαθμό απόδοσης [40]

41 πρακτικά ανεξάρτητο του μεγέθους) για να καλύψουν μικρές, μέσες και μεγάλες ενεργειακές ανάγκες. Μειονεκτήματα Το σχετικά υψηλό κόστος αγοράς και η έλλειψη επιδοτήσεων ήταν ως πριν λίγο ο κυριότερος λόγος για τη στασιμότητα της ελληνικής αγοράς φ/β, (π.χ. η έλλειψη επιχορήγησης για τον οικιακό καταναλωτή, έλλειψη επιχορήγησης της παραγόμενης φ/β kwh). Τα φωτοβολταϊκά, όπως άλλωστε και όλες οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), έχουν υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης και ασήμαντο λειτουργικό κόστος, αντίθετα με τις συμβατικές ενεργειακές τεχνολογίες που συνήθως έχουν σχετικά μικρότερο αρχικό επενδυτικό κόστος και υψηλά λειτουργικά κόστη. Το κλίμα αυτό όμως τώρα αλλάζει δραματικά. Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά προγράμματα ενίσχυσης των φωτοβολταϊκών, με γενναίες επιδοτήσεις τόσο της αγοράς και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, όσο και της παραγόμενης ηλιακής κιλοβατώρας. Ο απαραίτητος περιοδικός καθαρισμός της επιφάνειας των φωτοβολταϊκών πλαισίων με απιονισμένο νερό για να αποφευχθεί η μείωση της απόδοσης από τη ρύπανση (αιθάλη, σκόνη, αλάτι θαλάσσης κτλ). Υπάρχει ανάγκη αποθήκευσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας των φωτοβολταϊκών με ανεμογεννήτριες και συμβατικές μηχανές παραγωγής λόγω ετεροχρονισμού φορτίου και παραγωγής. [41]

42 Ανεμογεννήτριες Αιολική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που παράγεται από την εκμετάλλευση του πνέοντος ανέμου. Μπορεί να μετατραπεί σε άλλες μορφές ενέργειας με χρήση μιας μηχανής που ονομάζεται ανεμογεννήτρια, στην οποία ο άνεμος περιστρέφει ειδικά πτερύγια και παράγει μηχανικό έργο (ανεμόμυλοι) ή ηλεκτρικό έργο (ηλεκτρογεννήτρια). Η ενέργεια αυτή χαρακτηρίζεται ως «ήπια μορφή ενέργειας» και περιλαμβάνεται στις «καθαρές» πηγές όπως συνηθίζονται να λέγονται οι πηγές ενέργειας που δεν εκπέμπουν ή δεν προκαλούν ρύπους. Η αρχαιότερη μορφή εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας ήταν τα ιστία (πανιά) των πρώτων ιστιοφόρων πλοίων και πολύ αργότερα οι ανεμόμυλοι στην ξηρά. Πλεονεκτήματα Η αιολική ενέργεια αποτελεί σήμερα μια ελκυστική λύση στο πρόβλημα της ηλεκτροπαραγωγής καθώς παρουσιάζει μια πλειάδα πλεονεκτημάτων: Το «καύσιμο» (ο άνεμος) είναι άφθονο, αποκεντρωμένο και δωρεάν. [42]

43 Δεν εκλύονται στην ατμόσφαιρα αέρια θερμοκηπίου και άλλοι ρύποι, και έτσι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι μικρές σε σύγκριση με τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα. Χαρακτηριστικά η χρήση μιας ανεμογεννήτριας 600KW, σε κανονικές συνθήκες αποτρέπει την ελευθέρωση 1200 τόνων CO2 ετησίως που θα αποβάλλονταν στο περιβάλλον αν χρησιμοποιείτο άλλη πηγή για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όπως π.χ. άνθρακας. Επίσης, τα οικονομικά οφέλη μιας περιοχής από την ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας είναι αξιοσημείωτα. Η αιολική ενέργεια είναι σήμερα η φθηνότερη μορφή ενέργειας αφού κοστίζει ανάμεσα σε 4 και 6 cents ανά κιλοβατώρα (Η τιμή εξαρτάται από την ύπαρξη/παροχή ανέμου και από τη χρηματοδότηση ή μη του εκάστοτε προγράμματος παραγωγής αιολικής ενέργειας). Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να στηθούν σε αγροκτήματα ή ράντσα, ωφελώντας έτσι την οικονομία των αγροτικών περιοχών, όπου βρίσκονται οι περισσότερες από τις καλύτερες τοποθεσίες από την άποψη του ανέμου. Οι αγρότες μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται στη γη, καθώς οι ανεμογεννήτριες χρησιμοποιούν μόνον ένα μικρό μέρος της γης. Οι ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων για την παραγωγή αιολικής ενέργειας πληρώνουν ενοίκιο στους αγρότες για τη χρήση της γης. Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χώρων, καθώς και να αποτελέσουν την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και την συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής. Η αιολική ενέργεια ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια. Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι αισθητά αθόρυβες. Το επίπεδο της έντασης του ήχου σε απόσταση 40 μέτρων από μια ανεμογεννήτρια είναι db(a), που είναι αντίστοιχο με την ένταση μιας συζήτησης. Δεδομένης δε της απαιτούμενης ελάχιστης απόστασης των ανεμογεννητριών από [43]

44 γειτονικούς οικισμούς το επίπεδο αυτό είναι ακόμη χαμηλότερο, της τάξης των 30 db(a) περίπου, που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου ενός ήσυχου καθιστικού. Η αιολική ενέργεια πάνω από όλα έχει φέρει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα, ενώ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη περιοχών με υψηλό αιολικό δυναμικό και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για εμάς και τα παιδιά μας. Μειονεκτήματα Παρά τα πολλά προαναφερθέντα πλεονεκτήματα, η αιολική ενέργεια έχει και κάποια σημαντικά μειονεκτήματα που είναι ως ένα σημαντικό βαθμό αποτρεπτικά για την εξάπλωσή τους: Οι ανεμογεννήτριες μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς ή θανατώσεις πουλιών, κυρίως αποδημητικών γιατί τα ενδημικά «συνηθίζουν» την παρουσία των μηχανών και τις αποφεύγουν. [44]

45 Γι αυτό καλύτερα να μην κατασκευάζονται αιολικά πάρκα σε δρόμους μετανάστευσης πουλιών. Σε κάθε περίπτωση, πριν από τη δημιουργία ενός αιολικού πάρκου ή και οποιασδήποτε εγκατάστασης ΑΠΕ θα πρέπει να έχει προηγηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.). Οπτικοαισθητική επίδραση: Η εγκατάσταση μιας τεράστιας ανεμογεννήτριας σε μια όχι και τόσο ανοιχτή περιοχή δημιουργεί άσχημη οπτική εντύπωση. Αντίθετα η εγκατάσταση της ίδιας ανεμογεννήτριας σε μια αχανή έκταση περνά σχεδόν απαρατήρητη. Ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση: Το πρόβλημα της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης δημιουργείται από την ανάκλαση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων πάνω στα περιστρεφόμενα πτερύγια της πτερωτής. Τα αιολικά συστήματα έχουν υψηλό κόστος έρευνας και εγκατάστασης. Απαιτούν πολύ χρόνο για την έρευνα και τη χαρτογράφηση του αιολικού δυναμικού των μεγάλων περιοχών, ώστε να εντοπιστούν τα ευνοϊκά σημεία. Παρουσιάζουν διακυμάνσεις ως προς την απόδοση ισχύος, διακυμάνσεις που οφείλονται στη μεταβαλλόμενη -κατά τη διάρκεια της ημέρας, του μήνα και του έτους- ένταση του ανέμου. Η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί (εκτός αν χρησιμοποιηθούν μπαταρίες που όμως αυξάνουν κατά πολύ το κόστος). Επιπλέον δεν μπορούν όλοι οι άνεμοι να τιθασευτούν ώστε να καλυφτούν, τη στιγμή που προκύπτουν, οι ανάγκες του ηλεκτρισμού. Ως μορφή ενέργειας παρουσιάζει χαμηλή πυκνότητα και έχει αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτούνται πολλές ανεμογεννήτριες για την παραγωγή αξιόλογης ισχύος και αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης. Γι αυτό το λόγο μέχρι τώρα χρησιμοποιείται σαν συμπληρωματική πηγή ενέργειας. [45]

46 Αιολικά Πάρκα ή Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) Η σημερινή τεχνολογία βασίζεται σε ανεμογεννήτριες οριζοντίου άξονα 2 ή 3 πτερυγίων, με αποδιδόμενη ηλεκτρική ισχύ kW. Όταν εντοπιστεί μια ανεμώδης περιοχή και εφόσον βέβαια έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες μετρήσεις και μελέτες για την αξιοποίηση του αιολικού της δυναμικού τοποθετούνται μερικές δεκάδες ανεμογεννήτριες, οι οποίες απαρτίζουν ένα «αιολικό πάρκο». Η εγκατάσταση κάθε ανεμογεννήτριας διαρκεί 1-3 μέρες. Αρχικά ανυψώνεται ο πύργος και τοποθετείται τμηματικά πάνω στα θεμέλια. Μετά ανυψώνεται η άτρακτος στην κορυφή του πύργου. Στη βάση του πύργου συναρμολογείται ο ρότορας ή δρομέας (οριζοντίου άξονα, πάνω στον οποίο είναι προσαρτημένα τα πτερύγια), ο οποίος αποτελεί το κινητό μέρος της ανεμογεννήτριας. Η άτρακτος περιλαμβάνει το σύστημα μετατροπής της μηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική. Στη συνέχεια ο ρότορας ανυψώνεται και συνδέεται στην άτρακτο. Τέλος, γίνονται οι απαραίτητες ηλεκτρικές συνδέσεις. Η κατάσταση στην Ελλάδα Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη ακτογραμμή και τεράστιο πλήθος νησιών. Ως εκ τούτου, οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν κυρίως στις νησιωτικές και παράλιες περιοχές προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στη χώρα. Το εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 13,6% του συνόλου των ηλεκτρικών αναγκών της χώρας. [46]

47 Γεωθερμία Γεωθερμία ή Γεωθερμική ενέργεια ονομάζουμε τη φυσική θερμική ενέργεια της Γης που διαρρέει από το θερμό εσωτερικό του πλανήτη προς την επιφάνεια. Η μετάδοση θερμότητας πραγματοποιείται με δύο τρόπους: Με αγωγή από το εσωτερικό προς την επιφάνεια με ρυθμό 0,04-0,06 W/m2. Με ρεύματα μεταφοράς, που περιορίζονται όμως στις ζώνες κοντά στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, λόγω ηφαιστειακών και υδροθερμικών φαινομένων. Μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο έχει η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας για την κάλυψη αναγκών του, καθώς είναι μια πρακτικά ανεξάντλητη πηγή ενέργειας. Ανάλογα με το θερμοκρασιακό της επίπεδο μπορεί να έχει διάφορες χρήσεις. Η Υψηλής Ενθαλπίας (>150 C) χρησιμοποιείται συνήθως για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ισχύς τέτοιων εγκαταστάσεων το 1979 ήταν ΜW με παραγόμενη ενέργεια kwh/yr. Η Μέσης Ενθαλπίας (80 έως 150 C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση ή και ξήρανση ξυλείας και αγροτικών προϊόντων καθώς και μερικές φορές και για την παραγωγή ηλεκτρισμού (π.χ. με κλειστό κύκλωμα φρέον που έχει χαμηλό σημείο ζέσεως). [47]

48 Η Χαμηλής Ενθαλπίας (25 έως 80 C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση χώρων, για θέρμανση θερμοκηπίων, για ιχθυοκαλλιέργειες, για παραγωγή γλυκού νερού. Η αρχή της Γεωθερμίας (θέρμανση Ψύξη, δροσισμός) βασίζεται στο γεγονός ότι λίγα μέτρα. κάτω από την επιφάνεια της Γής η θερμοκρασία του εδάφους είναι σταθερή στους C. Ένα γεωθερμικό σύστημα απορροφά τη θερμότητα του εδάφους κατά την χειμερινή περίοδο και την αποδίδει στο χώρο μας για θέρμανση, ενώ κατά την [48]

49 καλοκαιρινή περίοδο απορροφά τη θερμότητα του χώρου μας και την αποδίδει στο έδαφος. Με τη χρήση των γεωθερμικών εναλλακτών μεταφέρουν με τη βοήθεια της αντλίας θερμότητας τους C του εδάφους μέσα στο σπίτι μας, καταναλώνοντας την ελάχιστη δυνατή ηλεκτρική ενέργεια. Τον χειμώνα το γεωθερμικό σύστημα καλείται να ανυψώσει τους C του εδάφους στους 60 C για να ζεστάνει τον χώρο μας στους C. Η οικονομία είναι τεράστια σε σχέση με μία συμβατική αντλία θερμότητας αέρα. Πρέπει να λάβουμε δε υπόψη μας ότι συμβατικά κλιματιστικά μηχανήματα αδυνατούν σχεδόν να ζεστάνουν το χώρο σε εξωτερικές θερμοκρασίες κάτω από 0 C. Έτσι το χειμώνα, το υγρό που κυκλοφορεί στον γεωεναλλάκτη απορροφά τη θερμότητα του εδάφους και μέσω της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας την αποδίδει στο κτίριο. Το δε καλοκαίρι, λειτουργώντας αντίστροφα απομακρύνει τη θερμότητα από το κτίριο και μέσω του γεωεναλλάκτη την αποδίδει στο πιο δροσερό έδαφος, εξασφαλίζοντας ψύξη ή δροσισμό του σπιτιού ανάλογα το σύστημα που επιλέξαμε (fancoil ή ενδοδαπέδια εγκατάσταση). Επειδή δε το σύστημα ανταλλάσει θερμότητα με το υπέδαφος και όχι απευθείας με το περιβάλλον λειτουργεί αξιόπιστα σε ακραίες καιρικές συνθήκες (καύσωνα παγετό). Η γεωθερμία αποτελεί μια καινοτομία εξέλιξης στον τομέα της θέρμανσης ψύξης. Ενδείκνυται για όλους τους χώρους (οικιακούς χώρους, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, βιομηχανικές εγκαταστάσεις κλπ) όπου απαιτείται η ύπαρξη θέρμανσης και ψύξης. [49]

50 Μέλη ενός γεωθερμικού συστήματος: Καρδιά του συστήματος είναι μία γεωθερμική αντλία θερμότητας (που δεν έχει μεγάλες διαφορές από τις γνωστές μικρές κλιματιστικές συσκευές ή εν μέρει τα ηλεκτρικά ψυγεία) η οποία αποτελείται από 4 στοιχεία: εξατμιστή, συμπιεστή, συμπυκνωτή και στοιχείο εκτόνωσης. Μία πλήρης εγκατάσταση αβαθούς γεωθερμίας αποτελείται εν γένει από τα παρακάτω τμήματα: Από τη γεωθερμική αντλία θερμότητας που αναφέραμε προηγουμένως Από τον γεωθερμικό εναλλάκτη, που είναι κλειστό σύστημα σωληνώσεων από πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας, με διάρκεια ζωής άνω των 50 ετών, που διαρρέεται από ψυκτικό υγρό και τοποθετείται μέσα στο έδαφος. Από την εσωτερική εγκατάσταση θέρμανσης και ψύξης της κατοικίας (του κτιρίου) Από τους αυτοματισμούς της εγκατάστασης. [50]

51 Γεωθερμικές αντλίες Οι αντλίες με τον υψηλότερο βαθμό απόδοσης και άρα το μικρότερο κόστος λειτουργίας είναι οι γεωθερμικές, οι οποίες εκμεταλλεύονται τη θερμότητα που υπάρχει στο έδαφος αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης ή σε υπόγεια νερά (η υπόγεια θερμοκρασία παρουσιάζει μικρές διακυμάνσεις σε αντίθεση με τον εξωτερικό αέρα) Τα μειονεκτήματα των γεωθερμικών αντλιών είναι το υψηλό κόστος κτήσης και η ανάγκη για ελεύθερο χώρο τ.μ. στο οικόπεδο για τις γεωτρήσεις Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα με τη χρήση Γεωθερμίας Ένα από τα πλεονεκτήματα των γεωθερμικών συστημάτων είναι ότι καταργούν τη χρήση του συμβατού τρόπου θέρμανσης ( κλιματιστικά, πετρέλαιο φυσικό αέριο) είναι φιλικά προς το περιβάλλον και δεν συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου που είναι υπεύθυνο για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Σε σύγκριση με τα παραδοσιακά καύσιμα, η Ψύξη και η Θέρμανση ενός κτιρίου που χρησιμοποιεί Γεωθερμικό Σύστημα είναι μέχρι και 75% οικονομικότερη, και με τη χρήση μόνο μίας συσκευής για θέρμανση και ψύξη. Τα γεωθερμικά συστήματα έχουν υψηλό βαθμό απόδοσης και είναι αξιόπιστα σε ακραίες καιρικές συνθήκες. Τα γεωθερμικά συστήματα είναι φιλικά προς το περιβάλλον επειδή δεν χρησιμοποιούν καύσιμα και διαθέτουν μεγαλύτερη ασφάλεια, δεν υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης, φωτιάς ή ασφυξίας από το μονοξείδιο. Δεν υπάρχει καύση και φλόγα, δεν υπάρχουν καπνοί και οσμές και οι μονάδες που χρησιμοποιούνται είναι αθόρυβες, σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν και λειτουργούν πιο αθόρυβα και από το ψυγείο. Μια γεωθερμική αντλία θερμότητας καταναλώνει γύρο στο 25-30% της ενέργειας που αποδίδει, συμβάλλοντας σημαντικά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Δεν απαιτείται χρήση λεβητοστασίου, δεξαμενής καυσίμων, καμινάδας. Γρήγορη απόσβεση, ζεστό νερό, χρήσεις χειμώνα καλοκαίρι, απόλυτη αξιοπιστία. Τα μειονεκτήματα συνίστανται στο γεγονός ότι το αρχικό κόστος εγκατάστασης του οποίου η απόσβεση επιτυγχάνεται σε 6 έως 8 χρόνια. [51]

52 Εναλλακτικές μορφές ενέργειας Ενέργεια από τη θάλασσα Ενέργεια από παλίρροιες. Εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα του Ήλιου και της Σελήνης, που προκαλεί ανύψωση της στάθμης του νερού. Το νερό αποθηκεύεται καθώς ανεβαίνει και για να ξανακατέβει αναγκάζεται να περάσει μέσα από μια τουρμπίνα, παράγοντας ηλεκτρισμό. Έχει εφαρμοστεί στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία και αλλού. Ενέργεια από κύματα. Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των κυμάτων της θάλασσας. Ενέργεια από τους ωκεανούς. Εκμεταλλεύεται τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στα στρώματα του ωκεανού, κάνοντας χρήση θερμικών κύκλων. Βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας. [52]

53 Υδραυλική ενέργεια Είναι τα γνωστά υδροηλεκτρικά έργα, που στο πεδίο των ήπιων μορφών ενέργειας εξειδικεύονται περισσότερο στα μικρά υδροηλεκτρικά. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας. Βιομάζα Με τον όρο βιομάζα αποκαλείται οποιοδήποτε υλικό που παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς (όπως είναι το ξύλο και άλλα προϊόντα του δάσους, υπολείμματα καλλιεργειών, κτηνοτροφικά απόβλητα, απόβλητα βιομηχανιών τροφίμων κ.λπ.) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για παραγωγή ενέργειας. Το καύσιμο βιομάζας είναι γνωστό στην Ελλάδα κι ως πέλετ. [53]

54 Ενέργεια από Βιομάζα Χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως αποβλήτων της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης) με σκοπό την αποδέσμευση της ενέργειας που δεσμεύτηκε από το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Ακόμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αστικά απόβλητα και απορρίμματα. Μπορεί να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο, που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές, που θα χρησιμοποιηθεί πλατιά στο μέλλον. Ωσμωτική ενέργεια Η ανάμειξη γλυκού και θαλασσινού νερού απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας, όπως συμβαίνει όταν ένα ποτάμι εκβάλει στον ωκεανό. Η ενέργεια αυτή ονομάζεται ωσμωτική ενέργεια (ή γαλάζια ενέργεια) και ανακτάται όταν το νερό του ποταμού και το θαλασσινό νερό είναι διαχωρισμένα από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη και το γλυκό νερό περνάει μέσω αυτής. Η ωσμωτική ενέργεια είναι αποτέλεσμα της αλλαγής της εντροπίας από την διαφορά αλατότητας μεταξύ του νερού του ποταμού με το θαλασσινό νερό. Η πρόκληση είναι η αξιοποίηση αυτής της ενέργειας, καθώς από την ανάμειξη που πραγματοποιείται αυξάνεται ελάχιστα τοπικά η θερμοκρασία του νερού. Σε ένα σύστημα που περιέχει νερό του ποταμού και θαλασσινό νερό η μέγιστη πίεση που μπορεί θεωρητικά να δημιουργηθεί είναι της τάξης των 26bar. Προϋπόθεση για την [54]

55 επίτευξη της πίεσης είναι η διατήρηση σε σταθερή τιμή της έντασης της πίεσης του θαλασσινού νερού. Η ενέργεια που απελευθερώνεται από την ανάμειξη του γλυκού νερού με το θαλασσινό νερό μπορεί να γίνει αντιληπτή με την κατανόηση του φαινομένου της ώσμωσης, από όπου προκύπτει και το όνομα "ωσμωτική ενέργεια". Σύμφωνα με υπολογισμούς, η οσμωτική ενέργεια έχει μια παγκόσμια δυνητική ενέργεια της τάξεως των TWh κάθε χρόνο, ή το 50% της τρέχουσας παραγωγής ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίστροφη ηλεκτροδιάλυση Η αντίστροφη ηλεκτροδιάλυση, επικεντρώνεται στην θεωρία της ηλεκτροδιάλυσης, όπου ιόντα αλατιού μεταφέρονται από το ένα διάλυμα, μέσω μεμβρανών ανταλλαγής ιόντων, προς το άλλο διάλυμα κάτω από την επίδραση ενός ηλεκτρικού πεδίου. Οι μεμβράνες ανταλλαγής ιόντων είναι δύο τύπων: η μεμβράνη ανταλλαγής κατιόντων και η μεμβράνη ανταλλαγής ανιόντων. Το θαλασσινό και το γλυκό νερό εισρέουν σε μια στοίβα εναλλασσόμενων καθόδων και ανόδων μεμβρανών ανταλλαγής ιόντων. [55]

56 Παρατεταμένης-πίεσης Ώσμωση Η μέθοδος της Παρατεταμένης-πίεσης Ώσμωση, εξάγει ενέργεια όταν δυο διαλύματα με διαφορετικές τιμές αλατότητας (συνήθως το νερό του ποταμού με το θαλασσινό νερό) διαχωρίζονται από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη, η οποία αποτελείται από πορώδες στρώμα με μικρές οπές. Πλεονεκτήματα/Μειονεκτήματα Και στις δύο περιπτώσεις της ωσμωτικής ενέργειας, τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της χρήσης είναι: Πλεονεκτήματα Μηδενική εκπομπή CO2 Συνεχή & σταθερή παροχή ενέργειας. Χαμηλό λειτουργικό κόστος & συντήρησης. Ευέλικτη μονάδα ως προς τον σχεδιασμό. Κατάλληλη για μικρές & μεγάλες μονάδες. Μειονεκτήματα Μικρή τεχνολογική πρόοδος. Υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης. Λίγη ενέργεια ανά κυβικό μέτρο μεμβράνης. Δεν είναι ακόμη εμπορικά αξιοποιήσιμη. [56]

57 ΙΙΙ. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Κτίριο Τα κτίρια αποτελούν ένα από τα βασικότερα σημεία αναφοράς του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού και μεγάλο τμήμα της ενεργειακής κατανάλωσης σχετίζεται με αυτά. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο κτιριακός τομέας απορροφά περίπου το 40% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης και ισοδυναμεί με ετήσια ενεργειακή κατανάλωση ενός τόνου πετρελαίου ανά Ευρωπαίο. Ο ρυθμός αύξησης της ενεργειακής κατανάλωσης είναι ελαφρά αυξητικός της τάξης του 0,7%. Στη χώρα μας η ποσοστιαία συμμετοχή των κτιρίων στην ενεργειακή κατανάλωση είναι μικρότερη, όπως και στις περισσότερες χώρες του Νότου, περίπου στο 30%. Η μέση ενεργειακή κατανάλωση ανά κάτοικο είναι περίπου το μισό του αντίστοιχου ευρωπαϊκού, αλλά ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των ενεργειακών καταναλώσεων είναι σχετικά υψηλός, περίπου 1,8%. Στις σύγχρονες πόλεις ο χρήστης των κτιρίων παραμένει για μεγάλο διάστημα στο εσωτερικό τους, αφού οι περισσότερες αστικές λειτουργίες, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών, συντελούνται σε στεγασμένους χώρους. Οι απαιτήσεις ποιότητας του εσωτερικού κλίματος επιβάλλουν τη συνεχή λειτουργία ενεργοβόρων συσκευών για τη διατήρηση του εσωτερικού περιβάλλοντος σε κατάλληλες συνθήκες. Ιδιαίτερα τη θερμή καλοκαιρινή περίοδο τα κέντρα των πόλεων λειτουργούν ως θερμικές παγίδες με αποτέλεσμα οι ενεργειακές απαιτήσεις των κτιρίων για δροσισμό να είναι σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με ίδια κτίρια της περιφέρειας. Η δημιουργία ενός ευχάριστου εσωτερικού περιβάλλοντος, προσαρμοσμένου στις ανάγκες του χρήστη, είναι ο πρωταρχικός στόχος του σχεδιασμού ενός κτιρίου. Η τέχνη και τεχνική αυτή, ενώ αποτελούσε κατά το παρελθόν βασική εμπειρική γνώση σε όλες τις κατά τόπους παραδοσιακές αρχιτεκτονικές κατασκευές, ξεχάστηκε στη σημερινή εποχή της αλόγιστης ενεργειακής σπατάλης. Μετά το ξέσπασμα της πρώτης και δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης (1973, 1979) ο μίτος έπρεπε να ξαναβρεθεί. [57]

58 Κέλυφος Τα κτίρια αποτελούν ένα μεγάλο ενεργειακό καταναλωτή που, ταυτοχρόνως, διαθέτει υψηλό δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας. Με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών και οικονομικά αποτελεσματικών τεχνολογιών είναι δυνατή η επίτευξη σημαντικής βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων με αντίστοιχα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη. Ιδιαίτερη σημασία για την ενεργειακή συμπεριφορά ενός κτιρίου έχει η χρήση τεχνικών βιοκλιματικού σχεδιασμού. Με τον όρο αυτό περιγράφεται ο σχεδιασμός, ο οποίος, λαμβάνοντας υπόψη το τοπικό κλίμα, επιδιώκει την επίτευξη των βέλτιστων συνθηκών εσωτερικής άνεσης, με την αξιοποίηση των διαθέσιμων φυσικών πηγών και την ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας. Βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων Βασικές τεχνικές του βιοκλιματικού σχεδιασμού αποτελούν: Η θερμική προστασία του κτιριακού κελύφους Τα παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης και δροσισμού (συστημάτων ηλιοπροστασίας και φυσικού και υβριδικού αερισμού αναλόγως των συνθηκών και της εποχής), και Τα συστήματα φυσικού φωτισμού. [58]

59 Θερμομόνωση κτιρίου Θερμική προστασία Η θερμική προστασία του κελύφους εξασφαλίζεται, κυρίως, με τη χρήση κατάλληλων δομικών και μονωτικών υλικών για την επαρκή θερμομόνωση του κτιρίου, την αποφυγή θερμογεφυρών, τη χρήση επιχρισμάτων και χρωματισμών ψυχρών βαφών μεγάλης ανακλαστικότητας για τις προσήλιες τους θερινούς μήνες εξωτερικές επιφάνειες τοίχων και ταρατσών, τη χρήση διπλών υαλοπινάκων και αεροστεγών κουφωμάτων για τον περιορισμό των σημαντικότατων απωλειών των ανοιγμάτων και τέλος την φύτευση των δωμάτων όπου αυτό είναι εφικτό. Η εσωτερική ή εξωτερική θερμομόνωση των κατοικιών αποτελεί την πιο σίγουρη και οικολογική λύση για την μείωση των εξόδων θέρμανσης καθώς περιορίζει την είσοδο του κρύου στο σπίτι και παράλληλα μειώνει την απώλειες θερμότητας προς το περιβάλλον. Οι λύσεις θερμομόνωσης ενδείκνυνται ιδιαίτερα σε κατοικίες που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1979 όταν και δεν υπήρχε κανονισμός θερμομόνωσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να επιτευχθεί ακόμη και 50% μείωση των εξόδων θέρμανσης και ψύξης. Για τις λύσεις θερμομόνωσης υπάρχουν και προγράμματα χρηματοδότησης όπως το «Εξοικονομώ κατ οίκον». [59]

60 Βασικές λύσεις θερμομόνωσης είναι οι εξής: Θερμομόνωση εξωτερικών τοίχων και στέγης (12-35 ευρώ/τ.μ.): Αυτή γίνεται εσωτερικά ή εξωτερικά με υλικά όπως ο υαλοβάμβακας, φελλός, πετροβάμβακας, πολυουρεθάνη, περλίτης κ.λπ. Τοποθέτηση στεγανών κουφωμάτων και διπλών τζαμιών (200 ευρώ ανά τ.μχ): Σε αυτή την περίπτωση μην ξεχνάτε να αερίζετε το χώρο σας τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Χρησιμοποιούμε φιμέ τζάμια ή μεμβράνες για τα ανατολικά και δυτικά παράθυρα του σπιτιού μας. Αυτά αποτρέπουν σε μεγάλο βαθμό την διείσδυση της φωτεινής ακτινοβολίας και την θέρμανση του εσωτερικού του σπιτιού μας το καλοκαίρι. Θερμομόνωση σωληνώσεων και σωμάτων καλοριφέρ: Απαραίτητη η θερμομόνωση των σωληνώσεων που περνούν από εξωτερικούς χώρους ή χώρους που δεν απαιτείται θέρμανση. Επίσης σε σώματα καλοριφέρ που βρίσκονται σε επαφή με εξωτερικό τοίχο προτείνεται η χρήση ανακλαστήρων. Βασικές Αρχές για τη χρήση των συστημάτων θέρμανσης Κάθε σύστημα θέρμανσης διέπεται από τις εξής βασικές αρχές: Πρώτον, την αρχή ανταλλαγής ενέργειας. Δεύτερον την αρχή διατήρησης ενέργειας και, Τρίτον, τις ιδιότητες της ενέργειας. Όταν παραδείγματος χάριν ένας κλειστός χώρος θερμανθεί σε ικανό επίπεδο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και για κάποιο λόγο παραμείνουν ανοιχτά τα παράθυρα, τότε ποσοστό της ενέργειας που χρησιμοποιείται (και πληρώνεται) σπαταλιέται άδικα. Αυτό είναι προφανές. Εκείνο που δεν είναι προφανές στους περισσότερους είναι ότι αυτό συμβαίνει αναπόφευκτα με όλες τις χρήσεις ενέργειας του σύγχρονου ανθρώπου. Το ζητούμενο για μας είναι να ελαχιστοποιήσουμε αυτές τις απώλειες. Αυτό είναι το νόημα των παρεμβάσεων είτε στα κτίρια, είτε στους δρόμους, είτε ακόμα και στις συνειδήσεις. Με τελικό σκοπό την εναρμόνιση της κατανάλωσης ενέργειας (κατά [60]

61 προτίμηση και σύντομα κατ ανάγκη από ανανεώσιμες πηγές) με τις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν στη φύση. Τα συστήματα θέρμανσης συγκεκριμένα αποτελούν ένα πολύ σημαντικό τομέα που μπορεί κανείς -είτε είναι Δήμος είτε πολίτης- να εξοικονομήσει τεράστια ποσά ενέργειας που μεταφράζονται και σε τεράστια ποσά. Η ορθολογική χρήση των συστημάτων αυτών πρέπει να εμπίπτει στη λογική. Όταν έχουμε αναμμένη θέρμανση δεν πρέπει να ανοίγουμε τα παράθυρα. Αν θερμαίνουμε το χώρο μας με aircondition η διαφορά μεταξύ της εξωτερικής θερμοκρασίας και της θερμοκρασίας που ζητάμε από το μηχάνημα να αποδώσει δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη των 12 ο C, με ιδανικό τους 7 ο C. Βέβαια, η μίνιμουμ θερμοκρασία (22 ο με 25 ο C) επαφίεται στον καθένα. Όσο καλύτερα μονωμένος είναι ο χώρος που θερμαίνεται τόσο λιγότερη ενέργεια απαιτείται για να θερμανθεί. Η συχνή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης, ειδικά δε αν μιλάμε για παλαιότερης τεχνολογίας (λέβητες πετρελαίου, τζάκια, κ.ά.), αποτελεί επιβεβλημένη ανάγκη γιατί χάνονται τεράστια ποσά και ενέργειας και χρημάτων, λόγω ελλιπούς συντήρησης. Οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι η ήδη χαμηλή απόδοση αυτών των συστημάτων (10% με 20%) μπορεί να μειωθεί κάτω από το μισό λόγω ανεπάρκειας ή και απουσίας συντήρησης. Σε γενικές γραμμές η έξυπνη χρήση των συστημάτων θέρμανσης επιβάλλει τη λογική, την προετοιμασία, τον έλεγχο, τη συντήρηση και την οικολογική αντίληψη του χρήστη. Αν ο σύγχρονος άνθρωπος θέλει να απολαμβάνει τα αγαθά και τις ανέσεις που έχει συνηθίσει, θα πρέπει να θέσει ως προτεραιότητα του την σωστή παραγωγή και χρήση ενέργειας, σημαντικό μέρος της οποίας πάει στη θέρμανση. [61]

62 Παθητικά συστήματα θέρμανσης/δροσισμού Τα παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης αξιοποιούν την ηλιακή ενέργεια για την κάλυψη των θερμικών αναγκών των χώρων ενός κτιρίου. Για το σκοπό αυτό, το πλέον σημαντικό στοιχείο είναι ο προσανατολισμός των ανοιγμάτων. Για παράδειγμα, τα ανοίγματα με νότιο προσανατολισμό είναι αυτά που δέχονται την περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία το χειμώνα και συνιστώνται για χώρους με μεγαλύτερη ανάγκη για θέρμανση. Εκτός, όμως, από αυτό το σύστημα άμεσου κέρδους, υπάρχουν και συστήματα έμμεσου κέρδους, όπως οι ηλιακοί τοίχοι, οι ηλιακοί χώροι (θερμοκήπια) και τα ηλιακά αίθρια. Με τα παθητικά συστήματα δροσισμού επιδιώκεται η μείωση των θερμικών φορτίων του κτιρίου κατά τους θερινούς μήνες και επιτυγχάνεται με κατάλληλη σκίαση των ανοιγμάτων, ανάλογα με τον προσανατολισμό τους. Μεγάλη συμβολή στο δροσισμό του κτιρίου έχει και ο φυσικός αερισμός του, που εξαρτάται επίσης από τη θέση των ανοιγμάτων και ο οποίος μπορεί να ενισχύεται με τη χρήση μηχανικών μέσων, όπως οι ανεμιστήρες οροφής (υβριδικά συστήματα), και να επιφέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα με πολύ μικρή κατανάλωση ενέργειας. [62]

63 Η ελεύθερη ψύξη (freecooling), ή αλλιώς ο νυκτερινός δροσισμός, συνίσταται στην ανανέωση του αέρα με φυσικό ή τεχνητό τρόπο τις νυχτερινές ή πρωινές ώρες, κατά τις οποίες η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι χαμηλότερη από τη θερμοκρασία του χώρου, και αποτελεί ευρύτατα χρησιμοποιούμενη τεχνική εξοικονόμησης. Η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να εξυπηρετήσει με φυσικό τρόπο και τις ανάγκες για φωτισμό. Η επάρκεια του φυσικού φωτισμού και η κατανομή του εξαρτώνται από τη γεωμετρία των ανοιγμάτων και του φωτιζόμενου χώρου, αλλά και από τα φωτομετρικά χαρακτηριστικά των αδιαφανών επιφανειών, όπως το χρώμα τους, και των υαλοπινάκων (ανακλαστικότητα, φωτεινή διαπερατότητα). Εκτός από την εφαρμογή αυτών των τεχνικών, δυνατότητες εξοικονόμησης υπάρχουν και στα συστήματα που καταναλώνουν ενέργεια για να καλύψουν τις ανάγκες για θέρμανση και ψύξη. Για τα συστήματα κεντρικής θέρμανσης ιδιαίτερη σημασία έχει η σωστή διάστασή τους, η τακτική συντήρησή τους καθώς και η κατάλληλη μόνωση των μερών τους. Επίσης, η χρήση αυτοματισμών, όπως οι θερμοστατικοί διακόπτες και οι χρονοδιακόπτες, εξασφαλίζουν, με χαμηλό κόστος αγοράς, σημαντική μείωση στην κατανάλωση καυσίμου. Αντίστοιχα, τα συστήματα ψύξης πρέπει να συντηρούνται σωστά. Εξάλλου, οι κλιματιστικές συσκευές, όπως και όλες σχεδόν οι οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, φέρουν ειδική ενεργειακή σήμανση, που βοηθά στην επιλογή της πλέον κατάλληλης και ενεργειακά αποδοτικής. Οι τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας με χρήση ανανεώσιμων πηγών είναι ευρύτατα διαδεδομένες. [63]

64 Στον οικιακό τομέα, τέτοιες εφαρμογές για θέρμανση ή προθέρμανση νερού είναι: οι ηλιακοί συλλέκτες οι οποίοι εκμεταλλεύονται την ηλιακή ακτινοβολία και οι γεωθερμικές αντλίες οι οποίες εκμεταλλεύονται την σταθερά υψηλή θερμοκρασία εδαφών με γεωθερμικό δυναμικό. Οι τελευταίες μάλιστα, αρχίζουν και βρίσκουν όλο και μεγαλύτερη εφαρμογή στο τομέα της ψύξης, εκμεταλλευόμενες τη σταθερή θερμοκρασία κοινών εδαφών (ή υδάτων) στα οποία απορρίπτουν ποσά θερμότητας. Τέλος, σημαντικές δυνατότητες εξοικονόμησης δίνουν εξειδικευμένες διατάξεις ανάκτησης απορριπτόμενης ενέργειας. Τέτοιες διατάξεις χρησιμοποιούνται στα σπίτια συχνότατα σε περιπτώσεις τζακιών και λεβήτων κεντρικής θέρμανσης με αυξημένη ενεργειακή απόδοση που ανακτούν σημαντικά ποσά θερμότητας από τα απορριπτόμενα καυσαέρια και τα αποδίδουν για τη θέρμανση νερού ή αέρα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις κεντρικών κλιματιστικών μονάδων όπου προστίθεται διάταξη διασταυρούμενης ροής ανακτούνται ή αποδίδονται από τις απορριπτόμενες ποσότητες αέρα, ποσά θερμότητας για προκλιματισμό, και σπανιότερα δε ανακτούνται από συμπυκνωτές ψυκτικών διατάξεων για προθέρμανση αέρα. [64]

65 Όπως είναι γνωστό, ανάμεσα σε δύο σώματα με διαφορετικές θερμοκρασίες, προκαλείται μεταφορά θερμότητας από το θερμότερο προς το ψυχρότερο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει το χειμώνα από το εσωτερικό του κτιρίου προς τον εξωτερικό κρύο αέρα, αλλά και το καλοκαίρι, από τον εξωτερικό θερμό αέρα προς το δροσερότερο εσωτερικό του κτιρίου. Η θερμομόνωση του κτιρίου επιβραδύνει την ταχύτητα ανταλλαγής θερμότητας του κτιρίου με το περιβάλλον μέσα από τις επιφάνειες (τοίχους, στέγες, πατώματα, πόρτες, παράθυρα). Η θερμομόνωση ενός κτιρίου, προσφέρει ουσιαστικά σε αυτό ένα «προστατευτικό περίβλημα» έτσι ώστε το χειμώνα να μειώνεται ο ρυθμός με τον οποίο η θερμότητα διαφεύγει από το κτίριο και το καλοκαίρι να μειώνεται ο ρυθμός με το οποίο η θερμότητα εισάγεται σε αυτό. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας με την οποία τροφοδοτούνται τα διάφορα συστήματα θέρμανσης και ψύξης των κτιρίων. Τα πιο συνηθισμένα θερμομονωτικά υλικά εμποδίζουν την ροή θερμότητας από και προς το κτίριο επειδή περιέχουν στο εσωτερικό τους ακίνητο αέρα παγιδευμένο είτε σε ίνες (π.χ. υαλοβάμβακας) είτε σε κλειστές κυψελίδες (π.χ. διογκωμένη πολυστερίνη). Η θερμομονωτική ικανότητα κάθε υλικού είναι διαφορετική. [65]

66 Φωτισμός Φυσικός Φωτισμός Η αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού στοχεύει στην επίτευξη οπτικής άνεσης μέσα στα κτίρια και στην εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά συμβάλλει και στη γενικότερη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα στους χώρους, συνδυάζοντας φως, θέα, δυνατότητα αερισμού, αξιοποίηση και ρύθμιση της εισερχόμενης ηλιακής ενέργειας. Ιδιαίτερη σημασία κατά τον σχεδιασμό των συστημάτων φυσικού φωτισμού έχει η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη κάλυψη των απαιτήσεων σε φωτισμό από το φυσικό φως, ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου και τις εργασίες που επιτελούνται μέσα στους χώρους. Μέσω των κατάλληλων συστημάτων και τεχνικών εξασφαλίζεται στους εσωτερικούς χώρους επαρκής ποσότητα (στάθμη φωτισμού), αλλά και ομαλή κατανομή, ώστε να αποφεύγονται έντονες διαφοροποιήσεις της στάθμης, οι οποίες προκαλούν φαινόμενο «θάμβωσης». [66]

67 Τα συστήματα φυσικού φωτισμού διακρίνονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: 1. Ανοίγματα στην κατακόρυφη τοιχοποιία 2. Ανοίγματα οροφής 3. Αίθρια 4. Φωταγωγοί Τα συστήματα αυτά συνδυάζονται με συγκεκριμένες τεχνικές που αφορούν τον σχεδιασμό των ανοιγμάτων, στις οπτικές ιδιότητες των υαλοπινάκων, στα φωτομετρικά χαρακτηριστικά επιφανειών του χώρου και των ανοιγμάτων του (υφή, χρώμα, φωτοδιαπερατότητα υλικών) και στη χρήση ανακλαστικών διατάξεων ελέγχου (π.χ. περσίδες). Οι συνηθέστερες τεχνικές φυσικού φωτισμού είναι: Ειδικοί Υαλοπίνακες Πρισματικά φωτοδιαπερατά υλικά Διαφανή μονωτικά υλικά Ράφιαφωτισμού-ανακλαστήρες, περσίδες Σκίαστρα [67]

68 Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, τόσο των χώρων όσο και των συστημάτων φωτισμού (ανοιγμάτων), θα πρέπει να εξασφαλίζει την επιθυμητή ποσότητα φωτισμού και την απαιτούμενη θέα προς το εξωτερικό περιβάλλον (αλλά και την ανάδειξη των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών στοιχείων, κατά το δοκούν), πάντοτε σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες απαιτήσεις του ενεργειακού σχεδιασμού για θερμική άνεση και ποιότητα αέρα. Τεχνητός Φωτισμός Η κατανάλωση ενέργειας για φωτισμό αντιπροσωπεύει σημαντικό ποσοστό της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο (19% της ηλεκτρικής κατανάλωσης) με αυξητική τάση. Σύμφωνα με τη διεθνή, ευρωπαϊκή και ελληνική εμπειρία, μελέτες και στρατηγικές, το δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας είναι πολύ σημαντικό, τόσο από μεμονωμένες, αλλά, κυρίως από ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στο σύστημα φωτισμού, ιδιαίτερα σε κτίρια του τριτογενή τομέα. Το βασικότερο όφελος ενός ενεργειακά αποδοτικού συστήματος φωτισμού είναι η εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία μπορεί να επιτευχθεί είτε με μείωση της εγκατεστημένης ισχύος δηλ. αποδοτικότερα συστήματα ή/και βελτιωμένος σχεδιασμός, είτε με μείωση του χρόνου λειτουργίας δηλ. προσωπική ευαισθητοποίηση ή/και υιοθέτηση συστημάτων ελέγχου. [68]

69 Επί πλέον, βελτιώνονται οι συνθήκες οπτικής άνεσης και αισθητικής του χώρου και αυξάνεται η παραγωγικότητα, ενώ μειώνεται και το κόστος συντήρησης, λόγω της αυξημένης διάρκειας ζωής αλλά και της απόδοσης των νέων συστημάτων φωτισμού. Η εξοικονόμηση ενέργειας από το σύστημα φωτισμού επιδρά επίσης και στην κατανάλωση για θέρμανση και ψύξη με την μεγαλύτερη επίδραση σε κτίρια νοσοκομείων και γραφείων, ενώ είναι σημαντική και η μείωση των φορτίων αιχμής. Ο σχεδιασμός του φωτισμού πρέπει να ικανοποιεί: Ατομικές ανάγκες (οπτική άνεση, ικανότητα εκτέλεσης της δραστηριότητας, χρωματική απόδοση, ευεξία, επιδράσεις όχι άμεσα σχετιζόμενες με ορατή ακτινοβολία [UV, IR, συχνότητα, φασματική κατανομή]), Κοινωνικές ανάγκες (κόστος, συντήρηση, ασφάλεια, παραγωγικότητα) Περιβαλλοντικές ανάγκες (ελάττωση περιβαλλοντικών επιδράσεων, εξοικονόμηση). [69]

70 Ηλεκτρο-μηχανολογικές Εγκαταστάσεις Σύστημα BMS (Building Management System) Το BMS (Building Management Systems) είναι ένα σύστημα ελέγχου που εγκαθίσταται σε κτίρια, για να εποπτεύει και να ελέγχει όλα τα ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα του κτιρίου, όπως: Ψύξη Θέρμανση Εξαερισμό Φωτισμό Συστήματα Ενέργειας Το BMS αποτελείται από Software και Hardware και χρησιμοποιεί ανοιχτά πρωτόκολλα όπως BACnet, Lon, Modbus. Με τις προδιαγραφές λειτουργίας και εγκατάστασης, το κλασσικό BMS προσφέρει - μέσω του ηλεκτρονικού εξοπλισμού του και του προγράμματος SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition) - ένα πλήθος δυνατοτήτων, [70]

71 Ενδεικτικά αναφέρουμε: Καταγραφή αναλογικών ή ψηφιακών μεγεθών συναρτήσει του χρόνου (trending) Χρονομέτρηση λειτουργίας μηχανών και προσδιορισμός χρόνων συντήρηση Ανάλυση της εξέλιξης βλαβών χρονικά, αναλύοντας την αλληλουχία των συμβάντων που οδήγησαν στη βλάβη Εξακρίβωση της αναγνώρισης (acknowledge) των βλαβών σε συνάρτηση με κρίσιμες βλάβες και τον καταμερισμό ευθυνών Το BMS συνήθως χρησιμοποιείται σε μεγάλα κτίρια. Η βασική λειτουργία του είναι να διαχειρίζεται την περιβάλλον θερμοκρασία, το επίπεδο CO2 και την υγρασία ενός κτιρίου. Τα περισσότερα BMS συστήματα ελέγχουν την παραγωγή θέρμανσης και ψύξης, διαχειρίζονται τα συστήματα που διανέμουν τον αέρα παντού μέσα στο κτίριο και τοπικά ελέγχουν τη μίξη θερμού και ψυχρού αέρα για να επιτύχουν την κατάλληλη θερμοκρασία κάθε χώρου. Επίσης ελέγχουν τη στάθμη ανθρώπινης παραγωγής CO2, αναμιγνύοντας εξωτερικό καθαρό αέρα με τον εσωτερικό του κτιρίου και ανεβάζοντας την στάθμη Ο2 χωρίς να υπάρχουν σοβαρές απώλειες Θέρμανσης/Ψύξης. [71]

72 Κτίρια με Building Management System συνήθως παρουσιάζουν 40% εξοικονόμηση ενέργειας και εφόσον συμπεριληφθεί και ο φωτισμός η εξοικονόμηση μπορεί να αγγίξει και το 70%. Τα κτίρια, πρέπει να σχεδιάζονται για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των χρηστών, εξασφαλίζοντας τις καλύτερες δυνατές συνθήκες εσωτερικού περιβάλλοντος, αλλά με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας και με τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών. Η εξασφάλιση των βέλτιστων κλιματικών παραμέτρων και κυρίως η θερμική άνεση, αποτελεί πρωταρχικό μέλημα του ενεργειακού σχεδιασμού του κτιρίου. Η μείωση, όμως, των ενεργειακών καταναλώσεων δεν αφορά μόνο σε κτίρια τα οποία εξαρχής σχεδιάστηκαν με βιοκλιματικά χαρακτηριστικά. [72]

73 Σε κάθε τύπο κτιρίων, παλιών και νέων, με τη σωστή χρήση υλικών και συσκευών και με την κατάλληλη επιλογή σεναρίων λειτουργίας των εγκαταστάσεων, είναι δυνατό να επιτευχθεί σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας χωρίς μείωση του επιπέδου άνεσης των ενοίκων. Επιπρόσθετα του άμεσου οικονομικού οφέλους, λόγω της εξοικονομούμενης ενέργειας, θα πρέπει να υπολογιστεί και το περιβαλλοντικό όφελος εξαιτίας της μείωσης των ρύπων. Ταυτόχρονα, πρέπει να επισημάνουμε ότι τα διάφορα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και γενικά χρήσης ήπιων μορφών ενέργειας στον κτιριακό τομέα μπορούν να χρηματοδοτηθούν σε σημαντικό ποσοστό (μέχρι και 100% για πιλοτικές εφαρμογές) από εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα. [73]

74 Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια μπορεί να προκύψει και με την τήρηση απλών συμβουλών, αρκεί να ενσωματωθούν στο απαραίτητο πρόγραμμα φροντίδας και συντήρησης κάθε κτιρίου. Ειδικότερα: Συντήρηση κουφωμάτων. Καλής ποιότητας κουφώματα μειώνουν τις θερμικές απώλειες και βελτιώνουν τις συνθήκες θερμικής άνεσης. Συντήρηση των εγκαταστάσεων. Βελτιώνεται ο βαθμός απόδοσης και αυξάνεται η διάρκεια ζωής του εξοπλισμού Αντικατάσταση της παλιάς εγκατάστασης με ένα ενεργειακά αποδοτικότερο σύστημα. Εγκατάσταση συστήματος αντιστάθμισης σε παλιές εγκαταστάσεις. Εγκατάσταση θερμοστατών χώρου για αυτόνομες εγκαταστάσεις θέρμανσης και διατήρηση της θερμοκρασίας σταθερής. Στις πολυκατοικίες οι θερμοστάτες πρέπει να συνδυαστούν, απαραίτητα, με θερμιδομετρητές. Ρύθμιση του θερμοστάτη σε χαμηλότερη θερμοκρασία το βράδυ ή σε περίπτωση μακράς απουσίας. [74]

75 Απομόνωση των σωμάτων στα δωμάτια που δεν χρησιμοποιούνται. Τοποθέτηση νέων ηλεκτρονικών λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης και υψηλής απόδοσης. Γενικότερα, επιλογή φωτιστικών φθορισμού έναντι άλλου τύπου λαμπτήρων. Επιλογή οικιακών συσκευών που να φέρουν σήμανση χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Πρέπει να επισημάνουμε ότι η εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση της ενέργειας είναι περισσότερο κανόνες καλής πρακτικής και λιγότερο νόρμες που επιβάλλονται από την Πολιτεία. Άλλωστε, η ελληνική νομοθεσία περιλαμβάνει αρκετές διατάξεις που αποσκοπούν στην ορθολογική χρήση της ενέργειας (Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός, Κτιριοδομικός Κανονισμός, Κανονισμός Θερμομόνωσης, ΚΥΑ 21475/98). Η τελευταία, πολύ σημαντική υπουργική απόφαση, αποτελεί συμμόρφωση προς τις κοινοτικές οδηγίες. Όμως, τα αποτελέσματα όλου του παραπάνω κανονιστικού πλαισίου είναι αποκαρδιωτικά και πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία κατά της χώρας μας επειδή δεν έχει προχωρήσει στην εφαρμογή κοινοτικής οδηγίας σχετικής με την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια. Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και η συνακόλουθη προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να γίνει χωρίς να απαιτηθεί καμία μείωση του επιπέδου άνεσης και αισθητικής που επιθυμούμε. Είναι απαραίτητο, όμως, οι εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης των νέων κτιρίων να μελετούνται και να κατασκευάζονται από εξειδικευμένους και κατάλληλα εκπαιδευμένους τεχνικούς ώστε να μην οδηγούμαστε, από ανασφάλεια, σε υπερδιαστασιολογημένες εγκαταστάσεις και συσκευές επειδή έτσι μας σύστησε ο «μάστορας». Σε μεγαλύτερες και πιο σύνθετες υφιστάμενες εγκαταστάσεις είναι απαραίτητη η συνεργασία με ειδικούς (μηχανικούς και πιστοποιημένους τεχνικούς), προκειμένου να επιλεγούν οι κατάλληλες παρεμβάσεις στις [75]

76 ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, αφού προηγηθεί λεπτομερής τεχνικοοικονομική μελέτη καθώς και έρευνα για τις δυνατότητες χρηματοδότησης από ελληνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα. Τα συστήματα για σωστή και αποδοτική διαχείριση της ενέργειας (BEMS) εγκαθίστανται με στόχο την εξοικονόμηση και την αποδοτική χρήση ενέργειας σε ένα κτίριο. Η εγκατάσταση του συστήματος ενεργειακής διαχείρισης έχει σκοπό την επιτήρηση ή και τον αυτόματο έλεγχο των ηλεκτρολογικών και μηχανολογικών εγκαταστάσεων του κτιρίου, ώστε να είναι δυνατή η άμεση πρόσβαση, η απρόσκοπτη λειτουργία, η ρύθμιση των παραμέτρων και η ανάλυση δεδομένων όλων των εγκαταστάσεων από ένα σταθμό ελέγχου (χρονικός προγραμματισμός, διαχωρισμός του κτιρίου σε ζώνες χρήσης, καταγραφή θερμοκρασιών, έλεγχος της κατάστασης των μηχανημάτων, φύλαξη δεδομένων). Παράλληλα, παρακολουθεί και καταγράφει τη συμπεριφορά των συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που εγκαταστάθηκαν στο κτίριο, τη θερμική άνεση χώρων, τις εγκαταστάσεις κλιματισμού-θέρμανσης, τα παθητικά ηλιακά συστήματα, την εγκατάσταση φωτισμού και φυσικού δροσισμού, την κατανάλωση ηλεκτρικής κατανάλωσης κτιρίου καθώς και την ποιότητα αέρα και δημιουργεί αρχεία με στατιστικά στοιχεία. [76]

77 Θέρμανση 1. Θέρμανση με ρεύμα (ηλεκτρική) Κυριότεροι τύποι ηλεκτρικής θέρμανσης είναι τα ηλεκτρικά καλοριφέρ, οι θερμάστρες, οι θερμοπομποί, τα θερμαντικά πάνελ, οι θερμοσυσσωρευτές, οι ηλεκτρικοί λέβητες, τα αερόθερμα και κλιματιστικά. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα της είναι: Δεν υπάρχει ανάγκη αποθήκευσης καυσίμου Ο εξοπλισμός συνήθως καταλαμβάνει μικρό ωφέλιμο χώρο Μικρές ανάγκες συντήρησης εξοπλισμού Ο ηλεκτρισμός είναι (σχεδόν πάντα) άμεσα διαθέσιμος Η στροφή μεγάλης μερίδας του πληθυσμού στην ηλεκτρική θέρμανση αυξάνει σημαντικά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, που έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη επιβάρυνση του δικτύου μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος. Το μέλλον της παραγωγής ενέργειας κατά πολλούς βρίσκεται στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές (φωτοβολταϊκά, αιολικά, γεωθερμία, υδραυλική) και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο το 2020 να παράγεται από αυτές το 20% της κατανάλωσης ενέργειας. [77]

78 Άλλες λύσεις Δεδομένου των μεγάλων οικονομικών απαιτήσεων για τις υποδομές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της παρούσας οικονομικής κρίσης, ο ρυθμός εξάπλωσης τους δεν μπορεί να είναι ο επιθυμητός, οπότε τουλάχιστον προσωρινά θα πρέπει να εξεταστούν και άλλες λύσεις. Τα ορυκτά καύσιμα έχουν ακόμη σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με κυριότερο το γεγονός ότι μπορούν εύκολα να αποθηκευτούν και να ανταποκριθούν στις διακυμάνσεις της ενεργειακής ζήτησης. Η εξόρυξη πετρελαίου στην Ελλάδα που φαίνεται ότι επιτέλους παίρνει το δρόμο της και μαζί με την ενδεχόμενη εκμετάλλευση των διαθέσιμων κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα αποτελούσαν οικονομική ανάσα για τη χώρα αφού θα σήμαιναν την πτώση της τιμής των καυσίμων και την εκμετάλλευση των υπαρχουσών υποδομών. Ιδανική στην παρούσα φάση, φαίνεται να είναι η λύση της τηλεθέρμανσης που αξιοποιεί την παραγόμενη θερμότητα των υπαρχόντων θερμοηλεκτρικών σταθμών (που αλλιώς θα χανόταν ανεκμετάλλευτη στο περιβάλλον) για να μεταφέρει ζεστό νερό μέσω μονωμένων σωλήνων στα καλοριφέρ μιας ολόκληρης πόλης. Δηλαδή με ένα καυστήρα και ένα λέβητα στα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας θερμαίνεται μια ολόκληρη πόλη που σημαίνει πολύ μικρότερη παραγωγή ρύπων. [78]

79 Ο καταναλωτής επίσης απαλλάσσεται από τα έξοδα για την αγορά καυστήρα, boiler και άλλου εξοπλισμού (εκτός από τα καλοριφέρ) και τα έξοδα συντήρησης. Ηλεκτρικά καλοριφέρ, κονβέκτορ, θερμοπομποί, θερμαντικά πάνελ Περιέχουν αντιστάσεις που θερμαίνονται. Είναι φτηνά με υψηλό όμως κόστος λειτουργίας. Είναι αθόρυβα και έχουν άμεση απόδοση. Προτείνονται περισσότερο για τοπική θέρμανση και όχι ολόκληρου του σπιτιού. Θερμάστρες κάτοπτρα με λυχνίες αλογόνου, χαλαζία υπέρυθρης κλπ Εκτός από το υψηλό κόστος λειτουργίας χρειάζονται και ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση τους καθώς αποτελούν κίνδυνο πρόκλησης εγκαυμάτων και πυρκαγιάς Επίσης το φως που παράγουν είναι ενοχλητικό για τον άνθρωπο Αερόθερμα, κλιματιστικά, Fancoil Το κύριο πρόβλημα τους είναι ότι παράγουν θερμό και ξηρό αέρα που ανασηκώνει τη σκόνη στο χώρο, δημιουργώντας προβληματικές συνθήκες άνεσης, ιδιαίτερα για άτομα με αλλεργίες ή αναπνευστικά προβλήματα (το ίδιο σημαντικό πρόβλημα παρουσιάζουν και τα κεντρικά συστήματα αεραγωγών) Επίσης είναι θορυβώδη, θερμαίνουν ανομοιόμορφα το χώρο (κρύο πάτωμα ζεστή οροφή) και ο χώρος κρυώνει γρήγορα μετά τη διακοπή της λειτουργίας τους (σε αντίθεση με τα συμβατικά καλοριφέρ) Τα κλιματιστικά τεχνολογίας inverter έχουν μειωμένη κατανάλωση ρεύματος και μειωμένα επίπεδα θορύβου σε σχέση με τα συμβατικά [79]

80 Τα fancoil έχουν μειωμένη κατανάλωσης ενέργειας σε συνδυασμό με κάποια αντλία θερμότητας Τα κλιματιστικά χρειάζονται τακτική συντήρηση των φίλτρων που διαθέτουν Ηλεκτρικοί λέβητες Οι ηλεκτρικοί λέβητες περιέχουν ηλεκτρικές αντιστάσεις που θερμαίνουν το νερό που περιέχουν και από εκεί τα καλοριφέρ Είναι αθόρυβοι, έχουν ελάχιστο κόστος συντήρησης και δεν καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο, ωστόσο έχουν υψηλό κόστος λειτουργίας Ηλεκτρικοί λέβητες ιόντων Έχουν μειωμένη κατανάλωση σε σχέση με τους συμβατικούς επειδή ιονίζουν το νερό κάνοντας το να θερμαίνεται ταχύτερα Υπάρχουν διάφορες τεχνικές δυσκολίες στην εφαρμογή τους (διάβρωση σωληνώσεων και καλοριφέρ, τριφασικό ρεύμα κλπ) γι αυτό προτείνεται η χρήση εξειδικευμένου συνεργείου στην εγκατάσταση τους [80]

81 Ενδοδαπέδια θέρμανση με ηλεκτρικές αντιστάσεις Η ενδοδαπέδια θέρμανση που χρησιμοποιεί ηλεκτρικές αντιστάσεις αντί για σωληνώσεις νερού, είναι πιθανό να δημιουργεί υψηλά ηλεκτρομαγνητικά πεδία με τα οποία ερχόμαστε σε άμεση επαφή Εξαίρεση αποτελεί η ενδοδαπέδια θέρμανση με θωρακισμένους ηλεκτροφόρους αγωγούς (μηδενίζουν τα ηλεκτρικά πεδία εναλλασσόμενου ρεύματος) και διπλού πυρήνα (twin-core - μειώνουν τα μαγνητικά πεδία εναλλασσόμενου ρεύματος) Θερμοσυσσωρευτές Οι θερμοσυσσωρευτές διαθέτουν αντιστάσεις που φορτίζονται κατά τη διάρκεια της νύχτας (με το μειωμένο τιμολόγιο της ΔΕΗ) θερμαίνοντας τα υλικά μεγάλης θερμικής μάζας που περιέχουν (πυρότουβλα) Τα πυρότουβλα μετά αποδίδουν την θερμότητα στο χώρο με την μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας που θεωρείται η πιο υγιεινή μορφή θερμότητας (όπως αυτή που παράγει ο ήλιος) Το πρόβλημα τους είναι ότι παρά τη χρήση τους με μειωμένο τιμολόγιο καταναλώνουν αρκετό ρεύμα Επίσης δεν αποδίδουν άμεσα και γρήγορα τη θερμότητα (τους ανοίγεις τώρα και θερμαίνουν μετά από ώρες) Οι θερμοσυσσωρευτές εκπέμπουν τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία ακτινοβολία τις νυχτερινές ώρες όταν και φορτίζουν για αυτό και πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση τους σε απόσταση <1 μέτρου από κρεβάτια [81]

82 Για την επιλογή θερμοσυσσωρευτή, ελέγξτε τη δυνατότητα του να αποδίδει τη θερμότητα στο χώρο σταδιακά ή όποτε ακριβώς τη χρειάζεστε Θερμαντικά πάνελ υπέρυθρης ακτινοβολίας Υπέρυθρα πάνελ: ήλιος εσωτερικού χώρου Για αρχή, ας απομυθοποιήσουμε αυτό το εξωτικό «υπέρυθρα». Δεν πρόκειται παρά για την ίδια ακτινοβολία που μας σιγοψήνει όταν κάνουμε ηλιοθεραπεία το καλοκαίρι. Ένα τμήμα από το όλο φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας εμπεριέχει κάπως πιο αλέγρα φωτόνια που χορεύουν... πυρρίχιο. Αυτό το τμήμα του φάσματος λέγεται υπέρυθρη ακτινοβολία και βρίσκεται ανάμεσα στο ορατό φως και στα μικροκύματα - πολύ μετά τις ακτίνες Χ και τις υπεριώδεις και πολύ πριν από τα ραδιοκύματα. Οι υπέρυθρες ακτίνες που βρίσκονται πιο κοντά στο ορατό φως λέγονται «εγγύς» ή «φωτεινές υπέρυθρες» (NIR - με μήκος κύματος από 780 νανόμετρα ως 1,5 μικρόμετρα), οι αμέσως μετά λέγονται «μέσες υπέρυθρες» (MIR - από 1,5 ως 3 μικρόμετρα) και εκείνες που συνορεύουν με τα μικροκύματα λέγονται «σκοτεινές» ή «μακρές υπέρυθρες» (FIR - 3 μικρόμετρα ως ένα χιλιοστό του μέτρου). Το κοινό χαρακτηριστικό και των τριών κατηγοριών υπέρυθρων ακτίνων είναι ότι μεταφέρουν θερμική ενέργεια σε σώματα χαμηλότερης θερμοκρασίας ακόμη και εν κενώ. Η ζέστη του γύρου! Η θέση των υπέρυθρων ακτίνων στο φάσμα των ακτινοβολιών Επίσης η υπέρυθρη ακτινοβολία δεν θεωρείται εξωτική σε καμία χώρα που μετείχε της Βιομηχανικής Επανάστασης: την ανακάλυψε το 1800 ο βρετανός αστρονόμος σερ William Herschel όταν κατασκεύασε τον πρώτο φασματογράφο. Εντόπισε τότε [82]

83 ότι από το όλο φάσμα του ηλιακού φωτός το κόκκινο φως ήταν εκείνο που εμφάνιζε την υψηλότερη μεταβολή θερμοκρασίας. Το εύρημά του αυτό δεν βρήκε ευρεία εφαρμογή παρά μόλις στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν χρειάστηκαν κάτι που να στεγνώνει γρήγορα τη βαφή στις λαμαρίνες των πολεμικών σκαφών, χωρίς να μπαίνουν σε φούρνο. Έτσι κατασκευάστηκαν οι υπέρυθρες λάμπες - που βλέπουμε και σήμερα σε κάποια fast food να ζεσταίνουν τα πατατάκια. Από τον πόλεμο και μετά εμείς οι Έλληνες γνωρίσαμε την υπέρυθρη ακτινοβολία σε πεδίο δόξης ακόμη λαμπρότερο: ήταν οι κατακόρυφες υπέρυθρες θερμάστρες που έκαναν το πάλαι ποτέ τούρκικο ντονέρ και εφεξής «ελληνικό γύρο» σήμα κατατεθέν της πατρίδας μας. Κατά τα λοιπά, εκείνο που δεν φαντάζονται οι παππούδες όταν πρωτοαντικρίζουν τα εγγονάκια τους στη θερμοκοιτίδα είναι ότι τα νεογνά ζεσταίνονται με σύστημα υπέρυθρης θέρμανσης - περίπου όπως ο γύρος! Από τη σάουνα στο σαλόνι Οι πρώτες υπέρυθρες λάμπες ήταν κανονικοί λαμπτήρες με σύρμα πυράκτωσης Tungsten, συν έναν ανακλαστήρα και ένα φίλτρο περιορισμού του ορατού φωτός που εξέπεμπαν. Αργότερα, όταν χρειάστηκαν μεγαλύτερες θερμαντικές επιφάνειες, περιέστρεφαν το σύρμα Tungsten σε κύλινδρο - για να αποκτήσει μεγαλύτερη επιφάνεια εκπομπής - και τοποθετούσαν πλάι του έναν κύλινδρο χαλαζία που αναλάμβανε τον ρόλο ανακλαστήρα και κατευθυντή της ακτινοβολίας προς το σώμα που έπρεπε να θερμάνει. Για ακόμη μεγαλύτερη ανακλαστικότητα, στις εφαρμογές που αιτιολογούσαν το έξοδο, τύλιγαν τον χαλαζία με επίστρωση χρυσού. Οι θερμοκρασίες που έπιαναν ξεπερνούσαν και τους βαθμούς Κελσίου! Αυτές οι υπέρυθρες θερμάστρες με Tungsten παρήγαν «φωτεινές υπέρυθρες» που - όπως γνωρίζετε από το σουβλατζίδικο της γειτονιάς σας - βγάζουν ένα ροδαλό φως. Καθώς οι εφαρμογές άρχισαν να επεκτείνονται και σε πεδία που απαιτούσαν χαμηλότερες θερμοκρασίες, βρήκαν ότι αντί για Tungsten μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα κράμα σιδήρου, χρωμίου και αλουμινίου, το λεγόμενο Cromel ή Kanthal (FeCrAl). Ήταν όμως η αξιοποίηση της τρίτης κατηγορίας υπέρυθρων ακτίνων, της FIR, που έφερε τη ζέστη τους στα σπίτια μας. Ολα ξεκίνησαν στην Ιαπωνία, το 1967, όταν ο δρ Tadishi Ishikawa κατασκεύασε πρώτος μια καμπίνα υπέρυθρης θέρμανσης για ιατρικούς σκοπούς. Την ιδέα αντέγραψαν και βελτίωσαν οι Σκανδιναβοί, που έψαχναν να βρουν έναν ηλεκτρικό τρόπο θέρμανσης της παραδοσιακής σάουνας που είχαν στα σπίτια τους. Ανακάλυψαν ότι, αν αντί για μεταλλικό σύρμα χρησιμοποιούσαν σύρμα άνθρακα, μπορούσαν να πάρουν θερμοκρασίες μέχρι 100 βαθμών Κελσίου. Μάλιστα το σύρμα από άνθρακα επιτρέπει την ταχύτερη θέρμανση [83]

84 όλων, αν και είναι πιο δύσκολο να παραχθεί. Σταδιακά η τεχνολογία αυτή εξελίχθηκε και σήμερα έχουμε κεραμικά θερμαντικά σώματα υπέρυθρων ακτίνων που, ακριβώς λόγω του ότι δεν πυρακτώνονται, εκπέμπουν θερμότητα χωρίς οσμές και τοξικούς ατμούς βαφής και χωρίς να προκαλούν αλλεργίες. Το γιατί και πώς η υπέρυθρη ακτινοβολία μάς θερμαίνει έχει να κάνει με την πραγματική εξήγηση της «αίσθησης ζέστης» που έχουμε: δεν θερμαινόμαστε ανάλογα με τη θερμοκρασία του αέρα αλλά με την απορρόφηση υπέρυθρης ακτινοβολίας από το περιβάλλον μας και ψυχόμαστε από την απώλεια αυτής της ακτινοβολίας. Πρακτικά θα το κατανοήσετε αυτό αν σκεφθείτε το ότι δεν παγώνουμε σε ένα χιονισμένο βουνό τον χειμώνα εφόσον μας λούζει ο ήλιος - αντίθετα, παθαίνουμε και εγκαύματα χωρίς αντηλιακό. Μεταφέροντας αυτή την αίσθηση στο σπίτι, με ένα πάνελ υπερύθρων, διαπιστώνουμε ότι «η ζέστη δεν χάνεται» ακόμη και όταν ανοίξουμε τα παράθυρα. Ενώ τα κλασικά θερμαντικά σώματα θερμαίνουν αέρα, που ανεβαίνει ψηλά, τα υπέρυθρα (κέντρο και δεξιά) θερμαίνουν τα αντικείμενα του χώρου Στο άλλο άκρο, η παραδοξότητα της μη αποτελεσματικής θέρμανσής μας από τη θέρμανση του αέρα με τα κλασικά σώματα καλοριφέρ αποδείχθηκε από το εργαστήριο John B. Pierce των ΗΠΑ: «Τα άτομα που βάλαμε σε ένα δωμάτιο με αέρα θερμοκρασίας 50 C αλλά με κρύους τοίχους» έγραψαν στην έκθεσή τους «ένιωσαν όλα ότι παγώνουν. Αντίθετα, όταν μπήκαν σε ένα δωμάτιο με αέρα θερμοκρασίας 10 C αλλά με ζεστούς τοίχους, ίδρωσαν όλα ανεξαιρέτως». Τα υπέρυθρα πάνελ που βρίσκουμε σήμερα και στην ελληνική αγορά δεν έχουν βέβαια ανακλαστήρα από χαλαζία και χρυσό. Χρησιμοποιούν μια ειδικά γυαλισμένη φέτα αλουμινίου, που όμως κατορθώνει να στέλνει ακόμη και μέτρα εμπρός της το 86% ως 92% της παραγόμενης θερμότητας. Καθώς δεν χρειάζονται κανενός είδους ανεμιστήρα, έχουν ελάχιστο πάχος και είναι πανάλαφρα. Κυριολεκτικά θυμίζουν πίνακα χωρίς κορνίζα. Αυτή η υπόμνηση έκανε τους κατασκευαστές να τα προωθούν και με δωρεάν επικάλυψή τους από όποιο φωτογραφικό θέμα επιλέξετε ή να σας προτείνουν να τα ζωγραφίσετε οι ίδιοι. Επίσης τα διαθέτουν και [84]

85 επαργυρωμένα ώστε να τα θεωρείτε έναν ακόμη καθρέφτη στο δωμάτιο. Η τοποθέτησή τους είναι είτε όρθια - στο δάπεδο ή στον τοίχο - είτε οριζόντια, στην οροφή. Τα συνήθη μοντέλα τους είναι: (α) 60Χ60 cm, κατανάλωσης 400 Watt, κάλυψης χώρου 12 τ.μ., (β) 60Χ90 cm, 600 Watt, για 17 τ.μ. και (γ) 60Χ120 cm, 900 Watt, για 25 τ.μ. Ωστόσο θα βρείτε και μοντέλα των Watt, όπως και λωρίδες φιλμ για υποδαπέδια θέρμανση, που μάλιστα θεωρείται και η αποδοτικότερη όλων. Συνοπτικά τα πλεονεκτήματα που αποδίδουν στα πάνελ υπέρυθρης θέρμανσης είναι: Παρέχουν αυτόνομη, άοσμη, γρήγορη και αθόρυβη θέρμανση που δεν ξηραίνει την ατμόσφαιρα, με ευεργετικές ιδιότητες για τον άνθρωπο (για κυκλοφορία του αίματος, ρευματισμούς, αρθρίτιδα, πόνους μυών). Θερμαίνουν τα αντικείμενα του χώρου χωρίς διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ δαπέδου και οροφής. Στεγνώνουν την υγρασία και δεν αφήνουν φθορά ή διάβρωση στα τοιχώματα. Δεν δημιουργούν ρεύματα αέρα και σκόνης. Έχουν σχετικά χαμηλό κόστος (από 60 ως 600 ευρώ), χωρίς καμία πρόσθετη εγκατάσταση και χωρίς συντήρηση. Παρέχουν τη δυνατότητα εύκολης μεταφοράς στους διάφορους χώρους μιας κατοικίας. Προσφέρουν εξοικονόμηση ενέργειας (50%-60% έναντι του πετρελαίου, 40%-80% έναντι των κλιματιστικών) χωρίς ρύπανση. [85]

86 Στα μειονεκτήματά τους συγκαταλέγονται: Δεν θερμαίνουν τις μεταλλικές επιφάνειες τόσο καλά όσο τις πλαστικές, τις ξύλινες ή το ανθρώπινο σώμα. Δεν αποδίδουν ικανοποιητικά σε σπίτια χωρίς υποτυπώδη Τέλος, ως προς το φλέγον θέμα αν η υπέρυθρη θέρμανση έχει βλαβερές επιπτώσεις στην υγεία, δεν εντοπίστηκαν παρά οι συστάσεις που δίνονται και για την ηλιοθεραπεία: μη στήνεστε με τις ώρες ακίνητοι μπροστά και κολλητά στο πάνελ για να μην πάθετε εγκαύματα. Ειδικά για τους έχοντες βηματοδότες δεν υπάρχει καμία παρεμβολή στο κύκλωμα της συσκευής τους. Το μόνο που είναι καλό να θυμούνται είναι το ότι ο βηματοδότης παρακολουθεί και ανταποκρίνεται στα αισθήματα δυσφορίας του φέροντος από την αιφνίδια αλλαγή των συνθηκών περιβάλλοντος. Καθώς το υπέρυθρο πάνελ ανεβάζει γρήγορα τη θερμοκρασία μόλις το ανοίξουν, σκόπιμο είναι να μην το... αγκαλιάζουν. 2. Θέρμανση με καύση Η καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου, ξύλου, pellets κλπ για την παραγωγή θερμικής ενέργειας γίνεται με τη δέσμευση οξυγόνου και την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, μικροσωματιδίων και άλλων ρύπων που συμβάλλουν σημαντικά στην ατμοσφαιρική ρύπανση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι επιπτώσεις της προκαλούμενης ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι σε ατομικό επίπεδο μεγαλύτερες όταν η καύση γίνεται σε εσωτερικούς χώρους με ελλιπή εξαερισμό. Αν και αγορά ατομικού καυστήρα έχει τα θετικά της, η ύπαρξη περισσότερων καυστήρων σημαίνει την παραγωγή περισσότερων ατμοσφαιρικών ρύπων. [86]

87 Καυστήρες Λέβητες Πετρελαίου Πετρέλαιο καίγεται στον καυστήρα και θερμαίνει νερό στον λέβητα το οποίο μέσω σωληνώσεων φτάνει στα σώματα καλοριφέρ. Πλεονεκτήματα: Ύπαρξη δικτύου διανομής Μειονεκτήματα: υψηλό κόστος αγοράς (καυστήρας, λέβητας, σωληνώσεις, καλοριφέρ κλπ) καταλαμβάνει μεγάλο ωφέλιμο χώρο υψηλό κόστος λειτουργίας υψηλό και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόστος καυσίμου ανάγκη συντήρησης πετρέλαιο μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας ανάγκη προμήθειας μέσω βυτιοφόρων Πώς μειώνεται το κόστος λειτουργίας Τακτική συντήρηση καυστήρα λέβητα (τουλάχιστον ετήσια) Επιδιόρθωση ελλιπούς θερμομόνωσης σωληνώσεων Αντικατάσταση παλαιών καυστήρων λεβήτων που λειτουργούν με πολύ χαμηλό βαθμό απόδοσης 30-40% με νέα πιο ενεργειακά αποδοτικά συστήματα που λειτουργούν με βαθμό απόδοσης >80% (π.χ. λέβητες συμπύκνωσης ή υψηλής απόδοσης που ανακτούν τη χαμένη θερμική ενέργεια από τη καύση του καυσίμου) [87]

88 Καυστήρες Λέβητες Φυσικού Αερίου Πλεονεκτήματα: Το φυσικό αέριο σε σχέση με το πετρέλαιο: είναι προς το παρόν φτηνότερο (~30%) είναι συνεχώς διαθέσιμο και δεν χρειάζεται να το προαγοράσετε και να το αποθηκεύσετε (πληρώνετε όσο χρησιμοποιείτε) χρησιμοποιεί συνήθως καυτήρες και λέβητες νεότερης γενιάς με καλύτερη απόδοση έχει γρηγορότερη απόκριση στη ρύθμιση θερμοκρασίας Μειονεκτήματα: περιορισμένο δίκτυο διανομής μηνιαίο πάγιο για την παροχή αερίου υψηλό κόστος αγοράς (καυστήρας, λέβητας, σωληνώσεις, καλοριφέρ) υψηλό κόστος λειτουργίας συνεχώς μεταβαλλόμενο κόστος καυσίμου ανάγκη συντήρησης φυσικό αέριο μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας [88]

89 Καυστήρες Λέβητες Βιομάζας (ξύλο, pellets κλπ) Βιομάζα αποκαλείται οποιοδήποτε υλικό οργανικής προέλευσης αλλά αυτά που χρησιμοποιούνται κυρίως ως καύσιμη ύλη είναι τα ξύλα, τα pellets (πεπιεσμένα κομμάτια από διάφορα φυτικά προϊόντα, πριονίδι κλπ), η βιοαιθανόλη (αλκοόλη που παράγεται από φυτά όπως το ζαχαρότευτλο και το καλαμπόκι) κλπ Πλεονεκτήματα: Η βιομάζα θεωρείται ανανεώσιμη πηγή ενέργειας γιατί ότι κόβεται μπορεί να ξαναφυτευτεί Υπάρχει δυνατότητα εγχώριας παραγωγής Χαμηλότερο κόστος κατανάλωσης από πετρέλαιο και φυσικό αέριο (επηρεάζεται από την απόδοση του λέβητα και της καύσιμης ύλης) Σχετικά μικρό κόστος λειτουργίας (ανάλογα με το είδος) Μειονεκτήματα Ανάγκη μεγάλου ωφέλιμου χώρου (καυστήρας-λέβητας + αποθηκευτικός χώρος) Υψηλό κόστος συντήρησης όταν χρησιμοποιούνται pellet ή ξύλα χαμηλής ποιότητας Ανάγκη συνεχούς ανατροφοδότησης (ανάλογα με το είδος της βιομάζας και του καυστήρα) Τακτικό καθάρισμα [89]

90 Τζάκια και σόμπες βιομάζας (ξύλου, pellets, βιοαιθανόλης) Πλεονεκτήματα Η βιομάζα θεωρείται ανανεώσιμη πηγή ενέργειας στην περίπτωση που ξαναφυτεύεται ότι κόβεται. Υπάρχει δυνατότητα εγχώριας παραγωγής. Χαμηλότερο κόστος κατανάλωσης από πετρέλαιο και φυσικό αέριο (επηρεάζεται από την απόδοση της καύσιμης ύλης) Αισθητικά όμορφα. Μειονεκτήματα Απαραίτητος ο εξαερισμός και η είσοδος φρέσκου αέρα στο σπίτι. Επικινδυνότητα ύπαρξης καυστήρα στο εσωτερικό των κατοικιών. Αδυναμία ελέγχου θερμοκρασίας. Ανάγκη τακτικής και δύσκολης συντήρησης καπναγωγού, καπνοδόχου, εστίας, τζαμιού κλπ. Υψηλό κόστος συντήρησης όταν χρησιμοποιούνται pellet ή ξύλα χαμηλής ποιότητας. Ανάγκη συνεχούς τροφοδοσίας. Διάφορες καιρικές συνθήκες (υψηλή εξωτερική θερμοκρασία, πολύ αέρα κλπ) μπορεί να δυσκολέψουν την απαγωγή των καυσαερίων (κάπνισμα τζακιού). Ανάγκη χώρου αποθήκευσης. [90]

91 Σόμπες πετρελαίου, κηροζίνης, φυσικού αερίου, ξύλο, πέλετς κλπ Χρησιμοποιούνται για την τοπική θέρμανση συγκεκριμένων χώρων. Αποτελούν συνήθως σχετικά οικονομική επιλογή ωστόσο η ποιότητα τους διαφέρει σημαντικά από μοντέλο σε μοντέλο. Προσοχή να έχει ευρωπαϊκή πιστοποίηση CE Απαραίτητος ο εξαερισμός των καυσαερίων Προσοχή στις σόμπες υγραερίου για τυχόν διαρροή Απλά τζάκια (ανοιχτή εστία) Σε σχέση με τα υπόλοιπα τζάκια/σόμπες της κατηγορίας, τα ανοιχτού τύπου δεν προτείνονται καθόλου γιατί: Έχουν πολύ μικρή απόδοση 10-30% και καταναλώνουν πολύ καύσιμο Παράγουν πολλούς ρύπους Τραβάνε πολύ φρέσκο αέρα από το σπίτι (απαραίτητο ανοιχτό παράθυρο) Χρειάζονται συνεχή επίβλεψη [91]

92 Ενεργειακά θερμοδυναμικά τζάκια/σόμπες Στα ενεργειακά τζάκια η εστία κλείνει με κάποιο πυρίμαχο τζάμι. Έτσι το ξύλο καίγεται με λιγότερο αέρα και ο βαθμός απόδοσης τους να φτάνει στο 70-75% Γίνεται οικονομία σε καύσιμο και περιορίζονται οι ρύποι και η απώλεια αέρα από το σπίτι Δεν χρειάζονται συνεχή επίβλεψη Στα θερμοδυναμικά ή οικολογικά τζάκια υπάρχει επιπλέον και μηχανισμός επανάκαυσης των καυσαερίων αυξάνοντας ακόμη περισσότερο το βαθμό απόδοσης του τζακιού και ελαχιστοποιώντας τους ρύπους Συνήθως υπάρχoυν και γρίλιες στο κάτω μέρος για την είσοδο κρύου αέρα, ο οποίος θερμαίνεται (μέσω αεραγωγών - δεν έρχεται σε επαφή με τα καυσαέρια της εστίας) και βγαίνει από το πάνω μέρος ζεστός στο χώρο Με τη χρήση βεντιλατέρ και αεραγωγών μπορούν να θερμανθούν και γειτονικοί χώροι. Το σύστημα αεραγωγών μέσα στα σπίτια δεν προτείνεται γιατί παράγει θερμό και ξηρό αέρα που ανασηκώνει τη σκόνη στο χώρο, δημιουργώντας προβληματικές συνθήκες άνεσης, ιδιαίτερα για άτομα με αλλεργίες ή αναπνευστικά προβλήματα. Επίσης είναι δύσκολος ο καθαρισμός των αεραγωγών από σκόνη και μικρόβια Αν ωστόσο επιλέξετε να υπάρχει παροχή θερμού αέρα από το τζάκι, επιλέξτε κάποιο τζάκι στο οποίο ο αέρας αντλείται από έξω (φρέσκος αέρας) και όχι από το εσωτερικό του σπιτιού [92]

93 Τζάκια βιοαιθανόλης Τα τζάκια που καίνε βιοαιθανόλη (υγρό) δεν βγάζουν καπνό και μόνο μικρές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα γι αυτό και συνήθως είναι ανοιχτού τύπου και δεν λειτουργούν με καμινάδα Έχουν χαμηλή τιμή πώλησης σε σχέση με τα υπόλοιπα τζάκια και είναι αισθητικά πολύ όμορφα Τζάκια καλοριφέρ Τα τζάκια καλοριφέρ θερμαίνουν νερό το οποίο διοχετεύεται μέσω κυκλοφορητή στα σώματα των καλοριφέρ Μπορούν να θερμάνουν ολόκληρο το σπίτι Περισσότερο υγιεινή επιλογή από τα τζάκια που θερμαίνουν αέρα Τζάκια μεγάλης θερμικής μάζας Τα τζάκια μεγάλης θερμικής μάζας χτίζονται με κεραμικά υλικά, πυρότουβλα, μάρμαρα και άλλα υλικά μεγάλης θερμοχωρητικότητας Η καύση γίνεται με κλειστή εστία, με μικρή ποσότητα καυσίμου και παράγονται ελάχιστα καυσαέρια από την καμινάδα Ο θερμός αέρας που παράγεται ζεσταίνει τα πυρότουβλα τα οποία αποθηκεύουν τη θερμότητα και την εκπέμπουν με τη μορφή υγιεινής υπέρυθρης ακτινοβολίας για πολλές ώρες αφού σβήσει η φωτιά Συνήθως τα τζάκια μεγάλης θερμικής μάζας καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο και τοποθετούνται στο κέντρο των χώρων Το πρόβλημα τους είναι ότι αφού τα ανάψετε, αργούν λίγο να ζεστάνουν το χώρο. [93]

94 3. Θέρμανση με αντλίες θερμότητας Η θέρμανση με αντλίες θερμότητας είναι κατά πολλούς ο τρόπος θέρμανσης με το χαμηλότερο λειτουργικό κόστος αφού δεν παράγουν θερμότητα αλλά την αντλούν από το περιβάλλον με μικρή σχετικά χρήση ηλεκτρικής ενέργειας (ανάλογα με τις συνθήκες). Εξοικονομούν τον χώρο (δεν χρειάζεται λεβητοστάσιο και αποθήκευση καυσίμου), δεν δημιουργούν ρύπους καύσης στην κατοικία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για ψύξη. Το μέγεθος που καθορίζει πόσο οικονομική είναι η λειτουργία των αντλιών θερμότητας είναι ο βαθμός απόδοσης τους, που είναι συνήθως υψηλός. Για παράδειγμα βαθμός απόδοσης 5 σημαίνει πρακτικά ότι για κάθε κιλοβατώρα ηλεκτρική ενέργειας που καταναλώνουμε, παράγουμε την πενταπλάσια θερμική ενέργεια. Όσο λιγότερη είναι η διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στην πηγή άντλησης θερμότητας (αέρας, νερό, γη) και το θερμικό μέσο των τερματικών μονάδων (π.χ. νερό στα καλοριφέρ) τόσο μικρότερη είναι η ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται να δαπανηθεί. Γι αυτό και οι αντλίες θερμότητας είναι ιδανικές όταν υπάρχουν συστήματα χαμηλής θερμοκρασίας (π.χ. καλοριφέρ μεγάλης επιφάνειας τύπου πάνελ ή ενδοδαπέδια θέρμανση ή fancoils). Τα συστήματα χαμηλής θερμοκρασίας (30-40 βαθμών) απαιτούν λιγότερη ενέργεια για να θερμάνουν το χώρο σε σχέση με τα παραδοσιακά καλοριφέρ (70-80 βαθμών). [94]

95 Αντλίες αέρα Οι πιο συνηθισμένες αντλίες θερμότητας είναι οι αντλίες που χρησιμοποιούν τον εξωτερικό αέρα. Είναι ο πιο οικονομικός τύπος αντλίας, ωστόσο ο βαθμός απόδοσης τους πέφτει σημαντικά, αυξάνοντας την ηλεκτρική κατανάλωση όταν υπάρχει μεγάλη θερμοκρασιακή διαφορά με τον εξωτερικό αέρα Δηλαδή, οι αντλίες θερμότητας αέρα ξοδεύουν πολύ ρεύμα όταν επικρατούν πολύ χαμηλές εξωτερικές θερμοκρασίες (π.χ. Βόρεια Ελλάδα) ή ρυθμίζουμε το θερμοστάτη σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες εσωτερικά Επίσης, οι εξωτερικές μονάδες των αντλιών αέρα καταλαμβάνουν και ωφέλιμο εξωτερικό χώρο, επιβαρύνουν και αισθητικά και είναι ευάλωτες στην κλοπή Οι αντλίες αέρα-αέρα παράγουν θερμό αέρα μέσω αεραγωγών. Αντλίες αέρα-αέρα είναι και τα κλιματιστικά. Τα τύπου inverter έχουν πιο οικονομική λειτουργία Όπως και όλα τα αντίστοιχα συστήματα που θερμαίνουν αέρα δεν θεωρούνται υγιεινά γιατί παράγουν θερμό και ξηρό αέρα που ανασηκώνει τη σκόνη στο χώρο, δημιουργώντας προβληματικές συνθήκες άνεσης, ιδιαίτερα για άτομα με αλλεργίες ή αναπνευστικά προβλήματα Επίσης έχουν θορυβώδη λειτουργία, θερμαίνουν ανομοιόμορφα το χώρο ενώ απαιτείται τακτική συντήρηση των φίλτρων τους Σε τέτοια συστήματα καλό είναι να υπάρχει και ρύθμιση της υγρασίας αλλά και η δυνατότητα εισόδου φρέσκου αέρα στο χώρο Οι αντλίες αέρα-νερού θερμαίνουν νερό. Αν διαθέτετε τα παραδοσιακά σώματα καλοριφέρ θα χρειαστείτε μια αντλία θερμότητας υψηλής θερμοκρασίας. Αν διαθέτετε καλοριφέρ μεγάλης επιφάνειας τύπου πάνελ ή ενδοδαπέδια θέρμανση θα χρειαστείτε μια αντλία θερμότητας χαμηλής θερμοκρασίας (πιο οικονομικό κόστος λειτουργίας) [95]

96 4. Θέρμανση από τον ήλιο Τα ηλιακά συστήματα θέρμανσης έχουν λειτουργία παρόμοια με αυτή του θερμοσίφωνα, ωστόσο απαιτούν πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια συλλεκτών Το νερό που ζεσταίνεται από τους ηλιακούς συλλέκτες χρησιμοποιείται στα καλοριφέρ Έχουν υψηλό κόστος κτήσης και οικονομική λειτουργία κυρίως όπου υπάρχει καλή θερμομόνωση και σώματα χαμηλής θερμοκρασίας (καλοριφέρ μεγάλης επιφάνειας τύπου πάνελ ή ενδοδαπέδια θέρμανση) Το σύστημα είναι προβληματικό τις ημέρες όπου δεν υπάρχει αρκετή ηλιοφάνεια (οπότε έχει και το περισσότερο κρύο...) οπότε είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη η ύπαρξη κάποιου βοηθητικού λέβητα. [96]

97 ΙV. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ Εξοικονόμηση Ενέργειας με Απλή Αλλαγή Νοοτροπίας Στον Φωτισμό 1. Μη χρησιμοποιείτε περισσότερο φως από όσο χρειάζεστε. Βάλτε μικρότερους λαμπτήρες στους διαδρόμους και στους κοινόχρηστους βοηθητικούς χώρους. 2. Σβήνετε τα φώτα στους χώρους που δεν χρησιμοποιείτε και όταν θα λείψετε από το χώρο για αρκετή ώρα. 3. Αποφεύγετε την αλόγιστη χρήση του τεχνητού φωτισμού (μην αφήνετε άσκοπα τα φώτα αναμμένα). 4. Βεβαιωθείτε ότι γίνεται τακτικό ξεσκόνισμα των φωτιστικών συστημάτων. 5. Βεβαιωθείτε ότι γίνεται τακτικό καθάρισμα παραθύρων. [97]

98 6. Εκμεταλλευτείτε το φυσικό φωτισμό. Αποφύγετε τον τεχνητό φωτισμό εάν δεν είναι απαραίτητος. 7. Βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιείτε πάντοτε οικονομικούς λαμπτήρες ψηλής ενεργειακής απόδοσης. 8. Αναδιατάξτε τα έπιπλα του χώρου λαμβάνοντας υπόψη τα παράθυρα. Τοποθετήστε τους πάγκους εργασίας και τα γραφεία δίπλα στα παράθυρα. 9. Χρησιμοποιείτε ανοιχτόχρωμα χρώματα στους τοίχους. 10. Μη χρησιμοποιείτε φωτιστικά με σκοτεινά και χοντρά υφάσματα. 11. Προτιμήστε ένα χαμηλό γενικό φωτισμό και πρόσθετο τοπικό φωτισμό στα σημεία όπου το χρειάζεστε. Στη Θέρμανση και στον Κλιματισμό 1. Προγραμματίστε τις ώρες θέρμανσης. 2. Βεβαιωθείτε ότι γίνεται συχνός καθαρισμός των φίλτρων του κλιματιστικού και η κατεύθυνση του αέρα είναι προς τα κάτω για θέρμανση του χώρου. 3. Κάντε εξαέρωση και καθαρισμό των πτερυγίων των θερμαντικών σωμάτων με την ειδική βούρτσα. 4. Αποφύγετε τη χρήση συνηθισμένων ηλεκτρικών θερμαντικών σωμάτων και αερόθερμων. 5. Κάντε σωστή χρήση των παραθύρων και σκιάστρων (φυσικός φωτισμός, σκίαση, αερισμός, αναδιάταξη επίπλων). Κλείνετε τα εξωτερικά σκίαστρα και τις κουρτίνες τις κρύες νύχτες του χειμώνα, για να διατηρείται η ζέστη μέσα στο χώρο. 6. Τις ηλιόλουστες χειμωνιάτικες μέρες να αφήνετε τον ήλιο να μπαίνει μέσα από τα νότια παράθυρα. [98]

99 7. Ρυθμίστε σωστά το θερμοστάτη. Δοκιμάστε το χειμώνας C και το καλοκαίρι 25-26oC ή ψηλότερα. 8. Προσαρμόστε την ενδυμασία σας ανάλογα με τον καιρό. 9. Διατηρείτε κλειστές πόρτες και παράθυρα όταν λειτουργεί σύστημα κλιματισμού. 10. Ρυθμίστε τον ανεμιστήρα του κλιματιστικού σε χαμηλές ταχύτητες όταν υπάρχει ψηλή υγρασία. Αυτό θα σας αποφέρει λιγότερη ψύξη, αλλά θα αφαιρεθεί περισσότερη υγρασία από τον αέρα, κάνοντας έτσι το χώρο να μοιάζει δροσερότερος. 11. Μην τοποθετείτε πηγές θερμότητας κοντά στο θερμοστάτη του συστήματος ψύξης διότι τον επηρεάζουν με αποτέλεσμα να εργάζεται το σύστημα περισσότερο του κανονικού. 12. Εφαρμόστε φυσική εξωτερική ηλιοπροστασία. Τα φυλλοβόλα δέντρα ή άλλα αναρριχώμενα φυτά προσφέρουν σκιασμό και βελτιώνουν το μικροκλίμα του κτιρίου. [99]

100 13. Βεβαιωθείτε ότι η κύρια εγκατάσταση εξαερισμού και οι ανεμιστήρες στις τουαλέτες σταματούν να λειτουργούν όταν οι χώροι δεν χρησιμοποιούνται. 14. Κλείνουμε τον κλιματισμό μισή με μία ώρα πριν φύγουμε από το χώρο εργασίας μας. 15. Ρυθμίστε το κλιματιστικό στη θέση auto και προτιμάτε τη μέγιστη ταχύτητα ανεμιστήρα. 16. Τις δροσερές καλοκαιρινές μέρες και τις ζεστές μέρες του χειμώνα ανοίγετε τα παράθυρα αντί του κλιματιστικού. 17. Ελέγχετε για τυχόν τρύπες και χαραμάδες σε πόρτες και κουφώματα (μονώστε με ειδική ταινία). Τα παραδοσιακά «φιδάκια» βοηθούν για να κλείνουν οι χαραμάδες κάτω από τις εξωτερικές πόρτες. 18. Μην καλύπτετε τα θερμαντικά σώματα με καλύμματα και μη βάζετε έπιπλα μπροστά από αυτά, γιατί μειώνεται σημαντικά η απόδοσή τους. 19. Εάν έχετε τζάκι, κλείνετε το στόμιο του τζακιού όταν το τζάκι δεν είναι αναμμένο. [100]

101 Στον Γραφειακό Εξοπλισμό 1. Θέστε εκτός λειτουργίας τον γραφειακό εξοπλισμό που δεν χρησιμοποιείτε συχνά (turnoff) αντί να τον διατηρείτε σε κατάσταση αναμονής (standby). Θέστε εκτός λειτουργίας (turnoff) όλο τον εξοπλισμό γραφείου όταν φεύγετε από το γραφείο. Προτιμάτε να κλείνετε και το διακόπτη από την πρίζα. 2. Μη χρησιμοποιείτε screensavers στους υπολογιστές. Οι περισσότεροι υπολογιστές καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια όταν εφαρμόζετε screensaver. Προτιμάτε να διατηρείτε την οθόνη κατευθείαν σε κατάσταση νάρκης (sleepmode). [101]

102 3. Εξοικονομήστε χαρτί και ενέργεια. Μη τυπώνετε κάτι αν δεν το χρειάζεστε πραγματικά και αν δεν το ελέγξετε προηγουμένως χρησιμοποιώντας την «προεπισκόπηση εκτύπωσης». Ρυθμίστε τον εκτυπωτή σας να τυπώνει μπρος-πίσω (doublesided). 4. Χρησιμοποιείτε ανακυκλωμένο χαρτί. Για την παραγωγή ανακυκλωμένου χαρτιού χρειάζεται 90% λιγότερο νερό και 50% λιγότερη ενέργεια. 5. Αντικαταστήσετε ορισμένους υπολογιστές γραφείου (desktopcomputers) με φορητούς υπολογιστές (laptop) και τις οθόνες των υπολογιστών σας με επίπεδες οθόνες LCD. Καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο. 6. Εξετάστε την πιθανότητα να αντικαταστήσετε τη φωτοτυπική μηχανή, τον εκτυπωτή, το φαξ και τον σαρωτή με ένα πολυμηχάνημα ψηλής ενεργειακής απόδοσης που περιλαμβάνει όλα τα πιο πάνω. 7. Όταν αγοράζετε εξοπλισμό γραφείου θα πρέπει να επιλέγετε συσκευές με προδιαγραφές λειτουργία σε κατάσταση νάρκης (sleepingmode) και με σήμανση ελάχιστης ενεργειακής κατανάλωσης (energystar). [102]

103 Όχημα Αγοράστε Πράσινο Αγοράστε ένα αυτοκίνητο κατάλληλου μέγεθος για τις ανάγκες σας. Ένα πιο αποδοτικό, πιο πράσινο αυτοκίνητο στοιχίζει λιγότερο κατά τη χρήση του. Το πρόγραμμα του EcoTest ( της FIA Foundation σας προσφέρει ένα εύκολο σύστημα αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιδόσεων των νέων μοντέλων αυτοκινήτων. Σχεδιάστε το ταξίδι σας Σκεφτείτε ότι δέκα λεπτά αχρείαστης οδήγησης σε μίας ώρας ταξίδι έχει ως επακόλουθο την μείωση της αποδοτικότητας των καυσίμων κατά 14 τοις εκατό. Για σύντομες διαδρομές δείτε εάν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείτε το ποδήλατο, τις δημόσιες συγκοινωνίες ή τα πόδια. Τοποθετώντας το Σύστημα Global Positioning System (GPS) στο αυτοκίνητό σας επιτρέπει να γνωρίζετε εκ των προτέρων το συντομότερο δρομολόγιο για τον προορισμό σας. Η αντικατάσταση του φίλτρου αέρα μπορεί να βελτιώσει την κατανάλωση μέχρι και 10%. Η συστηματική συντήρηση του οχήματος βοηθά στην αποφυγή σπατάλης λόγω φθοράς στο μπουζί, τα φρένα και σε άλλα μέρη του αυτοκινήτου. [103]

104 Η σωστή πίεση στα ελαστικά βελτιώνει την κατανάλωση μέχρι και 3,3%. Ελέγχετε συχνά την πίεση των ελαστικών σας. Οδήγηση με ελαστικά με πίεση αέρα 50kPA (0.5kg/cm ²) χαμηλότερη, μειώνει την αποδοτικότητα των καυσίμων κατά 2 τοις εκατό και 3 τοις εκατό, αντίστοιχα, στις αστικές και ημιαστικές περιοχές. (Σκεφτείτε την τοποθέτηση στο αυτοκίνητό σας, συστήματος παρακολούθησης πίεσης ελαστικών που σας επιτρέπει να γνωρίζετε πότε θα πρέπει να αυξήσετε την πίεση των ελαστικών σας.) Ένα ελαστικό με σωστή πίεση αυξάνει το κράτημα στο δρόμο και ως εκ τούτου δεν είναι μόνο ένα πιο «πράσινο» ελαστικό, αλλά ένα ασφαλέστερο ελαστικό. Αν χρησιμοποιείτε το λάθος λιπαντικό (και όχι ανάλογο με αυτό που προτείνει ο κατασκευαστής) η κατανάλωση του οχήματος αυξάνεται κατά 1-2%. Η επιθετική οδήγηση σπαταλά καύσιμο και μπορεί να μειώσει την απόδοση κατά 33% στους αυτοκινητόδρομους και κατά 5% στην πόλη. Οδήγηση με μέτρο. Η επιθετική οδήγηση (υψηλή ταχύτητα, απότομη επιτάχυνση και επιβράδυνση) σπαταλά καύσιμα. [104]

105 Εκμεταλλευτείτε τις ευκαιρίες για χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, καθώς και τη χρήση του ίδιου οχήματος από πολλά άτομα στην καθημερινότητά σας. Μειώστε την τριβή με την τοποθέτηση φορτίων στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου αντί για την οροφή του. Το άδειασμα του αυτοκινήτου από περιττά αντικείμενα αυξάνει την απόδοσή του. Το επιπλέον βάρος αυξάνει την κατανάλωση καυσίμων. Το ίδιο και η αυξημένη αντίσταση του αέρα. Οδηγώντας με 100 κιλά περιττό φορτίο στο αυτοκίνητό, επιφέρει μια σημαντική μείωση της αποδοτικότητας των καυσίμων της τάξεως του 6 τοις εκατό για μια μεσαία κατηγορία αυτοκινήτου. Ελέγχετε για περιττά αντικείμενα στο χώρο αποσκευών του αυτοκινήτου, όπως βαλίτσες ή υπερβολικά μεγάλα αντικείμενα στη σχάρα οροφής. Η χρήση σχάρας στην οροφή αυξάνει την κατανάλωση κατά 5%. Χρησιμοποιείστε τον κλιματισμό μόνο όταν είναι απαραίτητο. [105]

106 Όταν η εξωτερική θερμοκρασία είναι 25 βαθμοί Κελσίου (25º C), το κλιματιστικό μειώνει την αποδοτικότητα των καυσίμων κατά 12 τοις εκατό. Το άνοιγμα των παραθύρων στην οδήγηση εντός πόλεως, όταν είναι ασφαλές, είναι πιο αποτελεσματικό από τη χρήση κλιματιστικού. Ωστόσο, το αντίθετο ισχύει κατά την οδήγηση με υψηλή ταχύτητα λόγω της αντίστασης του αέρα. Μη χρησιμοποιείτε το σύστημα κλιματισμού στο μέγιστο διότι το κλιματιστικό καταναλίσκει πολλή από τη δύναμη της μηχανής. Άλλες συσκευές στο αυτοκίνητο, όπως τα ηχοσυστήματα, επίσης, επιφέρουν αύξηση κατανάλωσης καυσίμων. Τα οχήματα με cruisecontrol, βοηθούν στην εξοικονόμηση καυσίμου, ειδικά σε μεγάλες διαδρομές. Πρόκειται για ένα σύστημα που μπορεί και σταθεροποιεί την ταχύτητα του αυτοκινήτου στα χιλιόμετρα που ορίζει ο οδηγός, χωρίς ο τελευταίος να χρειάζεται να πατάει το γκάζι Η απαλή οδήγηση χρησιμοποιεί λιγότερα καύσιμα, είναι ασφαλέστερη και επιτρέπει σε σας και τους συνεπιβάτες σας να φτάσετε στον προορισμό σας με περισσότερη άνεση. Επιταχύνετε απαλά και κρατείστε σταθερή ταχύτητα. Εκκινείτε ήπια (20 χλμ/ώρα σε 5 δευτερόλεπτα για 11% οικονομία καυσίμων) και αποφεύγετε την απότομη και βίαιη επιτάχυνση κατά το οδήγημα. [106]

107 Κρατάτε τις ανάλογες αποστάσεις αποφεύγοντας να είστε πολύ κοντά στο προπορευμένο όχημα γιατί η περιττή επιτάχυνση / ελάττωση της ταχύτητας έχει ως αποτέλεσμα 2 και 6 τοις εκατό μείωση στην αποδοτικότητα των καυσίμων, αντιστοίχως, στις αστικές και ημιαστικές περιοχές. Χρησιμοποιείτε την όσο το δυνατό ψηλότερη σχέση σε κάθε δεδομένη κατάσταση. Το «ζέσταμα» του αυτοκινήτου δεν είναι απαραίτητο. Σε πολύ κρύο κλίμα χρειάζονται μόλις 30 δευτερόλεπτα προκειμένου να ζεσταθεί ο κινητήρας και όχι παραπάνω. Μην προθερμαίνετε τον κινητήρα, πριν από την εκκίνηση. Μετά το ξεκίνημα της μηχανής μπορεί να χρειάζεται να οδηγείτε με χαμηλές στροφές. Αυτό το στυλ οδήγησης συμβάλλει στην οικονομία καυσίμων. Σύγχρονα αυτοκίνητα με σύστημα ψεκασμού καυσίμων (injection) δεν απαιτούν πλέον την πίεση του πεντάλ της βενζίνης κατά την εκκίνηση. Πατώντας το, προκαλείται μόνο σύγχυση στο σύστημα του αυτοκινήτου αυξάνοντας την κατανάλωση καυσίμων. Χρήση κινητήρα για πέδηση Αφήνοντας το πεντάλ της βενζίνης όταν επιβραδύνουμε, σταματά η προμήθεια καυσίμων με αποτέλεσμα 2 τοις εκατό αύξηση στην αποδοτικότητα των καυσίμων. [107]

108 Επιβραδύνοντας με την χρήση του κινητήρα, αποφεύγεται η πρόωρη φθορά των φρένων. Μην αφήνετε τη μηχανή του αυτοκινήτου σας να δουλεύει άσκοπα Ο κινητήρας σε κατάσταση αναμονής για περισσότερο από ένα λεπτό χρησιμοποιεί περισσότερα καύσιμα απ ό, τι είναι αναγκαίο για την επανεκκίνηση του κινητήρα. Δέκα λεπτά του άσκοπης λειτουργίας του κινητήρα, σπαταλούν 130 κ.ε. καυσίμων [108]

109 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΙΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΣΩΣΤΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΗ ΟΔΗΓΗΣΗ 1. Πίεση ελαστικών 2% - 3% 2. Λιπαντικά 1% - 2% 3. Επιθετική οδήγηση 1% - 5% 4. Μη χρήση σχάρας 1% - 5% 5. Επιπλέον φορτίο (100Κgr) 1% - 6% 6. Κλιματισμός 3% - 12% 7. Ομαλό ξεκίνημα- 1% - 11% 8. Επιτάχυνση 2% - 6% 9. Επιβράδυνση με χρήση κινητήρα 0% - 2% 10. Άσκοπη λειτουργία κινητήρα 2% - 5% Συνολική εξοικονόμιση 14% - 57% [109]

110 Εναλλακτικές προτάσεις μείωσης εξόδων θέρμανσης Ντυθείτε πιο ζεστά Δεν χρειάζεται ακόμη και τις πιο κρύες μέρες του χειμώνα να κυκλοφορείτε με κοντομάνικα στο σπίτι! Δοκιμάστε να ντυθείτε πιο ζεστά πριν τρέξετε να ανοίξετε το καλοριφέρ η άλλη πηγή θερμότητας. Χρησιμοποιείστε θερμοστάτη Χρησιμοποιείστε θερμοστάτες (όταν είναι εφικτό) για να μη λειτουργείτε άσκοπα τις πηγές θερμότητας. Ρυθμίστε τους σε φυσιολογικές θερμοκρασίες (20-22 την ημέρα και τη νύχτα). Μην απαιτείτε θερμοκρασίες 25 βαθμών όταν έξω έχει 5! [110]

111 Εκμεταλλευτείτε τη θερμότητα του ήλιου Αν το σπίτι σας διαθέτει νότια ανοίγματα, αφήνετε τα ανοιχτά κατά τη διάρκεια της ημέρας για να εισέρχεται άφθονη υπέρυθρη θερμότητα από τον ήλιο. Ειδικά στην περίπτωση που έχετε δάπεδα με μεγάλη θερμοχωρητικότητα (π.χ. κεραμικά πλακάκι) η θερμότητα αυτή θα αποθηκεύεται και θα εκπέμπεται και αφού σκοτεινιάσει. Άλλα παθητικά ηλιακά συστήματα που είναι πιο εύκολα να ενσωματωθούν σε νέες κατοικίες είναι τα ηλιακά αίθρια (εσωτερικοί χώροι με τζάμια στην οροφή) και οι ηλιακοί τοίχοι (με υαλοπίνακα έξω από τον τοίχο που λειτουργούν σαν θερμοκήπια συσσωρεύοντας τη θερμότητα του ήλιου και μεταφέροντας την στο εσωτερικό του κτιρίου. Σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να υπάρχει και η δυνατότητα επιλεκτικής σκίασης ώστε να μην υπάρχει ανεπιθύμητη αύξηση της θερμοκρασίας και τους καλοκαιρινούς μήνες. [111]

112 Συσκευές Ψυγείο Το ψυγείο είναι μια συσκευή συνεχούς κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος μιας και ειναι σε λειτουργία ολο το 24ωρο. Στις σύγχρονες ηλεκτρικές συσκευές μια ετικέτα αναγράφει πληροφορίες σχετικά με την ενεργειακή τους απόδοση. Εξοικονόμηση ενέργειας με την απλή μετάβαση μεταξύ κατηγοριών. Καλό θα ήταν το ψυγείο και η κατάψυξη να απέχουν από την ηλεκτρική κουζίνα, από το καλοριφέρ και γενικότερα από θερμαινόμενα μέρη (ακόμα και από μέρη που βλέπει ο ήλιος) μιας και ενδέχεται να υπάρχει αύξηση της κατανάλωσης ρεύματος (συγκριτικά με μέρη που δεν θερμαίνονται) έως και 30%. Ρυθμίζοντας τον θερμοστάτη του ψυγείου στους 7 C και του καταψύκτη στους -18 C παρατηρείται εξοικονόμηση ρεύματος μέχρι και 15%. Αν το ψυγείο σας δεν έχει αυτόματη απόψυξη, φροντίστε να κάνετε τακτικά απόψυξη. Ένα στρώμα πάγου πάχους 5 χιλιοστών αυξάνει κατά 30% την κατανάλωση ρεύματος. Μην ανοίγετε συχνά την πόρτα του ψυγείου και μην την κρατάτε πολλή ώρα ανοικτή. Φροντίστε το λάστιχο της πόρτας να είναι καθαρό και να εφαρμόζει πολύ καλά. [112]

113 Μην καλύπτετε τα κενά εξαερισμού του ψυγείου, ξεσκονίζετε καλά τις σωληνώσεις (πλέγμα) στην πίσω πλευρά του και αφήνετε τουλάχιστον 5 εκατοστά απόσταση από τον τοίχο. Πλυντήριο ρούχων Επιλέξτε ένα πλυντήριο με μικρή κατανάλωση νερού και ρεύματος. Υπάρχουν αρκετές διαφορές από συσκευή σε συσκευή Είναι αποδεδειγμένο ότι τα ρούχα καθαρίζουν εξίσου καλά στους 60 C όσο και στους 90 C και με τα νέα προγράμματα και καθαριστικά ακόμα και στους 40 C. Προτιμήστε λοιπόν τη λειτουργία σε χαμηλότερη θερμοκρασία Συνδέστε τον ηλιακό θερμοσίφωνα (εάν έχετε) με το πλυντήριο σας για ζεστό νερό. Όταν απουσιάζετε, κλείνετε την παροχή νερού του πλυντηρίου. Αν στο σπίτι υπάρχει εγκατεστημένος ηλιακός θερμοσίφωνας ή boiler προτιμήστε πλυντήρια ρούχων διπλής παροχής (hot and cold fill). H εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται είναι 55%. [113]

114 Ηλεκτρική κουζίνα Φροντίστε τα μαγειρικά σκεύη να εφαρμόζουν σωστά στις εστίες της κουζίνας. Σπαταλάτε 20-30% περισσότερη θερμότητα και ρεύμα όταν η βάση του σκεύους είναι 1-2 εκατοστά μικρότερη από την εστία. Χρησιμοποιώντας τη χύτρα ταχύτητας εξοικονομείτε 30-60% ρεύμα και 80% χρόνο. Όταν βράζετε νερό, σκεπάζετε την κατσαρόλα με το καπάκι της. Θα βράσει γρηγορότερα και με μικρότερη κατανάλωση ενέργειας. Αποφεύγετε τις άσκοπες προθερμάνσεις και το συχνό άνοιγμα-κλείσιμο του φούρνου. Κάθε φορά που ανοίγετε την πόρτα του φούρνου φεύγει το 20% της εσωτερικής θερμότητας. Καθαρίζετε τακτικά τα ηλεκτρικά μάτια και το φούρνο. Για το ζέσταμα μικρών ποσοτήτων φαγητού προτιμήστε, εφόσον διαθέτετε, το φούρνο μικροκυμάτων γιατί εξοικονομεί ηλεκτρική ενέργεια και χρόνο. [114]

115 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 [115]

116 [116]

117 [117]

118 [118]

119 [119]

120 [120]

121 [121]

122 [122]

123 [123]

124 [124]

125 [125]

126 Παράρτημα ΙΙ [126]

127 [127]

128 [128]

129 [129]

130 [130]

131 [131]

132 [132]

133 [133]

134 [134]

135 [135]

136 [136]

137 [137]

138 [138]

139 [139]

140 [140]

141 [141]

142 [142]